1. ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR

11

1. ÜNİTEBİR KAHRAMAN

DOĞUYOR• XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti

• Mustafa Kemal’in Çocukluk ve Öğrenim Hayatı

• Mustafa Kemal’in Fikir Hayatı

• Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

Görsel 1.1: Mustafa Kemal, Sofya’daki baloda yeniçeri kıyafetiyle, Bulgaristan, Sofya, 11-12 Mayıs 1914

BİR KAHRAMAN DOĞUYOR

12

Etkinlik 1: Avrupa’nın Yükselişi

Osmanlı Devleti, XVIII. yüzyıla kadar Avrupa devletleri karşısında güçlü bir konumdadır ancak gerek devlet kurumlarındaki bozulmalar gerekse Avrupa’da meydana gelen olay ve gelişmelerin etkisiyle eski gücünü kaybetmiştir. Osmanlı Devleti, Avrupa’daki gelişmelerin etkisiyle içine düştüğü zor durumdan kurtul-mak, azınlıkların isyanlarına son vermek ve devletin dağılmasını önlemek amacıyla yöne-timde düzenlemeler yapmıştır. Avrupa’da yaşanan gelişme ve sonuçları “A” şeridi üzerinde, Osmanlı Devleti’nde ya-şanan gelişmeleri “B” şeridi üzerinde kronolojik olarak gösteriniz.

XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti

Sanayi Devrimi Tanzimat Fermanı

I. MeşrutiyetMilliyetçilik II. Meşrutiyet Sömürgecilik

Fransız İhtilaliIslahat Fermanı

12 3

4B

12 3

4A


13

Aşağıdaki bilgileri önce eşleştiriniz. Daha sonra olayların gerçekleştiği ülkeleri haritada bularak işaretleyiniz.

Etkinlik 2: Avrupa’daki Gelişmeler

K

G

DB

0 250 500 750

O S M A N L I D E V L E T İ

KıbrısGiritAKDENİZ

KARADENİZ

Osmanlı Devleti’nde milliyetçiliğin etkisiyle ortaya çıkmış ilk ayaklanmadır.

Osmanlı Devleti’nden ilk kez bir topluluğun ayrılmasına neden olmuştur.

İmparatorlukların yıkılmasına ve ulusal devletlerin kurulma-sına zemin hazırlayan 1789 tarihli olaydır.

Osmanlı pazarları Avrupa’dan gelen ucuz ve kaliteli ürün-lerle dolmuştur.

Sanayi Devrimi

Rum İsyanı

Sırp İsyanı

Fransız İhtilaliA

B

C

D

Harita 1.1: Avrupa haritası, 1815.


14

Fransız İhtilali ile yayılan eşitlik, özgürlük, adalet, demokrasi gibi fikirler; Osmanlı Devle-ti’nde de demokratikleşme hareketlerini başlatmıştır. Osmanlı devlet adamları, “milliyet-çilik” fikri sonucu başlayan azınlık isyanlarını bu demokratikleşme adımlarıyla önlemek istemişlerdir. Tarih şeridini ve verilen bilgileri dikkate alarak 15. sayfadaki cümlelerden doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” kutucuğunu işaretleyiniz.

Etkinlik 3: Osmanlı Devleti’nin Demokratikleşme Çabaları

ISLAHAT FERMANI

Islahat Ferma-nı, Kırım Savaşı’n-dan sonra toplanan Paris Konferansı’n-da Avrupa Devlet-lerinin Osmanlının iç işlerine müdaha-lesini engellemek amacıyla yayımlan-dı. Islahat Ferma-nı ile azınlık hakla-rı genişletilmişse de bu durum onları memnun etmediği gibi Osmanlı Devle-ti’nin dağılmasını da önleyememiştir.

I. MEŞRUTİYET

Genç Osmanlılara (Jön Türkler) göre azınlık isyanlarının önlenebilmesi için bir anayasanın ha-zırlanması ve mec-lisin açılması gerek-liydi. Genç Osman-lılar, meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren Sultan II. Abdülha-mit’i tahta geçirdi-ler. Osmanlı Devle-ti’nin ilk anayasası olan Kanun-ı Esa-si’nin ilan edilmesiy-le Meşrutiyet Döne-mi başladı. Sultan II. Abdülhamit 1877-78 Osmanlı-Rus Sa-vaşı’ndaki yenilgiyi gerekçe göstererek Mebusan Meclisini kapattı.

II. MEŞRUTİYET

İttihat ve Terakki Ce-miyeti Meşrutiyetin yeniden ilan edilme-si için harekete ge-çince baskılara da-yanamayan Sultan II. Abdülhamit, Me-busan Meclisini tek-rar açtı. Anayasanın yürürlüğe konulma-sıyla II. Meşrutiyet Dönemi başlamış oldu. 1909 yılında İstanbul’da meşruti-yet karşıtlarının çı-karttığı “31 Mart Ayaklanması” Sela-nik’ten gelen “Hare-ket Ordusu” tarafın-dan bastırıldı. Sultan II. Abdülhamit taht-tan indirilerek yeri-ne Sultan V. Mehmet Reşat geçirildi.

