RADIOGRAFSKA DIJAGNOSTIKA KRANIOCEREBRALNIH POVREDA

Dr Milan Mrdak

Kraniocrebralne povrede (KCP) predstavljaju traumatska oteenja tkiva poglavine, kostiju lobanje i endokranijalnih struktura i obino nastaje usled:

1. udarca glave u nepokretan objekat

2. udarca pokretnog objekta u glavu

3. bez kontakta glavom (inercioni mehanizam, rotacija glave oko odreene ose).

KCP je u okviru traume najei uzrok smrti traumatizovanih, ak u 26% sluajeva.

Ovim povredama najvie su izloena deca i mladi ljudi.

Kao uzroci povreda najee se navode:

- saobraajni udesi- padovi- fiziki sukobi - ranjavanja vatrenim orujem.

Dijagnostika kraniocerebralnih povreda obuhvata

- Anamnezu i pregled - Radiografsku dijagnostiku

Radiografska dijagnostika KCP obuhvata

- nativne radiografije i - kompjuterizovanu tomografiju (CT)

Nativne radiografije

Standardne radiografije lobanje obuhvataju anteriorno--posteriorni i lateralni snimak.

Po potrebi se prave i snimci baze lobanje (Towne), kostiju lica, temporalne kosti itd.

Na rendgenskim snimcima lobanje mogu se dijagnostikovati:

- prelomi lobanje (linearni, kominutivni ili utisnuti), - prelomi baze lobanje, - prisustvo stranog tela u lobanji i - prisustvo vazduha u endokranijumu.

Prelom lobanje

Indikacije za nativne radiografije lobanje su:

- podaci o postojanju gubitka svesti,- krvni podlivi i laceracije poglavine,- fokalni neuroloki deficit- poremeeno stanje svesti,- tekoe u proceni stanja pacijenta (mala deca, uzimanje lekova, alkohola i sl.),- nazo- i otolikvoreja,- glavobolja i povraanje- nejasan poremeaj stanja svesti.

Kompjuterizovana tomografija mozga (CT)

CT mozga, koji je uveden u kliniku praksu 1973.god., je metoda izbora u dijagnostici KCP. Postoji mogunost prikaza struktura u tri ravni (CT-3D rekonstrukcija). Ako je izvesno da povreeni treba da ide na CT dijagnostiku, nativna radiografija se izostavlja. Savremeni CT pregledi traju kratko i ne zahtevaju pomeranje povreenog a u istom aktu se moe uraditi i pregled vratne kime i celog tela ( grudnog koa i abdomena). Kod politraumatizovanog ili hemodinamski nestabilnog pacijenta, pre CT dijagnostike primarno hirurki treba zbrinuti intratorakalno/intraabdominalno krvarenje.

Osnovna stanja koja se dijagnostikuju CT-om su:

1. Krvarenja (hemoragije i hematomi): a) ekstraaksijalni (epiduralni i subduralni hematom) b) subarahnoidna hemoragija c) intracerebralna i hemoragina kontuzija d) intraventrikularna hemoragija2. Hidrocefalus3. Otok mozga4. Modana ishemija5. Prelom lobanje ukljuujui i bazu6. Ishemiki infarkt7. Pneumocefalus8. Strana tela.

Prelom lobanje

Epiduralni i subduralni hematom

Intracerebralni hematom sa otokom mozga

HSD, HED, ICH

Subarahnoidalna hemoragija Contusio cerebri

Prelom lobanje sa stranim telom intrakranijalno

Po pravilu, dovoljno je uraditi CT bez kontrasta, a indikacije su :

- besvesno stanje pacijenta posle reanimacije (GCS 8 ili manje),- poremeeno stanje svesti sa prelomom lobanje,- poremeeno stanje svesti uz fokalni neuroloki deficit,- prelom lobanje sa fokalnim neurolokim deficitom,- progresivno pogoranje stanja svesti,- ouvano stanje svesti sa fokalnim neurolokim deficitom,- ouvano stanje svesti sa mentalnim poremeajem,- kod pacijenata sa GCS= 15 uz: a) otvorenu/perforantnu povredu glave b) znake preloma kalvarije ili baze lobanje c) elemente komocije mozga (amnezija ili gubitak svesti).

