10-TARIH-FASIKUL-SETKAPAK · 2019-10-12 · duğu Mısır ve Suriye, yine “Türkiye” adı ile...

TAR

İH

-3-

Fasikül 1YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRESİNDE SELÇUKLU TÜRKİYE’SİYERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRESİNDE SELÇUKLU TÜRKİYE’Sİ

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan, Fransız, İranlı, Suriyeli ve Ya-hudilerden bazı gruplar Antalya, Kon-ya, kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise Kıbrıs, Suriye ve Kırım’a yer-leşmişlerdi.

Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki alanlardan hangisinde görülen geliş-melerdir?

A) Ticaret B) Savunma C) Eğitim

D) Mimari E) Tarım

1988 - ÖSS

ÇÖZÜM:

Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek için yabancı tüccarlara gümrük indirimi sağlamış ve bazı yabancı tüccarları Türk şehirlerine yerleştirerek ticareti geliştir-meye çalışmıştır.

CEVAP (A)

ÇIKMIŞ SORU

Anadolu’ya yönelik ilk Türk akımlarını 395 - 398 yılları arasında Avrupa Hun-ları gerçekleştirmiştir.

MUTLAKA BİLİN

1.1072–1308YILLARIARASINDAKİBAŞLICASİYASİGELİŞMELER

1072 Saltuklular Beyliği’nin kurulması

1080 Danişmentliler Beyliği’nin kurulması

1081 Çaka Beyliği’nin kurulması

1080 Mengücekliler Beyliği’nin kurulması

1077 Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulması

1093 Çaka Beyliği’nin yıkılması

1096 – 1099 Haçlı Seferi

1102 Artuklular Beyliği’nin kurulması

1141 Katvan Muharebesi


1157 Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması

1174 Eyyubiler Devleti’nin kurulması

1178 Danişmentliler Beyliği’nin yıkılması

1176 Miryokefalon Muharebesi


1196 Moğol İmparatorlu’nun kurulması

1202 Saltuklular Beyliği’nin yıkılması

1227 Moğol İmparatorluğu’nun parçalanması

1202 – 1204 IV. Haçlı Seferi

1228 Mengücekliler Beyliği’nin yıkılması1230 Yassıçemen Muharebesi

1231 Artuklular Beyliği’nin yıkılması1240 Bâbailer Ayaklanması

1243 Kösedağ Muharebesi

1250 Memlûklular Devleti’nin kurulması

1250 Eyyubiler Devleti’nin yıkılması

1260 Ayn–ı Calut Muharebesi

1270 Haçlı Seferleri’nin sona ermesi 1277 Karamanoğlu Mehmet Bey’inTürkçeyi resmî dil ilan etmesi

1308 Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılması

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-4-

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRESİNDE SELÇUKLU TÜRKİYE’Sİ 10. Sınıf

Sultan Alparslan’ın Malazgirt Zaferi’nin ardından “Fethedilen yer, fethedene ait-tir.” politikasıyla Emirlerini ve Beylerini Anadolu’nun fethi ile görevlendirmesi sürecinde, Selçuklu komutanları tara-fından Anadolu toprakları fethedilmiş, böylece I. Beylikler Dönemi başlamıştır.

Aşağıdakilerden hangisi I. Beyliklerin özelliklerinden biri değildir?

A) Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.

B) Kurucularının isimlerini devletlerine vermişlerdir.

C) Bulundukları yerlere Farsça isimler vermişlerdir.

D) Birçok cami, medrese, imaretha-ne inşa ederek, Anadolu’yu bayındır hale getirmişlerdir.

E) Haçlı Seferleri’ne karşı başarılı mü-cadeleler vermişlerdir

ÇÖZÜM

Malazgirt Savaşı’ndan sonra Büyük Sel-çuklu komutanlarının kurduğu Türkmen Beylikleri Anadolu’nun Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasında önemli rol oy-namışlardır. Böylece Türk kültürünü Anadolu’ya yaymışlardır. Anadolu’da medreseler, camiler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar… inşa ederek Anado-lu’nun imarına da büyük katkı sağlamış-lardır. Türkmenler Anadolu’da köy, dağ, ırmak vb yerlere Türkçe isimler vermiş-lerdir.

CEVAP (C)

ÖRNEK SORU

Anadolu’yu fetheden Büyük Selçuklu-lardır. Anadolu Selçuklu Devleti’ni kuran Süleyman Şah Büyük Selçuklu ailesine mensup bir meliktir.

MUTLAKA BİLİN

2.OĞUZGÖÇLERİTürkler Anadolu’ya Selçuklulardan döneminden önce de akınlar yapmışlardır. İlk ola-rak 395 - 398 yılları arasında Avrupa Hunları, sonra da Sabarlar 6. Yüzyılda Anadolu’ya akınlar düzenlemişlerdir.

Abbasiler döneminde Türkler Bizans’tan gelebilecek tehlikelere karşı sınırlara (Avasım kentlerine) yerleştirilmiştir. Türkler Bizans’a karşı gaza ve cihat faaliyetlerine girişmiştir.

Büyük Selçuklular döneminde de ilk olarak Çağrı Bey 1015 yıllarında daha çok keşif amacıyla akınlar düzenlemiştir. Bu akınlar Anadolu’ya yerleşmekten çok Anadolu’yu tanıma ve ganimet elde etme amacına yöneliktir.

Selçuklu Türklerinin 1048 Pasinler, 1071 Malazgirt ve 1176’da Miryokefalon Savaşı’nda galip gelmesi ve Bizans’ın uğradığı ağır yenilgi Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini hız-landırmıştır

Anadolu’nun yerel halkı Bizans’a; ağır vergiler, yönetimin keyfi tutumları, iktidar müca-delelerin yarattığı kargaşa ortamı, yozlaşmış Kilise’nin baskısı gibi nedenlerle yaban-cılaşmış durumdaydı. Hatta VII. Mihail’in hüküm sürdüğü 1271 - 1282 yılları arasında Anadolu’nun birçok küçük kasabasının halkı Bizans’ın ve Kilise’nin baskısından kurtul-mak için Türkleri bizzat kasabalarını işgale davet etmişler, kendi rızalarıyla Türk ege-menliğine geçmişlerdi. Böylece Bizans’a sırtını dönen yerel halk Türklere kucak açarak Anadolu’nun Türkleşmesini kolaylaştırmıştı.

Anadolu’da Türk egemenliği kurulup yerleştikten sonra yerli Hristiyanlar, diğer İslam ülkelerindeki gibi haklara sahip olmaları ve kendilerine anlayışlı yaklaşılması da Türk-lerin Anadolu’ya yerleşmesi sürecini hızlandırmıştır.

Selçuklu sultanları da üretim yapan Anadolu’nun yerel Hristiyan halkını koruyarak, ti-careti geliştirmek için tüccarlara taşınan malın sigortalanması dâhil her türlü güven-ceyi vererek, gerektiğinde kervanları askerlerle koruyarak bu süreci hızlandırıyordu. Bu durum yalnızca Türklerin egemenliği altında yaşayan Hristiyan halkları hoşnut et-mekle kalmıyor, aynı zamanda Bizans egemenliği altında ekonomik sıkıntıdan iyice bunalan halkları da Türk egemenliğine çekerek fetihlere ve Anadolu’nun Türkleşme sürecine katkıda bulunuyordu.

Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını kolaylaştıran diğer önemli bir etken de İslam inancındaki dervişler ve alplerdir. Başta Hoca Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaşi Veli olmak üzere hiçbir karşılık beklemeden görev yapan bu insanlar, beylerin kılıçla aç-tıkları yolu bilim ve gönül ile sağlamlaştırmıştır. Farklı dinlere inananlara saygı gös-tererek, muhtaç insanlara yardım eli uzatarak, sürekli adaleti öğütleyerek birlik ve beraberliğin sağlanmasına büyük katkıda bulunmuşlardır. Onların yetiştirdiği öğren-ciler halkın arasına karışarak birçok insanın gönlünü daha ordular gelmeden önce İslam’a ve Türklüğe ısındırmıştır.

Böylece XI. yüzyıldan itibaren başlayan ve XII. ve XIII. yüzyıllarda yeni göç dalgaları ile Anadolu’nun etnik yapısı tamamen Türkler lehine bir gelişme göstermiş ve sonun-da Anadolu büyük oranda Türkleşerek bir Türk yurdu haline gelmiştir. Anadolu’nun et-nik yapısını değiştiren Oğuz boylarının İslamiyet’i kabul etmiş olmaları, Anadolu’nun Türkleşirken aynı zamanda İslamlaşmasını da sağlamıştır.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-5-

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRESİNDE SELÇUKLU TÜRKİYE’Sİ Fasikül 1

Anadolu ile Mezopotamya arasında Eski Çağ’da var olan ticaret ilişkileri-nin Orta Çağ’da Anadolu Selçukluları Dönemi’nde de devam etmesi ve öne-mini korumasında,

I. iki bölge arasında ulaşım kolaylıkla-rının olması,

II. iki bölgenin üretimlerinin birbirinin gereksinimlerini karşılayacak nite-likte olması,

III. iki bölge arasında siyasi sorunların bulunması

durumlarından hangilerinin etkili oldu-ğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

2003 - ÖSS

ÇÖZÜM

İki bölge arasında ulaşımın kolaylığı ve birbirlerinin gereksinimine uygun üretim yapmaları ticareti kolaylaştırır. İki devlet veya toplum arasında siyasi sorunlar ol-ması ticari ilişkilere zarar verir. O neden-le III. öncülde verilen doğru olamaz. I ve II. öncül doğru yanıttır.

CEVAP (C)

ÇIKMIŞ SORUÇIKMIŞSORU

XIII. yüzyılda Moğol İmparatorluğu’nun kurulup batı yönünde ilerlemesi ve Oğuzların kalabalık gruplar hâlinde Anadolu’ya gelip yerleşmeleri aşağı-dakilerin hangisinde etkili olmuştur?

A) Anadolu’nun Türkleşmesinin hızlanmasında

B) Anadolu’da Selçuklu Devleti’nin kurulmasında

C) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasında

D) Haçlıların Anadolu’ya gelmesinde

E) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında

2009 ÖSS -SOS 2

ÇÖZÜM

Moğol saldırısından kaçan Türkmenlerin kitleler hâlinde Anadolu’ya göç etme-si Anadolu’da Türk nüfusunu artırmış ve Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol oynamıştır.

CEVAP (A)

ArapveLatinKaynaklarındaAnadolu’nunTürkiyeisminialmasıÖzellikle Kıpçak Türklerinden Baybars’ın yönetiminde genişleyen devletin hâkim ol-duğu Mısır ve Suriye, yine “Türkiye” adı ile anılıyordu. Araplar, hem bu bölgeye, hem de Türklerin yoğun olduğu, egemen olduğu diğer bölgelere “Arzüt Türk” diyorlardı. Arap kaynakları XIV. yüzyıldan itibaren Anadolu’ya Türkiye denilmeye başlanmıştır.

“Türkiye” sözüne Latince metinlerde de çok rastlanır. Ünlü gezgin Marko Polo, anıla-rında Anadolu’dan “Turcia Minör (Küçük Türkiye)”, Orta Asya’dan “Turcia Majör (Büyük Türkiye)” diye söz eder. Türklerin Anadolu’ya 1071 Malazgirt zaferinden sonra büyük topluluklar hâlinde yerleşmeye başlamalarından sonra (XII. yüzyıldan itibaren) ya-bancılar Anadolu’ya hep Turcia (Türkiye) demişlerdir.

1190 yılında Barbarosso Haçlı Seferinin vakayinamesinde Anadolu’ya Türkiye den-miştir. 12. Yüzyıldan itibaren Avrupalı yazarlar Anadolu için Türkiye ismini yaygın ola-rak kullanmaya başlamışlardır.

Osmanlı Devleti kısa zamanda güçlenip büyüyünce, devletin hâkim olduğu bölge-ler, devleti kuran Osman Gazi’nin adı ile anılır oldu. Fakat Osmanlı Türklerinin hâkim olduğu bölgelere yabancılar hem Osmanlı Devleti hem Türkiye demeye devam et-tiler.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-6-


: Bizans’ın Anadolu’da siyasi üstünlüğü-nün sona ermesi

: Türklerin Anadolu’ya kesin olarak yer-leşmesi

gelişmeleri aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonuçları arasındadır?

A) Ankara

B) Otlukbeli

C) Miryokefalon

D) Yassıçemen

E) Malazgirt 2008 ÖSS -SOS 2

ÇÖZÜM

Miryokefalon Savaşı’yla yenilen Bizans savunmaya geçmiş, Türkler kesin olarak Anadolu’ya yerleşmiştir. (Türkler Anado-lu’nun tapusunu ele geçirmiştir.)

CEVAP (C)

ÇIKMIŞ SORU

Anadolu’da Malazgirt Savaşı’ndan sonra, Büyük Selçuklu Devleti’nin komutanları tarafından Türkmen Beylikleri kurulmuş-tur.

MUTLAKA BİLİN

3.ANADOLU’NUNFETHİANADOLU’DAKURULANİLKTÜRKBEYLİKLERİAnadolu’da kurulan İlk Türkmen Beylikleri Büyük Selçukluların komutanları tarafından kurulmuştur. Büyük Selçuklu hükümdarları fethedilen yerleri, fetheden komutanlara yurt-ikta olarak vermiştir. Bu durum Anadolu’nun fethini kolaylaştırmıştır. Fakat devle-tin otoritesinin zayıflamasıyla da komutanlar bağımsız hareket etmeye başlamış ve kendi beyliklerini kurmuşlardır.

Danişmentliler(1080-1178)Sivas merkezli kurulmuş olup, Tokat, Amasya ve Kayseri civarında da yer edinmişlerdir.Gazi Ahmet tarafından kurulmuştur.O dönemin en güçlü beyliği sayılmaktadır.Danişmentname adlı eserde bu dönemde yazılmış ve Danişmentlilerin yaptıkları hiz-metler anlatımlaştır.

Haçlılar, Ermeniler ve Bizanslılar ile mücadele etmişlerdir.

1178 yılında, II. Kılıç Arslan tarafından yıkılmıştır.

Ayrıca Anadolu’da ilk parayı bastıran beyliktir.

Anadolu’daki ilk medrese olan Yağıbasan Medresesini kurmuşlardır.

Mengücekler(1071-1228)Erzincan, Kemah ve Divriği çevresinde kurulmuşlardır.

Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur.

Rumlar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir.

En ünlü eserleri Divriği Darüşşifası ve Ulu Camii’dir.

1228 yılında 1. Aleaddin Keykubat tarafından yıkılmıştır.

Artuklular(11021231)Diyarbakır ve Mardin merkezli yaşamışlardır.Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl Gazi tarafından kurulmuştur.

Haçlılarla mücadele etmişlerdir.Diyarbakır Ulu Camii, Diyarbakır Surları, Hasankeyf, Malabadi Köprüsü önemli eser-lerindendir.Artuklular döneminde Cezeri adında bir ilim adamı su ve mekanik parçalar ile çalı-şan makineler yapmıştır.

