B A N K A R S T V O I

Modul 1: Uloga banaka u finansijskom sistemu (tipovi FIs, promjene u finansijskoj strukturi,

faktori novih trendova, ...)

Dr. sc. Emira Kozarević, docent

NASTAVNI PROGRAM NASTAVNI PROGRAM

11 OSNOVE MODERNOG BANKARSTVAOSNOVE MODERNOG BANKARSTVA

Trendovi u modernom bankarstvu Trendovi u modernom bankarstvu

Strateško planiranje u (poslovnim) bankamaStrateško planiranje u (poslovnim) bankama

Bankarski poslovi i izvještaji Bankarski poslovi i izvještaji – aktivnosti – aktivnosti banaka, bilans stanja, bilans uspjeha i banaka, bilans stanja, bilans uspjeha i vanbilansna evidencija banakavanbilansna evidencija banaka

Likvidnost banakaLikvidnost banaka

Profitabilnost banakaProfitabilnost banaka

Kapital banakaKapital banaka

Centralna ili emisiona banka Centralna ili emisiona banka (posebno, (posebno, currency boardcurrency board) )

22 KOMERCIJALNO BANKARSTVOKOMERCIJALNO BANKARSTVO

Kreditna analiza Kreditna analiza – analiza finansijskih tokova i analiza – analiza finansijskih tokova i analiza finansijskih indikatorafinansijskih indikatora

Tehnologija kreditiranja Tehnologija kreditiranja – kreditni proces, strukturisanje i – kreditni proces, strukturisanje i oblici kreditaoblici kredita

Sekjuritizacija kredita Sekjuritizacija kredita – koncept, tehnologija, prednosti i – koncept, tehnologija, prednosti i perspektiveperspektive

Depozitni potencijal Depozitni potencijal – vrste depozita i faktori njihovog – vrste depozita i faktori njihovog rastarasta

Cijena bankarskih resursa i zajmova Cijena bankarskih resursa i zajmova – ponderisana – ponderisana cijena resursa, transferna cijena i cijena bankarskih cijena resursa, transferna cijena i cijena bankarskih zajmova zajmova

3 INVESTICIONO BANKARSTVO3 INVESTICIONO BANKARSTVO

Emisiona aktivnost investicionih banaka Emisiona aktivnost investicionih banaka – – primarno i sekundarno (finansijsko) tržište, oblici primarno i sekundarno (finansijsko) tržište, oblici i tehnologija emisije, funkcije banaka na i tehnologija emisije, funkcije banaka na sekundarnom tržištusekundarnom tržištu

Upravljanje investicionim portfolijom Upravljanje investicionim portfolijom – – pojam, cijene obveznica, strategije portfolija pojam, cijene obveznica, strategije portfolija obveznicaobveznica

Investicioni fondoviInvesticioni fondovi – prednosti, uzajamni – prednosti, uzajamni vs.vs. zatvoreni investicioni fondovi, funkcionisanje, zatvoreni investicioni fondovi, funkcionisanje, provizija, specijalizovani investicioni fondoviprovizija, specijalizovani investicioni fondovi

4 ELEKTRONSKO BANKARSTVO4 ELEKTRONSKO BANKARSTVO

Elektronski platni promet Elektronski platni promet – plastične kartice, – plastične kartice, elektronski novac, distribucioni sistemi u elektronski novac, distribucioni sistemi u plaćanjima na maloplaćanjima na malo

Elektronske mreže međubankarskih plaćanja Elektronske mreže međubankarskih plaćanja – – nettingnetting sistemi i sistem bruto plaćanja u sistemi i sistem bruto plaćanja u realnom vremenu (RTGS)realnom vremenu (RTGS)

On-lineOn-line bankarstvo bankarstvo

RTGS i Žiro-kliring BiHRTGS i Žiro-kliring BiH

LITERATURA

1. Ćirović M., (2001), Bankarstvo, Bridge Company, Beograd

2. Kešetović I., (2002), Novac i bankarski sistem, Feri, Tuzla

3. Miller R. L., VanHoose D. D., (1993), Modern money and banking, McGraw-Hill, New York

4. Rose P. S., Hudgins S. C., (2005), Bankarski menadžment i finansijske usluge, Data status, Beograd

5. Zaklan D., (2000), Bankarstvo u tržišnom makrosistemu, Ekonomski fakultet, Mostar

Taksonomija finansijskih institucija, s posebnim osvrtom na banke

• Finansijske institucije – intermedijatori (posrednici) u transferu finansijskih sredstava između preduzeća i pojedinaca, kao glavnih transaktora u finansijskom sistemu. Uz finansijska tržišta i finansijske instrumente, predstavljaju najvažniji dio (element) finansijskog sistema.