TANZİMAT FERMANI

Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu olarak da bilinen bu fermanın amacı; devletin da-ğılmasını önlemek, azınlık isyanlarını sona erdirerek azın-lıkların devlete bağ-lılıklarını arttırmaktır. Bu ferman ile tüm vatandaşlar kanun önünde eşit kabul edilmiş böylece “Osmanlıcılık” dü-şüncesi devlet politi-kası hâline gelmiştir.

Görsel 1.2: Osmanlı Mebusan Meclisinin 17 Aralık 1908 Açılış Merasimi

Sultan Abdülmecit Sultan II. Abdülhamit

1839 18761856 1908


15

1. Tanzimat Fermanı ile Müslüman ve gayrimüslim herkesin kanun önünde eşit kabul edildiği “Osmanlıcılık” politikası uygulandı.

2. Islahat Fermanı, Avrupa’nın Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahalelerini engellemek amacıyla yayımlandı.

3. 31 Mart Ayaklanması, Osmanlı Devleti’nde saltanat yönetimine karşı çıkan bir isyan hareketidir.

4. Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli, meşrutiyetin ilanıyla değişti.

5. Meşrutiyetin ilanıyla padişahın yetkileri arttı.

6. Islahat Fermanı,”Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu” olarak da bilinmektedir.

7. Kanun-ı Esasi, Osmanlı Devleti’nin ilk anayasasıdır.

8. 31 Mart Ayaklanması, Selanik’ten gelen Hareket Ordusu tarafından bas-tırıldı.

9. Tanzimat ve Islahat Fermanları, Sultan II. Abdülhamit Dönemi’nde ilan edildi.

10. 31 Mart Ayaklanması bastırıldıktan sonra II. Abdülhamit tahttan indirile-rek yerine Sultan V. Mehmet Reşat getirildi.

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Görsel 1.3: Mustafa Kemal (sağ başta) Hareket Ordusu ile, Selanik,1909


16

Etkinlik 4: Osmanlı Devleti’nde Fikir Akımları

XIX. ve XX. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu zor durumdan kurtarmak ve devletin yıkılışını önlemek için bazı devlet adamları ve aydınlar çeşitli fikirler ileri sürmüştür. Bu fikir akımları ve temsilcileri aşağıdaki renkli kutuların içinde verilmiştir.

Renkli kutuların üstündeki kutucuklarda boş bırakılan noktalı yerlere uygun fikir akım-larının adlarını yazınız.

Bu düşüncey-le Osmanlı top-raklarında yaşa-yan her millete dil, din, ırk ayrımı gözetmeden eşit haklar verildi. Bu akımla azınlıkların ayaklanmaları ön-lenmek istendi. Balkan Savaşları sonucunda Bal-kan milletlerinin Osmanlıdan ayrıl-masıyla geçerlili-ğini kaybetti.

Başlıca temsil-cileri: Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi.

II. Meşrutiyet Dö-nemi’nde Türkleri millî bir duyguy-la birleştirmeyi amaçlayan bu dü-şünce, Balkan Sa-vaşları sonrasında etkisini daha çok hissettirdi. Yeni Türk Devleti’nin kuruluş aşamasın-da etkili oldu.

Başlıca temsilci-leri: Ziya Gökalp, Mehmet Emin (Yurdakul), Yusuf (Akçura).

Sultan II. Abdülha-mit’in devlet poli-tikası olarak uygu-ladığı bu düşün-ceye göre İslam dünyası, aynı za-manda Müslüman-ların halifesi olan Osmanlı padişa-hı etrafında birle-şirse devlet dağıl-maktan kurtulur. I. Dünya Savaşı yıl-larında Arapların İngilizlerle iş birli-ği yapması üzerine önemini kaybetti.

Başlıca temsilcile-ri: Sultan II. Ab-dülhamit, Meh-met Âkif (Ersoy).

Temeli XVIII. yy ıs-lahatlarına daya-nan bu düşünce-ye göre Osmanlı Devleti, Batı’nın bilim-teknik ve yö-netim anlayışını örnek alırsa da-ğılmaktan kurtu-lacaktı. Bu akım cumhuriyetin ila-nından sonra inkı-lapların gerçekleş-tirilmesinde etkilioldu.

Başlıca temsilcileri:Tevfik Fikret, Abdullah Cevdet.

Namık Kemal21 Aralık 1840, Tekirdağ

2 Aralık 1888, Sakız Adası

Ziya Gökalp23 Mart 1876, Çermik25 Ekim 1924, İstanbul

M. Âkif (Ersoy)20 Aralık 1873, İstanbul27 Aralık 1936, İstanbul

Tevfik Fikret24 Aralık 1867, İstanbul

19 Ağustos 1915, İstanbul


17

Etkinlik 5: Mustafa Kemal ve Selanik

“Selanik şehrinin hangi özellikleri Mustafa Kemal’in yetişmesinde ve fikir dünyasının gelişmesin-de etkili olmuştur?” sorusuna yanıt arayan 8. sınıf öğrencisi Eren, yukarıdaki metinden hareketle çantasına doğru yanıt olarak hangi dosyaları koymalıdır?