Saltuklular(10721202)Erzurum merkezli kurulmuşlardır. Ebu Kasım tarafından kurulmuştur.Haçlılar ve Gürcülerle savaşmışlardır.Ahilik teşkilatını canlandırmışlardır.

1202 yılında, Anadolu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılmıştır.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-7-


Aşağıdaki yapılardan hangisi Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemine ait değildir?

A) Kayseri Huand (Hunat) Hatun Külli-yesi

B) İstanbul Süleymaniye Külliyesi

C) Sivas Gök Medrese

D) Kayseri Hacı Kılıç Külliyesi

E) Konya Sahip Ata Külliyesi

2011 - LYS

ÇÖZÜM

Türkiye Selçukluları döneminde İstanbul Bizans’ın elindedir. İstanbul Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde fethedilmiştir. Bu nedenle Selçuklular ve Beylikler döne-minde İstanbul’da bir Türk eseri yoktur.

CEVAP (B)

ÇIKMIŞ SORUÇakaBeyliği(10811096)İzmir ve çevresinde kurulmuştur.

Çaka Bey tarafından kuruldu.

Çaka Bey aynı zamanda İlk Türk denizci olarak kabul edilmektedir.

Çaka Bey’liğinin kuruluş tarihi olan 1081 yılı Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.Ege Adalarından Sakız, Sisam, Rodos ve Midilli adalarını fethetmişlerdir. Çaka Bey’in İstanbul’u kuşatma planı nedeniyle, Bizans’ın entrikaları ve kışkırtmaları sonucu damadı olan Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafından zehirlenerek öldürülmüştür.

Anadolu’dakurulandiğerTürkmenBeylikleri:Sökmenoğulları (Ahlatşahlar): (1100–1208) Ahlat ve Van Gölü civarında kurulmuştur.

Dilmaçoğulları: (1085–1394) Sultan Alp Arslan’ın komutanlarından Dilmaçoğlu Meh-met Bey tarafından Bitlis’te kurulmuştur.

Çubukoğulları: Harput.

Tanrıvermişoğulları: Efes.

Yınaloğulları: Diyarbakır yöresinde kurulmuştur.

İlkTürkBeyliklerininOrtakÖzellikleri: Büyük Selçukluların “fethedilen yer, fethedenindir” şiarıyla Anadolu’nun fethiyle

görevlendirilen komutanlar tarafından kurulmuştur.

: Büyük Selçukluların egemenliğin zayıflamasıyla kurulmuşlardır.

: Bizans topraklarını ele geçirip Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol oyna-mışlardır.

: Beylikler, camiler, medreseler, hanlar, hamamlar, zaviyeler, kümbetler gibi mi-mari eserler yaparak Anadolu’yu bayındır hale getirmişlerdir.

: Bizans ve Haçlılarla mücadele ederek Anadolu’nun Bizans’ın ve Haçlıların eline geçmesini engellemişlerdir.

: Beyliklerin çoğu zamanla Anadolu Selçuklularının egemenliğine girmişlerdir.

ÇIKMIŞSORU

Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin özellikle-rinden biri değildir?

A) Büyük Selçuklu tarafından yıkılmaları

B) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasından sonra kurulmaları

C) Anadolu’nun bayındır hale gelmesinde etkili olmaları

D) Egemen oldukları bölgelerde İslamiyet’i yaymaya çalışmaları

E) Kuruldukları yerleşim yerlerine Türkçe isimler vermeleri ve Anadolu’yu Türk-leştirmeye çalışmaları

2006- SOS-2

ÇÖZÜM

Anadolu’da kurulan ilk Türkmen Beylikleri zaman içerisinde, Büyük Selçuklula-rın değil, Türkiye Selçuklularının egemenliğine girmişlerdir.

CEVAP (A)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-8-


Moğollar ve Anadolu Selçuklu Devleti’yle komşu olan Harzemşahlar Devleti’nin 1231 yılında yıkılmasından sonra, Ana-dolu Selçuklu Devleti Moğollarla savaş-mak zorunda kalarak ağır bir yenilgiye uğramıştır. 1243 yılındaki bu yenilgiden sonra Moğolların Anadolu üzerindeki baskısı giderek artmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun sonuçlarından biridir?

A) Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizans-lılarla Miryokefalon Savaşı’nı yapması

B) İlk Haçlıların Anadolu’ya gelmesi

C) Anadolu’da ilk Türkmen beyliklerinden Saltukluların kurulması

D) Moğolların Anadolu Selçuklu Devle-ti’ni kendilerine bağlı bir hükûmet gibi yönetmesi

E) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalan-ması

2010 LYS

ÇÖZÜM

Kösedağ Savayı’nda, Türkiye Selçuklula-rının yenilmesiyle Selçuklular Moğolların egemenliğine girmiş ve Moğollar Anado-lu’ya atadıkları valiler aracılığıyla Türkiye Selçuklularını yönetmeye başlamışlardır.

CEVAP (B)

ÇIKMIŞ SORU4.ANADOLU'NUNTÜRKLEŞMESİ

Türkler anayurtları olan Orta Asya’dan başlayarak tarihleri boyunca birçok devlet kur-dular. Başta Asya Hun Devleti olmak üzere, kurdukları devletler soyların birleşmesinden oluşan siyasi ve sosyal özelliğe de sahip olan boyların bir boy beyin önderliğinde bir-leşmeleriyle kuruluyordu. Türk devletleri boylar konfederasyonu niteliğindeydi.

İlk Türk devletlerinde toplumun yapısı, Orhun Yazıtlarında şöyle sıralanmıştır:

Oğuş(Aile)

Urug (Aileler Birliği, Sülale)

Boy (Uruglar Birliği)

Bodun - Budun (Boylar Birliği)

İl (Devlet)

Boylar şeklinde yaşayan Türklerin büyük bir bölümünün temel geçim kaynağı hayvan-cılıktı. Yaşam biçimleri de buna bağlı olarak kışlaklarla yaylaklar arasında sürdürülen yarı göçebe olarak şekillendi. Bu ekonomik ve yaşam tarzında hem zor doğa koşulla-rıyla hem de mera ve otlaklar nedeniyle her an düşmanla karşılaşma olasılığı boyla-rın disiplinli ve teşkilatlı yapıya sahip olmalarını zorunlu kılmıştı. Her boy kendi belinin başkanlığında sosyal, ekonomik ve idari bir teşkilat olma özelliğine sahipti. Boy beyi önderliğini yaptığı boyu idare etmek kışlaklarla yaylaklar arasında yapılan göçlerde boyun düzen ve disiplini ile diğer boylarla ilişkilerini düzenlemek ve güvenini sağla-makla yükümlüydü. Türk devletlerinde teşkilatlanmanın temelini boylar oluşturuyordu.

Oğuzlarda bu özelliklere sahip olan bir Türk boyuydu. Kök Türk Devleti’nin önemli bile-şenlerinden biri olan Oğuzlar bu boylar konfederasyonunun dağılması üzerine Orta Asya’da Oğuz Yabgu Devleti’ni kurdular. IX. yüzyıldan itibaren İslamiyet’i kabul eden Oğuzlar Selçuk Beyin temellerini attığı, torunları Tuğrul ve Çağrı kardeşlerin gerçek ku-rucu olarak kabul edildiği Büyük Selçuklu Devleti’ni kurdular. Siyasi, sosyal ve ekono-mik nedenlerle Malazgirt Zaferi’nden sonra göç ettikleri Anadolu’ya boy örgütlenmesi düzeyinde geldiler. Boyların yukarıda anlatılan sosyal, ekonomik ve idari teşkilat olma özelliği yeni yurtları olan Anadolu’da da Malazgirt Zaferi ile başlayan Anadolu’nun fet-hi sürecinde önce Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı olarak en önemlileri Saltukoğulla-rı, Mengücekoğulları, Danişmentoğulları, Artukoğulları ve Çaka Beyliği gibi beylikler kurdular. 1077’de İznik başkent olmak üzere kurulan Türkiye Selçuklu Devleti de Büyük Selçuklu Hanedanlığının uzantısı olarak Oğuzların Kınık boyu Türkleri tarafından kuru-lan diğer bir devletti.

Orta Asya devlet yapısını Anadolu’da da devam ettiren Türkler, Anadolu’da önce bey-likler kurdular ve boylar hâlinde konar - göçer yaşadılar. Bu durum Anadolu’da merkezi devletlerin kurulmasını geciktirmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti kurulunca bu boylarla (beyliklerle) mücadele etmek zorunda kalmıştır.

Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi birliğinin dağılmasına bağlı olarak Anadolu’nun çe-şitli bölgelerinde Oğuzlar tarafından II. Beyliklerin kurulmasından sonra da Osmanlı Devleti’nin Anadolu’da siyasi birliği sağlaması yaklaşık iki yüz yılı almıştır.

Ayrıca, Oğuzlar, Harzemşamlar, Kara Koyunlular, Akkoyunlular devletlerinin de kuru-cusudurlar

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-9-


Türkiye Selçuklularının,

I. resmî dil olarak Farsçayı kullanması,

II. hükümdarlarının Farsça isimler al-ması,

III. hükümdarların halifeden menşur al-ması

uygulamalarından hangilerinin Türk kültürünün zayıflamasına neden oldu-ğu söylenemez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

2005 - ÖSS

ÇÖZÜM

Türkiye Selçuklularının resmî dil olarak Farsçayı kullanması ve hükümdarlarının Farsça isimler alması Türk kültürünün gelişmesini engellemiştir. Hükümdarla-rın halifeden menşur almaları hükümda-rın siyasi gücünü artırmıştır.

CEVAP (C)

ÇIKMIŞ SORUANADOLUSELÇUKLUDEVLETİ(1077–1308)Anadolu’da kurulan ilk Türk devletidir. Kurucusu Büyük Selçuklu ailesinden Kutalmış oğlu Süleyman Şahtır. İlk başkentleri İznik, sonra Konya olmuştur.

I.KılıçArslanDönemiBu dönemde Haçlı saldırıları başladı. İznik Haçlıların eline geçince başkent Konya’ya taşındı. I. Kılıç Arslan, Çaka Beyliği’ni ortadan kaldırarak İzmir’i ele geçirmiştir.

I.MesutDönemi:Selçuklular bu tarihe kadar Büyük Selçuklu Devleti’nin parasını kullanırken, l. Mesut Dö-nemi’nde kendi adlarına para bastırdılar.

Yorum: Bu durum Anadolu Selçukluları’nın Büyük Selçuklulardan bağımsızlıklarını ilan ettiğini gösterir.Bu dönemde II. Haçlı Seferi yapıldı. Sultan Mesut Haçlılarla mücadele ederek Urfa’ya ulaşmalarını engelledi.

II.KılıçArslanDönemiBizans’ın Türkleri Anadolu’dan atmak için yaptığı saldırı üzerine yapılan Miryokefalon Savaşı’nda (1176) Bizans yenildi. Bu savaşta Türkler Anadolu’ya kesin olarak yerleşti. Anadolu Türk yurdu haline geldi.Danişmentler Selçuklulara bağlanmıştır.Selahattin Eyyubi’nin Kudüs’ü geri alması üzerine III. Haçlı Seferi yapıldı. Eyyubiler ve Kılıç Arslan Haçlılarla mücadele ederek Kudüs’e ulaşmalarını engellediler. Böylece Kudüs Müslümanların elinde kaldı.Kılıç Arslan ülkeyi on bir oğlu arasında paylaştırması taht kavgalarına ve Fetret Devri”nin yaşanmasına yol açmıştır.

K A R A D E N İ Z

A K D E N İ Z

GiritKıbrıs

Diraç

Tırnovo

Tuna N.

Bulgarlar

BİZANS İMP.İzmir

İznik

BizansEdirneSelanik

Ankara

HonasMiryokefalon

AntalyaKonya

Amasya

Sinop

Anadolu SelçuklularKayseri

Malatya

AdanaAlanya

TRABZONİMP.

Trabzon

Erzincan

Diyarbekir

Urfa

Gürcüler

Suriye

Antakya

Halep

Büyük Selçuklu

Ti�is

Van

Azerbaycan

Musul

Şirvan

HazarDenizi

İskenderiye

Fırat N.

Dicle

N.

Tebriz

Bağdat

Mezopotam

ya

Şam

Akkâ

KudüsÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-10-


Anadolu Selçukluları, XI. yüzyıl sonların-dan XII. yüzyıl sonlarına kadar Bizanslılar ve Haçlılarla savaşlar yapmışlardır.

Bu savaşların,

I. Anadolu’da üretimin ve vergi gelirle-rinin azalması,

II. Anadolu’da yerleşim alanlarının bo-şalması,

III. Anadolu’dan geçen dünya ticaret yol-larının önem kazanması

durumlarının hangilerinde etkili olduğu savunulabilir?


D) I ve II E) I, II ve III

2004 - ÖSS

ÇÖZÜM

Savaşlar daima üretimin ve devletin ver-gi gelirlerinin azalmasına, bazı yerleşim yerlerinin de saldırılar nedeniyle boşal-masına neden olmuştur. Savaşlar sıra-sında ticaret gelişmez, tam tersi olumsuz etkilenir.

CEVAP (D)


Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, hayatının son yıllarında ülkesini on bir oğlu arasında paylaştırmıştır.

Budurumun,aşağıdakilerdenhangisininbirgöstergesiolduğusavunulabi-lir?

A) Şehzadelerin atabeyler tarafından eğitildiğinin

B) Yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğinin

C) Devletin ekonomik gücünün arttığının

D) Ülkede farklı din ve mezheplerin bir arada yaşadığının

E) Devletin, hanedanın ortak malı olduğunun

2016 - YGS

ÇÖZÜM

İslamiyet Öncesi Türk devletlerindeki “Ülke hükümdar ailesinin ortak malıdır” anlayışı İslamiyet’i kabul eden Türk devletlerinde de devam etmiştir. Ayrıca, Türk ta-rihinde Fatih Sultan Mehmet’e kadar veraset kesin bir kurala bağlanmamıştır. Bu durum hükümdar ailesinin erkek üyelerinin yönetimde söz sahibi olmasına ve hü-kümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına neden olmuştur.

CEVAP (E)

I.GıyasettinKeyhüsrevDönemiAntalya kıyılarını ele geçirip Kıbrıs’taki Venediklilerde ticaret anlaşması yaptı.

İzeddinKeykavusDönemiAntalya’nın Venediklilerin eline geçmesi üzerine Antalya’yı geri almıştır. Sinop’u fethe-derek burada ilk tersane yapılmıştır. Çukurova’da bulunan Kilikya Ermeni Krallığı ver-giye bağlanmıştır.

AlâeddinKeykubatDönemiSelçukluların en parlak dönemidir. Mengüceklere son vererek Anadolu Türk birliğini sağladı. Alanya’yı alarak ikinci tersaneyi kurdu. Suğdak Seferi ile Kırım kıyıları ele ge-çirildi. İpek Yolu denetim altına alındı.

Bu dönemde Anadolu’ya gelen Osmanlı Beyliği Selçuklular tarafından Ankara’nın ba-tısında bulunan Karacadağa yerleştirildiler.