Rano uraeni CT moe dati pogrenu sliku hematoma i kontuzije mozga jer su oni jo u evoluciji.

Neuroradioloki monitoring je neophodan tokom 24 h nakon povrede, jer su tada pogoranja najea.

Indikacije za hitan kontrolni CT endokranijuma su:

- pad GCS za 2 poena- razvoj anizokorije (asimetrije zenica)- razvoj novog neurolokog deficita- rani kontrolni CT je potreban za 4-8 h u prisustvu nehirurke hemoragine intrakranijalne lezije.

Magnetna rezonanca (MRI) Magnetna rezonanca, po pravilu, nije od velike koristi u akutnoj fazi KCP zbog: - duine trajanja dijagnostike,- teeg pristupa pacijentu,- manje je selektivan u otkrivanju oteenja kostiju,- moe biti manje osetljiv u otkrivanju krvi od CT-a,- zbog jakog magnetnog polja moraju se koristiti specifini aparati za arteficijalnu ventilaciju.

Meutim, MRI pregled ima znaajnu ulogu a kao potpuno nekodljiv pregled u praenju stanja nakon KCP, kao i u evaluaciji traumatskih promena na modanom stablu.

Rezultati estogodinjeg praenja pacijenata sa KCP

200820092010201120122013(IX)Contusio capitis 10210910015611795Commotio cerebri 565584496947Contusio cerebri 1519714610Fractura crani 394335423936Fractura basis cranii1322131153Haematoma epiduralis751115Haematoma subduralis463211Haematoma intracerebralis214301Fr. cranii + Cont. cerebri1062734CT endokranijuma156145142130157128

Zato veliki broj hospitalizovanih sa dijagnozom Contusio capitis?

Neki od kriterijuma za hospitalizaciju povreene dece sa lakom KCP:

- konfuzija ili bilo koji stepen poremeaja stanja svesti,- intenzivna glavobolja sa uestalim povraanjem- tekoa u neurolokoj proceni (intoksikacija alkoholom ili lekovima)- metaboliki poremeaji (dijabetes, poremeaj koagulacije...)- velika laceracija poglavine- znaajne udruene povrede- nemogunost opservacije van bolnice- deca ije je stanje teko proceniti.

French i Dublin kod 13 % pacijenata sa GCS 14-15 nalaze abnormalni CT, ali ni u jednom sluaju nije bilo indikacija za operativnim leenjem.

Prelom svoda lobanjeIncidenca po literaturi iznosi 80% svih preloma lobanje. Kod nas iznosi 78% ukupnih preloma lobanje.

Prelom baze lobanjeIncidenca po literaturi iznosi 20% svih preloma lobanje ili 4% svih kraniocerebralnih povreda. Kod nas iznosi 22% ukupnih preloma, odnosno 5,5% svih KCP.

Incidenca epiduralnih hematoma po literaturi iznosi oko 1% svih hospitalizovanih pacijenata sa KCP. U naem ispitivanju iznosi 1,4 % svih hospitalizovanih sa KCP.Retko se javlje pre 2. godine ivota.Incidenca akutnog HSD:HED=2:1. Kod nas bez znaajne razlike.

Pravilan izbor dijagnostike metode, sprovedene u pravo vreme, veoma je bitan faktor za dalji tok leenja pacijenata sa KCP a posebno kod onih sa tekom KCP gde je neophodno hitno operativno leenje ili pak rano uvoenje odgovarajue medikamentozne terapije. Od toga zavisi ivot pacijenta, njegov dalji oporavak i spreavanje nastanka i razvoja neurolokog deficita to dalje utie na kvalitet ivota.