7/31/2019 189-Y S U F (a. s

1/30

Y S U F (a. s.)

12/Ysuf, 4; Kavram, 189

Y S U F (a. s.)

Yusufun (a.s.) Hayat ve Mcdele rneklii

Yusufun (a.s.) Ynetimi ve ada arpk Yorumlar

Hz. Yusuf ve Tevhid Dveti

Kurn- Kerimde Yusuf (a.s.) ve Ysuf Sresi

Ysuf Kssasndan Alnacak Dersler

Yusuf Sresinden kan lkeler

Hadis-i eriflerde Yusuf (a.s.)

Kiilik Psikolojisi Asndan Yusuf (a.s.)

Zleyha; Hz. Yusufun Byk mtihanlar ndan Biri

Hz. Yusufun Snavlar ve Biz

Bir zaman Yusuf, babasna (Yakuba) demiti ki: Babacm! Gerek ten ben (ryada) on bir yldzla gnei ve ay grdm, yani onlar bana secde eder lerken

grdm!

(Babas:) Yavrucuum! Ryan sak n kardeler ine anlatma, sonra sana bir tuzak kurar lar. nk eytan insana apak b ir dmandr dedi .

te bylece Rabbin seni seecek, sana (ryada grlen) olay larn yorumunu re tecek ve daha nce iki atan brhim ve shaka nimetini tamamlad gib i sana

ve Yakub soyuna nimetini tamamlayacaktr. nk Rabbin ok iyi bilendir, hikmet sahibidir.

Andolsun Yusuf ve kardeler inde, (onlar n haberlerinden) soranlar/ilgi duyanlar iin ibretler vardr. (12/Ysuf, 4-7)

Hz. Yusufun (a.s.) Hayat ve Mcdele rneklii

Andolsun ki, Yusuf ve kardelerinin kssasnda ilg i duyan herkes iin ibretler vardr. (12/Yusuf, 7). Kurn- Kerimde kssa lar anlatlan peygamberler i inde,

hayat, bir sre ierisinde ayrntlaryla muhtaplara aktarlan tek peygamber Yusuf (a.s.)dur. Yusuf Peygamber kssasn, dier peygamber k ssalarndan ayrt

eden bu anlatm zellii, Kurann anlatm slbu ierisinde hemen dikkati eke r.

Kuran, insanlarn nazarlarn ekmek iin ok eitli teknikler kullanmtr. Kurann kulland bu anlatm teknikleri, peygamber kssalarnda zellikle belirginlik

arzeder. Kuranda anlatlan tm kssalar ierisinde yalnzca Yusuf kssasnda, peygamberin tm hayatna denk gelen bir srecin ayrntlaryla anlatlmas,

muhtaplarn bu kssa zerinde dikkatlerinin younlatrlmas amac gdlmektedir. Ve ocukluktan yneticilie kadar olan tm yaam safhalarnn birlikte ele

alnarak, mesajn bu btnlk ierisinde daha iyi anlalabilecei imaj muhtaplara verilmektedir.

Yusuf Peygamber kssasnn dier kssalardan ayrcaln Allah, Yusuf sresinde yle beyan ediyor: Biz, bu Kuran vahyetmekle sana kssalarn en gzelini

anlatyoruz. Sen ondan nce (bu kssay) bilmeyenlerden idin. (12/Ysuf, 3)

Yusufun (a.s.) Nesebi: Yusuf Peygamberi anlamak iin onun Kuranda anlatlan nesebini de bilmek lzmdr. nk o, brhim (a.s.) gibi bir peygamberin

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HAKKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

2/30

soyundan gelen ve bu soyda kesintisiz olarak dedesi shak (a.s.) ve babas Yakubun (a.s.) da rasul olduu bir slleye sahip olan, bu vechesiyle nev-i ahsna

mnhasr bir peygamberdir.

Hz. Yusufun atas Hz. brhim, biri criyesi Hacer, dieri karsndan olma iki evlt sahibi idi. smil (a.s.) Kbenin bulunduu Hicaz blgesinde yerleti ve Araplarn

atas oldu. brhimin (a.s.) criyesi Hacerden doan smailden sonra; kars Saradan doan ikinci olu shak iin, Kuranda yle bilgi verilmektedir: Ayakta

durmakta olan kars gld. Biz ona shak mjdeledik. shakn ardndan da Yakubu. (11/Hd, 71)

shak (a.s.)a brncede glyor mnsna Yashak denilmektedir. Bunun nedeni, melekler annesine shak mjdeledikleri zaman, dourma dev resini am

olan annesi Sarann, bu habere glmesinden dolay shak (a.s.)a Yashak ismi verilmitir. shakdan sonra onun olu Yakub (a.s.) peygamber olarak seilir.

Kuvvetli ve bas retli kullarmz brhimi , shak ve Yakubu da an. (38/Sd, 45)

Tarih kaynaklar Hz. Yakubun babas shakn vefatndan sonra onun yerine getii ve daha sonra peygamber olduunu ve babasnn yurdu olan Kenan yresinde

ikamet ettiini anlatrlar. Yakub Peygamberin lakab sraildi. Kurn- Kerimde bu hususa yle deinilir: Tevrat indirilmeden nce srailin kendilerine haram

kldnn dnda btn yiyecekler srailoullarna hell idi. (3/l-i mrn, 93). Bundan dolay Yakub Peygamberden sonra, onun nesli srailoullar adyla anlr

olmutur. Yakubdan sonra srailoullar olarak nlenen yahdilerin, silsile olarak nlenen brhim soyundan geldiklerini grmekteyiz. Bununla birlikte brhimin

ayn zamanda Mekke ahlisinin ilk atas olduu, Kbenin bulunduu Mekkede yerletii, smil (a.s.) yoluyla bu silsilenin devam ettiini gryoruz.

Essen Kurann ini srecinde Mekkede bulunan yahdilerin, Hz. Muhammede (s.a.s.) vahyin iniini kskanmalarnn bir sebebi de Peygamberimizin, smail (a.s.)

soyundan bir rasul olmasndandr. Tevratta vasfn iittikleri peygamber Araplar a rasndan gelince bu, sriloullarndan deil, smil evldndandr diye ilerine

ilemi olan rklktan dolay Peygamberimizi inkr e ttiler.

Bylece Allah, Yusuf kssasyla, yahdi ve Araplarn, kssa hakkndaki Tevrattan ve dier rivyetlerden edindikleri yanl inanlarn dzeltmekte ve hem de

sriloullar ve Araplarn menei hakknda doru bilgileri, Yusuf kssas ile onlara bildirmekteydi.

Yusufun ocukluu ve Ryas: Yakubun (a.s.) on iki olu vard. Bunlardan ikisi, Yusuf ve Tevratta Benyamin diye isimlendirilen kk kardei, dier onkardele, baba bir analar ayr kardetiler. Kuran bunu yle ifade ediyor: (Kardeleri) demilerdi ki: Yusuf ve kardei, babamza bizden daha sevgilidir.

(12/Ysuf, 8). Tevrat metninde; Hz. Yakubun, Yusufu sevmesinin sebebi olarak, onun ihtiyarlnn olu olduu, bundan dolay ok sevdii yer alr. Oysa Yusuf

(a.s.)dan sonra Benyaminin domu olduu da anlatlmaktadr. O halde Yakub Peygamberin en son olu olmas hasebiyle en kk olunu daha ok sevmesi

gerekirdi. in dorusu Kuranda yle ver ilmektedir: (Yakub) bylece Rabbin seni seecek ve sana tevl el-ehdsi retecek. Daha nce, atalarn brhime ve

shaka nimetini tamamlad gibi, sana ve Yakub soyuna da nimetini tamamlayacaktr. (12/Ysuf, 6)

Yusuf sresindeki bu yetten de anlald gibi, Kuranda Yakub Peygamberin, Yusufu (a.s.) dier kardelerinden daha ok sevmesinin nedeni olarak, Yusuf

hakknda Allahtan vahy ile bilgi almas anlatlmaktadr: Bir zamanlar Yusuf, babasna; Babacm! Ryamda on bir yldzn, gne ve ayn bana secde ettiklerini

grdm demiti. Babas dedi k i: ey oulcuum! Ryan kardelerine anlatma, yoksa sana bir tuzak kurarlar. nk eytan, insann apak dmandr. (12/Yusuf,

5-6). Yakubun (a.s.) vahy ile kendisine bildirilen bilgiden dolay, Yusufa grd ryay anlatmamas ikazna ramen, Yusufun bu ryay anlatmas neticesi

eytan, kollad frsat yakalam ve kardelerinin, Yusuf aleyhinde kt dnceler retmesini salamt. Zira eytan, benimle kardelerimin arasna fitne

soktuktan sonra (12/Ysuf, 100). eytann fitnesi ile ilgili olarak, kssann bitiminde Yusuf Peygamberin azndan, eytann nifakyla kardelerin arasnn

bozulduunun bir kez daha tesbiti yaplmaktadr. Demilerdi ki: Yusuf ve kardei babamza bizden daha sevgilidir. Oysa biz bir cemaatiz. Babamz ak bir

yanllk iindedir. Yusufu ldrn, ya da onu bir yere brakn da babanzn yz yalnz size kalsn. Ondan sonra da iyi bir topluluk olursunuz. (12/Yusuf, 8-9)

Kuranda Yusuf kssas hricinde, kardeler arasndaki ek imeye bir dier rnek olarak, demin ocuklarnn kssas anlatlr: Onlara demin iki olunun

haberini gerek olarak oku: Hani her biri birer kurban sunmulard. (Kurban) birinden kabul edilmi, tekinden kabul edilmemiti. (Kurban kabul edilmeyen,

kurban kabul edilene:) Seni ldreceim demiti. (O da;) Allah, sadece muttakleri/korunan kabul eder dedi. (5/Mide, 27) (Kurban kabul edilmeyenin) nefsi,

onu kardeini ldrmeye ard, onu ldrd, ziyana urayanlardan oldu. (5/Mide, 30). Her iki kssada da zerinde duruluna haseddir; kskanln eytan ve

nefsin de tahrikiyle karde ldrmeye kadar insan ktle gtrd anlatlmaktadr.

Kardelerin Tuza: Babalar Yakubun nezdinde daha sevgili olmak isteyen on karde, Yusufu ldrmeye karar ve rirler. Ancak ilerinden biri, Yusufun

ldrlmemesini, onun kuyuya atlmasn teklif eder. Bylece peygamber nesli bu kardeler, bir insan ldrmenin bedelinin farkna son anda vararak, Yusufu

kuyuya atmaya karar verirler. Kuyuya atma tepetaklak, metrelerce derinlie itmekten ziyde; Yusufu yalnz olarak kamayaca kuyuya indirme eklindeydi.

Bylece bu kuyudan su a lan kervann onu bulmasn saladlar. Bylece Yusuf ldrlmemi, ancak bu tuzakla babalarndan uzaklatrlm oluyordu.

Kervandakiler ise, kleliin cr olduu o asrda bir kle bulmann sevinciyle Yusufu satmak zere yanlarna alrlar. Msra vardklarnda onu az bir fiyata satarlar.

Bylece ne olduunu anlamadklar, ancak phe iinde olduklar bu olay kendi alarndan bitirmi olurlar. Yusufun kardeleri ise, Yusufun giysisine bulatrdklarbir kan vstasyla babalarn, Yusufu kendileri oynarken kurdun yediine inandrmaya alrlar: Ey babamz! Yusufu eyamzn yannda brakp yarmaya

gitmitik, bu arada onu kurt yemi. Biz ne kadar doru sylesek de sen bize inanmayacaksn dediler. Onun baka bir kana bulanm gmleini getirdiklerinde

babalar: Anlalan nefsiniz sizi kt bir ie srklemi. Artk bana gzelce sabretmek dyor dedi. (12/Ysuf, 17-18)

Yakub Peygamber in bu yette geen szleri, Yusufun ldne inanmaktan ok, vahy ile kendisine bildirildiini anladmz bilgi ile Yusuf (a.s.) hakknda Allahn

takdirinin tezhr e tmeye baladnn delleti olarak olay sabrla karladn anlamaktayz: O (Yakub) kendisine rettiimiz bir bilgiye sahipti. (12/Ysuf, 68)

Yusuf (a.s.) Msrda: Bir kervan geldi, sucularn kuyuya gnderdiler. Sucu kovasn sarktnca: Mjde! Bir olan ocuu dedi. Onu satmak zere yanlarnda

gtrdler. Oysa Allah yaptklarn grmekteydi. Onu kendisine rabet etmeyerek, ucuz bir fiyata, birka dirheme sattlar. (12/Ysuf, 19-20). Kardelerinin hasedi

ile balayan uzun bir servende, ilk dura Msr olmutu. Yusufun; Filistinin bir yresinde atld kuyudan balayan yolculuu, kle olarak Msrda bir yneticiye

satlmasna varmt. Yusufu kle olarak satn alan Msrl yneticinin niyetini Allah yle aklyor: Msrda onu satn alan kimse, kar sna: Ona iyi bak, belki bize

faydas dokunur veya evlt ediniriz dedi.. (12/Ysuf, 21). Evet, Yusufu satn alan ynetici, ocuunun olmamas sebebiyle onu evlt edinme gibi bir gyey le

Yusufu satn almt. Bylece olaylarn yorumunu retmek iin Yusufu oraya ye rletirdik. Allah, dilediini yapar, fakat insanlarn ou anlamaz. (12/Ysuf,

21)

Herkesin hesaplar vard. Yakub, Yusufta gelecek grm, onu kardelerinden korumaya almt. Kardeleri, babalarna daha sevimli olmak iin Yusufa tuzak

kurmular ve ondan kurtulmay amalamlard. Kervan sahipleri, kuyuda bulduklar Yusuftan ekinerek daha deerli olmasna ramen az bir fiyata satmlard. Ve

en son olarak Aziz, onu kendisine evlt edinme amacyla satn almt. Ancak olaylara hkmeden Allaht ve Allah tm hesap yapanlarn stnde hesap yapand.

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

3/30

Bir zamanlar y ine Msrda Firavun da saltanatn devam ettirmek amacyla, yeni doan btn erkek ocuklar katletmiti, ancak sarayna ald ve kendisine sdk

bir kul olacan umduu Ms sonunda onun hasm ve saltanatnn son vericisi olmutu. te Allah bunun iin hatrlatma yapyor: Allah dilediini yapar, fakat

insanlarn ou anlamaz. (12/Ysuf, 21). zellikle inkrclar.