Harzemşahların Selçuklulara saldırmasıyla yapılan Yassıçemen Savaşı’nda Harzem-şahlar yenildi. Harzemşahların Doğu Anadolu’dan çekilmesiyle sınırlar Moğollara karşı savunmasız hale gelmiştir. Alâeddin Keykubat Moğollara karşı Eyyubi ve Abbasilerle ittifak yaptı.

Kilikya Ermeni Devlet”ine son verildi. Alâeddin Keykubat aldığı önlemlerle Moğol teh-likesini önledi. Alâeddin Keykubat kendi veziri tarafından zehirlenerek öldürülmüştür.

II.GıyaseddinKeyhüsrevDönemiBu dönemde saray masrafları arttı. Halktan alınan vergiler artırılınca halk buna tepki gösterdi. 1240’ta Babailer (Baba İshak) İsyanı çıktı. Bu isyan Selçukluların zayıflama-sına yol açtı. Bundan yararlanan Moğollar (İlhanlılar) Anadolu’ya gelerek Kösedağ Savaşı’nda (1243) Selçukluları yendiler.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-11-

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRESİNDE SELÇUKLU TÜRKİYE’Sİ Fasikül 1SELÇUKLULARVEBEYLİKLERDÖNEMİTÜRKKÜLTÜRVEUYĞARLIĞI

DevletYönetimi:Devlet hükümdar ailesinin ortak malıdır. Veraset yasası kesin bir kurala bağlanmamış-tır. Bu da taht kavgalarına ve parçalanmaya yol açmıştır.

ÇIKMIŞSORU

Anadolu Selçuklu Devleti’nde, kendilerine bir bölgenin yönetimi verilen hane-dan üyelerine “melik” deniyordu. Kendi bölgelerinin yönetiminde söz sahibi olan meliklerin para bastırma, savaş açma ve siyasi görüşme yapma yetkileri yoktu.

Meliklerinyetkilerininsınırlıtutulması,aşağıdakilerdenhangisineönemve-rildiğinigösterir?

A) Sınırların güvenliğinin artırılmasına

B) Ekonomik durumun düzeltilmesine

C) Ülke bütünlüğünün korunmasına

D) Yerleşik hayatın yaygınlaştırılmasına

E) Dış ilişkilerin artırılmasına 1992 - ÖSSÇÖZÜM

Selçuklular İslamiyet öncesi Türk devletlerinden farklı olarak, melikleri (şeh-zadelerin) eyaletlere vali olarak gönderirken onlara geniş yetkiler vermemişlerdir. Bununla meliklerin bağımsızlığını ilan etmelerini engelleyerek ülke bütünlüğünü korumaya çalışmışlardır.

CEVAP (C)

• Divriği Ulu Cami

• Anadolu’da bir Kümbet

Mevlana Celâleddii Rûmi, Hacı Bektaşı Veli, Yunus Emre ve Ahi Evran gibi mu-tasavvıfların Anadolu’ya katkıları han-gi yönde olmuştur?

A) Anadolu kültürlerinin kaynaşmasın-da

B) Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslam-laşmasında

C) Anadolu mimarisinin gelişmesinde

D) Anadolu’nun medeniyetler beşiği ol-masında

E) Türk şiirinin gelişmesinde

ÇÖZÜM

Mevlana Celâleddii Rûmi, Hacı Bektaşı Veli, Yunus Emre ve Ahi Evran gibi mu-tasavvıflar verdikleri eserlerle Türkçenin gelişmesine, Anadolu’nun Türkleşmesi-ne ve İslam’ın anlayışlılığın yayılmasına büyük katkı sağlamışlardır.

CEVAP (B)

ÖRNEK SORU

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-12-


Anadolu Selçukluları Dönemi’nde çiftçi-lere işleyebilecekleri kadar toprak verilir, topraklar ekilip biçildikleri sürece baba-dan oğla kalırdı.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisi-ne karşı bir önlem niteliği taşıdığı sa-vunulabilir?

A) Toprakların devletin denetimi dışında el değiştirmesine

B) Ayaklanmaların baş göstermesine

C) El sanatlarının önemini kaybetmesi-ne

D) Başka ülkelerden kaçak olarak gelen-lerin yerleşmesine

E) Yöneticilerin aynı aileden seçilmesi-ne

1997 - ÖYS

ÇÖZÜM

Selçuklu Devleti, toprakların çoğunu ikta arazi haline getirerek memur ve askerlere maaş karşılığı işletme haklarını vermiş-tir. Memur ve askerler de bu toprakları işlemek için köylülere vermiştir. Köylü-ler de ekip-biçme haklarını çocuklarına bırakabilirlerdi. Böylece devlet toprakla-rın devletin denetimi dışında başkasına vermesi engellemeye çalışmıştır.

CEVAP (A)

ÇIKMIŞ SORUAnadoluSelçuklulardaDivanÜyeleri

• Naip: Hükümdarın vekilidir. (Bugünkü Meclis Başkanı)

• Müstevfi: Mali işlere bakar. (Maliye Bakanı)

• Pervaneci: İkta’ların dağıtımına bakar.

• Emiri Arz: Ordunun maaş ve malzeme işlerine bakar. (Millî Savunma Bakanı)

• Emiri Dad: Örfi hukuku uygulayan Divan üyesi

• Tuğracı: Hükümdarın ve devletin yazışmalarına bakar.

• Müşrifi Memalik: İdari işlerden sorumlu Bakan

• Emirül Sevahil: Deniz Kuvvetlerinden sorumlu Divan üyesi

Not: Divan karar organı değil, danışma organıdır. Çünkü son söz hükümdara aittir.

Ordu

1.Hassaordusu(Osmanlılarda Kapıkulu ordusu) Hükümdarı ve sarayı korur. Çoğunluğu köle (devşir-me) kökenlidir. Devletten düzenli maaş alırlar.

2.TımarlıSipahilerSürekli asker değildirler. İkta alan kişilerin devlete beslediği askerlerden oluşur. Barış zamanı çiftçi, savaş zamanı askerdirler. Ayrıca Anadolu Selçukluları’nda donanma da kurulmuştur.

3.Türkmenler

4.Vassaldevletkuvvetleri

5.Ücretliaskerler

Not: Türkiye Selçuklu Devleti'nde diğer Türk devletlerinden farklı olarak donanmada bulunmaktaydı. Donanma komutanına Reis-ül Bahr veya Emir-ül Sevâhil denilmiştir.

ToprakYönetimiToprak üç kısma ayrılır;

MülkTopraklarıKişilerin özel mülkiyeti olan topraklardır.

MiriTopraklar(İktatopraklar)Bir hizmet karşılığında memurlara ve savaşta başarı gösteren askerlere verilir.

VakıfTopraklarıBilimsel ve sosyal kuruluşların ihtiyaçları için ayrılan topraklardır.

ToplumsalYapıSelçuklularda Türkler ve Müslümanlar tarım, askerlik ve memurluk işleriyle, Hristiyan ve Musevi azınlıklar ise zanaat ve ticaretle uğraşmışlardır. Azınlıklar din ve ibadetlerinde özgürdür. Askerlik yapmazlar ancak vergi öderlerdi.

Yorum: Bu durum anlayışlı bir yönetim olduğunu gösterir.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-13-


Anadolu Selçukluları Dönemi’nde Müslü-man Türklerle birlikte yaşayan Hristiyan ve Musevi topluluklar genelde şehirlerde oturur, zanaat ve ticaretle uğraşır, ibadet ve dinî törenlerini serbestçe yerine geti-rirlerdi. Bunlar, askerlik yapmazlar, an-cak vergi öderlerdi.

Bu durum Anadolu Selçuklularıyla ilgi-li olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Anlayışlılığa dayanan bir siyasetin uygulandığının

B) Ticaretin ülke ekonomisindeki payı-nın az olduğunun

C) Anadolu›da ticaretin giderek yaygın-laştığının

D) Yabancılardan alınan vergilerin gide-rek azaltıldığının

E) Devlet yönetiminde yabancılara da görev verildiğinin

1993 - ÖSS

ÇÖZÜM

Anadolu Selçuklularında farklı din ve inançlardan insanların bir arada yaşama-sı ve ibadetlerini serbestçe yerine getir-mesi anlayışlılığın göstergesidir.

CEVAP (A)

ÇIKMIŞ SORUDevlet ticareti yasalarla korumuş ve ticaret yolları üzerine kervansaraylar yapılmıştır. Ayrıca ticareti denetlemek için Lonca ve Ahi teşkilatları kurulmuştur.

ÖRENKSORU

Selçuklu sultanları kiliseleri, manastırları ve havraları ziyaret edip oralara ba-ğışlarda bulunmuşlardır.

Bu durum Selçuklularla ilgili aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaz?

A) Egemenlikleri altında Hristiyanların da olduğunu

B) Ülkede Musevilerin de yaşadığınıC) Yönetimde sadece Müslümanlara görev verildiğiniD) Toleranslı olduklarınıE) Farklı din ve inançtaki insanların bir arada yaşadığını

ÇÖZÜM

Soruda “Selçuklu sultanlarının kiliseleri, manastırları ve havraları ziyaret ettiği” belirtilmektedir. Bu da Selçuklu topraklarında farklı din ve inançtan insanların ya-şadığını gösterir. Bu nedenle C seçeneğinde yer alan bilgi yanlıştır.

CEVAP (C)

Sanat,DilveEdebiyatSelçuklularda en çok gelişen sanat mimaridir. Mimari alanda cami, kervansaray, med-reseler ve kümbetler yapılmıştır. Resim ve heykel sanatının yasak olması oymacılık, kakmacılık ve nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesini sağlamıştır.Selçuklularda resmî dil Farsça, eğitim dili Arapça, halk ise Türkçe konuşuyordu. Bu du-rum Türkçenin gelişmesini engellemiştir.Karamanoğulları ise Türkçeyi resmî dil olarak benimsemişlerdir. Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, tasavvuf alanında, ayrıca Ahmedî, Nesimi, Âşık paşa ve Gülşehri şiir alanında önemli eserler vermişlerdir.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-14-


Anadolu Selçukluları ticaret yollarının ele geçirilmesine önem vermişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Sel-çukluların bu yaklaşımının sonuçların-dan biri değildir?

A) Kervan ticaretinin yaygınlaşması

B) Kervansaraylara ihtiyaç duyulması

C) İkta sisteminin kurulması

D) Şehirciliğin önem kazanması

E) Ülkenin stratejik önem kazanması

1995 ÖYS

ÇÖZÜM

İkta, toprak sistemidir. Toprak sisteminin amacı memur ve askerlerin maaşını kar-şılamak, üretimin sürekliliğini sağlamak ve feodal yapının oluşmasını engelle-mektir. İkta sisteminin ticaretin gelişti-rilmesiyle doğrudan bir ilişkisi yoktur.

CEVAP (C)


Selçuklularda resmî yazışmalar Farsça idi. Medreselerde eğitim Arapça yapı-lıyordu. Halk ve ordu kesimi ise Türkçe konuşuyordu.

Budurum,Selçuklulardaaşağıdakilerdenhangisinenedenolmuştur?

A) Ordudaki asker sayısının azalmasına

B) Yöneticiler ile halk arasındaki bağların güçlenmesine

C) Türk dilindeki gelişmelerin yavaşlamasına

D) Yabancıların siyasal baskılarının önlenmesine

E) Yönetimde bilim adamlarının söz sahibi olmasına

1991 - ÖSS

ÇÖZÜM

Selçuklularda resmî dil ve edebiyat dilinin Farsça olması medreselerde Arapça eğitim yapılması Türk dilinin gelişmesini durdurmuştur. Çünkü bir dil, hem konuşma dili hem de resmî dil olmadığı sürece o dilin gelişmesi mümkün değildir.

CEVAP (C)

MaliyeDevlet hazinesine Hazinei Amire, hükümdar hazinesine Hazinei Hassa denir. İkta sis-temi sayesinde devletin harcamaları azalmıştır. Selçuklularda ilk para I. Mesut Dö-nemi’nde bastırılmıştır. Gümüş para II. Kılıç Aslan, altın para ise Alâeddin Keykubat Dönemi’nde bastırılmıştır.

DevletinGelirleri;Ganimetlerin 1/5’i

• Haraç: Gayrimüslimlerin topraktan elde ettiği gelirlerin %20’sidir.

• Öşür: Müslümanların topraktan elde ettiği gelirlerin %10’udur.

• Cizye: Gayrimüslimlerden askerlik yapmadıkları için alınmaktadır.

• Avarız: Olağanüstü durumlarda alınan vergisi

• Ağnam vergisi: Hayvan vergisi

5.HAÇLISEFERLERİ(1096–1270)

EkonomikNeden:İslam ülkelerinin zenginliklerini ele geçirmek

DinîNeden:Kudüs’ü ele geçirmekPapa’nın etkisini artırmakKluni tarikatının Hristiyanları kışkırtmasıKatoliklerin Ortodoksları egemenlik altına almak istemesi

SiyasiNeden:Şövalyelerin macera arzusuKrallar ve derebeyleri arasındaki rekabetTürkleri Anadolu’dan atmak isteyen Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-15-


Haçlı seferleri sırasında Avrupa devletle-rinin Doğu'nun zenginliklerini ele geçir-mek istemelerinde,

I. İpek ve Baharat Yolu'nun Doğu ülkele-rinin elinde olması,

II. Avrupada toprakların çoğunun dere-beylerinin elinde olması nedeniyle, top-raksız kalan köylülerin toprak elde etmek istemeleri,

III. Kudüs'ün Müslümanların elinde ol-ması

durumlarından hangileri etkili olmuş-tur?


D) I ve II E) II ve III

ÇÖZÜM

İpek ve Baharat Yolu Doğu ülkelerinin elinde olduğu için Avrupalıların bu yol-ları ele geçirmek istemeleri ve Avrupada toprakların çoğunun derebeylerin elinde olması nedeniyle serflerin ve az topraklı köylülerin daha iyi bir yaşama sahip ol-mak için seferlere katılmaları bu seferle-rin ekonomik nedenini oluşturur.

Avrupalıların Kudüs'ü ele geçirmek iste-meleri ise ekonomik değil dinî bir nedene dayanmaktadır.

CEVAP (D)

ÖRNEK SORUSosyalNeden:Yoksul köylülerin ve serflerin toprak ve zenginlik elde etmek istemeleri

I.HaçlıSeferi(1096)Haçlılar Selçukluların başkenti İznik ile Urfa, Antakya, Suriye, Kudüs’ü ele geçirdi. Urfa, Antakya ve Suriye’de Haçlı Dukalığı, Kudüs’te Haçlı Krallığı kuruldu.

II.HaçlıSeferi(1147–1149)Urfa’nın tekrar Müslümanların eline geçmesi üzerine Haçlılar Urfa’yı geri almak için yaptılar.

III.HaçlıSeferi(1189–1192)1187 yılında Selahaddin Eyyubi’nin Hittin Savaşı’yla Kudüs’ü Haçlılardan geri alma-sıyla Haçlılar yeniden savaşa başladı. Ancak başarılı olamadılar ve Kudüs Müslüman-ların elinde kaldı.