Seçtiğiniz dosyalara ait harfleri çantadaki boş dairelerin içine yazınız.

Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki gelişmiş şehirlerinden birisi olan Selanik, işlek bir li-mana sahipti. Şehrin Avrupa’yla olan demir yolu bağlantısı, şehirde ticari ve ekonomik hayatı canlandırmıştı. Selanik’te resmî vila-yet gazetesi, birçok dilde yayımlanmaktay-dı. Ayrıca şehirde Avrupa’da çeşitli dillerde basılan gazete, dergi ve kitapları da takip etme imkânı bulunmaktaydı. Selanik’te Türk, Rum, Sırp, Yunan, Bulgar ve Yahudi gibi farklı etnik ve dinî kökenlerden gelen topluluklar birlikte yaşamaktaydı. Şehrin bu çok uluslu yapısı, zengin bir kültürel orta-mın oluşmasını da beraberinde getirmek-teydi. Bu ortam; Mustafa Kemal’in farklı dü-şünce ve inançlara karşı saygılı olmasında, demokratik bir kişilik kazanmasında etkili olmuştur.

Avrupa’da basılan çe-şitli gazete, dergi ve kitapları takip etme imkânının olması.

Çeşitli etnik ve dinî kökenden topluluk-

ların olması.

Zengin bir kültürel ortamın olması.

A

C

B

Şehirde resmî vi-layet gazetesinin

çıkarılması.

D

Şehirde ticari ve ekonomik hayatın

canlı olması.

E

Görsel 1.4: Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğduğu Ev, Selanik

Görsel 1.5: Kurmay Kı-demli Yüzbaşı Mustafa Kemal, Şam, Haziran 1907

Mustafa Kemal’in Çocukluk ve Öğrenim Hayatı


18

Etkinlik 6: Mustafa Kemal’in Çocukluğu ve Ailesi

Ayşe Öğretmen, öğrencileri için Mustafa Kemal’in hayatını konu edinen bir etkinlik hazır-lamıştır. Öğrencilerinden bu etkinlikte boş bırakılan yerleri verdiği kelimelerle tamamla-malarını istemektedir. Öğrenciler metinlerde boş bırakılan noktalı yerlere mavi kutucuklarda verilen hangi keli-meleri yazarlarsa etkinliği doğru yapmış olurlar?

Mustafa Kemal, çiftlikte kendisi-ne verilen görevleri yapıyordu. Bu görevlerden birisi de ..................... ............................. idi. Görevinin ge-reği olarak kardeşi ile beraber karga-ları kovmaktaydı.

tarla bekçiliği

Manastır

Langaza

Makbule

gümrük memurluğu

Fikriye

Mustafa Kemal, Selanik’te doğmuş-tur. Babası Ali Rıza Efendi, askerlik görevinden sonra uzun süre ........................................ yapmıştır.

Mustafa Kemal'in kar-deşlerinden üç tanesi küçük yaşta hastalıktan ölmüştü. En küçük karde-şi Naciye ise on iki ya-şında vefat edince Zü-beyde Hanım'ın çocuk-larından sadece Mustafa ve ..................... hayatta kalmıştı.

Mustafa küçük yaşta iken babası Ali Rıza Efendi vefat etti. Eşinin vefatın-dan sonra ekonomik sı-kıntılar çeken Zübeyde Hanım çocuklarıyla birlik-te kardeşi Hüseyin Efen-di'nin ..........................'da kâhyalık yaptığı çiftliğe taşındı.

Görsel 1.6: Mustafa Kemal

1

2

3

4


19

Etkinlik 7: Mustafa Kemal’in Öğrenim Hayatı

Mustafa Kemal’in öğrenim gördüğü okulların isimleri ve bu okullar hakkındaki bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. Basamaklarda verilen bilgilerle örtüşen okulların isimlerini basamakla-rın karşısında boş bırakılan noktalı yerlere yazınız.

Mustafa geleneksel yöntemlerle eğitim veren bu okula annesinin isteği ile yazılmış ancak kısa bir süre sonra bu okuldan ayrılmıştır.

Burada almış olduğu eğitim, onun millet ve Türklük fikirleri ile çağdaş-laşma düşüncesinin olgunlaşmasında etkili oldu. Ayrıca okulda arkadaş-larıyla birlikte bir gazete çıkarmada öncülük etmesi ve fikirlerini yayması onun liderlik yönünü geliştirmiştir.

Mahalle mektebine göre daha modern bir eğitim veren bu okula babasının isteğiyle devam etmiştir.

Annesinin isteği ile girmiş olduğu bu okula devam etmek istememiştir. Annesinden haber-siz girdiği bir başka okulun sınavını kazanınca bu okulu terk etmiştir.

Sınavla girmiş olduğu bu okulda kendisine matema-tik öğretmeni tarafından “Kemal” ismi verilmiştir.