Yusufun, Peygamberlikle Vazifelendirilmesi: Satn alnarak kle yaplan Yusuf, Msrda yllarca Azize ve karsna hizmet etmiti. Yllar abucak gemi ve artk o bir

delikanl olmutu. Sonunda Allah ona peygamberlik vermi ve onu tebli ile grevlendirmiti. Olgunlanca, ona hkm ve ilim verdik. (12/Yusuf, 22). Burada

Yusufun rasllkle vazifelendirilmesinde baz inceliklere deinmekte fayda vardr:

a- Her peygamber gibi Yusuf (a.s.) da rasllkle grevlendirildii toplumun, tannan ve hatta gvenilen bir ferdi olarak peygamberlie muhtap olmutur. nk

kk bir ocukken Msra gelen Yusuf (a.s.), yllarca Msrllar arasnda kalm, hem Msr toplumunun yapsna vkf olmu, hem de onlarca bilinen, tannan biri

olmutu.

b- Kuranda anlatlan peygamberler iinde kle olarak rasllkle vazifelendirilme vasf kazanmtr. Geri Kuranda anlatlan rasller iinde smil (a.s.) bir

criyeden, yani kle bir kadndan domutu. Ancak smil (a.s.) bir kle deildir. Oysa Yusuf (a.s.) Msrl bir yneticinin klesidir. Bylece Allah, kle ile kle

olmayan arasnda hibir fark olmadn, farkn takvda olduunu belirtmi olmaktadr.

Azizin Karsnn Zinya Meyletmesi: Yusufun byyp yakkl bir delikanl olmas, Azizin karsnn nezdinde olumsuz bir etki yaparak ona cins ynden

meyletmesine yol aar. Ve Yusufa bir tuzak kurarak ana drmeye alr: Kald evin hanm onunla olmak istedi. Kaplar kilitleyip: Gelsene! dedi. Yusuf:

Allaha snrm. Rabbim bana iyi bakt. Zlimler as la iflh o lmaz dedi. Gerekten kadn onu arzulamt. Rabbinin iaretini grmeseydi Yusuf da onu arzulayacak t.

Bylece onu ktlkten ve fuhutan alkoyduk. nk o, bizim muhlis (ihlsl) kullarmzdand. (12/Yusuf, 23-24)

Yusuf (a.s.) 22. yette anlatlan, rasllk vazifesini almam olsayd, (Rabbinin burhnn grmemi olsayd) o zaman o da kadna meyledecekti. Yusuf (a.s.) bunu

Kuranda yle beyan ediyor: Yine de nefsimi temize karmak niyetinde deilim. Rabbimin merhamet etmesi mstesn, nefis daima ktl tevik eder.

Dorusu Rabbim ok balaycdr, ok merhametlidir. (12/Yusuf, 53)

Bylece Allah, Yusuf peygamberi korur ve peygamberlerin ismet sfatnn nasl tecell ettiinin bir rneini de ve rmi olur. Eer Yusuf (a.s.) gnaha meyletmi

olsayd dorudan doruya vahy ve onun belirttii deerler zarar grm olacakt. Bu sebebe mebn olarak Allah, bu olay ncesinde Yusufu rasllkle

grevlendirerek ayn zamanda Yusuf peygamberin ismet sfatna da brnmesini salam oluyordu.

Yusuf (a.s.)a Yaplan ftir: Kapya kotular. Kadn, Yusufun gmleini arkasndan yrtt. Kapnn nnde kadnn kocasyla karlatlar. Kadn: Eine ktlk

yapmak isteyen bir kimsenin cezs, hapsedilmekten veya can yakc bir azba uratlmaktan baka ne olabilir? dedi. (12/Yusuf, 25). Bu yette belirtilen olayda

tipik bir iftir durumuyla kar karyay z. Olayda biri kadn dieri erkek iki ahs vardr ve evde yalnzdrlar. Azizin kars kendisini savunmaya balamtr. Yusuf

(a.s.)a iftir ederek Yusuf da kendini savunmaktadr. Yusuf: O benimle olmak istedi dedi. (12/Yusuf, 26).

Her ikisinin de susuzluklarn iddi ettikleri bu durumda ne yapmak gerekir? O halde olayn doruluu hakknda karar vermek iin hit lzmdr. Grg hidi

olmadna gre, olayda sulunun kim olduuna kara r vermek iin anlatlanlarn vechesinde delil aramak lzmdr. O halde, susuzluunu ispatlamak iin Yusufun

katna delil olmas asndan gmleinin arkadan yrtlm olmas gerekir. nk gmlek nden yrtlm olsa kadn mtecviz olamaz, erkek saldrm kadn da

kurtulmak iin erkein gmleini nden yrtm olmas gerekir. Kadnn ailesinden bir ahit: Eer gmlei nden yrtlmsa kadn doru sylyor, erkek

yalancdr. Eer gmlei arkadan yrtlmsa kadn yalan sylyor, erkek dorudur dedi. Adam gmlein arkadan yrtldn grnce, dedi ki: Bu, sizintuzaklarnzdan biri. nk sizin tuzaklarnz pek yamandr. (12/Ysuf, 26-28)

Kssann bu blm:

a) Kadn ile erkek arasndaki cins iletiimin balangcnn her iki cinsin bir meknda yalnz kalmalar dr. Her iki cins hakknda yanl anlalmalarn, dedikodunun

kmamas iin ilk yaplacak iin birbirlerine mahrem olanlarn ayn meknda yalnz bulunmamalar gerektii bu olayla belirtilmektedir.

b) Aziz, karsnn iddisna inanmamtr ki; karsnn ailesinden hakem isteyerek, olayn muhkeme edilmesini ve bylece hdisenin dorusunun aa karlmasn

istemektedir. Bu hususta muhkeme ve hakem olayna dikkat ek ilmektedir.

c) Meydana gelen olaylarda hukuk olarak aranacak eylerin banda delilin geldii ve bunun nemi anlatlr.

hidin de hukuk olarak gerekliliine ve nemine vurgulama yaplmaktadr. Muhkemede hitliin nemli bir hukuk norm olduunu, hidin adlet, drstlk gibi

ilkelerle davranmas, aleyhine bile olsa doruyu beyan e tmesi gerektiine iaret edilmektedir.

Dedikodu: Azizin karsnn, Yusufa yapt iftirann sonucunda Yusufun aklanmas neticesi, Aziz ve karsnn olaya hakemlik yapan akrabalar bu olayn kapanmas,

rtbas edilmesi cihetine giderler. Yusuf! Sen bu ii kapat. Kadn! Sen de gnahlarnn balanmasn dile. nk hatalsn. (12/Ysuf, 29). Ancak olayn rtbas

edilme isteine ramen, dedikodu syesinde Msrn btn sosyetesi, Azizin karsnn zinya meyletme hdisesini iitir. Sosyetenin ii, birbirlerinin yaptklar iyi

veya kt ileri sak z gibi inemek olduuna gre artk bu dedikodunun nnn kesilmesi mmkn deildir.

ehirdeki kadnlar: Vezirin kars klesiyle olmak istemi. Kadn onun akndan deliye dnm. B iz onu apak aknlk iinde gryoruz dediler. (12/Ysuf, 30).

Tek arenin olay aklamak olduunu gren vezirin kars, Msr sosyetesini oluturan ileri gelen kadnlara bir dvet yaparak evinde toplar. Kadn onlarn

dedikodularn duyunca onlar evine ard. Onlara koltuklar hazrlad ve her birine birer bak verdi. Yusufa yanlarna k dedi. Kadnlar onu grnce aknlktan

ellerini kestiler ve Sbhnallah! Allah tenzih ederiz. Bu insan deil, olsa olsa ok gzel bir melek tir dediler. Kadn: te beni knadnz kimse. Ben onunla olmak

istedim, fakat o iffetli kalmak istedi. Eer isteimi yerine getirmezse, hapse atlacak ve zelil olacak dedi. (12/Ysuf, 31-32)

Azizin karsnn, Yusuf (a.s.) ve kendisinin hakknda sosyetenin yapt dedikoduyu kendisince hakl bir mecrya ekmek iin yapt mizansen de nemli bir noktagndeme gelmektedir. Sosyetenin kadnlarnn, Yusufun gzellii karsnda armalarn Azizin kars, kendi ilemi olduu zinya mey letme fiilinin hakll

olarak sunmaya almaktadr. Dolaysyla sosyetenin hanmlar azizin hanmnn hakl olduunu teslim ediyorlar ki; azizin kar s yle diyor: Eer isteimi yerine

getirmezse, hapse atlacak ve zelil olacak dedi. (12/Ysuf, 32). Oysa sosyetenin kadnlar zinya meyletme fiilini tasvip etmemi olsalard, senin yaptn ayp,

gnah, vs. demeleri gerekirdi. Bu da Msr sosyetesi ve ynettikleri insanlarn ahlk konumlarnn hangi seviyede olduunu bize anlatmaktadr.

Bu arada Yusuf peygamberin susuzluunun ikinci bir tesbiti yaplmaktadr. Hem de Azizin karsnn azndan: Ben onunla olmak istedim. Fakat o iffetli kalmak

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

4/30

istedi. Yusufun susuzluu, birinci defa gmlein yrtlma yerinin tesbiti ile hem Aziz, hem de karsnn ailesi tarafndan grlerek tesbit edilmesinin akabinde,

sosyetenin kadnlar tabiidir ki daha sonra beyleri tarafndan ve Azizin hanmnn azndan tesbit edilmi oluyordu. Kssann ileriki anlatmlarnda nc olarak da

Yusufun susuzluu tesbit edilecek ve bylece peygamber in ismet sfatnn glgelenmemesi Yce Allah tarafndan salanm olacaktr. Yusuf, eliye: Efendine dn

de ellerini kesen kadnlarn durumunu sor. Dorusu Rabbim, onlarn tuzaklarn ok iyi bilmektedir dedi. Melik: Yusufla olmak istediinizde durumunuz neydi?

dedi. Sbhnallah/Allah tenzih ederiz. Onun hibir ktln grmedik dediler. Azizin kars imdi hak ortaya kt. Onunla olmak isteyen bendim. O, dorudur

dedi. (12/Yusuf, 50-51)

Kssann bu blmnn anlatm ve tefsirinde; mfessirlerin ve tarihilerin, Yusufun gzellii, onu gren sosyete kadnlarnn ellerini kesmesi olay zerinde

gereksiz ve fazlaca durduklarn grmekteyiz. Bunun neticesi olarak, zin gibi toplumu ifsad eden bir fiilin ve bu fiile meylettiren sebeplerin hangi nedenle olursa

olsun mer bir sebep saylamayaca vurgusunun yetersiz kaldn gzlemekteyiz.

Hapis: Yusuf: Rabbim! Hapis bana, bunlarn ard eyden daha sevimlidir. Eer beni onlarn tuzaklarndan korumazsan, onlara meylederim ve chillerdenolurum dedi. Rabbi dusn kabul etti ve onu onlarn tuzaklarndan korudu. nk O, her eyi iitir ve bilir. Btn bu delilleri grmelerine ramen onu yine de bir

sre hapsetme ge rei duydular. (12/Yusuf, 33-35). Otuzbeinci yette Yusufun (a.s.) hapse girmesinin belirtilen sebebi zulmdr. Keyiflerince uygulamalar yapan

insanlar, susuz da olsa mazlumlara ikence ve zulm yapabilmektedir. te mfsit Msr dzeni yneticilerinin keyf uygulamalar neticesi olarak, susuz olduu

halde Yusuf peygamber hapse atlr. Aslnda hapse atlmas, hakknda hayrlara vesile olacaktr. Birinci olarak gz dnm kadnlardan kurtulmu olmaktadr.

kinci olarak zulmn oda hapishaneyi vahyi yayma merkezi olarak kullanmaya balar. Bundan dolaydr ki Yusuf peygamberden sonra gelen Mslmanlar

hapishanelere medrese-i Yusufiyye (Yusuf okulu) ismini vermilerdir. nc olarak yapm olduu tevl el-ehds neticesi Msr yneticisinin gzdesi olacak ve

yneticilie balayacak tr. Btn bunlarn neticesi olarak bizlere u mhim mesaj sunulmaktadr: Neyin hakkmzda hayrl olacan ancak Allah bilir.

Yusuf peygamberin hapse girmesinin akabinde zindana iki kii daha girer . Bunlardan birinin grd ryann yorumunu Yusuf (a.s.)dan istemesi ile kssann

hapishane versiyonu balar. Zindana giren iki kiiden ryasnn Yusuftan yorumunu isteyen gen bu isteinin sebebini yle aklar: Senin Muhsinlerden olduunu

gryoruz. (12/Yusuf, 36). te toplum iinde numne/rnek bir ahsiyet olmann nemi bylece vurgulanmaktadr. nsanlarn sizin yapacanz teblie nem

vermelerinin ilk kural, teblii iletenlerin muhsinlerden, gzel davran sahibi olanlardan olmas gerektiinin mesajdr bu. Mslmanlarn nemle zerinde durmas

gerektii bir husus olduu ilan edilmektedir. nandn yaamak ilkesi

Kuranda anlatlan tm peygamberler emindirler, muhsindirler. Yusuf da Muhsinlerden (gzellik sergileyenlerden) olduu iin zindana den kiiler ondan

kendilerine yardm isterler. Yusuf peygamber onlara tevl el-ehdsten nce kendisinin bu bilgiye sahip olmasnn temellerini, yani vahyi aklar: Bu

sylediklerim Rabbimin bana rettiklerindendir. Dorusu ben, Allaha iman etmeyen, hireti de inkr eden bir toplumun dinini terk ettim. Atalarm brhim, shak

ve Yakubun dinine uydum. Bir eyi Allaha irk/ortak komak bize yaramaz. Bu, bize ve insanlara Allahn bir ltfudur. Fakat insanlarn ou kretmiyor. Ey

hapishane arkadalarm! ok sayda rab mi daha hayrl, yoksa tek ve kahhr Allah m? Onun yan sra taptklarnz, haklarnda Allahn hibir delil indirmedii,

sizin ve atalarnzn uydurduu isimlerdir. Hkm ancak Allahndr. O, yalnzca kendisine kulluk etmenizi emretmitir. te dosdoru din budur, fakat insanlarn

ou anlamyor. (12/Yusuf, 37-40)

Bu yet-i kerimelerde:

a- Msr toplumunun sahip olduu irk dininin vasflar veriliyor. Msr toplumu; putu, ok ilhl/tanrl, hireti inkr eden irk inancna sahip bir toplumdur.

b- Tek doru din olan slmn esaslar aklanyor.

c- Sanki Mekke irk toplumu tarif edilmektedir. Mekke ve kymete kadarki tm chil toplumlarn yanl din inanlar ve bu yanl inanlarnn alternatifi slmn

tarifi kssa ierisinde Yusuf peygamberin azndan verilmektedir. te Kuran kssalarnn ve anlatm tekniinin nemi, bylece gzler nne serilmektedir.