• Povezani pojmovi:

– Finansijski sistem – skup nosilaca ponude i potražnje finansijskih sredstava, finansijskih instrumenata u kojima su konkretizovana finansijska

• potraživanja, finansijskih institucija i tokova cirkulisanja finansijskih sredstava, koji (integrisani pravnim normama i regulacijom) omogućavaju trgovanje novcem i novčanim viškovima, određujući pri tome cijene finansijskim proizvodima/uslugama – u prvom redu, kamatne stope i očekivanja u budućnosti.

– Finansijsko tržište

Uži koncept – organizovano sučeljavanje ponude i potražnje za finansijskim instrumentima: na određenom mjestu, uz strogo pridržavanje pravila trgovine i uz organizovano formiranje cijena finansijskih instrumenata.

Širi koncept – zbir svih transakcija s finansijskim instrumentima, uključujući i one forme trgovanja koje su dostupne prosječnom građaninu.

• Transfer finansijskih sredstava od krajnjih pozajmljivača krajnjim uzajmljivačima kada se između njih pojavljuje finansijska institucija naziva se finansijska intermedijacija (finansijsko posredovanje ili indirektno finansiranje).

– Finansijski instrumenti – sve ono u šta investitori na finansijskom tržištu mogu investirati, tj. vrijednosnim papiri (HOV) i instrumenti koji proizilaze iz depozitnih i kreditnih odnosa. Javljaju se u formi novca, vlasničkih i dužničkih instrumenata.

• Istraživanja provedena u razvijenim zemljama (USA, Kanadi, UK, Japanu, Italiji, Njemačkoj i Francuskoj) pokazala su da se preduzeća češće finansiraju indirektno, preko finansijskih institucija, nego direktno, preko tržišta finansijskih instrumenata (dionica, obveznica i sl.).

• U razvijenom finansijskom sistemu (»finansijskoj areni«) postoje tri osnovna tipa finansijskih institucija, koja se dalje detaljno mogu raščlaniti kao na slici 1 (Leko, 2004).

– Na primjer, finansiranje preko finansijskih institucija u Njemačkoj i Japanu skoro je 10 puta veće od direktnog finansiranja.

Slika 1. Taksonomija finansijskih institucija

Depozitno - kreditne institucije

Banke

Depozitno - štedne institucije

Finansijske institucije

Centralna banka

Nedepozitne finansijske institucije

Ugovorne štedne institucije

Investicioni fondovi

Finansijske kompanije i

konglomerati

Državne i specijalne finansijske institucije

Investicione banke, brokeri i dileri

Ostale mješovite finansijske institucije

• Alternativno, trihotomija finansijskih institucija može se izvršiti i na sljedeći način (Ćirović, 2001):

• Komercijalne (poslovne) banke – depozitno-kreditne institucije, koje formiraju svoje izvore sredstava pretežno u vidu depozita (a vista, štednih i oročenih), dok plasmane sredstava ostvaruju u vidu zajmova (kratkoročnih zajmova za obrtna sredstva, investicionih, revolving, hipotekarnih, potrošačkih, etc.).

1)komercijalne banke,2)institucionalni investitori i3)investicione banke (berzanske firme).

– U depozitno-kreditne institucije spadaju i štedionice, a u kreditne ali ne i depozitne institucije finansijske kompanije.