Mustafa Kemal; bu okulda Ömer Naci, Namık Kemal, Meh-met Emin (Yurdakul) ile Fransız düşünürlerinden Montesqu-ieu (Monteskiyo), Jean Jacques Rousseau (Jan Jak Russo) ve Voltaire (Volter) gibi aydınların fikirlerinden etkilenmiştir.

Rumeli’den İstanbul’a gelen Mustafa Kemal, bu okulda ülke me-seleleri ile ilgilenmeye ve Batı’daki gelişmeleri yakından takip et-meye çalışmıştır. 459 öğrenci arasından sekizinci olarak mezun olmuştur.

Manastır Askerî İdadisi

Selanik Askerî Rüştiyesi

Mahalle Mektebi

İstanbul Harp Okulu

Şemsi Efendi Mektebi

Selanik Mülkiye Rüştiyesi

Harp Akademisi

1

2

3

4

5

6

7


20

Etkinlik 8: Mustafa Kemal’in Hayatını Etkileyen Kişiler

Aşağıdaki isimlere ait sayıları ilgili oldukları ifadelerin başındaki kutucuklara yazınız.

Mustafa Kemal’in Fikir Hayatı

2

4

6

8

9

1 Namık Kemal

Milliyetçilik ve Türkçülük üzerine yazdığı eserleri ile tanınır. Mustafa Kemal’i özellikle milli-yetçilik, tarih ve dil alanında etkilemiştir.

Vatan şairi olarak bilinir. Vatan sevgisini anlatan şiirleri ile Mustafa Kemal’i derinden etkilemiştir.

Kuvvetler ayrılığı fikrini savunur. Cumhuriyet ve demokrasi düşünceleriyle Mustafa Kemal’i etkilemiştir.

1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında yazdığı yurt ve ulus sevgisini dile getiren şiirleri ile Mustafa Kemal’i etkilemiştir.

Din ve ifade özgürlükleri konulu eserleriyle Mustafa Kemal’i etkileyen düşünürdür.

Ulusal egemenlik, ulus-devlet anlayışı gibi konularda Mustafa Kemal’i etkilemiştir.

‘’Millî Şair’’ olarak bilinir. Mustafa Kemal’in milliyetçilik düşüncesinde etkisi vardır.

Mustafa Kemal’e tarih bilinci kazandıran öğretmenidir.

Mustafa Kemal’e şiir ve edebiyat sevgisini aşılayan sınıf arkadaşıdır.

3 Mehmet Emin (Yurdakul)

5 Montesquieu

7 Tevfik Fikret

Mehmet Tevfik (Bilge)

Ömer Naci

Ziya Gökalp

Jean Jacques Rousseau

Voltaire


21

Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

Etkinlik 9: 31 Mart Olayı

31 Mart Olayı ile ilgili aşağıda verilen soruları cevaplayınız.

1. 31 Mart Olayı’ndan sonra hangi padişah tahttan indirilmiştir?

2. 31 Mart Olayı’nı bastıran or-dunun ismi nedir?

3. 31 Mart Olayı’nı bastıran ordu-nun komutanı kimdir?

4. 31 Mart Olayı’nı bastıran ordu hangi şehirde hazırlanmıştır?

5. 31 Mart Olayı’ndan sonra hangi padişah tahta geçmiş-tir?

6. 31 Mart Olayı’ndan sonra ülkede güç kazanan ce-miyetin adı nedir?

7. Mustafa Kemal’in 31 Mart Olayı’nı bastıran ordunun için-de yer alması onun hangi kişi-lik özelliğiyle ilgilidir?

8. 31 Mart Olayı’nı Türk demok-rasi tarihi açısından değerlen-diriniz.

Görsel 1.7: Mustafa Kemal, Hüseyin Hüsnü Paşa ile


22

Etkinlik 10: Trablusgarp Savaşı

Trablusgarp Savaşı ile ilgili doğru yanlış etkinliğini cevaplandırınız.

1. Trablusgarp Savaşı’nın en önemli nedenlerinden biri, sömürgecilik yarışına geç başla-yan İtalya’nın kendisine yakın bir sömürge toprağı arıyor olmasıdır.

2. Trablusgarp Savaşı’nda İngilizler, kendi kontrolünde olan Mısır’dan Osmanlı ordusu-nun geçmesine izin vermemiştir. Bu yüzden Osmanlı Devleti Trablusgarp’a ordu gön-derememiştir.

3. Trablusgarp Savaşı’nda Mustafa Kemal; Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar’da yerel halkı örgütleyerek İtalyanlara karşı büyük bir direniş göstermiştir.

4. Trablusgarp Savaşı sonucunda Uşi Antlaşması imzalanmış ve bu antlaşma ile Midye- Enez hattının batısı İtalyanlara bırakılmıştır.

5. Mustafa Kemal’in bu savaşta yerel halkı örgütlemesi onun teşkilatçı özelliğini göster-mektedir.

Doğru

Doğru

Doğru

Doğru

Doğru

Yanlış

Yanlış

Yanlış

Yanlış

Yanlış

Görsel 1.8: Mustafa Kemal, Trablusgarp, 1912


23

EG

E D

EN

İZİ

A K D E N İ Z

KA

RA

DE

Nİ Z

KARADAĞ

SIRBİSTAN

BULGARİSTAN

YUNANİSTAN

ROMANYA


Atina

İstanbul

Belgrad

Sofya

ManastırSelanik

Edirne

240 km120 km0

K

G

B D

Etkinlik 11: Balkan Savaşları

Aşağıdaki haritaları inceleyerek soruları cevaplandırınız.