IV.HaçlıSeferi(1204)Katolik Ortodoks çatışmasına dönüştü. Haçlılar İstanbul’u ele geçirip yağmaladılar.İstanbul’da Latin krallığı kuruldu. Bizans yöneticilerinin bir kısmı İznik Rum Krallığını ve Trabzon Rum İmparatorluğunu kurdu.

Not: İznik Rum Krallığı bir süre sonra İstanbul’u ele geçirerek Bizans’ı yeniden kur-muştur.

Not: V, VI, VII ve VIII seferlerde haçlılar, deniz yoluyla Kudüs’e ulaşmaya çalışmışlardır. Fakat haçlılar bu seferlerde başarılı olamamıştır.

Kudüs’ü Haçlılardan Geri alan Selahaddin Eyyubi’nin temsili resmî.

HaçlıSeferlerininSonuçlarıEkonomik Sonuçları: Akdeniz ticareti önem kazandı. Doğu–Batı ticareti gelişti. Vene-dik ve Ceneviz güçlendi.Dinî Sonuçları: Papaya ve dine olan güven sarsıldı.Sosyal Sonuçları: Halk derebeylerin ve kiliselerin topraklarını yağmaladı. Ticaretin ge-lişmesiyle burjuva sınıfı güçlendi.Siyasi Sonuçları: Barutun Avrupa’ya geçmesi ve ateşli silahlarda kullanılmasıyla de-rebeylikler zayıfladı.Kültürel Sonuçları: Abbasiler Dönemi’nde Arapçaya çevrilen Antik Çağ Dönemi’ne ait eserler ile bazı İslam bilginlerinin eserleri Avrupa dillerine çevrildi. Ayrıca kâğıt, mat-baa, pusula Avrupa’ya geçti. Bu da Avrupa’da Coğrafi keşifler, Rönesans ve Reformun gerçekleşmesinde etkili oldu.Türk–İslam devletlerinin toprakları yağmalandı, ancak Türklerin İslam dünyasındaki önemleri daha da arttı.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-16-


Anadolu Selçukluları Dönemi'nde çı-kan Babailer isyanının nedenleri ara-sında,

I. Moğolların saldırısı sonrası Anado-lu'ya yoğun göç yaşanması,

II. Türkmenlerin yerleşik yaşama geçiril-mek istenmesi,

III. II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi'nde vergilerin artırılması ve adaletsiz bir yö-netim uygulanması



D) II ve III E) I, II ve III

ÇÖZÜM

Moğol saldırısından kaçan binlerce Türk-men Anadolu'ya gelmiş, buda Anadolu'da nüfusun artmasına neden olmuştur. Sel-çuklu Devleti'nin konar - göçer Türkmen-leri yerleşik yaşama geçirmek istemesi Türkmenlerin tepkisine neden olmuştur. Ayrıca II. Gıyaseddin Keyhüsrev Döne-mi'nde saraydakilerin lüks ve eğlence-ye dalması, vergilerin artırması ve halka baskı uygulaması Babailer isyanının çık-masında etkili olmuştur.

CEVAP (E)

ÖRNEK SORUBabailer(Babaİshak)İsyanı:Anadolu Selçuklu Devleti’nde 1240 yılında Yesevilik tarikatına bağlı Ebu’lBaka Baba İlyas bin Ali El Horasânî’nin müridlerinden olan Baba İshak’ın öncülük ettiği ayak-lanmadır.

İsyanınnedenleriXIII. yüzyılda Moğol baskısıyla çok sayıda göçebe Türkmen, Azerbaycan ve Hora-san’dan Anadolu’ya göçmüştü. Ama Anadolu Selçuklu yönetimi bu kitlelerin batı kesimlerine geçmelerine izin vermiyordu. Anadolu’da yerleşik yaşama geçmiş olan Türkmenler ile bu yeni gelen göçer Türkmenler arasında da otlak ve kışlak pay-laşımında anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Anadolu’da dar bir bölgede sıkışıp kalan Türkmenler kısa sürede yoksulluğa sürüklendiler. Bu durum göçerler ile yerleşikler arasında çatışmalara yol açtı.

Anadolu Selçuklu yönetimi yerleşik olan halkı koruyor ve yeni gelenleri yerleşik ya-şama zorluyordu. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in adaletsiz yönetimi, yoksul ve haksızlığa uğrayan geniş kitlelerinin Baba İlyas’ın çevresinde toplanmasına da yol açtı. Baba İlyas’ın yardımcısı olan Baba İshak, göçebe Türk-menleri örgütledi ve onları bir ayaklanmaya hazırladı. Bu sırada II. Gıyaseddin Key-hüsrev’in Baba İshak’ın üzerine asker göndermesi ayaklanmayı ateşledi.

İsyanınbastırılmasıElbistan’da Baba İshak’ın güçlerine yenilen Anadolu Selçuklu ordusu Sivas’ı ayak-lanmacılara bırakmak zorunda kaldı. Ardından Amasya ve Kayseri de ayaklanma-cıların eline geçti. Ayaklanmacılar başkent Konya’yı tehdit etmeye başlayınca, II. Gıyaseddin Keyhüsrev buradan ayrılmak zorunda kaldı.

Anadolu Selçuklu ordusu paralı Frank askerlerinin katılmasıyla ayaklanmacıları ye-nilgiye uğrattı. 1240’ta Amasya’da Baba İshak asılarak öldürüldü ve ayaklanmacı-ların çoğu kılıçtan geçirildi.

BabailerİsyanınınsonuçlarıBabailer İsyanı, Anadolu Selçuklu Devleti’ni güç duruma düşürmüş ve Anadolu Sel-çuklularının 1243 yılında Kösedağ Savaşı’nda Moğollar karşısında yenilmelerine ve Moğolların egemenliğine girmelerine neden olmuştur.

6.SELÇUKLU–MOĞOLMÜCADELESİVEMOĞOLLARINANADOLU’YUİSTİLASIMoğol Devleti Cengiz Han’ın ölümünden sonra dört parçaya bölünmüştür. Bunlar İran’da İlhanlı Devleti, Rusya’da Altın Orda Devleti, Çin’de Kubilay Hanlığı ve Türkis-tan’da Çağatay Hanlığı’dır.

İran’da kurulan İlhanlı Moğollarının saldırısına uğrayan Celaleddin Harzemşah’ın or-dusuyla Anadolu’ya girdiği yıllarda Anadolu’da Türkiye Selçuklu Devleti bulunuyordu.

Celaleddin Harzemşah, “İslam’ın Kubbesi” olarak bilinen Ahlat şehrini kuşattı. Selçuk-lu veliahtlarından Erzurum Meliki Cihan Şah, Artuklu Emiri Mesud ve ayrıca Mısır’daki Memluk Devleti ile Suriye’deki Eyyubiler de Celaleddin Harzemşah’ı destekliyorlardı. Sultan Alâeddin Keykubad Artuklu ve Eyyubilerin üzerine yürüyerek onları 1229’da mağ-lup etti. Sultan I. Alâeddin Keykubad yine de yaklaşan Moğollara karşı Artuklular ve Eyyubiler ile dostluk kurmayı o tercih ediyordu. Alâeddin Keykubad, Celaleddin Har-zemşah’a bir elçi göndererek Moğol tehlikesine karşı birlikte hareket etme teklifinde bulundu. Bu teklifi kabul etmeyen Celaleddin Harzemşah 1230’da Ahlat’ı ele geçire-rek tahrip etti. Celaleddin Harzemşah, Selçuklu ve Eyyubi ordularıyla Erzincan yakınla-rındaki Yassıçemen Savaşı’nda (1230) karşı karşıya geldi. Selçuklu ve Eyyubi ordusu savaşı kazandı ve Celaleddin Harzemşah ordusuyla Azerbaycan’a kaçtı.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-17-


XIII. yüzyılın ilk yarısında Anadolu’da,

– Selçuklu şehzadeleri arasında taht kav-galarının olması

– Beyliklerin ortaya çıkması

aşağıdakilerden hangisinin sonuçları arasındadır?

A) Katvan Savaşı

B) Yassı Çemen Savaşı

C) Kösedağ Savaşı

D) Miryokefalon Savaşı

E) Dorileon Savaşı

1997 - ÖYS

ÇÖZÜM

Kösedağ Savaşı’nda, Selçukluların Moğolların egemenliğine girmesiyle Anadolu’da II. Beylikler dönemi başla-mış ve melikler (şehzadeler) arasında da taht kavgaları artmıştır.

CEVAP (C)

ÇIKMIŞ SORUMoğollarınAnadolu’yaSaldırılarıCelaleddin Harzemşah’ın Doğu Anadolu’dan çekilmesiyle bu fırsattan yararlanan Moğollar 1231 yılında Anadolu’ya girerek bazı şehirleri istila ettiler ve Sivas yakınlarına kadar ulaştılar. Bunun üzerine Sultan I.Alâeddin Keykubad, 1232 yılında bir ordu gön-dererek Ahlat, Bitlis ve Van’ı Moğolların elinden aldı ve Moğol Hanı Ögeday’a da bir elçi göndererek barış teklif etti. Fakat Selçukluların Moğollardan aldığı Ahlat ve çev-resinde hak iddia eden Eyyubi hükümdarı Mısır’dan Anadolu’ya gelerek Ahlat’ı almak istedi ancak yapılan savaşı Selçuklu ordusu kazandı.

Cengiz Han’ın oğlu Ögeday, Sultan I. Alâeddin Keykubad’a bir elçi göndererek kendi hâkimiyetini kabul etmesini istedi. Sultan I. Alâeddin Keykubad. Ögeday Han’ın isteği-ni kabul etmek zorunda kaldı ve barış yaptı.

Ancak, Sultan I. Alâeddin Keykubad oğlu İzzeddin Kılıç Arslan’ı veliaht ilan ettiği şölen sırasında zehirlenerek 1237 de öldürüldü. Sultan I. Alâeddin Keykubad’ın ölümü üzerine aile İzzeddin Kılıç Arslan yerine, II. Gıyaseddin Keyhüsrev’i devletin başına geçirdiler.

II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde saray giderlerinin artması üzerine halktan alınan vergiler artırıldı, halka yönelik baskılar arttı. Bunun üzerine 1240’ta Babailer İsyanı çıktı ve bu da devleti uzun süre uğraştırdı.

KösedağSavaşıVeAnadolu’daMoğollarınEgemenliğiMoğollar kısa bir süre sonra Anadolu’ya tamamen girdiler. 1243 yılında yapılan Köse-dağ Savaşı’nda Baycu Noyan komutasındaki Moğollar kazandı.

Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu Moğol boyunduruğu altına girmişti. Moğollara yıllık vergi ödeniyor, askerlerinin masrafları karşılanıyor ve onların Anadolu’ya atadığı valiler ülkeyi yönetiyordu. Selçuklu veliahtlarının bazıları Moğollara karşı mücadeleye girişse de başarılı olamamıştı.

İpek ve Baharat yollarının geçtiği Anadolu’da ticaret zarar görmeye başladı ve Ana-dolu’da ekonomik yapı da bozuldu. Ayrıca, Moğol baskısı nedeniyle Türkmenler Doğu ve Orta Anadolu’dan batı ve uç bölgelerine göç ettiler.

Selçukluların otoritesinin zayıflamasıyla çeşitli şehirlerdeki Türkmen beylikleri bağımsız hareket etmeye başladı ve böylece Anadolu’da Türk siyasi birliği parçalandı ve bir-çok feodal beylik kuruldu.

MoğollaraKarşıDirenişAnadolu’da Moğollara karşı direniş ve başkaldırılar yaşanmaya başladı. Sultan II. İz-zeddin Keykavus 1256 yılında, Selçukluların Niğde Valisi Hatiroğlu Şerafeddin 1276 yı-lında, Karamanoğlu I. Mehmed Bey ile II. İzzeddin Keykavus’un oğlu Şehzade Siyavuş 1277 yılında Moğollara karşı başkaldırdılar, fakat başarılı olamadılar.

Moğollar Anadolu’daki varlıkları sırasında kendilerine tehdit olabilecek hiçbir Selçuklu sultanına yaşama şansı tanımadı. Egemenliklerini, kimi Pervane Muineddin gibi ken-dilerine bağlı, kimi de Sahibata Fahreddin gibi politik davranarak topraklarını zulüm-den korumaya çalışan vezirler aracılığıyla sürdürdüler. Anadolu Selçuklu Devleti Sultan II. Gıyaseddin Mesud’un 1308 yılında ölmesiyle tamamen tarih sahnesinden silindi.ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

TAR

İH

-3-

Fasikül 2DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453 - 1595)

Fatih Sultan Mehmet; Fener Ortodoks Kilisesi’nin varlığını sürdürmesine izin verirken, Yahudi ve Ermeni cemaatleri-nin örgütlenmelerine olanak sağlamış-tır. Bosna Fransisken Kilisesi’ne verdiği 1463 tarihli fermanda da onlara kendi dil-lerinde ibadet ve eğitim özgürlüğü tanı-mıştır.

Bu durumun, aşağıdakilerden hangi-sinin bir göstergesi olduğu savunula-bilir?

A) Müslüman olmayanların Müslüman-larla eşit haklara sahip olduğunun

B) Ticaretin, Müslüman olmayanların elinde olduğunun

C) Müslüman olmayanların devlet yöne-timine katıldığının

D) Osmanlı veraset sisteminin değiştiği-nin

E) Müslüman olmayanlara kendi benlik-lerini koruma olanağı sağlandığının

(2012-YGS)ÇÖZÜM

Fatih Sultan Mehmet’in farklı din ve inançtaki insanlara kendi dillerini koruma ve inanç özgürlüğü tanıması onların ken-di benliklerini korumalarını sağlamıştır.

CEVAP (E)

ÇIKMIŞ SORU

Fatih’in Venedik’e imtiyazlar vermesi-nin nedeni Venedik’i Haçlı birliğinden ayırmak ve Venedik’in ticari nüfuzun-dan yararlanmaktır. Fatih’in Venedik’in önemsemesinin nedeni ise Venedik’in Akdeniz’de Hristiyan dünyasının kulla-nabileceği güçlü donanmaya sahip ol-masıdır.

MUTLAKA BİLİN

1.1453-1520YILLARIARASINDAKİBAŞLICASİYASİGELİŞMELER

1453 İstanbul’un Fethi

1454 Sırbistan’ın alınması

1459 Amasra’nın alınması

1460 Mora’nın alınması

1461 Sinop ve Trabzon’un alınması

1462 E�âk’ın alınması

1463 Bosna ve Hersek’in alınması

1463 – 1479 Venedik ile mücadele

1473 Otlukbeli Muharebesi

1474 Karamanoğlu Beyliği’ne son verilmesi

1475 Kırım’ın Fethi

1476 Boğdan’ın alınması

1479 Arnavutluk’un alınması

1480 İtalya Seferi

1481 – 1495 Cem Sultan Olayı

1492 İspanya’daki Yahudilerin Osmanlıülkesine getirilmesi

1511 Şahkulu İsyanı

1514 Çaldıran Muharebesi

1515 Turnadağ Muharebesi

1516 Mercidabık Muharebesi1517 Ridaniye Muharebesi

2.FATİHVEFETİH

FATİHSULTAN(II.)MEHMETDÖNEMİ(1451-1481)

İstanbul’unFethi(1453)

Fatih’e kadar İstanbul’un alınamamasının nedenleri: � İstanbul’un büyük surlarla çevrili olması ve sur-

ları yıkabilecek silahların olmaması.