• Institucionalni investitori prikupljaju sredstva u nedepozitnim oblicima, a zatim ta sredstva plasiraju u razne oblike finansijskih instrumenata na tržištu kapitala. Ovdje spadaju:

• Investicione banke formiraju svoj finansijski potencijal uglavnom na osnovu emisije dionica, kojima finansiraju svoje kratkoročne transakcije na primarnom i sekundarnom tržištu kapitala. Takve su:

a) osiguravajuća društva,

b) penzioni fondovi i

c) investicioni fondovi.

a) investicione banke u užem smislu,b) brokerske i dilerske firme ic) merchant [merčent] banke.

• Osnovna razlika između komercijalnih banaka, s jedne, i institucionalnih investitora i investicionih banaka, s druge strane, je u tome što komercijalne banke posluju u sferi depozitno-kreditnih odnosa, a institucionalni investitori i investicione banke su vezani za funkcionisanje tržišta kapitala.

• Distinkcija između komercijalnih i investicionih banaka (pored toga što su prve kreditne institucije a druge berzanske firme):– obrt kapitala investicionih banaka veći je nego

kod komercijalnih zbog toga što investicione banke imaju vrlo veliki obim transakcija u odnosu na dionički kapital;

– kod investicionih banaka postoje i dosta visoki rizici, posebno kada je u pitanju garantna funkcija istih kod emisije dionica i obveznica na primarnom tržištu kapitala, a djelimično i dilerska funkcija na sekundarnom tržištu kapitala;

– stopa profitabilnosti investicionih banaka u prosjeku je znatno veća od odgovarajuće stope komercijalnih banaka.

• Procentualno učešće pojedinih tipova finansijskih institucija:– Prema podacima Banke za međunarodna poravnanja

(BIS) i Međunarodnog monetarnog fonda (IMF) iz 1994. god., učešće banaka u finansijskom posredovanju razvijenih zemalja kretalo se od 23% u USA, preko 77% u Njemačkoj, do 79% u Švedskoj i Japanu. Uprkos evidentnom opadanju broja banaka u

finansijskim sistemima razvijenih zemalja, posebno USA, u skorije vrijeme (npr. broj komercijalnih banaka u USA opao je sa cca. 14.000 na 8.000 u periodu između 1980. i 2002. god.), opšteprihvaćeno je mišljenje da nije došlo do opadanja njihovog relativnog značaja. Transformisane u specifične finansijske konglomerate koji obavljaju sve poslove na finansijskom tržištu, banke sve više postaju tzv. full service banke (banke potpune usluge, »finansijske robne kuće«).

– Aktiva banaka, osiguravajućih društava i investicionih fondova činila je 2002. god. prema podacima Federalnih rezervi (FED) 52,1% ukupne aktive finansijskih institucija (FIs) u USA, a prema podacima regulatornih institucija u Republici Hrvatskoj čak 93,2% ukupne aktive FIs u toj zemlji. Prema reklasifikovanim podacima bilansa stanja bh. institucionalnih učesnika na bh. finansijskim tržištima sa stanjem na dan 31.12.2002. god., aktiva banaka i osiguravajućih društava činila je 95,3% ukupne aktive FIs u BiH (preostalo su činile aktive: penzionih fondova sa 0,6%; državnih finansijskih institucija sa 2,8% i brokerskih i dilerskih firmi sa 1,3%).

– Prema podacima regulatornih institucija u našoj zemlji, situacija se nije značajno promijenila ni u skorije vrijeme. Primjera radi, prema podacima iz 2006. god., aktiva banaka (80,69%), osiguravajućih društava (8,23%) i investicionih fondova (3,75%) činila je 92,67% ukupne aktive FIs u BiH (preostalo su činile aktive mikrokreditnih organizacija sa 2,77% i lizing društava sa 4,57%).

Banke kao finansijske institucije sui generis

• Banke (franc. banque, tal. banco – klupa, mjenjački sto, pult za promjenu novca) su gotovo najvažnije finansijske institucije, najstarije su (stare više od 2.000 god.) i najpoznatije.

• Sredstva koja se drže u bankama USA čine cca. 1/5 ukupnih sredstava i veći dio prihoda svih finansijskih institucija u USA. U drugim državama, npr. u Japanu, banke drže blizu 2/3 svih sredstava koja cirkulišu u okviru domaćeg finansijskog sistema. Razlika je u tome što, u USA, institucije koje pružaju finansijske usluge mogu, a to i čine, da konkurišu jedna drugoj u ponudi svojih usluga preduzećima, potrošačima i državama.