1. Balkan Savaşları’nda Osmanlı Devleti, hangi devletle-re toprak bırakmak zorunda kalmıştır?………………………………………………………………………………………….......………..............………

2. Balkan Savaşları sırasında Osmanlı Devleti’nden ayrı-lan son Balkan devleti hangisidir?……………………………………………………………………………………..................................................

3. I. Balkan Savaşı’nda yer almayıp II. Balkan Savaşı’na katılan ve Bulgaristan’dan toprak alan devlet hangisidir?……………………………………………………………………………………..................................................

4. Her iki Balkan Savaşı’nda da toprak kazanan devletler hangileridir?………………………………………………………………………..................................................……………

5. Balkan Savaşları sonunda hangi devlet Ege Denizi’ne açılma fırsatı bulmuştur?………………………………………………………………...............................................……………………...

6. Balkan Savaşları öncesi Osmanlı Devleti ile sınır kom-şusu olup savaşlar sona erdiğinde sınır bağlantısı ke-silen devletler hangileridir?…………………………………………………………………………………......................................................

7. I. Balkan Savaşı’nda kaybettiği toprakların bir kısmını II. Balkan Savaşı’nda geri alan devlet hangisidir?…………………………………………………………………………............................................................…

8. Balkan Savaşları’nda Osmanlı Devleti’nden en az top-rak alan devlet hangisidir?………………………………………………………………………………………...............................................

9. Mustafa Kemal’in eğitim gördüğü şehirler Balkan Savaşları sonrası hangi ülkelerin sınırları içinde yer almıştır?…………………………………………………………………………………......................................................

EG

E D

EN

İZİ

A K D E N İ Z

KA

RA

DE

Nİ Z

KARADAĞ

SIR

BİS

TA

N

B U L G A R İ S T A N

YU

NA

Nİ S

TA

N

ARN

AVU

TLUK

ROMANYA


Belgrad

Sofya

Manastır

Atina

Selanik

İstanbulEdirne

240 km120 km0

K

G

B D

Yunanistan’ın aldığı topraklarBulgaristan’ın aldığı topraklar

Midye-Enez Hattı

Sırbistan’ın aldığı topraklarKaradağ’ın aldığı topraklarArnavutluk

KARADAĞ

SIR

BİS

TA

N

B U L G A R İ S T A N

YU

NA

Nİ S

TA

N

ARN

AVU

TLUK

ROMANYA


Manastır

Selanik

Sofya

BükreşBelgrad

Edirne İstanbul

Atina

EG

E D

EN

İZİ

A K D E N İ Z

Bulgaristan’ın kaybettiği topraklar

KA

RA

DE

Nİ Z

240 km120 km0

K

G

B D

Harita 1.2: I. Balkan Savaşı öncesi Balkanlar

Harita 1.3: I. Balkan Savaşı’n-da Osmanlı Devleti’nin kaybettiği

topraklar

Harita 1.4: II. Balkan Savaşı son-rası Bulgaristan’ın kaybettiği

topraklar


24

Etkinlik 12: Mustafa Kemal’in Kişilik Özellikleri

Mustafa Kemal’in kişilik özellikleri ile bu özelliklerin açıklamalarını eşleştiriniz. Eşleşmeyen özelliklerin önündeki harflerle anahtar kelimeyi oluşturunuz.

Kişileri bir araya getirip bir hedef doğrultusunda birleştirmek.

Yeniliklerden yana olmak, yeniliklere uyum sağlamak.

Ülkesi için her şeyi göze almak, ülkesini sevip kollamak.

Fikirlerini gizlemeden eksiksiz ifade etmek.

Hayalperest olmayıp gerçekleştirilebilecek hedefler belirlemek.

Bir işi zamanında yapmak, belirlenen kurallar dışına çıkmamak.

Sanata ve sanatçıya değer vermek.

A T N

Z S P

Ü R I

K İ Y

E D M

vatan ve millet sevgisi idealistliği teşkilatçılığı

disiplin anlayışı ileri görüşlülüğü mantıklı ve gerçekçi oluşu

askerî deha oluşu çok yönlülüğü sanatseverliği

yöneticiliği insan sevgisi yaratıcı düşünme gücü

kararlı ve mücadeleci oluşu inkılapçılığı açık sözlülüğü

Henüz gerçekleşmemiş olaylar hakkında isabetli tahminlerde bulunmak.

ANAHTAR KELİME

ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI

25

A) Aşağıdaki küpü numaralarla belirtilen ifadelere uygun olarak yönerge doğrultu-sunda doldurunuz. Küpü doldururken,

• İfadelerin yanındaki şekilleri göz önünde bulundurunuz.

• Küpteki siyah kutucukları boş bırakınız.