d- Ayrca tevl el-ehdsin kaynan aklayarak, bu vasfa sahip, Allahn rasl olan kendine ittib edilme istei vardr.

e- Zindan arkadalarnn, Allahn Yusufa ihsan ettii bu meziyeti yanl deerlendirip, Allahtan gayri olarak Yusuf peygamberi de put ittihaz etmemelerinin mesaj,

Yusuf peygamberin anlatm ierisinde bulunmaktadr: Bu sylediklerim Rabbimin bana rettiklerindendir. (12/Yusuf, 37)

Vahyin esaslarnn aklanmasndan sonra Yusuf (a.s.) onlara yorumunu bildirir: Ey hapishane arkadalarm! Biriniz efendisine iki sunacak, dieriniz ise aslacak

ve bandan kular yiyecek. Yorumunu istediiniz husus bu ekilde kesinleti. (12/Yusuf, 41-42). Burada zerinde duracamz nokta, hapisten kan gencin Yusuf

peygamberi melikin yannda anmay unutarak Yusufun bir sre daha hapiste kalmas olaynn mfessirlerce yaplan tefsirleri zerinde olacaktr. Tevhid dncenin

nderi Yusuf peygamberin, hapisten kurtulan kiiden hapisten k iin efaat ummasn Allahtan bakasndan yardm dileme olduunu ve bunun zerine Allahn

kzarak onu birka yl daha hapiste brakt yorumlar yanl yorumlardr. nk:

a- Yusuf peygamberin zindandan kurtulan kiiye: Efendine benden bahset demesini hapisten kma istei olarak yorumlamalar yanl deerlendirme olarak

gzkmektedir. nk daha sonra melikin armasna ramen Yusuf peygamberin kendisini toplum gznde aklamaya ynelik hareketi, onun zindandan

kurtulmadan ziyade, kendisine atlan iftirnn aydnlatlmasna mtuf eylem ierisinde olduunu gstermektedir.

b- Yusuf (a.s.), Allaha du ederek zindan kendine tercih etmitir. Tevhd dncenin nderi nasl Allahtan zindan istediyse, oradan kurtulmay da Allahtan

istemesi vahyin temsilcisinden beklenen bir hareket olmas gerekir. Ve iin gereklemesi de byle olmutur. Onun amacnn zindandan kurtulmaktan ziyade,

iftirdan kurtulmak olduunun kabul, kssann gidiatna en uygun yorumdur. (1)

Yusufun (a.s.) Ynetimi ve ada arpk Yorumlar

Yusuf (a.s.), Maliye Bakan m, Yoksa Msrn Tm daresi Elinde Olan Biri miydi?

Karmak bir rya gren me likin ryasnn yorumu hususunda ileri gelenlerden yardm istemesi ile Yusuf Peygamberle hapiste kalan k ii, eytann kendisine

unutturduu Yusufu hatrlayarak ona melikin ryasnn tevili iin bavurur. Yusuf (a.s.) tarafndan yaplan yorumu beenen melik, Yusufun zindandan karlmas

iin emir verir. Ancak bu aamada beklenilmeyen bir durum ortaya kar . Yusuf (a.s.) zindandan kurtulmaktan ziyde, kendisine atlan iftirdan kurtulmak iin

gayret eder ve u teklifi yapar: Melik: onu bana getirin dedi. Eli, Yusufa vardnda Yusuf eliye: Efendine dn de ellerini kesen kadnlarn durumunu sor.

Dorusu Rabbim onlarn tuzaklarn ok iyi bilmektedir dedi. (12/Ysuf, 50)

Bunun zerine melik bu olay hakknda bir soruturma yapar. Yusuf (a.s.)a iftira edildiini birinci elden renmi olur. Bylece hem Yusufun susuzluu ve hem de

emin vasf melik dhil herkes tarafndan tescil edilmi olmaktadr. Eer bu durum zerinde durulmam olsa idi, belki de ileride yeniden iftira hortlatlacak, vahy ve

onun temsilcisi rasul de bu adan sulanlmaya allacakt.

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

5/30

Melik: Onu bana getirin, yanma alaym dedi. Onunla konuunca: Bugn yanmzda salam ve gvenilir bir yere sahipsin dedi. Bylece Yusufu oraya egemen

kldk, orada diledii gibi davranrd. (12/Ysuf, 54-56). Kssann bu varyantnda Kuranda anlatlan peygamberler ierisinde, Yusufun. (a.s.) hricinde gndeme

gelmemi olan ilgin bir olay anlatlmaktadr. Nitekim bu vka, Yusuf (a.s.)dan sonraki vahiy muhtaplar tarafndan zerinde nemle durulmutur. imdi bu

konuda dikkatimizi eken hususlara deinelim:

a- Kssann anlatm ierisinde, melikin adnn getii tm yetlerde ondan olumlu bir biimde bahsedilmektedir. Oysa Kuran, daha sonraki Msr yneticisini

Firavun olarak isimlendirmektedir . Firavun ke limesi, ferane ve tefer ane fiilinden tremitir. Bu ik i fiil, byklendi, ceberut sahibi ve azamet sahibi oldu,

ulalmaz bir gce e rdi anlamna gelmektedir. Halbuki Yusuf (a.s.) zamanndaki ynetici olumlu (olabilecek) bir isimlendirme ile melik (kral) olarak

adlandrlmaktadr.

b- Kuranda anlatlan peygamber kart yneticiler peygamberlerle ge rek fikr, gerekse fiil mcdele halindedirler. Peygamberlerin getirdii vahiy hemen

alelacele reddedilir. Kar propagandalarla ona tbi olanlara ikence, srgn ve lmler uygularlar. Oysa Yusuf kssasnn anlatmnda, peygamberin adamelike ve ileri gelenlerine ait vahiy ve peyamber kart olumsuz tavrlar bulunmamaktadr.

c- Bilakis Yusuf (a.s.) melik tarafndan eziyetten kurtarlmakta, peygamberin ak lanmas temin edilmekte ve grlerine itibar edilmektedir. Msra geldiinde, azize

satlmasyla birlikte kle statsne giren Yusuf Peygamberin bu statden kurtulmasn da melik salam olmaldr.

Melik: Onu bana getirin, yanma alaym dedi. Onunla konuunca: Bugn yanmzda salam ve gvenilir bir yere sahipsin dedi. (12/Ysuf, 54). Bu yet-i

kerimede anlatlanlarn bir benzeri, Kurn- Kerimde bahsi geen dier peygamberlerin kssalarnda anlatlmamaktadr. Peygamberle gren melikin, Yusufun

(a.s.) ona iletmi olaca vahiyden habersiz olmas mmkn deildir. Ama toplumunu ve konumunu chil yapdan arndracak sahih bir kimlie ve l

btnlne de sahip deildir. htimal ki, dil bir ynetimden yanadr; ama ye tersiz ve dallet iindedir ve sonunda melik, Yusufa tbi olmutur. nk

peygamber bu grmenin akabinde ondan ynetimi istemektedir. Eer melik Yusuf (a.s.)a kart olsa, peygamber ondan byle istekte bulunmazd. Melik de

Peygambere ve sylediklerine kar olsa, brakn ona ynetimi teklif etmeyi, hapisten ya karmaz ya da ge ri yollard. Ve bu karlamann anlatm; Ms (a.s.) ile

Firavun arasndaki karlamadaki gibi, Peygamberin vahy teblii, Firavunun da hem peygamberi hem de Allah inkr ettii konumalar kapsayan Ms kssasnn

anlatm gibi olurdu. Halbuki yle deildir.

d- Yusufun (a.s.) ynetim talebinden sonra, melik ve ileri gelenler hakknda hi bahsedilmemesi Msr ynetiminin tamamen Yusuf Peygambere brakldnn

gstergesi olmaldr.

e- Dnyada hibir dzen bu ekilde el deitirmemitir. Kart glerin birbiri ile fikr ve fiil bir arpma olmakszn ynetim brakmas mmkn olmadna gre;

Yusuf ile melikin inanlarnn pekimesiyle ynetime daha ehil olan Peygamberin gemi olmas akla yatkn gelmektedir. Bylece Yusufun (a.s.) ynetiminde iken

ald tedbirlerle, melikin ryasnn tevili gereklemitir.

f- O halde Msr ynetimi (melik ve ileri gelenler) slm kabul etmi ve Yusufu (a.s.) da slmn hayata tatbikini gerekletirmek zere ynetime getirmitir.

g- Eer melik ve ileri gelenleri mrik kabul edip Yusuf (a.s.) da onlarn idaresinden bir blmne tlip, mesel Hazine Bakanl, Maliye Bakanl, Tarm Bakanl

gibi bir bakanlk sahibi kabul edilirse, -ki maalesef ou ada yorumlar bu yndedir- bu hilkat garibesi yapnn vahyin mantna ters olduu ve emsl olmasnn

gndeme gelebileceinden dolay daha sonra anlatlan kssalar ve Hz. Muhammed (s.a.s.)in hayatnn blmlerinde de bu yapya benzer pragmatist uygulamalara

rastlamamz gerekirdi. Gel seni bamza k ral yapalm! tekliflerine Peygamberimizin can atmas gerek irdi. Oysa yneticilerin kendi ynetimleri ierisinde yer almatekliflerine peygamberler her zaman rest ekmilerdir. Rasuller vahyin kabulne ya da A llahn isteine kadar mevcut ynetimlerle mcdele etmilerdir.

h- Bylece Yusufu oraya egemen kldk, orada diledii gibi davranrd. (12/Ysuf, 56) yeti Yusufun (a.s.) yetki ve ynetiminin bykl hakknda yeterli bilgi

vermektedir. lkede egemen olan ve diledii gibi (tabii ki vahye gre) dav rand belirtilen birinin bir baka ynetici ile beraber bu ekilde egemen ve diledii gibi

davranan biri olarak vasflandrlmas nasl mmkn olur?

i- Kald ki, bir sistemin yrmesi; dzene hkim olanlarn lkenin kaynaklarna (hazinul-ard) egemen olmasn gerektirir. Bu kaynaklarn iletilmesi ve geliri ile

dzen ileyecektir. Pek tabiidir ki bu kaynaklara sahip olmakla lkenin dzenine ait dier kaynaklara hkim olmak birliktelik gerektirir. Melik, lkenin Hazine veya

Maliye Bakanl gibi parasal kaynaklarn Hz. Yusufa (tevhid dnceye) devredip kendi de dier devlet ileriyle (irk inancyla) megul oluyordu gibi kabul ve

iddi, sistem ileyii asndan mantkszlktr. Bu hususta; Firavun, Hmn, Karun lsn rnek verebiliriz. Bu kiilik de ayn zihniyetin rn (irk) ve bu

zihniyetin egemen olduu sistemin tm deerlerinin sahibidirler. Tevhid dnce nderinin getirdii vahye ve onun raslne kar kmalar; sahip olduklar

zihniyetin ve bunun rnleri olan egemenliin ellerinden gitmesi endiesinden trdr. Brakn Msy aralar na almay, onu gzleri ile yok etmeyi

dnmektedirler. Byle bir sistem ve sistemin sahipleri ierisinde yer almak, Ms Peygamberin aklnn ucundan dahi gemez.

Kuranda kssalar anlatlan dier peygamberlerin hayatlarnda da bu gereklik yaanmtr. Hz. Nuha da, Hz. Muhammede de irk ynetimi ierisinde yer alma

teklifi getirilmiti. Ancak o ynetimlerde yer alnd tekdirde, vahyin tebliinden, yani dvdan tviz anlam karan peygamberler derhal red cevab vermilerdir.

Size kar olan sistemin, sizi ba tac etmesi dnlebilir mi? Olsa olsa sizin dvnzn kenarndan, kesinden balayarak, kendi dzenine uydurmak iin bu teklifi

yapmtr. Nitekim Nuh (a.s.)a yanndaki mstazaflar kovmasn, Muhammed (s.a.s.)e ise putlarna atmamas gibi tekliflerle yanamlar, bunlarn karl

olarak dzenlerinden makam sunmulardr.

k- Ana babasn tahta oturttu (12/Ysuf, 100) yetinde geen ar kelimesi; Yusuf Peygamberin, Msr ynetimindeki, tek olan otoritesini vurgulayan en kuvvetli

anlatmdr. Ar (taht); egemenlik, diledii gibi davran (vahye gre) anlamlarna gelir.

l- Ancak daha sonraki yetlerde; Yusufun kardeleri ile ilgili olaylar esnsnda geen melikin dini (yasas) ve melikin kab ibreleri ile Tevrat metinlerinde

geen Msr firavunu ile ilgili anlatmlar da gz nne alarak bir baka alternatif daha dnlebilir.

Tevratn Tekvin babnda, Yusuf Peygamberin ynetimin bana getirilmesi ile ilgili olarak u ifadeler yer almaktadr: Ve bu sz Firavunun gznde ve btnkullarnn gznde iyi idi. Ve Firavun kullarna dedi: Bunun gibi, kendisinde Allahn rhu olan bir adam bulabilir miyiz? Ve Firavun Yusufa dedi: Mademki A llah sana

btn bu eyi bildirdi, senin gibi akll ve hikmetli adam yoktur; sen evimin zerinde bulunacaksn, ve btn kavmim senin emrin zere idare olunacaktr; ben

yalnz tahtta senden byk olacam. Ve Firavun Yusufa dedi: Bak seni btn Msr diyar zerine koydum. Ve Firavun mhrn parmandan kard ve onu

Yusufun parmana takt Ve Firavun Yusufa dedi: Ben Firavunum ve btn Msr diyarnda hi kimse sensiz e lini yahut ayan kaldrmayacaktr. (Kitab-

Mukaddes, Tekvin, Bap 41, cmle no: 37-44, s. 42)

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

6/30

Tevrattaki bu ifdeler, Firavunun, ynetimi tamamyla Yusufa braktn, ancak ynetime karmasa da Yusufun bir stnde bulunacan ifde etmektedir. Bu,

gnmzde Britanya Krallnn fonksiyonuna benzemektedir. ngiltere, demokrasi ile idare olunduu halde sembolik (eklen, formalite) olarak kra lie stte

bulunmaktadr. Ancak ynetime kar mas diye bir ey szkonusu deildir.