• Pojmovno određenje banaka:

– Banke su finansijske institucije koje obavljaju platnoprometne i intermedijarne (tj. depozitno- kreditne) usluge.

– Banka je bilo koja kompanija koja pruža usluge deponovanja sredstava koja podliježu povlačenju na zahtjev (na osnovu čeka ili elektronskog transfera sredstava) i odobrava zajmove komercijalne ili poslovne prirode (npr. kredite privatnim kompanijama koje žele da uvećaju zalihe robe ili kupe novu opremu).

– Banka je specifični privredni i tržišni subjekt, sui generis preduzeće, koje na osnovu prenesenih ovlaštenja i povjerenja posreduje u transferisanju tuđih sredstava, prije svega na kreditnoj osnovi,

– obavljajući sve depozitne, kreditne i novčane transakcije između finansijski suficitnih i finansijski deficitnih transaktora, vršeći pri tome sekundarnu emisiju novca uz ispoljavanje visokog stepena profesionalnosti, organizovanosti i adaptibilnosti na promjene u društveno-ekonomskom okruženju, što neposredno doprinosi maksimizaciji efekata sopstvene makroekonomije, i posredno utiče na optimizaciju korištenja uvijek relativno oskudnih finansijskih resursa na nivou makro sistema.

– Riječ »banka« označava pravno lice (dioničko društvo) koje obavlja poslove primanja novčanih depozita i davanja kredita, kao i druge poslove u skladu sa Zakonom o bankama (Sl. novine F BiH, br. 39/98, 32/00, 48/01, 41/02, 58/02 i 13/03).

Niko ne može u svoje ime i za svoj račun primati ili omogućiti primanje depozita u novcu niti davati kredite na području Federacije, ako nema dozvolu Agencije za bankarstvo F BiH (FBA), u skladu sa ovim zakonom.

Zahtjev za izdavanje bankarske dozvole osnivači podnose FBA pismeno, a sadrži sljedeće: ugovor o osnivanju potpisan od svih osnivača, nacrt statuta i dr. osnivačkih akata prema uputstvu FBA; podatke o kvalifikacijama i iskustvu predviđenog nadzornog odbora i uprave banke; iznos dioničkog i drugih oblika kapitala banke; plan i projekcije poslovanja (vrste predviđenih djelatnosti, strukturu organizacije i sl.) i popis vlasnika banke.

Rješenje o izdavanju dozvole FBA je dužna donijeti u roku od 60 dana od dana prijema zahtjeva. FBA uručuje dozvolu samo ako je prethodno uplaćen minimalni iznos dioničkog kapitala.

Minimalni iznos dioničkog kapitala u novcu banke i minimalni iznos neto-kapitala koji banka mora održavati, ne mogu biti manji od 15 miliona KM.

• Banke – moderno viđenje:

• Postoji širok spektrum bankarskih rizika (slika 2).

– Banka je »finansijska institucija u kojoj možete pozajmiti novac samo ako možete da dokažete da Vam on nije potreban«. (poznata anegdota)

– »mašine za rizike« ("risk machines")

– »firme koje prave novac preuzimajući rizike« (“firms that make money by taking risks")

– »profesionalni preuzimaoci (preuzimači) rizika« ("professional takers of risks")

banka preuzima rizike, transformiše ih i inkorporira u bankarske proizvode i usluge

Te

me

ljni tip

ov

i T

em

eljn

i tipo

vi b

an

ka

rsk

ihb

an

ka

rsk

ih rizik

a rizik

a

Tržišni rizikTržišni rizik ((market riskmarket risk))

- Rizik kamatne stopeRizik kamatne stope- Rizik deviznog kursaRizik deviznog kursa

Kreditni rizikKreditni rizik((credit/default riskcredit/default risk))

- Aktivni Aktivni vs.vs. pasivni kreditni rizik pasivni kreditni rizik- Kreditni rizik specifičan za firmu Kreditni rizik specifičan za firmu vs.vs. sistemski kreditni sistemski kreditni rizikrizik

Rizik saugovaračaRizik saugovarača((counterparty riskcounterparty risk))

- Rizik neperformansnog klijenta ili trgovinskog partneraRizik neperformansnog klijenta ili trgovinskog partnera

Rizik likvidnostiRizik likvidnosti((liquidity riskliquidity risk))

- Normalni rizik likvidnostiNormalni rizik likvidnosti- Krizni rizik likvidnostiKrizni rizik likvidnosti

Operativni rizikOperativni rizik((operational riskoperational risk))

- Tehnički riziciTehnički rizici- Organizacioni riziciOrganizacioni rizici

Rizik inherentan Rizik inherentan polisama osiguranjapolisama osiguranja((underwriting riskunderwriting risk))

- Negativna (pogrešna) selekcijaNegativna (pogrešna) selekcija- Moralni hazardMoralni hazard

Te

me

ljni tip

ov

i T

em

eljn

i tipo

vi b

an

ka

rsk

ihb

an

ka

rsk

ih rizik

a rizik

a

Zakonski rizikZakonski rizik((legal risklegal risk))

- Rizik izmjene zakona, mišljenja suda i propisaRizik izmjene zakona, mišljenja suda i propisa- Prevare i kršenja propisa od strane zaposlenika Prevare i kršenja propisa od strane zaposlenika bankebanke

Rizik modelaRizik modela((model riskmodel risk))

- Rizik da zbog loših modela u određivanju vrijednostiRizik da zbog loših modela u određivanju vrijednosti finansijskih instrumenata i evaluaciji rizika trgovinskihfinansijskih instrumenata i evaluaciji rizika trgovinskih aktivnosti aktivnosti bankebanke preuzmu prevelike rizike preuzmu prevelike rizike

Rizik događajaRizik događaja ((event riskevent risk))

- Slom berzeSlom berze- Iznenadne promjene u poreskom sistemuIznenadne promjene u poreskom sistemu- Iznenadne promjene u regulatornoj politiciIznenadne promjene u regulatornoj politici- Kolaps kursa neke valute Kolaps kursa neke valute - Teroristički napadiTeroristički napadi- Razne katastrofe (npr. ratovi, revolucije, zemljotresi, oluje) Razne katastrofe (npr. ratovi, revolucije, zemljotresi, oluje)

Strateški rizikStrateški rizik((strategic riskstrategic risk))

- Rizik povezan sa poslovnim planovima i strategijama Rizik povezan sa poslovnim planovima i strategijama bankebanke

Poslovni rizikPoslovni rizik((business riskbusiness risk))

- Rizik poslovnog ciklusaRizik poslovnog ciklusa- Fluktuacije prihoda (npr. po osnovu provizija) Fluktuacije prihoda (npr. po osnovu provizija) bankebanke etc.etc.

Tem

eljni tip

ovi

Tem

eljni tip

ovi b

ankarskih

ban

karskih rizika rizika

Reputacijski rizikReputacijski rizik((reputation riskreputation risk))

- Rizik da negativni publicitet u pogledu poslovne prakse Rizik da negativni publicitet u pogledu poslovne prakse bankebanke dovede do gubitka prihoda ili, pak, sudskog spora dovede do gubitka prihoda ili, pak, sudskog spora

Sistemski rizikSistemski rizik((sistemic risksistemic risk))

- Varijacije generalnog nivoa kamatnih stopaVarijacije generalnog nivoa kamatnih stopa- Bazni rizikBazni rizik- Inflacija Inflacija etc.etc.

Rizik solventnostiRizik solventnosti((solvency risksolvency risk))

- Definitivni i agregatni rizik Definitivni i agregatni rizik bankebanke

Slika 2. Taksonomija bankarskih (finansijskih) rizika

• Bitne karakteristike bankarskog poslovanja: 1) Transformacija sredstava – banke transformišu

kratkoročniju (likvidniju) depozitnu pasivu u dugoročniju (manje likvidnu) kreditnu aktivu.

2) Evaluacija tražilaca (potencijalnih korisnika) zajmova – banka kao finansijski posrednik procjenjuje kreditni rizik u ime deponenata čija sredstva plasira, tj. ona umjesto davalaca sredstava procjenjuje sigurnost i racionalnost plasmana u vidu zajmova.

