15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”,...
Transcript of 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”,...
![Page 1: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/1.jpg)
KĐMYA ÖĞRETĐMĐ
PROF.DR. ĐNCĐ MORGĐL
![Page 2: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/2.jpg)
KĐMYASAL REAKSĐYONLARLA ĐLGĐLĐ HESAPLAMALAR
�Girenler ve ürünlerin miktarlarının hesaplanması.
�Sınırlayıcı reaktif içeren reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar.
DERS SAATĐ :4 SAAT
![Page 3: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/3.jpg)
HEDEF VE DAVRANIŞLAR
HEDEF 1: Kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamaları kavrayabilme.
![Page 4: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/4.jpg)
DAVRANIŞLAR
1) Girenler ve ürünlerin miktarının hesabını açıklar.
2) Sınırlayıcı reaktif içeren reaksiyonlarla ilgili hesaplamaları açıklar.
3) Kütle,atom,molekül ve molkavramlarının birbirine dönüşümünüaçıklar.
4) Reaksiyonun ortamda bulunan madde miktarıyla ilişkisini açıklar.
![Page 5: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/5.jpg)
HAZIRLIK SORULARI
1) Mg3N2 + H2O � Mg(OH)2 +NH3
(TEKRAR)
2) Sınırlayıcı kavramını günlük hayattan örneklerle açıklayıp kimya ile ilişkilendiriniz.
(ANOLOJĐ+BEYĐN FIRTINASI)
3) 8,1 g Al’un HCl ile reaksiyonundan kaç mol H2
elde edilir?
(KONUYA HAZIRLIK)
![Page 6: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/6.jpg)
KÜTLE KORUNUMU YASASI
Bir kimyasal reaksiyonda atomların yoktan var edilmediğini ve var olan atomların yok olmadığını kabul ederiz. Yani atomlar sadece eşlerini değiştirirler. Bu kabulü açıklayan temel kanıt, kapalı bir kapta yapılan bir kimyasal reaksiyonda kütlece herhangi bir değişikliğin olmamasıdır. Kimyasal bir reaksiyon sırasında kütlenin korunması, "Kütlenin Korunumu Yasası" olarak ifade edilir.
![Page 7: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/7.jpg)
N2 (g) + 3 H2 (g) ���� 2 NH3 (g)
2lt3lt1lt
2V hacim3V hacimV hacim
8N atom6N atom2N atom
2N molekül3N molekülN molekül
2x 6.02x10233x 6.02 x10236.02 x1023
34gr6gr28gr
8n mol6n mol2n mol
![Page 8: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/11.jpg)
GĐREN VE ÜRÜNLERĐN MĐKTARLARININ HESAPLANMASI
Kimyasal denklemlerden yararlanarak,denklemdeki maddelerin kütlesi,hacmi,mol ve tanecik gibi nicelikler hesaplanabilir.Kimyasal bir tepkimede nicelikler arasındaki ilişkiye “stokiyometri”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrikhesaplamalar” denir.
![Page 12: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/12.jpg)
NE VERĐLĐR , NE ĐSTENĐR?
Denklemdeki maddelerden birinin miktarı,ağırlık,hacim,mol sayısı veya tanecik cinsinden verilir;denklemdeki diğer maddenin herhangi bir cinsten miktarı sorulur.
![Page 13: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/13.jpg)
BAZI ÖNEMLĐ EŞĐTLĐKLER
1) m = n x Mn = mol sayısı , m = kütle (g) , M = mol kütlesi (g/mol)
2) V = n x Vo
V = hacim (L) , Vo = molar hacim (L)
3) N = n x NA
N = tanecik sayısı,NA = Avogadro sayısı (6,02 x 1023)
![Page 14: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/14.jpg)
PROBLEM ÇÖZÜMÜNDE ĐZLENECEK YOL
1) Denklem kurulur ve denkleştirilir.
2) Đlgili maddelerin üstüne verilen,altına istenen değerler birimleriyle yazılır.
3) Denklemdeki bilgilerden yararlanarak verilen ve istenenler arasında aynıbirimler türünden orantı kurulur.
![Page 15: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/15.jpg)
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK
1 mol 2 mol
CH4(g) + 2O2 ���� CO2(g) + 2H2O
5mol ?
1 mol CH4 dan 2 mol H2O oluşursa
5 mol CH4 dan X
……………………………………………………..
X = 10 mol H2O oluşur
![Page 16: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/16.jpg)
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK
2 mol 22,4L
CH4(g) + 2O2 ���� CO2(g) + 2H2O
? 4,48L
2 mol O2 ile NK da 22,4L CO2 oluşursa
X 4,48L CO2 oluşur
……………………………………………….
X = 4,48 x 2 \ 22,4 = 0,4 mol O2 kullanılır.
![Page 17: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/17.jpg)
Sınırlayıcı reaktif kavramını;
Bir fabrikadaki parçalardan biri gibi düşünerek açıklayabiliriz
Örneğin bir bisiklet fabrikasında 1500 tekerlek ve 900 direksiyon varsa, bisikletlerin maksimum sayısını mevcut tekerlek sayısı belirler, çünkü bir bisiklet için iki tekerlek gerekir ve 1500 tekerlek ile ancak 750 bisiklet yapılabilir.Burada tekerlekler sınırlayıcı reaktif gibi düşünülebilir. Tüm tekerlekler kullanıldığında 150 direksiyon artar.
![Page 18: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/18.jpg)
ÖRNEK
C + O2 (havadan) → CO2
↓
Sınırlayıcı reaktif
C’u kömür olarak açıkta yaktığımızı düşünürsek C’nun hepsi yanıp bittikten sonra havada hala O2
bulunacaktır.O2 aşırı miktarda mevcuttur.
![Page 19: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/19.jpg)
REAKSĐYON KABINDAKĐ MADDELERĐN TAMAMI REAKSĐYONA GĐRER MĐ?
![Page 20: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/20.jpg)
SINIRLAYICI REAKTĐF
Reaksiyonda ilk önce harcanan ve dolayısıyla reaksiyonun yürümesini engelleyen reaktiftir.
![Page 21: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/21.jpg)
SINIRLAYICI REAKTĐF ĐÇEREN REAKSĐYONLARLA ĐLGĐLĐ HESAPLAMALAR
Bir kimyasal reaksiyon gerçekleştirilirken reaktantlar denkleştirilmiş denklemdeki oranlarda bulunmayabilir. Bir reaksiyonda ilk tüketilen reaktant oluşacak ürünün maksimum miktarını belirleyeceğinden "sınırlayıcıreaktif" adını alır. Bu reaktif tüketildiğinde artık ürün oluşmayacaktır.
![Page 22: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/22.jpg)
PROBLEM ÇÖZÜMÜNDE ĐZLENECEK YOL
1) Denklem kurulur ve denkleştirilir,
2) Verilen miktarlar mole çevrilir,
3) Katsayılara bakılarak hangisinin aşırıolduğu tespit edilir,
4) Ürün miktarı soruluyorsa miktarı az olan maddeye göre çözüm yapılır,
5) Miktar,mol sayısı yerine başka cinsten istenirse orantıyla geçiş yapılır.
![Page 23: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/23.jpg)
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK
SO2(g) + ½ O2(g) → SO3(g)
64 gram SO2 ile 64 gram O2 den en çok kaç gram SO3 elde edilir? Hangi maddeden kaç gram artar?
![Page 24: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/24.jpg)
ÇÖZÜM
nSO2 = 64\ 64 = 1 mol nO2 = 64\32 = 2 mol
SO2(g) + ½ O2(g) → SO3(g)
Başlangıç: 1 mol 2 mol 0 mol
Değişim : -1mol -0,5mol +1mol
………………………………………………………………
Sonuç : 0 mol +1,5mol +1 mol
48 g artar 80g oluşur
![Page 25: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/25.jpg)
ÖLÇME VE DEĞERLENDĐRME
Mg (k) + 2 HNO3(s) → Mg(NO3)2(k) + H2 (g)
__ Hacim (NŞA)
2 g126 gKütle
1 Mol1 MolMol sayısı
1 Molekül2 Molekül_Molekül sayısı
2 Atom 10 Atom1 Atom Atom sayısı
![Page 26: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/26.jpg)
ÖLÇME VE DEĞERLENDĐRME
SORU 1:
20lt N2 ile 30lt H2 nin reaksiyonunda;
a) Hangi gazdan kaç lt reaksiyona girmeden kalır?
b) Kaç lt NH3 oluşur?
c) Artan gazın tamamının reaksiyona girmesi için diğer gazdan kaç lt ilave edilmelidir?
![Page 27: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/27.jpg)
ÖLÇME VE DEEĞERLENDĐRME
SORU 2:
Bir miktar SO2(g) 44,8 lt O2(g) ile
yakılır.11,2 lt SO3(g) oluşur.Kaç lt O2
harcanır?
SO2 + ½ O2 ���� SO3
![Page 28: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/28.jpg)
ÖLÇME VE DEĞERLENDĐRME
SORU 3:
8,7 gram Mg(OH)2 in tamamen reaksiyona girebilmesi için kaç molH3PO4 gereklidir? ( Mg:24,O:16,H:1)
![Page 29: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/29.jpg)
ÖLÇME VE DEĞERLENDĐRME
SORU 4:
a) 0,6 mol atom taşıyan CO2
b) 1,5 mol CH4
c) NŞA 6,72 litre SO2
d) 6 g H2
e) 0,2 N tane SO3 molekülü
Hangilerinin mol sayıları eşittir?
(H:1,N=6,02x1023)
![Page 30: 15 kimyasal reaksiyonlarla ilgili hesaplamalar · arasındaki ilişkiye “stokiyometri ”, nicelikler arasındaki hesaplamalara “stokiyometrik hesaplamalar ” denir. NE VERĐLĐR](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022012918/5d020dc188c99388628bb20c/html5/thumbnails/30.jpg)
HAZIRLAYANLAR
Yasemin KÜÇÜKÖZTÜRK
Hilal ÖZER
Hatun ÖZTÜRK