Tevrattaki anlatm ve Kuranda geen melikin dini (yasas) ve melikin kab ifdelerini de gz nne alarak; meliki (eklen) bir stte, Yusufun idaresine

karmayan sembolik bir yapda olduunu kabul etsek bile (velev ki me lik slm kabul etmemi olsa dahi), bu savn vahy ilkelerle hareket eden peygamber le,

Yusufa fikren kar kmad ve hatta ona tbi olduu varsaylabilen melikin bir arada bulunmasnn tevhid ilkelere aykr olmadn syleyebiliriz. Esas olan vahy

yap ile irk unsurlarn meczeden garip bir ynetim yapsn kabul etmemektir. Yusuf Peygamberin ynetimi kesinlikle vahy ile irkin kartrlarak oluturulduu

hilkat garibesi bir yap ve zihnin rn deildir. (Hz. Yusuf dhil, hibir peygamber, tevhidle irkin koalisyonunu onaylamaz, byle bir koalisyonun paras olmay

kabullenmez.) Byle dnlmesi dahi mmkn deildir. Bu konuda en fazla iki ihtimal zerinde durabiliriz:

a- Teblide toplumsal ynetimin merkez gcn muhtap almak asldr. Hz. Yusuf, Msr ynetimini/melikini vahy lye inandrm ve toplumsal ynetimininisiyatifini ele geirmitir.

b- Ya Yusuf, kimliini ve ilkelerini gizlemeden ve hibir tviz vermeden Msr ynetimi iinde geni bir inisiyatif alan ele geirmitir. (2)

Bize gre, birinci ihtimal daha kuvvetli ve Kurn/tevhd ilkeler nda elilik yapan nbvvet makamna daha uygun grlmektedir.

Yusufun (a.s.) yneticiliiyle ilgili Mevddi, tefsirinde yle der: Hkmdar dedi ki: Onu bana getirin, onu kendime bal klaym. Onunla konutuunda da (yle)

dedi: Sen bugn bizim yanmzda (artk) nemli bir yer sahibisin, gvenilir (bir danman-ynetici)sin." (12/Ysuf, 54). u demek isteniyor: "Hakknda yle

yksek bir kanaate sahip olduk ki, memleketin en yksek sorumluluk isteyen memuriyetini (yneticiliini) sana ekinmeden tevd edebiliriz."

(Yusuf) Dedi k i: "Beni (bu) ye rin (lkenin) hazineleri zerinde (bir ynetici) kl. nk ben, (bunlar iyi) bir koruyucuyum, (ynetim ile rini de) bilenim." (12/Ysuf,

55). Bu yette birtakm nemli sorular gndeme gelmektedir. imdi bunlar birer birer tartalm:

lk soru udur: Hz. Yusuf'un (a.s.) krala yapt teklif bir memuriyet iin miydi? Mesele hedefine varmasn salayacak bir frsat nn kollayan hrsl bir kiinin

bavurusu, yahut bir ricas olmad gibi, kra ln kendi huzurunda dile getirilen bu teklifi kabul edii de, (meselenin ncesi yokmu gibi) niden olmamtr. Zira

Talmud'a gre, "brani kendisini bilge ve uzman bir kimse olarak isbat etmiti"; ayrca Talmud, Hz. Yusuf'un (a.s.) yle dediini nakleder: "u kesin ki, benden

daha temyz etmi biri daha yok: Nihyet ben Allah'n tm bilgileri rettii biriyim."

Aziz, nedimleri, ehzadeleri, subaylar ve brokratlar, Hz. Yusuf (a.s.) huzurdayken artk onun gerek deerini renmi durumdaydlar ve bandan son on ylda

geen olaylar esnsnda sergiledii yksek karakteri bizzat mhede etmilerdi. Bylece Hz. Yusuf (a.s.) tevzuda, dorulukta, nsezide, kendini kontrolde,

gvenilirlikte, cmertlikte, zek ve anlayta esiz olduunu kantlamt. Bu zellikler ka rsnda muhtaplar bildi ve anlad ki, lke kaynaklarnn nasl

korunacan, onlarn nasl tasarruf edileceini en iyi bilen, kaynaklar gelecein teminat olarak koruyabilecek yegne kii odur. Bu yzden Hz. Yusuf (a.s.) isteini

belirtir belirtmez btn kalpleriyle kendisine gvendiler. Hz. Yusuf (a.s.) hakknda kraln besledii olumlu kanaat Kitab- Mukaddes'te teyid edilir. Ayrca Talmud'da

da belirtildii gibi sadece kral deil, e trafnda bulunan dier yneticiler de Hz. Yusuf'un (a.s.) ynetime gemesini ittifakla kabul etmilerdir.

imdi ikinci soruyu ele alalm: "Hz. Yusuf'a (a.s.) gven duyulmasn salayan gcn mhiyeti neydi?" Bu nemlidir, nk Kur'an' kavramada tecrbesi olmayan

kimseleri bu yette geen "hazinul-ard" deyimi ve daha sonra geen tahl datm ii yanltm; bu yanlgyla szkonusu memuriyetin bugnn "Hazine Mstear",

"Ktlk Dnemi Danman" yahut "Maliye Bakan" trnden bir memuriyet olduu sonucuna varmlardr. Aslnda memuriyeti bunlardan hibiri deildi, zira Kur'an,Kitab- Mukaddes ve Talmud'a gre Hz. Yusuf'a (a.s.) tm iktidar tevdi edilmi ve bir yneticinin tm imtiyaz verilmitir. Tahta oturmasnn (12/Ysuf, l00) ve

kendisine melik denmesinin (12/Ysuf, 72) sebebi budur. Bizzat Hz. Yusuf (a.s.) Allah'a kendisine meliklii bahettii iin kretmitir (12/Ysuf, l00). Hereyden

te, bizzat Allah bu olaya tanktr; melen: "Bylece Yusuf'a lkede iktidar verdik. Artk lkenin her yanna istedii gibi tasarruf etme hakkna sahip olmutu"

(12/Ysuf, 56).

Kitab- Mukaddes'e baktmzda unlar okuyoruz: "Ve Firavun Yusuf'a dedi: "Evimi meknn bileceksin ve halkn senin emrinle ynetilecek. Ben yalnz tahtta

senden byk olacam. Bak, tm Msr lkesini ynetmeye seni tayin ediyorum. Senden habersiz Msr lkesinde hi kimse ne parman kprdatabilecek ne de

adm atabilecektir. Ve Yusuf'a Zaphnath-paaneah (Dnya Koruyucusu) adn verdi." (Tekvin, 4l: 40-45). Talmud'a gre ise olay yledir: Aabeyleri Msr'dan

babalar Hz. Yakub'a (a.s.) dndnde Hz. Yusuf (a.s.) hakknda kendisine unlar sylediler: "Msr meliki, halk zerinde ylesine egemen ki ondan stn yok.

Herkes onun emriyle giriyor, onun emriyle kyor lkeye. Yneten onun emirleri... Efendisi Firavun'un nefesini harcamasna gerek bile yok."

Meseleyle ilgili bir dier soru da u: Hz. Yusuf'un (a.s.) lkedeki tm iktidarn kendisine teslimi iin yapt teklifin hedefi neydi? Hizmetlerini kfir bir devletin

kanunlarna g katmak iin mi gerekletirdi? Yoksa elinde bulundurduu hkmetin gleriyle slm'n kltrel, ahlk ve siyas sistemlerini mi tesis etmek

niyetindeydi? Bu sorulara en iyi cevap allme Zemaher'nin Keaf Te fsirinde 55. yete getirdii yorumda verilmitir. O yle diyor: "Yusuf (a.s.) lkeninkaynaklarn benim tasarrufuma verin eklindeki teklifinde bulunduu zaman niyeti Allah'n hkmlerini yrrlkte klmak, hak ve adleti tesis etmek ve tm

rasller gibi grevini icr e tmek zere iktidar frsat kollamakt. Yoksa tahta gemeyi, saltanat sevds iin yahut dnyev arzularn ve hrslarn tatmin iin

istememiti. Byle bir talepte bulundu; nk bu ii icr edebilecek bir bakasnn bulunmadn gyet iyi biliyordu."

in akas, yukardaki soru en nemli ve temel meseleye gtrmektedir: Yusuf Allah rasl myd, deil miydi? Eer rasl idiyse -ki, elbette yledir- Kur'an

nasl oluyor da tut prensiplerle ileyen bir kfr dzenine hizmet edebilen (demokrasiyi ycelten, particilii ve dolaysyla uzlamacl iselletiren kimi ada

yorumcularn iddia ettiine gre -h- Hz. Yusuf byle yapmtr!) bir peygamber tipinden sz ediyor? Hatta daha da nemli bir soruya varyoruz: O sdk bir

kimse miydi, deil miydi? -ki Kuran, onun sdk ve sdkln zirvesi olan sddk olduunu sylyor (12/Ysuf, 27, 51, 46)- Eer y leyse, nasl oluyor da

hkimiyetin Allah'a deil de, k rala ait olduu teorisini (gya) pratikte uygulayabiliyor, oysa zindandayken "hkmn yalnzca Allah'a ait olduunu" (12/Ysuf, 40)

sylememi miydi? Ve eer kimilerinin sand gibi o bavurusunu krala hizmet iin sunmusa, bu demektir ki hapisteyken u sylediklerine ilkece aykr bir i

yapm demektir: "Hangisi daha hayrl, eit eit tanrlar m, yoksa tek bir kadir-i mutlak Allah m?" (12/Ysuf, 39). Madem ki Msr kral halkn ittihaz ettii

"tanrlar"dan bir tanrdr; o halde slm bir hukukla ynetilen gayri slm bir dzenin ynetim iini stlenmeyi, bu konuda hizmet vermeyi teklif etmesi Hz. Yusuf

(a.s.) iin Rabbiyle kral msvi tutmak (eit grmek) olmuyor muydu? Byle bir durumda szkonusu yorumcularn Yusuf'a bitii yer ne olacaktr?

Dorusu bu yeti byle yorumlayan mslmanlarn Hz. Yusuf'un (a.s.) mnev ahsn olmayacak derekelere drmeleri tam bir samalktr. Bu durumlaryla

kendileri, bozulma dnemlerinde yahdilerin gelitirdikleri zihniyetin bir benzerine saplanm olmaktadrlar. Ahlk ve mneviyatlar kmeye baladnda

yahdiler kendi dk karakterlerini hakl gstermek ve daha da alalmaya mzeret kotarmak iin neb ve vellerini dk karakterli insanlar olarak resmetmeye

balamlard. Ayn ekilde gayri mslim hkmetlerin ynetimi altna giren kimi mslmanlar, bu ynetime hizmet etmek istemiler, fakat slm'n talimat ve

mslman atalarnn sergiledii rnekler nlerine dikilmi ve utanmlard. Bu yzden uurlarn pasif hale getirmek sretiyle bu yetin hakiki anlamndan sarf-

nazar ettiler (kandlar) ve peygamberin gayri slm kanunlarla ynetilen bir lkenin gayri mslim yneticisine hizmet etmek azmiyle memuriyet peine dt

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

7/30

eklinde saptrdlar. Oysa peygamberin kendi kssas bize yle bir hisse vermede ki, tek bir mslmann bile (Hz. Yusuf rneindeki gibi) yalnz bana, slm

safvetiyle iman, akl ve hikmetiyle tm bir lkede slm bir inklab oluturabileceini; gerek bir mminin, ahlak seciyesini gerektii gibi kullanarak, btn bir

lkeyi ordusuz, cephanesiz ve donanmasz fethedebileceini retmektedir (3)

Hz. Yusuf bir peygamberdir. Hi phe yok ki onun risleti de, gnderilen btn peygamberlerin risletlerinin aynsyd ki, o risletler Allahn dinini dier btn din

ve dzenlere glip klma ve yceltme r isletidir. Yoksa biz Yusufun (a.s.) hkmette bulunduu sre ierisinde, bir kfir yneticinin emrine ve hizmetine girerek,

onun yardmcln yaparak, Allahn dinine gre deil de, hkmdarn/tutun kanunlarna gre hkmettiini kabul edecek olursak, o takdirde Hz. Yusufun

Sleyman Demirelden, Blent Ecevit ve benzerlerinden ne fark kalr?

Btn bu hakikatleri kavradktan sonra, birisi kar da hl, Hz. Yusufu delil gstererek gayri slm bir hkmet mekanizmasnda grev a lmak cizdir; nk Hz.

Yusuf gibi bir Allah elisi bunu yapmtr diyebilir mi? Ama, utanmadan Medine slm Devletine koalisyon hkmeti diyebilen ve Peygamberimiz iin;

yahdiler le ve dier kfirlerle uzlaarak ortak bir idare kurdu diyenle r, Peygamberimize bu iftiray atabilenler, Hz. Yusufa da bu seviyeyi (!), bu dli i uygungrebilirler. Allah erlerinden slm ve mslmanlar muhfaza eylesin!

te bylece biz yeryznde Yusuf'a g ve imkn ve rdik. y le ki, onda (Msr'da) diledii yerde konaklard (12/Ysuf, 56). Bu yette zikredilenler, tm lkenin

tamamyla onun kontrolne girdiini gstermek iindir. Yani lke ona a itti, herhangi bir blgesi zerinde diledii gibi tasarruf edebilirdi ve avucunun iinde olmayan

hibir blge mevcut deildi. lk mfessirler de bu yeti yle mnlandryorlar: "Biz Yusuf'u Msr'daki her eyin sahibi yaptk. Dnyann bu blgesinde dilediini

diledii yerde yapabilirdi. Zira bu lkede btn yetki kendisine verilmiti. Hatta kral bile devirebilecek bir gce sahipti." Taber, en lim mfessirlerden addedilen

Mchid'den de bir nakilde bulunarak Msr kralnn Hz. Yusuf (a.s.) araclyla mslman olduunu da ek liyor.

Babas n ve annesini tahta ka rp oturttu (12/Ysuf, 100). Talmud'a gre "Yusuf babasnn, yolda olduunu renince dostlarn, subay larn ve gz a lc

elbiselerle donatlm lke askerlerini bir araya toplad... Yakub peygamberi yolda karlamak ve Msr'a kadar elik e tmek iin byk bir topluluk teekkl ettirdi.

Mzik ve mutluluk her yan kaplamt; herkes, kadnlar ve ocuklar bu muhteem gsteriyi izlemek zere evler in atlarna kmt." (H. Polano, sh. lll). (4)

Babasn ve annesini tahta ka rp oturttu. Onun iin secdeye kapandlar (12/Ysuf, 100). Bu yetin tefsir inde lh Hidyet'in teme llerine kar olan birtakm

ciddi hatalara dlmtr. ylesine ki, baz kimseler bir sayg nianesi olarak melikler/pdiahlar ve azizler huzurunda yerlere kapanmay er' kabul edecek

denli ifrata kamlardr. Bir ksmysa biraz daha sofuca dav ranp bu konuda yle bir aklama getirmitir: "nceki eriatlerde, Allah'tan bakasnn nnde sadece

ibdet/tapnma secdesi yapmak yasaklanmt; ibdet maksadyla yaplmazsa buna izin verilmiti. Ama imdi Hz. Muhammed'e (s.a.s.) indirilen eriatte bu da

kesinlikle haram klnmtr."

Byle yanl anlamalar; bu yette secde etmek anlamna ge len "succeden" kelimesinin, halihazr slm fkhndaki "elleri, dizleri ve aln zemine dedirerek yere

kapanmak" biiminde dile ge tirilen teknik (stlah) anlamyla ele aln sonucu olumutur. Oysa "succeden" kelimesi secud'un lgat anlamnda yani "ba eerek

selamlama" (bat dillerindeki reverans-ev.) anlamnda kullanlmtr. Hz. Yusuf'un (a.s.) ebeveyni ve kardeleri o devrin insanlar arasnda yaygn olan eski bir

det uyarnca (ki bu det hl baz toplumlarda yaamaktadr) huzurda eilerek selm vermilerdi. (Gnmzde in ve Japonyada hl srdrld gibi,

saygyla eilerek selmlama benzeri,) o devrin insanlar sayglarn sunmak, nezket gstermek veya sadece selmlamak istedikleri kimselerin karsnda ellerini

gsleri zerine koyarak eilmek alkanlna sahiptiler. Bu durum Kitab- Mukaddes'in birok yer inde zikredilir: "...ve o (Hz. brahim) onlarn (szkonusu

adamn) kendisine doru geldiklerini grnce adrn kapsndan karak onlar ka rlamaya kotu ve yere doru eilerek onlar selmlad." (Kitab- Mukaddes,

Tekvin 18: 2-3). Kitab- Mukaddes Heth'in oullar kendisine bir arazi ve Sare'yi defnetmek iin bir mezar verdiinde Hz. brahim'in (a.s.) onlara ok mteekkir

olduunu ve "dikilip, Heth'in oullar dhil, belde halkna eilerek selm verdiini zikreder (Tekvin, 23: 7) ve baka bir yerde de (Tekvin, 23:12) ayn trden

davrana deinir. Her iki durumda da "eilip selm vermek" biimindeki davran Kitab- Mukaddes'in Arapasnda "secede" (secde etti) kelimesiyle karlanmtr.

Kitab- Mukaddes'te zikredilen bu ve benzeri durumlar, l00. yette geen hdiseyle ilgili olarak Kur'an'n "secde" ke limesini stlah anlamda deil lugat anlamnda

kullandnn kesin delilidir.

te yandan Allah'tan bakas huzurunda sayg gstermek amacyla yaplan, imdiki slm anlamyla secde hareketine nceki eriatlarca izin verildiini ileri sren

mfessirler yanlmlardr. Bu anlamda secde tm eriatlerde da ima yasak olmutur. Szgelii srailoullar'nn Babillerin egemenlii altnda bulunduu esnada Kral

Aha-Suerus, Haman' tm prenslerin stndeki mevk iye karm ve klelerine secde edip onu selamlamalarn istemiti. Fakat Yahudiler arasnda sdk ve

velyetiyle tannan Mordecai ne secde etmi ne de ban emiti (Esther, 3: l-2). Talmud'un ayn konuda syledikleri gerekten zikre yandr:

Kraln kleler i Mordecai'ye yle dediler: "Haman'n huzurunda secde etmeyi, kraln emrini hie sayarak niye reddediyorsun k i? Kra ln huzurunda eilip selam

durmaz myz?" "Aptallar!" diye cevaplad Mordecai, "Bir de sebep istiyorsunuz ha! Dinleyin beni. Toprak olacak birini mi ululayaym? Bir kadndan doma, gnleri

sayl birinin nnde mi secde edeyim? Kk bir ocukken alayp szlayan, yalannca ah vah edip duran; gnleri fke ve kzgnlkla dolu geen ve sonunda da

topraa dnecek olan byle bir adama secde etmek, yle mi? Asla! Ben Ezeli ve Ebedi olan, hi lmeyen Allah'n huzurunda secde ederim. Yalnzca O yce

yaratcya, O byk Melik'e... Bakasna asla!... (Talmud'tan Semeler, Polano, sh. l72).

Kur'an'n vahyediliinden bir yl nce srailoullar'ndan bir mminin yapt bu konuma, meseleyi sonulandrmaktadr. Demek ki, Allah'tan bakas huzurunda

"secde"de bulunmak iin hibir ak kap yoktur. (5)

Yusufun (a.s.) Ynetimi

Yusuf Peygamberin ynetimi devralmasyla birlikte melikin ryasnn tevili gereklemeye balar. Yedi sene sren bolluk dnemi esnsnda Hz. Yusuf, ihtiya

fazlasn depolar. Arkasndan gelen yedi ktlk senesinde ise, bu depolad hubbt harcamaya balar. srafn olmad, gelecee hazrln en mkemmel ekilde

yapld Yusuf Peygamberin ynetiminden Msr halk memnundu. Onun bu baars yznden, dier blgelerde ktlk ekenler Msra akn ederek ihtiyalar olan

hubbt Msrdan edinmeye alyorlard. Bunlarn arasnda Yusufun kardeleri de vard. Ktlk yllar Yakuboullarn daskntya sokmutu.

Yusufun kardeler i gelip huzuruna girdiler . Onlar onu tanmadlar , fakat o onlar tand. Yk lerini haz rlatnca dedi ki: Bana, baba bir ka rdeinizi de getirin. ly

tam yaptm ve sizi iyi bir ekilde arladm grdnz. Eer onu getirmezseniz, benden bir lek bile bir ey alamazsnz. O zaman yanma da yaklamayn.

(12/Ysuf, 58-60). Bu yetlerde Yusufun (a.s.) ynetimi hakknda birtakm bilgiler de ve rilmektedir:

a- lkenin kaynaklar en mkemmel ekilde deerlendirilmektedir. sraf yoktur. Tasarruf n plandadr. Keyf bir ynetim deil, planl programl bir idare

sergilenmektedir.

b- Yusufun (a.s.) ynetimi, insanlarn mallarn tam olarak vermektedir. l ve tarty tam yapmaktadrlar. Hakszlk ve zulm yoktur.

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

8/30

c- lkeye gelen herkese, zellikle mstazaflara yardmsever ve misafirperver ekilde davranlmaktadr. Bizim hubbta ihtiyacmz var, size veremeyiz!

denilerek ihtiya sahipleri uzaklatrlmamaktadr. nsanlarla ilgilenilme neticesi Yusuf (a.s.); babas, kk kardei ve ahlisi hakknda bilgi sahibi olmutur. Vahyi

ve peygamberliini kardelerine anlatarak, bu haberi oullarndan duyan Yakubun (a.s.), Yusuf hakknda sezgilerinin glenmesine vesile olmutur: Ey oullarm!

Gidin Yusufu ve kardeini arayn. Allahn rahmetinden mit kesmeyin. (12/Yusuf, 87)

d- Ynetici olan Yusuf (a.s.), kendinden nceki ya da sonraki mfsid dzen yneticileri gibi, halk ile kendi arasnda duvarlar oluturmuyordu. Onlarn iinden,

onlardan birisi olarak ynetimini icr ediyordu. nsanlarla har neir, onlarn sorunlar ile hemhaldi. Bylece Allahn vahyini de rahatlkla onlara ulatrabiliyordu.

e- Kurn- Kerimde kssalar anlatlan ynetici peygamberlerden, Dvud (a.s.) ve Sleyman (a.s.)dan baka, Yusufdan (a.s.) da ynetim ve yneticiliin

esaslarna dir muhtaplara dersler vaz edilmi olmaktadr (C engiz Duman, Haksz 56, s. 38).

Hz. Yusufun yneticilii ve ynetim tarz ile ilgili olarak Mevddi, ilgili yetlerin tefsirinde unlar syler:

Bylece (Yusuf) kardeinin kabndan nce onlar n kapla rn (yoklamaya) balad, sonra da onu kardeinin kabndan kard. te biz Yusuf iin byle b ir plan

dzenledik (12/Ysuf, 76). imdi u soruyu dnelim: Allah, planyla (keyd) Hz. Yusuf'u (a.s.) dorudan nasl destekledi? Oysa biliyor ki Bnyamin'in ykndeki

kap plan bizzat Hz. Yusuf (a.s.) tarafndan tasarlanmt. Ayrca memurlarn ykleri aramalarnda olaanst bir ey yoktu, byle bir durumda yapmalar gerekeni

yapmlard. Bu ibarede, Allah tarafndan mucizevi bir destein olduuna dair, memurlarn biraderlere Hz. brahim'in (a.s.) eriatnda hrszn cezasnn ne olduunu

sormalar ve onlarn da "kleletirilmesi gerekir" eklindeki cevaplar dnda olaanst bir alamet yoktur. Bylece Hz. Yusuf hem kardeini alkoymay baarm,

hem de onun hapsedilmesini engellemitir. Dolaysyla Hz. brahim'in eriatn uygulamtr.

Bunu takip eden cmle de bu yorumu teyid etmektedir: (Yoksa) Hkmdarn dininde (yrrlkteki kanuna gre) kardeini (yannda) alkoyamazd. Ancak

Allah'n dilemesi baka. (12/Ysuf, 76). Allah dileseydi Hz. Yusuf'un (a.s.) planndaki boluu gidermezdi. Plandaki zayf nokta uydu: Yusuf planna gre

kardelerini yalnzca melikin yasasna gre alkoyabilirdi. Fakat bir Allah Rasulne kendi ahsi meselesi iin gayri slm bir ynetimin yasasna bavurmak

yakmazd. Zira o, siyasi iktidar tedrici olarak slm yasay yrrle koymak iin uhdesine almt, yoksa melikin yasasn takviye edip yrlkte kalmasnsalamak iin deil. Allah dileseydi, Hz. Yusuf'a (a.s.) gayri slm bir yasaya bavurmaktan baka kar yol koymazd. Fakat bunu dilemedi; zira Rasul'nn temiz

isminin bu ekilde lekelenmesini istemedi. Bu yzden Hz. Yusuf (a.s.) memurlarna emir vererek (allmadk) bireyi renmelerini istedi: Onlar hrszlar nasl

cezalandryorlard? Biraderler de Hz. brahim'in (a.s.) yasasn sylediler. Bu, plandaki boluu gidermekle kalmad ayn zamanda biraderlerin de Msrl

olmadklar dolaysyla bu lkenin yasalaryla yarglanamayacaklar eklinde herhangi bir itiraz beyan etmelerine de mahal brakmam oldu.

Daha nce de iaret edildii gibi bu Allah'n bir yardmyd; pepee iki ayette O'nun ltfunun bir alameti, yce ilminin bir iareti olarak zikredilen yardm...

Hz. Yusuf'u (a.s.) kendi ahs meselesi iin Msr Melikinin gayr-i slm yasasna bavurmaktan koruyan A llah'n ltfuydu. nk insani zaafn basks altna bunu

yapmaya yeltenebilirdi. Ve A llah'n bizzat bir kimsenin ahlaki mertebesini korumak zere dzenlemelerde bulunmas kadar o kimse iin byk bir ltuf olamaz.

Ancak u da belirtilmeli ki, yalnzca sk imtihanlardan "alnnn akyla" kanlar bu yksek nianla taltif edilir.

Hz. Yusuf'un (a.s.) planndaki boluu gidermek sretiyle Allah, ilminin, kendisine ilim verilmi olan (Hz. Yusuf gibi) kimselerin ilminden stn olduunugstermitir.

Bu balamda mtalaa edilmesi gereken baz meseleler vardr. Onlara ksaca deinelim.

1) Genellikle "m kne liyehuze ehhu f dnil-melik" ifadesi yle evrilmektedir: (Yusuf) kardeini Melik'in yasasna gre alkoyamazd. "Yahut:" (Yusuf)

kardeini Melik'in yasasna gre alkoymaya yetkili deildi. "Dier bir deyile eviri u anlama gelmektedir: "Bunu yapamazd zira Melik'in yasasnda buna izin

yoktu." Fakat Arap dilinde ve Kur'an'da "ma kne" bu ekilde kullanlmamtr. Nitekim bunun rneklerini Kur'an'da fazlasyla bulabiliriz; "ma kane lim'minin en

yaktule mminen" (Bir mmin bir mmini ldremez "ldrmesi yakk a lmaz"). "M kne Allahu en yettehize min veled" (Allah bir ocuk edinemez "edinmesi

yakk almaz"). Dolaysyla Hz. Yusuf hakknda kullanlan "buna gc yoktu", "bunu yapamazd", "buna hakk yoktu" eklindeki ifadeler anlamszdr.

nk Hz. Yusuf'un (a.s.) kardeini "bir hrszdr" diye Melik'in yasasna gre alkoymaya g yetirememesi iin bir neden yok tu. Bir hrsza ceza vermek iin bir

yasaya sahip olmayan bir ynetim dnlebilir mi? fadenin gerek karl u ekilde olmaldr: "Kardeini Melik'in yasasna gre a lkoyamazd. nk byle

davranmak bir peygambere yakmazd".

2) Kur'an'n kulland "din'il-Melik" (Melikin dini) tabirini "Melik'in yasas" eklinde anlarsak bu, tartmal ifadeyi anlamamza yardm eder. nk ok ak ki,

peygamber A llah'n dininin (nizamnn) ikamesi iin gnderilmiti. Melik'in gayri slm sistemini (dinini) yrrlkte klmak iin deil. Bu zaman zarfnda Hz.

Peygamber (a.s.) grevini bir lde baarmt, ama ynetim tam anlamyla Allah'n dinine gre teekkl ettirilememiti. Dolaysyla artk bir peygamberin kendi

ahsi bir meselesi iin "Kraln sistemini" benimsemesi uygun olmaz, yakk almazd. Yani, "Kardeini Melik'in yasasna gre alkoymak Yusuf'a yakmazd".

3) Dahas, "Melik'in Dini" ibaresini "lke yasalar" anlamnda kullanmak suretiyle Allah, "din" kelimesinin geni kapsamna iaret etmi; Risaletin sahasn yalnzca

Allah'n birliine inanmakla snrlandrp, onu kltrel, siyasi, sosyal, hukuki ve hayatn dier dnyev cephelerinin darda braktna inanan kimselerin din

kavramn kknden kesmektedir. Veyahut byle tipler dinin saydmz vechelerle bir lde ilgili olduunu kabul ederler ama onlara gre bunlar, yaplsa da

yaplmasa da olur kabilinden tavsiyelerdir. Gya din, inananlar bunlar yahut insan-yaps yasalar benimsemekte serbest brakmtr, zira dncelerine gre,

ikincisini benimsemelerinde bir beis yoktur. Din'in uzun bir sredir mslmanlar arasnda yrrlkte olan bu yanl kavran, slm hayat tarzn hakim klmak iin

gerekeni yapmalar yolunda kendilerini ihmalkar hale getirmitir ve bu yzden mesul tutulacaklardr. Dinin bu yanl kavrannn sonucu olarak mslmanlar

slm olmayan hayat tarzyla uzlar hale gelmilerdir. Hatta bu yanl kavray yznden Hz. Yusuf'u (a.s.) gya rnek ittihaz ederek bu sistemlerin destekisi ve

ua haline gelebilmilerdir. Oysa bu ayet ifade biimi olarak bu yanl kavramay reddetmekte, "lke yasalar"nn tpk namaz, hac, oru ve zekt gibi dinin bir

paras olduunu bildirmektedir. Dolaysyla Al-i mran Sresinin 19. ve 85. ayetlerindeki "el-din"in kabulu gerei, yasalar da namaz ve dier farzlar gibi bukavramn kapsamna girer. Bu yzden dinin bu blmnn herhangi bir sistemden ihrac Allah'n gazabn celbedecektir.

4) Bunlarla birlikte yukardaki yorum, bir itiraza mahal brakmamaktadr. Hibir ey olmasa, bu satrlarn yazarnn bile katld bir gerek vardr ki, Hz. Yusuf

(a.s.) lkenin en yksek mevkiindeyken Msr'da gayri slm bir dzen yrrlkte bulunmaktadr. Dolaysyla bu durum bizzat peygamber in Melik'in gayri slm

yasalarn uygulamak zorunda olduunun bir delilidir. u halde Hz. Yusuf'un (a.s.) kendi zel meselesinde Hz. brahim'in (a.s.), eriat yerine, uygulamak zorunda

kald Melik'in er'i sistemine gre amel etse ne fark ederdi? Kesinlikle fark ederdi, zira mesele Hz. Yusuf'un bir peygamber oluuyla ilgi iindedir. nk o slm

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

9/30

hayat nizamn tesis etmeye almaktayd ve bu, tedrici olarak baarlabilecek bir iti. Dolaysyla bu sre iinde Melik'in yasas kanlmaz olarak yrrlkte

kalacakt. Ayn ey Hz. Peygamber'in (s.a.s.) Medine'de olduu srada Arabistan'da vuku bulmutu. slm sistemi btnyle ikame etmek dokuz yl alm ve bu

dnemde birtakm gayri slm yasalar yrrlkte kalmt. Szgelii iki, faiz, gayri slm miras ve evlilik gelenei, batl ticaret ekilleri vs. bir sre daha

yrrlkte kalmak durumundayd. Ayn ekilde slm'n medeni ve ceza hukukunun btn olarak yrrle girmesi de belli bir sreyi gerektirmiti. Dolaysyla Hz.

Yusuf'un (a.s.) hkmranlnn ilk dokuz ylnda Melik dininin (yasal dzeninin) yrrlkte ka lmasnda hibir tuhaflk bulunmamaktadr. u var ki gei dnemi

esnasnda gayri slm melik yasasnn devam etmesi, Allah Rasul'nn Allah'n dinini ikame iin deil, Melik'in dinini izlemek iin gnderildiine delil tekil e tmez.

Melik'in yasasna kendi ahsi davas iin bavurmasnn Hz. Yusuf'a (a.s.) yakmayaca meselesine en iyi karlk yine Rasulullah'n (s.a.s.) uygulamasnda

bulunmaktadr. Gei dnemi esnasnda yani cahili yasalarn henz slm yasalarla yer deitirmedii dnemde, kimi mslmanlar daha nce yaptklar gibi arap

imeye, faiz yemeye devam ediyorlard. Ancak Rasulullah (s.a.s.) bu gibi fiilleri asla ilemiyordu. Yine iki kz kardele birden evlenmek, muta gibi yasalar

uygulanmaktayd, fakat Rasulullah (s.a.s.) asla byle bir uygulamada bulunmad. Bylece akla kavutu ki, slm yasalarn evrimi dneminde k imi gayri slm

yasalarn yrrlkte braklmasyla onlarn bizzat uygulanmas arasnda fark vardr. Eer Hz. Yusuf (a.s.) Melik'in yasasn kendi ahsi davas iin uygulasayd bu

onun yaptrm gcn bu yasaya hamlettii, bu yasay tasdik ettii anlamna gelirdi. Oysa btn cahili eriatleri ortadan kaldrmak zere gnderilmi bir

peygamberin, bakalarna ruhsat verilmi olsa bile bu yasalar izleyemeyecei aktr (6)

Hz. Yusuf ve Tevhid Dveti

ncil ve Msr tarihini mukayeseli olarak okumu ve incelemi olan amzn aratrmaclar, Msr hkmdarlarndan Hymksos (oban) krallar arasnda ye r alan

Apophisin Hz. Yusuf (a.s.) olabilecei ihtimalini ortaya koymulardr. Zira bu kraln yaad devir, Hz. Yusufunki ile denk gelmek tedir.

Msrn bakenti Memphis idi. Bunun kalntlar bugn Kahire nin gneyinde yaklak 24. kmde bulunmaktadr. Hz. Yusuf buraya 17-18 yalarnda iken ge lmiti. 2-3

Sene Msr kralnn saraynda ka ld ve 8 sene de zindanda. 30 Yanda iken Msr hkmdar oldu ve 80 yana kadar rakipsiz Msr tahtnda kald () ncildeki

kaytlara gre Hz. Yusuf 80 yana geldikten sonra vefat etti ve lmeden nce, srailoullarna, Msrdan ayrlrken kemikler ini yanlarna almalarn vasiyet etti

(Mevddi, Tevhid Mcadelesi, c. 1, s. 517-518).

Hz. Yusufun tevhid dveti Kuranda yle dile getirilir: Ey hapis arkadalarm! Ayr ayr bir sr uydurma ilhlar m daha hayrldr, yoksa her eyden stn,

kahredici olan Allah m? Allah brakp taptnz, sizin ve babalarnzn adlandrd, putlardan baka bir ey deildir. Allah onlarn doru olduuna dair bir delil

indirmemitir. Hkm ancak A llaha aittir. Kendisinden bakasna deil, ancak Ona ibdet edip kulluk yapmanz emretmitir. Bu, dosdoru dindir. Fakat insanlarn

ou bilmez. (12/Yusuf, 39-40)

Hz. Yusuf (a.s.) bu mesaj, zindanda olduu srada hapiste beraber bulunduu kle arkadalarna tebli etmiti. Hz. Yusufun bu esnda sunduu tevhid dvetinden

karacamz birok nemli dersler vardr. imdi bunlar genel hatlar ile ele alalm:

1- Hz. Yusuf bir peygamber sfatna sahip olduunun bilincinde olarak, zindanda bile olsa tevhid dininin mesajn etrafndakilere yaymann sorumluluunu tam

ve hapishane hayat gibi olumsuz artlarda dahi bu grev in gzard edilmemesi gerektiini pratik yaants ile gstermitir. Bu demektir ki, bir Mslman bulunduu

konuma bakmakszn, yerin yedi kat dibinde de olsa bu dveti tebli etmekle ykmldr ve bu konuda hibir mzere t Allah katnda kabul grmeyecektir.

2- Hz. Yusuf (a.s.) bana gelen zindan musbetine sabrederek, bulunduu konumu slmn lehinde kullanmay ok iyi bilmitir. Bilindii zere, yerine vezamanna gre hareket ile yer inde ve zamannda fa liyet slma dvet metodunun iki nemli meselesini tekil eder. Dvetin neticeye ulaabilmesi, msbet bir

sonu verebilmesi iin yer-zaman faktrlerine dikkat ve itina gerek lidir. Dveti, dveti sunduu meknnn art ve imknlarn ok iyi bilerek orada nasl hareke t

edeceini, hangi metodlarla dvetini sunacan, dvetin hangi mesele ve merhalelerinin bu yer iin uygun olacan hesap etmek mecbriyetindedir (bk. Ahmet

nkal, Raslullahn slma Dvet Metodu, Esra Y., s. 199).

3- Buna bal olarak Hz. Yusufun tevhide dvet usl bize bir insann, tpk Yusuf Peygamber gibi eer hlis niyete ve gerekli bilgelie sahipse mesaj tebli etmek

zere durumunun gerektirdii bir metodu izleyebileceini gsterir. ki adam ona itimad ederek kendisinden ryalarn yorumlamalarn isterler (12/Yusuf, 36). Buna

verdii cevapta yle der: Ryalarnz yorumlayacam, fakat ilkin size, bana ryalar yorumlama gc veren bilgimin kaynan haber vereyim. Bu sretle

onlarn taleplerini avantaj olarak kullanarak kendi itikadn onlara vazeder (Mevddi, Tefhimul Kuran, c. 2, s. 462). Ayrca onlara bu k sa, fakat zl ve aydnlatc

ifadelerle slm dininin ana hatlarn izivermitir. Ayn zamanda Yusuf bu beyan ile; irki, putperestlii ve chiliyeyi ayakta tutan stunlar temelinden sarsm

(Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, c. 8, s. 400), tevhidin yceliini ve gerekliini beyan etmitir.

4- Dvette muhtab tanyarak, duruma gre teblide bulunmak nemli bir gerekliliktir. nsan olmas ynyle dvete muhtap olanlar, bizzat ilerindeki duygu ve

hisleriyle hareket edecek, psikolojik motiflerin etkisi altnda kalacaklardr. Dveti bu duygu ve hisleri tespit ederek muhtabnda psikolojik etki icr edecek ekilde

hareket ve dav ranlarda bulunmal, tebliini buna gre sunmaldr. Fikir, davran veya yaayn slah iin her eyden evvel bu fikir ve inana balan derecesi,

o fikir ve inann mhiyeti hakknda bilgi sahibi olmak, muhtabn ierisinde yaad sosyal ve kltrel muhiti, kii tabiatna yanklar olan coraf ve tarih artlar,

teblie muhtap kald anda muhtabn ierisinde bulunduu hlet-i rhiyeyi iyi tanyarak (A. nkal, a .g.e., s. 131) ortama gre davranmak zorundadr.

Bir tevhid nderi olmas sebebiyle Hz. Yusuf (a.s.) yukarda sunmaya altmz dvet stratejisinin farknda olarak, bize mesaj sunarken takip etmemiz gereken

doru usl de retmitir. Hz. Yusuf, hemen iin banda amele ilikin ayrntlar ve itikad dzenlemeleri sunmam, iman edenle etmeyeni, yani tevhid ile irki

birbirinden ayran en temel esas zerinde durmutur. Daha sonra saduyu sahibi bir kiiyi iknda baarszla uramamak iin de mesaj gyet akl bir tarzda

sunmu ve ortaya srd deliller bu iki klenin zihninde derin tesirler uyandrmtr: Hangisi daha iyi? eit eit tanrlar m, yoksa bir tek Kadir-i mutlak Allah

m? Kleler, kendi ahs tecrbelerinden bir tek efendiye hizmet etmenin, bir ouna birden hizmet etmekten daha iyi olduunu bilmekteydi. Dolaysyla lemlerin

Rabbine hizmet etmek dururken, Onun kullarna hizmet etmek daha iyi olamazd. Dahas, Hz. Yusuf (a.s.) onlar dorudan iman kabule ve itikatlarn redde dve t

etmemi; olduka hikmetli bir yol tutarak nce una dikkatlerini ekmiti: Bizi ve tm insanl kendisinden bakasna kle etmemesi Allahn bir ltfudur. Ancak

insanlarn ou Ona kretmez. Yalnzca Ona kulluk etmek yerine kendilerine tanrlar icat ederek onlara taparlar. Zikre yan bir ey daha vardr ki, teklif ettii

imann miyar hikmeti esas almaktadr, herhangi bir icbar szkonusu deildir. Sizin servet tanrs, salk tanrs, bolluk tanrs, yamur tanrs vs. diye isimlerden

ibrettir sadece. Her eyin gerek sahibi, tm kinatn Rabbi ve yaratcs olarak sizin de kabul etmeniz gereken, Yce Allahtr. Allah hibir eye, hi kimseye

ulhiyet adna ne bir yetki vermi, ne de byle bir eyi tasdik etmitir. Aksine, tm kudretleri, tm hak ve yetkileri kendine hasretmitir ve emretmitir: YalnzBana kulluk ve itaat edin. (Mevddi, Tefhim, c. 2, s. 463) (7)

Kurn- Kerimde Yusuf (a.s.) ve Yusuf Sresi

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

10/30

Nzl: Mushaftaki sralamada on ikinci, ini srasna gre elli nc sredir. Hd sresinden sonra, Hicr sresinden nce Mekke'de nzil olmutur, 111 yettir.

Yahudilerin telkini ile Mekke mriklerinin Hz. Peygamber'e "sriloullan Msr'a niin gittiler?" eklindeki sorusuna cevap olarak veya mslmanlarn Re-slullah'n

bir kssa anlatmasn istemeleri zerine indii rivayet edilmitir. Ancak, Muhammed b. shak'a gre srenin nzul sebebi, kavmi tarafndan zulme uram olan Hz.

Peygamber'i teselli etmektir (Elmall, IV, 2841). Kavminin basklar ve ikenceleri ka rsnda Resl-i Ekrem ve arkadalar bunalmlard; bu bunalmdan bir k

yolu aryorlard. Byle skntl bir anda bu srenin inmesi, mslmanlara bir teselli ve mjde olmutur. Zira kssann kahraman olan Hz. Ysuf da Filistin'de

kardeleri tarafndan baz ktlklere mruz kalmt. Fakat sonunda o, Msr'da devlet ynetiminde sz sahibi oldu, kardeleri de bu devletin ynetiminde

grevlendirildiler.

Bu srede anlatlan kssa da, dolayl olarak Hz. Muhammed ve arkadalarna, sabrettikleri takdirde Hz. Ysuf'a verilmi olan mkfatn bir benzerinin verileceini

ve Kureyliler'in kendilerine boyun eeceini mjdelemektedir. Nitekim kavminin basks neticesinde Medine'ye g etmi olan Raslullah sekiz sene sonra

Mekke'yi fethetmi ve Kureyliler ona boyun emitir. Ancak Hz. Peygamber Kureyliler'e, Hz. Ysuf un Msr'da kardelerine syledii szn aynsn sylemi ve

yle demitir: "Bugn sizi knamak yok, Allah sizi afetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir" (bn Sa'd, Tabakat, n, 142) "Gidiniz hepiniz serbestsiniz!" (bn

Kesr, es-Sre, III , 570). Muhtevasna ve iare t ettii konulara bakld-jnh srenin, hicretin arifesinde meydana gelen olaylar esnasnda, yani Kureyin Hz.

Peygamber'i ldrme, srgn etme veya hapsetme planlarn tasarlad srada ve bir de fada inmi olduu anlalmaktadr.

Kur'n Kerm'deki kssalar baz hikmetlere dayanmaktadr. zellikle peygamberlerin kssalar, alnmas gereken ibretlerle doludur. Nitekim bu srenin son

yetinde yce Allah yle buyurmaktadr: "Andolsun onlarn kssalarnda akl sahipleri iin ibretler vardr." Hz. Ysuf'un kssas hakknda da yle buyurmutur:

"Andolsun ki Ysuf ve kardelerinde, almak isteyenler iin ibretler vardr. (12/Yusuf, 7)

Ad: Sre adn 4. yetten itibaren 101. yetin sonuna kadar kssas anlatlan Ysuf (a.s.)dan almtr.

Konusu: lk yette bu sredeki yetlerin Kur'n- Kerm'n yetleri olduu, Kur'an'n Arap diliyle indirildii ve bu srede kssalarn en gzelinin anlatlaca

bildirilmektedir. Bundan sonra 101. yete kadar Hz. Ysuf'un kssas anlatlmtr. Kssada Hz. Ysuf'un, kardeleri tarafndan kuyuya atlmas, onu kuyudan karankafile tarafndan Msr'da kle olarak satlmas, bir iftira sonucu cezaevine girmesi, Msr kralnn grd ryay yorumlamas neticesinde cezaevinden karlp

maliyeden sorumlu yksek dzeyde yneticilie getirilmesi, uzun sreli bir ayrlktan sonra babas ve kardeleriyle tekrar bulumas gibi konular ele alnmtr.

Daha sonraki yetlerde se mminlere mjde ve tler verilmektedir.

Rahman ve rahim olan Allah'n adyla ... 1. Elif-lm-r. Bunlar, apak kitabn yetleridir. 2. Anlayabilesiniz diye biz onu Arapa b ir Kur'an olarak indirdik . 3. Biz, bu

Kur 'an ' sana vahyetmekle en gzel kssay da anlatyoruz. Gerek u ki, sen bundan nce elbette bunu bilenlerden deildin.

Tefsiri

1. Baz srelerin banda bulunan "elif-lm-r" gibi harflere "hurf- mukattaa" denmektedir.

Yce Allah, indirilen bu yetlerin geliigzel sylenmi szler deil, gerekleri aklayan ve ebed bir mucize olan lh kitabn yetleri olduunu, dolaysyla bu

kitaba anna yakr bir ekilde sayg gsterilmesi ve emirlerinin uygulanmas gerektiini vurgulamaktadr.

2. Btn insanlk iin gnderilmi olan Kur'an'n Arabistan'da ve Arapa olarak indirilmesinin coraf, sosyolojik, psikolojik ve dil ile lgili sebepleri vardr. Her

eyden nce Arap yar madas eski dnyay meydana getiren, bugn de insanln byk bir blmn barndran Avrupa, Asya ve Afrika ktalarnn birbirine en ok

yaklat merkez bir yerde ve dnya ticaret yollarnn kesitii bir noktada bulunmaktadr, Kur'an'n nazil olduu zamanda bu blge komu illerde yer alan siyas

glerin iktisad ve siyas menfaatlerini dorudan ilgilendiren bir konumdayd. Bu siyas glerin aksiyon ve reaksiyonlarnn topland bir merkezde yer alan Arap

toplumu bu ktalarda yaayan insanlar ve bunlarn yaaylarn tanma imknna sahipti.

Arap toplumu lde yaad iin, mreffeh bir hayat tarzndan uzakt. Tehlikeli ilere atlma ve deerlerin mdafaasnda sabrla direnme gibi vasflara sahip

bulunuyordu. Asrlar boyunca dillerinin safiyetini koruduklar gibi belirtilen nitelik ve enerjilerini de muhafaza etmilerdi. Kabileler arasnda uzun sre devam etmi

olan i savalar, onlara atlganlk vb. meziyetler kazandrmt. Ayrca ticaretle uraan bir toplum olmalar sebebiyle hareket kabiliyetine ve uzun sreli seya-

hatlere katlanma gibi hususiyetlere sahip bulunuyorlard. Bu sayede A raplar ticaret yaptklar lkelerin rf ve de tlerini, hususiyetlerini, kanunlarn renmilerdi;

ksaca slm' buralara ulatrlmak iin gereken tecrbeye sahip bulunuyorlard.

Kur'an'n Arapa olarak indirilmesinin temel sebebi, son peygamberin A raplar arasndan seilmi olmasdr. Yce Allah her peygambere kendi kavminin diliyle hitapetmi, vahyini onlarn diliyle gndermitir ki peygamber Allah'n emir ve yasaklar n kavmine rahata anlatsn (14/brhim, 4). phe yok ki Kur'an'n Arap dili ile

indirilmi olmas onun sadece Araplar'a indirildiini ifade etmez. Nitekim baz yetler, onun btn insanla hitap ettiini, dolaysyla evrensel bir kitap olduunu

gstermektedir (2/Bakara, 185; 3/l-i mrn, 138; 34/Sebe', 28; ayrca bk. 13/Ra'd, 37). Son peygamberin Araplar arasndan seilmesinin doal bir sonum tl/nk

ona' onlar slah ve irjd edilecek, sonra da onlarn araclk ve rnekliginde dier kavimler slm iman ve ahlkna gireceklerdi. Ayrca Kur'an yalnz Araplar'm

kutsal kitab olmadndan Arapa bilmeyenlerin de onu anlayabilmeleri ve bylece slm' birinci kaynandan renme imkann elde etmeleri iin Kur'an'in baka

dillere evrilmesi zorunludur. Ancak bu eviriler insan abasnn rnleri, dolaysyla az veya ok kusurlu olup Kur'an'n orijinal metni mevcut ekliyle Arapa

metindir (bilgi iin bk. 39/Zmer, 28).

3. "En gzel kssa" diye evirdiimiz "ahsen'l-kasas" tamlamasndaki kasas kelimesi szlkte "bir eyin izini srmek" anlamna gelmektedir; isim olarak, "anlatlan

haber" demektir. Kur'an'da daha ok bu mnada kullanlmtr (Rgb el-Isfahn, el-Mfredt, "kss" md.). Bu mnada kssa ile e anlaml olup her ikisinin de

oulu kjsastr. Edebiyatta hayl kssalar olduu gibi gerek kssalar da vardr. Hz. Ysuf'un kssas yaanm bir olaydr. Bir taraftan tasavvuf ve edebiyatta

mecaz ak denilen ve tabii bir gereklik olan beer sevgiyi, dier taraftan bu tr sevgilerin insan ktle saptrmasna engel olacak g ve itenlikteki iman ve

iffetin yceliini anlatan bu sre, yette "ahsen'l-kasas" olarak nitelendirilmitir. Kssada ayn zamanda baba-oul, Ya'kub (a.s.) ile Ysuf un hasret, strap ve

zntleri canl bir ekilde dile getirilmektedir. "Ahsen'l-kasas" tamlamasn "en gzel slp" eklinde anlayanlar da vardr (Zemaher, II, 300-301; Rz, XVI II,

85; Esed, II, 454-455). Buna gre cmlenin meali yle olur: "Biz, bu Kur'an' sana en gzel bir slpla anlatyoruz."

yette, Hz, Peygamber'n, Ysuf hakknda daha nce bilgisinin olmad, bu bilgilerin kendisine vahiy yoluyla geldii bildirilmektedir. Bu durum, Hz. Muham-med'in

hak peygamber, Kur'an'm da mucize olduunu gsterir. Zira okur-yazar olmayan, yabanc dil bilmeyen ve sriloullar'nn Msr'a gitmeleriyle ilgili yeterli bilgisi

bulunmayan bir kimsenin, vahye dayanmadan, ok zaman olaylarn detayna kadar inen byle mkemme l bir kssay ortaya koymas mmkn deildir.

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

11/30

brnce'de "Allah'n kulu" mnasna gelen sra il kelimesi, Ya'kub peygamberin lakab olup Allah'n halis kulu olduunu ifade eder. Soyundan gelenlere de

"sriloullar" denilmektedir. Kitb- Mukaddes aratrmaclarndan nakledildiine gre Ya'kub Filistin'de yayordu ve on iki olu vard. Ysuf on birinci oluydu.

Milttan nce 1906'da domu, 1890'l yllarda Msr'da kle olarak satlmt. Bir sre klelik, olduka uzun bir sre de hapis hayat yaadktan sonra Msr'da

nemli bir st dzey yneticilie getirildi. Daha sonra babas ve kardelerini de Msr'a gtrd. Bylece sriloullar Msr'a yerletiler. Hz. Musa'nn zamannda ve

onun liderliinde tekrar Filistin'e dnmlerdir (srail ve sriloullar hakknda bilgi iin bk. 2/Bakara 40, 132; 4/Nis, 153-161).

4. Bir zamanlar Ysuf, babasna demiti ki: "Babacm! Ben (ryamda) on bir yldzla gnei ve ay grdm; onlar bana secde ederlerken grdm." 5. Babas,

"Yavrucuum! Ryan sakn kardelerine anlatma, sonra sana tuzak kurarlar! nk eytan insana apak bir dmandr" dedi. 6. te bylece rabbin seni

seecek, sana ryada grlenlerin yorumunu retecek ve daha nce iki atan brahim ve shak'a nimetini tamamlad gibi sana ve Ya'kub soyuna da nimetini

tamamlayacaktr. Kukusuz rabbin ok iyi bilendir, hikmet sahibidir.

Tefsiri

4-6. Ysuf (a.s.)n soy kt yledir: Ysuf, babas Ya'kub, baba s shak, babas brahim (a.s.). Grld gibi Ysuf, Hz. brahim'in drdnc kuaktan

torunudur. Ya'kub ile ei Rahl'den dnyaya gelmitir. Raslullah buyurmulardr ki: "nsanlarn en ereflisi, Allah'n peygamberi Ysuf tur; o, Allah'n

peygamberinin oludur; o da Allah'n peygamberinin oludur; o da Allah'n dostunun (hall) oludur" (Buhr, Tefsir 12/2).

Rya, "grmek" mnasna gelen "r'yet" mastarndan alnm bir isim olup, uyku halinde birtakm olay ve ekillerin grlmesi demektir, Trke'de buna "d"

denir. Rya kiinin sadece i dnyasyla ilgili bir olay olmayp, ayn zamanda hayalin tesinde d dnyada bir geree de iaret eder. Rz'ye gre yce Allah,

insan ruhunu madde tesi leme kabilecek, levh-i mahfuzu okuyabilecek yetenekte yaratmtr. Ancak ruhun bedenle ilgisi buna engel olmaktadr. Uyku halinde

ruhun bedenle ilgisi azalr, Levh-i mahfuzu okuma gc artar. Ruhun orada grdkleri, hayal aleminde kendine zg zler brakr (18/135). Bu izler hayalin

tesindeki bir gerei yani tevh- mahfuzdaki bilgiyi gsterir ki ryann asl iaret ettii ey budur.

Gazzal, levh-i mahfuz ile insan kalbini, kar karya duran faka t aralarnda perde bulunan iki aynaya benzetmektedir. Aynalarn arasndaki perde kaldrldnda

birindeki grnt dierine aynen yansr. te rya olay buna benzer; insan uyuduu zaman kalbin duyu organlaryla ilgisi kesilir, levh-i mahfuz ile kalp arasndaki

perde ise kalkar , bylece levh-i mahfuzdaki baz bilgiler kalbe yansr; hayal gc bu bilgileri sembollerle alarak korur, nsan uyandnda ancak hayalindeki

sembolleri hatrlar (hy, IV, 504-505). te ryay yorumlayp aret ettii perde arkasndaki gerekleri gstermeye "rya tabiri" (yorumu) denilmektedir (ayrca

bk. 12/Yusuf, 44).

Psikanalizin kurucusu Freud'a gre ryann kayna ferdin uur alt, rya se a rzularn tatmini iin yaplan bir teebbstr. Ona gre bata cinsel arzular olmak

zere ocukluk dneminden itibaren bastrlan duygular, gemite yaananlar ve duyu organlarna etki eden duyumlar ryann esas esini oluturur ve rya

esnasnda ortaya kar (Umur Gnay, k Tarz iir Gelenei, s. 104). "nsann yaama kayna ve canl organizmann tek faaliyet gayesi cinsel hayattr. Bu da

"libido" denilen idare merkezinde planlanmaktadr. Cinsel duygularla toplumdaki kurallarn atmas veya bu isteklerin uur altna itilmesi, kiide baz kompleksler

meydana getirir. Ryada grlen olaylar ite bu komplekslerin, bilin d arzularn akl sansr ve basksndan kurtulmu olarak rtl bir ekilde tezahrdr.

Uyku esnasnda sansrn gc azaldndan arzular serbeste da vurulursa da rya gren kiinin bilincine girmelerini engellemek amacyla kabul edilebilir imge-

lere dntrlr. Bu dntrmede uyku srasnda alglanan duyu uyaranlarndan, nceden yaanm olaylardan ve derinde yer lemi anlardan yararlanlr (bilgi

iin bk. lyas elebi, Rya, FAV Ans. IV/29).

slm kaynaklarda genel olarak trl ryann bulunduu ifade edilmektedir: a) Sdk rya. Kayna lh olan kaz ve iaretler olup doru ve gerek ryalardr.

Hz, Peygamber bu tr ryalarn peygamberliin krk alt cznden biri olduunu haber vermitir (Buhr, Tabr 2-4). Sdk rya gren kimsenin ruhu, bu vesileyle

Allah'n ilim, irade, kudret ve yara tmasyla ilgili baz eyler hakknda bilgi sahibi olur. Bylece zaman ierisindeki baz gayb olaylarn meydana gelmeden ncekefeder ve haber ve rir veya mekn iindeki baz eyleri insanlarn normal olarak grmesinden nce grr ve bildirir. Bu duruma, "rya yoluyla keif

denilmektedir, b) Nefisten yani beyin, duyu organlar ve i organlardan kaynaklanan dler. Bunlar, htralarn hayalde canlanmasndan ibarettir, c) nsan ruhunun

gizli bk d tesirden (eytandan) etkilenmesi neticesinde meydana gelen korkma ve sapmalar olup yalanc bir arm ve hayal bir olaydr. Hz. Peygamber bu tr

ryalarn eytandan kaynaklandn haber vermitir (Buhr, Tabr 3).

Gerek nefisten gerekse eytandan kaynaklanan bu tr yorumu yaplamyun karmakark ryalara "ahlm" veya "edgasu ahlm" denmektedir (bk. 12/Yusuf, 43;

Elmall, IV/2865).

Hz. Ysuf'un grd bu ryada baba, anne ve kardelerin gne, ay ve yldzlarla temsil olarak anlatlmas, ryann ve neticesinin nemine iaret ettii gibi,

Ysuf'un annn yceliini de gsterir, Ysuf un ryas, yce Allah'n onu peygamberlik grevine hazrladnn bir iaretidir. Nitekim Hz. Peygamber'e de vahyin

gelii sdk rya ile balamtr (Buhr, Bedl-vahy 3). Ysuf'un grd bu ryay yorumlayan Hz. Ya'kub, olunun ileride byk bir makama geleceini

anlamt. Ancak dier oullarnn, yorumu gayet kolay olan bu ryadan haberleri olduu takdirde Ysufu kskanarak ona ktlk edecekler inden endie etmi, b

sebeple ryasn ka rdelerine anlatmamas iin onu uyarmtr. Hz. Ysuf'un ryada grd gne, babas Ya'kub; ay, annesi Rhl; yldzlar ise on bir kardei idi.

Bnymin adndaki en kk olan z, dierleri vey kardeleriydi (evkn, III/6).

6. yette "ryada grlenlerin yorumu" diye evirdiimiz "te'vl'l-ehds" tamlamasndaki te'vl kelimesi terim olarak, "lafz zahir anlamnda deil de kitap ve

snnete uygun olan muhtemel bir anlamda yorumlamak" mnasna gelir. Burada te'vil terimi, "tabir etmek" ile e anlaml olarak, "ryadaki sembolleri yorumlayp

dellet ettikleri mnay ortaya karmak" anlamnda kullanlmtr, Ehds kelimesi ise "olay" ve "haber" anlamlarna gelen hadsin ouludur. Birinci anlama gre

cmle, "Allah sana olaylarda sebep-sonu ilikisini ve olaylarn yorumunu retecek" mnasna, ikinci anlama gre ise "Allah sana ryalarn yorumunu retecek"

mnasna gelir. Bu anlamdan hareketle cmleyi, "Allah sana kendi kitaplarnn ve peygamberlerin szlerinin yorumunu retecek" eklinde tefsir edenler de

olmutur. Bu grleri birletirmek suretiyle cmlenin mnasn daha kapsaml olarak deerlendirmek de mmkndr, Buna gre cmle, Hz. Ysuf'a ryalar

yorumlama yeteneinin verileceini ifade ettii gibi, hayatn problemlerini anlama ve onlara zm getirme, ayn zamanda her eyin hakikatini kavrama yete-

neinin verileceini de ifade eder.

Yce Allah'n Hz. Ysuf a nimetini tamamlamasndan maksat, ona nimetle rin en stn olan peygamberlikle birlikte devlet yneticiliini de nasip etmi olmasdr.

Bylece ona hem din hem de dnyev mstesna nimetler nasip etmi, lt-fnu tamamlamtr. Atalar Hz. brahim ve shak'a peygamberlik vererek onlar on

byk erefe erdirdii gibi, Ya'kub'un soyundan da birok peygamber ve hkmdar gndermek suretiyle bu soyu baka kav imlerin hibir ekilde ulasamavacaklar

bir erefe ulatrmtr (5/Mide, 20). te Allah'n Ya'kub (a.s.)n ailesine nimetini tamamlamasndan maksat da budur.

7. Andolsun ki Ysuf ve kardelerinde, almak isteyenler iin ibretler Yardr. 8. Hani kardeleri demilerdi ki: "YsuPla kardei babamza bizden daha sevgilidir.

Halbuki bizim saymz daha ok. phesiz ki babamz apak bir yanlg iindedir. 9. Ysuf'u ldrn veya onu (uzak) bir yere atn ki babanzn tevecch yalnz

size kabn! Ondan sonra da (tvbe ederek) slih kimseler olursunuz!" 10. Onlardan biri, "Ysuf u ldrmeyiniz, eer mutlaka yapacaksanz onu kuyunun dibine

atn da geen kervanlardan biri onu alsn" dedi.

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

12/30

Tefsiri

7-8. Yce A]lah Hz. Ysuf le kardeler inin kssasnda, almak isteyenler in birok ibret bulunduuna dikkat ekmitir. Ysuf'un, bu yette geen kardeinden

maksat, kendisinden kk olan ana-baba bir z kardei Bnymin'dir (evkn, III/6). Gelecekte peygamberlikle grevlendirilecek olan Hz. Ysuf, drstlk ve

stn karakteri sebebiyle babasnn dikkatini ekmi ve sevgisini kazanmtr. Bnymin de peygamber olmamakla birlikte en kk ocuu olmas ve stn bir

ahsiyete sahip bulunmas gibi sebeplerle onu da ok sev iyordu. Hz. Ya'kub'ra bu en kk iki oluna kar farkl bir sevgi gstermesi, dier oullarnn haset duy-

gularn iyice kamlamt. Sonunda babalarnn bir yanlg iinde olduuna hkmetmilerdi.

8. yette "Bizim saymz daha ok" diye evirdiimiz cmle iindeki usbe kelimesi "10-40 kiiden oluan, birbirine sk skya bal gl bir cemaat" anlamna

gelmektedir (bn Ar, 12/222). Hz. Ya'kub'un oullan, ayn babann ocuklar olmalarna ramen Ysuf la Bnymin'in analar ayr olduu iin, "Ysuf la kardei"

eklinde ifade etmilerdir (Rz, 18/92).

9-10. Kabaran k skanlk duygular, kardelik efkat ve merhamet duygularn o derece rtmt k kardelerini ldrmek veya baka bir ekilde ortadan kal-

drmak iin karar almada tereddt gstermediler. Bylece arpk bir mantkla, kardelerini ortadan kaldrdktan sonra tvbe edip yi k imseler olacaklarn ve baba-

larnn tevecchnn sadece kendilerine kalacan sanyorlard. lerinden biri v icdannn sesini bastramad ve Ysuf'un ldrlmemesini istedi; ama onu baba-

sndan uzaklatrmak iin mutlaka bir ey yaplacaksa bir kuyunun dibine braklmasn tavsiye etti. Kervanlardan birinin Ysuf'u alp gtreceini, bylece onu

babasndan uzaklatirm olacaklarn syledi. Rivayete gre bu fikri ileri sren, Hz. Ya'kub'un en byk olu Rbl'dir (Taber, 12/93). Bu gr uygun bulundu,

uygulamak zere babalarna geldiler.

11. Dediler ki: "Ey Babamz! Niin Ysuf hakknda bize gvenmiyorsun? Oysa biz ona iyilik isteyen kimseleriz. 12. Yarn onu bizimle beraber (kra) gnder de bol

bol yesin, isin, oynasn. Biz onu mutlaka koruruz." 13. Ba balar, "Onu gtrmeniz beni mutlaka zer, siz farknda olmadan onu bir kurdun yemesinden korkarm"

dedi. 14. Dediler ki: "Hakikaten biz byle kalabalk olduumuz halde, eer onu kurt yerse o zaman bize gerekten yazklar olsun!"

Tefsiri

11-14. "Niin Ysuf hakknda bize gvenmiyorsun?" eklindeki sorularn-lan anlalyor ki kardeleri daha nce de Ysuf'un kendileriyle beraber kra kmasnistemiler fakat, babalar bu konuda onlara gvenmedii iin buna izin vermemiti. Ya'kub (a.s.) aslnda oullarna gvenmedii halde, bunu hissetin meme

nezaketini gstermi, gereke olarak, onlar farknda olmadan Ysuf u kurtlarn yiyebileceinden korktuunu ifade etmitir.

15. Onu gtrp kuyunun dibine atmaya ittifakla karar verdikleri zaman biz Ysuf a, "Kardelerinin yaptklarn bir gn onlara kendileri farkna varmadan mutlaka

haber vereceksin!" diye vahyettik. 16. Akam alayarak babalarna geldiler, 17. "Ey Babamz! Biz yarma yaparak uzaklatk, Ysuf u da eyamzn yannda

brakmtk; onu kurt yemi! Ama biz doru syleyen k imseler olsak da sen bize inanmazsn" dediler. 18. Gmleinin stnde sahte, kanl bir gmlekle geldiler.

Ya'kub, "Bilakis nefsiniz sizi kt bir i yapmaya srklemi; artk (bana den) gzelce sabretmektir. Anlattnz karsnda, yardm edecek olan ancak Allah'tr"

dedi. 19. Bir kervan ge ldi, sucularn suya gnderdiler; sucu kovasm kuyuya sald; "Mjde! ite bir olan ocuu!" dedi. Onu bir ticaret mab olarak sakladlar. Allah

onlarn yaptklarn ok iyi bilir. 20. (Msr'da) onu dk bir bedelle, birka dirheme sattlar. Ona zaten deer vermemilerdi.

Tefsiri

15. Kardeleri, Ysuf'u koruyacaklarna dair babalarna gvence verince Hz. Ya'kub, Ysuf'u onlarla birlikte gnderdi. Kardeleri onu kuyuya atmaya oy birlii ile

karar verdiler ve karar hemen uyguladlar.

Kardelerinin yaptklarn bir gn kendilerine haber vereceine dair Ysuf a yaplan vahiyle ilgili olarak iki gr vardr: a) Hz. Ysuf'a peygamberlik daha o za-

mandan verilmitir. Nitekim bu vaad daha sonra gereklemi ve Hz, Ysuf kardelerinin kendisine yaptklarn ileride onlara haber ve rmitir (yet 89). b) Buradaki

vahiyden maksat, ilhamdr; henz peygamberlik verilmemitir. Nitekim bu tr ilhamlara Kurn- Kerimde vahiy denildiine oka rastlanmaktadr (Rz, 18/99).

16-18. Kardeleri, Hz. Ysuf'un gmleini, kestikleri bir hayvann kanna bulayarak akam zeri babalarna getirdiler ve kendileri yar yaparken onu kurt yediini

alar bir vaziyette sylediler. Rivayete gre bu ac haberi alan Hz. Ya'kub, ok zld ve gmlei alp yzne srerek dedi ki: Bugne kadar by le yumuak huylu

bir kurt grmedim! Olumu yemi fakat srtndaki gmlei yrtmam! (Taber, 12/97-98). Ya'kub bu szleriyle oullarnn sylediklerine inanmadn ifade etmek

istemitir. Nitekim oullarna, "Bilkis nefsiniz sizi kt br yapmaya srklemi" diyerek bu kanaatini belirtmitir.

19. Konunun akndan anlaldna gre Ysuf un atld kuyu, ticaret kervannn getii yol zerinde bulunuyordu. Nitekim 10. yette geen "Onu kuyunun dibine

atn da geen kervanlardan biri onu alsn" cmlesi de bunu aka gsterir. Ysuf un kuyudaki durumuna bakldnda, kuyunun kuraklk sebebiyle suyunun

ekilmi olduu ve onun burada hayatn etkilemeyecek kadar ksa bir sre kald anlalmaktadr.

"Onu bir ticaret mal olarak sakladlar" cmlesindeki saklayanlarn kimler olduu hakknda farkl iki gr vardr:

a) Onu saklayanlar, su almaya gelenlerdir. Onu kervandaki dier arkadalarndan saklamlar ve el altndan deersiz bir bedelle satmlardr.

b) Kardeleri onun kendi kardeleri olduunu saklamlardr. Yani onu kuyuya attktan sonra gitmemiler, o yrede beklemiler, kervann sucular onu kardnda

onun kendi kleleri olduunu iddia etmiler, Ysuf da korkusundan ses karamam, bylece onu kle olarak kervann adamlarna dk bir bedelle satmlardr

(Rz, 18/106).

Kanaatimizce Hz. Ysuf'u bir ticaret mal olarak saklayanlar kardeleri deil , kuyudan onu karan kervanc ile yanndaki arkadalardr. Zira kardeleri onu

kuyuya attktan sonra gmleini kana bulayp babalarnn yanna dnmlerdi.

21. Onu satn alan Msrl adan karsna, "Ona deer ver ve gzel bak! I 'ulur ki bize faydas olur veya onu evlat ediniriz" dedi. te bylece Ysuf'u orada

yaasn ve ryada grlen olaylarn yorumunu retelim diye onu o yere yerletirdik. Allah, emrini yerine getirmeye kadirdir. Fakat insanlarn ou bunubilmezler. 22. Ysuf erginlik ana eriince, ona hkm yetenei ve ilim verdik. te gzel davrananlar biz byle mkfatlandrrz.

Tefsiri

21. Yce Allah'n yardm ve himayesi sayesinde Hz. Ysuf tehlikelerden kurtularak Msr'n ileri gelen devlet adamlarndan birinin evine kle olarak yerleti. Baz

kaynaklarda onu satn alan ahsn, Msr kralnn maliye nzn veya Msr (Menfs) ehrinin valisi ve polis tekiltnn mdr Potifar olduu bildirilmektedir (Tekvin,

7/31/2019 189-Y S U F (a. s

13/30

37-36, 39/1; bn r, 12/245). Kur'an bu zat ismiyle deil, "el-azz" unvanyla anar (12/Yusuf, 30, 51). leride yksek bir makama getirilecek olan Hz. Ysuf da

ayn unvanla anlacaktr (12/Yusuf, 78). Bu durum, "el-azz" sfatnn Msr'da yksek bir resm unvan olduunu ifade eder. Nitekim "el-azz" kelimesi, "gcne kar

koyulamayan kimse" anlamna gelmektedir. Hz. Ysuf, bu st dzey yneticinin hizmetinde kald sre zarfnda devlet ynetimiyle ilgili bilgi ve grgsn

gelitirmitir. Aziz'in, Hz. Ysuf hakknda kar ma sylediklerine baklrsa, onu grd andan itibaren zek ve kabiliyetini sezdii ve onun gelecekte byk iler

yapabilecei kanaatine vard anlalr. Bu sebeple ona kle muamelesi deil, evlt muamelesi yapm ve onu kendi ocuu gibi bytmtr.

Kaynaklarn bildirdiine gre Aziz'in karsnn ad Zelha veya Zleyha'dr. Yahudiler ona Ral derler (Kurtub, IX, 158; bn Kesr, IV, 306; bn r, XII, 245; mer

Faruk Harman, "Ysuf, FAV Ans., IV, 507). "Ysuf'a olaylarn yorumunu retelim diye onu o yere yerletirdik" mealindeki cmle, Hz. Ysuf'un devlet ynetimine

ait konularda eitimden geirildiine iaret eder . En azndan imknlar bol, grgl ve kltrl bir ortamda kalmakla devlet ynetimine ait bilgi ve grgs ar tm,

lke ynetimini renmitir.

22. Mealinde "erginlik a" diye tercme ettiimiz ed kelimesi szlkte "g ve kuvvet" anlamna gelir. yette kiinin en fazla gl olduu a ifade etmekzere kullanlmtr. Bu an 18, 20, 33, 40 yalar olduuna dair farkl grler vardr (Zemaher, II/310; evkn, III/13).

Hz. Ysuf'a verilen hkmden maksat, ynetme