• Numaralı kutucuklardan başlayınız.

15

711

12

13

14

9

56

2

1

10

84

3

1. Genç Osmanlılar tanımında kullanılan “Genç” anlamına gelen, Fransızcadan alı-nan kelime.

2. Fransız İhtilali sonrası yayılan, çok uluslu devletlerin yıkılmasında etkili olan fikir.

10. Mustafa Kemal’in birden fazla alanda başarılı olmasını sağlayan kişilik özelliği.

11. Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu olarak da bili-nen 3 Kasım 1839 tarihli ferman.

12. Mustafa Kemal’in fikir hayatını etkileyen Fransız yazarlardan biri.

13. Islahat Fermanı ile kaldırılan vergi.

14. Balkan Savaşları sonunda Yu-nanistan ile imzalanan antlaş-ma.

15. Mustafa Kemal’in eğitim hayatına başladığı şehir.

4. Mustafa Kemal’i hitabet ve edebiyat alanında etkileyen sınıf arkadaşı.

5. Mustafa Kemal’in askerî ataşe olarak görev yaptığı şehir.

6. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri.

7. Trablusgarp Savaşı sonrası imzalanan antlaşma.

8. Osmanlı Devleti’nde lise dengi okul.

9. 31 Mart Olayı’nda isyancıların karşı çıktığı yönetim şekli.

3. Bütün Müslümanların halife et-rafında toplanmasını amaçlayan düşünce akımı (ümmetçilik).


26

B) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan noktalı yerlere uygun kelimeleri yazınız.

1. Fransız İhtilali sonrası yayılan ……………………….. düşüncesi, azınlık ayaklanmalarına ve çok uluslu devletlerin yıkılmasına zemin hazırlamıştır.

2. Sanayi devrimi ve coğrafi keşifler Osmanlı Devleti’ni en çok ……………………… yön-den olumsuz etkilemiştir.

3. Osmanlı vatandaşlarını dil, din, ırk farkı gözetmeksizin eşit sayan ilk belge ……………………….’dır.

4. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasının önlenmesi için ‘’Yönetimsel, hukuksal ve toplumsal alanda modernleşmesi gerekir.’’ görüşü ............................... tır.

5. ..........................., Mustafa Kemal’in doğduğu ve Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılan kapısı niteliğindeki şehirdir.

6. Mustafa Kemal’in “fikirlerimin babası” diye nitelendirdiği, Türkçülük düşüncesinin öncü ismi olan kişi ………………………………‘tır.

7. Mustafa Kemal’in ilk askerî başarısı,……………….………………. ‘ta gerçekleşen Der-ne ve Tobruk mücadeleleridir.

8. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri ……………’dır.

9. “Yurtta sulh, cihanda sulh.” sözü Mustafa Kemal’in ..................................... özelliğini göstermektedir.

10. Romanya I. Balkan Savaşı’na katılmayıp ......................... Savaşı’na katılmıştır.

C) Aşağıdaki cümlelerin karşılığı olan kelimeleri bulunuz ve bulduğunuz kelimelere ait harfleri baştaki kutucuklara yazınız.

1. Mustafa Kemal’in düşüncelerini yaymak için arkadaşlarıyla gazete ve dergi çı-karttığı, 1902 yılında “teğmen“ rütbesiyle mezun olduğu okul.

2. Mustafa’nın mahalle mektebinden sonra babası Ali Rıza Efendi’nin isteğiyle devam ettiği modern eğitim veren okul.

A. Osmanlıcılık Ç. Batıcılık F. Tanzimat Fermanı

B. Islahat Fermanı D. Namık Kemal G. Türkçülük

C. Şemsi Efendi Mektebi E. Tevfik Fikret Ğ. Harp Okulu


27

3. Gayrimüslimleri devlete bağlı tutmayı amaçlayan ve meşrutiyetin ilan edilme-sinde etkili olan düşünce akımı.

4. “Vatan Şairi“ olarak bilinen ve vatan sevgisini anlatan şiirleri ile Mustafa Ke-mal’i etkileyen şair ve yazar.

5. 1856 yılında, Avrupa devletlerinin baskısıyla yayımlanan gayrimüslimleri Müs-lümanlarla eşit haklara kavuşturan ferman.

1. XVIII. yy’da Fransa’da ortaya çıkan milliyetçilik akımı sonucunda ulus devletler kurulmuştur.

2. Manastır Askerî İdadisinde öğrenci olduğu yıllarda Mustafa Kemal’e tarih sevgi-si aşılayan öğretmeni Mehmet Tevfik (Bilge) Bey’dir.

3. Sanayi Devrimi XVIII. yy’ın ikinci yarısında ilk defa Almanya’da başladı.

4. Osmanlı Devleti’nde eğitim birliği yoktur.

5. Mustafa Kemal’in Askerî İdadiden mezun olduktan sonra ilk görev yeri, Suri-ye’nin Şam kentindeki 5. ordudur.

6. Balkan Savaşları sonunda Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında İstanbul Ant-laşması imzalandı.

7. Mustafa Kemal ilk görev yeri olan Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurdu.

8. 1876 yılında meşrutiyetin ilan edilmesiyle Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli ilk kez değişti.