� Stratejik konumundan dolayı savunmaya elve-rişli olması, denizden ve karadan yardım ala-bilmesi.

� Bizans’ın tedbirli bir politika izlemesi.

� Kutsal bir şehir olması, Avrupa devletlerince ko-runması ve yardım edilmesi.

� Bizans’ın Rum Ateşi adıyla güçlü bir silahının ol-ması.

Fatih Sultan Mehmet (1451 - 1481)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-4-

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453 - 1595) 10. Sınıf

Fatih Sultan Mehmet zamanında:

Cenevizililerden Amasra,

İsfendiyaroğullarından Sinop,

Karamanoğullarından Konya ve Karaman alınmıştır.

Fatih’in, bu gelişmelerle ulaşmak iste-diği amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dış ülkelerle ilişkileri artırmak

B) İslamiyet’i yaymak

C) Denizlerde üstünlük sağlamak

D) Anadolu’da siyasi birliği sağlamak

E) Avrupa ülkelerinin doğu ticaretini en-gellemek

(1992-ÖSS)ÇÖZÜM

Anadolu’da bulunan beylik veya devlet-lerin topraklarının Osmanlıya katılması ile siyasi parçalanmışlık sona erdirilip Anadolu’da siyasi birlik sağlanmaya ça-lışılmıştır.

CEVAP (D)

ÇIKMIŞ SORU

Fatih Dönemi’nde kuşatıldığı halde alına-mayan Rodos ve Belgrad Kanuni Döne-mi’nde alınmıştır.

MUTLAKA BİLİN

Fatih’in Divan başkanlığını Sadrazamla-ra bırakmasındaki temel amaç, Divanda baskıdan uzak daha özgür bir tartışma ortamını sağlamak ve padişahın mutlak otoritesini artırmaktır.

MUTLAKA BİLİN

İstanbul’un Fethinin Nedenleri: � Ortodoksların dini merkezini alarak Ortodokslar üzerinde egemenlik sağlayıp Hı-

ristiyan birliğini parçalamak.

� Bizans’ı alarak İslamiyet’i yaymak.

� Hz. Muhammed’in İstanbul’un alınmasını teşvik etmesi.

� Önemli ticaret merkezi olması, İpek Yolu’nun İstanbul’dan geçmesi.

� Bizans’ın Avrupa devletlerini Osmanlılara karşı kışkırtması.

� Rumeli ve Anadolu arasındaki toprak bütünlüğünün sağlanmasının amaçlan-ması

� Bizans’ın Osmanlı şehzadeleri arasındaki taht kavgalarına karışması.

İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar: � Karadeniz’den gelebilecek tehlikeye karşı Rumeli Hisarı’nı (Boğaz Kesen) yaptı-

rılmıştır.

� Akdeniz’den gelebilecek yardımı engellemek için Marmara’ya donanma gön-derilmiştir.

� Surları yıkabilecek nitelikte güçlü toplar yaptırılmıştır.

53 gün süren kuşatma sonucu 29 Mayıs 1453’te İstanbul alınmıştır.

İstanbul’unFethininSonuçları:

Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:

Siyasi Sonuç: İstanbul’un fethi ile büyük surların yıkılacağı kanıtlanmıştır. Bu da, dere-beyliğin yıkılıp merkezi krallıkların güçlenmesine neden olmuştur. Avrupa’nın siyasal yapısı değişti. Bundan dolayı Ortaçağ kapanıp, yeni bir çağ (Yeniçağ) başlamıştır.

Kültürel Sonuç: İstanbul’dan kaçan Bizanslı bilginler İtalya’ya giderek, eski Antik Çağ Yunan ve Roma dönemine ait bilimsel eserleri Avrupa dillerine çevirip üniversitelerde okuttular. Böylece Avrupa’da Rönesans’ın ortaya çıkma süreci başlamıştır.

Ekonomik Sonuç: Ticaret yollarının Osmanlının eline geçmesi nedeniyle Avrupalılar Çin’e ve Hindistan’a ulaşmak için yeni yollar aramışlardır. Bu da Coğrafi keşiflerin ya-pılmasına neden olmuştur.

Dini Sonuç: Ortodoks Fatih Hıristiyan siyasi birliğini bozmak, Ortodokslarla birleşip Ka-tolikler üzerinde egemenlik sağlamak için Ortodoks Kilisesini kaldırmayarak yeniden düzenleyerek Patrik atamıştır. Kilisesi’nin Osmanlıya bağlanmasıyla Ortodoksların ko-ruyuculuğu Osmanlıya geçmiştir. (Küçük Kaynarca’yla (1774) Ortodoksların koruyucu-luğu Rusya’ya verildi).

İstanbul’un Fethinin Türk Tarihi Açısından Sonuçları: � Osmanlı Devleti yükselme Dönemi’ne girmiş.

� Osmanlılar toprak bütünlüğünü sağlamış Balkanlara geçiş kolaylaşmış ve fetih-ler hızlanmış.

� Başkent Edirne’den İstanbul’a taşınmış.

� Ticaret yolları ele geçmiş ve Osmanlı ekonomisi güçlenmiş.

� Türklerin İslam dünyası üzerindeki önemi artmıştır.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-5-

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453 - 1595) Fasikül 2

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’da yerli ve yabancı bilginlere çalışma ortamı sağlamakla ulaşmak istediği amaçlardan biri aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Devlet yönetiminde yabancılardan yararlanmak

B) İstanbul’un bir bilim ve kültür merke-zi olarak saygınlığını artırmak

C) İmparatorluğun Avrupa’da sınırlarını genişletmek

D) İstanbul’da Batı’dakine benzer okul-lar açmak

E) Anadolu’da siyasi birliği sağlamak

(1994-ÖSS)ÇÖZÜM

Fatih Sultan Mehmet İstanbul’un fet-hinden sonra İstanbul’da Sahnı Seman Medreseleri’ni açarak yerli ve yaban-cı birçok bilgine bu medreselerde ders vermiştir. Böylece İstanbul’u devrinin bi-lim ve kültür merkezi haline getirmiştir.

CEVAP (B)

ÇIKMIŞ SORU

I. Selim’in son zamanlarında Yozgat böl-gesinde Bozoklu Celal İsyanı çıkmıştır. Bu isyan daha sonra Anadolu’da çıkan halk ayaklanmalarına genel bir ad oluş-turmuştur. (Celali isyanları)

MUTLAKA BİLİN

Osmanlı Devleti I. Selim (Yavuz) Döne-mi’nde İslam dünyasının en büyük siya-si gücü haline gelmiş Kıbrıs, Rodos, Girit hariç Doğu Akdeniz Osmanlı egemenliği-ne girmiştir.

MUTLAKA BİLİN

İstanbul’un Fethinin Osmanlı Devleti’nin Kurumsallaşmasına Olan Etkisi:İstanbul’un 1453’te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesi Osmanlı Devleti’nin kurumsallaştırılması bağlamında çok önemli düzenlemelerin yapılmasına yol açtı.

Osmanlıların fethinden öncede her açıdan dünyanın en önemli kentlerinin başın-da gelen İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti yapıldı. Böylece Edirne ve Bursa’nın başkent işlevine sahip oldukları ikili başkent sisteminden tek başkentli sisteme ge-çilmiş oldu.

Devletin yönetim merkezi olduğu için İstanbul’da özel bir yönetim uygulandı. Bütün görevlilerin en üst yetkilisinin görevlendirildiği İstanbul’un en yüksek devlet görevli-si taht kadısıydı. Başkentin güvenliğinden de yeniçeri ağası sorumluydu. Şehremini belediye işlerinden, mimarbaşı imar işlerinden, muhtesipte İstanbul’un çarşı, pazar ve ticaret işlerinin düzenlenmesi ve denetiminden sorumlu olan görevlilerdi.

İstanbul’un fethi ile devletin kurumsallaştırılması amacıyla atılan diğer bir somut adımda Osmanlı Devleti’ni yaklaşık 600 yıl yönetim merkezliğini üstlenecek olan Topkapı Sarayı’nın yaptırılması oldu.

Devletin yürütme organı niteliğindeki Di-vanıhumayu’nun toplandığı, devlete üst dü-zey yönetici kadro olarak yetiştirilecek devşirme kökenli çocukların eğitildiği Ende-run mektebi ve padişahla ailesinin özel yaşam alanı ola harem Topkapı Sarayı’nın başlıca bölümleriydi. Fatih Sultan Mehmet doğudan ve batıdan getirdiği sanatçı ve bilim adamlarına Topkapı Sarayı’nda sağladığı çalışma ortamı ile İstanbul’u uluslar arası bilim ve kültür merkezi haline getirmeyi amaçladı. Fatih Sultan Mehmet başta Bursa kentinden olmak üzere Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde yaşayan gayrimüslim zanaatçıları ailelerini, tüccarları ve Müslüman halkın İstanbul’a gelip yerleşmelerini sağlayarak başkentin demografik yapısına yönelik çalışmalar yaparken, kentin ti-cari önemini daha da arttırmaya çalıştı. İstanbul’un fethi ile iktidarını daha da güç-lendiren Fatih Sultan Mehmet Osmanlı Devleti’nin örfi hukuk alanında ilk bütünlüklü yasal metni olan Kanunnameialiosman’ı oluşturup yürürlüğe koyarak Osmanlı Dev-leti’nin tüm kurumlarının işleyişini görev ve yetkilerini kurallara bağladı.

ANADOLU’DAKİFETİHLER � 1459’da Cenevizlilerden Amasra alındı.

� 1460’da Kastamonu ve Sinop alındı. (Candaroğlu Beyliği’ne son verilmesi)

� 1461’de Trabzon alındı. Pontus Rum İmparatorluğu yıkıldı.

� 1466’da Karamanoğlu Beyliği’den Konya ve Karaman alındı.

OTLUKBELİSAVAŞI(1473)Osmanlı Devleti ile Akkoyunlular arasında olmuştur. Akkoyunlular yenilmiştir.

Sonuçları:

1. Doğu sınırının güvenliği sağlandı.

2. Avrupa Doğu’daki önemli bir müttefikini kaybetti.

3. 1502 Akkoyunlular, Şii Safeviler tarafından yıkıldılar. Akkoyunlular yıkılması ile bir-likte Safevi Devleti’yle Osmanlı Devleti karşı karşıya gelmiştir.

BALKANLARDAKİFETİHLER � Eflak-Boğdan ve Macaristan ile mücadele edildi.

� 1459’da Macaristan’ın Belgrat hariç Sırbistan’ın büyük bir bölümü ele geçirildi.

� 1478’de Arnavutluk alındı, 1463’te Bosna Osmanlı hâkimiyetine geçti. 1476’da Ef-lak-Boğdan Osmanlı hâkimiyetini kabul etti.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-6-


Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi ile Bizans İmparatorluğu’na son verildiği halde, İstanbul’da Ortodoks Kilisesi’nin varlığı korunmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi, Fatih’in bu yolla ulaşmak istediği bir amaç ola-maz?

A) Hristiyan dininde mezhep ayrılıkları-na son vermek

B) Yönetimi altındaki Hristiyanlar’a hoş-görü ile davranıldığını ortaya koymak

C) Ortodoks Kilisesi’nin hareketlerini kontrol altında tutmak

D) Katolik Kilisesi’ne karşı bir güç oluş-turmak

E) Balkanlarda yapılacak savaşlarda Rumların desteğini sağlamak

(1990-ÖSS)ÇÖZÜM

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fet-hinden sonra Ortodoks Kilisesi’nin varlı-ğı korunması ile Ortodoksların desteğini alarak Katolikler üzerinde de egemenlik kurmaya çalışmıştır. Bu da A seçeneği ile çelişir.

CEVAP (A)

ÇIKMIŞ SORU

İstanbul Antlaşması (İbrahim Paşa Ant. 1533) ile Osmanlı Devleti’nin Orta Avru-pa’daki üstünlüğü Avusturya’ya kabul et-tirilmiştir.

MUTLAKA BİLİN

Rusya ile Osmanlı arasında ilk ilişkiler diplomasi alanında başlamıştır.

MUTLAKA BİLİN

DENİZSEFERLERİ � XV ve XVI. yüzyılda Osmanlının denizlerdeki rakibi Karadeniz’de Cenevizliler, Ak-

deniz’de ise Venediklilerdir. Bu dönemde Osmanlı Devleti en çok bu iki denizci cumhuriyetle mücadele etmiştir.

� Fatih’in Ege adalarını alması (Taşoz, Semadirek, Sisam, Eğriboz, Mora yarımada-sı alındı. Limni, Midilli de ele geçirildi) Osmanlı ile Venedik’i karşı karşıya getirdi. 1463’te başlayan savaşlarda Zanta, Kefalonya ve Ayamavra alındı.

� 1479’da Venedik’le antlaşma yapıldı. Alınan yerlerin Osmanlı’da kalması koşuluy-la Venedik’e ticari imtiyazlar verildi.

............... hem Karadeniz’den İstanbul’a gelecek yardımı engelleyecek, hem de Anadolu’dan gelecek Osmanlı askerlerinin güven içinde Avrupa yakası-na geçmesini sağlayacaktır.

Bilgi bütünlüğü içinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getiril-melidir?

A) Anadolu Hisarı

B) Haliç’in kapatılması

C) Gemilerin karadan yürütülmesi

D) Rumeli Hisarı

E) Havan toplarının kullanılması

ÇÖZÜM

Verilen bilgi İstanbul’un fethi öncesi yapılan hazırlıklarla ilgilidir. Karadeniz’den gelecek yardımı kontrol amacıyla yapılan Rumeli Hisarı’dır.

CEVAP (D)

ÖRNEK SORU

KIRIM’INFETHİ(1475-1478)Sebepleri:

� Karadeniz’i tam olarak bir Türk gölü haline getirmek

� İpek Yolu’nun hâkimiyetini sağlamak

� Ceneviz’in bölgedeki varlığına son vermektir.

Gedik Ahmet Paşa Kefe, Azak ve Menküp Kalelerini alarak, Kırım’ın fethini gerçekleştirdi. Kırım alındı, amaçlara ulaşıldı.

OTRANTO(İTALYA-ROMA)SEFERİ(1480-1481)Osmanlı Devleti’nin dış politikasında karşısına çıkan önemli engellerden biri de Napoli Krallığı’dır. Fatih bu seferiyle, hem Napoli’nin gücünü kırmak, hem de Venedik’i Adriya-tik Denizi’ne hapsetmeyi amaçlamıştır. Ancak rivayetler Fatih’in bu seferdeki asıl hede-finin çok köklü bir medeniyet merkezi olan Roma’yı ele geçirmek olduğu yolundadır.

Bu sefer için Gedik Ahmet Paşa görevlendirildi. Otranto Limanı kuşatıldığı sırada Fa-tih’in ölümü seferin yarım kalmasına neden olmuştur.