3) Depozitni potencijal banaka predstavlja pool [pul] sredstava koji se formira na osnovu depozita velikog broja investitora (deponenata). S druge strane, svoj finansijski potencijal banka plasira putem većeg broja zajmova raznim korisnicima (diversifikacija ili

disperzija rizika), pri čemu do izražaja dolazi dejstvo zakona velikih brojeva, tako da eventualne greške kod evaluacije kreditne sposobnosti dužnika ostaju u granicama prihvatljivog kreditnog rizika koji je a priori izračunat i inkorporiran u cijenu kredita (putem riziko premije kao dijela ukupne kamatne stope).

4) Dok se u bilansnom smislu banka može okarakterisati kao kolekcija aktive i pasive u koju ulaze razni finansijski instrumenti, u pravnom smislu ona se može koncipirati kao kolekcija pravnih ugovora koji se odnose na depozite i zajmove, kao glavne pozicije aktive i pasive bilansa stanja banke.

Bilansi banke (pojednostavljena forma)

 Tabela 1. Pojednostavljeni prikaz bilansa stanja banke

 Tabela 2. Pojednostavljeni prikaz bilansa uspjeha banke

Kamatna marža plus naknade

- Operativni troškovi = Operativni dobitak (EBTD) - Deprecijacija - Provizije - Porez = Neto dobitak

Aktiva Pasiva

Gotovina Krediti Finansijska aktiva Fiksna aktiva Vanbilansna evidencija (primljene kontingencije)

Kratkoročni dug Depoziti Finansijske obaveze Dugoročni dug Kapital Vanbilansna evidencija (date kontingencije)

• Način izrade obrazaca bilansà stanja i uspjeha, kao i vanbilansne evidencije, banaka koje posluju na području BiH propisuje supervizor (entitetska Agencija za bankarstvo).

• Na primjer, aktivu banke (prema principu opadajuće likvidnosti) čine sljedeće pozicije: – novčana sredstva i računi depozita kod depozitnih institucija;– vrijednosni papiri za trgovanje;– plasmani drugim bankama;– krediti, potraživanja po poslovima lizinga i dospjela potraživanja;– vrijednosni papiri koji se drže do dospijeća;– poslovni prostor i druga poslovna (fiksna) aktiva;– ostale nekretnine;– investicije u nekonsolidovana povezana preduzeća,– ostala aktiva i– rezerve za potencijalne gubitke (koje su odbitna stavka).

• Obaveze sačinjavaju pozicije:

• Kapital sačinjavaju pozicije:

– depoziti (a vista, štedni i oročeni);– uzete pozajmice – dospjele obaveze;– uzete pozajmice od drugih banaka;– obaveze prema vladi;– obaveze po uzetim kreditima i ostalim pozajmicama;– subordinisani dugovi i subordinisane obveznice i– ostale obaveze.

– trajne preferencijalne dionice,– obične dionice,– emisiona ažija,– neraspoređeni dobitak i rezerve kapitala, – kursne razlike i– ostali kapital.

• U bilansu uspjeha, banka prikazuje prihode i rashode i ostvareni poslovni rezultat. Prihodi mogu da uključuju sljedeće pozicije:– Prihodi od kamata

– Operativni prihodi

kamatonosni računi depozita kod depozitnih institucija, plasmani drugim bankama sa rezervnog računa kod CB

BiH, krediti i poslovi lizinga, vrijednosni papiri koji se drže do dospijeća, vlasnički vrijednosni papiri, ...

prihodi po osnovu poslovanja sa devizama, naknade po kreditima, naknade po vanbilansnim poslovima, naknade po izvršenim uslugama, prihodi po osnovu poslova trgovine ostvarenih na

stavkama aktive, ...

• Potencijalni rashodi banke:

• U vanbilansnoj evidenciji, banka vodi pozicije koje sadrže mogućnost, nižeg ili višeg stepena, da će određene obaveze biti uknjižene u bilans stanja. Najčešće pozicije su garancije i akreditivi...

– Rashodi od kamata

– Nekamatni rashodi

depoziti, uzete pozajmice – dospjele obaveze, uzete pozajmice od drugih banaka, obaveze po uzetim kreditima i ostalim pozajmicama, subordinisani dugovi i subordinisane obveznice, ...

troškovi rezervi po osnovu kreditnog rizika, troškovi plata i doprinosa, varijabilni, fiksni i režijski troškovi poslovanja banke, ...

• Klasifikacija (vrste) banaka:

– Komercijalne vs. investicione [(Ćirović, 2001); Glass-Steagallov zakon u USA (1933/99.), et al.]

– Centralne (emisione) banke, depozitno-kreditne banke, specijalizirane banke, univerzalne banke i štedionice (Srb, Matić, 2000)

– Komercijalne (poslovne, depozitne, kreditne), kao banke kratkoročnog kreditiranja proizvodnje i prometa, i razvojne (industrijske, građevinske, hipotekarne, investicione), kao banke dugoročnog kreditiranja privrednog razvoja (Leko, 2004)

– Komercijalne banke, štedionice, zadružne banke, hipotekarne banke, lokalne banke, centralne, finansijsko-privredne banke, investicione banke, trgovačke banke, međunarodne banke, poslovne banke sa velikim ovlaštenjem, poslovne banke sa ograničenim ovlaštenjem, banke koje vrše bankarske usluge, banke koje posluju sa manjinskim grupama, narodne banke, državne banke, osigurane banke, banke članice, banke afilijacije, banke koje odobravaju posebne beneficije, univerzalne banke (Rose, Hudgins, 2005)

– Banke malih transakcija (retail banks) ili bankarstvo na malo i banke velikih transakcija (wholesale banks) ili bankarstvo na veliko (Zaklan, 2000) ...

• Bankarske usluge tokom historije:– Obavljanje mjenjačkih poslova– Eskontovanje trgovačkih papira i odobravanje

zajmova za poslovanje– Usluge štednih uloga– Čuvanje predmeta od vrijednosti i potvrde o

vrijednosti– Podrška državnim aktivnosti pomoću kredita– Usluge tekućih računa (depozita po viđenju)– Povjereničke usluge

• Usluge koje su banke (i mnogi njeni konkurenti iz oblasti finansija) tek od nedavno počele da pružaju:– Odobravanje potrošačkih kredita– Finansijske savjetodavne usluge– Upravljanje gotovinom– Usluge lizinga opreme– Usluge odobravanja zajma za započinjanje

poslovanja– Prodaja osiguranja– Prodavanje penzionih sistema

• Glavni trendovi koji utiču na banke (i druge finansijske institucije):– Povećanje broja usluga– Povećanje konkurencije– Deregulacija od strane države– Mješavina sredstava sa izuzetnom kamatnom

osjetljivošću– Tehnološka promjena– Udruživanje i geografska ekspanzija– Preklapanje poslova– Globalizacija– Povećan rizik od lošeg poslovanja ili

bankrotstva

• Faktori novih trendova u finansijskoj strukturi mogu se subsumirati i na sljedeći način:1)Deregulacija

2)Konkurencija

3)Globalizacija (internacionalizacija poslovanja velikih FIs)

4)Informaciona tehnologija (razvoj telekomunikacionih sistema i kompjuterskih tehnologija).

veći stepen konkurencije između svih tipova FIs, ukidanje ograničenja u pogledu uže specijalizacije FIs formiranje (depozitnih) kamatnih stopa na osnovu

tržišnih metoda

cjenovna proizvodna

• Četiri su projekcije budućeg razvoja bankarstva (perspektive bankarstva):1)U savremenoj fazi privrednog razvoja, finansijski

sistem, a s njim i bankarski sektor, spada u najpropulzivnije djelatnosti.

2)Deregulacija bankarstva nosi sa sobom veći stepen konkurencije između banaka, kao i banaka i nebankarskih FIs.

3)Transformacioni procesi u bankarstvu djeluju u pravcu obrazovanja fleksibilnijih finansijskih struktura i, samim tim, fleksibilnijih bankarskih institucija.

4)U uslovima povećane sistemske nestabilnosti, za banke od ključnog značaja postaje njihova sposobnost i spremnost da upravljaju rizicima.