9. I. Meşrutiyet yönetimine Sultan II. Mahmut zamanında geçilmiştir.

10. Mustafa Kemal, Balkan Savaşları’ndan sonra Sofya’da ataşemiliter olarak görev yaptı.

D) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.


28

E) Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırınız.

1. Rönesans ve Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da bilimsel düşüncenin önündeki engeller kaldırılmış, bu sayede yapılan buluş ve icatlarla beraber üretimde kol gücü-nün yerini makine gücü almıştır. Fabrikalaşma ile beraber kırsal kesimlerden kentlere doğru göçler yaşanmıştır. Bu durum Avrupa’da işçi sınıfının doğmasına ortam hazırla-mıştır.

Yukarıdaki metne göre sanayi inkılabı ile ilgili olarak,

I. Sanayi inkılabı sadece Avrupa’yı etkilemiştir.II. Sanayi inkılabının temelinde Rönesans ve Reform hareketleri vardır.III. Sanayi inkılabı ile kırsal nüfusta artış yaşanmıştır.IV. Sanayi inkılabı, işçi sınıfının doğmasına zemin hazırlamıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) I, III ve IV C) II ve III D) II ve IV

2. Mustafa Kemal’in Harp Akademisi’ndeki arkadaşlarından Asım Gündüz, “Doğup bü-yüdüğü Selanik’in Batı’ya daha çok bağlantılı bulunması sebebiyle olacak dikkati çe-ken fikirleri vardı. Etrafına topladığı arkadaşlarıyla cesaretle konuşur ve onları güzel konuşmasıyla kısa zamanda tesiri altına alırdı. Bizler vatan, millet ve Türklük fikirlerini ilk defa Harp Akademisi sıralarında ondan duymuştuk.”der.

Cemalettin Taşkıran, Mustafa Kemal Atatürk’ün bazı liderlik özellikleri, s.632 (Düzenlenmiştir).

Yukarıdaki metinde Mustafa Kemal’in hangi kişisel özelliğine değinilmemiştir?

A) Vatan sevgisi B) Sanatseverliği C) Yeni fikirlere açıklık D) Cesaret

3. Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi, çok uluslu devletleri olumsuz etkilemiştir. Özellikle Rusya’nın kışkırtmasıyla Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisinde yaşayan Sırp, Rum, Bulgar vb. topluluklar Osmanlıya karşı ayaklanarak ba-ğımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Osmanlı Devleti’nin dağılmasında etkili olan milliyetçilik fikri, yeni Türk Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynamıştır.

Yukarıdaki bilgiler dikkate alındığında,

I. Rusların Osmanlı Devleti’ndeki bazı toplulukları kışkırttığı II. Osmanlı Devleti’nde birden çok ulusun olduğuIII. Milliyetçilik akımının Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında etkili olduğu


A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III


29

4. I. Müsamahalı olma II. Farklılıklara saygı duymaIII. Farklı kültürleri tanımaIV. Hayata tek yönlü bakma

Mustafa Kemal’in çocukluğunu geçirdiği Selanik, farklı milletlerin bir arada yaşa-dığı bir yapıya sahipti. Bu durum ona yukarıda verilen hangi kişilik özelliklerini kazandırmıştır?

A) Yalnız I B) I, II ve III C) I, II ve IV D) II, III ve IV

5. Şemsi Efendi Mektebi

A

Selanik As-kerî Rüştiyesi

B

İstanbul Harp

OkuluC

Manastır Askerî İdadisi

D

İstanbul Harp Akademisi

E

Yukarıdaki akış şemasında Mustafa Kemal’in mezun olduğu okullar verilmiştir. Hangi iki okul yer değiştirirse sıralama doğru olur?

A) A - E B) C - D C) E - B D) C - A

6. “(…) Memleket idaresinde ve siyasetinde fenalıklar olduğunu keşfetmeye başladık. Binlerce kişiden oluşan harbiye talebesine bu keşfimizi anlatmak hevesine düştük. Mektep talebesi arasında okunmak üzere mektepte el yazısıyla gazete çıkardık. Sınıf içerisinde ufak teşkilatımız vardı. Ben yönetimindeydim. Gazetenin yazılarını ekseri-yetle ben yazıyordum. O zaman mektep müfettişi İsmail Paşa vardı. Bu harekâtımızı keşfetmiş. Takip ettiriyormuş. (...)

Bir gün gazetenin icap eden yazılarından birini yazmakla meşguldük. Baytar (veteri-ner) dershanelerinden birine girmiş, kapıyı kapatmıştık. Kapı arkasında birkaç nöbetçi duruyordu. Okul müdürü Rıza Paşa’ya haber vermişler. Sınıfı bastı. Yazılar masa üze-rinde ve ön tarafta duruyordu. Görmezliğe geldi ancak dersten başka şeylerle iştigal vesilesiyle tevkifimizi emretti. Çıkarken ”Yalnız izinsizlikle iktifa olunabilir.” dedi. Sonra hiçbir ceza tatbikine lüzum olmadığını söylemiş.”

