Hücre ve Organelleri 2 

Hücrenin Organelleri 

­ Ders Notu ­ Hazırlayan: Ali DAĞDELEN | Kaynak: Hücre ve Organelleri  HÜCRENİN ORGANELLERİ MOTİVASYON – ORGANEL DEDİĞİN NEDİR 

AGA? 

Arkadaşlar nasıl bizim böbrek beyin karaciğer gibi organlarımız varsa 

hücrenin de kendine özel organları vardır. Mesela biz beynimizle düşünür 

böbreklerimizle zararlı atıkları uzaklaştırırız. Hücre de çekirdeği ile bir 

anlamda düşünür (beyin gibidir) ve boşaltım kofulu ile zararlı atıkları dışarı 

atar //bazen de içerde kalır, bazen de direkt kofulsuz olarak dışarı salar yani 

hücre biraz kafasına göre takılan birşey :) // 

Kısacası organeller hücrenin kendi iç dünyasındaki işleri yaptırmak için 

kullandığı ufak organcıklardır. Bunların hepsini tek tek öğreteceğim size 

sadece arkanıza yaslanıp dersi takip edin. 

1) RİBOZOM: Protein sentezlemekle görevli organeldir. Özellikleri de aşağıda 

hacı.  

● En ufak organeldir 

● Zarsızdır 

● Yapısında RNA ve proteinler vardır 

● Büyük alt birim + küçük alt birimden oluşur. 

● Her canlı hücrede mutlaka ribozom vardır 

2) ENDOPLAZMİK RETİKULUM (E.R.): Hücre içi taşıma işlerini yapan 

organeldir. 

● Hücre içerisinde nakliyecilik yapar 

● Sitoplazmadan çekirdeğe doğru uzanan borucuklardan oluşur 

● Eğer üzerinde ribozomları varsa granüllü ER adını alır yoksa granülsüz ER 

denir 

● ER borucukları Hücre iskeletine katkı sağlar 

● Besinlerin taşınması , atıkların hücre zarına taşınıp dışarı verilmesi ve bazı 

maddelerin depolanması görevleridir 

 

3) GOLGİ CİSİMCİĞİ: Hücrede salgılama , büyük molekülleri sentezleme ve 

paketleyip birleştirme işlerini yapar.

 

● Granülsüz E.R. organelinden meydana gelmiştir ve tek katlı zarlıdır 

● Görevi hücrede salgılama ve paketlemedir //hediye paketi değil =)// 

● Bitkilerin koku yayan bölgelerinde, 

● Enzim salgılayan hücrelerde, 

● Hormon salgılayan dokularda, 

● Özetle nerede salgı veya salgı bezi varsa orada bol miktarda golgi bulunur 

● Süt bezlerinde süt oluşumu, goblet hücrelerinde mukus oluşumu, bitkilerde 

koku veren uçucu yağların oluşumu ve bunların salgılanmasında görev alır 

● Glikoprotein, lipoprotein ve glikolipitleri sentezler 

● Lizozomlar ve kofullar golgiden oluşabilmektedir. 

4) LİZOZOM: Hücre içi sindirimle görevli organeldir ama sindirim lizozomun 

içinde olmaz, lizozom sadece sindirim enzimleri taşıyan keseciktir. 

● ER veya Golgiden meydana gelir 

● Lizozom hücre içi sindirimden sorumludur 

● Tek katlı zar ile çevrelenmiştir 

● Zar yırtılırsa hücre kendini sindirir ( otoliz ) 

● Lizozomu hücrenin midesi gibi düşüneceğiz 

● Lizozom ile hücre içine alınan besinler sindirilir 

● Lizozomun yapısı lipoproteindir 

● Sindirim daha küçük parçalara ayırmaktır 

● Akyuvarlarda bolca bulunur 

Lizozomun Özel Görevleri ve Fonksiyonları 

● Hücreler fagositoz ve pinositoz ile hücre içine büyük moleküller alırlar 

bunlar lizozom enzimleri ile sindirilir 

● Hücre içindeki yaşlı ve özelliğini kaybeden organellerin sindirilip imha 

edilmesini sağlar 

● Parmak oluşumu, kurbağa larvasının kuyruğunun kopması lizozom ile 

gerçekleşir. 

● Savunma hücreleri (akyuvarlar gibi ) zararlı bakterileri lizozom ile hücre 

içerisinde sindirir. 

● Lizozom kesesinin yırtılması veya hücrenin zarar görmesi durumunda 

lizozom içindeki sindirim enzimleri hücreyi sindirir bu olay otoliz dir. 

(kendini sindirme) 

● Alyuvarlarda lizozom bulunmaz 

5) MİTOKONDRİ: Oksijenli solunumun gerçekleştiği organeldir mitokondri 

hücrenin enerji santrali olarak çalışır. Yediğimiz besinlerden 

karbonhidratlar,yağlar ve proteinler çeşitli aşamalardan itibaren oksijenli 

solunum tepkimelerine dahil olurlar. 

● Oksijenli solunumdan sorumlu organeldir 

● Mitokondride besinlerden ATP enerjisi üretilmektedir

 

● Çift zarlıdır veETS bulundurur(Elektron Taşıma Sistemi) 

● İç zarınının kıvrımlarınaKRİSTA denir ETS elemanları burada yer alır 

● İç zarının arasındaki sıvıya MATRIX denir solunum enzimleri DNA,RNA ve 

ribozomlar yer alır 

● Mitokondri hücre kontrolünde kendini çoğaltabilir 

● Kendisine ait DNA RNA ve Ribozomu vardır 

 6) SENTROZOM: Hayvan hücrelerinde hücre bölünmesi sırasında oluşan iğ 

ipliklerini meydana getirir. 

● Sadece hayvan hücrelerinde bulunur

 

● Hücre bölünmesinde iğ ipliklerinin oluşmasından sorumludur 

● Hücre bölünmesi esnasında kendini eşleyerek hücrenin zıt kutuplarına 

çekilir 

● Bir sentrozom birbirine dik iki sentriolden oluşmaktadır 

● Sentrozom bitki hücrelerinde bulunmaz buna rağmen bitki hücrelerinde de 

iğ iplikleri gözlenir 

7) KOFUL 

● Tek katlı zarla çevrili içi dolu keseciklerdir. 

● Hayvan hücrelerinde kofullar bitki hücrelerinden daha küçüktür. 

● Organik ve inorganik maddeleri depo ederler. 

● Bitki hücrelerinde büyük merkezi koful vardır bu koful içindeki koful öz suyu 

turgor yaparak hücreye diklik ve desteklik sağlar. 

● Besin kofulu,sindirim kofulu,kontraktil koful,boşaltım kofulu vb. 

8) PLASTİDLER:  

● Plastidler 3 çeşittir 

● Kloroplast, Kromoplast ve Lökoplast 

● Plastidler Bitki hücrelerinde ve Alglerde görülür. 

● Kloroplast ise paramesyum gibi bir hücrelilerde de görülür 

 

A) Kloroplastlar 

● FOTOSENTEZ kloroplastlarda gerçekleşir

 

● Bitkiye yeşil renk veren klorofil bulundururlar 

● Çift zarlıdırlar yapılarında ETSbulunur 

● Kendine ait DNA veRNA bulundurur 

● Hücre kontrolünde kendini eşleyebilir 

● Kendisine ait Ribozomları bulunur 

● Kloroplast bitki hücrelerinde ve bazı ökaryot bir hücrelilerde bulunur. 

● Kloroplastlarda Tilakoit adı verilen bir zar sistemi vardır.Bunlar üst üste 

dizilmiş bozuk paralara benzer 

● Bu üst üste dizilmiş disklerin birleşmesiyle Granumlar oluşur. 

● Granumların arasını dolduran renksiz maddeye de Stroma adı verilir. 

B) Kromoplastlar 

● Bitkiye Turuncu, Kırmızı ve Sarı rengi kazandıran plastitlerdir. 

● Bitkilerin çiçeklerine sonbaharda yapraklarına ve meyvelerine renk verirler. 

● Kromoplastlara renk veren maddelere Karotenoit adı verilmektedir. 

● Sonbaharda kloroplastların yapısı bozulur bunlar kromoplastlara dönüşür 

(sarı yapraklar) 

C) Lökoplastlar 

● Bitkinin nişasta ve protein depolamakla görevli plastitleridir 

● Renksizdirler 

● Bitkinin ışık almayan depo organlarında bulunurlar 

● Lökoplastlar ışık alırsa Kloroplasta dönüşebilir.