Fatih Dönemi’nin Değerlendirilmesi:

� Divan başkanlığını sadrazamlara bıraktı.

� İlk altın parayı bastırdı.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-7-


Fatih Sultan Mehmet’in, Osmanlı Dev-leti’ni, egemenliği Tuna’dan Fırat’a yayılan bir imparatorluğa dönüştür-mesinde,

I. Avarların Bizans’ı kuşatması,

II. Anadolu ve Balkanlarda siyasal mü-cadelelerden yararlanan bir fetih po-litikası uygulaması,

III. merkezî otoritesini güçlendiren kul sistemini geliştirmesi



D) I ve II E) II ve III

LYS - 2010

ÇÖZÜM

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi hem Balkanlar hem de Anadolu’daki fe-tihlerini hızlandırmış ve batıda Tuna, do-ğuda da Fırat Nehrine kadar olan yerler fethedilmiştir.

CEVAP (D)

ÇIKMIŞ SORU

Cem Sultan Rodos’a sığınması ile birlikte bir iç sorun olan Cem Sultan olayı bir dış sorun haline gelmiştir. (Osmanlı-Avrupa meselesi) . Bu durum Osmanlıları Batıya karşı pasif politika izlemesine neden ol-muştur (II. Bayezit Dönemi)

MUTLAKA BİLİN

� Sahn-ı Seman Medreselerini açtı.

� Saray memuru yetiştirmek için saray mektebi açıldı. (Enderun)

� Devlet tam anlamıyla merkezi bir yapıya kavuştu. Kanunname-i Ali Osman ile kar-deş katline izin verilmesi merkezi otoriteyi (devleti) güçlendirmek amacıyla yapı-lan köklü değişikliktir.

� Sadrazamlıkta ve devlet yönetiminden Çandarlı soyunun gücüne (Türkmen) son verilirken devşirmelerin (kapıkullarının) yönetimdeki etkisi artmaya başladı.

Fatih Dönemi’ne kadar Osmanlı Devleti ile Boğdan Prensliği arasın önem-li bir sorun çıkmamıştı. Çünkü Boğdan’la Osmanlı toprakları arasında Eflak Prensliği vardı.

Buna göre Osmanlı-Boğdan mücadelesi aşağıdaki hangi olay sonucun-da başlamıştır?

A) Yunanistan’ın ele geçirilmesi

B) Arnavutluğun alınması

C) Eflâk’ın alınması

D) Bosna’nın alınması

E) Sırbistan’ın ele geçirilmesi

ÇÖZÜM

Verilen bilgi dikkatlice okunursa, Eflak ile Boğdan’ın coğrafi konumu tanım-lanmaktadır. Osmanlı Devleti Boğdan’a ulaşmak için önce Eflâk’ı alması ge-rekiyor. Dolayısıyla Osmanlı- Boğdan mücadelesi Eflâk’ın alınmasından sonra başlamıştır.

CEVAP (C)

ÖRNEK SORU

II.BAYEZİTDÖNEMİ(1481-1512)Cem Olayı (1481-1494)Fatih’in ani ölümü üzerine devşirme yöneticileri II. Bayezit’i, Türkmenler de Cem Sultanı desteklediler. Mücadeleyi Bayezit ka-zandı. Cem, Karaman ve Memluklu-lardan sonra Rodos şövalyelerine sığındı.

OSMANLI -MEMLUKSAVAŞI (1484-1491)Fatih Dönemi’nde yaşayan sorunlar ve Memlukluların Cem Olayı’na ka-rışması iki gücü karşı karşıya getirdi. 1488- Ağaçayırı Savaş’ında Osmanlı Devleti yenildi. Böylece Memluklular-la ilk savaşı Osmanlı Devleti kaybet-miş oldu.

II. Bayezit Dönemi Osmanlı DevletiÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-8-


II. Bayezit zamanında, Papalık baş-ta olmak üzere Rodos Şövalyeleri ve Fransa, Osmanlı Devleti’nin gücünü kırmak için aşağıdakilerin hangisin-den yararlanmak istemişlerdir?

A) Hicaz su yolları sorunu

B) Navarin Olayı

C) Çınar Olayı

D) Cem Olayı

E) Mısır sorunu

1992 - ÖYS

ÇÖZÜM

Cem Sultan, II. Bayezit’e karşı isyan edince Karamanoğulları, Memluklardan yardım alıp Anadolu’ya gelip II. Baye-zit’in ordusuyla yaptığı savaşta yenilip Rodos Şövalyelerine sığınmıştır. Birkaç yıl Rodos’ta kalan Cem Sultan Fransa’ya gönderilmiş, oradan da Papa’ya teslim edilmiştir. Böylece bu devletler Cem Sul-tan’ın isyanından yararlanarak Osmanlı-ya karşı kullanmayı amaçlamışlardır.

CEVAP (D)

ÇIKMIŞ SORU

Yavuz Sultan Selim, Türk siyasi birliği-ni sağlamış, halifeliği ele geçirerek islam dünyasının lideri olmuştur.

MUTLAKA BİLİN

OSMANLIVENEDİKSAVAŞIVEDİĞERGELİŞMELER(1499-1502)Venedik Fatih Dönemi’ndeki antlaşmayı bozarak saldırıya geçince Osmanlı- Vene-dik Savaşı yeniden başladı. Modon, Koron, İnebahtı, Navarin, Venediklilerden alındı.

1502 ‘de yeniden antlaşma yapıldı.

1484’de Kili ve Akkerman alındı. Bu fetihler sonucunda, Osmanlı Devleti toprakları ka-radan Kırım ile birleşmiş oldu.

1492 - İspanya’da yaşayan Müslümanları ve Yahudileri soykırımdan kurtaran Osmanlı, Yahudileri İzmir ve Selanik’e, Müslümanları da Kuzey Afrika’ya yerleştirdi. (Yahudilerin Osmanlı’yı tercih etmelerinin nedeni Osmanlı’nın dinsel anlayışlılığıdır.)

OSMANLI-İRANİLİŞKİLERİ16. yy. başlarında İran’da Şii - Safevi Devleti kurulmuştur. Safeviler siyasal emellerine ulaşmak için Anadolu’da Şii halkını kışkırttılar. Batı Toroslar bölgesinde Şah Kulu isyanı çıktı. İsyan güçlükte bastırılabildi. Şehzade Ahmet’in tahta çıkacağını duyması Yavuz’u harekete geçirdi. Babasıyla yaptığı savaşı kaybetti, ama yeniçeri askerinin güvenini kazandı. Ordunun güvenini kaybettiğini hisseden II. Bayezit, Yavuz’u tahta davet etti.

3.İSLAMDÜNYASILİDERLİĞİ

YAVUZSULTANSELİMDÖNEMİ(1512-1520)Doğu Siyaseti’nin amacı, İran engeline aşarak Türkistan’a ulaşarak Türk birliğini sağ-lamak ve İslam dünyasının liderliğini ele geçirmekti.

OSMANLI-İRANSAVAŞI(1514-ÇALDIRANSEFERİ)

Sebepleri:

� Yavuz’un doğu siyaseti

� İran’ın Anadolu’daki Şii halkı devlete karşı kışkırtması

� Osmanlı’nın doğu sınırlarının güvenliğini sağla-mak istemesi

� Çaldıran Savaşı’nda Safeviler (Şah İsmail) yenildi.

Sonuçları:

� Tebriz’deki bilim ve sanat adamları İstanbul’a ge-tirildi. (Savaşın kültürel sonucu)

� İdris-i Bitlisi’nin çalışması sonucu Doğu Anado-lu’nun tamamına yakını Osmanlı’ya katıldı ve Doğu sınırlarının güvenliği sağlandı.

� 1515 Turnadağ Savaşı ile Maraş, Elbistan, Malat-ya alındı. Bu bölgelerin alınmasıyla birlikte Dul-kadiroğlu Beyliği’ne son verildi. (Anadolu Türk birliği de böylece sağlanmış oldu.)

I. Selim (Yavuz) (1512 - 1520)ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

TAR

İH

-9-


Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde ger-çekleştirilen Mısır Seferi’nin sonuçla-rından bazıları şunlardır:I. Mısır hazinesinin ele geçirilmiştir.

II. Halifelik Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.

III. Kutsal yerler üzerinde denetim sağ-lanmıştır.

Yukarıda verilen gelişmelerden hangi-leri Osmanlı Devleti’nin teokratik özel-liğini daha da pekiştirmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) Yalnız III D) II ve III

E) I, II ve III

ÇÖZÜM

Mısır Seferi’nden sonra halifeliğin Os-manlı Devleti’ne geçmesiyle Yavuz Sultan Selim padişahlığının yanında Müslümanların dini lideri de olmuştur. Bu da Osmanlı Devleti’nin teokratikleş-mesini güçlendirmiştir.

CEVAP (B)

ÖRNEK SORU

Yavuz Sultan Selim’İn Mısır’ı fethet-mesiyle Memlukların hazineleri ele ge-çirilmiş, bu da Osmanlı ekonomisinin güçlenmesinde katkıda bulunmuştur.

MUTLAKA BİLİN

OSMANLI-MEMLUKSAVAŞI(1516-1517)

MISIR SEFERLERİ

1516 Mercidabık - 1517 Ridaniye SeferleriSebepleri:

� 1516 Mercidabık Savaşı’nda Kansu Gavri yenildi, bu sefer sonucunda Malatya’dan Sina çölüne kadar olan topraklar ele geçirildi.

� 1517 Ridaniye Savaşı’nda ise Memluk Sultanı Tomambay yenildi, Mısır alındı, Mem-luk Devleti yıkıldı.

Irak, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ve Kafkasya’nın tamamı, Hazar Deni-zi’ne kadar olan yerler Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki hangi devletle yapı-lan mücadele sonucunda ele geçirilmiştir?

A) Memluklu Devleti B) Timur İmparatorluğu

C) Safevi Devleti D) Akkoyunlu Devleti

E) Karakoyunlu Devleti

ÇÖZÜM

Soru cümlesinde verilen yerler İran’ın hâkimiyet bölgesine dahildir. İran’da hü-küm süren ise Safevi Devleti’dir.

CEVAP (C)

ÖRNEK SORU

Mısır’ın Fethi’nin Sonuçları:

� Halifelik Osmanlıya geçti. Hicaz bölgesi Osmanlıya bağlandı.

� Venedikliler Kıbrıs için ödediği vergiyi Osmanlıya ödemeye başladılar.

� Baharat Yolu ele geçirildi. Ancak gereken fayda sağlanamadı. (Coğrafi keşifle-rin yapılmasından dolayı)

� Mısır, Suriye ve Filistin’in alınması Doğu Akdeniz hâkimiyeti ile doğrudan ilgilidir.

� Kızıldeniz Osmanlı iç deniz haline geldi.

Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlıların Mısır’ı almasının sonuçlarından biri değildir?

A) Baharat Yolu’nun Osmanlıların eline geçmesi

B) Doğu Akdeniz’de Osmanlı egemenliğinin güçlen-mesi

C) Devlet gelirlerinin artması

D) Dulkadir Beyliği’nin Osmanlı ülkesine katılması

E) Memlûk Devleti’nin sona ermesi

(1989 - ÖYS)

ÇÖZÜM

Mısır’ın fethi 1517 Ridaniye Savaşı ile gerçekleşmiştir. Dulkadir Beyliği ise 1515 Turnadağ Savaşı’yla Osmanlı egemenliğine girmiştir. D seçeneği yanlış, diğer seçenekler doğrudur.

CEVAP (C)

ÇIKMIŞ SORU

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-10-


1555 Amasya Antlaşması İran’la Osmanlı Devleti arasında imzalanan ilk siyasi ve resmi antlaşmadır.

MUTLAKA BİLİN

Cerbe Adası’nın alınması ile birlikte Batı Akdeniz’de ve Kuzey Afrika kıyılarındaki Türk üstünlüğü kesinleşmiştir.

MUTLAKA BİLİN

Osmanlı Devleti Kanuni Dönemi’nde Av-rupa’ya karşı siyasi üstünlük sağlamıştır.

MUTLAKA BİLİN

Osmanlı Devleti Macaristan’ın fethi ile Orta Avrupa’ya geçmiştir.

MUTLAKA BİLİN

4.1520-1595YILLARIARASINDAKİBAŞLICASİYASİGELİŞMELER

1521 Belgrad’ın Fethi

1522 Rodos’un Fethi

1526 Mohaç Muharebesi

1526 Babür İmparatorluğu’nun kurulması

1529 Barbaros Hayrettin’in Cezayir’ehâkim olması

1529 Viyana kuşatması

1533 Cezayir’in alınması

1533 İstanbul Antlaşması

1534 Irakeyn Muharebesi

1535 Fransa’ya kapitülasyon verilmesi

1538 Preveze Deniz Savaşı

1538 – 1553 Hint Deniz Seferleri

1551 Trablusgarp’ın Fethi

1553 Nahçıvan’ın alınması

1548 Tebriz’in alınması

1555 Amasya Antlaşması1555 Sudan’ın Kızıldeniz sahilinde SevâkinAdası merkezli Habeş Eyaleti’nin kurulması

1555 Augsburg Barışı

1560 Cerbe Deniz Savaşı

1566 Zigetvar Seferi

1566 Sakız Adası’nın alınması

1568 Yemen’in alınması1571 Kıbrıs’ın Fethi

1571 İnebahtı Deniz Savaşı1574 Tunus’un Fethi

1578 Fas’ta Osmanlı hâkimiyetinin kurulması1590 Ferhat Paşa Antlaşması

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-11-


Kanuni imtiyazları veren hükümdarın hayatı ile sınırlı tutmakla, kendisinden sonra yönetime geçecek padişahları bağlayıcılıktan kurtarmış, bu kararı da uzak görüşlülüğünü göstermiştir.

MUTLAKA BİLİN

Kapitülasyonlar daha sonraki dönem-lerde Osmanlı Devleti’ni Avrupa’nın açık pazarı haline getirmiş, yerli sanayinin (üretimin) önemini yitirmesinde ve dev-letin dışa bağımlılığının artmasında et-kili olmuştur.

MUTLAKA BİLİN

1538 Preveze Deniz Zaferi’nin yıldönümü günümüzde deniz kuvvetlerince “donan-ma günü” (27 Eylül) olarak kutlanmak-tadır.

MUTLAKA BİLİN

Amasya Antlaşma ile Osmanlı Devleti İran Safevi Devletini vergiye bağlamış-tır. 1555 Amasya Anlaşması Osmanlıy-la İran arasındaki ilk resmi anlaşmadır.

MUTLAKA BİLİN

5.GÜCÜNZİRVESİNDEOSMANLI

KANUNİSULTANSÜLEYMAN(KANUNİ)(1520-1566)Ayaklanmalar:

1. Kalender Çelebi İsyanı: İç Anadolu Bölgesi’nde hem vergilerin artırılmasının hem de İran’ın etkisi vardır.

2. Baba Zünnun İsyanı: Yoz-gat bölgesinde vergilerin artırılmasına tepki olarak çıkmıştır.

3. Canberdi Gazali İsyanı: Memluk Devleti’ni yeni-den kurmak amacıyla çıkmıştır.

4. Ahmet Paşa İsyanı: Hakkı olan sadrazamlığın veril-mediğini öne sürerek Mı-sır’da isyan etti.

BATISİYASETİAmacı:

� Kutsal Roma Cermen İmparatorluğunun gücüne son vermek

� Haçlı birliğini parçalamak

� Avrupa’da dost bir ülke kazanmaktır.

1521-Belgrat’ın fethi: Belgrat’ın alınmasıyla birlikte Osmanlı - Macar ilişkileri bozulmuş-tur. Belgrat, Osmanlı’nın batı seferlerinde bir üs olarak kullanılmıştır.

Osmanlı Devleti iç politikasını da, dış politikasını da rastgele yürütmemiş, ger-çekçi esaslar üzerine kurmuştur. İçeride sorun çıktığı zaman dış politikada yu-muşamayı esas almıştır. İçeride sorun olmadığı zamanlarda ise dış politikada Doğu ve Batı’daki duruma göre hareket edilmiştir.

Yukarıda bilgiden çıkarılabilecek en doğru yargı hangisidir?

A) Osmanlı’nın dış politikasını iç politikasındaki koşullar belirlemiştir.

B) Osmanlı iç politikasında bağımsız değildir.

C) Dış politikasının belirlenmesinde devletin etnik yapısı etkili olmuştur.

D) Merkezi devlet yapısı iki yönde savaş yapmaya elverişli değildir.

E) İç politikanın belirlenmesinde dış politika yönlendirici olmuştur.

ÇÖZÜM

Devletin siyasi yaşamlarında karşılaştığı iki temel konu vardır. İç politika ve dış politika. Dış politikada başarılı olmanın koşulu da içte başarılı olmaya endeks-lidir. Osmanlı Devleti de iç huzuru ve güvenliği sağlamadan, dışa karşı hare-kete geçmemiştir. Kısaca iki cepheli bir mücadele içine girmek istememiştir.

CEVAP (A)

ÖRNEK SORU

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-12-


Osmanlı devlet adamları için önemli olan devletin bütünlüğü ve düzenli işlemesi-dir. Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerle siyasi ilişkilerinde bu kuralı dikkate ala-rak, Avrupa’da kendisine karşı oluşabile-cek bir ittifakı önlemeye çalışmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlıların bu amaçla yaptığı bir girişimdir?

A) Cem Sultan’ın İtalya’da Papa’ya sı-ğınması

B) İtalya’daki Otronto Limanı’na sefer yapılması

C) Belgrad’ın Osmanlı topraklarına ka-tılması

D) Fransa’ya kapitülasyonların verilmesi

E) Almanya üzerine sefere çıkılması

ÇÖZÜM

Fransa Kralı’nın Almanya’ya esir düş-mesi ve kralın annesinin Osmanlıdan yardım istemesi üzerine, Kanuni Sultan Süleyman Avusturya ve Almanya sefe-rine çıkarak Fransa kralını kurtarmayı amaçlamıştır. Fransa kralı I. Fransuva esirlikten kurtulduktan sonra Osman-lı Devleti Fransa ile bir antlaşma yapa-rak, Fransa’yı kendi yanına çekmeyi ve böylece Avrupa Hristiyan birliğini bölme-yi amaçlamıştır. 1535’te yapılan ticaret antlaşmasıyla Fransız tüccarlara önemli ticari kolaylıklar tanınmıştır.

CEVAP (D)

ÖRNEK SORU

Kanuni, Hristiyanlar arasındaki parçalan-madan ve rekabetten yararlanmıştır. Kut-sal Roma German İmparatoru Şarlken’e esir düşen Fransa Kralını esaretten kur-tarmak için Almanya seferine çıkmıştır.

MUTLAKA BİLİN

1526-MOHAÇMEYDANSAVAŞIAmaç: Macaristan bölgesini ele geçirmek ve Kutsal Roma - Germen İmparatorluğuna esir düşen Fransa kralına yardım etmektir. Mohaç savaşına Macar ordusu yenildi.

– Macaristan’ın büyük bir kısmı ele geçirildi.

– Macaristan’ın başkenti olan Budin teslim oldu.

1529 I. Viyana Seferi (Avusturya üzerine)Viyana kuşatıldı. Ancak, alınamadı.

1532-1533 Alman Seferi:

� Avusturya kralının Budin’e saldırması üzerine yapıldı. Doğuda İran tehlikesi ortaya çıkınca Avusturya ile ant-laşma yapıldı.

1533 - İstanbul Antlaşması’na göre:

� Avusturya kralı Osmanlı sadrazamına denk sayılacak.

� Avusturya elinde kalan Macar toprakları için Osmanlı’ya vergi verecek.

� Osmanlı’nın atadığı Macar kralını Avusturya tanıyacak.

Önemi: � Avusturya ile Osmanlı arasında imzalanan ilk resmi antlaşmadır.

� Osmanlı Avusturya’ya her açıdan üstünlüğünü kabul ettirmiştir.

� Osmanlı Devleti’nin hazine gelirleri artmıştır.

� Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki üstünlüğü ve gücü kabul edilmiştir.

– 1541’de Budin beylerbeyliği kuruldu. Macaristan direk merkeze bağlandı.

– 1566 Zigetvar Seferi yapıldı, kale kuşatıldığı anda Kanuni öldü.

DOĞUSEFERLERİOsmanlı Devleti, Batı Seferleri ile meşgul iken İran Doğu sınırlarına saldırıda bulundu. Bunun üzerine Kanuni İran üzerine üç sefer yaptı.

� 1534 Irakeyn Seferi � 1548 Tebriz Seferi � 1552-55 Nahçıvan Seferi sonucunda İran yenildi ve antlaşma yapıldı. İran’la

1555’te Amasya Antlaşması yapıldı.Buna göre; Bağdat, Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlı Devleti’ne verildi.

DENİZSEFERLERİ � 1522 Rodos Adası’nın alınması. Bununla adalar bölgesinin güvenliği sağlanmıştır. � 1534 Barbaros’un Cezayir’i alıp Osmanlı himayesine girmesiyle Cezayir Osmanlı

toprağı oldu. Barbaros’ta Kaptanıderyalık görevine getirildi. � 1538’de Haçlı donanması Preveze’de yenildi. Akdeniz egemenliği bütünüyle Os-

manlı’lara geçti. (Akdeniz’in bir Türk gölü haline gelmesi) � 1551’de Trablusgarp alındı. � 1560’da Cerbe Adası alındı.

Kanuni Sultan Süleyman(1520 - 1566)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-13-


Osmanlı Devleti aşağıdaki devletler-den hangisine diğerlerinden daha önce imtiyaz vermiştir?

A) Almanya B) Venedik C) İngiltere

D) Fransa E) Rusya

1989 - ÖYSÇÖZÜM

Osmanlı Devleti; Fatih Döneminde Vene-dik’e, Yavuz ve Kanuni Dönemi’nde Fran-sa’ya, II. Selim Dönemi’nde İngiltere’ye, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’yla Rusya’ya, II. Abdülhamit Dönemi’nde (1876-1908) Almanya’ya kapitülasyonlar vermiştir. Soruda verilen seçeneklerden Venedik’e diğerlerinden önce kapitülas-yonlar verilmiştir.

CEVAP (D)

ÇIKMIŞ SORU

Osmanlı Devleti ilk kapitülasyonları Or-han Bey Dönemi’nde 1352’de Ceneviz Cumhuriyeti’ne vermiştir. Amaç ticareti geliştirmektir. Fatih Dönemi’nde Vene-diklillere, Kanuni Dönemi’nde Fransızla-ra kapitülasyonlar verilmesinin amacı ise hem haçlı birliğini engellemek hemde ti-careti geliştirmektir.

MUTLAKA BİLİN

OsmanlıDevleti’ninKapitülasyonSiyasetiKapitülasyon; Hristiyan devletlerin vatandaşlarına, Osmanlı Devleti’yle iyi ve dost ge-çinmeleri şartıyla ticari ve hukuki imtiyazlardır.

Osmanlı Devleti’nin başka devletlere kapitülasyonlar vermesinde siyasi ve ekono-mik amaçlar etkili olmuştur.

Siyasi amacı; Batı’da müttefik edinerek, Osmanlıya karşı oluşturulmak istenen Haçlı ittifaklarını engellemekti.

Ekonomik amaç ise, topraklarından geçen ticaret yolları üzerinden ticaret yapan tüccarlara kolaylıklar sağlayarak, ticareti geliştirip vergi gelirlerini artırmaktır.

Osmanlı Devleti’nde kapitülasyonları şöyle sıralamak mümkündür: � İlk olarak Orhan Bey Dönemi’nde 1352’de Ceneviz Cumhuriyeti’ne tanınmıştır. � 1384 - 1387 yılları arasında I. Murat Dönemi’nde Venediklilere tanınmıştır. � I. Murat Dönemi’nde Venediklilere verilen kapitülasyonlar Çelebi Mehmet,

II. Murat ve Fatih Dönemi’nde yenilenmiştir. � Fatih Dönemi’nde Venediklilere verilen kapitülasyonların aynısı Floransa’ya da

tanınmıştır.Not: Osmanlının kuruluşundan Fatih Dönemi’ne kadar Osmanlı ile Avrupa arasında-ki ticareti ağırlıklı olarak Venedik ve Cenevizliler gerçekleştirmiştir.

� Memluk sultanlarının Venedik, Katalan ve Fransızlara tanıdığı kapitülasyonlar, Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı fethetmesinden sonra yenilenerek devam etmiştir.

� Kanuni Dönemi’nde Almanya’ya (Habsburglara) karşı Fransa’nın dostluğunu kazanmak, böylece Haçlı ittifakını engellemek amacıyla Fransa’ya verilen ka-pitülasyonlar yenilenmiştir.

� 1569 Tarihinde Fransa’ya yeni kapitülasyonlar verilmiştir. Bu sayede de Coğrafi keşifler sonucu ticari önemi azalan Akdeniz’de ticari faaliyetler gelişmiş, Vene-dik’in Akdeniz’deki gücü zayıflarken Fransa güçlenmeye başlamıştır.

� 1580 yılında İngiltere’ye kapitülasyonlar tanınmıştır. � 1612’de Hollandalılara kapitülasyonlar tanınmıştır.

Not: İngiltere ve Hollanda’ya tanınan kapitülasyonlar 1718 Pasarofça Antlaşması’yla karşılıklı olmuştur.

Uyarı: Osmanlı Devleti’nin güçlü olduğu dönemlerde kapitülasyonlar Osmanlı Dev-leti’ne siyasi ve ekonomik bakımdan yararlı olmuştur. Fransa’ya tanınan kapitülas-yonlar 1740 yılına kadar her gelen padişah döneminde yenilenmiştir. 1740 yılında I. Mahmut Dönemi’nde sürekli hale getirilmiştir.

XVIII. yüzyılda Avrupa’da sanayi devriminin gerçekleşmesiyle Avrupa devletleri eko-nomik olarak güçlenmiş, Osmanlı Devleti ise sanayi devrimini gerçekleştiremediği için ekonomik ve siyasi bakımdan gerilemeye başlamıştır. Bu gelişme sonucunda kapitülasyonlar fiilen tek taraflı Avrupa devletlerinin yararlandığı ayrıcalıklara dö-nüşmüştür.

Avrupa’da üretilen malların düşük gümrük vergisiyle Osmanlı pazarlarında satılma-sıyla; Avrupalı tüccarlar Osmanlı’daki ticarete hâkim olmuş, yerli mallarda kalite düş-müş ve alıcı bulamamış ve bunun sonucunda yerli tüccarlar iflas etmeye başlamıştır.

Bütün bu gelişmeler XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin dışa bağımlı hale gelmesine, yerli sanayisinin çökmesine ve Avrupa devletlerinin açık pazarı ve yarı sömürgesi haline gelmesine neden olmuştur.ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

TAR

İH

-14-


II. Bayezit Dönemi’nde İspanya’da Hris-tiyan engizisyon mahkemelerinin işken-celerinden kaçan Yahudiler, en güvenceli yer olarak gördükleri Osmanlı ülkesine yerleşmişlerdir.

Yukarıda verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki yargıların hangisine ulaşı-lamaz?

A) Müslüman olmayan yabancılar Os-manlı ülkesinde güvenlik içindedir.

B) O dönem Hristiyan dünyası hoşgörü-lü değildir.

C) II. Bayezit Dönemi’nde Osmanlı ül-kesinde yaşayan Yahudilerin nüfusu artmıştır.

D) Müslümanlar arasında hoşgörü yok-tur.

E) Engizisyon yalnız Hıristiyanları değil, diğer dinlerden olan kişileri de yargı-lamıştır.

(1995-ÖSS)ÇÖZÜM

Hristiyanların zulmünden kaçan Yahu-dilerin en güvenilir yer olarak Osmanlı topraklarına sığınması Osmanlının hoş-görülü olduğunu ve gayrimüslimlerin Osmanlı topraklarında güven içinde ol-duğunu gösterir.

CEVAP (D)

ÇIKMIŞ SORU

İran (safeviler) ile Osmanlı Devleti ara-sında yapılan ilk antlaşma 1555’te imza-lanan Amasya Antlaşması’dır.

MUTLAKA BİLİN

Kıbrıs’ın alınmasıyla birlikte, Anadolu kı-yılarının, Mısır ve Suriye deniz yollarının güvenliği de sağlanmış oldu.

MUTLAKA BİLİN

1. Aşağıdakilerden hangisi, 1535–1740 yılları arasında verilen kapitülasyon-ların, bunları imzalayan padişahın saltanatı süresince geçerli olduğunu gösterir?

A) Her padişahın, sorunları önceliklerine göre çözme yoluna gitmesi

B) Fransa’nın, bir süre için Osmanlı Devleti’nin desteğine gereksinim duyması

C) Kapitülasyonları veren padişahın, Fransa’yı yanına çekmekle Avrupa si-yasi birliğini bozmak istemesi

D) Kapitülasyonların her padişah tarafından yenilenmesi

E) Fransa’ya verilen kapitülasyonların başka ülkelere de verilmesi

ÇÖZÜM

Kanuni Dönemi’nde imzalanan Osmanlı–Fransız ticaret antlaşmasında, antlaşma hükümdarların sağlığı süresince geçerli olacağı belirtilmiştir. Fa-kat 1740 yılına kadar antlaşma her padişah döneminde yenilenmiş, 1740’ta da sürekli hale getirilmiştir. Her padişahın yenilemesi sadece kendi döne-minde geçerli olduğunu gösterir.

CEVAP (D)

ÖRNEK SORU

II.SELİM(SARI)DÖNEMİ(1566-1574)Yönetimde etkin olan Sadrazam Sokullu Mehmet Paşadır. Padişah ilk defa arka plan-da kalmıştır. Bu nedenle II. Selim ve III. Murat Dönemi Sokullu Dönemi olarakta adlandırılır.

� 1568 - Yemen alındı

� 1569 - Endonezya seferi yapıldı

� 1570 - Kıbrıs Adası’nın Venediklilerde alınması. Kıbrıs’ı kaybeden Venedik Haçlılardan yardım istedi. Bunun üzerine oluşan Haçlı donanması İnebahtı’da Osmanlı donanmasını yaktı.

� 1574’te Tunus alındı.

III.MURAT1574-1579/1595 � III. Murat’ı döneminin ilk beş yılına damgasını vuran Sadrazam Sokullu Mehmet

Paşa’dır. 1579’da Sokullu’nun ölümü ile Yükselme Dönemin’de sona erdiği kabul edilir.

� 1575 - Lehistan’ın hâkimiyeti altına alınması ile birlikte Devlet sınırları Baltık Deni-zi’ne kadar ulaştı.

� 1578 - Vadiüs Seyl Şavaşı’nda Portekizler yenildi ve Fas himaye altına alındı.

� 1578’de İngiliz’lere kapitülasyonlar verildi.

Sokullu Mehmet Paşa(1564 - 1579)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-15-


I. Tötö Kanalı

II. Don - Volga Kanalı

III. Korint Kanalı

Osmanlı Devleti, Rusya’nın Türk - İs-lam ülkelerine yayılmasını önlemek ve Türk dünyasıyla doğrudan ilişki kurmak için yukarıdakilerden hangileriyle ilgili proje yapmıştır?


D) I ve II E) I, II ve III

2009 ÖSS - SOS I

ÇÖZÜM

Tötö kanalı Orta Asya’da Köktürkler dö-neminde yapılmıştır.

Korint Kanalı Kuzey Yunanistan ile Mora Yarımadası’nı ayıran kanaldır.

Don-Volga Kanalı, Sokullu’nun Orta Asya Türkleriyle bağ kurmak, İran’ı Ha-zar Denizi’nden kuşatmak, İpek Yolu’nu yineden canlandırmak amacıyla açma-yı planladığı, ancak başarısız olduğu bir projedir.

CEVAP (B)

ÇIKMIŞ SORU

Sokullu, Mehmet Paşa, Kanuni, II. Se-lim ve III. Murat Dönemi’nde Sadrazam-lık yapmıştır

II. Selim, devlet işlerine fazla vakit ayır-madığından devlet işleri Sokullu’ya kal-mış, bu nedenle yönetimde padişahtan daha fazla etkili olmuştur.

MUTLAKA BİLİN

DON-VOLGAKANALPROJESİAmaçları:

� Asya’daki Türklerle iletişimi sağlamak

� Rusya’nın güneye inmesine engel olmak

� İran savaşlarında Hazar Denizinden ve Orta Asya Türklerinden faydalanmak

SÜVEYŞKANALIPROJESİ � Sokullu’nun Süveyş Kanalı Projesiyle Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlamayı, böylece

Baharat Yolu’nu ve Akdeniz ticaretini canlandırmayı amaçlanmıştır. Ayrıca İzmit, Sapanca, Marmara bağlantısını sağlayacak projeleri de vardır. Ancak hiçbirini gerçekleştirememiştir.

� 1577 - 78’de Osmanlı - İran Savaşları yeniden başlamıştır.

� 1579 Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile Osmanlı Devleti’nin Yükselme Dönemi de sona ermiştir.

6.OSMANLIDEVLETİ’NİNGÜCÜVESTRATEJİKRAKİPLERİOsmanlı Devleti kuruluşundan itibaren ağırlıklı olarak karadan savaşlar yapmış; hem Balkanlar ve Orta-Avrupa’da hem de doğu ve güneyde başarı sağlayarak büyük bir imparatorluk haline gelmiştir. Balkanlarda önce Feodal Balkan krallıkları, sonra da Habsburg imparatorluğu (Avusturya) ve Kutsal Roma Germen (Almanya) imparator-luğu ile karşı karşıya kalmıştır. Doğu’da Safeviler, güneyde ise Memluk Devleti ile karşı karşıya gelmiştir.

Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nden itibaren Osmanlı Devleti denizlerde de üstünlük sağlamaya başlamıştır. Denizlerde üstünlük kurmak için önce Venedik ve Ceneviz, sonra da İspanya ve Portekiz ile mücadele etmiştir.

Osmanlı Devleti, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethine kadar Balkanlarda önemli miktarda toprak almasına rağmen Balkanlardaki fetihler Fatihten itibaren hızlanmış-tır. Fatih Döneminde Tuna Nehri’ne kadar olan yerler Osmanlı Devleti’nin eline geç-miştir. II. Bayezit ve Yavuz Sultan Selim Döneminde Balkanlarda fazla yer alınmamıştır.

Fatih Dönemi’nde Ege Adaları, Karadeniz Kıyıları, Kırım fethedilerek Venedik ve Cene-viz’in buralardaki üstünlüğüne son verilmiştir. II. Bayezit Döneminde Akdeniz’de Modon, Koron, İnebahtı ve Navarin alınmıştır.

İspanya’daki Yahudiler Osmanlı Topraklarına Yerleşmesi

II. Bayezit Dönemi’nde, 1492’de Gırnata sultanlığı ortadan kaldırılarak İspanya dev-leti kurulmuştur. Bunun sonucunda İsabella ve Ferdinand Müslüman ve Yahudiler’in ülkeyi terk etmelerini, ülkede kalmak isteyenlerin de Hristiyanlığa geçmelerini em-retmiştir. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti İspanya’ya gemiler göndererek Müs-lümanları Tunus ve Cezayir’e taşımıştır. İspanya ve Portekiz’den kaçan Yahudiler ise Selanik, İzmir ve İstanbul gibi yerlere getirilip yerleştirilmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman’ın tahta geçince Budin ve Macaristan alınmasıyla Osmanlı Devleti ile Avusturya (Habsburg Hanedanı) karşı karşıya gelmiştir. Bunun sonucu 1526- 1566 yılları arasında Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında birçok savaş olmuş ve bu savaşlar Osmanlı Devletinin üstünlüğüyle sona ermiştir.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

TAR

İH

-16-


Aşağıdakilerden hangisi, Yavuz Sultan Selim Dönemi gelişmelerinden biridir?

A) Veraset sisteminin değiştirilmesi

B) Yeniçeri Ocağının kaldırılması

C) İngilizlere kapitülasyonların verilme-si

D) Anadolu Hisarı’nın yapılması

E) Mısır’ın Osmanlı topraklarına katıl-ması

LYS - 2010

ÇÖZÜM

1517 Ridaniye Savaşı’yla Memluk Devleti’ne son verilerek Mısır Osmanlı topraklarına katılmıştır.

CEVAP (E)

ÇIKMIŞ SORU

İnebahtı yenilgisi Osmanlı donanması-nın yaşadığı ilk büyük felakettir. Osman-lı Devleti’nin Akdeniz hâkimiyeti ilk kez sarsılmıştır.

MUTLAKA BİLİN

Sokullu, Don - volga ırmaklarını birleş-tirerek İpek Yolu’nu Süveyş Kanalı’nı açarak Baharat Yolu’nu yeniden canlan-dırmayı amaçlamış, ancak başarılı ola-mamıştır.

MUTLAKA BİLİN

Kanuni Dönemi’nde Avrupa’nın en güçlü devleti Roma Germen İmparatorluğu (Al-manya) idi. Roma Germen İmparatorluğu Reform hareketleri nedeniyle içeride dini ve siyasi çatışmalarla uğraşmak zorunda kalıyordu. İmparatorluğun başında bulu-nan Şarlken İspanya, Hollanda, Macaristan ve Avusturya’nın başında bulunan krallar ile akrabalık bağı kurarak siyasi gücünü artırmıştır. Şarlken bir yandan Macaristan’ı, bir yandan da Fransa’yı ele geçirmeyi amaçlıyor, diğer yandan da Akdeniz’e hâkim olmak istiyordu. Bu amaçlarını gerçekleştirmek için batıda denizci bir devlet olan Ve-nedik ile doğuda da Safevilerle Osmanlı’ya karşı ittifak kurmaya yönelmişti. Kanuni ise Şarlken’e karşı savaşan Fransa’yı destekleyerek Almanya’ya karşı güçlenmesini sağlamaya çalışmıştır.

Kanuni 1533’te Almanya Seferi’ne çıktı ve Osmanlı ordusu Almanya içlerine kadar ilerle-yince toprakları tehlikeye giren Avusturya’nın barış talebi üzerine Avusturya ile İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması yapıldı (1533). Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti Avusturya’ya (dolayısıyla Avrupa’ya) siyasi üstünlüğünü kabul ettirdi.

7.KARALARINVEDENİZLERİNHAKİMİ

OSMANLI-FRANSIZİLİŞKİLERİ:Fransa, Almanya’nın (Habsburgların) güçlenmesinden endişelendiği için 1535’te Os-manlıya bir elçi göndererek işbirliği önermiştir. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti ile Fransa arasında bir ittifak kurulmuştur. Bu ittifakın kurulmasında Fransa’nın, Habs-burg imparatoru Şarlken’in aldığı Tunus’u geri alma düşüncesi etkili olmuştur. Böyle-ce denizde de iki devlet işbirliği kararı almıştır. Osmanlı-Fransız ittifakı Haçlı birliğinin parçalanmasında etkili olmuştur.

Osmanlı donanması Barbaros Hayrettin Paşa komutasında 1543’te Fransa’nın Mar-silya limanına gitmiş ve Fransızlar Osmanlı donanmasını büyük bir coşkuyla karşı-lamıştır. Bunun sonucunda İspanyollar ve Habsburgların eline geçen Akdeniz’deki birçok kale tekrar Fransızlara verilmiştir.

Kanuni Dönemi’nde, Almanya’ya (Habsburglara) karşı Fransa’nın dostluğunu kazan-mak, böylece Haçlı ittifakını engellemek amacıyla Fransa’ya Yavuz Sultan Selim Dö-nemi’nde verilen kapitü-lasyonlar yenilenmiştir.

1569 Tarihinde Fransa’ya yeni kapitülasyonlar verilmiştir. Bu sayede de Coğrafi keşif-ler sonucu ticari önemi azalan Akdeniz’de ticari faaliyetler gelişmiş, Venedik’in Ak-deniz’deki gücü zayıflarken Fransa güçlenmeye başlamıştır.

Osmanlının amacı Fransa’yı kendi yanına çekerek Hristiyan (Haçlı İttifakını) siyasi birliğini bozmak ve Coğrafi keşiflerden sonra önemini kaybeden Akdeniz ticaretini canlandırmaktır.

Dikkat: Osmanlı Devleti’nin güçlü bir devlet olması nedeniyle bu dönemde Fransa, İngiltere ve Hollanda gibi devletler Osmanlı ile ilişkilerini geliştirme yoluna gitmiştir. Bu dönemde Al-manya’ya esir düşen Fransız kralı François Osmanlı’dan yardım is-temiştir. Kanuni’de Fransa kralını esaretten kurtarmak için Avrupa seferine çıkmıştır. Ayrıca, İngiliz Kraliçesi I. Elizabeth, İspanyol istilası tehlikesi nedeniyle Osmanlı Dev-leti ile ittifak arayışına girmiştir. ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

TAR

İH

-17-


Mısır’ın fethi ile Baharat Yolu Osmanlı egemenliğine girmesine rağmen, Coğra-fi keşiflerle önemi azalmıştır. Bu nedenle Osmanlı Baharat Yolu’nda beklediği eko-nomik katkıyı sağlayamamıştır.

MUTLAKA BİLİN

Coğrafi keşiflerle ticaret Atlas Okyanu-su’na kaymıştır. Bundan da en büyük za-rarı Ceneviz ve Venedik yaşamıştır.

MUTLAKA BİLİN

Coğrafi keşiflere ilk girişen İspanya ve Portekiz, sonrada İngiltere, Hollanda ve Fransa’dır. Coğrafi keşifler sonrasında bu devletler ekonomik olarak güçlen-mişlerdir.

MUTLAKA BİLİN

OSMANLI-MEMLUKİLİŞKİLERİ:Osmanlı Memluk ilişkileri Fatih Dönemi’nde Memlukların Hicaz (Mekke-Medine) yolu üzerindeki su kuyularını kapatarak Müslüman hacıların hacca gidişlerini engelleme-leri, Anadolu’daki Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları Beyliklerini kendilerine bağla-mak istemeleri nedeniyle bozulmuştur.

Osmanlı-Memluk ilişkileri II. Bayezit Dönemi’nde Memlukların Cem Sultanı destekle-meleri üzerine savaşa dönüşmüş, ancak iki taraf birbirine üstünlük sağlayamamıştır.

Yavuz Sultan Selim’in Mercidabık (1516) ve Ridaniye Savaşı ile Memlukların toprakları ele geçirilerek bu devlete son verilmiştir. Böylece güneyde Osmanlıya rakip kalmamış-tır. Bu savaşlar sonucunda Osmanlı Devleti Arap topraklarına egemen olmuş ve Mısır’ı alarak Kuzey Afrika’ya geçmiştir.

OSMANLI-SAFEVİ(İRAN)İLİŞKİLERİII. Bayezit Dönemi’nde İran’ın kışkırtmasıyla Anadolu’da Şah Kulu isyanı çıktı. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferi’yle yenilen İran, Kanuni Dönemi’nde Osmanlı aleyhine Almanya ve Avusturya ile ittifak yaptı. Bunun üzerine Kanuni Safeviler üzerine yürüye-rek Tebriz, Azerbaycan, Bağdat ve Basra’yı aldı. 1534’ten 1555’e kadar süren savaşlar Osmanlı Devleti’nin üstünlüğüyle sona erdi ve İran ile ilk resmi antlaşma olan Amasya Antlaşması (1555) imzalandı.

COĞRAFİKEŞİFLERXV ve XVI. yüzyıllarda başlayıp, XVIII. yüzyılın sonuna kadar süren Avrupalıla-rın yeni kıta arayışları, doğunun zenginlik-lerini ele geçirme ve Hristiyanlığı yayma amaçlı keşiflere, Coğrafi keşifler denir. Denizcilikte ileri gitmiş, pusulayı kullanan gemi yapım tekniğinde ileri gitmiş ve Av-rupalı kralların destek verdiği İspanyol, Portekiz, İngiliz, Fransız gibi Avrupa dev-letlerinin, sömürgecilik faaliyetleri olarak ele almak daha doğru bir tanımlamadır.

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri:

1. İpek ve Baharat Yolu’nun Türk-İslam dünyasının elinde olması ve yüksek gümrük ödemek istemeyen Avrupa devletlerinin, doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemeleri

2. Pusulanın geliştirilmesi (sapma açısının hesaplanması), gemi yapım tekniğinin gelişmesi, coğrafya bilgisindeki ilerleme ve haritacılığın gelişmesi

3. İspanya ve Portekiz gibi denizci devletlerin krallıklarının denizcilere destek vermesi

4. Hristiyanlığı Avrupa dışında yayma düşüncesi

5. Farklı coğrafyaları keşfetme merakıÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

10-TARIH-FASIKUL-SETKAPAK · 2019-10-12 · duğu Mısır ve Suriye, yine “Türkiye” adı ile...

Documents

Transcript of 10-TARIH-FASIKUL-SETKAPAK · 2019-10-12 · duğu Mısır ve Suriye, yine “Türkiye” adı ile...