Klaus Kreıser, Atatürk (Bir biyografi), s.45, (Düzenlenmiştir).

Mustafa Kemal’in yukarıda verdiği bilgiye göre,I. Mustafa Kemal’in memleket sorunlarıyla yakından ilgilendiğiII. Okul yönetiminin katı bir tutum sergilediğiIII. Mustafa Kemal’in teşkilatçılığının ve liderliğinin ön plana çıktığı


A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III


30

7. Devletin parçalan-maması için Müslü-manların halife et-rafında birleşmesi

hedeflenmiştir.

Osmanlı Devle-ti’nin kurtuluşunu çağın fikir ve ihti-

yaçlarına uygun bir düzene ulaşılarak gerçekleştirmeyi

hedeflemiştir.

Osmanlı Devleti’n-de yaşayan halkı dil,

din, ırk ayrımı gö-zetmeden eşit hak-lara sahip kılmak hedeflenmiştir.

Anadolu topraklarınıelde tutabilmekiçin halkı millî bir

duygu ile birleştirmek

hedeflenmiştir.

Yukarıda bazı fikir akımlarının açıklamaları verilmiştir. Açıklamaları verilen fikir akımlarının altındaki boş kutular hangi sıralama ile doldurulmalıdır?

A) İslamcılık - Batıcılık - Osmanlıcılık - Türkçülük

B) İslamcılık - Osmanlıcılık - Batıcılık - Türkçülük

C) Türkçülük - İslamcılık - Osmanlıcılık - Batıcılık

D) Osmanlıcılık - Batıcılık - Türkçülük - İslamcılık

8. Mustafa Kemal’in okuduğu Manastır Askerî İdadisinin müfredatında yer alan dersler ile Mustafa Kemal’in aldığı notlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

DERSLER 1897/1898İkinci Eğitim Yılı

1898/1899Üçüncü Eğitim Yılı

Not Baremi En Yüksek

Müsellesat (Trigonometri) 45 45

Makine 45 45 45

Kozmografya (Gök Bilimi) 45 45

Hendese (Geometri) 45 45

Tarih-i Umumî (Genel Tarih) 45 45 45

Tarih-i Osmanî (Osmanlı Tarihi) 45 45

Kitabet (Askerî yazışma) 45 45 45

Mantık 45 45

Akaid (Din dersi) 45 45

Fransızca 45 45 45

Resim 20 20 20

Tarama 20 20 20

Jimnastik 20 20 20

Bu tabloya dayanarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?

A) Yeteneğe dayalı derslere yer verilmiştir.

B) Okulun yabancı dili Fransızcadır.

C) Mustafa Kemal başarılı bir öğrencidir.

D) Dinî ağırlıklı bir eğitim verilmektedir.


31

9. Verilen doğru yanlış etkinliğinin doğru cevaplandırılmış tablosu aşağıdaki seçenek-lerden hangisidir?

DOĞRU YANLIŞ1. Mustafa Kemal Askerî Rüştiyeye annesinin ısrarı üzerine gitmiştir.

2. Mustafa Kemal Selanik’ten sonra eğitimine İstanbul’da devam etmiştir.

3. Ömer Naci, Mustafa Kemal’in Askerî İdadiden arkadaşıdır.

4. Mustafa Kemal, Askerî İdadide iken Türk-Yunan Savaşı’na katılmak için okuldan kaçmıştır.

5. Mustafa Kemal, Harp Okulundan yüzbaşı rütbesiyle mezun olmuştur.

6. Mustafa Kemal’in eğitim gördüğü son okul Harp Okuludur.

DOĞRU YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ

A) B) C) D)

10.

I. Meşrutiyet II. MeşrutiyetTanzimat Fermanı Islahat Fermanı

Osmanlı Devleti’nin demokratikleşme aşamalarını gösteren bu tarih şeridinin doğ-ru sıralanmış hâli hangisidir?

A) I - II - III - IV

B) II - IV - I - III

C) IV - II - I - III

D) II - I - III - IV

I. II. III. IV.


32

Osmanlı Devleti; çağın ihtiyaçla-rına uygun, modern bir devlet hâline

gelirse yıkılmaktan kurtulur.

11. Yukarıda verilen bilgiye göre Tevfik Fikret’in hangi düşünce akımını savunduğu söy-lenebilir?

A) Osmanlıcılık B) Türkçülük C) İslamcılık D) Batıcılık

12. Yeşim Öğretmen Osmanlı Devleti’nin demokratikleşme aşamalarından I. Meşrutiyet’le ilgili bilgi vermektedir.

Tahtada yer alan bilgilerden hangileri konu ile ilgili değildir?

A) I ve II B) I ve III C) I ve V D) III ve IV

I

II

III

IV

V

Sultan II. Abdülhamit tahttan indirildi.

İlk kez anayasal yönetime geçildi.

Mebusan Meclisi açıldı.

İlk defa yönetim şekli değişti.

31 Mart Ayaklanması başladı.

1. ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR

Documents

Transcript of 1. ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR