1 | Fetva rreth shtyllave të Islamit Shejh Muhamed ibn...

1 | Fetva rreth shtyllave të Islamit Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin


Hyrje

Falënderimi i takon vetëm All-llahut, (subhanehu ue teala), Atë e falënderojmë dhe

vetëm prej Tij ndihmë dhe falje kërkojmë. Kërkojmë që All-llahu të na mbrojë nga sherri

i vetes tonë dhe punët e këqija. Kë e udhëzon All-llahu nuk ka kush e lajthit dhe kë e

humb All-llahu nuk ka kush e udhëzon. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me të

drejtë pos All-llahut i Cili nuk ka shok, dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe i

Dërguar i Tij. Paqja dhe shpëtimi i All-llahut qofte mbi të, familjen e tij dhe shokët e tij.

Patën dëshirë disa nga vëllezërit tanë botimin e disa çështjeve lidhur me kushtet e

Islamit nga fetvatë e dijetarit dhe mësuesit tonë, Muhammed bin Salih el-U thejmin,

ashtuqë të shpërndahet në gjuhën arabe e më pas edhe përkthimi i saj ne gjuhë tjera për

të pasur dobi shumë njerëz. E kjo, për shkak të mbështetjes që e bën në Librin e All-

llahut, në Traditën (Sunnetin) e Resulull-llahut dhe në fjalët e dijetarëve për të cilët

është dëshmuar se e pasojnë të vërtetën. Këtë ia thash edhe mësuesit tonë All-llahu e

mëshiroftë dhe e shpërbleftë me të mira për atë që bëri për Islamin dhe muslimanët. Ai

këtë e pranoi bile më dha kurajo edhe më tepër, ngase në këtë mënyrë bëhet ndihma në

të mira dhe devotshmëri dhe përhapja e diturisë së vërtetë. Pasiqë mësuesi ynë u pajtua

atëherë fillova në përmbledhjen e këtyre fetvave dhe zgjedhjen e tyre derisa edhe

përfundova.

E lus All-llahun (subhanehu ue teala) që të bëjë dobi me këtë punë, dhe ta bëjë atë të

sinqertë vetëm për fytyrën e Tij të Ndershme, ta shpërblen mësuesin tonë me të gjitha të

mirat dhe të jep begati nga dituria dhe puna e tij. Vërtetë All-llahu është Bujar dhe i

Ndershëm. Paqa dhe Mëshira qofshin mbi të dërguarin tonë, Muhammedin, familjen dhe

shokët e tij.

Fehd bin Nasir es-Sulejman


Fetvatë e akides (besimit)

P-1. Ç’është definicioni i teuhidit dhe cilat janë llojet e tij?

Përgjigje: Teuhidi gjuhësisht rrjedh prej foljes “vehhade juvehhidu” d.m.th. e ka bërë

një gjë një.

Kjo nuk arrihet pos me mohim dhe pohim, mohimi i zotërimit nga çdo gjë tjetër dhe

pohimi i të njëjtës All-llahut.

Ne themi: Njeriu nuk mund të ketë teuhidin e plotë përderisa nuk dëshmon se nuk ka zot

pos All-llahut, në këtë rast ai mohon çdo zotërime pastaj të njëjtën ia përshkruan All-

llahut. Sepse mohimi i plotë është zhdukje e plotë, ndërsa pohimi i plotë nuk pengon

edhe pjesëmarrjen e dikujt tjetër në zotërim.

Sikurse nëse thotë: “Filani është në këmbë”, ti këtu ke pohuar se ai është në këmbë por

nuk do të thotë se vetëm ai është në këmbë, e nëse thotë: “Asnjëri nuk është në

këmbë”, këtu ke mohuar plotësisht d.m.th. se nuk është në këmbë askush, e kur thotë:

“Asnjëri nuk është në këmbë pos Zejdit”, këtu ti e ke veçuar Zejdin se vetëm ai është

në këmbë, sepse ke mohuar se dikush tjeter është në këmbë. Kështu është kuptimi i

Teuhidit.

Pra, kuptuam se teuhidi nuk mund të quhet teuhid përderisa në të nuk ka mohim dhe

pohim.

Llojet e teuhidit bëjnë pjesë në një definicion të përgjithshëm, ai është: “Njëshmëria e

All-llahut, (subhanehu ue teala), me atë që i përket Atij”. Llojet e teuhidit sipas asaj

që i kanë përmend dijetarët janë tre lloje:

1. Teuhidi rububijeh (i zotërimit)

2. Teuhidi uluhijeh (i ibadetit)

3. Teuhidi i cilësive dhe emrave të bukur të All-llahut.

Këtë e kanë kuptuar gjatë leximit, përcjelljes dhe shikimit në ajete dhe hadithe, ku e kanë

parë se këto mund të jenë llojet e teuhidit dhe e kanë ndarë në këtë mënyrë.

1. Teuhidi rububijeh: Ky është: “Njëshmëria e All-llahut (subhanehu ue teala) në

krijim, sundim dhe rregullim”, sqarimi i kësaj është kështu:

E para: Sa i përket njëshmërisë së Tij në krijim, ajo është: All-llahu Vet është krijues i

çdo gjëje dhe nuk ka krijues pos Tij.

Ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “A ka krijues pos All-llahut, i Cili ju furnizon

prej Qiellit dhe Tokës, nuk ka zot pos Tij… ” [Fatir:: 3]; poashtu ka thënë duke na bërë


të qartë të kotën e zotërave të pabesimtarëve: “Kush krijon ashtu si krijon All-llahu, a

nuk po mendoni” [en-Nahël: 17].

Vetëm All-llahu (subhanehu ue teala) është Krijues, ka krijuar çdo gjë dhe ka caktuar çdo

gjë.

Krijimi i Tij përfshin çdo gjë, qoftë ajo prej veprave të Tij apo prej veprave të krijesave të

Tij.

Mu për këtë shkak edhe imani plotësohet atëherë kur të besosh se All-llahu është Krijues

i veprave të robërve të Tij, si dhe ka thënë: “All-llahu ju ka krijuar juve dhe atë që

veproni” [es-Saffat: 96].

Si jo, kur dihet se vepra e njeriut është prej cilësive të tij, e njeriu është krijesë e All-

llahut, pra Krijuesi i një gjëjë është edhe Krijues i cilësive të tij, si dhe çështja se vepra e

njeriut ndodh me fuqinë dhe dëshirën e plotë të njeriut, ndërsa këto të dyja (dëshira dhe

fuqia) janë krijesa të All-llahut, e dihet se Krijuesi i shkakut është edhe Krijues i

rezultatit.

Nëse dikush thotë: Si mund të pajtojmë këtë (njëshmërinë e All-llahut, (subhanehu ue

teala), në krijim) kur krijimi ndonjëherë i përshkruhet edhe tjeterkujt pos All-llahut,

sikurse ajeti: “I Lartësuar qoftë më i Miri i krijuesve” [el-Mu’minun: 14], si dhe fjala e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) për piktorët: “… e do të ju thuhet atyre:

jipuni shpirt këtyre që i krijuat”?[1]

Përgjigje: Se çdokush pos All-llahut nuk krijon ashtu si krijon All-llahu, ngase ata nuk

munden asgjënë ta bëjnë gjë, as ta ngjallin të vdekurin.

Krijimi i njeriut nuk bëhët ndryshe pos nëpërmjet transformimit apo ndryshimit të

cilësive të një gjëje, e ajo në të vërtetë, prap është krijesë e All-llahut (subhanehu ue

teala).

Piktori p.sh. nëse vizaton diçka, ai nuk ka bërë asgjë të re, gjënë më të madhe që ka bërë

është se ka transformuar diçka në diçka tjetër, ashtu sikurse që dheun e bën në formë të

deves apo zogut si dhe me ngjyrosjen e tij e transformon ngjyrën dhe fletën e bardhë në

një vizatim të ngjyrosur, e në realitet edhe ngjyra edhe fleta e bardhë janë krijesa të All-

llahut, (subhanehu ue teala).

Ky është dallimi mes atij krijimi që i përshkruhet All-llahut dhe atij krijimi që i

përshkruhet dikujt tjetër. Pra, vetëm All-llahu është i Vetmi i Cili mund të krijon.

E dyta: Njëshmëria e All-llahut me sundim. Ai është i Vetmi Sundues, Ai thotë: “Qoftë i

lartësuar Ai në dorë të të Cilit është sundim i, Ai është i Plotëfuqishëm mbi çdo

___________________________

[1] Buhariu [2105] dhe Muslimi [2106]


gjë”. [el-Mulk: 1]; poashtu ka thënë: “Thuaj: Në dorë të kujt është mbisundim i i

gjithçkaje? Ai mbron çdo gjë, ndërsa kundër të Cilit nuk ka asnjë mbrojtës… ”. [el-

Mu’minun: 88].

Sunduesi i plotë që përfshin çdo gjë në Gjithësi është All-llahu (subhanehu ue teala).

E nëse sundimi i përshkruhet edhe dikujt tjetër, ky sundimështë sundim sipërfaqësor,

sikurse thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “… ose aty ku ju i sundoni (posedoni)

çelësat… ” [en-Nur: 61]; poashtu ka thënë: “Përveç me bashkëshortet e tyre ose ato

që i kanë nën sundim in (pronësinë) e tyre” [el-Mu’minun: 6], e kështu me rradhë ku

aludohet se edhe dikush tjetër paska sundim (pronësi).

Por ky sundim nuk është i plotë sikurse sundimi i All-llahut (subhanehu ue teala) por ai

është sundim i mangët dhe i kufizuar.

Kur është e mangët atëherë ajo nuk përfshin çdo gjë, pasuria e cila është nën sundim të

Zejdit nuk mund ta ketë edhe Amiri dhe atë që është nën sundim të Amirit nuk mund ta

ketë Zejdi.

Poashtu thamë se ky sundimështë edhe i kufizuar, ngase njeriu nuk mund të bën me atë

që sundon pos asaj që ia ka lejuar All-llahu (subhanehu ue teala) në të.

Për këtë shkak Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar te humbet pasuria

për së koti, dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe mos e leni në dorë të

mendjelehtëve pasurinë të cilën All-llahu e ka bërë m jet jetese për ju… ”. [en-Nisa::

5].

Këto janë argumente se sundimi i njeriut është i mangët dhe i kufizuar, për dallim të

sundimit të All-llahut(subhanehu ue teala) sundim i cili është i përgjithshëm që përfshin

çdo gjë dhe sundim i cili është i pakufizuar, ngase All-llahu(subhanehu ue teala) bën me

të ç’të dojë dhe nuk pyetet për të e ne do të pyetemi.

E treta: Zotërimi. All-llahu (subhanehu ue teala) është i Vetmi i Cili zotëron,

Ai i zotëron krijesat e Tij, a i zotëron Q iejt dhe Tokën, ashtu si ka thënë: “Ja, vetëm Atij i

takon krijim i dhe zotërim i, i Lartë është All-llahu, Zoti i botërave”. [el-A’raf: 54].

Ky zotërimështë i plotë, pa të nuk bëhet gjë dhe atë nuk e kundërshton gjë.

E zotërimi i cili është te disa njerëz, sikurse zotërimi i njeriut mbi pasurinë, fëmijtë,

shërbëtorët etj. ai është zotërim i ngushtë, i kufizuar dhe i përcaktuar.

Me këtë që sqaruam deri këtu po shohim vërtetësinë e fjalës tonë për teuhidin se ai

është: “Njëshmëria e All-llahut (subhanehu ue teala) në krijim, sundim dhe

rregullim ”


2. Lloji i dytë. Teuhidi Uluhijeh: Ai është: “Njëshmëria e All-llahut(subhanehu ue

teala) me adhurim (ibadet)”.

Ashtuqë njeriu të mos merr tjetër pos All-llahut (subhanehu ue teala) për ta adhuruar

dhe për tu afruar tek ai ashtu si adhuron All-llahun dhe afrohet tek Ai.

Në këtë lloj të teuhidit kanë devijuar idhujtarët të cilët i ka luftuar Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) dhe e ka lejuar gjakun e tyre, pasurinë, tokën, shtëpitë,

robërimin e grave dhe familjeve të tyre.

Ky është teuhidi me të cilin janë dërguar pejgamberët, me të cilin janë zbritur Librat

bashkë me dy llojet tjera, teuhidin rububijeh dhe atë të emrave të bukur dhe cilësive të

All-llahut (subhanehu ue teala).

Ky është ai lloj i teuhidit për të cilin janë munduar më së shumti pejgamberët me popujt

e tyre, janë munduar që ta mësojnë njeriun se nuk guxon të drejtohet me ndonjë lloj të

ibadeteve dikujt tjetër pos All-llahut (subhanehu ue teala). Nuk guxon t’i drejtohet as

ndonjë meleku të afërt, ndonjë pejgamberi të dërguar, ndonjë evlijasë dhe askujt prej

krijesave.

Ngase adhurimi nuk është i vërtetë pos për All-llahun (subhanehu ue teala) e kush e len

këtë pas dore ai është mushrik (idhujtar) dhe kafir (pabesimtar) edhe nëse e pranon

teuhidin rububijeh dhe teuhidin e emrave dhe cilësive të All-llahut, (subhanehu ue

teala).

Poqese dikush beson se All-llahu është krijues, sundues, zotërues i çdo gjëje dhe beson

se ato emra dhe cilësi i përkasin vetëm Atij, por ai pos All-llahut adhuron edhe dikënd

tjetër, këtij njeriu nuk i bën dobi besimi i tij në atë që e thamë.

Nëse një njeri e beson teuhidin rububijeh dhe atë të emrave dhe cilësive të All-llahut me

një besim të plotë, por shkon te ndonjë varr dhe e lutë atë, ose therrë kurban për të me

qëllim të afrimit tek ai, dije se ky njeri është mushrik, kafir dhe do të jetë përgjithmonë

në Zjarr.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Ai i cili i ka bërë All-llahut shok, All-llahu ia

ka ndaluar këtij X hennetin, e vend i këtij është Zjarri, atë ditë zullum qarët nuk

do të kenë ndihmëtarë”. [el-Maide:: 72].

Atë që e din secili i cili e lexon Librin e All-llahut(subhanehu ue teala) se idhujtarët

gjakun e të cilëve e kishte lejuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) si dhe

pasurinë e tyre, poashtu edhe robërimin e grave dhe familjeve të tyre, të njejtit këta

besonin se All-llahu është Krijues i Vetëm dhe nuk dyshonin në të, por nga shkaku se ata

adhuronin edhe dikënd tjetër pos All-llahut, u bën idhujtarë dhe merituan atë që

merituan.

3. Lloji i tretë, teuhidi i emrave të bukur dhe cilësive (Teuhidul esmai ue sifat).


Ky është: “Njëshmëria e All-llahut (subhanehu ue teala) me atë që e ka emërtuar

apo cilësuar Vetveten në Kur’an apo në Sunnetin e Resulull-llahut, sal- lall-. Kjo

bëhet ashtuqë pohojmë çdo emër dhe cilësi të cilën e ka vërtetuar All-llahu pa

kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës”. Është

patjetër të besohet ajo me të cilën All-llahu, (subhanehu ue teala), e ka emërtuar ose

cilësuar Vetveten në mënyrën e vërtetë si kuptohen ato emra dhe cilësi e jo si alegori,

edhe atë pa kurrfarë përshkrimi të mënyrës apo përngjasimi.

Në këtë lloj të Teuhidit kanë devijuar shumë njerëz nga ky ummet të cilët drejtohen kah

Kibla dhe të cilët thonë se janë musliman.

Devijimi i tyre është në disa aspekte: ka prej tyre të cilët e kanë tepruar në mohim apo

“pastrim”[1], me të cilën gjë edhe dalin prej Islamit, ka prej tyre të cilët janë mesatar

dhe ka që janë afër Ehlu Sunnetit.[2]

Besimi i Selefit[3] në këtë lloj të Teuhidit është që All-llahu të emërtohet dhe cilësohet

me atë që Ai Vet e ka emërtuar apo cilësuar Vetveten duke i kuptuar ato emra dhe cilësi

ne kuptimin e drejtë të tyre pa kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi

të mënyrës.

Shem bull për këtë: All-llahu (subhanehu ue teala) e ka emërtuar Veten e Tij “el-H ajjul

Kajjum” (I Gjalli i Përjetshmi), e ne e kemi obligim të besojmë se “el-Hajj” është emër

prej emrave të All-llahut (subhanehu ue teala), dhe e kemi obligim të besojmë në atë që

kuptohet prej këtij emri d.m.th. kuptojmë Jetën e plotë të cilën nuk e ka paraprirë asgjëja

dhe nuk e pret mbarimi.

Poashtu i Lartësuari e ka emërtuar Vetveten me “Semiië” (Dëgjues), e ne e kemi obligim

të besojmë se “Semiië” është emër prej emrave të All-llahut, (subhanehu ue teala), dhe

të besojmë në të njëjtën kohë se dëgjimi është edhe cilësi prej cilësive të Tij.

Kjo është ajo që kuptohet prej këtij emri dhe kësaj cilësie, e ai që thotë se është Dëgjues

pa dëgjimose ka dëgjim por nuk dëgjon, kjo është diçka jonormale, krahaso edhe vet!!

Shem bull tjetër: Thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Jehuditë thanë ‘dora e All-

llahut është e shtrënguar’. Qofshin të lidhura duart e tyre dhe qofshin të mallkuar

për atë që u nxorri goja, përkundrazi Dy Duart e Tij janë gjërësisht të shtrira… ”.

[el-Maie: 64].

Këtu All-llahu (subhanehu ue teala) tha: “Dy Duart e Tij janë gjërësisht të shtrira… ”,

d.m.th. ia vërtetoi Vetvetes dy duar që qenkan të shtrira, e shtrirja në këtë rast ka për

________________________

[1] Duke menduar se disa emra dhe cilësi nuk përkojnë me All-llahun (subhanehu ue teala)

(sh.p.)

[2] Pasuesit e Sunnetit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) (sh.p.)

[3] Tri gjeneratave të para të Islam it të cilët e kanë ditur Islamin më së miri ngase kanë qenë më

afër kohës së Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) (sh.p.)


qëllim dhënien e tepërt.

Neve këtu na bëhet obligim të besojmë se All-llahu (subhanehu ue teala) ka dy duar me

të cilat dhuron shumë të mira, ku edhe e kemi obligim që me zemrat tona

mos të bëjmë paramendime e as të mos flasim diçka rreth atyre duarve, sikurse të

tregojmë mënyrën e atyre duarve apo t’i përngjasojmë me duart e krijesave, sepse All-

llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Atij nuk i përngjason gjë, Ai është ‘Sem

iië’(dëgjues) dhe ‘Besiir’ (që sheh çdo gjë)”. [esh-Shuura: 11]; Poashtu thotë: “Thuaj:

‘Zoti im ndaloi vetëm të këqijat e turpshme, qofshin haptas apo fshehtas. Ndaloi

mëkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa të drejtë, ndaloi t’i mvishni All-llahut shok pa

patur kurrfarë argumenti dhe ndaloi të thoni për All-llahun atë që nuk dini”. [el-

A’raf: 33]; si dhe thotë: “Mos iu qas asaj për të cilën nuk ke njohuri, sepse të

dëgjuarit, të pam urit dhe zemra, për të gjitha këto ka përgjegjësi”. [el-Isra: 36].

Ai i cili mundohet t’i perngjasojë këto dy duart, ai e ka përgënjeshtruar ajetin: “Atij nuk i

përngjason gjë, Ai është ‘Semiië’(dëgjues) dhe ‘Besiir’ (që sheh çdo gjë)”. Dhe e ka

kundërshtuar urdhërin e Zotit (subhanehu ue teala) ku thotë: “Mos shpikni

përngjasime për All-llahun… ”. [en-Nahël: 74].

Ai i cili dëshiron të tregon mënyrën e këtyre duarve, çfarëdo mënyre qoftë ajo, ky ka

thënë për All-llahun atë që nuk din dhe i është qasur asaj për të cilën nuk ka njohuri.

Po sjellim një shembull tjetër lidhur me cilësitë e All-llahut(subhanehu ue teala):

qëndrimi i Tij mbi Arsh (Fron). All-llahu ka vërtetuar se Ai qëndron mbi Arsh, duke e

përmend këtë shtatë herë në Kur’an, me fjalën: ‘Isteva’ (qëndroi, u ngrit) dhe fjalën:

‘alel Arsh’ (mbi Arsh).

Kur të kthehemi në gjuhën arabe e shohim se kur fjalën ‘isteva’ e pason pjesëza ‘ala’

kuptimi është lartësi dhe ngritje. Ashtuqë kuptimi i fjalës së All- llahut: “I Mëshirshmi i

cili u ngrit mbi Arsh” [Taha:: 5] dhe gjitha ajetet si ky, është se All-llahu (subhanehu ue

teala) është ngritur me një ngritje që është e posaçme vetëm për Të, jo si ajo e njohura

për neve.

Kjo ngritje është e vërtetuar për All-llahun në kuptimin e vërtetë, dhe themi: Ai është i

ngritur me një ngritje që vetëm Atij i përkon, nuk i perngjan ngritjes së njeriut mbi

shtratin e tij, as lartësisë së tij mbi kafshët e as ngritjes së tij mbi anije të cilën e ka

përmend All-llahu (subhanehu ue teala), ku thotë: “… dhe ka sjellë për juve anije dhe

bagëti mbi të cilat udhëtoni, me qëllim që ju të hipni në to të sigurtë dhe pastaj që

të përkujtoni Mirësinë e Zotit tuaj, kur të hipni në to dhe të thoni: ‘Lavdi i qoftë

Atij i Cili e ka nënshtruar këtë për ne dhe ne kurrë nuk do të mund ta kishim atë.

Me të vërtetë që te Zoti ynë do të kthehemi”. [ez-Zuhruf: 12-14].

Për atë, ngritja e një krijese mbi diçka nuk mund t’i përngjason ngritjes së All-llahut

(subhanehu ue teala) ngase Atij nuk i përngjet asgjë.


Ka gabuar shumë ai i cili thotë se kuptimi i fjalës ‘isteva’ (u ngrit) është ‘istevla’ (e

mbisundoi), sepse kjo është ndryshim i fjalëve nga vendi i duhur dhe kundërshtim i

koncenzusit të shokëve të Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) dhe Tabiinëve

(pasuesit e sahabeve).

Pastaj nga kjo patjetërsohen edhe shumë gjëra të cilat nuk mund t’i nxjerr goja e

besimtarit kur është fjala për All-llahun (subhanehu ue teala).

Kur’ani Famëlartë padyshim se ka zbritur në gjuhën arabe, thotë All-llahu (subhanehu

ue teala): “Ne e kemi bërë atë Kur’an në arabisht, ashtuqë ju të mendoni”. [ez-

Zuhruf: 3].

Kuptimi i fjalës për të cilën po flasim, në gjuhën arabe e ka kuptimin e ngritjes dhe

përqëndrimit. Kuptimi i fjalisë: “isteva alel Arsh” d.m.th. u ngrit mbi të me një ngritjë e

cila i përkon Madhërisë dhe Lartësisë së Tij.

Ai që thotë se ‘isteva’ është me kuptim të ‘istevla’, siç thamë, ky ka ndryshuar fjalën nga

vendi i duhur sepse e ka mohuar kuptimin në të cilin aludon gjuha e Kur’anit -që është

lartësimi- dhe ka vërtetuar kuptim tjetër të kësaj fjale, kuptim që është i kotë.

Pastaj tri gjeneratat e para të Islamit (Selefi) janë të një mendimi për kuptimin e kësaj

fjale dhe nuk transmetohet asnjë shkronjë prej tyre ku e kundërshton këtë kuptim që e

treguam ne.

Kur në Kur’an na vjen një fjalë, dhe nga komentimi i Selefit nuk transmetohet se ajo

kuptohet ndryshe, atëherë ajo kuptohet ashtu si është, ngase edhe ata e kanë kuptuar në

atë mënyrë.

E nëse thotë dikush: A ka ndonjë fjalë të qartë prej selefit ku e kanë komentuar fjalën

‘isteva’ me ‘ngritje’?

Themi: Po, ka aso transmetime, mirëpo edhe po të mos kishte pasur, esenca është se

Kur’ani dhe Sunneti kuptohen sipas gjuhës arabe, dhe mund të thuhet se kështu e kanë

kuptuar edhe Selefi.

Sa i përket se nëse thuhet se ‘isteva’ e ka kuptimin e ‘istevla’, patjetërsohen edhe gjëra

tjera, ajo është:

1. Se Arshi para krijimit të qiejve dhe Tokës nuk paska qenë pronë e All-llahut

(subhanehu ue teala) sepse All-llahu ka thënë: “Me të vërtetë Zoti juaj, All-llahu i Cili

krijoi qiejt dhe Tokën për gjashtë ditë, e pastaj ‘isteva’ (u ngrit)… ” [el-A’raf: 54],

d.m.th. All-llahu (subhanehu ue teala) nuk paska qenë Sundues i Arshit para krijimit të

qiejve dhe Tokës.

2. Sipas kësaj atëherë kemi të drejtë të themi se All-llahu u ngrit mbi Tokë (me kuptim se

e mbisundoi) apo mbi çkado qoftë prej krijesave të Tij, e kjo padyshim se është kuptim i

pabazë dhe nuk i përkon All-llahut (subhanehu ue teala).


3. Është ndryshim i fjalëve nga vendi i duhur.

4. Është kundërshtim i koncenzusit të Selefit –All-llahu qoftë i kënaqur me ta.

Shkurtimisht për këtë lloj të teuhidit –teuhidit të emrave dhe cilësive-: e kemi obligim të

përshkruajmë për All-llahun (subhanehu ue teala) atë që ia ka përshkruar Ai Vetvetes

ose ia ka përshkruar Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) duke i kuptuar ato në

kuptimin e vërtetë pa kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të

mënyrës së tyre.

P-2: Çfarë shirku bënë idhujtarët, te të cilët u dërgua Muhammedi (salAllahu alejhi

ue selem)?

Përgjigje: Sa u përket idhujtarëve te të cilët u dërgua Muhammedi (salAllahu alejhi ue

selem) shirku i tyre nuk ka qenë në teuhidin Rububijeh, sepse Kur’ani na tregon se ata i

kanë bërë shirk All-llahut (subhanehu ue teala) në ibadet (teuhidin Uluhijeh).

E në Rububije, ata kanë besuar se All-llahu (subhanehu ue teala) i Vetmi Ai është Zot, se

Ai u përgjigjet lutjeve të atyre që kanë nevojë, se Ai e largon të keqen etj., për të cilat na

ka lajmëruar All-llahu (subhanehu ue teala).

Por ata ishin mushrikë (idhujtarë, politeistë) në ibadet (adhurim), sepse adhuronin edhe

tjetërkënd pos All-llahut, e ky lloj i shirkut të nxjerr nga Feja, sepse siç e përmendëm,

teuhid është të bësh diçka një, sipas kuptimit gjuhësor.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka të drejtat (haket) e veta, është obligim të njëshmërohet

me ato, këto të drejta ndahen në tri grupe:

Të drejtat në sundim,

Të drejtat në adhurim, dhe

Të drejtat lidhur me emrat dhe cilësitë e Tij.

Mu edhe për këtë ulematë e kanë ndarë teuhidin në tre lloje: rububijeh, uluhijeh dhe

esmau ve sifat.

Mushrikët e asaj kohe bënë shirk ne këtë lloj të teuhidit, teuhidit të adhurimit sepse

adhuronin tjetërkënd dhe All-llahun, e All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë:

“Adhurone All-llahun, dhe mos i përshkruani Atij gjë” [en-Nisa:: 36], d.m.th. në

adhurimin e Tij. Poashtu ka thënë: “Kush i bën shok All-llahut, këtij All-llahu ia ka

ndaluar X hennetin e vendqëndrim i i tij do të jetë Zjarri, e zullum qarët nuk do të

kenë ndihmëtar atë ditë”. [el-Maide: :72]. Pastaj ka thënë: “Me të vërtetë All-llahu

nuk e fal shirkun, ndërsa i fal mëkatet tjera atij që don”. [en-Nisa:: 48]. Si dhe ka

thënë: “Dhe Zoti juaj thotë: Më lutni Mua, Unë do t’u përgjigjem . Padyshim se ata të

cilët bëhen mendjemëdhenj në adhurimin Tim ata do të hyjnë në Xhehennem me

poshtërim ”. [Gafir: 60]. Ndërsa në suren Ihlas (Sinqeriteti) ka thënë: “Thuaj: “O ju


jobesimtarë! Unë nuk adhuroj atë që ju e adhuroni! As ju nuk jeni adhurues të Atij

që unë e adhuroj! Dhe unë kurrë nuk do të jemadhurues i asaj që ju adhuroni! Por

edhe ju nuk do të jeni adhurues të Atij që unë adhuroj! Ju keni fenë tuaj (që i

përmbaheni), e unë kam fenë time (që i përm bahem)!”.

Thash suren Ihlas (sinqeriteti) ngase kjo është sureja e sinqeritetit në vepra, edhepse

quhet sureja el-Kafirun, por ajo në të vërtetë është sureja e sinqeritetit në vepra, sikurse

që sureja “Kul huvell-llahu ehad” është sureja e sinqeritetit në dituri dhe besim. All-

llahu na dhashtë sukses.

P-3: Cilët janë themelet e Akides (besimit) dhe gjërave tjera tek ehli sunneh uel

xhema’a (pasuesit e sunnetit)?

Përgjigje: Tek Ehli Sunneti, burimi për në akide (besim) dhe çështje tjera fetare, është

kapja e plotë për Librin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe Sunnetin e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) si dhe pasimi i katër halifëve te drejtë, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj: nëse ju e doni All-llahun, atëherë më pasoni

mua dhe do t’ju don All-llahu… ”. [Ali Imran: 31]. Poashtu ka thënë: “Kush e

respekton të dërguarin ai e ka respektuar All-llahun, e ai që e kthen shpinën, Ne

nuk të kem i dërguar si rojtar i tyre”. [en-Nisa:: 80]. Si dhe ka thënë: “Atë që ju jep i

dërguari, merreni, e prej asaj që ju ndalon, largohuni”. [el-Hashër: 7]. E ky ajet,

edhepse është qëllimi për ndarjen e pasurisë, respektimi i urdhërave të Resulull-llahut

në çështje fetare është në rend të parë.

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hutben e xhumasë, u thonte

njerëzve: “Fjala më e mirë është fjala e All-llahut, udhëzimi më i mirë është

udhëzimi i Muhamedit, punët më të këqija janë ato të shpikurat, çdo e shpikur

është bidat, çdo bidat është humbje (dalalet) dhe çdo humbje të çon në zjarr”;[1] si

dhe ka thënë: “Përmbahuni sunnetit time pas meje sunnetit të halifëve të drejtë,

kapuni për ata dhe shtrëngohuni me dhëmballë, keni kujdes nga veprat e

shpikura sepse çdo e shpikur është bidat dhe çdo bidat është humbje”.[2]

Argumentet për këtë janë të shumta, e rruga e Ehli Sunnetit është kapja e fortë për librin

e All-llahut, sunnetin e të dërguarit dhe sunnetin e halifëve të drejtë pas tij (salAllahu

alejhi ue selem) .

Ehli Sunneti e praktikojnë fenë dhe nuk bëjnë ndarje në të, duke e respektuar urdhërin e

All-llahut (subhanehu ue teala) ku thotë: “Ai u përcaktoi juve për fe atë që i patë

përcaktuar Nuhut dhe atë që Ne ta shpallëm ty dhe atë me çka e patëm porositur

Ibrahimin, Musain dhe Isain, praktikone fenë dhe mos bëni ndarje në të… ”. [esh-

___________________________

[1] Muslimi [867]

[2] Ebu Davudi [4607]


Shura: 13]

Tek Ehli Sunneti edhe nëse ndodh ndonjë kundërshtim për çështje ku mund të ketë

kundërshtime, ky kundërshtim nuk bëhet shkak për përçarjen e zemrave të tyre,

përkundrazi i sheh ata se si janë të bashkuar dhe të dashur mes vete, edhepse mes vete

kanë këso kundërshtime.[1]

P-4: Kush janë Ehli Sunneti uel Xhema’a?

Përgjigje: Ehlu Sunneti janë ata të cilët janë të kapur për Sunetin dhe janë bashkuar në

të.

Nuk shikojnë në tjetër pos në të, as për punët mendore të besimit e as për punët veprore

të dispozitave.

Mu për këtë janë quajtur Ehlu Sunneh, sepse janë të kapur për të, dhe janë quajtur uel

Xhema’a (bashkimi) sepse janë të bashkuar në të.

Poqese i shikon bidatxhitë[2], do t’i shohish se ata janë të përçarë në shumë çështje të

besimit apo të dispozitave, kjo, që aludon se ata janë larg Sunnetit aq sa kanë shpikur

bidate.

P-5: Ka lajmëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ummeti i tij do të

përçahet pas vdekjes së tij, kërkojmë nga shkëlqesia e juaj sqarim për këtë.

Përgjigje: Ka lajmëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hadith të vërtetë[3]

se jehuditë janë përçarë në shtatëdhjetë e një grup, krishterët në shtatëdhjetë e dy grupe

dhe se ky ummet do të përçahet në shtatëdhjetë e tri grupe, të gjitha këto grupe do të

jenë në Zjarr përveç një grupi.

Ky grup është ai grup i cili është në rrugën e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem)

dhe shokëve të tij. Ky grup është grupi i shpëtuar, i cili në dunja ka shpëtuar prej

bidateve dhe do të shpëtojë në Ahiret nga Zjarri, ai është grupi i ndihmuar deri sa të

ndodhë Kijameti dhe i cili do të jetë çdoherë prezent me ndihmën e All-llahut

(subhanehu ue teala).

Këto shtatëdhjetë e tri grupe, ku njëri prej tyre është në të vërtetë e tjerat në të kotë,

janë munduar disa që t’i numrojnë (emërtojnë) këto grupe duke i pare grupet që janë

_______________________

[1] Ka për çëllim kundërshtimin i cili arihet pas një hulum tim i të thellë në argumente prej

Kur’anit dhe sunnetit (sh. p.)

[2] Ata që shpikin në fe vepra apo dispozita pa argumente nga Kur’ani dhe Sunneti quhen

bidatxhi. (sh.p.)

[3] Ebu Davudi [4596]; Tirmidhiu [2642] dhe Ibën Maxhe [3991]


prezente sot. Ashtuqë i kanë ndarë bidatxhitë ne pesë grupe, e prej atyre grupeve janë

degëzuar grupet tjera, e kështu duke arritur numri i grupacioneve në shtatëdhjetë e tri.

Disa janë të mendimit se nuk duhet të mundohemi t’i zbulojmë këto grupe, ngase këto

grupe nuk janë të vetme, por ka pasur edhe më parë që janë ndarë edhe në më shumë

grupe pasi që janë bërë shtatëdhjetë e tre.

Dhe kanë thënë se ky numër nuk mund të mbarojë dhe nuk mund të dihet numri i saktë

pos Ditën e Gjykimit.

Më së miri është që të themi ashtu si ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

d.m.th. t’i përmendim në përgjithësi se ky ummet do të përçahet në shtatëdhjetë e tri

grupe, të gjitha do të jenë në Zjarr pos një grupi.

Pastaj themi: Secili i cili e kundërshton rrugën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) dhe shokëve të tij, ai bën pjesë në njërën prej këtyre grupeve.

Nuk mund ta dijmë se kush janë ato grupe me saktësi, sepse ndoshta Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) na ka dhënë shenjë me atë hadith për grupe që do të

devijojnë në esencë për të cilat deri tani nuk dijmë gjë ose na ka dhënë shenjë për grupe

të cilët do të devijojnë në esencë dhe do t’i kenë edhe degët e tyre, sikurse që edhe e

kanë komentuar disa dijetarë. All-llahu e di më së miri.

P-6: Cilat janë cilësitë më të dalluara të grupit të shpëtuar? Mungesa e diçkaje prej

këtyre cilësive, a të nxjerr nga grupi i shpëtuar?

Përgjigje: Prej cilësive më të dalluara të grupit të shpëtuar është pasimi i rrugës së

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) qoftë në besim, adhurim, moral (ahlak) dhe

bashkëpunim.

Grupi i shpëtuar në këto katër cilësi është më i dalluari:

Në besim i sheh se si janë të kapur në atë që aludon Kur’ani dhe sunneti i Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) duke pasur teuhid të sinqertë në adhurimin e All-llahut,

sundimin e Tij dhe në emrat dhe cilësitë e Tij.

Në adhurim i sheh se si janë të kapur plotësisht në praktikimin e ibadeteve për Resulull-

llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke qenë të përpiktë në llojet e ibadeteve, mënyrën,

sasinë, kohën, vendin dhe shkaqet.

Tek ata nuk mund të shohish shpikje në fenë e All-llahut (subhanehu ue teala) ata janë

shumë të edukuar me All-llahun (subhanehu ue teala) dhe Resulull-llahun (salAllahu

alejhi ue selem). Nuk dalin para All-llahut (subhanehu ue teala) duke futur në ibadete

atë për të cilën nuk ka urdhëruar All-llahu (subhanehu ue teala),.


Në ahlak (moral) poashtu i sheh se si dallohen prej të tjerëve me moral të mirë, sikurse

dëshira e të mirës për muslimanët, zemërgjërësia, buzëqeshja, butësia në fjalë, trimëria

si dhe gjëra tjera që aludojnë në moral të mirë.

Në bashkëpunim, i sheh se si punojnë më njerëzit me korrektësi dhe sqarim, për të cilat

dyja ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ku thotë: “Dy vetë që bëjnë

shitblerje kanë të drejtë në zgjedhje përderisa nuk ndahen (largohen prej njëri

tjetrit), nëse kanë qenë korrektë dhe kanë sqaruar (nëse ka pasur ndonjë mangësi

sendi i shitur), do të kenë bereqet në shitblerjen e tyre, e nëse kanë gënjyer dhe

kanë fshehur (atë që është dashtur të tregohet), humbet bereqeti i shitblerjes së

tyre.”[1]

E nëse pakëson diçka prej këtyre cilësive, ky njeri nuk del nga grupi i shpëtuar, por secili

i ka gradat e veta për atë që ka bërë, pakësimi apo mungesa nga ana e teuhidit ndoshta e

nxjerr njeriun nga grupi i shpëtuar, sikurse të mos pasurit sinqeritet.

Poashtu nga grupi i shpëtuar dilet edhe me bidate (shpikje).

Sa i përket anës së moralit dhe bashkëpunimit të mirë, njeriu nuk del nga grupi i

shpëtuar poqese nuk i ka këto cilësi, edhepse ajo ia ulë gradën mjaft.

Ndoshta kemi nevojë të zgjerohemi pak për çështjen e moralit, sepse gjëja më kryesore

që pritet prej moralit është bashkimi dhe pajtimi në të vërtetë.

Në këtë na ka këshilluar All-llahu (subhanehu ue teala) ku thotë: “Ai u përcaktoi juve

për fe atë që i patë përcaktuar N uhut dhe atë që N e ta shpallëm ty dhe atë me çka

e patëm porositur Ibrahim in, M usain dhe Isain, praktikone fenë dhe mos bëni

ndarje në të… ”; dhe ka treguar poashtu se ata të cilët u ndanë grupe grupe,

Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) është larg tyre.

Bashkimi i fjalës dhe zemrave mes muslimanëve është prej veçantive më të dalluara te

grupi i shpëtuar (ehli sunneh uel xhema’a).

Kur tek ata ndodhë ndonjë kundërshtim i cili rrjedh nga hulumtimi në gjërat ku lejohet

hulumtimi, ky kundërshtim atyre nuk u sjellë zili, armiqësi dhe as urrejtje, përkundrazi

ata e dijnë se janë vëllezër edhepse mes tyre ka ndodhur ky kundërshtim.

Kjo arrin deri atje saqë ka mundësi të falet dikush pas atij për të cilin mendon se nuk ka

abdest e imami mendon se ka abdest, kjo ndodhë ashtuqë të falet dikush pas dikujt i cili

ka ngrënë mish deve e imami për mishin e deves e ka mendimin se nuk e prish abdestin

e ky që falet pas tij e ka mendimin se kjo gjë e prish abdestin[2], mirëpo prapseprap

mendon se lejohet të falet pas atij imami edhepse ai mendon se po të ishte falur vetë në

atë mënyrë, nuk do ta kishte pasur namazin në rregull.

________________________

[1] Transmeton Buhariu [2079]; dhe Muslimi [1532]

[2] Dhe që të dy për këtë i kanë argumentet e veta.


E gjithë kjo ngase ata e dijnë se kundërshtimi i cili rrjedh nga hulumtimi aty ku lejohet

hulumtimi, në të vërtetë ky edhe nuk është kundërshtim. Sepse që të dytë kanë pasuar

atë argument për të cilin kanë menduar se e kanë obligim pasimin e tij.

Ata e kanë mendimin se nëse vëllai i tyre është në mendim të kundërt duke pasur

argumentet e veta, ai në të vërtetë është në pajtim me ata, sepse që të dy thirrin në

pasimin e argumentit kudo që të jenë.

Nëse haset në ndonjë kundërshtim për shkak të argumentit të ndryshëm, në të vërtetë

ky është pajtim, sepse ai ka ndjekur atë në të cilën thirrin dhe udhëzojnë që të dy, e ai

është marrja për gjykues Librin e All-llahut dhe sunnetin e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem).

Nuk është e panjohur për ata që kanë dituri për kësisoj kundërshtime që kanë ndodhur

edhe mes shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) bile edhe në kohën e tij,

dhe për këtë nuk i ka qortuar.

Sikurse një herë kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pasiqë u kthye nga beteja

e Ahzabit, i erdhi Xhibrili (salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha se duhet të shkohet deri te

fisi Beni Kurejdha, sepse ata e kishin prishur marrëveshjen, e Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) i urdhëroi shokët e tij që të shkojnë atje dhe u tha: “Askush prej jush

mos ta falë namazin e iqindisë, pos te fisi Beni Kurejdha”.[1]

Dolën nga Medineja në rrugë për te Beni Kurejdha, dhe në udhë i zuri namazi i iqindisë,

disa prej tyre e vonuan iqindinë deri kur arritën te Beni Kurejdha (pasiqë kishte kaluar

koha e iqindisë), duke e respektuar urdhërin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem): “Askush prej jush mos ta falë namazin e iqindisë, pos te fisi Beni Kurejdha”,

e disa të tjerë e falën në kohën e vet duke thënë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) kur ka thënë ashtu ka pasur për qëllim që të ngutemi dhe ta arrijmë iqindinë te

Beni Kurejdha, e jo se na lejohet ta vonojmë iqindinë edhe pas kohës së tij –e këta janë

ata që ia kanë qëlluar- por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) asnjërin prej atyre

nuk e qortoi dhe askush prej atyre dy grupeve nuk filloi të mbjellë armiqësi apo urrejtje

mes vete për shkak se të njëjtin argument të sheriatit e kanë kuptuar ndryshe.

Mu edhe për këtë them se të gjithë ata muslimanë të cilët pretendojnë se janë në rrugën

e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) e kanë vaxhib[2] që të jenë një grusht, dhe të

mos ndodhin mes tyre grupacione.

Ky anon kah një grup e ai kah grupi tjetër, i treti me të tretin dhe kështu, derisa të arrijnë

________________________

[1] Transmeton Buhariu në kapitullinin e frikës [946]; dhe Muslimi në kapitullin e

xhihadit [1770]

[2] D.m .th. obligim i patjetërsueshëm , sepse te dijetari Uthejmin si dhe te shumë tjerë nuk ka

dallim mes vaxhibit dhe farzit. (sh.p)


në një gradë, saqë dëshirojnë ta therrin njëri tjetrin me dhëmbët e gjuhëve të tyre,

armiqësohen dhe urrehen për shkak të një mospajtimi aty ku ka vend për hulumtim

(lidhur me atë çështje).

Nuk ka nevojë tash unë të tregoj se kush prej grupeve bën kështu, por, ai që është i

mençur e kupton dhe i qartësohet çështja.

Them, ata që janë Ehli Sunneh uel Xhema’a (pasuesit e Resulull-llahut), patjetër duhet të

bashkohen edhe nëse hasin në mospajtimë aty ku hasin, mospajtime të cilat janë

rrjedhojë e kuptimit të ndryshëm të argumenteve të Sheriatit.

Sepse në këtë gjë All-llahu (subhanehu ue teala) ka bërë sadopak liri –elhamdu lil-lah-,

me rëndësi është afrimi i zemrave dhe njëshmëria e fjalës, ngase nuk ka dyshim se

armiqtë e Islamit dëshirojnë që te muslimanët të shohin përçarje, qofshin ata armiq të

cilët tregojnë haptas se janë armiq, qofshin armiq të cilët pretendojnë miqësi me

muslimanët apo me Islamin e në të vërtetë nuk janë ashtu.

E kemi për obligim që të dallohemi me këtë cilësi (cilësinë e moralit), sepse kjo është

cilësi e grupit të shpëtuar d.m.th. pajtimi në një fjalë.

P-7: Çdo të thotë të jesh mesatar në fe?

Përgjigje: Mesatar në fe d.m.th. që njeriu të mos e tepron në fe, ashtuqë t’I kalojë kufijtë

e All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe nga ana tjetër të mos mangësojë nga ajo që ka

caktuar All-llahu (subhanehu ue teala).

Me qenë mesatar në fe d.m.th. të kapesh fortë për sunnetin e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem), teprim i është ta kalosh sunnetin e mangësia është të mos e kumtosh

atë.

Shembull për këtë: një njeri thotë: unë do të falem tërë natën dhe nuk do të fle asnjëherë

sepse namazi është ibadeti më i mirë, ashtuqë dua ta gjallëroj natën me namaz.

Për këtë themi: Ky e ka tepruar në fe dhe nuk ia ka qëlluar aspak.

Rast si ky ka ndodhur edhe në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kur

njëherë u mblodhën disa dhe thanë: “Unë do të falem tërë natën”, tjetri: “Unë do të

agjëroj çdo ditë”, dhe i treti: “Unë nuk do të martohem”.

Kur ky lajm i arriti Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Ç’është me këta

njerëz që thanë kështu e kështu? Unë agjëroj dhe ha, falem natën dhe fle, si dhe m

artohem , e ai që largohet nga sunneti im , ai nuk është prej meje (prej grupit tim)

”.[1]

_____________________

[1] Buhariu [6101]; Muslimi [1401]


Ata njerëz pra, e tepruan në fe e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u denoncua

prej tyre sepse ata u larguan nga sunneti i tij, në sunnetin e të cilit ka agjërim dhe

ngrënie (mosagjërim), namaz nate dhe gjumë si dhe martesë.

E sa i përket mangësisë: ajo është kur njeriu thotë: “Unë nuk kam nevojë për gjëra

vullnetare, une i bëj vetëm farzet”, bile ndoshta mangëson edhe në farze. Ky pra, është

i mangët në fe.

Ndërsa mesatar është ai i cili mundohet të ecë nëpër rrugën të cilën ka ecur Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe Halifët e drejtë.

Shembull tjetër: Para tre njerëzve është një njeri tjetër mëkatar, njëri prej atyre thotë:

“Unë këtij nuk i jap selam, largohem nga ai dhe nuk i flas”; tjetri thotë: “Unë e

shoqëroj këtë mëkatar, i jap selam, i buzëqeshi, e thërras në gosti dhe më thërret

dhe ai për mua është sikurse çdo njeri”; e i treti thotë: “Këtë mëkatar e urrej për

mëkatet që i ka dhe e dua për besimin qe e ka, nuk largohem nga ai përveç nëse e

shoh se largimi im prej tij do të ketë ndikim në përmirësimin e tij, e nëse largimi

im nuk e ka atë dobi por, përkundrazi bëhem shkak që ai edhe me tepër të

fundoset në mëkate atëherë nuk largohem nga ai”.

Themi: i pari është ekstrem dhe e ka tepruar, i dyti poashtu ekstrem në anën e kundërt,

ndërsa i treti është mesatar.

Kështu është në të gjitha ibadetet dhe marrëdhëniet me njerëzit.

Njerëzit pra, janë në tre grupe: ata që e teprojnë, që mangësojnë dhe që janë mesatarë.

Edhe një shembull: Një burrë është sikurse rob i bashkëshortes së vet, e çon ajo kah të

dojë, ky nuk e largon nga asnjë mëkat e as që e nxit për ndonjë punë të mirë, ajo grua ia

ka mbisunduar trurin dhe ajo është bërë sunduesja e tij.

E një njeri tjetër bëhet i lartë dhe mendjemadh ndaj bashkëshortes së vet dhe nuk

interesohet për të, bile sikurse ajo për të është më poshtë se shërbëtori.

Ndërsa i treti i cili është mesatar, bashkëpunon me të shoqen ashtu si e ka urdhëruar All-

llahu (subhanehu ue teala): “… dhe ato kanë të drejta të barabarta mbi ta në atë

shkallë që është e arsyeshme, por burrat kanë një shkallë më tepër mbi to… ”. [el-

Bekare: 228]. Ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Nuk e urren

besimtari besimtaren, nëse e mërzit atë një cilësi e saj duhet të kënaqet me cilësi

tjetër që është tek ajo”.[1]

Ky i fundit është mesatar, i pari e ka tepruar e i dyti e ka lënë mangut. Sipas kësaj mund

t’i krahasosh punët dhe ibadetet tjera.

P-8: Si është definicioni i besimit (imanit) tek Ehli Sunneti dhe a shtohet e pakësohet ai?

_____________________

[1] Transmeton Muslimi [1469]


Përgjigje: Imani te Ehli Sunneti është: “Besim i me zemër, shqiptimi me fjalë dhe të

vepruarit me gjymtyrë”. Ku shihet se i përmban tre gjëra:

1. Besim me zemër,

2. Shqiptim me gojë dhe

3. Veprim me gjymtyrë.

Pasiqë është kështu, atëherë patjetër se ai shtohet apo pakësohet, për shkak se besimi

me zemër dallon te njëri nga tjetri.

Nuk mund të barazohet besimi i cili ka ndodhur me të dëgjuar me besimin i cili ka

ndodhur duke e ndier me shqisa, si dhe besimi me lajmërimin e një njeriu dallon nga ai

me lajmërimin e dy njerëzve, e kështu me rradhë.

Për këtë edhe Ibrahimi (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “O Zot më trego se si i

ngjallë të vdekurit. Tha (All-llahu): A nuk je duke besuar? Tha: Po, si jo, por dua ta

di që të më qetësohet zemra.” [el-Bekare: :260].

Imani shtohet varësisht prej bindjes dhe qetësisë së zemrës. Këtë njeriu e ndinë në veten

e tij, ashtuqë kur është në ndonjë ndeje ku ka këshilla dhe ku përmendet Xhenneti e

Zjarri, në këtë rast i shtohet imani aq, saqë i duket se është duke e pare Xhennetin dhe

Zjarrin, e kur është në të kotë dhe është larg kësisoj ndejave, atëherë i dobësohet bindja

dhe i pakësohet imani.

Poashtu imani shtohet nga ana e shqiptimit. Dihet se ai i cili e përmend All-llahun dhjetë

herë nuk është sikur ai që e përmend njëqindherë, d.m.th. te i dyti imani është shumë më

i shtuar.

Poashtu edhe imani i atij i cili i praktikon adhurimet në mënyrë të plotë është më i

shtuar sesa imani i atij i cili i praktikon adhurimet me mangësi.

Si dhe nga ana e veprimit, kur një njeri e bën ndonjë vepër me gjymtyrë më shumë se

dikush tjetër, padyshim se e ka edhe imanin më të shtuar sesa tjetri.

Për shtimin dhe pakësimin e imanit kanë ardhur argumente në Kur’an dhe Sunnet. All-

llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe Ne s’kem i vënë tjetër veçse melekë si roje

të Zjarrit dhe ne e kem i sjellë num rin e tyre të përcaktuar vetëm si sprovë për

mosbesimtarët, me qëllim që ithtarët e Librave të parë të arrijnë te një bindje dhe

që besimtarët të shtojnë besim in… ” [el-Muddeththir: 31]; poashtu ka thënë: “Dhe sa

herë zbret ndonjë sure, disa prej tyre (munafikave) thonë: ‘Cilit prej jush iu shtua

besim i’? Sa u përket atyre që besojnë, ajo ua ka shtuar besim in dhe ata ndjejnë

kënaqësi. E sa u përket atyre, në zemrat e të cilëve ka sëmundje, ajo ua shton

dyshim in edhe më tepër dhe vdesin duke qenë mosbesimtarë.” [et-Teube: 124-

125].


Në një hadith të vërtetë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “O gra, nuk

kam parë mangësi në mendje dhe në fe nga një burrë i mençur e i mprehtë sesa

ju”.[1]

Pra, imani shtohet dhe pakësohet.

Por cilat janë shkaqet e shtimit të imanit?

Shkaku i parë: Njohja e All-llahut (subhanehu ue teala) me emrat dhe cilësitë e tij.

Njeriu saherë që e njohton All-llahun (subhanehu ue teala) nëpërmjet emrave dhe

cilësive të tij, padyshim se edhe imani i shtohet.

Për këtë shkak edhe dijetarët të cilët i dijnë emrat dhe cilësitë e All-llahu më mirë se të

tjerët, i sheh se edhe imani i tyre është më i fortë në këtë aspekt.

Shkaku i dytë: Meditimi në argumentet kosmologjike dhe fetare. doherë kur njeriu

mediton në argumentet kosmologjike d.m.th. në krijesat, i shtohet besimi. All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Në tokë ka argumente për ata që kanë besim të

palëkundur. Bile edhe në veten tuaj ka. A nuk po shihni?”. (edh-Dharijat: 20-21].

Ajete për këtë çështje ka shumë, kam për qëllim ajete të cilat tregojnë se njeriu me

studimin dhe meditimin e tij për gjithësinë, arrin që ta shtojë besimin e tij.

Shkaku i tretë: Ibadetet (adhurimet) e shumta, ashtuqë saherë që njeriu i shton

ibadetet, njëkohësisht i shtohet edhe imani, qofshin ato ibadete gojore apo veprore.

Përmendja e All-llahut e shton imanin në sasi dhe mënyrë ashtu si e shton edhe namazi,

agjërimi dhe haxhi.

E shkaqet për pakësimin (dobësimin) e imanit, janë në të kundërtën:

Shkaku i parë: Mosdija për emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) e cila

patjetërsisht e dobëson imanin.

Për arsye se kur dituria për cilësitë dhe emrat e All-llahut pakësohet, padyshim se edhe

besimi në All-llahun pakësohet.

Shkaku i dytë: Mosmeditimi në argumentet kosmologjike dhe fetare. Kjo gjë padyshim

se e dobëson imanin, ose së paku e stagnon dhe nuk lejon që të shtohet.

Shkaku i tretë: Mëkatet. Sepse mëkatet kanë ndikim të madh në zemër dhe në iman, për

këtë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk është besimtar

zinaxhiu (ai që bën marrëdhënie intime në mënyrë të palejuar) në momentin kur

bën zina… ”.[2]

____________________

[1] Transmeton Buhariu [304]

[2] Transmeton Buhariu [6772] dhe Muslimi [57]


Shkaku i katërt: Lënia e adhurimeve. Me të vërtetë lënia e adhurimeve është shkak për

dobësimin e imanit.

Por, nëse ai adhurimështë i obligueshëm (vaxhib) dhe e lë atë pa arsye, për këtë dobësim

ky njeri qortohet dhe dënohet, e nëse ai adhurim nuk është vaxhib ose është vaxhib, por

e e lë me arsye, atëherë për këtë dobësim ai nuk qortohet.

Për këtë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë se grate janë të

mangëta në mendje dhe në fe duke e arsyetuar këtë se kur gruaja është në

menstruacione nuk falet dhe nuk agjëron, edhepse ajo nuk qortohet për lënien e namazit

dhe agjërimit, përkundrazi ajo është e urdhëruar që të veprojë ashtu, por për shkak të

lënies së këtyre ibadeteve i është thënë se është e mangët në fe.

P-9: Si do t’i kishim pajtuar këto dy hadithe, hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) ku

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) imanin e sqaroi duke thënë: ‘Të besosh në All-

llahun, melekët e Tij, Librat e Tij, të dërguarit e Tij, Ditën e Fundit dhe në caktimin

e All-llahut qoftë i mirë ose jo’,[1] dhe hadithin e grupit të Abdulkajsit në të cilin

hadith Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) imanin e sqaroi kështu: ‘Dëshmia se

nuk ka të adhuruar me të drejtë pos All-llahut (subhanehu ue teala) i Cili nuk ka

ortak, falja e namazit, dhënia e zekatit dhe dhënia e pesë përqindshit nga plaçka e

luftës’.?[2]

Përgjigje: Para se të filloj në përgjigjen e kësaj pyetje, dëshiroj të tregoj se në Kur’an dhe

Sunnet nuk ka kundërshtime mes vete, d.m.th. në Kur’an nuk ka diçka që kundërshton

diçka tjetër në vet Kur’anin, si dhe në hadithet e vërteta nuk ka kundërshtime mes vete.

Në Kur’an dhe Sunnet nuk ka diç që e kundërshton realitetin, sepse realiteti është diç e

vërtetë, e poashtu edhe Kur’ani e Sunneti janë të vërtetë, ashtuqë nuk mund të ketë

kundërshtime në të vërtetë.

Nëse e kupton këtë rregull do të të zgjidhen shumë probleme. All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “A nuk e meditojnë ata K ur’anin? Sikur të ishte prej dikujt tjetër

pos prej All-llahut, do të gjenin në të shumë kundërshtime”. [en-Nisa:: 82].

Pra, nuk mund të ketë kundërshtime mes haditheve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem).

Nëse ai e ka sqaruar imanin me një komentim, e në vend tjetër me komentim tjetër, ku

në shikimin e parë duket se ka kundërshtim, mirëpo nëse mendon pak më thellë nuk

mund të gjesh ndonjë kundërshtim.

____________________




Në hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me atë

sqarim e ka ndarë fenë në tre grupe:

I pari: Islam,

I dyti: Iman dhe

I treti: Ihsan (besim me sinqeritet të plotë)

Ndërsa në hadithin e grupit të Abdulkajsit nuk ka folur pos për njërin prej këtyre

grupeve, ka folur për grupin e parë, Islamin.

Kur përmendet Islami, këtu përfshihet edhe Imani, sepse Islamështë praktikimi i gjërave

të cilat i ka përmend Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hadithin e dytë, e këto

gjëra nuk mund t’i bëjë pos atij që ka Iman.

Pra, kur përmendet Islami përfshin edhe Imanin, kur përmendet Imani përfshin edhe

Islamin, e kur përmenden të dy, atëherë Imani ka të bëjë me zemrën e Islami ka të bëjë

më gjymtyrët. Kjo është një dobi me rëndësi për nxënësin e dijes.

Edhe një herë, kur të përmendet vetëm Islami nënkuptohet edhe Imani, All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Me të vërtetë fe e vetme e pranuar tek All-llahu

është Islami”.

Dihet mirëfilli se feja Islame është jo vetëm besim (Iman) por në të ka edhe ligje. E kur

përmendet Imani nënkuptohet Islami, e kur të përmenden që të dy, atëherë me Iman

kemi për qëllim atë që ka të bëjë më punët e zemrës, ndërsa me Islam atë që ka të bëjë

me gjymtyrët. Mu për këtë disa prej gjeneratave të para kanë thënë: “Islami është diçka

që bëhet haptas e Iman që bëhet fshehurazi”, sepse Imani është në zemër.

Për këtë edhe mund të shohish ndonjë dyftyrësh (munafik) i cili falet, jep sadaka dhe

agjëron, ky është muslim (me Islam), por nuk është mu’min (me besim), ashtu si ka

thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “Ka prej njerëzve që thonë: ‘I kem i besuar All-

llahut dhe Ditës së Fundit’, por ata nuk janë besimtarë”. [el-Bekare: 8].

P-10: Si mund t’i pajtojmë këto: se “Iman është besimi në All-llahun, melekët e Tij,

Librat e Tij, të dërguarit e Tij, Ditën e Fundit dhe në caktimin e Tij, qoftë i mirë ose

jo” dhe fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Imani është shtatëdhjetë e

disa degë… ”?[1]

Përgjigje: Imani i cili është akide (që ka të bëjë më zemrën) përbëhet prej gjashtë

themeleve, që janë të përmendur në hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) kur e pyeti

Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) për domethënien e Imanit e ai i tha: “Iman

është besimi në All-llahun, melekët e Tij, Librat e Tij, të dërguarit e Tij, Ditën e

Fundit dhe në caktimin e Tij, qoftë i mirë ose jo”.

___________________ [1] Transmeton Tirmidhiu [2614] dhe Ibën Maxhe [57]


Ndërsa Imani i cili i përfshin edhe veprat dhe llojet e saj, ai është shtatëdhjetë e disa

degë.

Bile All-llahu (subhanehu ue teala) namazin e ka quajtur iman në fjalën e Tij: “Dhe All-

llahu kurrë nuk do t’ua hum basë besim in (Imanin). S’ka dyshim se All-llahu është

shumë i Butë dhe Mëshirues ndaj njerëzve”. [el-Bekare: 143].

Komentatorët e Kur’anit kanë thënë për fjalën “… besimin… ” d.m.th. namazin tuaj drejt

Mesxhidul Aksasë, ngase para se të faleshte namazi kah Ka’beja, u faleshte kah

Mesxhidul Aksaja.

P-11: A thuhet për një njeri se është besimtar, për shkak se falë namazet në xhami, ashtu

si është në hadith?

Përgjigje: Po, s’ka dyshim se ai i cili i falë namazet në xhami, vetë prezenca e tij është

argument për besimin e tij.

Atë njeri vetëm besimi i fortë e ka nxjerrur prej shtëpie dhe të shkojë deri në xhami per

faljen e namazit.

Pyetësi me fjalën e tij: “… ashtu si është në hadith?”, ka për qëllim hadithin: “Kur të

shihni një njeri se vjen në xhami, dëshmoni se është besimtar”.[1] Por, ky hadith

është i dobët dhe nuk është i vërtetë.

P-12: Ka një njeri të cilit i pëshpërit shejtani me dyshime të mëdhaja që kanë të bëjnë

më besim in në All-llahun (subhanehu ue teala) – e ai është shumë i frikësuar për këtë

gjë. Ç’është këshilla e juaj për këtë njeri?

Përgjigje: Ajo që u përmend se pyetësi ka frikë nga rezultatet e këtyre pëshpëritjeve,

unë them: E përgëzoj atë se nuk do të ketë rezultate të këqija, por do të ketë rezultate të

mira.

Këto janë pëshpëritje me të cilat shejtani lufton kundër besimtarëve që t’ua dridhë

besimin e tyre të shëndoshë dhe t’i futë në pasiguri shpirtërore dhe mendore me qëllim

që t’ua ndytë pastërtinë e besimit, bile edhe pastërtinë e jetës.

Rasti i këtij nuk është i pari dhe as i fundit, bile këso raste do të ketë çdoherë derisa ka

besimtarë mbi Tokë.

Duhet ta dijmë se kjo gjë iu ka ndodhur edhe shokëve te Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem) (Sahabëve (radijAllahu anhum)). Tregon Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se

disa prej

___________________

[1] Transmeton Tirmidhiu [2617]


sahabëve erdhën te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e pyetën: Neve na

ndodhë që ndonjëherë të na vijë diçka në mendjet tona që frikohemi të flasim për

të. Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) tha: “A ju ka ndodhur kjo?” Thanë: Po. Tha:

Ai është imani i vërtetë. (Transmeton Muslimi).[ 1]

Poashtu në Dy Sahihët transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Mund t’i vijë shejtani dikujt dhe t’i thojë:

Kush e krijoi këtë? Kush këtë? D erisa t’i thojë se kush e krijoi Zotin?! Nëse i vjen

dikujt kjo, le të kërkojë mbrojtje prej All-llahut dhe le të largohet nga të

menduarit në këtë”.[ 2]

Si dhe Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) na tregon se një njeri erdhi te Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha: Unë i flas vetes për diçka, por që të bëhem hi është

më e dashur për mua sesa ta shfaqi atë gjë. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha:

“Falënderimi i takon Atij i Cili e paska kthyer këtë çështje në vesvese”.[ 3]

Shejhul Islam Ibën Tejmije (rahimehullah) në librin “el-Iman” ka thënë: “Besimtari

sprovohet me dyshime, kam për qëllim dyshimet e mosbesimit, të cilat bëhen

shkak për ngushtimin e shpirtit të tij. Ashtu si kanë thënë edhe sahabët:

Ndonjëherë na vjen diçka në vetet tona që po të gjuheshim prej Qiellit në Tokë, do

të ishte më e dashur për ne sesa ta shfaqim atë. E Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) u ka thënë: “A i është imani i vërtetë”, në një transmetim tjetër: “… që

frigohemi të flasim për të… ”, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha:

“Falënderimi i takon A tij i Cili e paska kthyer këtë çështje ne vesvese”.

D.m.th. ndodhja e vesveses në këtë rast me këtë urrejtje të madhe ndaj saj dhe

largimin e saj nga zemra është prej imanit të vërtetë, sikurse muxhahidi (luftëtari

në rrugë të All-llahut) të cilit i afrohet armiku, e ai e largon atë derisa ta fitojë

tërësisht.

Edhe kjo gjë i ngjanë xhihadit”; dhe më pas tha: “Mu edhe për këtë shkak vesveset

dhe dyshimet më të mëdhaja te nxënësit e dijes dhe te adhuruesit e mëdhenj janë

më të shumta sesa te tjerët. Ngase të tjerët nuk shkojnë rrugës së All-llahut

(subhanehu ue teala) por janë të dhënur pas epsheve dhe gjërave të kota, gjë të

cilën e do shejtani. Ndërsa te nxënësit dhe te adhuruesit shprehet (shejtani) si

armiku më i madh me qëllim që t’i largojë nga rruga e All-llahut (subhanehu ue

teala)”. (Mbaroi fjala e tij deri aty ku ishte qëllimi ynë, këtë e ka përmendur në faqen

147 nga botimi i Indisë).

__________________________



[3] E falënderon All-llahun (subhanehu ue teala) jo pse i kanë ardhur dyshimet, por për shkak se

vesveseja e tij në këtë rast është shenjë e imanit ngase po të mos kishte pasur vesvese d.m .th. e

ka pranuar atë gjë të cilën shejtani mundohet t’ia futë në zem rën e tij (sh.p.). Këtë hadith e

transmeton Ebu Davudi [5112] dhe Imam Ahmedi në Musned [1/340]


Këtij pyetësi i them: Nëse bindesh se këto vesvese janë prej shejtanit, atëherë luftoi ato

me një luftë të ashpër dhe dije se nuk do të mundin ato vesvese të të bëjnë ndonjë dëm

përderisa ti mundohesh ta luftosh dhe largosh atë, si dhe të mos i shfaqish ato dyshime.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “All-llahu ia ka falur ummetit tim

dyshimet që ju vijnë përderisa nuk veprojnë ose flasin (mundohen t’i mbrojnë)

për ato dyshime”.[1]

Nëse të thuhet ty: A i beson ato vesvese që të vijnë? A beson se janë të vërteta ato? A

beson se All-llahu mund të cilësohet me diç të tillë? Do të kishe thënë: Nuk kemi të drejtë

të flasim për këtë, All-llahu është i Lartësuar, kjo është shpikje. Do ta kishe mohuar atë

me zemër dhe me gjuhë dhe do të ishe prej atyre që i ikin këtyre gjërave.

Pra, këto qenkan vetëm disa vesvese të thjeshta dhe rreziqe kundër zemrës tënde, si dhe

janë dritare të shirkut që i ka hapur shejtani i cili qarkullon te njerëzit ashtu si qarkullon

gjaku. Të gjitha këto ai i bën që të të dërgojë në dyshime dhe të ta përzin fenë.

Edhe vetë mund të bindesh duke e parë se shejtani për disa gjëra të kota aspak nuk

mundohet të të sjellë dyshime apo akuza.

Shembull; ti ke dëgjuar se dikund në Lindje a Perëndim ka qytete të rëndësishme, të

mëdhaja dhe përplotë me ndërtesa dhe banorë, por asnjëherë nuk të ka ardhur

nëpërmend që të dyshosh në ekzistimin apo kualitetin e tyre, se në to ka çrregullime dhe

shkatërrime dhe se nuk jetohet në ato vende.

Pse ndodhë kjo?

Sepse shejtani nuk ka kurrfare dobie të të sjellë dyshime në këto gjëra, ndërsa ai ka dobi

të madhe në prishjen e imanit të besimtarit, ai nxiton me mish e me shpirt që ta shuajë

nga zemra e besimtarit dritën e diturisë dhe të udhëzimit dhe që ta fuse në errësirën e

dyshimit.

Por, neve Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka mësuar ilaçin e dobishëm në të

cilin ka shërim, ai është: “… le të kërkojë mbrojtje prej All-llahut dhe le të largohet

nga të menduarit në këtë”.[2]

Kur të denoncohet njeriu nga kjo dhe vazhdon ta adhurojë All-llahun (subhanehu ue

teala), duke e kërkuar dhe dëshiruar atë që është tek All-llahu, do të largohet ai dyshim

me fuqinë e Tij.

Largohu pra, nga të gjitha rrymat të cilat janë kundër zemrës tënde lidhur me këtë

çështje. Kështuqë, ti tash bëhesh ai që e adhuron All-llahun, e lutë dhe e lartëson, e

poqese dëgjon se dikush e cilëson All-llahun me diçka që futë në dyshime, do ta kishe

____________________




vrarë po të kishe mundësi, pra, të gjitha ato dyshime nuk qenkan të vërteta, por, ato janë

vetëm dyshime e rreziqe të pabaza.

Sikurse një njeri i cili pasiqë i pastron rrobat fillon namazin, e pastaj i vijnë mendime se

mos vallë i ka rrobat e papastra, ky njeri me siguri se nuk do t’I kushtonte rëndësi kësaj

dhe do ta injoronte menjëherë.

Këshilla ime më shkurtë do të ishte kështu:

1. Kërkimi i mbrojtjes nga All-llahu (subhanehu ue teala) dhe largimi prej saj plotësisht

nga të gjitha rrymat që çojnë në të, ashtu siç na këshilloi i Dërguari (salAllahu alejhi ue

selem),

2. Përmendja e All-llahut dhe edukimi i vetes në mosvazhdimin e futjes në këto vesvese,

3. Zellshmëria në ibadet dhe punë, duke e respektuar All-llahun dhe duke e kërkuar

kënaqësinë e Tij. Saherë që njeriu u kthehet adhurimeve me zellshmëri dhe sinqeritet,

automatikisht harrohen dhe largohen këto vesvese, dhe

4. Të kthyerit e tepërt kah All-llahu dhe lutja Atë, që të të shpëtojë nga kjo gjë.

E lus All-llahun (subhanehu ue teala) që të të shpëtojë nga çdo e keqe dhe e urrejtur.

P-13: A është obligim për pabesimtarin (kafirin) ta përqafojë Islam in?

Përgjigje: O bligime ka çdo pabesimtar ta përqafojë (pranojë) Islamin edhe nëse është i

krishterë apo çifut, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj (O

Muhammed): O ju njerëz! Unë jam i dërguar i All-llahut te të gjithë ju, të Cilit i

takon sundim i i qiejve e i Tokës, s’ka të adhuruar tjetër pos Tij, Ai jep jetë dhe Ai

jep vdekje, pra besoni All-llahun dhe të dërguarin e Tij, Pejgamberin qe nuk di

shkrime as këndim , që beson All-llahun dhe në fjalët e Tij, shkoni pas rrugës së tij

nëse doni të jeni të udhëzuar”. [el-A’raf: 158].

Pra, i gjithë njerëzimi e ka obligim të besojë në të dërguarin e All-llahut (salAllahu alejhi

ue selem). Mirëpo prej mëshirës së All-llahut në Islamështë t’u lejohet te tjerëve të

mbajnë fenë e tyre me kusht që tUnënshtrohen ligjeve Islame.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Luftoni ata që nuk besojnë All-llahun e as

botën tjetër, nuk e konsiderojnë të ndaluar atë që e ndaloi All-llahu dhe i dërguari

i Tij dhe nuk e besojnë fenë e vërtetë. Ata të cilëve uështë dhënë libri, derisa ta

paguajnë xhizjen[1], e në këtë mënyrë ta ndijnë veten të poshtëruar”. [et-Teube:

29].

________________________

[1] Xhizje – tatim i mbledhur nga popullsia jomuslimane e cila është nën pushtetin dhe m

brojtjen e shtetit musliman.


Si dhe transmetohet në Sahihul Muslim në hadithin e Burejdes se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) kur e caktonte dikënd emir (udhëheqës) të një ushtrie apo

ekspedite, pasi që e këshillonte që t’i ketë frikë All-llahut (subhanehu ue teala) dhe ata

muslimanë qe janë me të, i thonte: “Atyre u propozon tri gjëra, cilësdo që i

përgjigjen, ti atëherë nuk i sulmon”[1]. Prej këtyre tri gjërave është edhe pagimi i

xhizjes.

Mu për këtë, mendimi i vërtetë është se xhizja pranohet edhe prej popujve tjerë, e jo

vetëm prej çifytëve dhe të krishterëve.

Me rëndësi është se jomuslimanët e kanë për obligim të hyjnë në Islamose t’u

nënshtrohen ligjeve te tij. All-llahu na ndihmoftë.

P-14: Ç’është hukm i (dispozita) për ate që pretendon se e din gajbin (gjërat e fshehta)?

Përgjigje: Hukmi për atë që pretendon se e din gajbin është se ai është kafir, sespe ai e

përgënjeshtron All-llahun (subhanehu ue teala).

All-llahu thotë: “Thuaj: Askush nga qiejt dhe Toka nuk e din gajbin pos All-llahut, si

dhe nuk e dijnë se kur do të ringjallen”. [en-Nemël: 65]. Pasiqë All-llahu (subhanehu

ue teala) e urdhëron Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) që të lajmërojë në Gjithësi

se askush nuk e din gajbin pos All-llahut, atëherë ky i cili pretendon se e din gajbin

njëkohësisht edhe e përgënjeshtron All-llahun (subhanehu ue teala) për këtë lajm.

Atyre iu themi: Si mundet ju ta dini gajbin e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

mos ta dijë?! A ju jeni më të mirë apo ai?!

Nëse thonë se janë më të mirë, me këtë fjalë bëhen kafira, e nëse thonë se ai është më i

mirë, iu themi: pse ai nuk e ka ditur gajbin e ju e dini?! E All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “Ai (All-llahu) e din të fshehtën dhe atë fshehtësi nuk ia zbulon askujt. Me

përjashtim të ndonjë të dërguari që don Ai. Atëbotë Ai vëroje edhe para edhe

prapa tij.” [el-Xhinn: 26-27].

Edhe ky ajet poashtu argumenton qartë për kufrin e atij i cili pretendon këtë dituri.

All-llahu (subhanehu ue teala) e ka urdhëruar të dërguarin që për vete të thotë: “Thuaj:

Unë nuk ju them se unë kam Thesaret e All-llahut, as edhe që di gajbin, as nuk ju

them se unë jam melek. Unë vetëm ndjek atë që më shpallet… ”. [el-En’am: 50].

P-15: Si mundem i të pajtojmë atë se tani m jekësia ka arritur të din se ç’ka në mitrën e

nënës me ajetin ku thuhet: “… dhe e di (All-llahu) ç’ka në mitra… ”, poashtu me

________________________

[1] Sahihul Muslim [1730]


transmetimin e Ibën Xheririt nga Muxhahidi se një njeri e pyeti Resulull-llahun

(salAllahu alejhi ue selem) , se çka do të lind bashkëshortja e tij, e atëherë zbriti ky ajet;

si dhe me komentin që Katadeja (rahimehullah) ia bëri këtij ajeti? Dhe ç’është ajo që e

veçanton përgjithshmërinë në ajetin: “… ç’ka në mitra… ”?

Përgjigje: Para se të filloj në përgjigjen e kësaj pyetje dua të sqaroj se nuk ka mundësi

asnjëherë që të bie ndesh Kur’ani i qartë me realitetin.

Nëse në shikim të parë duket se ka ndonjë kundërshtim, atëherë me siguri ose realiteti

është vetëm një pretendim i pavërtetë ose Kur’ani Famëlartë mos të jetë mjaft i qartë në

atë kundërshtim.

Kur’ani i qartë dhe realiteti janë dy gjëra të sigurta dhe të vërteta, e nuk ka mundësi që

mes tyre të ketë ndonjë kundërshtim.

Nëse kjo është e qartë, atëherë themi: Ata kanë arritur që me ndihmën e disa mjeteve

precize të dijnë atë që është në mitra dhe të dijnë gjininë e tij.

Nëse kjo nuk është e vërtetë[1], atëherë nuk kemi pse te flasim, e nëse është e vërtetë,

nuk ka aspak kundërshtim me ajetin e lartëpërmendur.

Ajeti aludon në njërën prej pesë çështjeve të fshehta që nuk i din asnjëri pos All-llahut

(subhanehu ue teala) çështjet e fshehta lidhur me frytin e mitrës janë: koha e qëndrimit

të tij në mitër, jeta e tij, puna e tij, rizku (furnizimi) i tij, lumturia apo dëshprimi i tij si

dhe gjinia e tij, të gjitha këto janë para se të formohet si trup.

Ndërsa pasiqë të formohet, çështja për gjininë e tij më nuk është gajb (e fshehtë), sepse

ai me formimin e tij më bëhet i ditur, pos se është i mbuluar në tri errësira, të cilat po të

hiqeshin do të ishte e qartë çështja e tij.

Pas kësaj, nuk themi se është e pamundshme që All-llahu të ketë krijuar aso rreze të

forta, të cilat i kalojnë këto errësira që të shihet a është mashkull apo femër.

Pastaj në ajet nuk është qartë e përmendur se e ka për qëllim diturinë lidhur me gjininë

e frytit. Diçka e tillë nuk gjindet as në Sunnetin e vërtetë.

Ndërsa ajo që transmeton Ibën Xheriri nga Muxhahidi se një njeri e pyeti Resulull-llahun

(salAllahu alejhi ue selem) se çka do të lind bashkëshortja e tij, e atëherë zbriti ky ajet,

ky transmetim nuk është i vërtetë, sepse Muxhahidi është prej tabiinëve.[2]

Ndërsa komenti i Katades për këtë “se askush nuk e din gjininë e foshnjes”, mund të

_________________________

[1] Sepse ka m jaft raste të cilëve u kanë thënë të presin njërën prej gjinive, ndërsa iu ka dal e

kundërta e saj. (sh.p)

[2] E si mund të transmetojë ngjarje nga jeta e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pa

treguar nga kush e ka dëgjuar. (sh.p)


themi se e ka pasur për qëllim kohën para formimit të frytit, e pas formimit mund ta dijë

edhe dikush tjetër.

Ibën Kethiri ,(rahimehullah), në tefsirin e tij te ajeti i sures Lukman thotë: “… askush

nuk din se çka do të krijojë All-llahu pos Ai Vetë, por pasi që të urdhëron që të jetë

mashkull apo femër, i lumtur apo jo, prej këtij momenti më nuk është gajb sepse

këtë tani e dinë edhe melekët dhe ata të cilët All-llahu ua lejon ta dinë”.

E pyetja juaj lidhur me veçantimin e përgjishmërisë[1] në ajetin: “… ç’ka në mitra… ”,

themi: nëse në ajet është për qëllimedhe gjinia pasi që të formohet fryti, këtë e veçanton

shqisa dhe realiteti.

Dijetarët e shkencës së Usulit (rregullave të Sheriatit) kanë treguar se përgjithshmëria

në Kur’an dhe sunnet mund të sqarohet me tekst tjetër, koncenzus, kijas, me shqisë dhe

me mendje, kjo dihet mirëfilli.

E nëse është për qëllim gjinia e tij para formimit të tij, atëherë nuk ka aspak

kundërshtim me atë që thamë lidhur me gjininë e frytit.

Falënderojmë All-llahun (subhanehu ue teala) që nuk ka dhe nuk do të ketë në realitet

gjë e cila e kundërshton Kur’anin e qartë.

Ndërsa shpikjet të cilat i bëjnë armiqtë e muslimanëve duke thënë se realiteti ka

kundërshtim me Kur’anin Famëlartë, kjo është nga kuptimi i cekët që kanë për Kur’anin

ose kjo ndodh për shkak të qëllimeve të këqija që i kanë.

Por, te besimtarët dhe dijetarët ka hulumtime dhe arritje deri te e vërteta aq, sa mjafton

për luftimin e dyshimeve të tyre. All-llahut i takon falënderimi.

Njerëzit në këtë çështje janë, dy ekstreme dhe një mesatar.

Një ekstrem, i cili kapet për fjalët e Kur’anit duke mos analizuar në ato dhe mohon çdo

gjë tjetër edhe nëse është realitet.

Me këtë ai shkakton ofendime të drejtuara atij për shkak të mendjelehtësisë së tij, apo

shkakton ofendime dhe sulme ndaj Kur’anit Famëlartë, sepse është duke i kundërshtuar

gjërat që shihen.

Tjetri është ai i cili ua ka kthyer shpinën udhëzimeve të Kur’anit dhe i pranon vetëm

mendimet materialiste, e me këtë ai bëhet prej ateistëve.

Të mesëm janë ata që i pranojnë udhëzimet e Kur’anit Famëlartë, e kuptojnë realitetin

dhe e dijnë se që të dyja janë të vërteta.

_________________________

[1] D.m .th. përgjithshmëria është se nuk dihet ç’ka në m itër e ne po veçantojmë diturinë lidhur

me gjininë e tij. (sh.p)


Nuk ka mundësi që Kur’ani të kundërshtojë diçka që dihet nëpërmjet shqisave.

Këta bashkojnë mes punës me tekst (Kur’an dhe sunnet) dhe me gjërat e logjikshme. E

me këtë shpëton feja dhe mendjet e njerëzve. i udhëzoi All-llahu ata që polemizuan për

të vërtetën, All-llahu udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë.

All-llahu na mundësoftë këtë të gjithve, dhe na bëftë prej udhëzuesve dhe të udhëzuarve

dhe prej shëmbëlltyrave të cilët përmirësojnë.

Suksesi imështë vetëm në duar të All-llahut (subhanehu ue teala) në Të mbështetem dhe

tek Ai kthehem.

P-16: A rrotullohet Dielli rreth Tokës?

Përgjigje: Sipas asaj që aludojnë argumentet e Sheriatit, tregojnë se Dielli është ai i cili

rrotullohet rreth Tokës dhe me këtë arrihet ndërrimi i natës dhe ditës në Tokë.

Ne nuk kemi të drejtë të besojmë ndryshe nga ajo që aludojnë argumentet, pos nëse

gjejmë ndonjë argument më të fortë që argumenton ndryshe.

Prej argumenteve të cilët argumentojnë se Dielli rrotullohet rreth Tokës dhe me këtë

arrihet ndërrimi i natës dhe ditës janë këto:

1. Thotë All-llahu (subhanehu ue teala) duke treguar argumentimin e Ibrahimit

(salAllahu alejhi ue selem) ndaj atij i cili i bënte polemikë për All-llahun: “… All-llahu e

sjell Diellin nga Lindja, e sille ti nga Perëndim i… ”. [el-Bekare: 258]. Pasiqë Dielli

është ai i cili vjen nga Lindja, ky është argument i qartë se ai sillet rreth Tokës.

2. Poashtu thotë duke treguar për Ibrahimin (salAllahu alejhi ue selem): “K ur pa duke

lind Dielli dhe si ngrihej lartë, tha: K y është Zoti im . Ky është më i madh. Por kur

ai perëndoi, tha: O populli im , me të vërtetë unë denoncohem nga ajo që ju

adhuroni”. [el-En’am: 78] Pra, Dielli ishte ai që perëndoi e jo Toka. Sikur të kishte qenë

Toka ajo që rrotullohet do të kishte thënë për Tokën.

3. Poashtu ka thënë: “Dhe ju mund ta kishi parë Diellin kur lindte, bartej prej

shpellës së tyre nga ana e djathtë, e kur perëndonte largohej nga ata nga ana e m

ajtë… ” [el-Kehf: 17] Si po e shohim këtu, bartjen dhe perëndimin ia ka përshkruajtur

Diellit, e kjo është argument se ai lëvizë. E sikur të kishte qenë Toka ajo që lëvizë do të

kishte thënë: … bartej shpella nga ai (Dielli). Poashtu kur themi se Dielli lind dhe

perëndon edhe kjo është argument se Dielli rrotullohet, edhepse është argument më i

dobët se fjalët: “… bartej… largohej… ”.

4. Poashtu ka thënë: “Dhe Ai është që krijoi natën dhe ditën, Diellin dhe Hënën,

secili duke notuar në orbitë”. [el-Enbija’: 33] Ka thënë Ibën Abbasi (radijAllahu anhu):

“Notojnë në orbitë me lehtësi”, kjo është e njohur nga ai.


5. Poashtu ka thënë: “… Ai sjellë natën si m bulesë të ditës që me të shpejtë e kërkon

atë… ” [el-A’raf:ë 54] Pra, e ka bërë natën si kërkuese të ditës, e kërkuesi nxiton dhe arrit

e dihet se nata dhe dita janë pasojë e Diellit.

6. Poashtu ka thënë: “Ai krijoi qiejt e Tokën me qëllim të caktuar, Ai natën ia

mbështjell ditës dhe ditën ia mbështjell natës, Ai nënshtroi Diellin dhe Hënën, që

secili lëvizë deri në një afat të caktuar, pra Ai është Ngadhnjyesi, Mëkatfalësi”. [ez-

Zumer: 5] Fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): “… Ai natën ia mbështjell ditës… ”

d.m.th. e rrotullon mbi të sikurse mbështjellja e ‘imames[1], kjo është argument se

rrotullimi bëhet nga ana e natës dhe ditës mbi Tokën, e po të kishte qenë se Toka

rrotullohet mbi ato, do të kishte thënë: “Tokën e mbështjell mbi natën dhe ditën”.

Ndërsa fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): “… Diellin dhe Hënën, që secili lëvizë…

” është sqarim i asaj që thamë deri tani, ku tregon se Dielli dhe Hëna lëvizin me një

lëvizje të vërtetë. Ngaqë nënshtrimi i trupit i cili lëviz është më i qartë sesa nënshtrimi i

trupit të palëvizshëm.

7. Poashtu ka thënë: “Betohem për Diellin dhe shkëlqim in e tij! Për Hënën kur e

ndjek atë” [esh-Shems: 1-2], e ndjek d.m.th. vjen pas tij. Ky është argument se ato

udhëtojnë dhe rrotullohen rreth Tokës. Po të ishte Toka ajo që rrotullohet rreth tyre,

Hëna nuk do ta ndiqte Diellin, por herë Hëna Diellin do ta ndiqte e here Dielli Hënën,

sepse Dielli është më lartë se Hëna. Argumentimi me këtë ajet kërkon meditim.

8. Dhe ka thënë: “Edhe Dielli udhëton për në kufirin e vet. Ai është përcaktim i

Ngadhnjyesit, të Dijshmit. Edhe Hënës i kem i përcaktuar fazat e saja, derisa të

kthehet në trajtën e harkut. As Dielli nuk mund ta arrijë Hënën,e as nata ditën, por

secili noton në një galaksion”. [Jasin: 38-40] Pasiqë udhëtimi po i përshkruhet Diellit, e

kjo me caktimin e Ngadhnjyesit, të Dijshmit, tregon se ai udhëton vërtetë dhe me caktim,

ashtuqë shkakton ndërrimin e natës dhe ditës dhe stinave. Përcaktimi i fazave të Hënës

aludon në lëvizjen e saj nëpër ato faza. E po të kishte qenë Toka ajo që lëviz, përcaktimi i

fazave do të kishte qenë i Tokës e jo i Hënës. Mohimi i arritjes, Dielli Hënën dhe nata

ditën aludon në lëvizjet e Diellit dhe Hënës si dhe natës dhe ditës.

9. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka thënë Ebu Dher-rit (radijAllahu anhu):

“Perëndoi Dielli, e din ku shkoi?” Tha: All-llahu dhe i dërguari e dijnë. Tha: “A i

shkon dhe bën sexhde ndër Arsh dhe kërkon leje që të vazhdojë më tej, dhe i

lejohet. Por kihet dro se njëherë nuk do t’i lejohet, do t’i thuhet: Kthehu prej nga

erdhe, e ajo do të lind nga Perëndimi.” (Muttefekun alejhi).[2]

Fjala e tij: “… Kthehu prej nga erdhe… ”, tregon qartë se ajo rrotullohet rreth Tokës dhe

me rrotullimin e tij ndodh lindja dhe perëndimi.

_______________________

[1] Një lloj m bulese e kokës te arabët që është e gjatë dhe m bështillet rreth kokës.(sh.p)



10. Si dhe shume hadithe që tregojnë se lindja, perëndimi dhe zeniti ndodhin me

ndihmën e Diellit e jo me të Tokës.

Me siguri ka edhe argumente tjera të cilat tani nuk më kujtohen, por mendoj se këto që i

përmenda mjaftojnë për atë që kisha qëllim të tregoj. All-llahu na ndihmoftë.

P-17: është pyetur dijetari ynë për dy dëshmitë?

Përgjigje: Dy dëshmitë, dëshmia se nuk ka zot pos All-llahut dhe dëshmia se

Muhammedi është i dërguar i All-llahut janë çelës i Islamit, nuk mundet të hyhet në

Islam pa ato.

Mu për këtë kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e dërgoi Muadhin në Jemen që

të bëjë da’vet, i tregoi se gjëja e parë në të cilën duhet t’I thirrë janë dëshmitë se nuk ka

zot pos All-llahut dhe se Muhammedi është i dërguar i All-llahut.[1]

Sa i përket fjalës së parë, dëshmisë se nuk ka zot pos All-llahut, kjo është që njeriu të

pranon me zemrën dhe gjuhën e tij se nuk ka të adhuruar të vërtetë pos All-llahut


Pasiqë zot do të thotë i adhuruar, kjo dëshmi kuptohet kështu: “Nuk ka të adhuruar me

të drejtë pos All-llahut, Një të Vetmit”.

Në këtë fjali ka mohim dhe pohim, mohimi është fjala ‘nuk ka zot’ ndërsa pohimi është

fjala ‘pos All-llahut’.

Pra, kjo është shqiptim me gojë pas besimit me zemër se nuk ka të adhuruar me të drejtë

pos All-llahut (subhanehu ue teala).

Nga kjo patjetërsohet adhurimi i sinqertë ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) dhe

mohimi i çdo adhurimi tjetër.

Fjala ynë “me të drejtë” i përgjigjet problematikës të cilën e sjellin disa njerëz duke

thënë: ‘Si thoni ju se nuk ka të adhuruar tjetër pos All-llahut, kur e dijmë mirëfilli se ka

shumë njerëz që adhurojnë zotëra pos All-llahut, bile edhe All-llahu (subhanehu ue

teala) i ka quajtur zotëra, ku ka thënë: “E kur erdhi urdhëri i Zotit tënd, atyre nuk u

bën dobi asgjë zotërat e tyre, të cilëve iu luteshin pos All-llahut”. [Hudë: 101];

poashtu ka thënë: “Mos shoqëro me All-llahun ndonjë zot tjetër”. [el-Israë: 39] dhe ka

thënë: “… nuk adhurojmë zot tjetër pos Tij… ” [el-Kehf :14].

E si mund pra, të themi se nuk ka zot tjetër pos All-llahut, ndërsa All-llahu ka treguar për

zotërimin e dikujt tjetër pos Tij? Në anën tjetër si mund të themi se ka zotërim tjetër, e

pejgamberët popujve të tyre u kanë thënë: “Adhurone All-llahun, nuk keni zot tjetër

pos Tij” [el-A’raf: 59].

_______________________



Përgjigja për këtë problematikë është paramendimi i fjalës ‘me të drejtë’ (te fjala: nuk ka

zot tjetër).

Ashtuqë themi: Këta zotëra që adhurohen pos All-llahut janë zotëra, por zotëra të kotë e

aspak të vërtetë, dhe ata në të vërtetë nuk kanë kurrfarë zotërimi, për këtë argumenton

fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): “Kjo tregon se All-llahu është Zoti i vërtetë,

dhe se ajo që adhurojnë ata pos Tij është gënjeshtër. All-llahu është Ai i Larti, i

Madhi”. (Lukman: 30].

Në këtë aludon edhe fjala e Tij (subhanehu ue teala): “E ju, a e shihni Latin dhe Uzanë?

Dhe atë të tretin e të fundit Menatin (a kanë fuqi si All-llahu). A mendoni se

meshkujt janë të juaj e të Atij fem rat?! Atëherë, ajo është një ndarje e padrejtë.

Ata që i adhuroni nuk janë tjetër veçse em ra që ju dhe prindërit tuaj i emërtuat, e

All-llahu nuk zbriti për ta ndonjë argument… ”. [en-Nexhëm: 19-23], si dhe fjala e All-

llahut, ku shprehë fjalët e Jusufit (alejhi selam): “Ata që ju i adhuroni pos All-llahut,

nuk janë tjetër veçse em ra që i emërtuat ju dhe prindërit tuaj, All-llahu nuk

shpalli ndonjë fakt për ta”. [Jusuf: 40].

Pra, u pa qartë se fjala: “nuk ka zot pos All-llahut” ka për qëllim: Nuk ka të adhuruar

me të drejtë pos All-llahut (subhanehu ue teala) ndërsa zotërat tjerë, që adhuruesit e

tyre i konsiderojnë për zotëra, ato nuk janë të vërtetë d.m.th. janë të kotë. i gjithë

Zotërimi i takon vetëm All-llahut (subhanehu ue teala).

E sa i përket fjalës së dytë: “Muhammedi është i dërguar i All-llahut”, kuptimi është

shqiptimi me gojë pas besimit me zemër se Muhammedi i biri i Abdull-llahut nga fisi

Kurejsh është i dërguar i All-llahut (subhanehu ue teala) deri te të gjithë njerëzit dhe

xhinët, siç thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Thuaj: O ju njerëz! Unë jam i dërguar

i All-llahut te të gjithë ju, All-llahut që vetëm i Tij është sundim i i qiejve dhe i

Tokës, s’ka të adhuruar tjetër pos Tij, Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje, pra besone All-

llahun dhe të dërguarin e Tij, Pejgamberin e pashkolluar, që beson All-llahun dhe

shpalljet e Tij, ndiqni rrugën e tij që ta gjeni të vërtetën”. [el-A’raf:ë: 158]. Si dhe ka

thënë: “Qoftë i madhëruar Ai i Cili ia zbriti Furkanin (dalluesin e të vërtetës nga e

pavërteta, K ur’anin_ robit të Vet, që të bëhet pejgamber i të gjithëve”. [el-Furkan:

1].

Kjo dëshmi ta bën të patjetërsueshme t’i besosh Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) në atë që ka lajmëruar, të praktikosh atë që ka urdhëruar, të largohesh nga ajo që

ka ndaluar dhe qortuar dhe ta adhurosh All-llahun (subhanehu ue teala) ashtu si të ka

mësuar ai, e jo ndryshe.

Poashtu kjo dëshmi ta bën të patjetërsueshme që të besosh se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) nuk ka kurrfarë fuqie në zotërim dhe në rregullimin e Gjithësisë, nuk ka

kurrfarë të drejte në adhurim (t’i bëhet atij), por të besosh se ai është rob dhe nuk

adhurohet, i dërguar dhe nuk gënjen, dhe nuk ka mundësi që t’i bëjë vetes apo dikujt


tjetër dëmose dobi pos asaj që dëshiron All-llahu (subhanehu ue teala) siç ka thënë All-

llahUnë Kur’an për të dërguarin: “Thuaj: Unë nuk ju them se i kam në kom petencë

thesaret e All-llahut, as nuk pretendoj se i di fshehtësitë as nuk ju them se unë jam

melek. Unë ndjek vetëm atë që më shpallet m ua… ”. ( el-En’am: 50].

Pra, ai është rob i urdhëruar i cili e praktikon atë me të cilën është urdhëruar, thotë All-

llahu (subhanehu ue teala): “Thuaj: Unë unë nuk kam në dorë gjë që t’ju largoj

dënim in, as t’ju sjell dobi! Thuaj: është e vërtetë se mua nuk më m bron askush

prej dënim it të All-llahut dhe përveç Tij, unë nuk gjej m bështetje”. [el-Xhinn: 21-

22]. Poashtu thotë: “Thuaj: Unë nuk kam në dorë për veten time as ndonjë dobi, as

ndonjë dëm , pos çka do All-llahu. Sikur ta dija të fshehtën do të shum oja për vete

të dobishmet, e nuk do të me godiste gjë e keqe. Unë nuk jam tjetër veçse qortues

dhe përgëzues për njerëzit që besojnë”. [el-A’raf: :188].

Pra, ky është kuptimi i dëshmisë: “Nuk ka zot tjetër pos All-llahut dhe Muhammedi

është i dërguar i tij”.

Nga ky kuptime mëson se adhurimi nuk i takon as të dërguarit të All-llahut (subhanehu

ue teala) e as ndokujt tjetër prej krijesave dhe bindesh se ai i takon vetëm All-llahut

(subhanehu ue teala) të Vetmit.

Thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Thuaj: Namazi im , kurbani im , jeta ime dhe

vdekja ime janë thjeshtë vetëm për All-llahun, Zotin e botëve. Ai nuk ka shok. Me

këtë jam i urdhëruar dhe jam i pari i muslimanëve”. [el-En’am: 162-163].

Si dhe mëson se ne, të dërguarin duhet ta ngrisim në atë gradë sa e ka ngritur All-llahu

(subhanehu ue teala) se ai është rob i All-llahut (subhanehu ue teala) dhe i dërguar i Tij,

paqa dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të.

P-18: Si mundet që fjala ‘La ilahe il-lall-llah’ (Nuk ka zot pos All-llahut) t’i përmbledh të

gjitha llojet e teuhidit?

Përgjigje: Ajo i përmbledh të gjitha llojet e teuhidit, ose me përmbajtje në vete ose me

domosdoshmëri.

Kjo shihet p.sh. në fjalën e atij që thotë: “Dëshmoj se nuk ka të adhuruar pos All-

llahut”, prej fjalës së këtij duket se e ka për qëllim teuhidin uluhije (të adhurimit), e kjo

në vete e përmban edhe teuhidin rububije (të zotërimit), sepse dihet se askush nuk do ta

kishte adhuruar përderisa nuk beson në zotërimin e Tij.

Poashtu në vete e përmban edhe teuhidin e cilësive dhe emrave të All-llahut, sepse

njeriu e adhuron All-llahun pasiqë bindet se Ai e meriton adhurimin, e në këtë bindet

nëpërmjet emrave dhe cilësive të Tij (subhanehu ue teala).


Mu për këtë Ibrahimi (alejhi selam) ka thënë: “O babai im , pse e adhuron atë që nuk

dëgjon e as që sheh dhe nuk të bën kurrfarë dobie”. [Merjem:: 42].

Pra, teuhidi i adhurimit i përmban në vete edhe teuhidin e zotërimit dhe atë të emrave

dhe cilësive të All-llahut (subhanehu ue teala).

P-19: Ç’është urtësia e krijimit të njerëzve dhe xhinëve?

Përgjigje: Para se të filloj të flas në këtë pyetje, dua të potencoj një rregull të

përgjithshëm që ka të bëjë me atë se çka krijon All-llahu (subhanehu ue teala) dhe çka

ligjëson.

Ky rregull është nxjerrur nga ajeti i All-llahut (subhanehu ue teala): “Ai është i Dituri, i

Urti” [et-Tahrim 2]; dhe nga ajeti: “Me të vërtetë All-llahu është I Ditur dhe i Urtë”.

[en-Nisa: 42], si dhe shumë ajete tjera që aludojnë qartë në urtësinë e All-llahut

(subhanehu ue teala) në atë që krijon dhe në atë që ligjëson, qofshin ato prej ligjeve

kosmologjike apo fetare.

do gjë që ka krijuar All-llahu (subhanehu ue teala) ka urtësinë e vet qoftë në shpikjen e

tij, qoftë në zhdukjen e tij. Si dhe çdo gjë që ligjëson ka urtësinë e vet pa dallim se a ka të

bëjë me obligime, lejime apo ndalime.

Por, këto urtësi, kosmologjike apo fetare ka mundësi që ne t’i dijmë ose jo, apo ka

mundësi që një grup i njerëzve t’i dijnë e një tjetër jo, për shkak të diturisë dhe

mençurisë që ka një grup më shumë se tjetri.

Pas kësaj mund të themi se krijimi i njerëzve dhe xhinëve ka një urtësi të madhe dhe

qëllim të mrekullueshëm, ajo është adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala), siç edhe

ka thënë në Kur’an: “… dhe nuk i kam krijuar njerëzit dhe xhinët për tjetër pos se të

Më adhurojnë”. (edh-Dharijat: 56]; poashtu ka thënë: “Mos vallë keni menduar se ju

kem i krijuar për së koti dhe se nuk do të ktheheni te Ne?”. [el-Mu’minun:115]; dhe

ka thënë: “A mendon njeriu se do të lihet i harruar”. [el-Kijameh: 36].

Si dhe shumë ajete tjera që tregojnë se All-llahu (subhanehu ue teala) ka urtësi të madhe

për krijimin e njerëzve dhe xhinëve, për ibadet (adhurim) pra, ibadet është: “Nënshtrim

i ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) me dashuri dhe madhërim duke i

praktikuar urdhërat e Tij dhe duke u larguar prej ndalesave të Tij, në atë mënyrë

ashtu si kanë ardhur në sheriat”. Ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “Dhe nuk u

urdhëruan për tjetër veçse ta adhurojnë All-llahun me një adhurim të sinqertë,

duke qenë të pastër në besim in e tyre”. [el-Bejjineh: 5].

Kjo është pra, urtësia e krijimit të njerëzve dhe xhinëve, e ai i cili rrebelohet ndaj Zotit të

tij dhe bëhet mendjemadh ndaj adhurimit të Tij, ai e kundërshton këtë urtësi, për shkak

të së cilës i ka krijuar robërit e Tij.


Kjo vepër e tij tregon se ai beson se është i krijuar për së koti dhe pa qëllim, edhepse ai

nuk e shpreh këtë, por kjo kuptohet nga rrebelimi dhe mendjemadhësia e tij ndaj

respektit të All-llahut (subhanehu ue teala).

P-20: N jeriu bën dua (lutje) dhe nuk ka përgjigje? E All-llahu (subhanehu ue teala) ka

thënë: “Më lutni Mua e Unë ju përgjigjem ”. Si mundet kjo?

Përgjigje: Falënderimi i takon All-llahut (subhanehu ue teala), paqa dhe mëshira e All-

llahut qoftë mbi Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem).

E lus All-llahun (subhanehu ue teala) për mua dhe për vëllezërit e mi për besim, fjalë dhe

punë të qëlluara.

Thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Tha Zoti juaj: Më lutni M ua e Unë ju

përgjigjem , e ata të cilët bëhen mendjemëdhenj ndaj adhurimit Tim , do të hyjnë

në Xhehennem duke qenë të poshtëruar”. [Gafir: 60].

Pyetësi thotë se e lutë All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk i përgjigjet për lutjen,

dhe kjo gjë i bëka problematikë me ajetin e lartëcituar, ku premton All-llahu (subhanehu

ue teala) se ai që i lutet, Ai i përgjigjet asaj lutjeje, dhe dihet se All-llahu (subhanehu ue

teala) nuk e thyen premtimin.

Përgjigjeja për këtë është, për pranim të duave, ka disa kushte të cilat duhet patjetër të

plotësohen, ato janë:

Kushti i parë: Sinqeriteti në All-llahun (subhanehu ue teala) ashtuqë të jetë I sinqertë

gjatë lutjes së tij dhe të kthehet kah Ai (subhanehu ue teala) me zemër të plotë, i bindur

në kthyerjen kah All-llahu, me dituri se All-llahu (subhanehu ue teala) mundet t’i

përgjigjet lutjes dhe duke shpresuar në pranimin e lutjes së tij.

Kushti i dytë: Duhet të ndiejë gjatë lutjes së tij se është më se i nevojshëm për All-llahun

(subhanehu ue teala) si dhe ta dijë se All-llahu është i Vetmi i Cili i përgjigjet lutjes së të

nevojshmit kur ai e lut, dhe e largon të keqen nga robi i Vet.

E nëse e lutë All-llahun duke u ndier se nuk është aq i nevojshëm për All-llahun, por

vetëm bën dua kështu tradicionalisht, ky nuk është duke kërkuar përgjigje në realitet.

Kushti i tretë: Të jetë larg të ushqyerit me haram, sepse të ushqyerit me haramështë

pengesë mes njeriut dhe përgjigjes së lutjes së tij.

Kjo shihet në hadithin e vërtetë nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ku thotë:

“All-llahu është i Mirë dhe nuk pranon pos të mirës dhe All-llahu i ka urdhëruar

besimtarët me atë që i ka urdhëruar pejgamberët”, e All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “O ju besimtarë, hani prej të mirave që ju kem I furnizuar dhe

falënderone All-llahun, nëse Atë jeni duke e besuar”. [el-Bekare: 172]; poashtu ka


thënë: “O ju të dërguar hani nga të mirat dhe punoni vepra të mira”. [el-Mu’minun:

51].

Si dhe ka përmendur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) rastin e udhëtarit të

parregulluar e të pluhërosur, i cili ngriti duart lartë dhe tha: “O Zot! O Zot!, ndërsa

ushqimi i tij është prej haramit, veshja e tij prej haramit dhe është furnizuar me

haram”. Tha Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “E si t’i përgjigjet All-llahu

këtij?!”.[1]

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e konsideroi si të pamundshme që All-

llahu t’i përgjigjet këtij njeriu, i cili i bëri shkaqet e dukshme për pranimin e lutjeve, ato

janë:

Së pari: Ngritja e duarve drejt Qiellit d.m.th. drejt All-llahut (subhanehu ue teala), sepse

Ai është në qiell, mbi Arsh. E zgjatja e duarve drejt All-llahut (subhanehu ue teala) është

prej shkaqeve të pranimit të duave, siç na tregon hadithi të cilin e transmeton Imam

Ahmedi në Musned: “All-llahu është i Turpshëm dhe i Ndershëm, turpërohet kur

robi i Tij i ngre duart për ta lutë A të, e t’ia kthen duart të zbrazëta”.[2]

Së dyti: Ky njeri e ka lutur All-llahun me emrin Zot (Rabb), “O Zot, o Zot!”.

Ndërmjetësimi tek All-llahu (subhanehu ue teala) me këtë emër është prej shkaqeve të

pranimit të duave. Sepse Zot është Krijues, Posedues dhe Zotërues i të gjitha çështjeve,

në dorë të Tij janë punët e qiejve dhe Tokës.

Mund të vëresh në Kur’an se duatë më të shumta që janë, janë me këtë emër: “O Zoti

ynë, ne dëgjuam një thirrës që ftonte në besim duke thënë: të besoni Zotin tuaj! E

ne besuam ! Zoti ynë, na i fal mëkatet tona, na i mbulo të metat tona dhe pas

vdekjes na bashko me të m irët! Zoti ynë, na jep atë që nëpërm jet të dërguarve Tu

na e premtove dhe në Ditën e Kijametit mos na turpëro, vërtetë T i je Ai që nuk e

shkelë prem tim in! Zoti i tyre iu përgjigj lutjes së tyre e tha: Unë nuk ia humbi

mundin asnjërit prej jush, mashkull qoftë apo femër, ju jeni prej njëri tjetrit”. [Ali

Imran 193-195].

Ndërmjetësimi (tevessuli) pra, tek All-llahu me këtë emër është prej shkaqeve të

pranimit te lutjeve.

Së treti: Ky njeri ishte udhëtar, e udhëtimi në të shumtën e rasteve është prej shkaqeve

të pranimit të duave.

Ngase njeriu në udhëtime ndien nevojën për All-llahun (subhanehu ue teala) më tepër

sesa kur është në vend të vet.

______________________

[1] Transmeton Muslimi

[2] Transmeton Ahmedi në Musned [5/428]; Tirmidhiu [3556] dhe Ibën Maxhe [3865]


Poashtu edhe cilësimi i tij si i parregulluar e i pluhërosur tregon se e ka lënë anash

kujdesjen për dukjen e tij dhe gjëja më me rëndësi për të është bërë duaja ndaj All-llahut

(subhanehu ue teala) në çfarëdo gjendje të jetë, i parregulluar, i pluhërosur apo në

gjendje të mirë. E këto dy të parat kanë ndikim në pranimin e duave, siç shihet kjo nga

hadithi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku tregon se All-llahu (subhanehu ue

teala) në mbrëmjen e ditës së Arafatit zbret në qiellin e Dunjasë dhe u lëvdohet

melekëve me njerëzit që janë në Arafat, duke iu thënë: “Më kanë ardhur nga çdo

luginë, të pluhërosur, jo të kujdesshëm për veten e tyre dhe rrinë në Diell”.[1]

Të gjitha këto shkaqe për pranimin e duave nuk i kanë bërë fare dobi, sepse ushqimi e

veshja e tij ka qenë prej haramit, dhe është furnizuar me haram.

Andaj, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “E si t’i përgjigjet All-llahu këtij

njeriu”.

Këto janë pra, kushtet e pranimit të duave, nëse këto nuk plotësohen përgjigjeja e duasë

është larg, e nëse plotësohen këto dhe nuk hasë në përgjigje prej All-llahut (subhanehu

ue teala) kjo me siguri është prej urtësisë së All-llahut (subhanehu ue teala) që e din

vetëm Ai, “ndoshta ju dëshironi diç por ajo është e keqe për ju”.

O se ndoshta All-llahu me këtë dëshiron t’ia largon ndonjë të keqe edhe më të madhe që

ai nuk e din ose don All-llahu (subhanehu ue teala) që për shkak të kësaj t’ia shumfishojë

shpërblimin Ditën e Kijametit.

Ashtuqë nëse nuk i pranohet duaja pas plotësimit të kushteve dhe nuk I largohet ndonjë

e keqe që është edhe më e madhe, ky njeri i ka bërë shkaqet dhe nuk i është pranuar

duaja, e me këtë All-llahu ia shumfishon shpërblimin Ditën e Kijametit me diç më të

madhe dhe më të plotë.

Me rëndësi poashtu është që mos të bëhet njeriu i padurueshëm në pranimin e duasë,

sepse kjo është prej shkaqeve të mospranimit të duave, siç shihet në hadithin ku thotë

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Secilit nga ju i pranohet duaja nëse nuk

ngutet”, i thanë: O i dërguar, e si ngutet?! Tha: “Atëherë kur thotë: U luta, u luta, u

luta dhe nuk mu pranua duaja”.[2]

Pra, nuk i ka hije njeriut që të bëhet i padurueshëm në pranimin e duave, ashtuqë pastaj

të mërzitet dhe të largohet nga duaja. Por, duhet që vazhdimisht të bëjë dua, sepse çdo

dua me të cilën i lutesh All-llahut (subhanehu ue teala) është adhurim me të cilin

afrohesh tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe t’i shton shpërblimet.

E ti vëlla, bën sa me tepër lutje për të gjitha çështjet, të përgjithshme apo të veçanta për

ty, të mëdhaja apo të vogla.

___________________




Sikur mos të kishte nga duaja dobi tjetër pos asaj së është adhurim, do të mjaftonte kjo si

shkak për të mos u larguar nga duaja. All-llahu na ndihmoftë.

P-21: Ç’është Ihlasi (sinqeriteti)? Dhe ç’është dispozita kur dikush me adhurimin e tij ka

për qëllim dikë tjetër?

Përgjigje: Kuptimi i sinqeritetit për All-llahun (subhanehu ue teala) është: “Njeriu me

adhurim in e tij të ketë për qëllim afrimin tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe

shpërblimin e Tij”.

E nëse me adhurimin e tij ka për qëllim diç tjetër, ajo mund të jetë njëra prej llojeve

vijuese:

Lloji i parë: Me adhurimin e tij të ketë për qëllim afrimin te dikush tjetër pos All-llahut

(subhanehu ue teala) dhe të arrijë lëvdim te njerëzit.

Kjo gjë i zhdukë punët e mira dhe është shirk. Transmeton Ebu Hurejra (radijAllahu

anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Ka thënë All-llahu:“Unë

jam më i panevojshmi për shok, e kush bën ndonjë vepër duke Më shoqëruar në

atë vepër dikë tjetër, largohem nga ai dhe vepra e tij”.[1]

Lloji i dytë: Me adhurimin e tij të ketë për qëllim arritjen e ndonjë qëllimi të dunjasë,

sikurse post, autoritet ose pasuri dhe jo afrimin tek All-llahu (subhanehu ue teala).

Kjo i asgjëson veprat e tij dhe nuk afrohet tek All-llahu, sepse Ai ka thënë: “Kush ka për

qëllim jetën e kësaj bote dhe të mirat e saj, Ne do t’u plotësojmë atyre shpërblim

in e veprave të tyre në të, dhe atyre nuk do t’u m ungojë gjë. Të këtillëve në botën

tjetër u përket vetëm Xhehennem i, e ajo që vepruan dhe punuan ka dështuar dhe

është asgjësuar”. [Hudë: 15-16].

Dallimi mes kësaj dhe asaj më parë është se i pari ka për qëllim që njerëzit të thonë se ku

e adhuroka All-llahun (subhanehu ue teala) shumë, ndërsa i dyti nuk e ka këtë qëllim

dhe nuk i intereson e lëvdoi dikush apo jo.

Lloji i tretë: Me adhurimin e tij të ketë për qëllim afrimin tek All-llahu (subhanehu ue

teala) si dhe dobinë e kësaj dunjaje që mund të arrihet prej atij adhurimi.

Sikurse pas qëllimit për adhurimin e All-llahut me abdest të ketë për qëllim relaksimin

dhe pastërtinë e trupit, me namaz të ketë për qëllim gjimnastikën, me agjërim pakësimin

e peshës dhe me Haxhin të ketë për qëllim pamjen e vendeve interesante dhe haxhilerët.

Kjo e mangëson shpërblimin e Ihlasit, në rast se qëllimi për adhurimin e All-llahut është

më i madh sesa dobia, mirëpo për këtë nuk ka ndonjë mëkat, sikurse thotë All-llahu

________________________



(subhanehu ue teala): “Nuk është mëkat për ju të kërkoni begati nga Zoti juaj… ” [el-

Bekare: 198].

E nëse qëllimi më i madh nuk është adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala) ai në

Ahiret nuk ka shpërblim për atë vepër, bile frigohem se ndoshta edhe mund të bëjë

mëkat, sepse adhurimin e All-llahut (subhanehu ue teala) –që është prej qëllimeve më të

mëdhja- e ka bërë si mjet për dobitë e kësaj bote të pavlefshme.

Ky është sikur ata për të cilët ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “Ka prej tyre që

do të bëjnë vërejtje në ndarjen e lëmoshës, nëse u jipet nga ajo ata mbesin të

kënaqur, e nëse nuk u jipet, ata hidhërohen”. [et-Teube: 58].

Transmeton Ebu Davudi në Sunenin e tij nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se një njeri

tha: O i dërguar, dikush don të bëjë xhihad dhe me të dëshiron ndonjë të mirë prej

të mirave të dunjasë?! E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Ai nuk ka

shpërblim”[1], ia përsëriti tri herë e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thonte:

“Ai nuk ka shpërblim”.

Poashtu tregohet në dy Sahihët nga Omeri (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush shpërngulet (bën hixhret) për të fituar

diç prej dunjasë ose për ta martuar ndonjë grua, shpërngulja e tij është për atë që

ka vendosur”.[2]

E nëse qëllimi i tij është i barabartë, për adhurim dhe për dobi të dunjasë, atëherë duhet

të shihet, por prapseprap mendoj se më e vërteta është se ai nuk ka shpërblim për

veprën, ngase ai në këtë rast është sikurse ai që vepron për All-llahun dhe për dikënd

tjetër.

Dallimi mes këtij lloji dhe atij më parë është se tek ai i llojit të mëparshëm, dukshëm

shihet se aspak nuk e ka për qëllimadhurimin e All-llahut (subhanehu ue teala) por ai

dëshiron vetëm atë (dobinë e dunjasë) që ia mundëson adhurimi i All- llahut (subhanehu

ue teala).

Nëse dikush thotë: Si mund ta dijmë se kur qëllimi është më i fortë për adhurim dhe kur

për dobi të dunjasë?

Themi: Shihet mirëfilli atëherë kur njeriu pasiqë e kryen adhurimin, nuk interesohet se

a ka arritur ndonjë dobi të dunjasë apo jo, kjo të jep të kuptosh se qëllimi kryesor i këtij

është adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala).

Sidoqoftë, nijeti (qëllimi) që është fjalë e zemrës, çështja e saj është e madhe dhe e

rrezikshme. Mund të të ngritë në gradën e të sinqertëve ose të të gjuajë te më të

poshtmit e Zjarrit.

________________________

[1] Transmeton Ebu Davudi [2516] dhe Nesaiu [3140].

[2] Transmeton Buhariu [1] dhe Muslimi [1907].


Disa nga Selefi kanë thënë: “Nuk kam luftuar diçka me luftë më të fortë sesa Ihlasin

(sinqeritetin)”.

Lusim All-llahun të na jep neve dhe juve sinqeritet në vepra dhe t’i përmirësojë punët

tona.

P-22: Cili është medhhebi (mendimi) i ehli sunne uel xhema’a lidhur me shpresën dhe

frikën?

Përgjigje: Dijetarët, lidhur me atë se frikës apo shpresës duhet dhënë përparësi kanë

disa mendime:

Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “Shpresa dhe frika e njeriut duhet të jenë

një, mos t’i jep përparësi njërës ndaj tjetrës, e nëse ndonjërës i jep përparësi, ai

shkatërrohet”.

Shkatërrohet ngase, poqese i jep përparësi shpresës, ndodhë që ta ndijë veten të sigurtë,

në momentin kur është në hidhërim të All-llahut (subhanehu ue teala) me veprat që i

bën, e nëse i jep përparësi frikës ndodhë që t’i këpusë shpresat nga

Mëshira e All-llahut (subhanehu ue teala).

Disa dijetarë kanë thënë: “Duhet t’i jipet përparësi shpresës gjatë kryerjes së

veprave të mira, dhe t’i jipet përparësi frikës në rast të dëshirës për vepra të

këqija”.

Sepse kur bën vepra të mira, kjo i patjetërson që të ketë mendim të mire për All-llahun,

ashtuqë i jep përparësi shpresës, d.m.th. shpresës lidhur me pranimin e asaj vepre nga

ana e All-llahut (subhanehu ue teala).

E kur të dëshiron të bëjë vepër të keqe, i jep përparësi frikës, ashtuqë të mos bie në të.

Disa tjerë kanë thënë: “I shëndoshi duhet t’i jep përparësi frikës, e i sëmuri duhet t’i

jep përparësi shpresës”. Sepse kur i shëndoshi i jep përparësi frikës, ai largohet prej

mëkateve, e i sëmuri kur i jep përparësi shpresës, e takon All-llahun (subhanehu ue

teala) duke pasur mendim të mirë për Të.

E mendimi im për këtë çështje është se kjo dallon ashtu si dallojnë gjendjet e njerëzve.

Kur njeriu frigohet se poqese i jep përparësi frikës, me këtë do t’i këput shpresat në

mëshirën e All-llahut (subhanehu ue teala) ky e ka për obligim ta largojë këtë dhe t’i jep

përparësi shpresës.

E nëse frigohet se poqese i jep përparësi shpresës, me këtë do ta ndiejë veten të sigurtë

duke qenë në hidhërim të All-llahut me veprat që i bën, ky e ka për obligim ta largojë

këtë dhe t’i jep përparësi frikës.


Një gjë është e vërtetë, njeriu është mjek i vetvetes nëse e ka zemrën e gjallë, e ai që e ka

zemrën e sëmurë, nuk mundohet për ta shëruar atë dhe nuk i shikon gjendjet e saja, këtij

edhe nuk i intereson kjo çështje.

P-23: Bërja e sebepeve (shkaqeve) a konsiderohet m ohim i tevek-kulit (mbështetjes në

All-llahun)? Disa njerëz në fillim të luftës së Gadishullit Arabik, i bënë shkaqet (u

pregatitën), e disa të tjerë i lënë ato, duke thënë se ata janë të mbështetur në All-llahun

(subhanehu ue teala)?

Përgjigje: O bligime ka besimtari që zemrën e tij ta lidhë për All-llahun (subhanehu ue

teala) të besojë fortë se All-llahu (subhanehu ue teala) është Ai i Cili i sjellë dobitë dhe i

largon të këqijat, si dhe ta dijë se mbretëria e Tokës dhe e qiejve i takon vetëm Atij


All-llahu thotë: “Vetëm All-llahut i takon dija për fshehtësitë e qiejve dhe të Tokës,

çdo çështje i kthehet vetëm Atij, pra adhuroje Atë, m bështetu tek Ai, se Zoti yt nuk

është i panjohur për atë që veproni”. [Hudë: 123].

Poashtu Musai (salAllahu alejhi ue selem) i tha popullit të tij: “O populli im , nëse i keni

besuar All-llahut, vetëm në Të mbështetuni, poqese jeni musliman. Ata iu

përgjigjën duke i thënë: All-llahut iu kem i mbështetur, Zoti ynë, mos i mundëso

popullit m izor të na sprovojë! Dhe me mëshirën Tënde, na shpëto prej popullit

jobesimtar”. [Junus: 84-86].

Poashtu ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “… e besimtarët le të mbështeten tek

All-llahu”. [Al-Imran: 160].

Si dhe ka thënë: “Kush m bështetet në All-llahun, Ai i m jafton atij, All-llahu do t’ia

realizojë dëshirën atij dhe All-llahu çdo gjëje i ka bërë masë të caktuar”. [et-Talakë:

3].

Pra, besimtari e ka obligim të mbështetet në Zotin e tij, Zotin e qiejve dhe Tokës dhe të

ketë mendim të mirë për Të.

Por, duhet t’i veprojë sebepet për të cilat ka urdhëruar All-llahu (subhanehu ue teala) të

veprohen.

Veprimi i sebepeve që janë shkak për ardhjen e të mirave dhe ndalimin e të këqijave,

tregon besimin në All-llahun (subhanehu ue teala) dhe në Urtësinë e Tij e assesi që e

mohon tevek-kulin.

Eja të shohim zotëriun e atyre që mbështeten në All-llahun, të shohim Muhammedin

(salAllahu alejhi ue selem) i cili i vepronte shkaqet e duhura për atë që kishte nevojë: ai

para gjumit kërkonte mbrojtje prej All-llahut me suret Felek dhe en-Nas, nëpër beteja e


vishte mburojën si dhe gropoi hendekun përreth Medines atëherë kur e rrethuan grupet

e idhujtarëve.

All-llahu (subhanehu ue teala) prej mirësisë së Tij ka krijuar gjëra me të cilat njeriu

mund të mbrohet nëpër luftëra dhe për këtë meriton falënderim.

Në Kur’an për Davudin (alejhi selam) thotë: “Ne i mësuam atij edhe artin e prodhim it

të këm ishave metalike si m burojë për t’u m brojtur në luftë, a do të jeni

falënderues pra?” [el-Enbija’: 80].

E urdhëroi Davudin (salAllahu alejhi ue selem) që t’i bëjë ato me kualitet të lartë dhe t’i

bëjë që me to të vishet i gjithë trupi, ashtuqë të jenë më efikase për mbrojtje.

Nga kjo kuptojmë, se ato vende të cilat presin ndonjë luftë, nuk kanë kurrfarë mëkati në

veprimin e shkaqeve, siç janë përdorimi maskave kundër gazit për t’i mbrojtur vetet e

tyre apo izolimi i shtëpive të tyre që mos të depërtojë ky gas.[1]

Kjo është prej shkaqeve që të mbrojnë prej dëmeve, si dhe nuk ka aspak mëkat nëse

furnizohen me më tepër ushqim dhe tjera, nëse mendojnë se do të kenë nevojë për to.

Saherë që rritet frika nga ajo (lufta), rritet edhe kërkimi i mbrojtjeve.

Por, prapseprap ata duhet të mbështeten tek All-llahu (subhanehu ue teala) i përdorin

këto sebepe për shkak se All-llahu (subhanehu ue teala) i ka bërë të ligjshme ato, e jo se

ato janë esenca në arritjen e të mirave dhe largimin e dëmeve.

Si dhe e kanë obligim ta falënderojnë All-llahun (subhanehu ue teala) për këtë lehtësim

që ua ka mundësuar dhe lejuar.

E lus All-llahun (subhanehu ue teala) ta na mbrojë nga çdo sprovë dhe shkatërrim, të na

jep iman dhe mbështetje të fortë dhe të na mundësojë veprimin e sebepeve të cilat i ka

lejuar dhe është i kënaqur nga ato me neve.

Me të vërtetë Ai është Bujar dhe i Ndershëm. Paqa dhe Mëshira e All-llahut qoftë mbi të

dërguarin tonë, Muhammedin, familjen e tij dhe gjithë shokët e tij.

P-24: Ç’është dispozita e m bështetjes së plotë në sebepe?

Përgjigje: Mbështetja në shkaqe është tre lloj:

Lloji i parë: Ajo që konsiderohet mohim i teuhidit, ajo është që njeriu të mbështetet në

diçka, që nuk mund të ketë ajo ndonjë efekt dhe mbështetet në të plotësisht, duke u

________________________

[1] Qëllim ishte përmend gazin sepse e ka për qëllim Gadishullin Arabik. E atje nuk pritet se

dikush mund të hyjë dhe t’i luftojë, por nëse bëhet ndonjë luftë, do të bëhet fillim isht me helm

ime. Siç ndodhi në Irak. (sh.p)


larguar nga All-llahu (subhanehu ue teala) sikur ata që mbështeten në ata që janë në

varre për t’ua larguar ndonjë fatkeqësi.

Kjo gjë është shirk i madh që nxjerr prej Islamit.

Dispozita e këtij është ashtu si ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “Ai i cili i

shoqëron All-llahut ndonjë shok, All-llahu atij ia ndalon X hennetin, e vendi i tij do

të jetë Z jarri. Për zullum qarët nuk do të ketë ndihëtarë”. [el-Maide:: 72].

Lloji i dytë: Të mbështetet në ndonjë sebep të ligjshëm dhe të realtë, duke qenë

neglizhent se kush është shkaktari i vërtetë –që është All-llahu- , kjo është prej llojeve të

shirkut që nuk nxjerrë nga feja Islame.

Sepse ai është mbështetur në shkak por e ka harruar Shkaktarin, All-llahun (subhanehu

ue teala).

Lloji i tretë: Të mbështetet në shkak ashtu thjeshtë, veç për atë se është shkak, duke

qenë i mbështetur esencialisht në All-llahun (subhanehu ue teala).

Beson se ky shkak është prej All-llahut, nëse do All-llahu e ndalë nëse do e lë, dhe beson

se shkaku nuk ka kurrfarë ndikimi në Dëshirën e All-llahut (subhanehu ue teala).

Kjo nuk konsiderohet mohim i teuhidit, as pjesërishte as plotësisht. Edhepse ka shkaqe

të ligjshme e të realta, duhet që njeriu të mos lidhet për shkaqe, por duhet të lidhet për

All-llahun (subhanehu ue teala).

I punësuari i cili e ka lidhur zemrën e vet plotësisht me drejtorin e tij duke e harruar

shkaktarin e vërtetë –që është All-llahu-, kjo është një lloj shirku, e nëse beson se

drejtori është shkak (për furnizimin e tij) e All-llahu (subhanehu ue teala) Shkaktar, kjo

nuk është mohim i teuhidit.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i bënte shkaqet duke qenë i mbështetur në All-

llahun (subhanehu ue teala).

P-25: Ç’është dispozita e të fryerit (rukjes)[1]? Dhe ç’është dispozita e shkrimit të

ajeteve dhe lidhjes së tyre në qafë të të sëm urit?

Përgjigje: Të fryerit me Kur'ani ose me lutjet e lejuara për të sëmurin që e ka goditur

sihri (magjia) ose ndonjë sëmundje tjetër është i lejuar dhe nuk ka gjë të keqe.

Transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u ka bërë rukje shokëve të tij,

prej gjërave me të cilën u ka bërë, është edhe kjo lutje: “O Zoti ynë, All-llah, i Cili je në

Qiell, i Shenjtë është emri Yt, Ti urdhëron në Qiell dhe në Tokë. Ashtu si është

mëshira yte në Qiell bëje edhe në Tokë, zbrit një mëshirë prej Mëshirës Tënde dhe

_________________________

[1] Lexim it të Kur'anit ose lutjeve të ndryshme për largimin e sëmundjes. (sh.p)


një shërim prej Shërimit Tënd për këtë sëmundje”[1], dhe u shëndoshte. Poashtu

prej lutjeve është edhe kjo: “Në emër të All-llahut të bëj rukje nga çdo sëmundje që

të mundon dhe nga çdo shpirt dhe sy që të ka zili, All-llahu të shëron, në emër të

All-llahut të bëj rukje”.[2]

Prej metodave është edhe vënia e dorës te vendi ku dhemb dhe të thuhet kjo lutje:

“Kërkoj mbrojtje nga All-llahu dhe Krenaria e Tij nga e keqja të cilën e kam dhe që

i frigohem”[3], si dhe lutje të tjera që i kanë përmendur dijetarët prej transmetimeve të

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

E sa i përket shkrimit dhe lidhjes së tyre, për këtë ka dy mendime, disa e lejojnë e të

tjerët e ndalojnë, më afër të vërtetës është ndalimi i saj, sepse kjo gjë nuk ka ngjarë në

jetën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) por ai e praktikonte leximin për të

sëmurin.

Edhe një herë, sa i përket lidhjes së ajeteve dhe lutjeve në qafë të të sëmurit, në dorë,

ndër jastëk apo dikund tjetër, kjo është prej gjërave të ndaluara, sipas më të vërtetës,

sepse nuk është praktikuar gjatë jetës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) diç e

tillë.

Secili që thotë për diçka se është shkak i diçkaje, dhe të njëjtën gjë All-llahu nuk e ka

quajtur shkak për të, kjo punë e tij është një lloj shirku, sepse ai thotë për diçka se është

sebep, për të cilën nuk ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala).

P-26: Rukja a konsiderohet m ohim i tevek-kulit?

Përgjigje: Tevek-kuli është mbështetja e sinqertë në All-llahun (subhanehu ue teala) për

arritjen e të mirave dhe largimin e të këqijave duke i vepruar shkaqet, të cilat i ka

urdhëruar All-llahu.

Nuk quhet tevek-kul të mbështetesh në All-llahun (subhanehu ue teala) duke mos i

vepruar shkaqet.

Mbështetja në All-llahun (subhanehu ue teala) duke mos i vepruar shkaqet konsiderohet

fyerje e All-llahut dhe Urtësisë së Tij, qoftë i Lartësuar Ai nga këto.

All-llahu (subhanehu ue teala) i ka lidhur rezultatet me shkaqe, të cilat duhet të

veprohen.

Këtu na paraqitet një pyetje: Cili prej njerëzve ka qenë me tevek-kul më të fortë?

Përgjigje: Ai është i dërguari, Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) ai i vepronte

_________________________

[1] Transmeton Ebu Davudi [3982]




shkaqet e mbrojtjes nga të këqijat.

Po, ai kur u niste për në luftë veshte mburojën për tu mbrojtur prej shigjetave, bile në

luftën e Uhudit ka veshur dy mburoja, gjithë këtë e ka bërë si përgatitje për atë që mund

të ndodhë.

Veprimi i shkaqeve nuk konsiderohet mohim i tevek-kulit me kusht që njeriu të beson se

ato janë thjeshtë vetëm shkaqe, dhe nuk kanë ndikim pos me lejen e

All-llahut (subhanehu ue teala).

Pra, rukja, leximi i njeriut për vetveten apo vëllezërit e tij të sëmurë, nuk konsiderohet

mohim i tevek-kulit.

Sepse dihet mirëfilli se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i lexonte vetvetes dhe

shokëve të tij kur sëmuheshin. All-llahu e di më së miri.

P-27: Ç’është dispozita e m bajtjes së hajm alive?

Përgjigje: Mbajtja e hajmalive është dy lloj:

Lloji i parë: Në hajmali të ketë të shkruar Kur'an, për këtë lloj dijetarët e hershëm dhe të

tashëm kanë dy mendime.

Prej tyre ka të cilët e lejojnë, duke thënë se kjo hyn në fjalët e All-llahut (subhanehu ue

teala): “Nga K ur'ani që zbresim ka shërim dhe mëshirë për besimtarët”. [el-Isra’::

82], dhe: “Libër që ia kem i zbritur atij, e në të ka begati”. [Sad: 29]. E prej begatisë së

tij është edhe mbajtja e saj, për largimin e të këqijave.

E të tjerët e kanë ndaluar, duke thënë: Kjo nuk është vërtetuar nga Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) se është prej sebepeve të lejuara me të cilën largohen të

këqijat.

Esenca në çështje si kjo, është ndalimi i saj.

Ky është mendimi i vërtetë, pra, nuk lejohet mbajtja e hajmalive qofshin edhe prej

Kur'anit, si dhe nuk lejohet të futish atë ndër jastëkun e të sëmurit (për ta shëruar atë),

varrjen e tij në mur ose diç të ngjashme.

Për të sëmurin bëhet dua dhe i lexohet Kur'an drejtpërsëdrejti, ashtu siç bënte Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Lloji i dytë: Në hajmali të ketë të shkruar jo Kur'an, por diçka e cila nuk mund të

kuptohet. Kjo nuk lejohet assesi.

Aty nuk dihet se çka shkruhet, disa njerëz nëpër to shkruajnë shenja sekrete, gjëra që iu

besojnë dhe shkronja të përziera që nuk mund t’i lexosh e t’i kuptosh.


Kjo është prej bidateve, është haram dhe nuk lejohet në asnjë mënyrë. All-llahu e di më

së miri.

P-28: A lejohet shkrim i i disa ajeteve si p.sh. “A jetul Kursinë” nëpër enë të ushqim it,

me qëllim të shërim it?

Përgjigje: E kemi obligim ta dijmë se Libri i All-llahut (subhanehu ue teala) është më

krenarë dhe më i lartë sesa të nënçmohet dhe të keqpërdoret deri në këtë shkallë.

Si mundet shpirti i një besimtari që ta vejë Kur'anin apo ajetin më madhështor (Ajetul

Kursinë) në enë në të cilën do të pin, ashtuqë ta nënçmojë, ta gjuajë nëpër shtëpi dhe të

luajnë fëmitë me të?!

Kjo gjë padyshim se është haram, dhe obligimështë për ata të cilët kanë kësisoj ene, t’i

fshijnë ajetet që gjinden në to, nëse nuk mundet le të shkojë te ai që i ka prodhuar për t’i

fshirë ato ajete.

Nëse nuk ka mundësi edhe këtë atëherë ai e ka obligim të gropon një grope në ndonjë

vend të pastër dhe t’i fusë aty.

E lënia e tyre në shtëpi ashtu me nënçmim dhe keqpërdorim, duke pirë dhe luajtur

fëmitë me to, mjekimi me Kur'an në këtë mënyrë nuk ka ndodhur te Selefi.

P-29: Disa prej talebeve (nxënësve) mësojnë nëpër disa vende Islame se medh’hebi i

Ehli Sunnetit është: “Besimi në emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala)

pa bërë kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës”.

Poashtu dua të pyes për ndarjen e Ehli Sunnetit në dy shkolla: Shkolla e Ibën Tejmijjes

(rahimehullah) dhe nxënësve të tij dhe shkolla e Esh’arijve dhe Maturidijve, a është kjo

ndarje e vërtetë? Si dhe çfarë qëndrim i duhet të ketë m uslimani kundrejt dijetarëve që

bëjnë te’vil?[1]

Përgjigje: Padyshim se ajo që e mësojnë talebet nëpër ato shkolla se medh’hebi i Ehli

Sunnetit është: “Besimi në emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) pa

bërë kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës”, është

në pajtim të plotë me realitetin e medh’hebit të Ehli Sunnetit, siç shihet kjo te librat e

mëdhaja dhe të vogla të Ehli Sunnetit, kështu është e vërteta ashtu si ka ardhur në

Kur'an, Hadith dhe në fjalët e Selefit.

Në këtë aludon edhe meditimi dhe mendja e shëndoshë. Tani nuk e kemi temën në

sjelljen e argumenteve një nga një, ngase pyetësi nuk e kërkoi këtë.

Ne do t’i përgjigjemi detajisht për pyetjen e tij që ka të bëjë me ndarjen e Ehli Sunnetit në

dy grupe, gjegjësisht në dy shkolla:

_______________________

[1] Te’vil d.m .th. ndryshim i kuptimit të fjalës nga kuptim i i vërtetë. (sh.p)


E para: Shkolla e Ibën Tejmiut (rahimehullah) dhe nxënësve të tij, të cilët e ndalojnë

ndryshimin e kuptimit të argumenteve nga ajo që kuptohet në shikim të parë.

E dyta: Shkolla e Esh’arijve dhe Maturidijve, të cilët e bëjnë të obliguar ndryshimin e

kuptimit të argumenteve që kanë të bëjnë me emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu

ue teala).

Themi: Dihet mirëfilli se mes këtyre dy shkollave ka kundërshtim të qartë në lidhje me

emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala).

Mësuesit e shkollës së parë e bëjnë të obliguar kuptimin e argumenteve ashtu si janë,

argumentet që kanë të bëjnë me emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala)

duke mohuar atë që është obligim për tu mohuar, sikurse përngjasimi apo përshkrimi i

mënyrës.

Ndërsa këta të shkollës së dytë e bëjnë të obliguar ndryshimin e kuptimit të

argumenteve që kanë të bëjnë me emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala).

Këto dy medh’hebe[1] kanë dallim të plotë mes vete, kjo shihet nga shembulli vijues:

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “… përkundrazi, dy duart e Tij janë

gjërësisht të shtrira, dhe Ai furnizon ashtu si të dojë”. [el-Maide: 64]. Poashtu ka

thënë, në rastin kur e qortoi Iblisin kur refuzoi t’i bëjë sexhde Ademit [Alejhi selam):

“Tha: O Iblis, ç’të ndaloi ty që të mos i biesh në sexhde atij, të cilin e kijova me dy

duart e Mia”. [Sad: 75].

Për dy duart të cilat ia ka përshkruar All-llahu (subhanehu ue teala) Vetvetes, mes

këtyre dy shkollave ka mospajtim.

Ata të shkollës së parë kanë thënë: E kemi obligim t’i kuptojmë ashtu si janë, d.m.th. se

All-llahu ka dy duar, në atë mënyrë ashtu si i përkon Atij (subhanehu ue teala).

E ata të shkollës së dytë kanë thënë: Duhet të ndryshohet kuptimi i parë i tyre dhe është

e ndaluar të thuhet se All-llahu ka dy duar.

Më pas ky grup ka kundërshtim mes vete se me duar është për qëllim Fuqia apo Mirësia

e All-llahut (subhanehu ue teala).

Nga ky shembull u qartësua se këto dy rrugë janë të ndryshme dhe në kundërshtim mes

vete, e pas gjithë këtij dallimi nuk mundet që të bashkohen në një fjalë, në fjalën Ehli

Sunne. D.m.th. është patjetër që me këtë emër të veçantohet njëri prej këtyre dy

grupeve, urdhëro pra, të gjykojmë drejtë! T’i vëndojmë në peshoren e drejtësisë, në

______________________

[1] Medh’heb quhet çdo mendim apo qëndrim i një dijetari, qoftë ai mendim vetëm i tij apo edhe

i nxënësve të tij. E nuk është e vërtetë se medh’hebe janë vetëm katër, (Medh’hebi Hanefij,

Shafiij, Hanbelij dhe Malikij) por ato janë më të njohurat, dhe në të shum tën e çështjeve më të

vërtetat. (sh.p)


peshoren e Kur'anit, Sunnetit dhe fjalës së sahabëve dhe pasuesve të tyre me sinqeritet,

siç janë selefi dhe imamët e tyre.

Në këtë peshore, në asnjërën prej mënyrave, qoftë ajo aludim, përmbajtje në brendësi,

pajtim apo domosdoshmëri nuk ka diç nga ajo që thonë mësuesit e shkollës së dytë.

Përkundrazi, në këtë peshore qartë shihet se e vërteta është me ata të shkollës së parë.

Pra, emërtimi me emrin 'Ehli Sunne' është veçanti e atyre të shkollës së pare dhe me

këtë emër nuk mund të emërtohen ata të shkollës së dytë.

Ngase emërtimi i të dyve me këtë emër është krim dhe bashkim mes dy të kundërtave.

Krimi është i ndaluar me Sheriat ndërsa bashkimi mes dy të kundërtave është i

pamundshëm logjikisht.

Sa i përket fjalës së atyre të shkollës së dytë, ku thonë: "Nuk ka kurrfarë ndalese që

emrat dhe cilësitë e All-llahut të bëhen te'vil[1], përderisa nuk bien në

kundërshtim me ndonjë argument të Sheriatit".

Për këtë themi: Vetë ndryshimi i kuptimit të fjalës pa argument është kundërshtim i

argumentit dhe është e folur për All-llahun (subhanehu ue teala) pa dije.

Ndërsa All-llahu (subhanehu ue teala) ka ndaluar nga kjo duke thënë: "Thuaj: Zoti im i

ndaloi vetëm të këqijat e turpshme, qofshin ato të hapta ose të fshehta! N daloi

mëkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa të drejtë, ndaloi t'i mvishni All-llahut shok pa

patur kurrfarë argumenti dhe ndaloi të thoni për All-llahun atë që nuk e dini se

është e vërtetë". [el-A’raf: 33]. Dhe ka thënë: "Mos iu qas asaj për të cilën nuk ke

njohuri, sepse të dëgjuarit, të pam urit dhe zemra, për të gjitha këto ka

përgjegjësi". [el-Isra’: 36].

Këta që i bënë te'vil emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) nuk kanë ndonjë

dituri bazore apo meditim logjik.

Nuk kanë gjë, pos disa dyshime me të cilat argumentojnë, e që ato dyshime bien ndesh

mes vete, bile po të besoheshin ato dyshime ashtu si thonë ata, do të patjetërsoheshte të

thuheshte se All-llahu ka mangësi në Veten e Tij, cilësitë dhe në shpalljen (Kur'anin) e

Tij. E kjo mangësi do të ishte në masë më të madhe në krahasim me atë që mendojnë ata

se po të liheshin ato emra dhe cilësi ashtu si janë, pa iu bërë kurrfarë te'vili[2], do të

_________________________

[1] Te'vil quhet ndryshim i i kuptim it të fjalës nga kuptim i i vërtetë.

[2] Ngase, kur ky grup i bëri te'vil emrat dhe cilësitë, i bëri duke u arsyetuar se po të lihen ashtu,

atëhere duhet të them i se All-llahu ka mangësi d.m .th. ka nevojë për diç. P.sh. nëse them i se All-

llahu (subhanehu ue teala) ka dorë, kjo është mangësi për Të, sepse Ai nuk ka nevojë për dorë.

Mirëpo kjo ka ndodhur ngase ata fillim isht kanë gabuar kur All-llahun, emrat dhe cilësitë e Tij i

kanë krahasuar me krijesat, ashtuqë rezultati iu ka dalur se kjo është mangësi për All-llahun, e

tek Ai nuk duhet të ketë mangësi. (sh.p.)


patjetërsoheshte mangësi.

Tani nuk e kemi temën për këtë që të zgjerohemi më tepër.

Qëllimi ynë është të tregojmë se emërtimi me Ehli Sunne nuk mund t'u bëhet të dy

grupeve, pasiqë dallimi mes tyre është shumë i qartë.

Këtë emër e meriton vetëm ai që është në pajtim me Sunnetin, e nuk ka dyshim se ata të

shkollës së parë (që nuk bëjnë te'vil) janë ata që e meritojnë këtë emër, e jo ata të

shkollës së dytë (që bëjnë te'vil).

Këtë e sheh ai që i studion këto dy rrugë me dituri dhe drejtësi. Pra, nuk është e vërtetë

ndarja e Ehli Sunnetit në dy grupe, por Ehli Sunneti janë një grup.

Ndërsa ata që argumentojnë me fjalën e Ibën Xhevziut në këtë temë, iu themi:

argumentohet për fjalët e dijetarëve, por nuk argumentohet me fjalët e tyre, poashtu

fjala e një dijetari nuk është argument mbi fjalët e dijetarëve tjerë.

E ata që thonë se Imam Ahmedi e ka bërë te’vil hadithin: “Zemrat e njerëzve janë mes

dy gishtave prej gishtave të er-Rahmanit (All-llahut)”, hadithin: “Guri i zi (që

gjindet te Ka’beja) është e djathta e All-llahut në Tokë”, si dhe ajetin: “Ai është me

juve kudo që të jeni” [Hadid: 4].

Këtyre iu themi: Nuk është e vërtetuar se Imam Ahmedi i ka bërë te’vil dy hadithet e

lartëpërmendura.

Shejhul Islam Ibën Tejmije në fetvat e tij vëllimi i pestë, faqe 398 nga përmbledhja e Ibën

Kasimit, ka thënë: “… atë që thotë Ebu Hamid el-Gazaliu se Ahmedi nuk ka bërë

te’vil, përveç në këto tri vende: në hadithin: “Zemrat e njerëzve janë mes dy

gishtave prej gishtave të er-Rahmanit (All-llahut)”, hadithin: “Guri i zi është e

djathta e All-llahut në Tokë”, dhe: “Unë e ndiej se ndihma e All-llahut vjen nga ana

e Jemenit” , kjo është gënjeshtër mbi Ahmedin, askush nuk e transmeton këtë nga

ai me zinxhir të vërtetë dhe nuk dihet se dikush prej shokëve të tij e ka thënë këtë

nga Ahmedi ”.

Fjalën e All-llahut (subhanehu ue teala) : “Ai është me juve kudo që të jeni”, Imam

Ahmedi nuk e ka bërë te’vil, por e ka komentuar në atë që aludon ajo fjalë, e ka

komentuar duke thënë se është për qëllim dituria e All-llahut (subhanehu ue teala) e me

këtë t’i kundërshtojë Xhehmijt, të cilët thonë se All-llahu gjindet në çdo vend me Qenien

e tij –qoftë i lartësuar All-llahu nga kjo fjalë-.

Pra, Imam Ahmedi ka treguar se shoqërimi (d.m.th. fjala me) në këtë ajet është për

qëllim të përthëkuarit e krijesave, e këtu hyn edhe të përthëkuarit me dituri.

Kështu e ka komentuar, ngase dihet mirëfilli se shoqërimi nuk do të thotë shkrierje në

njëri tjetrin dhe përzierje.


Kjo shihet nga shembujt vijues: ne themi: “Më dha të pij qumësht me ujë”. Poashtu

thuhet: “U fala me xhemat”, dhe thuhet: “Filani është me bashkërshorten e vet”.

Në shembullin e parë nënkuptohet përzierje e plotë, në të dytin, nënkuptohet

pjesëmarrje në vend dhe vepër, por pa përzierje, e në shembullin e tretë nënkuptohet

shoqërimedhepse në të nuk ka pjesëmarrje në vend e as vepër.

Kur të bëhet e qartë kjo se kuptimi i shoqërimit dallohet sipas asaj se kujt i shoqërohet,

atëherë qartësohet edhe ajo se shoqërimi i All-llahut me krijesat dallon nga shoqërimi i

krijesave me krijesat.

D.m.th. nuk mund të nënkuptohet shkrirje dhe përzierje me krijesat e tij apo pjesëmarrje

në vend, sepse kjo është e pamundur për shkak se është vërtetuar se

Ai është i ndarë nga krijesat e Tij dhe është i Lartë mbi krijesat e Tij.

Ajeti pra, kuptohet kështu: Ai është me neve edhepse gjindet mbi Arsh, mbi qiejt.

Ai na përthëkon neve me dituri, fuqi, mbretëri, dëgjim, shikim, qeverisje dhe gjëra tjera

që i përkojnë Atij (subhanehu ue teala).

Ai i cili e komenton këtë ajet me dituri, nuk ia ka ndryshuar kuptimin, dhe këtë nuk e

konsideron askush si te’vil, përveç atij i cili shoqërimin (d.m.th. fjalën ‘me’ ose diç të

ngjashme) e kupton si pjesëmarrje në vend apo përzierje dhe shkrirje në çfarëdo rasti që

thuhet kjo.

Këtë e qartësuam më lartë se kjo nuk kuptohet njëjtë në çdo rast.

Kjo është sa i përket asaj që është transmetuar se Imam Ahmedi i ka bërë te’vil këto tri

tekste të Sheriatit.

Ndërsa sa i përket direkt atyre teksteve, është ajo që thamë me herët, se nuk

konsiderohet si te’vil nëse ajeti i lartëpërmendur komentohet se është për qëllim dituria.

Sepse ky është komentim i ajetit në atë që aludon, e jo ndryshim i kuptimit të vërtetë të

tij.

Ndërsa hadithin: “Zemrat e njerëzve janë mes dy gishtave prej gishtave të er-

Rahmanit (All-llahut), dhe janë si një zemër, i ndryshon ato si të dojë Vetë”, e ka

transmetuar Imam Muslimi në Sahihun e tij, kaptina e Kaderit te titulli i tretë, numër 17,

faqe 2045.

Ehli Sunneti këtë hadith nuk e bën te’vil por e beson ashtu si kuptohet hadithi, d.m.th.

vërtetohet se All-llahu (subhanehu ue teala) ka gishta, por ashtu si i përket Atij.

Për atë se zemrat tona janë mes gishtave të Tij, nuk do të thotë se All-llahu i prekë

zemrat tona, sepse edhe retë notojnë mes Qiellit e Tokës, por nuk e prekin as Tokën e as


Qiellin, kështu është edhe me zemrat e njerëzve, që janë mes gishtave të All-llahut

(subhanehu ue teala) dhe nuk do të thotë prekje aspak.

Për hadithin tjetër: “Guri i zi është e djathta e All-llahut në Tokë”, themi atë që ka

thënë Shejhul Islam Ibën Tejmijje (rahimehullah) në fetvatë e tij fq.397 v.6 nga

përmbledhja e Ibën Kasimit, ai thotë: “Transmetohet nga Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) me zinxhir të pavërtetuar, ndërsa njihet si fjalë e Ibën Abbasit

(radijAllahu anhu) se ka thënë: “Guri i zi është e djathta e All-llahut në Tokë, kush

e përshendet dhe e puthë atë, është sikurse ta kishte përshendëtur All-llahun

(subhanehu ue teala) dhe sikur ta puthte (dorën) të djathtën e Tij”, e në faqen 44

nga vëllimi i tretë thotë: “është e qartë se guri i zi nuk është prej cilësive të All-llahut

(subhanehu ue teala) dhe nuk është (dora) e djathta e Tij në të vërtetë, sepse ka

thënë: “… e djathta e All-llahut në Tokë”, pra e ka kufizuar, në Tokë dhe nuk e ka

përgjithësuar, sikur të kishte thënë: “ e djathta e All-llahut” (vetëm kështu), dhe e

dimë se e kufizuara është krejt tjetër nga e përgjithshmja”.

Dhe ka thënë: “… kush e përshendet dhe e puthë atë, është sikurse ta kishte

përshëndetur All-llahun (subhanehu ue teala) dhe sikur ta puthte (dorën) të

djathtën e Tij”, e dihet mirëfilli se i përngjasuari është tjetër nga ajo me të cilën

përngjasohet”.

Them: Hadithi në fjalë, pra, nuk aludoka në ndonjë prej cilësive të All-llahut (subhanehu

ue teala) i cili është komentuar ndryshe nga ajo që aludon. Andaj, nuk mund që ky

komentim të quhet te’vil.

E sa i përket fjalës që thonë se ka dy shkolla, njëra e Ibën Tejmijjes, u themi se kjo është

gabim, sepse dikush mund të mendon se i pari që i ka pasur këto mendime ka qenë Ibën

Tejmijju (rahimehullah), e kjo nuk është e vërtetë, sepse Ibën Tejmijju i ka pasur ato

mendime që i kanë pasur gjeneratat e para të muslimanëve dhe Imamët e këtij U mmeti.

Pra, nuk është ai që e ka shpikur këtë shkollë ashtu si kuptohet nga fjala e pyetësit, e me

këtë t’ia ulë pozitën kësaj shkolle. All-llahu na ndihmoftë.

E qëndrimi ynë ndaj atyre që bëjnë te’vil, themi: Për atë që dimë se ka qëllim të mirë dhe

shihet sinqeriteti i tij në fe dhe pasimin e Sunnetit, themi se është i arsyetuar për te’vilin

që e ka bërë.

Por, arsyetimi për të nuk na pengon që të sqarojmë mënyrën e gabuar të tij që është në

kundërshtim me rrugën e Selefit, d.m.th. kuptimin dhe besimin e teksteve ashtu si janë,

pa përngjasime dhe përshkrim mënyre.

Pra, duhet të bëhet dallim mes gjykimit të fjalës dhe thënësit të saj dhe mes veprës dhe

vepruesit të saj.

Fjala e gabuar, nëse është si rezultat i mundit për të dhe me qëllim të mirë, nuk duhet të

qortohet thënësi i saj, përkundrazi ai ka shpërblim për mundin që ka dhënë, ngase


Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të gjykon gjyqtari, i cili jep

mundin dhe ia qëllon, i ka dy shpërblime, e nëse gjykon pas mundit që e jep dhe

gabon, ky e ka një shpërblim”[1]. [Muttefekun alejhi].

E cilësimi i tij me dalalet (humbje), duhet të shikohet, nëse është për qëllim dalaleti për

të cilin qortohet njeriu dhe urrehet, ky cilësim nuk i bëhet ndonjërit sikur ky që e

përmendëm, për të cilin dihet se ka pasur qëllim të mirë, si dhe njihet për sinqeritetin që

e ka në fe dhe pasimin e Sunnetit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

E nëse cilësohet me dalalet, por nuk është për qëllim qortimi i thënësit të asaj fjale, nuk

ka gjë të keqe, sepse ky nuk është si dalaleti i lartëpërmendur.

Ngase ai njeri i ka qëlluar mjetet, ka dhënë mundin e tij për të arritur deri te e vërteta,

por rezultati i tij është dalalet sepse është në kundërshtim me të vërtetën.

Mendoj se me këtë sqarim të gjërë largohet problematika që u rreh. All-llahu na

ndihmoftë.

P-30: Si është besim i i Ehli Sunnetit lidhur me emrat dhe cilësitë e All-llahut

(subhanehu ue teala)? Cili është dallim i mes emrit dhe cilësisë? Nga pohimi i emrit a

është i domosdoshëmedhe pohim i i cilësisë që përm ban ai emër? Dhe nga pohim i i

cilësisë a është i domosdoshëmedhe pohim i i em rit që përm ban ajo cilësi?

Përgjigje: Besimi i Ehli Sunnetit lidhur me emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue

teala) është pohimi i gjithë atyre emrave dhe cilësive të cilat All-llahu ia ka pohuar

Vetvetes, pa kurrfarë ndryshimi, mohimi, përshkrimi apo përngjasimi.

Dallimi mes emrit dhe cilësisë është se emër është ajo me të cilën All-llahu (subhanehu

ue teala) e ka emërtuar Vetveten, ndërsa cilësi është ajo me të cilën e ka cilësuar

Vetveten, mes këtyre ka dallim të qartë.

Emri është si shenjë me të cilën njihet All-llahu (subhanehu ue teala) e që në vete

përmban edhe cilësi.

Nga vërtetimi i emrit bëhet e domosdoshme edhe vërtetimi i cilësisë që përmban ai

emër. Sikur që është në ajetin: “Vërtetë All-llahu është Falës dhe Mëshirues”.

Gafur (falës) është emër, por në të njëjtën kohë patjetërson cilësinë se Ai falë, dhe emir

Rahim (Mëshirues) patjetërson cilësinë e mëshirës.

Por nga vërtetimi i cilësisë nuk është e domosdoshme të patjetërsohet vërtetimi i emrit.

Nga cilësia e të folurit që ka All-llahu (subhanehu ue teala) nuk mund të themi se All-

llahun mund ta emërtojmë me emrin Folës.

_____________________



Pra, sipas kësaj po e shohim se cilësitë kanë kuptim më të gjerë sepse çdo emër në vete

përmban cilësi, por jo edhe çdo cilësi emër.

P-31: Emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) a kanë numër të kufizuar?

Përgjigje: Ato nuk kanë numër të caktuar, argument për këtë është fjala e Resulull-

llahut (salAllahu alejhi ue selem) në hadithin e vërtetë: “O Zot, unë jam robi yt, i biri i

robit dhe robëreshës tënde… të lutem me çdo emër Tëndin, që e ke emërtuar

Vetveten, apo e ke zbritur në Librin Tënd, ose ia ke mësuar donjërit prej robërve

tu apo që është në diturinë Tënde të pakufishme”.[1]

Ai emër që gjindet në diturinë e pakufishme të All-llahut, nuk mund ta dijmë ne atë,

pasiqë nuk dihet d.m.th. emrat e Tij janë të pakufizuar.

Ndërsa fjalën që e ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “All-llahu i ka

nëntëdhjetë e nëntë emra, kush i numron ato, do të hyjë në xhennet”[2]. Nuk është

për qëllim këtu se Ai i ka vetëm këto emra, por kuptimi është se kush i numron këto

emra do të hyjë në xhennet.

Fjala e tij: “..kush i numron ato..” është plotësim i fjalisë së parë dhe nuk është fjali në

vete.

Kjo fjali i ngjan fjalisë: “I kam njëqind kuaj, i kam bërë gati ato për xhihad në rrugë

të All-llahut”, nuk do të thotë kjo se ai nuk ka me shumë kuaj, por do të thotë se këto

njëqind i ka të gatshëm për këtë gjë.

Shejhul Islami Ibën Tejmijju ka përmendur pajtimin e dijetarëve të shkencës së hadithit

se hadithi në të cilin përmenden në numër të kufizuar emrat e All-llahut nuk është i

vërtetë –dhe kjo është e vërtetë për shkak të mospajtimit të madh që ekziston për këtë

çështje.

Ata të cilët mundohen të thonë se ai hadith është i vërtetë thonë: Kjo çështje është me

rëndësi të madhe, sepse ajo ta mundëson hyrjen në Xhennet, e shokët e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) me siguri e kanë pyetur se cilat janë ato emra, ashtuqë ai ua

ka treguar emrat e All-llahut (subhanehu ue teala).

Por, ne iu përgjigjemi atyre duke u thënë se nuk është ashtu, për shkak se po të kishte

qenë ashtu, atëherë këto emra do të ishin edhe më të njohur sesa drita e Diellit, si dhe do

të transmetoheshin edhe në dy Sahihët e njohur, sepse kjo është shumë me rëndësi, e ne

po shohim se ky hadith nuk na ka arritur përveç nëpërmjet disa rrugëve të dobëta dhe

mënyra të llojllojshme.

________________________

[1] Transmeton Ahmedi [1/391]



E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i ka treguar ato emra për shkak të një

urtësie të madhe, e ajo është që njerëzit tì kërkojnë ato emra dhe të hulumtojnë në

Kuràn dhe sunnet, e në këtë mënyrë njihet i interesuari për këtë çështje nga i

painteresuari.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me fjalën e tij “kush i numron ato” nuk e ka

patur për qëllim që ato emra të shkruhen në ndonjë fletë dhe të përsëriten derisa të

mësohen përmendësh, por, kuptimi i asaj fjale është:

Në fillim: Mësimi i tyre, Pastaj: Kuptimi i domethënies së tyre dhe

Së treti: Ta adhurosh All-llahun ashtu si aludojnë ato emra, e kjo në dy mënyra:

E para: Ta lutësh All-llahun me ato emra, sepse Ai ka thënë: “Dhe luteni All- llahun me

ato emra”. [el-A`raf: 180].

Ashtuqë i bën ato si mjet për kërkesën tënde që ke, duke e zgjedhur emrin e

përshtatshëm për atë që kërkon. Kur kërkon falje nga All-llahu, i drejtohesh me emrin:

“O Falës, më fal mua”, e assesi nuk do të thuash: “O Dënues i Fortë, më fal mua”,

sepse kjo mund të llogaritet si tallje, e me këtë emër mund ta lusish “… më shpëto nga

dënimi Yt”.

E dyta: Të mundohesh tì transformosh aludimet e këtyre emrave në adhurimin dhe

sjelljen tënde. Emri i Tij ‘Rahim’ aludon në mëshirë, pra, punoje punën e mirë e cila ta

sjell këtë cilësi të çmuar.

Ky është kuptimi i fjalës “kush i numron ato”. Ai i cili do të punojë në këtë mënyrë,

meriton që si shpërblim ta ketë Xhennetin.

P-32: Cili është mendim i i saktë për ngritjen (lartësinë, epërsinë) e All-llahut

(subhanehu ue teala)? Dhe ç’është puna e atij i cili thotë se Zotit nuk i përkasin “gjashtë

anët”, dhe se A i është në zemrat e besimtarëve?

Përgjigje: Mendimi i saktë është se All-llahu (subhanehu ue teala) me Qenien e Tij është

mbi krijesat e Tij.

Ai ka thënë: “Nëse nuk pajtoheni për ndonjë çështje, atëherë parashtrone atë te All-

llahu dhe te i Dërguari, nëse vërtet ju i besoni All-llahut dhe Ditën e Fundit. K jo

është më e dobishmja dhe përfundim i më i mirë”. [en-Nisa: 59]. Dhe ka thënë: “Për

çdo send që nuk pajtoheni, gjykim i për të i takon All-llahut”. [esh-Shura: 10]. Si dhe

ka thënë: “Kur të thirren besimtarët për gjykim me ligjin e All-llahut dhe të

Dërguarit, e vetmja fjalë e tyre është të thonë: Dëgjuam dhe respektuam ! Të tillët

janë ata të shpëtuarit. Kush e respekton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij, i ka

frikën All-llahut dhe i përm bahet udhëzim it të Tij, të tillët janë ata fitimtarët”.

[en-Nur: 51-52]. Dhe ka thënë: “Kur All-llahu ose i Dërguari gjykojnë për ndonjë


çështje, nuk i takon asnje besimtari apo besimtareje që në atë çështje të bëjnë

ndonjë zgjidhje tjetër fare. E kush e kundërshton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij

ai është hum bur në një hum bje të qartë”. [el-Ahzab: 36]. E poashtu ka thënë: “Për

Zotin tënd jo, ata nuk janë besimtarë përderisa mos të të zgjedhin ty për të

gjykuar mes tyre, me kusht që mos të ndiejnë pakënaqësi nga gjykim i yt dhe

përderisa të mos binden sinqerisht”. [en-Nisa: 65].

Nëse të është bërë e qartë se zgjidhja e mospajtimeve mes besimtarëve, është kthyerja te

Libri i All-llahut dhe sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dëgjimi dhe

respektimi i tyre, moskërkimi i diçkaje pos tyre dhe se besimi i vërtetë nuk është

ndryshe përveç kështu, duke qenë të kënaqur dhe duke pasur bindje të plotë për atë

gjykim. Atëherë, dije se dalja nga kjo rrugë ta patjetërson të biesh në fjalët e All-llahut:

“Dhe kushdo që kundërshton të Dërguarin, pasi t’i jetë treguar qartë atij rruga e

drejtë dhe ndjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne do ta m bajmë atë në atë

drejtim që ai vetë e ka zgjedhur. Dhe do ta djegim atë në zjarr, dhe sa përfundim i

keq që është ai”. [en-Nisa: 115].

Pra, sipas kësaj, ai i cili mediton për këtë çështje, çështjen e ngritjes së All-llahut me

Qenien e Tij mbi krijesat e Tij, pas shikimit në Librin e All-llahut dhe nësunnetin e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) do t’i bëhet e qartë se Kur’ani dhe sunneti

kanë treguar qartë nga të gjitha aspektet se All-llahu është i ngritur me Qenien e Tij mbi

krijesat, me shprehje të ndryshme, ato janë:

1. Informim i qartë se All-llahu është në qiej, ku thotë: “A mos vallë ndjeheni të sigurtë

se Ai i Cili është në qiell, nuk do të dërgojë kundër jush vorbull uragani të egër?

Atëher do ta merrni vesh sa i tmerrshëm ka qenë këshillim i Im ?” [el-Mulk 17].

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) duke e shëruar një të sëmurë tha: “O

Zoti ynë, All-llah, i Cili je në qiell… ”[1] Poashtu ka thënë: “Pasha Atë në Dorë të të

Cilit është shpirti im, nuk ka burrë i cili e thërret gruan e vet në shtrat dhe ajo

refuzon, e të mos jetë i hidhëruar Ai që është në qiell, derisa të jetë i kënaqur ai

burrë me atë grua”. [Transmeton Muslimi][2]

2. Informim i qartë se Ai është mbi gjithçka, All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Ai

është Mbizotëruesi mbi robët e Tij”. [el-En’am: 18]. Dhe thotë: “… i frigohen All-

llahut që është mbi ta”. [en-Nahël: 50].

E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur All-llahu mbaroi krijimin e

krijesave, e ka shkruar tek Ai, mbi Arsh: Mëshira Ime e ka tejkaluar hidhërimin

Tim”. [Transmeton Buhariu][3]

______________________

[1] Transmeton Ebu Davudi [3892]

[2] Transmeton Buhariu [3237] dhe Muslimi [1436], dhe teksti është nga Muslimi



3. Informim i qartë se disa gjëra ngriten tek Ai dhe zbresin nga Ai.

E dihet mirëfilli se ngritja bëhet për lartë si dhe zbritja ndodhë nga lartë, sikur që thotë

All-llahu (subhanehu ue teala) : “… tek Ai ngriten të gjitha fjalët e mira, ndërsa punët

e mira edhe më tepër i lartësojnë ato (fjalë)”. [Fatir: 10]. Dhe thotë: “Tek Ai ngriten

melekët dhe Xhibrili… ”. [el-Mearixh: 4]. Poashtu thotë: “Ai rregullon çdo çështje nga

Qiejt në Tokë, pastaj ajo çështje do të shkojë lartë tek Ai… ”. [Sexhde: 5]. Si dhe

thotë: “Nuk hyn gënjeshtra në të (Kur’anin) as nga para e as nga prapa, Ai është i

zbritur nga i Urti e i Denji”. [Fussilet 42].

Kur’ani është fjalë e All-llahut (subhanehu ue teala) siç thotë edhe Ai Vetë: “Në qoftë se

ndonjë prej idhujtarëve kërkon m brojtjen tënde, atëherë siguroji atij strehim ,

me qëllim që ai ta dëgjojë Fjalën e All-llahut”. [Teube: 6].

Pasiqë Kur’ani qenka fjalë e All-llahut si dhe e zbritur nga Ai, vet kjo aludon se Ai me

Qenien e Tij është lartë.

Këtë e shohimedhe nga fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku thotë: “Zoti

ynë zbret në Qiellin e Tokës atëherë kur të mbetet një e treta e natës dhe thotë:

Kush Më lutë Mua… ”, ky hadith është i vërtetuar në dy Sahihët dhe në libra tjerë.[1]

Poashtu e ka mësuar Bera’ ibën Azibin që para gjumit të thotë: “Besova në Librin Tënd

që e ke zbritur dhe në të dërguarin Tënd që e ke dërguar”. Edhe ky hadith gjindet në

Sahihul Buhari dhe në libra tjerë.[2]

4. Cilësimi i All-llahut (subhanehu ue teala) me ngritje dhe lartësi, siç shihet nga ajeti:

“Lavdëroje ti Zotin tënd T ë lartë”. [el-A’la: 1]. Poashtu thotë: “Ai nuk ndjen aspak

lodhje në ruajtjen e tyre, dhe Ai është Më i Larti, Më Madhështori”. [el-Bekare: 255].

Si dhe ajo që thonte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në sexhde: “Subhane

rabbijel a’la- i Lavdëruar është Zoti im i Lartë”.

5. Tregimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me gisht drejt Qiellit kur u

betonte në Arafat, në atë vend madhështor, vendin në të cilin ishin mbledhur të gjithë

muslimanët, kur tha: “A dëshmoni se unë kumtova fenë Islame”, thanë: Po, tha: “O

Zot, dëshmo për këtë”, duke e ngritur gishtin lartë e pastaj tregonte drejt njerëzve. Kjo

është e vërtetuar në Sahihul Muslim nga hadithi i Xhabirit[3]. Kjo tregon qartë se All-

llahu (subhanehu ue teala) është lartë, përkundrazi ngritja e gishtit lartë do të kishte

qenë e kotë.

6. Rasti kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e pyeti atë vajzën: “Ku është All-

llahu”? Ajo tha: “Në Qiell”. Atëherë ai urdhëroi: “Liroje, sepse qenka besimtare”. Këtë

______________________

[1] transmeton Buhariu [1145] dhe Muslimi [758].




e transmeton Muslimi[1] nga hadithi i gjatë të cilin e tregon Muavije ibën Hakem, e ky

hadith vërteton qartë se All-llahu është lartë me Qenien e Tij; sepse me fjalën ‘Ku’ pyetet

për vend dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u pajtua me përgjigjen e kësaj

vajze se All-llahu është në Qiell dhe na e bëri të qartë se kjo është shenjë e imanit duke

thënë: “Liroje, sepse qenka besimtare”. Pra, robi nuk mund të jetë besimtarë

përderisa nuk beson se All-llahu është lartë.

Këto janë disa prej argumenteve nga Kur’ani dhe sunneti të cilët qartësojnë se All-llahu

është i ngritur me Qenien e Tij mbi krijesat.

Argumentet tjera janë të shumtë, andaj nuk mundemi të gjitha t’i përmendim tani.

I gjithë selefi janë të një mendimi për aludimin e argumenteve të mëparshme, se All-

llahu është lartë me Qenien e Tij, gjegjësisht është mbi krijesat e Tij, mu ashtu sikurse

janë të pajtimit se cilësitë e Tij janë të larta dhe absolute, All-llahu (subhanehu ue teala)

thotë: “Atij i takon shem bulli më i lartë në Qiej dhe tokë dhe Ai është mbizotëruesi

i Urti”. [er-Rum: 27]. Dhe thotë: ”Atij i takojnë emrat më të m irë, dhe ju luteni me

ato”. [A’raf: 180]. Poashtu thotë: “Pra, mos i përshkruani All-llahut shem buj! All-

llahu i din të gjitha, e ju nuk dini”. [en-Nahl: 74]. Si dhe thotë: ”Pra, mos i

përshkruani All-llahut shokë duke e ditur këtë”. [el-Bekare: 22].

Poashtu ka shumë ajete që tregojnë përsosmërinë e Qenies, cilësive dhe veprave të All-

llahut (subhanehu ue teala).

Për ngritjen e All-llahut (subhanehu ue teala) mbi krijesat e tij, përveç argumentimit të

Kur'anit, Sunnetit dhe Ixhmait, këtë e argumenton edhe logjika dhe natyrshmëria (fitre-

ja) e njeriut.

Argumentimi logjik: Themi: Nuk ka dyshim se (lartësia) është prej cilësive të plota dhe

se e kundërta e saj është mangësi.

E All-llahut (subhanehu ue teala) nuk mund t’i përshkruajmë pos cilësi të plota, e në këtë

nuk ka kurrfarë mangësie.

Ne themi se lartësia e Tij nuk nënkupton se diçka prej krijesave të Tij e rrethon Atë.

E ai i cili mendon se pohimi i kësaj cilësie e patjetërson atë (rrethimin), vetëmse kotë ka

menduar dhe mendja i ka lajthitur.

Argumentimi i natyrshmërisë se All-llahu është lartë me Qenien e Tij: është fakti se secili

i cili dëshiron t’i bëjë lutje All-llahut për çfarëdo çështje, zemra e tij padyshim se do të

drejtohet kah Qielli, mu për këtë shkak edhe i ngrit duart përpjetë, sepse kështu e ka

mësuar vet natyrshmëria e tij.

________________________



Kështu i ka thënë edhe el-Hemedani Ebul Meali el-Xhuvejniut: “A e ke parë se çdoherë

kur lutësi lutet, duart i drejton kah qielli?”. Xhuvejniu filloi t’i bjerë kokës së tij dhe të

thotë: “Më ka habitur el-Hemedani, më ka habitur el-Hemedani”.

Kështu tregohet ky rast, pa marrë parasysh a është sahih apo jo, sepse këtë secili e

kupton.

Poashtu në sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejra kur Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) e përmendi rastin e atij njeriu i cili ngriti duart lart dhe

thonte: O Zot, o Zot....[1]

Si dhe çdoherë i vërejmë njerëzit kur falen se zemrat i kanë të drejtuara kah qielli, e

sidomos kur janë në sexhde, kur thonë: Subhane Rabbijel A’ëla (I lavdëruar është Zoti im

më i Larti), për shkak se e dijnë se i Adhuruari i tyre është lartë.

Ndërsa fjalën që e thonë: “All-llahu nuk është në asnjërën prej gjashtë anëve”, themi

se kjo fjalë, e tëra është e kotë, sepse ajo mundohet ta bën të kotë atë që All-llahu ia ka

përshkruajtur Vetvetes dhe atë që ia ka përshkruajtur krijesa më e ditur, krijesa që më

së miri e ka adhuruar All-llahun, ajo krijesë është Muhammedi (salAllahu alejhi ue

selem) i cili ka thënë se Ai është lartë, gjë që numrohet si anë.

Bile kjo fjalë e tyre është përshkrim i All-llahut (subhanehu ue teala) me asgjësi, sepse

anët janë gjashtë: lartë, poshtë, djathtas, majtas, prapa dhe para.

Ashtuqë çdo send që ekziston ka të bëjë me ndonjërën prej këtyre anëve, dhe këtë e din

çdo kush që ka pak mend.

Pra, kur të thuhet se All-llahu nuk gjindet në asnjërën prej këtyre anëve, kjo patjetërson

mosekzistimin e Tij.

Kjo është gjë të cilën e qartëson mendja, sepse nuk mundet asgjë të ekzistojë jashtë

këtyre gjashtë anëve.

Ne besojmë dhe mendojmë se secili besimtar duhet të beson se All-llahu (subhanehu ue

teala) është lartë, mbi krijesat e Tij, mu ashtu siç ka treguar Kur’ani, sunneti, ixhmai

(njëzëshmëria) i selefit, mendja dhe natyrshmëria, ashtu si treguam më lartë.

Poashtu ne besojmë se All-llahu (subhanehu ue teala) rrethon çdo send me Qenien e Tij

dhe asgjë nga krijesat nuk e rrethon Atë, besojmë se Ai është i Pasur dhe nuk ka nevojë

për asgjë nga krijesat e Tij.

Si dhe, ne besojmë se nuk i lejohet asnjërit prej besimtarëve që të largohet nga ajo që

tregon Kur’ani dhe sunneti për shkak të ndonjë fjale të dikujt, kushdo qoftë ai.

E për këtë i kemi treguar argumentet që në fillim të përgjigjes.

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e zeqatit.


Ndërsa fjala e tyre: ‘All-llahu gjindet në zemrën e çdo besimtari’, nuk ka kurrfarë

baze në Kur’an, sunnet apo në ndonjë fjalë të Selefit.

Padyshim se kjo fjalë është e kotë, nëse kanë për qëllim se All-llahu (subhanehu ue teala)

është i vendosur në zemrën e besimtarit, kjo është gabim padyshim, sepse All-llahu

është më Meritor dhe më i Lartë se kjo gjë. është çudi e madhe që njeriu të largohet nga

ajo që aludon Kur’ani dhe sunneti se All-llahu është lartë, e pastaj t’i qetësohet zemra në

diçka që nuk gjindet në Kur’an e as në sunnet siç është fjala: ‘All-llahu gjindet në

zemrën e çdo besimtari’.

Në Kur’an nuk ka asnjë shkronjë që do të aludonte në këtë.

E nëse kanë për qëllim se All-llahu është në zemrën e çdo besimtari për shkak se ai e

përmend All-llahun në çdo çast, kjo është e vërtetë.

Por kjo, duhet të shprehet qartë, ashtuqë mos të kuptohet prej saj diçka e kotë dhe që

është në kundërshtim me ligjet e Islamit.

Mund të shprehet kështu: Me të vërtetë përmendja e All-llahut çdoherë është në zemrën

e besimtarit.

Mirëpo neve na është bërë e qartë se ata që e thonë këtë fjalë, kanë për qëllim mohimin e

të qenurit e All-llahut mbi Arsh.

Le të ketë kujdes besimtari nga mohimi i asaj që aludon Libri i All-llahut, sunneti i

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe njëzëshmëria e të parëve tanë të mirë.

Le të ecë rrugës së të kaluarve dhe të parëve, rrugës së muhaxhirëve dhe ensarëve,

ashtuqë të fiton këtë premtim të All-llahut (subhanehu ue teala): “All-llahu është i

kënaqur me të hershm it e parë prej m uhaxhirëve (m igruesve) dhe prej ensarëve

(vendasve-ndihmëtarë) dhe prej atyre që i pasuan ata me punë të mira, e edhe ata

janë të kënaqur ndaj Tij. Atyre u ka përgatitur xhennete, në të cilët rrjedhin

lumenj, ku do të jenë përjetë të pasosur. E ky është fitim i madh”. [et-Teube: 100].

All-llahu (subhanehu ue teala) na bëftë neve dhe juve prej tyre dhe na dhashtë nga

mëshira e Tij, me të vërtetë Ai jep shumë.

P-33: A është e vërtetë se komentim i i ngritjes (istiva-së) së All-llahut mbi Arsh se ‘ajo

është ngritje ashtu si i takon Madhështisë së Tij’ është komentim i Selefu-Salih-it?

Përgjigje: Komentimi i ngritjes (istiva-së) së All-llahut mbi arshin e tij se ajo është

ngritje mbi Arshin e Tij ashtu si i takon Madhështisë së Tij është komentim i Selefu-

Salih-it.

Ibën Xheriri, imami i komentatorëve të Kur'anit, ka thënë: “Prej kuptimeve të fjalës

‘Istiva’ janë lartësi dhe ngritje, kur të thotë dikush: ‘Isteva fulanun ala...’ ka për


qëllim ngritjen e tij mbi diçka. Ndërsa në komentin e fjalës së All-llahut: “I Mëshirshm

i mbi Arsh u ngrit (isteva)”, [Taha: 5], ka thënë: “Thotë i Lartësuari: i Mëshirshmi u

ngrit, u lartësua, qëndron mbi Arshin e Tij”.

E nuk ka ndonjë fjalë tjetër prej Selefit që e kundërshton këtë.

E kjo, për shkak se në gjuhë përdoret në disa mënyra:

1. Të jetë e përgjithshme, e papërcaktuar, në këtë rast e ka kuptimin e diçkaje të plotë

dhe pa mangësi, siç thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Kur ai arriti pjekurinë e

plotë dhe (isteva) u përkrye (në burrëri)...”. [el-Kasas: 14].

2. Të jetë e paraprirë me pjesëzën lidhëse ‘dhe’ , ku do të ketë kuptimin e barabarësisë,

siç thuhet: “U bë barabarë uji dhe pragu”.

3. Të jetë e paraprirë me pjesëzën ‘deri’ , ku do të ketë kuptimin e të mësyerit, siç thuhet

në fjalën e All-llahut (subhanehu ue teala): “...e pastaj ia mësyu qiellit...”. [el-Bekare:

29].

4. Të jetë e paraprirë me pjesëzën ‘mbi’ dhe këtu do të ketë kuptimin e ngritjes dhe

lartësisë, siç thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “I Mëshirshmi mbi Arsh u ngrit

(isteva)”.

Një grup prej Selefit kanë mendimin se kur kjo folje është e paraprirë me pjesëzën ‘deri’

është njësoj sikur të jetë e paraprirë me pjesëzën ‘mbi’. Si dhe disa të tjerë kanë

mendimin se kur ajo folje është e paraprirë me ‘mbi’ e ka kuptimin e hypjes dhe

përqëndrimit.

Ndërsa për komentin e kësaj se është për qëllim ulja, Ibën Kajjimi ka transmetuar në

librin e tij ‘es-Savaik’ v.4 fq.1303 nga H arixheh ibën Mus’ab se ai për ajetin: “I

Mëshirshm i mbi Arsh u ngrit (isteva)” ka thënë: “nuk është tjetër pos uljes”.

Poashtu ulja është përmendur në një hadith që e transmeton Imam Ahmedi nga Ibën

Abbasi (radijAllahu anhu). All-llahu e di më së miri.

P-34: Dijetar i nderuar, lidhur me ngritjen e All-llahut (subhanehu ue teala) thatë: “Ajo

është ngritje e posaçme mbi Arsh, që i ka hije Madhështisë së Tij”, ne shpresojmë

bujari nga ju që këtë të na sqaroni më tepër?

Përgjigje: Me fjalën: “Ajo është ngritje e posaçme mbi Arsh, që i ka hije

Madhështisë së Tij”, kemi për qëllim se ajo është ngritje e veçantë për Arshin, dhe nuk

është ngritje e përgjithshme, sikurqë është ngritja e krijesave, mu për këtë nuk është e

saktë të themi se All-llahu u ngrit mbi krijesat, mbi qiell dhe mbi tokë edhepse Ai është

lartë nga ato.


Por themi: Ai (subhanehu ue teala) është lartë nga të gjitha krijesat, lartë nga toka,

lartë nga qielli etj.

E për Arshin themi: All-llahu është mbi Arsh dhe i Ngritur mbi të.

Të ngriturit është më e përcaktuar sesa vetëm të qenurit lartë.

Pra, ngritja e All-llahut mbi Arsh është prej cilësive veprore të Tij, të lidhura ngushtë me

dëshirën e Tij, gjë që nuk është edhe me të qenurit e Tij lartë, sepse kjo e dyta është prej

cilësive qenësore të Tij, nga e cila nuk ndahet.

Për këtë që thamë, qartë ka folur edhe Shejhul Islam Ibën Tejmije në Mexhmuul fetava

v.5 fq. 522, kur ka thënë: “Nëse dikush thotë: Nëse All-llahu është ngritur mbi Arsh

pasiqë ka krijuar qiejt dhe tokën për gjashtë ditë, d.m.th. se Ai para kësaj nuk ka

qenë mbi Arsh. Këtij i themi: Istivaja (ngritja) është ngritje (lartësi, epërsi) e

veçantë, çdo gjë që është e ngritur mbi diçka, ajo është edhe mbi të, e çdo që është

mbi diçka nuk do të thotë se ajo është e ngritur mbi të. Pra, çdo gjëje që është mbi

diçka nuk i thuhet se ajo është e ngritur mbi të, ndërsa çdo gjë për të cilën thuhet

se është ngritur mbi diçka mund të themi se ajo është mbi të”.

Më gjërësisht mund të shikohet në librin e tij.

Ndërsa me fjalën: “...që i ka hije Madhështisë së Tij”, është për qëllim se ngritja e Tij

mbi Arsh është sikurse cilësitë e tjera të Tij, që i kanë hije vetëm Atij, ngritja e Tij nuk

është aspak e ngjashme me ngritjen e krijesave, kjo është njësoj sikurse mënyra e

ngritjes së Tij (që nuk dimë gjë për të), e siç dihet cilësitë janë në pajtim me të cilësuarin.

Pra, sikur që All-llahu ka Qenien e Tij që nuk i përngjet qenies së askujt, ashtu ka edhe

cilësi që nuk i përngjasin cilësive të askujt “Asnjë send nuk është si Ai; Ai është

dëgjuesi, shikuesi”.[esh-Shura: 11].

Si Ai nuk është asgjë, qoftë në Qenien e Tij apo cilësitë e Tij.

Mu për këtë, kur Imam Maliku është pyetur për ngritjen (istivanë) se si është ajo, ka

thënë: “Ngritja dihet ç’është, mënyra e saj është e pakapshme për mendjen tonë, të

besojmë në të është obligim dhe të pyetet për të është bidat”.

Kjo është peshore për të gjitha cilësitë e Tij, e ato janë cilësi të Tij sepse Ai

Vetë ia ka përshkruar Vetvetes në atë mënyrë si i ka hije pa kurrfarë ndryshimi, mohimi,

përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës.

Me këtë na qartësohet dobia e fjalës se ngritja mbi Arsh është lartësi e veçantë mbi Arsh,

që i përket vetëm All-llahut (subhanehu ue teala) sepse lartësia e përgjithshme i ka

takuar All-llahut edhe para krijimit të qiejve dhe tokës, gjatë krijimit të tyre dhe pas

krijimit të tyre, nga shkaku se ajo është prej cilësive qenësore të Tij, siç janë: dëgjimi,

shikimi, fuqia etj, gjë që nuk është edhe me ngritjen (istivanë).


P-35: C ilat janë ato gjëra për të cilat duhet të themi in-shaAll-llahu : Në dashtë All-

llahu), dhe për cilat nuk duhet të themi?

Përgjigje: Për çdo gjë të ardhme, më mirë është të thuash ‘Në dashtë All- llahu’, sepse

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe mos thuaj kurrsesi për ndonjë çështje:

“Unë do të bëj këtë nesër!” Vetëm (nëse i shton): “Në dashtë All-llahu!”. [el-Kehf 23-

24].

Ndërsa për gjërat e kaluara nuk thuhet: ‘Në dashtë All-llahu’, përveç nëse dëshiron të

tregojë shkakun. P.sh. nëse një person të thotë: ‘Muaji Ramazan këtë vit ka hyrë natën e

Diell, in-shaAll-llah’, nuk ka bërë mirë, sepse kjo është e kaluar dhe e ditur. Apo të thotë:

‘I vesha rrobat inshaAll-llah’, duke i pasur të veshura, nuk është mirë, ngase kjo ka

kaluar dhe është kryer.

Përveç nëse dëshiron të tregojë shkakun, d.m.th. dëshiron të tregojë se kjo ndodhi me

lejen e All-llahut, atëherë nuk ka problem.

Kur dikush pasiqë të falet thotë: U fala inshaAll-llah dhe ka për qëllim se e ka kryer

namazin, me këtë nuk ka bërë mirë, sepse ai është falur më.

Mirëpo nëse ka për qëllim shpresën e tij për t’u pranuar ai namaz, atëherë i lejohet ta

përdorë fjalën ‘InshaAll-llah’, sepse ai nuk e din a e ka namazin të pranuar apo jo.

P-36: Sa lloj është vullneti?

Përgjigje: Vullneti ndahet në dy:

E para: Vullnet kosmologjik dhe

E dyta: Vullnet legjisllativ (i ligjësuar me Sheriat).

do vullnet që ka të bëjë vetëm me lejimin, pëlqimin apo caktimin e All-llahut

(subhanehu ue teala) është vullnet kosmologjik, ndërsa ai vullnet që ka të bëjë me

dëshirën e Tij është vullnet legjisllativ.

Ja një shembull për vullnetin legjisllativ, thotë All-llahu ,subhanehu ue teala,: “All-llahu

ka vullnet që t’u falë juve”. [en-Nisa: 27]. Fjala e Tij ‘juridu’ në këtë ajet ka për qëllim

se Ai ka dëshirë, e nuk është kuptimi se Ai cakton apo lejon, ngase po të ishte kuptimi i

ajetit: ‘All-llahu cakton që t’u falë juve’, atëherë do të kuptoheshte se All-llahu ua falë

të gjithëve, e kjo është një gjë që nuk mund të ndodhë, sepse shumë nga bijtë e Ademit

(Alejhi selam) janë kafira, d.m.th. “All-llahu ka vullnet që t’u falë juve” është për qëllim

se Ai ka dëshirë që t’u falë juve.

Kur All-llahu (subhanehu ue teala) e do një gjë, kjo nuk do të thotë se ajo duhet të

ndodhë patjetër, ngase ka mundësi që Urtësia e madhe e All-llahut të jetë në

mosndodhjen e saj.


Ndërsa shembull për vullnet kosmologjik është fjala e All-llahut: “...nëse vullneti i All-

llahut është që t’ju çojë në hum bje”.[Hud: 34], sepse All-llahu (subhanehu ue teala)

nuk do që t’i çojë në humbje robërit e Tij, d.m.th. nuk është qëllimi i ajetit: “nëse ka

dëshirë All-llahu që t’ju çojë në humbje”, por qëllimi është: “Nëse All-llahu cakton

që t’ju çojë në humbje”.

Dhe, neve na mbetet që të tregojmë dallimin mes vullnetit kosmologjik dhe atij

legjisllativ, sa i përket ndodhjes së tyre.

Themi: Vullneti legjisllativ patjetër duhet të ndodhë, sepse çdo send që All-llahu

(subhanehu ue teala) cakton apo lejon që të ndodhë, ajo ndodhë. All-llahu thotë: “Kur Ai

cakton ndonjë send, urdhëri i Tij është vetëm t'i thotë: “Bëhu!” Ai menjëherë

bëhet”. [Ja Sin: 82].

E vullneti legjislativ, ka mundësi që të ndodhë e ndoshta edhe jo.

Mund që All-llahu të ketë vullnet për diçka dhe ta dojë atë gjë, mirëpo ajo nuk ndodhë,

sepse gjëja e dashur ndonjëherë ka mundësi që të ndodhë e ndonjëherë jo.

Nëse dikush thotë: All-llahu (subhanehu ue teala) a i do mëkatet?

I themi: I don me vullnetin e Tij kozmologjik dhe jo me atë legjisllativ, sepse vullneti

legjisllativ ka për qëllim dashurinë e Tij, e All-llahu nuk i do mëkatet.

Mirëpo All-llahu (subhanehu ue teala) i do ato me vullnetin e Tij kosmologjik, sepse çdo

gjë që gjindet në qiej dhe tokë është me caktimin dhe lejimin e All- llahut (subhanehu ue

teala).[1]

P-37: Ç’është Ilhadi (mosbesim i) në emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe cilat

janë llojet e tij?

Përgjigje: Ilhad gjuhësisht d.m.th. anim, kjo shihet në ajetin: “Mirëpo, gjuha e atij nga i

cili anojnë (supozojnë) ata është jo arabe (e paqartë), e kjo (e Kur'anit) është

gjuhë arabe e stilit të lartë e të qartë”. [en-Nahël: 103], poashtu edhe te lloji i varrit që

është quajtur Lahd për shkak se ajo gropohet anash nga varri.

Nuk mund ta njohim Ilhadin pa e njohur në fillim të vërtetën, ngase thuhet në një fjalë të

urtë: “Me të kundërtën qartësohen gjërat”.

E vërteta lidhur me emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) është: Besimi në

_____________________

[1] Mendoj se ka nevojë për një sqarim rreth kësaj çështje: Vullnet kosm ologjik është çdo send

që All-llahu (subhanehu ue teala) e ka ligjësuar në kosmos, qofshin ato gjëra të mira apo të

këqija, shpërblehet për ato apo dënohet, siç janë: bam irësia, respekti, krimi, ligjësuara me

Sheriat, gjëra për të cilat shpërblehet njeriu, siç janë: bam irësia, respekti, mësim i, namazi, haxhi

etj. (sh.p.)


ato emra dhe cilësi në mënyrën e realtë të tyre, ashtu si i ka hije All- llahut (subhanehu

ue teala) pa kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës, sipas

rregullit të Ehli Sunnetit që e ka në këtë kapitull.

Kur ta njohim të vërtetën në këtë temë, atëherë e dimë se çdo gjë që është në

kundërshtim me të është Ilhad.

Dijetarët kanë përmbledhur disa lloje të Ilhadit në emrat dhe cilësitë e All-llahut

(subhanehu ue teala) dhe të gjitha ato i përmbledh kjo fjalë: “Animi prej çdo gjëje që

është obligim të besohet”. Kjo është disa lloj:

Lloji i parë: Mohimi i disa emrave apo cilësive që kuptohen nga ato emra.

Sikur ata që mohojnë se ‘er-Rahman’ nuk është prej emrave të All-llahut, këtë e kanë

bërë në kohën e Xhahilijetit.

Poashtu ka edhe prej atyre që beson në emrat e All-llahut, mirëpo i mohon cilësitë që

gjinden në ato emra, siç thonë disa bidatxhi: All-llahu është Rahim (Mëshirues) mirëpo

pa mëshirë, ose është Semië (Dëgjues) por pa dëgjim.

Lloji i dytë: Emërtimi i All-llahut (subhanehu ue teala) me diçka që Ai nuk e ka emërtuar

Vetveten.

Kjo quhet Ilhad për shkak se emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) janë të shpallura

drejt prej Zotit (Teukifijeh). Ashtuqë nuk i lejohet askujt që ta emërton All-llahun me

ndonjë emër që Ai Vet nuk e ka emërtuar Vetveten, sepse kjo konsiderohet fjalë për All-

llahun pa dituri dhe është armiqësi ndaj All-llahut (subhanehu ue teala).

Kështu kanë vepruar filozofët, kur e kanë emërtuar All-llahun si ‘Shkaku veprues’, dhe

të krishterët kur e emërtuan All-llahun si ‘Babë’, etj.

Lloji i tretë: Besimi se këta emra të All-llahut (subhanehu ue teala) aludojnë në

ngjashmërinë e All-llahut me krijesat e Tij.

Kjo është Ilhad nga shkaku se ai i cili beson se emrat e Tij aludojnë në ngjashmërinë e

All-llahut me krijesat e Tij, vetëmse e ka mohuar kuptimin e vërtetë dhe ka anuar prej të

vërtetës.

Fjalët e All-llahut dhe të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i ka bërë aluduese në

mosbesim (kufër), sepse të thuhet se All-llahu është i ngjashëm me krijesat është kufër,

ngase kjo bie ndesh me fjalën e All-llahut (subhanehu ue teala): “Asnjë send nuk është

si Ai; Ai është dëgjuesi, shikuesi”. Dhe fjalën: “A di për Të ndonjë të barabartë”.

[Merjem: 65].

Nuajm ibën Hamad el-Huzai, mësuesi i Buhariut ka thënë: “Kush e përngjason All-

llahun me krijesat ka bërë kufër, kush mohon diçka nga ajo që All-llahu ka


emërtuar apo cilësuar Vetveten, ka bërë kufër, dhe dijeni se nuk ka përngjasim në

atë që All-llahu ka emërtuar apo cilësuar Vetveten”.

Lloji i katërt: Të nxjerrurit prej emrave të All-llahut emra për putat, sikur që kanë

nxjerrë emrin Lat (i putit) nga emri Ilah (Zot), U zza nga emri Aziz dhe Menat nga emri

Mennan.

Kjo është Ilhad sepse emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) janë të veçantë për Të.

Nuk lejohet transferimi i kuptimit të këtyre emrave te ndonjë nga krijesat, që të

respektohet me një respekt që nuk e meriton kush pos All-llahut (subhanehu ue teala).

Këto janë llojet e Ilhadit në emrat e All-llahut (subhanehu ue teala).

P-38: Sa lloj janë ato em ra (fjalë) që përcaktohen[1] me em rin e All-llahut (subhanehu

ue teala) siç janë Fytyra e All-llahut, Dora e All-llahut etj.?

Përgjigje: Emrat që përcaktohen me emrin e All-llahut (subhanehu ue teala) janë tre

lloj:

Lloji i parë: Diçka që është vetë dhe e ndarë.

Përcaktimi i saj me emrin e All-llahu është nga aspekti i përcaktimit të krijesës me

Krijuesin.

Kjo mund të jetë e përgjithshme, siç është në ajetin: “toka Ime është e gjërë”, [Ankebut:

56], dhe mund të jetë e posaçme, për shkak të vlerës që ka ajo gjë, siç është në ajetin:

“...pastroje shtëpinë (Qaben) Time për ata që e vizitojnë (bëjnë tavaf) që

qëndrojnë në këm bë duke u falur, përkulur dhe që bëjnë sexhde”.[el-H axhxh: 26],

dhe në ajetin: “Keni kujdes devenë e All-llahut dhe ndaj pengim it të saj që të pijë

ujë”. [esh-Shems: 13].

Në këtë lloj bëjnë pjesë krijesat.

Lloji i dytë: Diçka që nuk mund të jetë pa dikënd tjetër, siç është në ajetin: “...dhe ishte

frymë (shpirt)[2] nga Ai”. [en-Nisa: 171].

Përcaktimi i këtij shpirti me emrin e All-llahut është nga aspekti i përcaktimit (lidhjes) të

krijesës me Krijuesin, si nderim prej All-llahut për atë krijesë.

Ai është një shpirt prej shpirtërave që i ka krijuar All-llahu (subhanehu ue teala) e nuk është pjesë nga All-llahu, sepse po ky shpirt u fut tek Isai (Alejhi selam) e ai është gjë e ndarë nga All-llahu (subhanehu ue teala). ___________________ [1] Lidhen me lidhje gjenitive (sh.p.) [2] Autori ka dhënë shembull me shpirtin sepse shpirti është diçka që nuk mund të jetë pa dikënd tjetër, d.m .th. duhet të jetë i lidhur me ndonjë trup, All-llahu e din më së m iri. (sh.p.)


Edhe në këtë lloj bëhet fjalë për krijesat.

Lloji i tretë: Diçka që është vetëm cilësi, e në këtë rast i përcaktuari është cilësi e All-

llahut (subhanehu ue teala) d.m.th. në këtë lloj nuk bëjnë pjesë krijesat, sepse cilësitë e

All-llahut (subhanehu ue teala) nuk janë të krijuara.

Shembull për këtë lloj janë: Fuqia e All-llahut, Krenaria e All-llahut dhe shumë tjera.

P-39: Ç’është dispozita e mohimit të disa cilësive apo em rave të All-llahut (subhanehu

ue teala)?

Përgjigje: Mohimi është dy lloj:

Lloji i parë: Mohim përgënjeshtrues, e ky padyshim se është kufër.

Nëse dikush mohon ndonjë emër apo cilësi të All-llahut (subhanehu ue teala) që gjindet

në Kur'an apo sunnet, sikur të thotë: All-llahu nuk ka dorë, ky njeri është kafir sipas

mendimit të gjithë muslimanëve.

Lloji i dytë: Mohim komentues (shpjegues), d.m.th. ai mohon duke bërë komentin e tij, e

kjo është dy sish:

E para: Ky koment të ketë ndonjë bazë në gjuhën arabe, në këtë rast nuk është kufër.

E dyta: Ky koment të mos ketë kurrfarë baze në gjuhën arabe, e kjo është kufër, sepse

kur nuk ka ndonjë bazë, atëherë kjo vepër është përgënjeshtrim. Sikur të thotë: ‘All-

llahu nuk ka dorë në të vërtetë’ dhe këtë nuk e komenton as me mirësi e as me fuqi[1],

atëherë ky është kafir.

Pasiqë këtë e mohon plotësisht atëherë ky është përgënjeshtrues në të vërtetë.

Nëse për fjalën e All-llahut (subhanehu ue teala): “Jo, duart e Tij janë të shlira”. [el-

Maide: 64], thotë se duart që përmenden në këtë ajet janë për qëllim qiejt dhe toka,

atëherë ai është kafir, sepse kjo nuk ka kurrfarë baze në gjuhën arabe e as që është

kuptimi në të cilin aludon sheriati.

Ky pra, është mohues dhe përgënjeshtrues.

E nëse thotë se qëllimi me fjalën dorë është mirësia apo fuqia, atëherë nuk është kafir,

sepse fjala dorë ndonjëherë e ka kuptimin edhe të mirësisë.

P-40: Ç’është dispozita e atij i cili beson se cilësitë e Krijuesit janë të njëjta me të

krijesave?

___________________

[1] Sepse ka prej atyre që e kanë m ohuar se All-llahu ka dorë m irëpo kanë thënë se dora e All-

llahut që përmendet në Kur'an, është për qëllim m irësia apo fuqia e Tij. (sh.p.)


Përgjigje: Ai i cili beson se cilësitë e Krijuesit janë të njëjta me të krijesave, ai është i

humbur, sepse cilësitë e Krijuesit aspak nuk u ngjajnë cilësive të krijesave.

All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Asnjë send nuk është si Ai; Ai është dëgjuesi,

shikuesi”. [esh-Shura: 11].

Ekziston një rregull mjaft i njohur se: kur dy gjëra janë të njejta në emër, nuk është

patjetër që të jenë të njëjta edhe në realitet.

Njeriu ka fytyrë dhe devja ka fytyrë! Këto dy cilësi pajtohen në emër, por shumë dallim

ka në realitet. Devja ka dorë dhe miza ka dorë, a thua vallë i kanë duart e njëjta?!

Padyshim se jo.

Prandaj pse nuk thua se All-llahu (subhanehu ue teala) ka fytyrë por jo si fytyrat e

krijesave dhe se All-llahu ka dorë, por jo si duart e krijesave?!

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Ata nuk e çm uan All-llahun me atë

madhështinë që i takon, ndërsa, në ditën e kijametit e tërë toka është në grushtin

e Tij, e qiejt të mbështjellë në të djathtën e Tij”. [ez-Zumer 67], dhe: “Atë ditë kur Ne

e palojmë qiellin sikurse palimi i fletëve në libër”. [el-Enbija: 104].

A thua vallë, dikush nga krijesat ka kësisoj dore? Padyshim, jo.

Pra, e kemi obligim ta dimë se krijesat nuk i ngjajnë aspak Krijuesit, as në Qenien e Tij e

as në cilësitë e Tij, “Asnjë send nuk është si Ai; Ai është dëgjuesi, shikuesi”.

Mu për këtë edhe nuk lejohet që asnjëherë të mundohesh të parafytyrosh ndonjë prej

cilësive të All-llahut (subhanehu ue teala) apo të mendosh se cilësitë e Tij janë si cilësitë

e krijesave.

P-41: Dihet mirëfilli se nata rrotullohet vazhdim isht rreth planetit Tokë dhe All-llahu

(subhanehu ue teala) zbret në qiellin e tokës në një të tretën e fundit të natës, e sipas

kësaj kuptohet se Ai gjatë gjithë kohës është në qiellin e tokës. Pra, ç’është përgjigja për

këtë?

Përgjigje: Ne e kemi obligim të besojmë gjithçka All-llahu (subhanehu ue teala) i ka

përshkruar Vetvetes apo e ka emërtuar Vetveten, qoftë në Kur'an apo në sunnet pa

kurrfarë ndryshimi, mohimi, përngjasimi apo përshkrimi të mënyrës.

Ndryshimi bëhet në tekstet e Kur'anit apo sunnetit. Mohimi bëhet në besim.

Përshkrimi i mënyrës dhe përngjasimi bëhen në cilësim, vetëmse përngjasimi ka kuptim

më të veçantë, sepse ai është i përcaktuar me përngjasim mes Krijuesit dhe krijesave.

Besimi ynë duhet të jetë larg nga këto katër rreziqe.


Poashtu besimtari duhet ta ndalojë vetveten nga pyetjet: Pse? dhe Si?, kur bëhet fjalë për

emrat dhe cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe të largohet nga të menduarit e

mënyrës, si duket kjo apo ajo?!

Nëse ai e ndjek këtë rrugë, do të jetë shumë i rehatshëm, kështu kanë vepruar edhe

Selefu-salihi.

Prandaj kur erdhi një njeri tek Imam Maliku dhe i tha: “I Mëshirshm i mbi Arsh u ngrit

(isteva)”, e si u ngrit? Imam Maliku lëkundi kokën dhe tha: “Ngritja dihet ç’është,

mënyra e saj është e pakapshme për mendjen tonë, të besojmë në të është obligim

dhe të pyetet për të është bidat, e unë mendoj se ti je bidatxhi”.

E ky i cili pyet për atë se All-llahu (subhanehu ue teala) zbret në qiellin e tokës në një të

tretën e fundit të natës çdo natë dhe se kjo patjetërson që Ai (subhanehu ue teala) gjatë

gjithë natës të jetë në qiellin e tokës, sepse nata vazhdimisht rrotullohet rreth planetit

Tokë, ashtuqë një e treta transferohet prej një vendi në vend tjetër.

Këtij i përgjigjemi kështu: Këtë pyetje nuk e kanë bërë shokët e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem).

Po të kishte mundësi që kjo pyetje të paraqitet në zemrën e besimtarit të nënshtruar

plotësisht, do ta kishte sqaruar këtë All-llahu (subhanehu ue teala) apo Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem).

Kur të jetë një e treta e fundit të natës, ne themi se All-llahu zbret në qiellin e tokës si

dhe kur të largohet nata themi se tani nuk zbret.

Ne nuk mund ta dimë se si zbret Ai dhe as që mund ta kuptojmë, por e dime se asnjë

send nuk është si Ai.

E kemi obligim të nënshtrohemi dhe të themi: “Dëgjuam, besuam, pasuam,

respektuam dhe kjo na intereson”.

P-42: Ç’është mendim i i Selefit për të parët e All-llahut (subhanehu ue teala)?, dhe

ç’është dispozita për atë i cili mendon se të parët e All-llahut nuk do të jetë me sy, por me

fjalën ‘të parët e All-llahut’ është për qëllimbindja e plotë?

Përgjigje: Kur All-llahu (subhanehu ue teala) në Kur'an përmendi Kijametin, tha: “Atë

ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara). Q ë Zotin e tyre e shikojnë”. [el-

Kijame: 22-23].

Shikimin në këtë ajet e përcaktoi me fytyra, e ajo që në fytyrë ka mundësi të shikojë

është syri.

Në këtë ajet ka argument se All-llahu do të mund të shikohet me sy.


Shikimi ynë drejt Tij nuk do të thotë së do ta përfshijmë të Tërin, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “...por dija e tyre nuk mund ta përfshijë Atë”. [Ta ha:

110].

Pasiqë nuk mundemi që ta përfshijmë me dijen tonë (e përfshimi me dije është më i

gjerë dhe më përfshirës sesa përfshimi me shikim), kjo na e bën të qartë se nuk

mundemi që ta përfshijmë me shikim.

Këtë na e tregon edhe ky ajet: “Të shikuarit (e njerëzve) nuk mund ta përfshinë Atë,

e Ai i përfshinë shikimet”. [el-En’am 103].

Pra, edhe nëse e shikojmë nuk mund ta përfshijmë me shikim. D.m.th. All-llahu do të

shikohet me shikim të vërtetë, por nuk do të mund të përfshihet sepse

Ai është shumë i Madh që të mund të përfshihet.

Ky është mendimi i Selefit dhe poashtu mendojnë se mirësia më e madhe që do të

shpërblehet njeriu me të është të parët e All-llahut (subhanehu ue teala) prandaj

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e bënte këtë lutje: “Të lus që të ma

mundësosh kënaqësinë e shikimit në fytyrën Tënde”[1]. Tha: “kënaqësinë e

shikimit”, sepse në këtë shikim ka një kënaqësi të madhe, të cilën nuk mund ta kuptojë

askush pos atij që do ta përjetojë me mirësi dhe nderë nga All-llahu (subhanehu ue

teala).

Lus All-llahun që të jemi dhe të jeni prej atyre.

Ky është mendimi për të cilin janë pajtuar i gjithë Selefi.

E mendimi i atij që mendon se nuk do të shihet me sy dhe se me fjalën ‘të parët e All-

llahut’ është për qëllimbindja e plotë, është mendim i kotë, në kundërshtim me

argumentet dhe me realitetin.

Sepse bindja e plotë gjindet që në këtë botë, ja Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

si e ka komentuar Ihsanin: “Ihsan është ta adhurosh All-llahun sikur me e pa,

edhepse ti nuk e sheh, A i ty të sheh”.[2]

Ta adhurosh All-llahun sikur me e pa, kjo është bindje e plotë.

Ndërsa pretendimi i tyre se argumentet që janë për të parët e All-llahut janë sinonim i

bindjes së plotë sepse i binduri me bindje të plotë është njësoj sikur ai që sheh me sy, ky

është pretendim i kotë dhe ndryshim i teksteve të sheriatit, e assesi nuk është shpjegim

apo komentim, por është ndryshim i kotë dhe duhet të kundërshtohet secili që e thotë

këtë.

_________________________

[1] Nesaiu, kreu 62, hadithi nr.1304 dhe Ahmedi 5/191. [2] Buhariu [50] dhe Muslimi [9].


P-43: A mund të ndikojnë xhinët mbi njerëzit dhe si mund të m brohem i prej tyre?

Përgjigje: S’ka dyshim se xhinët mund të ndikojnë mbi njerëzit duke iu bërë dëm atyre,

e kjo ndonjëherë arrin edhe deri në vrasje, kanë mundësi që t’i bëjnë dëm duke e

gjuajtur me gurë apo duke e frikësuar atë, si dhe shumë gjëra tjera për të cilat tregohet

në sunnet apo shihen në realitet.

Transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në njërën prej betejave –

mendoj se është beteja e Hendekut- i lejoi disave që të kthehen te familjet e tyre, e një

djalosh i posamartuar kur arriti në shtëpi e pa të shoqen te dera e shtëpisë dhe u

hidhërua me të[1], e ajo i tha: Hyj brenda, ai hyri dhe pa se mbi shtrat ishte një gjarpëri

tërthortë, e djaloshi kishte një shigjetë me të cilën filloi ta goditë gjarpërin derisa e

mbyti, në të njëjtin moment (d.m.th. kur e mbyti) vdiq edhe djaloshi dhe nuk dihet se

kush u mbytë i pari gjarpëri apo djaloshi.

Kur e lajmëruan Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) për këtë rast, atëherë ai

ndaloi që të mbytet gjarpëri i bardhë që gjindet nëpër shtëpi, pos gjarpërit Ebter dhe

Dhu Tefejjetejn[2] (të cilët duhet të mbyten)”.

Kjo është argument se xhinët mund t’i sulmojnë dhe t’i dëmtojnë njerëzit.

Për këtë dëshmon edhe realiteti i sotshëm, ku kemi dëgjuar shumë informata lidhur me

këtë, siç tregojnë se ndonjë njeri shkon te ndonjë vend të shembur dhe duke ndejtur

fillon të gjuan guraleca (duke lozur) në atë vend, dhe nuk sheh se ka dikush aty, mirëpo

aty dëgjon disa zëra, dëgjon zhurmë të çuditshme apo diçka tjetër nga e cila frikësohet

dhe e godisin dëme.

Poashtu xhini mund që të hyn në trupin e njeriut, nga shkaku se e dashuron, dëshiron ta

dëmton apo për ndonjë shkak tjetër, për këtë aludon edhe ky ajet: “Ata që e hanë kam

atën, ata nuk ngriten ndryshe pos siç ngritet i çmenduri nga të prekurit e djallit”.

[el-Bekare: 275].

Ashtuqë, xhini mund që të flet nga brendësia e njeriut dhe të bën dialog me atë i cili i

lexon ajete nga Kur'ani, siç mund të jep besën se ai më nuk do të kthehet tek ai trup, dhe

shumë gjëra tjera, të cilat po i dëgjojmë çdo ditë.

Mbrojtja më e suksesshme nga xhinët është leximi i asaj për të cilën na ka treguar

sunneti se na mbron nga ata, siç është ajeti Kursij, sepse ai që e lexon ajetin Kursij natën,

All-llahu do t’ia dërgon një rojtar që të mos afrohet asnjë shejtan deri në mëngjes.

_________________________

[1] U hidhërua për shkak të xhelozisë që kishte për fam iljen e tij, andaj nuk ka dashur që ta

takojë jashtë shtëpisë. E kur e shoqja, e pa ashtu të hidhëruar i tha: Hyj brenda, duke dashur t’i

thotë se nuk kam dalur pa kurrfarë shkaku. (sh.p)

[2] Ebter quhet një lloj i gjarpinjve me bisht të shkurtë (Libri el-Garib nga Ibën Selam i 1/56]

ndërsa dhu Tufejjetejn është lloj i gjarpinjve që në pjesën e epërme kanë dy vija të bardha

(Fet’hul Bari 6/348]. (sh.p.)


All-llahu (subhanehu ue teala) është Ruajtësi më i Mirë.

P-44: Xhinët a i dijnë punët e fshehta (gajbin)?

Përgjigje: As xhinët e askush në qiej dhe tokë nuk e din gajbin.

Lexoje ajetin: “E kur ia caktuam atij vdekjen (Sulejm anit), askush tjetër, nuk i

njoftoi ata (xhinët) për vdekjen e tij, përveç krimbit që e brejti shkopin e tij, e kur

u rrëzua ai, për xhinët u bë e qartë se sikur të ishin ata që e dinin të fshehtën, nuk

do të vazhdonin të qëndronin në mundim in e rëndë”. [Sebe’: 14].

Kush pretendon se e din gajbin ai është kafir dhe ai i cili i beson pretendimit të tij është

poashtu kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj: “Askush veç All-

llahut as në qiejt, as në tokë nuk e di të fshehtën”.[en-Nemël: 65].

Pra, gajbin e qiejve dhe të tokës nuk e din askush pos All-llahut, Të Vetmit.

Ata që pretendojnë se e dinë të ardhmen, e gjithë kjo është prej fallit, e Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush shkon te një fallxhor dhe e pyet atë,

namazi i këtij nuk pranohet katërdhjetë ditë”, e nëse i beson në atë që i thotë ai,

atëherë ky është kafir[1], sepse ka besuar se ai fallxhor e din gajbin, e kjo është në

kundërshtim me ajetin: “Thuaj: “Askush veç All-llahut as në qiejt, as në tokë nuk e di

të fshehtën”.

P-45: Ç’është hukmi (dispozita) i cilësim it të Resulull-llahut si i dashuri i All-llahut

(Habibull-llah)’?

Përgjigje: Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) padyshim se është i Habib i All-llahut,

ai e do shumë All-llahun dhe All-llahu e do atë shumë.

Mirëpo është një cilësi edhe më e lartë se kjo, ajo është Mik i All-llahut (Halilull-llah).

Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) është Halilull-llah, i cili ka thënë: “All-llahu më

ka bërë mua mik për Vete ashtu si e patë bërë Ibrahimin mik”.[2]

Prandaj, ai i cili e cilëson si Habibull-llah, ia ka ulur gradën e duhur, ngase miqësia është

më e madhe dhe më e lartë se dashuria.

Të gjithë besimtarët janë të dashurit e All-llahut (subhanehu ue teala) por Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) është në gradë më të lartë se gjithë, e ajo është miqësia, sepse

All-llahu e ka zgjedhur për mik ashtu si e ka zgjedhur edhe Ibrahimin (Alejhi selam).

Pra, ne themi se Muhammedi, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është Halilull- ___________________________ [1] Këtu bën pjesë edhe ai që e lexon horoskopin (nuk i pranohet namazi 40 ditë) dhe ai që i beson horoskopit (është kafir). (sh.p.) [2] Ibën Maxhe në ‘el-Mukaddime’ 141.


llah, e kjo është më e lartë sesa të themi Habibull-llah, sepse miqësia në vete përmban

edhe dashurinë, bile edhe diç më tepër sepse ajo është kulmi i dashurisë.

P-46: Ç’është hukm i i transferim it të lëvdim it të Resulull-llahut në tregti?

Përgjigje: Kjo është haram, dhe duhet ta dimë se lëvdimi i Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) është dy lloj:

I pari: Lëvdimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me atë që e meriton duke mos e tepruar, nëse vepron kështu nuk ka gjë. D.m.th. nuk ka kurrfarë të keqe që ta lëvdon Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem)

me atë që e meriton, sikur që janë cilësitë e mira e të plota në moralin dhe udhëzimin e

tij.

I dyti: Lëvdimi deri në atë masë i Resulull-llahut saqë arrihet në teprim, gjë nga e cila na

ka ndaluar vetë ai, kur ka thënë: “Mos më lartësoni ashtu si e lartësuan krishterët

Isain (Alejhi selam) sepse unë jam rob, andaj thuani: rob i All- llahut dhe i dërguar

i Tij”.[1]

Ajo që dikush e lëvdon Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke thënë se ai u

ndihmon atyre që kërkojnë ndihmë, u përgjigjet lutjeve të nevojtarëve, është sundues i

kësaj bote dhe tjetrës, e din gajbin si dhe gjëra tjera, me të vërtetë është haram (e

ndaluar), e ndonjëherë mund të jetë edhe shirk i madh, që të nxjerr prej fesë Islame.

Pra, nuk lejohet që Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) të lëvdohet deri në atë masë

saqë të teprohet, sepse ai vetë na ka ndaluar nga ajo gjë.

I kthehemi çështjes së transferimit të kësaj gjëje në tregti, për të fituar me të.

Për këtë poashtu themi se është haram dhe nuk lejohet kjo vepër, sepse të lëvduarit e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me atë që meriton ai, siç janë cilësitë e tij,

morali i tij, udhëzimi i tij, kjo vepër është ibadet (adhurim) me të cilin njeriu afrohet kah

All-llahu (subhanehu ue teala).

E çdo gjë që është ibadet, nuk lejohet që të bëhet si mjet për të fituar në këtë botë.[2]

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Kush ka për qëllim jetën e kësaj bote dhe të

mirat e saj, Ne do t'u plotësojmë atyre shpërblim in e veprave të tyre në të, dhe

____________________

[1] Buhariu, te kapitulli ‘Hadithet e të dërguarve’; kreu: ‘Ajeti: “E, përmendjUnë këtë libër

(tregim in për) Merjemen”[Merjem: 16], hadithi nr.3445

[2] Në këtë bën pjesë edhe atë që bëjnë shumë hoxhallarë në trojet tona, kam për qëllim lexim in

e Mevludit, sepse në Mevlud lëvdohet Muham medi (salAllahu alejhi ue selem) e ata këtë gjë e

bëjnë për të holla, ose më mirë të them: për të jetuar prej Mevludit. All-llahu na m broftë nga çdo

bidat. (sh.p.)


atyre nuk do t'u m ungojë gjë. T ë këtillëve në botën tjetër u përket vetëm

xhehennem i. Ajo që punuan dhe vepruan ata, ka dështuar dhe është asgjësuar”.

[Hud: 15-16]. All-llahu është Ai që udhëzon në rrugën e drejtë.

P-47: Ç’është hukm i i atij i cili beson se Muhammedi është dritë prej dritës së All-llahut,

se nuk është njeri dhe se ai e din gajbin, e pastaj kërkon ndihmë prej tij duke besuar se

në dorë të tij janë e mira dhe e keqja? A lejohet që të falem i pas këtij njeriu ose pas

dikujt si ky? Na tregoni All-llahu ju shpërbleftë!

Përgjigje: Kush beson se Muhammedi është dritë prej dritës së All-llahut, se nuk është

njeri dhe se ai e din gajbin, ky njeri është kafir, është prej armiqve të All-llahut dhe të

dërguarit të Tij dhe nuk është prej miqve të All-llahut dhe të dërguarit të Tij.

Ky besimi këtij e përgënjeshtron All-llahun dhe të dërguarin e Tij, e ai i cili e

përgënjeshtron All-llahun dhe të dërguarin është kafir.

Argument se kjo fjalë është përgënjeshtrim për All-llahun dhe të dërguarin janë këto

ajete: “Thuaj: “Unë jam vetëm njeri, sikurse ju”. [el-Kehf: 110]; “Thuaj: “Askush veç

All-llahut as në qiejt, as në tokë nuk e di të fshehtën”.[en-Nemël: 65]; “Thuaj: “Unë

nuk u them juve se i kam në kom petencë depotë e All-llahut (e t'ju sjellë m

rekulli), as nuk pretendoj se i di fshehtësitë (e t'ju tregojë se kur do t'ju vijë dënim

i), as nuk u them se unë jam engjëll. Unë ndjek vetëm atë që më shpallet m ua”. [el-

En’am: 50]; “Thuaj: “Unë nuk kam në dorë për veten time as ndonjë dobi, as ndonjë

dëm , pos çka do All- llahu. Sikur ta dija të fshehtën, do të shum oja për vete të

dobishmet, e nuk do të më prekte gjë e keqe. Unë nuk jam tjetër vetëm se qortues

dhe përgëzues për njerëzit që besojnë”. [el-Aëraf :188]. Si dhe ky hadith: “Unë jam

njeri sikurse ju, harroj sikurqë harroni ju, prandaj kur të harroj diçka ma

përkujtoni”.[1]

Kush kërkon ndihmë prej Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) duke besuar se në

dorë të tij janë e mira dhe e keqja, ai është kafir, mushrik dhe përgënjeshtrues i All-llahut

(subhanehu ue teala) i Cili thotë: “Zoti juaj ka thënë: “Më thirrni Mua, Unë ju

përgjigjem , e ata që nga mendjemadhësia i shm angen adhurim it ndaj Meje, do të

hyjnë të nënçmuar në Xhehennem ”. [Gafir: 60], dhe thotë: “Thuaj: “Unë nuk kam në

dorë që t'ju largojë dëm in, as t'ju sjell dobi! Thuaj: “është e vërtetë se m ua nuk

më m bron askush prej (dënim it) të All- llahut dhe përveç se në Të, unë nuk gjej m

bështetje”. [el-Xhinn: 21-22].

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) të afërmve të tij u ka thënë: “Unë tek

All-llahu nuk mund t’ju bëj juve kurrafarë dobie”[2]. Këtë fjalë ia tha bijës së vet

___________________

[1] Buhariu, kapitulli ‘Namazi’; kreu: ‘Të kthyerit kah Kibla’ [401] dhe Muslimi, kapitulli

‘Xhamitë’; kreu: ‘Harresa në namaz dhe sexhdeja për të’ [572].

[2] Buhariu [2703] dhe Muslimi [351].


Fatimes dhe hallës Safijes. Nuk lejohet që të falet namazi pas këtij ose pas dikujt si ky,

namazi nuk është në rregull dhe poashtu nuk lejohet që njerëz si ky të dalin imam.

P-48: Hadithet që kanë të bëjnë me ardhjen e Mehdiut, janë të vërteta apo jo?

Përgjigje: Hadithet që kanë të bëjnë me ardhjen e Mehdiut mund t’i ndajmë katër sish:

Hadithe të rrejshme,

Hadithe të dobëta (daife),

Hadithe të mira (hasen) të cilat bashkarisht mund të arrijnë në hadithe sahiha d.m.th.

sahih ligajrihi.[1]

Hadithe sahiha, sipas mendimit të disa dijetarëve.

Mirëpo ai nuk është Mehdiu për të cilin mendohet se gjindet në ndonjë tunel nëntokësor

në Irak.

Kjo nuk ka kurrfarë baze, është bestytni dhe nuk ka në të realitet. Mehdiu për të cilin

flasin hadithet është njeri sikurse çdonjëri, lind në kohën e vet dhe do të paraqitet te

njerëzit në kohën e vet. Ky është tregimi për Mehdiun.

Mohimi total i tij është gabime poashtu dhe pohimi total, sepse pohimi total me një

aspekt e përfshin edhe pohimin e atij Mehdiu për të cilin mendohet se gjindet në atë

tunel, e kjo është gabim, sepse besimi në këtë Mehdi është çmenduri në mendje dhe

dalalet në sheriat ngase nuk ka bazë.

Ndërsa pohimi i Mehdiut për të cilin ka lajmëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) dhe për të cilin ka shumë hadithe, i cili do të lind në kohën e vet dhe do të

paraqitet në kohën e vet, kjo është e vërtetë.

P-49: Kush janë je’xhuxhët dhe me’xhuxhët?

Përgjigje: Je’ xhuxhët dhe me’xhuxhët janë dy popuj prej bijve të Ademit (alejhi selam)

dhe ekzistojnë. All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Deri kur arriti mes dy kodrave

(si penda) dhe m brapAtyre gjeti një popull që thuajse nuk kuptonte asnjë gjuhë

(përveç gjuhës së vet). Ata thanë: “O Dhulkarnejn, vërtet Je’xhuxhi dhe Me’xhuxhi

janë duke bërë shkatërrime në tokë, a bën që ne të japim ty një kontribut (një

formë tagri a tatim i), e që të bësh një pendë mes nesh dhe mes tyre?”Ai

(Dhulkarnejni) tha: “Atë që m ua m a mundësoi Zoti imështë shumë më e mirë

(nga ajo që më ofroni ju), po ju më ndihm oni me fuqi punëtore të bëj një pendë të

fortë mes jush dhe mes atyre!”. Më sillni copa të hekurit! E kur e nivelizoi ai me dy

anët e kodrave, tha: “N dizni!” e kur e bëri atë (hekurin) zjarr (si zjarr nga të

_____________________

[1] Sahih ligajrihi është hadithi hasen i cili është i përforcuar me hadith tjetër që e ka të njëjtin

kuptim dhe është në gradën e tij të vërtetësisë apo më lartë se ai. (sh.p.)


ndezurit) tha: “Më sillni bakër të shkrirë t'ia hedhë atij!”E ata as nuk arritën ta

kapërcenin e as ta shponin. Ai (Dhulkarnejni) tha: “Kjo është një e mirë nga Zoti

im , e kur të vjen caktim i i Zotit tim, Ai e bën atë rrafsh, e caktim i i Zotit timështë i

sigurt”. [el-Kehf: 93-98].

Si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thotë: “All-llahu Ditën e kijametit do

të thotë: O Adem, ngritu dhe përcille grupin e zjarrit prej pasardhësve tu”, vazhdoi

hadithin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) derisa tha: “Myzhde, prej juve do të

jetë një e njëmijë prej je’xhuxhëve dhe me’xhuxhëve”.[1]

E sa i përket daljes së tyre që është prej shenjave të Kijametit, filla për daljen e tyre ka

ndodhur qysh në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Tregon Ummu Habibja (radijAllahu anha): “Doli një ditë Resulull-llahu papritur, i skuqur

në fytyrë dhe tha: “La ilahe il-lall-llah, mjerë për arabët (njerëzit) nga e keqja që po

afrohet, sepse sot je’xhuxhët dhe me’xhuxhët kanë çelur nga muri mbrojtës kaq

(dhe bëri një rreth me gishtin tregues dhe të madhin)”.[2]

P-50: Pse të gjithë pejgamberët ia kanë tërhequr vërejtjen popujve të tyre nga D exhalli,

kur dihet fare mirë se ai do të dalë pak para se të përfundojë kjo botë?

Përgjigje: Sprova më e madhe në sipërfaqen e tokës, prej krijimit të Ademit (alejhi

selam) e deri në Ditën e Kijametit është sprova e Dexhallit, siç ka treguar Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem). Mu për këtë të gjithë pejgamberët –prej te Nuhu e deri

Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) i kanë lajmëruar popujt e tyre për të[3], duke ua

potencuar, duke ua rritur këtë çështje dhe duke ua tërhequr vërejtjen nga ai.

All-llahu (subhanehu ue teala) e din se ai do të dalë pak para përfundimit të kësaj bote,

por i ka urdhëruar pejgamberët që t’ua tërheqin vërejtjen popujve të tyre nga Dexhalli,

ashtuqë të bëhet e qartë problemi dhe rëndësia e tij.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Po të del ai duke qenë unë gjallë,

unë ju mjaftoj juve, e nëse jo atëherë secili duhet ta mbron vetveten, e All-llahu

është në vend timin për çdo besimtar”[4].Sa Zëvendës i Mirë që është Zoti ynë.

ështja e Dexhallit është çështje e madhe, bile ai është sprova më e madhe prej krijimit

të Ademit (salAllahu alejhi ue selem) e deri në Ditën e Kijametit, siç na është treguar në

hadith.

Për këtë edhe ka merituar që të bëjmë lutje të veçantë në namaz për mbrojtje nga ai,

edhepse, edhe ai bën pjesë në sprovat e jetës.

_____________________



[3] Buhariu [7127].

[4] Muslimi [2937].


Kam për qëllim lutjen e cila thuhet në fund të namazit: “Kërkoj mbrojtje prej All-llahut

nga dënimi i Xhehenemit, dënimi i varrit, nga sprovat e jetës dhe të vdekjes si dhe

nga sprova e Dexhallit”.

Fjala Dexhall rrjedh nga fjala dexhel që d.m.th. maskim, shtrembërim, sepse ky është

maskues e mashtrues, bile mashtruesi dhe gënjeshtari më i madh.

P-51: Ç’është hukm i i atij i cili e m ohon botën tjetër dhe thotë se ajo është prej

bestytnive të shekujve të mesëm , dhe a mundem i t’i bindim ata në të kundërtën e asaj

që besojnë?

Përgjigje: Kush e mohon botën tjetër dhe thotë se ajo është prej bestytnive të shekujve

të mesëm, ai është kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Ata thanë: “Nuk

ka tjetër, vetëm kjo jeta jonë në këtë botë, dhe ne nuk do të ringjallem i. Dhe, sikur

t'i kishe parë ata kur të ndalohen para Zotit të tyre e u thuhet atyre: “A nuk është

kjo (ringjallja) e vërtetë?” Ata thonë: “Po, për zotin tonë!” thotë: “Shijoni pra

dënim in për atë që m ohonit!”. [el-En’am: 29-30], dhe ka thënë: “Atë ditë është

shkatërrim i për përgënjeshtruesit. T ë cilët nuk e besojnë ditën e përgjegjësisë. E

atë ditë nuk e m ohon kush, përveç atij që ka sharruar tepër në mosbesime në

punë të këqija. E që kur i lexohen atij argumentet Tona, thotë: “Legjenda të të

parëve!”Jo, nuk është ashtu! Por të këqijat që i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan.

Jo dhe jo! Atë ditë do të jenë të penguar prej [Ta shohin) Zotit të tyre. Pastaj ata do

të hyjnë në Xhehennem . Dhe do t'u thuhet: “Ky është ai të cilin e keni

përgënjeshtruar!”. [el-Mutaffifin: 10-17], dhe: “Por jo, ata përgënjeshtruan

kiametin, e Ne për ata që nuk besojnë ditën e gjykim it kem i përgatitur zjarr të

fortë”. [el-Furkan: 11], si dhe ka thënë: “E ata që nuk besuan argumentet e All-llahut

dhe takim in me Të, të tillët kanë humbur shpresën nga mëshira Ime dhe ata i pret

dënim i i hidhur”. [el-Ankebut: 23].

Ata mund t’i bindim si vijon:

Fillimisht: Çështja e ringjalljes është çështje për të cilën kanë treguar të gjithë

pejgamberët në librat e Zotit dhe sheriatet (ligjet) e Tij, dhe këtë gjë popujt e tyre e kanë

pranuar.

Si mundeni që ju ta mohoni këtë, e në anën tjetër besoni shumë gjëra që flasin filozofët

apo ndonjë mendimtar, edhepse fjalët e tyre nuk kanë arritur atë që e ka arritur lajmi

për ringjallje, as në “mjetin” transmetues e as në dëshminë e realitetit.

Pastaj: Për çështjen e ringjalljes ka dëshmuar edhe logjika se mund të ndodhë ajo, edhe

atë në disa aspekte:

1. Nuk mohon askush se është i krijuar pasiqë ka qenë asgjë dhe se ai ekziston pasiqë

nuk ka qenë. E, ai i cili e ka krijuar dhe e ka shpikur pa mos qenë, me siguri se është i aftë


ta përsërisë prap këtë proces. Siç thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “Dhe Ai është që

e shpik jetën dhe pastaj e përsërit atë, e ajo (përsëritja) është edhe më e lehtë për

Të”. [er-Rum: 27], dhe thotë: “Ashtu sikundër e kem i filluar krijim in (tuaj), e

rikthejmë. K y është prem tim i Yni, e Ne e bëjmë këtë”. [el-Enbija: 104].

2. Nuk ka kush që mohon madhështinë e krijimit të qiejve dhe të tokës, për shkak të

madhësisë së tyre dhe ndërtimit interesant që kanë. Ai i cili i krioji ato, me siguri se ka

mundësi që të krijojë njerëz dhe t’i ringjallë ata. Shih se çka thotë All-llahu (subhanehu

ue teala) në këto ajete: “S'ka dyshim se krijim i i qiejve dhe tokës është më i madh se

krijim i i njerëzve”. [Gafir: 57]; “A nuk e dinë ata se All-llahu që krijoi qiejt dhe

tokën dhe nuk u lodh në krijimin e tyre, Ai ka fuqi t'i ngjallë të vdekurit. Po, Ai

është i plotfuqishëm për çdo send”. [el-Ahkaf: 33]; “A nuk është i fuqishëm Ai, që

krijoi qiejt e tokën, të krijojë njerëz sikundër që i krijoi ata? Po Ai është krijuesi, i

dijshm i. Kur Ai dëshiron ndonjë send, urdhëri i Tij është vetëm t'i thotë: “Bëhu!”

Ai menjëherë bëhet”. [Ja Sin: 81-81].

3. Secili që ka sy, e sheh kur gjithë ç’ka në tokë thahet dhe vdes, e kur bie shiu ngritet dhe

ngjallet çdo send në të, pasiqë ishte e vdekur. Ai i cili e ngjall tokën pas vdekjes së saj, a

nuk mundet që t’i ringjallë edhe njerëzit. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Nga

argumentet e Tij është edhe toka që ti e sheh atë të thatë (shkretëtirë), e kur N e i

lëshojmë asaj shiun, ajo gjallërohet e shtohet. E, s'ka dyshim se Ai që e ngjalli atë,

do t'i ringjallë të vdekurit, sepse Ai ka mundësi për çdo gjë”. [Fussilet: 39].

Së treti: Çështjen e ringjalljes e ka vërtetuar edhe vetë shqisa e njeriut se ajo mund të

ndodhë. Këtë e shohim në ato infromata që na i ka treguar All-llahu (subhanehu ue teala)

ku tregohen raste të ringjalljes. All-llahu (subhanehu ue teala) në suren el-Bekare: I ka

përmendur pesë këso raste, e kjo në vijimështë një prej tyre: “Ose (nuk je i njohur) me

shembullin e atij që kaloi pranë një fshati që ishte rrënuar në kulmet e tij, e tha:

“Si e ngjallë All-llahu këtë pas shkatërrim it të tij?” e All-llahu e bëri të vdekur atë

(pyetësin) njëqind vjet, pastaj e ringjalli dhe i tha: “Sa qëndrove (i vdekur)?” Ai

tha: “Një ditë, ose një pjesë të ditës (duke menduar se ka qenë në gjumë)!” Ai (All-

llahu) Tha:”Jo, por ke ndejur (i vdekur) njëqind vjet, shikoje ushqim in dhe pijen

tënde si nuk është prishur, e shikoje edhe gom arin tënd (si i janë shkapërderdhur

eshtrat). E për të bërë ty argument për njerëzit (bëmë këtë sprovë), shikOse si i

kombinojmë eshtrat e pastaj i veshim me m ish. E kur iu bë e qartë atij tha: “U

binda se me të vërtetë All-llahu ka mundësi për çdo send!”. [el-Bekare: 259].

Së katërti: Vetë urtësia e njeriut tregon se do të ketë ringjallje pas vdekjes, ashtuqë

secili shpirt të fitojë atë që ka punuar. Sikur të mos ishte kjo, atëherë krijimi i njerëzve

do të ishte i kotë, pa vlerë dhe pa kurrfarë urtësie. E poashtu edhe nuk do të kishte pasur

dallim mes njerëzve dhe kafshëve në këtë jetë.

All-llahu (subhanehu ue teala) në ajetet vijuese thotë: “A menduat se Ne u krijuam kot

dhe se nuk do ktheheni ju te Ne? i lartë është All-llahu, Sunduesi i vërtet, nuk ka


zot tjetër pos Tij, Zot i Arshit bujar”. [el-Mu’minun: 115-116]; “S'ka dyshim se m

omenti (kijameti) do të vijë patjetër, Unë gati e kam fshehë atë; (do të vijë) për t'u

shpërblyer secili njeri për atë që ka bërë”. [Ta ha: 15]; “Ata u betuan në All-llahun,

me betim in e tyre të fortë se “All-llahu nuk e ringjall atë që vdes!” Po, (i ringjall) ai

është prem tim i Tij i prerë, por shum ica e njerëzve nuk dinë. i ringjallë për t'ua

sqaruar atyre atë për çka polem izonin dhe, për t'ua bërë me dije atyre që nuk

besuan se me të vërtetë ishin gënjeshtarë. N e kur dëshirojmë një send vetëm i

them i atij: “Bëhu!”, ai menjëherë bëhet”. [en-Nahël: 38-40], dhe ajeti: “Ata që nuk

besuan, menduan se kurrsesi nuk do të ringjallen. Thuaj: “Po, pasha Zotin tim ,

patjetër do të ringjalleni dhe do të njiheni me atë që keni punuar, e ajo për All-

llahun është lehtë!”. [et-Tegabun: 7].

Të gjitha këto argumente nëse u tregohen mohuesve të botës tjetër dhe ata nuk heqin

dorë nga mendimi i tyre, atëherë ata janë mendjemëdhenj dhe këmbëngulës në të kotë.

E ata që bënë zullum do ta kuptojnë se ç'përfundimi janë duke shkuar.

P-52: A ekziston dënim në varr?

Përgjigje: Dënimi në varr ekziston dhe kjo është treguar qartë në sunnet, është aluduar

për të në Kur'an si dhe muslimanët janë të njëzëshëm për këtë çështje. Pra, këto janë tre

argumente.

Është treguar qartë në sunnet, kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë

këtë: “Kërkoni mbrojtje prej All-llahut nga dënimi i varrit, kërkoni mbrojtje prej

All-llahut nga dënimi i varrit, kërkoni mbrojtje prej All-llahut nga dënimi i

varrit”.[1]

Themi se muslimanët janë të njëzëshëm për këtë çështje sepse të gjithë ata në namaz

thonë: “Kërkoj mbrojtje prej All-llahut nga dënimi i Xhehenemit, dënimit në

varr...”. Këtë bile e thonë edhe njerëzit e thjeshtë, të cilët nuk janë dijetarë.

E aludimin në Kur'an e kuptojmë kur i lexojmë disa ajete të ngjashme si këto që vijojnë.

All-llahu (subhanehu ue teala) për ithtarët e Faraonit thotë kështu: “Ata i nënshtrohen

zjarrit mëngjes e m brëm je, e ditën e kijametit (u thuhet engjëjve): “Ithtarët e

faraonit futni në dënim in më të rëndë!”. [Gafir: 46].

Nuk ka dyshim se nënshtrimi i tyre ndaj zjarrit, nuk është për shkak të asaj që ata të

lirohen (shpërblehen), por është për shkak të asaj që ata ta shijojnë dënimin.

Poashtu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E, sikur t'i shihje m izorët kur janë në agoni

__________________

[1] Muslimi [2867]


të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta e (u thonë): “Tani pra, nxirrni

shpirtat tuaj...”, All-llahu Ekber, këta aq koprracë që janë, saqë nuk dëshirojnë që

shpirtërat e tyre të dalin, “...e sot përjetoni dënim in e turpshëm për shkak se e

thoshit të pavërtetën për All-llahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneç”.

[el-En’am: 93], pra, All-llahu tha: “...e sot...” e me këtë dihet mirëfilli se flitet për kohën e

tashme, d.m.th. kjo ditë është ditën e vdekjes së tyre, ku do të përjetojnë “...dënim in e

turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për All-llahun, dhe ndaj

argumenteve të Tij ishit kryeneç”.

Pra, dënimi në varr u argumentua me sunnet qartësisht, me aludimin e Kur'anit dhe

njëzëshmërinë e muslimanënve.

Këto aludime të Kur'anit që i përmendëm pothuajse tregojnë qartë për këtë çështje,

edhepse i përmendëm si aludim.

P-53: Nëse njeriu nuk varroset dhe e hanë kafshët apo e bartin erërat, a do të përjetojë

dënim in e varrit apo jo?

Përgjigje: Po, do ta përjetojë, dhe dënimi do të jetë mbi shpirtin, sepse trupi i tij ka

shkuar, është kalbur dhe nuk ekziston.

Mirëpo kjo është çështje e fshehtë (gajb) dhe nuk mundem që të flasë prerë se trupi nuk

dënohet, edhepse mund të jetë zhdukur apo djegur.

Këtë e them nga shkaku se çështjet e botës së ardhme nuk kemi drejt t’i krahasojmë me

ato që i shohim në këtë botë.

P-54: Si t’i përgjigjem i atij i cili e m ohon dënim in në varr dhe argumenton se po ta

hapim ndonjë varr, do të kishim parë se në të nuk ka ndryshuar gjë, varri as nuk është

zgjeruar e as ngushtuar?

Përgjigje: Atij i cili e mohon dënimin në varr dhe argumenton se po ta hapim ndonjë

varr, do të kishim parë se në të nuk ka ndryshuar gjë, i përgjigjemi me disa përgjigje, ja

disa prej tyre:

Dënimi në varr është i argumentuar me sheriat, All-llahu ,subhanehu ue teala, për itharët

e Faraonit thotë: “Ata i nënshtrohen zjarrit mëngjes e mbrëm je, e ditën e kijametit

(u thuhet engjëjve): “Ithtarët e faraonit futni në dënim in më të rëndë!”. [Gafir: 46].

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thotë: “Po të mos kisha frikë se do t’i

ikni varrimit, do ta kisha lutur All-llahun që t’ua mundësojë të dëgjoni atë që unë

dëgjoj nga dënimi i njerëzve në varr, pastaj u kthye kah shokët e tij dhe tha:

Kërkoni mbrojtje prej All-llahut nga dënimi i varrit, thanë: Kërkojmë mbrojtje


prej All-llahut nga dënimi i varrit, tha: Kërkoni mbrojtje prej All-llahut nga dënimi

i varrit, thanë: Kërkojmë mbrojtje prej All-llahut nga dënimi i varrit”[1]. Si dhe

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) për besimtarin ka thënë: “A tij i zgjerohet

varri aq shumë sa mund t’i shikojë syri”[2]. Poashtu ka edhe shumë argumente tjera,

andaj nuk lejohet që ato të lihen anash vetëm për një fjalë të pabazë, por obligimështë që

ato të besohen dhe të nënshtrohet njeriu ndaj tyre.

Në esencë dënimi i varrit bëhet mbi shpirtin dhe nuk është gjë që mund ta ndijnë shqisat

e trupit. E sikur të ishte e ndijshme për trupin, atëherë kjo çështje nuk do të ishte prej

çështjeve të gajbit dhe besimi në të nuk do të kishte pasur dobi. Por, ajo është prej

çështjeve të gajbit, ashtuqë përjetimet e jetës së varrit nuk mund të krahasohen me

përjetimet e kësaj bote.

Dënimi në varr, mirësia, gjërësia dhe ngushtimi i tij, mund t’i ndijë vetëm i vdekuri e

askush tjetër. Këtë e vërejmë edhe kur dikush sheh ndonjë ëndërr duke qenë në shtrat,

mirëpo sheh se është ngritur, ka shkuar, është kthyer, ka rrahur, është rrahur, sheh se

është në ndonjë vend të ngushtë e frikësues apOse gjindet në ndonjë vend të gjërë ku

kënaqet. Të gjitha këto ai mund t’i sheh, mirëpo ai që është pranë tij nuk mund të sheh

asgjë.

Në çështje sikur kjo, e kemi obligim të themi: Dëgjuam, respektuam, besuam dhe

vërtetuam.

P-55: A lehtësohet dënim i në varr për besimtarin mëkatar?

Përgjigje: Po, ka mundësi që të lehtësohet, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) kur njëherë kaloi pranë dy varreve, tha: “Këta po dënohen, dhe nuk po

dënohen për diçka të madhe, por ajo është e madhe, njëri prej tyre po dënohet

sepse nuk kishte kujdes gjatë urinimit, ndërsa tjetri nxitte përçarje duke bartur

fjalë”, pastaj mori një degë të njomë, e ndajti në dy, vendosi nga një te ato dy varre, dhe

tha: “Kjo do t’ua lehtësojë dënimin derisa të thahet”.[3]

Ky është argument se ka mundësi që dënimi i varrit të lehtësohet, mirëpo ç’është

përshtatshmëria e këtyre dy degëve me lehtësimin e dënimit të këtyre dyve?

1. Disa kanë thënë: Sepse këto dy degë bëjnë tesbih (e lavdërojnë All-llahun) derisa të

thahen, e tesbihu ia lehtëson dënimin të vdekurit.

Duke u nisur nga kjo ata thanë –gjë e cila është gabim- se mirë është që njeriu të shkojë

te varret dhe të bën tesbih me shkas të lehtësimit të dënimit.

____________________

[1] Muslimi [2867]




2. E disa dijetarë kanë thënë: Këtë që e thanë këta është mendim i dobët, sepse degët

çdoherë bëjnë tesbih pa marrë parasysh se a janë të thata apo të njoma. All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “Lartmadhëri të merituar i shprehin Atij shtatë qiejt e

toka dhe çka ka në to, e nuk ka asnjë send që Atë nuk e lavdëron (nuk i bënë

tesbihë), duke i shprehur falënderim Atij, por ju nuk kuptoni atë lavdërim të tyre”.

[el-Isra:’: 44]. Poashtu është dëgjuar tesbihu i gurëve në kohën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) edhepse gurët janë të thatë.

Pra, ç’është urtësia për këto dy degët?!

Urtësia është: Se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) shpresoi dhe e luti All-llahun

që këtyre dyve t’ua lehtësojë dënimin aq sa do të jenë të njoma këto dy degë, d.m.th. për

një kohë të shkurtë.

Këtë e ka bërë për t’ua tërheq vërejtjen të tjerëve nga këto vepra, sepse veprimi i tyre

është gjë e madhe, siç ka ardhur në transmetim: “...por ajo është e madhe...”. njëri prej

tyre nuk është kujdesur gjatë urinimit, e moskujdesja nga ajo shpie në të falurin e

namazit pa abdest, e tjetri ka bartur fjalë që të nxisë përçarje mes njerëzve –All-llahu na

ruajtë - të futë mes tyre armiqësi dhe urrejtje, pra, çështja është e madhe.

Ky është mendimi më i vërtetë, se ajo vepër ishte shefat (ndërmjetësim) i përkohshëm

me qëllim të tërheqjes së vërejtjes nga kjo vepër, e jo se Resulull- llahu (salAllahu alejhi

ue selem) është koprrac që t’u bëjë ndërmjetësim të çdohershëm.

Po përmendimedhe diçka: Disa dijetarë –All-llahu ua faltë- kanë thënë: Mirë është që

njeriu të vejë mbi varr ndonjë degë të njomë, degë apo diçka tjetër, për lehtësim të

dënimit të atij që është në varr.

Ky mendimështë shumë larg të vërtetës dhe nuk na lejohet që të veprojmë ashtu, për

disa shkaqe:

Së pari: Ne nuk e dijmë se a është duke u dënuar njeriu në varr, siç e dinte Resulull-llahu


Së dyti: Do të kishte qenë sjellje jokorrekte nga ana jonë për të vdekurin po të vepronim

ashtu, sepse ne menduam keq për të kur menduam se ai po dënohet.

Ku mundet të dihet kjo, ndoshta ai gjindet në kënaqësi, ndoshta All-llahu këtij të vdekuri

ia ka mundësuar pak para vdekjes faljen e mëkateve, sepse ndoshta tek ai njeri është

gjindur ndonjë shkak prej shkaqeve të shumta për faljen e mëkateve, ashtuqë ka vdekur

dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ia ka falur mëkatet, dhe ai tani nuk meriton dënim.

Së treti: Ky mendimështë në kundërshtim me rrugën të cilës ecte Selefu-Salih, njerëz të

cilët ishin më të diturit për ligjet e All-llahut (subhanehu ue teala).


Asnjëri prej shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk bëri diçka të tillë,

e pse ne të bëjmë atë?!

Së katërti: Neve All-llahu (subhanehu ue teala) na ka mundësuar diç më të mirë se ajo.

Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) mbaronte me varrimin e dikujt, u ndalte

afër varrit dhe thonte: “Kërkoni falje për vëllain tuaj dhe lutein All-llahu që ta bëjë

të përqëndrueshëm, sepse ai tani po pyetet”.[1]

P-56: Ç’është shefati dhe sa lloj është ai?

Përgjigje: Gjuhësisht, esh-shefa’a rrjedh prej fjalës esh-shef’ë ( çift) e kundërta e vitër

(tek), d.m.th. bërja e tekut çift, sikurse të bërit e njëshit dy, treshit katër etj.

Terminologjikisht: “Ndërmjetësimi për dikënd, për t’i sjellur dobi apo për ta

mbrojtur nga ndonjë e keqe”.

D.m.th. ai që ndërmjetëson të jetë mes atij për të cilin ndërmjetëson dhe atij nga i cili

kërkon ndërmjetësim, për t’i sjellur dobi apo për ta mbrojtur nga ndonjë e keqe atë për

të cilin ndërmjetëson.

Shefati është dy lloj:

Lloji i parë: Shefati i vërtetë dhe i ligjësuar.

Ajo është të cilën e ka pohuar All-llahu (subhanehu ue teala) në Kur'an apo Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) në sunnetin e tij, dhe kjo është vetëm për ata që kanë

pasur Teuhid dhe sinqeritet.

Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) i ka thënë Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “O i

dërguar i All-llahut, kush do të jetë njeriu më i lumtur me shefatin tënd?” Tha: “Ai i

cili ka thënë: ‘La ilahe il-lall-llah’ me sinqeritet nga zemra e tij”.[2]

Ky shefat ka tre kushte:

1. All-llahu të jetë i Kënaqur me atë që bën shefat,

2. Të jetë i Kënaqur me atë për të cilin bëhet shefat dhe

3. T’i lejojë All-llahu (subhanehu ue teala) atij që bën shefat ta bëjë atë.

Këto kushte përgjithësisht janë të përmendura në këtë ajet: “E sa engjëj ka në qiej, e që

ndërm jetësim i i tyre nuk bën dobi asgjë, vetëm pasi që All-llahu të japë leje për

atë që dëshiron dhe që është i kënaqur për të”. [en-Nexhëm: 26], ndërsa detajisht në

_______________________

[1] Ebu Davudi [3221].

[2] Buhariu [99].


këto ajete: “Kush mund të ndërm jetësojë te Ai, pos me lejën e Tij”. [el-Bekare: 255];

“Atë ditë nuk bën dobi as ndërm jetësim i, përveç atij, të cilin e ka lejuar i

Gjithmëshirshm i të ndërm jetësojë dhe për të cilin e pëlqeu ndërm jetësimin". [Ta

ha: 109], dhe: “...dhe ata nuk mund të ndërm jetësojnë pos për atë me të cilin është i

kënaqur Ai”. [el-Enbija: 28].

Pra, është patjetër që të plotësohen këto tre kushte për të pasur shefat.

Për këtë lloj të shefatit dijetarët –All-llahu i mëshiroftë- kanë thënë se ndahet në dy

pjesë:

E para: Shefati i përgjithshëm, me përgjithshmërinë këtu është për qëllim se All-llahu

(subhanehu ue teala) do t’u lejon disave nga robërit e Tij të mirë, që të bëjnë shefat për

ata që kanë të drejtë të bëjnë shefat.

Këtë shefat do ta gëzojë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pejgamberët tjerë,

njerëzit e sinqertë, shehidat dhe të mirët.

Këta mund të bëjnë shefat që të dalin prej xhehenemit ata mëkatarë që kanë qenë

besimtarë.

E dyta: Shefati i veçantë, i cili i përket vetëm Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Shefati më i madh është ai i cili do të jetë Ditën e Kijametit, atëherë kur njerëzit do t’i

kaplojë dëshprimi e mundimi aq sa nuk munden, do të fillojnë të kërkojnë dikënd i cili

mundet të ndërmjetësojë për ata tek All-llahu dhe të rehatohen nga kjo gjendje e

vështirë.

Do të shkojnë tek Ademi (alejhi selam) pastaj te Nuhi, pastaj te Ibrahimi, pastaj te Musai,

pastaj te Isai dhe asnjëri prej tyre nuk pranon që të bëjë shefat për ta, derisa të arrijnë

tek Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) i cili do të ngritet që të ndërmjetësojë tek

All-llahu (subhanehu ue teala) për t’i liruar këta njerëz nga kjo gjendje e rëndë.

All-llahu (subhanehu ue teala) i përgjigjet lutjes së tij dhe ia pranon shefatin.

Kjo njëheritt është vendi i lavdishëm (Mekamu Mahmud) të cilin ia premtoi All-llahu

(subhanehu ue teala) Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) kur tha: “Dhe në një

pjesë të natës gjithashtu falu me të (duke lexuar K ur'an), namaz vullnetar kjo për

ty. është e sigurt se Zoti yt do të ngrisë ty në një vend të lavdishëm ”. [el-Isra:’: 79].

Në këtë shefat bën pjesë edhe shefati të cilin do ta bëjë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) për banorët e xhennetit për të hyrë në xhennet.

Ngase banorët e xhennetit kur ta kalojnë urën (Siratin) do të ndalohen mes xhennetit

dhe xhehenemit me qëllim që zemrat e tyre të pastrohen dhe të jenë plotësisht të mira.


Më pas do t’u lejohet hyrja në xhennet, ashtuqë dyert e xhennetit do të hapen me

shefatin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Lloji i dytë: Shefati i kotë, i cili nuk do t’u bëjë kurrfarë dobie atyre që e bëjnë atë.

Në këtë bën pjesë ajo që e pretendojnë mushrikët se zotat e tyre do të bëjnë shefat për ta

tek All-llahu, e kjo nuk do t’u bëjë kurrfarë dobie, siç ka thënë All-llahu (subhanehu ue

teala): “E tanimë, atyre nuk u bën dobi ndërm jetësimi i ndërmjetësuesve”.

Ajo ndodhë sepse All-llahu (subhanehu ue teala) nuk është i kënaqur me shirkun që e

bëjnë ata mushrikë dhe nuk lejon që për ta të bëhet shefat, ngase treguam se nuk

meriton shefat askush, pos atij me të cilin është i Kënaqur All-llahu (subhanehu ue

teala).

All-llahu kurrë nuk kënaqet me kufrin dhe nuk e don zullumin.

Mbështetja e tyre në zotërat e tyre të cilët i adhurojnë dhe për të cilët thonë: “Këta janë

ndërm jetësuesit tanë te All-llahu!”[Junus: 18], është mbështetje e kotë dhe e

padobishme, përkundrazi kjo edhe më tepër ua shton largimin nga All-llahu i Lartësuar,

sepse ata shpresojnë shefatin me mjet të kotë, e ai mjet është adhurimi i atyre idhujve.

Padyshim se është mendjelehtësi e tyre që në këtë mënyrë të afrohen tek All- llahu, e në

të vërtetë edhe më tepër largohen nga Ai (subhanehu ue teala).

P-57: Ku është përfundim i i fëm ijëve të besimtarëve si dhe i atyre të pabesimtarëve,

nëse vdesin duke qenë të vegjël?

Përgjigje: Përfundimi i fëmijëve të besimtarëve është në xhennet, si pasues të

baballarëve të tyre, thotë All-llahu (subhanehu ue teala): “E ata që vetë besuan, e edhe

pasardhësit e tyre ishin me besim , Ne atyre do t'ua shoqërojmë pasardhësit e tyre

dhe asgjë nuk u pakësojmë nga veprat e tyre (prindërve). Secili njeri është peng i

asaj që ka punuar”. [et-Tur: 21].

E fëmiu i cili është lindur nga prindër jomusliman, prej mendimeve më të vërteta është

ky: All-llahu e din se çka do të punonin ata.

Pra, në dispozitat e kësaj bote ata janë njëjtë sikur prindërit e tyre e në ato të botës tjetër

All-llahu e di më së miri se çka do të kishin punuar po të mbeteshin gjallë, kështu ka

thënë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).[1]

All-llahu e di përfundimin e tyre, ky është mendimi ynë.

Në të vërtetë kjo është edhe çështje e cila nuk na intereson aq shumë, ajo që na intereson

_____________________

[1] Buhariu [1384].


neve është lidhur me dispozitat e tyre në këtë botë.

Dispozitat e tyre në këtë botë janë: ata janë sikurse mushrikët, nuk u lahet xhenazja, nuk

vishen me qefin, nuk u falet namazi i xhenazes dhe nuk varrosen te varrezat e

muslimanëve.

All-llahu (subhanehu ue teala) e di më së miri.

P-58: Si dhuratë për burrat në xhenet janë përmendur hyrijet, e çka ka për gratë?

Përgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) për mirësitë në xhennet thotë: “Atje ju do të

keni gjithçka do t’ju dëshirojë shpirti dhe për ju atje do të jetë çfarë të kërkoni. K

ënaqësi nga Falësi i Madh, Mëshirëploti”. [Fussilet 31-32]. Poashtu thotë: “Aty do të

kenë çka t'u dëshirojë shpirti dhe t'u kënaqet syri. Ju do të jeni aty përgjithm onë”.

[ez-Zuhruf: 71].

Dihet mirë se martesa është prej gjërave që më së shumti i dëshiron shpirti dhe këtë All-

llahu (subhanehu ue teala) do t’ua mundësojë banorëve të xhennetit, qofshin burra apo

gra.

Gratë All-llahu (subhanehu ue teala) do t’i martojë me ata burra që i kanë pasur në këtë

botë, ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala): “Zoti ynë, shtiji në Xhennete të Adnit, të

cilët ua ke prem tuar atyre dhe të drejtëve nga të parët e tyre, grave të tyre dhe

pasardhësve të tyre. Vërtet, Ti je Më Krenari dhe i Urti!”. [Gafir: 8].

Nëse një grua nuk ka qenë e martuar në këtë botë, atëherë All-llahu (subhanehu ue

teala) do ta martojë me atë të cilin do ta pëlqejë ajo.

P-59: A është e vërtetë se banorët më të shumtë të xhehenemit do të jenë gra, dhe pse?

Përgjigje: Kjo është e vërtetë, se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ishte

duke u ligjeruar grave, iu tha: “O ju gra, jepni sadaka (lëmoshë), ngase unë kam parë

se ju jeni banorët më të shumtë të Zjarrit”.

Kjo pyetje iu parashtrua edhe Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i thanë: “E si

ashtu o i dërguar?!” Tha: “Sepse shpesh mallkoni dhe nuk falënderoni për të

mirat”.[1]

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tregoi shkakun se pse ato do të jenë

banorët më të shumtë të Zjarrit, ato e teprojnë në fyerje dhe mallkim si dhe nuk

falënderojnë për të mirat, është për qëllim të mirat e bashkëshortëve të tyre.

______________________



Ashtuqë në këtë mënyrë u bënë shumica e banorëve të Zjarrit.

P-60: Çka do t’i kishit porositur atij i cili nuk dëshiron të mëson lëndën e akides

(besimit), e në veçanti çështjen e kaderit (caktimit), nga frika se do të rrëshqasë nga e

vërteta?

Përgjigje: Kjo çështje është sikur shumë çështje tjera të rëndësishme, për të cilën njeriu

ka nevojë në fenë dhe jetën e tij, për të cilën duhet të mundohet shumë dhe të kërkojë

ndihmë prej All-llahut (subhanehu ue teala) që t’ia mundësojë ta hulumton mirë dhe ta

njeh të vërtetën lidhur me këtë çështje.

Ngase nuk është mirë që njeriu të ketë dyshim në çështje të këtilla.

Ndërsa po të mos i mësonte disa çështje tjera nga frika se ato do të jenë shkak për

devijim dhe të cilat nuk do të shkaktonin mangësi në fenë e tij, në këtë rast nuk ka diç të

keqe përderisa ka çështje më të rëndësishme se ato.

ështjet e kaderit janë prej çështjeve të rëndësishme të cilat janë obligim për secilin që

t’i mësojë mirë, derisa të arrijë bindjen e fortë.

ështja e kaderit –elhamdu lil-lah- nuk është aspak problematike në kuptimin e saj.

Shkaku se për disa njerëz, çështjet e besimit janë të rënda, është se ata –për fat të keq- e

kanë mbivlerësuar aspektin e ‘Si-së’ mbi aspektin e ‘Pse-së’.

Njeriu për punën e tij do të pyetet me dy ndajfolje prej ndajfoljeve pyetëse, ato janë: ‘Pse’

dhe ‘Si’.

Kur thuhet: ‘Pse e bëre këtë’, bëhet fjalë për sinqeritetin; e kur thuhet: ‘Si e bëre këtë’,

këtu bëhet fjalë për pasimin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Shumica e besimtarëve mirren me hulumtimin e përgjigjes të ndajfoljes ‘Si’ e në anën

tjetër janë krejtësisht neglizhent ndaj përgjigjes së ‘Pse-së’, mu për këtë shkak, sheh se

ata për aspektin e sinqeritetit nuk janë të interesuar shumë, ndërsa në aspektin e

pasimit janë të kujdesshëmedhe për gjërat më të imta.

Pra, njerëzit janë duke i dhënë më shumë rëndësi këtij aspekti dhe janë të pakujdesshëm

për aspektin më me rëndësi, që është aspekti i akides (besimit), sinqeritetit dhe teuhidit.

Kështuqë mund të shohish njerëz, të cilët pyesin për çështje me të vërtetë të imta të

kësaj bote, e në anën tjetër, zemrat e po të njëjtëve janë të thelluara në këtë botë.

Janë të pakujdesshëm për All-llahun (subhanehu ue teala) kur blejnë e kur shesin, kur

udhëtojnë, ku jetojnë dhe si vishen.


Disa prej njerëzve mund të jenë adhurues të kësaj bote, mirëpo këtë nuk e vërejnë, mund

të jenë mushrikë dhe të mos e ndiejnë, sepse nuk i kanë dhënë rëndësi aspak aspektit të

akides dhe teuhidit.

Kjo dukuri –për fat të keq- nuk gjindet vetëm te populli i thjeshtë, por edhe te disa

nxënës të dijes, e kjo me të vërtetë është gjë e rrezikshme.

Poashtu edhe përqëndrimi vetëm në mësimin e akides, duke mos ia bashkangjitur edhe

punën është gabim, sepse kohën e fundit po dëgjojmë nëpër disa mediume dhe po

lexojmë në disa revista, se fe e vërtetë është vetëm akideja e pastër etj., e në të vërtetë

kjo mund të jetë çelës i asaj dere në të cilën mund të hyjë dikush duke i bërë hallall disa

harame, duke u argumentuar se ai e pas’ka akiden e shëndoshë.

Pra, duhet dhënë rëndësi që të dy aspekteve, për të qenë përgjigja e drejtë ndaj ‘Pse-së’

dhe ‘Si-së’.

Thënë shkurt: Njeriu e ka obligim që të mësojë shkencën e teuhidit dhe akides, të jetë

syçelë për Zotin dhe të adhuruarin e tij (subhanehu ue teala) syçelë për emrat, cilësitë

dhe veprat e All-llahut (subhanehu ue teala) syçelë për dispozitat e Tij kosmologjike dhe

legjisllative, syçelë për urtësinë e atyre dispozitave, për fshehtësitë e ligjësimit dhe

krijimit të tyre, ashtuqë mos ta çojë veten në humbje e më pas edhe të tjerët.

Shkenca e teuhidit është prej shkencave më me vlerë, e kjo, për shkak të vlerës që ka Ai

me të Cilin lidhet ajo shkencë.

Dijetarët këtë shkencë e kanë quajtur Fikhul Ekber (Kuptimi më i madh), e Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Atij që All-llahu ia don të mirën, i jep kuptim në

fe”.[1]

E para gjë që hyn në kuptimin e fesë është teuhidi.

Por, njeriu duhet të ketë kujdes se si e nxen këtë dituri dhe prej çfarë burimeve e nxjerrë.

Andaj, së pari duhet t’i merr gjërat që janë të shëndosha dhe që nuk ka dyshime në to,

pastaj fillon të mëson për ato gjëra në të cilat janë shpikur dyshime dhe bidate, ashtuqë

të din se si t’i kundërshtojë ato dyshime, për ta mbrojtur atë besim të pastër që e ka

mësuar.

Si burim kryesor nga i cili duhet mësuar këto çështje është Kur'ani dhe sunneti, pastaj

fjala e shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pastaj fjala e dijetarëve të

gjeneratës së tabiinve dhe etbau tabiinve e pastaj ajo që e kanë thënë dijetarët, diturisë

dhe emanetit të së cilëve u besohet, në veçanti Shejhul Islam Ibën Tejmiju dhe nxënësi i

tij Ibën Kajjimi, All-llahu i kaploftë ata dy, të gjithë muslimanët dhe dijetarët e tyre me

mëshirën e Tij.

______________________

[1] Buhariu [71]dhe Muslimi [1037].


P-61: Dëshirojmë nga shkëlqesia e juaj të na e sqaroni çështjen e kaderit! Si dhe ju

pyesim se a vetëmesenca e veprës është e caktuar, e mënyra i është lënë njeriut, apo si?

Ja një shembull: Nëse All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar se filani do të ndërtojë

një xhami, ai patjetër se do ta ndërtojë, mirëpo ai është i lire të mendojë se në çfarë

mënyre do ta bëjë atë, poashtu edhe për mëkatin, nëse ia ka caktuar dikujt se do ta bën,

ai do ta bën –s’ka dyshim - por e ka lënë të lirë se në çfarë mënyre do ta veprojë atë.

Pra, a është e vërtetë se njeriu është i lirë në zgjedhjen e mënyrës së veprim it të asaj që i

është caktuar?

Përgjigje: Kjo çështje (çështja e kaderit) ka qenë diskutabile mes njerëzisë që në kohët e

lashta, ashtuqë njerëzit lidhur me atë janë ndarë në tre grupe, dy ekstreme dhe një i

mesëm. Ato dy ekstremet:

Njëra prej tyre: Ka shikuar përgjithësisht në caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala)

dhe nuk ka mundur të shohë se njeriu pas’ka tjetër zgjedhje, ashtuqë kanë thënë: Njeriu

është i dhunuar që t’i bëjë veprat e tij dhe nuk ka në to kurrfarë zgjedhje.

Mendojnë se kur njeriu bjen nga kulmi për shkak të erës, është njësoj sikur kur ai zbret

prej shkallëve me dëshirën e tij.

Eekstremët e dytë: Kanë parë se njeriu vepron dhe len me zgjedhjen e tij dhe nuk kanë

mundur ta shohin caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala).

Ashtuqë kanë thënë: Njeriu është i pavarur në veprimin e tij dhe nuk ka aspak lidhje

caktimi i Zotit me veprat e tij.

E të mesmit: Shikuan në të dy anët, në caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe në

zgjedhjen që i mundësohet njeriut, ashtuqë kanë thënë: Vepra e njeriut ndodhë me

caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe me zgjedhjen (dëshirën) e njeriut.

Dihet mirëfilli dallimi mes rënies së njeriut nga kulmi prej erës së fortë dhe zbritjes së tij

me zgjedhjen e tij, prej shkallëve.

Rënia është prej veprave të tij, por pa zgjedhjen e tij, ndërsa zbritja është me zgjedhjen e

tij, e që të dyja ndodhin me caktimin e All-llahut ,subhanehu ue teala, sepse nuk mund të

ndodh në mbretërinë e Tij një gjë të cilën Ai nuk e don, por duhet të dihet se të gjitha

obligimet që i ka njeriu, i vepron ose nuk i vepron, janë me zgjedhjen e tij.

Por, njeriu nuk mund ta merr për argument kaderin kur ai i kundërshton urdhërat ose

ndalesat, ngase ai në momentin kur e bën atë kundërshtim nuk e din se çka ka caktuar

All-llahu (subhanehu ue teala) për të, ashtuqë kundërshtimi i tij, me zgjedhjen e tij është

shkak që ai të dënohet në këtë botë ose tjetrën.

Po të ishte i dhunuar që ai të bën atë kundërshtim, atëherë ajo nuk do të quheshte

kundërshtim, dhe nuk do të dënoheshte, për shkak se ka arsye ai person.


Pasiqë njeriu e ka kuptuar se ikja e tij nga zjarri i rëndomtë duke gjetur vend të sigurtë,

si dhe kërkimi i ndonjë shtëpie të bukur, komode dhe të rehatshme janë me zgjedhjen e

tij dhe pa kurrfarë dhunimi, e në të njëjtën kohë beson se këto ndodhin me caktimin e

All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe e din se ndejtja në zjarr apo moskërkimi i shtëpisë

së mirë do të ishte gjë anormale dhe humbje e të mirave, për të cilën gjë meriton qortim,

atëherë pse nuk e kupton këtë gjë lidhur me ato gjëra të cilat janë shkak për shpëtimin

nga zjarri i xhehenemit apo për hyrjen në xhenet?!

E sa i përket shembullit se nëse All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar se filani do të

ndërtojë një xhami, ai patjetër se do ta ndërtojë, mirëpo ai është i lirë të mendojë se në

çfarë mënyre do ta bëjë atë, nuk është shembull me vend, sepse prej tij kuptohet se

mënyra e ndërtimit i përket vetëm mendjes dhe është e pavarur, si dhe nuk bën pjesë në

caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) e në anën tjetër kuptohet se vetëmesenca e

ndërtimit është prej caktimit të All-llahut (subhanehu ue teala) dhe njeriu nuk ka

hapësirë për zgjedhje.

Ndërsa e vërteta është se esenca e mendimit për ndërtimin e saj bën pjesë në zgjedhjen e

njeriut dhe ai nuk është i dhunuar që të bëjë atë, mu ashtu sikurse nuk është i dhunuar

në rindërtimin apo renovimin e shtëpisë së tij personale.

Këtë mendim të tij All-llahu (subhanehu ue teala) ia ka caktuar robit të tij prej kah nuk e

ndjen ai, ngase njeriu nuk mund ta dijë a i ka caktuar All-llahu diçka përderisa nuk

ndodhë ajo gjë.

Pra, kaderi është gjë e fshehtë dhe nuk mund të dihet assesi pos nëse All-llahu shpallë

diçka apo pasiqë të ndodhë.

Ashtuqë edhe mënyra e ndërtimit hyn në kaderin e All-llahut (subhanehu ue teala) sepse

All-llahu çdo send ka caktuar globalisht dhe detajisht, dhe njeriu nuk mund të zgjedh

diçka që nuk e do apo e cakton All-llahu (subhanehu ue teala).

Kur njeriu zgjedh diçka dhe e vepron atë, do ta kuptojë se me të vërtetë këtë vepër e ka

caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) pra, njeriu është i lirë të zgjedhë, për sa i përket

shkaqeve konkrete dhe të dukshme, shkaqe të cilat All-llahu i ka caktuar si shkak për të

ndodhë ajo vepër.

Njeriu kur vepron një vepër, asnjëherë nuk e ndjen se dikush është duke e dhunuar që ta

bëjë atë, por, kur ai e bën atë në pajtim me shkaqet të cilat All-llahu i ka caktuar si

shkaqe, e kuptojmë se All-llahu (subhanehu ue teala) e pas’ka caktuar atë vepër

globalisht dhe detajisht.

E sa i përket shembullit të dytë që e parashtruat lidhur me mëkatet, se nëse All-llahu

(subhanehu ue teala) ia ka caktuar dikujt se do ta bën, ai do ta bën –s’ka dyshim- por e

ka lënë të lirë se në çfarë mënyre do ta veprojë atë.


Për këtë themi atë që thamë lidhur me ndërtimin e xhamisë: Fakti se All-llahu ia ka

caktuar ta bën atë mëkat nuk e mohon faktin se ai ka të drejtë për zgjedhje, sepse ai kur

zgjedh (vendos) ta bëjë mëkatin, nuk e din se çka i ka caktuar All-llahu (subhanehu ue

teala) pra, ai e bën mëkatin me zgjedhjen e tij dhe nuk ndjen se dikush e dhunon që ai ta

bën atë vepër.

E pasiqë të bën atë vepër atëherë ne e kuptojmë se këtë ia pas’ka caktuar All-llahu


Poashtu edhe fakti për mënyrën e veprimit të mëkatit, gjë e cila është me zgjedhjen e

njeriut, nuk e mohon faktin se kjo është me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala)

sepse All-llahu (subhanehu ue teala) i ka caktuar të gjitha gjërat globalisht dhe detajisht

si dhe i ka caktuar shkaqet që çojnë deri te ajo.

Ashtuqë nuk mund të del diçka jashtë asaj që ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala)

qofshin ato veprat e Tij apo të robërve të Tij, veprat me zgjedhje apo pa zgjedhje.

All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “A nuk e ke ditur se All-llahu di çka ekziston në

qiell e në tokë, e tërë ajo është e shënuar në libër, ajo për All-llahun është shumë

lehtë”. [el-H axh: 70]; dhe thotë: “Dhe kështu (sikurse edhe ty) çdo pejgamberi i

bëmë arm iq, që ishin djaj nga njerëzit dhe xhinët, që me fjalë të shkëlqyeshme në

mënyrë të fshehtë nxitnin njëri-tjetrin në mashtrime. E sikur të donte Zoti yt, ata

nuk do të bënin atë (arm iqësi), po ti, lëri ata dhe atë që ata trillojnë”. [el-En’am:

112]; dhe thotë: “Kështu shum icës së idhujtarëve, idhujt ua hijeshuan atyre m

bytjen e fëmijëve të vet, për t'i shkatërruar (me m ashtrime) dhe për t’ua

ngatërruar fenë (që e kishin pasur të Ismailit). Po sikur të donte All-llahu, ata nuk

do të bënin atë, andaj hiqu tyre dhe asaj që shpifin”. [el-En’am: 137]; si dhe thotë: “E

sikur të donte All-llahu, nuk do të m byteshin ndërm jet vete ata që ishin pas tyre,

pasiqë u patën zbritur argumentet, por ata megjithatë u përçanë. E pati prej tyre

që besuan dhe pati të tillë që nuk besuan, e sikur të dëshironte All-llahu ata nuk

do të m byteshin, por All-llahu punon çka dëshiron”. [el-Bekare: 253].

Pas kësaj themi: Nuk është mirë që njeriu vet, apo me dikënd tjetër të hulumton në

kësisoj çështje, të cilat shkaktojnë ngatërrime (përzierje) të çështjeve dhe të cilat bëjnë

të dyshosh se nuk ka pajtim mes ligjeve të sheriatit dhe kaderit.

Kjo nuk ka qenë rrugë e shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e ata kanë

qenë njerëzit më të kujdesshën në njohjen e realiteteve dhe më afër ndihmuesit dhe

zgjidhësit të problemeve.

Transmetohet në Sahihul Buhari nga Alij ibën Ebi Talibi (radijAllahu anhu) se Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “ donjërit nga ju, All-llahu ia ka caktuar

vendin për në xhenet ose për xhehenem”. Thamë: O i dërguar, pra, a të

mbështetemi? (Në një transmetim tjetër thotë: A të mbështetemi në të caktuarën

dhe ta lëmë punën) Tha: “Jo, punoni, ngase secilit do t’i lehtësohet”, e në transmetim


tjetër thotë: “Punoni sepse secilit do t’i lehtësohet për atë që është krijuar, kush

është prej të lumturve, do t’i lehtësohet që të jetë prej tyre, dhe kush është prej të

dëshpruarve, do t’i lehtësohet të jetë prej tyre”[1]. Pastaj lexoi ajetin: “E, sa i përket

atij që jep dhe ruhet, dhe vërteton bindshëm për më të mirën, Ne do ta përgatitim

atë për më të lehtën. E sa i përket atij që bën koprraci dhe ndien veten të pavarur

(nga Zoti), dhe që përgënjeshtron atë më të mirën, Ne do ta përgatisim për më të

vështirën”. [el-Lejl: 5-10].

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar që të mbështetemi në të

caktuarën dhe të largohemi nga puna, sepse njeriu nuk mund ta dijë se ç’është caktuar

për të.

Ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) që njeriu të punojë aq sa mundet,

dhe ka argumentuar me ajetin se ai i cili punon punë të mira dhe beson Zotin, do t’i

lehtësohet rruga drejt të lehtës (mirësisë).

Ky pra, është ilaçi më efikas dhe i favorshëm, ku mundet njeriu ta gjejë lumturinë dhe

shëndetin e plotë, ashtuqë nxiton drejt veprave të mira, të bazuara në besim (iman) si

dhe gëzohet shumë me atë gjë kur All-llahu (subhanehu ue teala) e inspiron kah e lehta,

në këtë botë dhe tjetrën.

E lus All-llahun (subhanehu ue teala) që të na inspirojë në veprimin e veprave të mira, të

na e lehtësojë rrugën kah e lehta, të na largojë nga e vështira dhe të na i falë gabimet e

para dhe të fundit, Ai është Më Bujari dhe Më Fisniku.

P-62: A ka ndikim lutja në ndryshim in e asaj që i është caktuar njeriut që para se të

krijohet?

Përgjigje: Nuk ka dyshim se lutja ka ndikim në ndryshimin e asaj që është e caktuar,

mirëpo edhe ky ndryshimështë caktuar për shkak të lutjes.

Andaj mos mendOse ti kur lutesh, je duke e lutur All-llahun për diçka që nuk është e

caktuar.

Duhet të dihet se lutja është e caktuar dhe çka ndodhë pas saj është e caktuar.

Bile ne jemi dëshmitarë se kur dikush i lexon Kur'an ndonjë të sëmurit ai shërohet, siç

është rasti me ekspeditën që e dërgoi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ata

arritën te një popull, kërkuan ushqim prej tyre por ata nuk i dhanë. Në këto momente

ndodhi që një gjarpër e kafshoi zotëriun e tyre (të popullit), dhe ata kërkuan që dikush

t’i lexojë (Kur'an) atij, e sahabët këtë gjë (leximin) e kushtëzuan me pagesë, e ata u

dhanë disa dhen. Atëherë shkoi njëri prej sahabëve, ia lexoi të sëmurit suren Fatiha dhe

______________________



ai u ngrit sikur mos të kishte pasur gjë.

D.m.th. leximi i Kur'anit ndikoi në shërimin e të sëmurit.

Pra, lutja ka ndikim, por prapseprap nuk e ndryshon caktimin sepse edhe ajo lutje ka

qenë e caktuar.

Bile çdo gjë tek All-llahu (subhanehu ue teala) është e caktuar.

Poashtu çdo shkak ka ndikim në të shkaktuarën me lejen e All-llahut (subhanehu ue

teala) d.m.th. edhe shkaqet edhe të shkaktuarat janë të caktuara.

P-63: R izku (furnizimi) dhe martesa a janë të caktuara në Leuhi Mahfudh (pllakën e

ruajtur)?

Përgjigje: do send, prej krijimit të lapsit e deri në ditën e kijametit është e shënuar në

Leuhi Mahfudh, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) kur e krijoi lapsin, i tha: “Shkruaj!

Tha: O Zoti im , po ç’të shkruaj? Tha: Shkruaje të gjithë atë që do të ndodhë. N ë atë

m oment u tregua çdo gjë që do të ndodhë deri në ditën e kijametit”.[1]

Poashtu ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se fëmisë i cili është në

mitër të nënës, kur t’i arrijë katër muaj, All-llahu ia dërgon një melek i cili ia jep shpirtin

dhe ia shënon rizkun (furnizimin), jetën, punën dhe a do të jetë prej të mirëve apo jo.

Rizku poashtu është i caktuar me disa shkaqe dhe nuk rritet e as nuk pakësohet.

Prej shkaqeve është të punuarit për kërkimin e furnizimit, All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “Ai është që juve tokën ua bëri të përshtatshme, andaj, ecni nëpër

pjesë të saj dhe shfrytëzoni begatitë e Tij, meqë vetëm te Ai është e ardhm ja”. [el-

Mulk: :15].

Prej shkaqeve është edhe lidhja e farefisnisë, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

ka thënë: “Kush dëshiron që t’i shtohet rizku dhe t’i zgjatet jeta, le ta lidhë

farefisninë”.[2]

Poashtu prej shkaqeve të furnizimit është edhe devotshmëria, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “...e kush i ka frikë All-llahut, atij Ai i hap rrugë, dhe e

furnizon atë prej nga nuk e kujton fare...”. [et-Talak: 2-3].

Nuk ke të drejtë të thuash se furnizimi imështë i caktuar dhe i kufizuar, andaj nuk do t’i

veproj shkaqet që çojnë drejt furnizimit, sepse kjo tregon paaftësinë tënde.

Shkathtësi dhe mençuri është të vraposh pas furnizimit tënd dhe pas asaj që do të bën

__________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi [5/317].

[2] Transmeton Buhariu [2067].


dobi në këtë botë dhe tjetrën.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “I mençuri është ai i cili triumfon

mbi epshin e tij dhe punon për pas vdekjes e i paafti është ai i cili vetveten ia ka

lënë epshit të tij dhe shpreson së koti”.[1]

Pra, sikur që furnizimi është i caktuar, poashtu edhe martesa është e caktuar, që të dy

bashkëshortëve u është caktuar se do të jenë bashkëshortë të njëri tjetrit.

P-64: Ç’është hukmi i atij i cili hidhërohet kur e godet ndonjë e keqe?

Përgjigje: Njerëzit kur goditen me ndonjë fatkeqësi, ndahen në katër gradë:

Grada e parë: Hidhërimi, e kjo është disa lloj:

Lloji i parë: Hidhërimi të jetë me zemër, sikurse të hidhërohet ndaj Zotit dhe pëlcet nga

ajo që ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala).

Kjo sjellje është haram, bile ndonjëherë mund të arrije edhe deri në kufër, All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “Ka nga njerëzit që adhuron All-llahun me mëdyshje

(luhatshëm ) nëse e godet ndonjë e mirë ai qetësohet më të, po nëse e godet

ndonjë e pakëndshme, ai kthehet në fytyrën e vet të vërtetë (të mëparshme), ai i

ka hum bur këtë dhe jetën tjetër”. [el-Haxh: 11].

Lloji i dytë: Të jetë me gjuhë, sikurse të lutet me mjerim, humbje[2] etj. Edhe kjo është

haram.

Lloji i tretë: Të jetë me gjymtyrë, siç është rrahja e fytyrës, shkyerja e rrobave, shkulja e

flokëve etj. E gjithë kjo është haram dhe është në kundërshtim me sabrin (durimin), për

të cilin jemi të urdhëruar.

Grada e dytë: Durimi, shumë mirë e ka përshkruar poeti:

Sabri si sabër me të vërtetë ka shijen e idhët

por, përfundimet i ka më të ëmbla se mjalti

Ky njeri e ndjen se kjo fatkeqësi është e rëndë për të, mirëpo përmbahet, ky e urren këtë

që i ka ndodhur, por besimi i tij e mbron nga hidhërimi.

Te ky ndodhja e fatkeqësisë apo mosndodhja nuk janë të njëjta.

Kjo është obligim për secilin, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka urdhëruar që të

durojmë, kur ka thënë: “Duroni, me të vërtetë All-llahu është me durimarët”. [el-

______________________

[1] Transmeton Tirmidhiu, kreu 25 [2459] dhe Ibën Maxhe [4260].

[2] Sikurse të thotë: ‘Ah, i mjeri unë’; ‘Ah, ç’u humba’etj. (sh.p.).


Enfal: 46].

Grada e tretë: Kënaqësia, ashtuqë njeriu të kënaqet kur e godet ndonjë e keqe.

Për këtë njeri, ndodhja apo mosndodhja e fatkeqësisë është e njëjtë dhe kjo aspak nuk i

vie rëndë.

Kjo gradë është mustehab (e lëvduar) dhe jo e obliguar, sipas mendimit më të vërtetë.

Dallimi mes kësaj dhe gradës para kësaj është e qartë, sepse ndodhja apo mosndodhja e

fatkeqësisë te ky është e njëjtë, ndërsa tek ai para këtij, fatkeqësia ishte e rëndë për të,

por ai duronte.

Grada e katërt: Falënderimi, e kjo është grada më e lartë.

Ashtuqë njeriu ta falënderon All-llahun për fatkeqësinë që i ka ndodhur, sepse ai e di se

kjo fatkeqësi është shkak për t’iu shlyer mëkatet apo për t’iu shtuar sevapet.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “ do fatkeqësi që e godet

muslimanin është shkak që All-llahu t’ia falë mëkatet, saqë edhe kur lëndohet në

ndonjë therrë”.[1]

P-65: Dijetar i nderuar: Shpresojmë se do ta na sqaroni fjalën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) ku thotë: “Nuk ka epidem i, as ogur, as bestytni me

Hamme-n (qokthin) e as bestytni në muajin safer”.[2]

farë lloj mohimi është ky në këtë hadith dhe si mund të pajtojmë këtë hadith me

hadithin “Ik nga zgjebeja ashtu si ikë nga luani”?[3]

Përgjigje: Epidemi është transferimi i sëmundjes nga i sëmuri tek i shëndoshi, kjo sikur

që është në sëmundjet fizike poashtu mund të ndodhë edhe në ato psikike-morale.

Për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë se shoku i keq është sikurse

farkatari, ose ta djeg rrobën ose kur të dalish nga ai, del me erë jo të mirë.

Pra, fjala epidemi në këtë rast i përfshin që të dy kuptimet.

Ogur është pesimizmi apo dëshpërimi nga diçka që sheh, dëgjon apo e din.

Hamme, kjo është komentuar me dy komente:

I pari: Se ajo është një lloj sëmundje e cila poashtu transferohet tek i shëndoshi, nëse

është kjo për qëllim atëherë mund të themi se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

_____________________



[3] Buhariu [5707].


këtë e ka përmend me një fjali (me epideminë) si përcaktim të asaj që ka kuptim më të

gjerë (d.m.th. epidemija).

I dyti: Se është për qëllim shpendi i njohur me emrin qokth[1], e arabët më parë kanë

besuar se kur të vritet ndonjë njeri, vjen qokthi te familja e të vrarit dhe këndon, e ata e

kuptojnë se ka ardhur për t’i nxitur në hakmarrje, bile disa kanë besuar se ajo është vetë

shpirti i të vrarit dhe vjen te familja e tij, këndon dhe nuk i lë të qetë përderisa të

hakmerren.

E kur ndonjëherë ky shpend u ndalte mbi shtëpinë e dikujt (ku nuk kishte ndodhur

ndonjë vrasje) dhe këndonte, ata mërziteshin dhe thonin se kjo alarmon vdekjen e

pronarit të asaj shtëpie, mirëpo e gjithë kjo është besimi kotë.

Safer është komentuar me disa komente:

Një: Kanë thënë se është për qëllim muaji i seferit, sepse arabët e konsideronin si muaj i

pafat.

Dy: Se është një sëmundje e barkut e cila e godet devenë dhe transferohet prej te njëra

në tjetrën.

Nëse kjo kishte qenë e vërteta do të thonim prap se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) këtë e ka përmend me një fjali (me epideminë) si përcaktim të asaj që ka kuptim

më të gjerë.

Tre: Se është për qëllim dredhia e njohur e muajit sefer, dredhinë të cilën e kanë bërë

pabesimtarët, të cilët e prolongonin (e vononin) shenjtërinë e muajit Muharem në

muajin Sefer, herë e shenjtëronin muajin Muharem e herë jo.[2]

Mendimi më i vërtetë është: me këtë është për qëllim muaji i seferit, muaj të cilin e

konsideronin si të pafat në kohën e injorancës.

Në të vërtetë kohërat nuk kanë kurrfarë ndikimi në ndodhitë dhe në caktimin e All-llahut

(subhanehu ue teala) muaji Sefer është njësoj sikurse muajt tjerë, në të cilin mund të

ndodhin gjëra të mira dhe gjëra të këqija.

E në anën tjetër, dikush prej njerëzve sot kur të kryen ndonjë punë gjatë muajit Sefer,

është i qetë dhe thotë: “kjo punë u krye në filan datën të muajit të mirë Sefer”.

Kjo fjalë e këtij bën pjesë në mjekimin e bidatit me bidat apo mjekimin e paditurisë me

padituri.

_____________________

[1] Shpend grabitçar me pendë të m urrme, pak më i vogël se kukuvajka, që këndon natën në

verë, quhet edhe gjon. (sh.p.).

[2] Në Islam ka katër muaj të shenjtë: Rexheb, Dhul-Ka’de, Dhul-Hixhxhe dhe Muharem , muaj në

të cilët nuk lejohet lufta. E dredhia e këtyre ka qenë se ata shenjtërinë e muajit Muhareme

prolongonin për në muajin Sefer. (sh.p.)


Muaji Sefer nuk është as muaj i mirë e as i keq, por është sikurse çdo muaj tjetër.

Mu për këtë disa nga selefi kanë urrejtur kur dikush e ka dëgjuar qokthin duke kënduar

të thotë “ hajr inshaAll-llah”, nuk thuhet as hajr as sherr, por ai këndon sikurse çdo

shpend tjetër.

Këto katër gjëra që Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka mohuar në këtë hadith,

tregojnë se e kemi obligim që të mbështetemi në All-llahun me bindje, të kemi vendosje

të sinqertë dhe të mos tregohemi të dobët kur të ballafaqohemi me këto gjëra.

Kur muslimani preokupohet shumë me bestytni, nuk shpëton prej këtyre dy gjendjeve:

Një: T’iu përgjigjet këtyre gjërave, duke vazhduar punën e tij ose duke u larguar nga ajo

për shkak të tyre.

Në këtë rast, ky person i ka lidhur gjërat me diçka që nuk është reale.

Dy: Të mos iu përgjigjet, duke vazhduar punën e tij pa mos i interesuar për këto, mirëpo

në veten e tij ka një lloj pasigurie apo mërzie.

Kjo edhepse është më e lehtë se e para, prapseprap e ka obligim që mos tu përgjigjet

këtyre gjërave, por të jetë i bindur dhe i mbështetur vetëm në All-llahun (subhanehu ue

teala).

Dikush prej njerëzve hapë Mus’hafin për të kërkuar fat, nëse e sheh se aty ku e ka hapur

Kur'anin përmendet zjarri, thotë “kjo shenjë nuk është e mirë”, e nëse ndodhë të

përmendet xheneti thotë “kjo është mirë”.

Kjo vepër në të vërtetë është e njëjtë me veprën e atyre që e kanë bërë gjatë injorancës,

të cilët me short kërkonin fatin.

Mohimi i cili është në hadith, nuk është mohim i ekzistimit të tyre sepse ato ekzistojnë te

njerëzit, por është mohim i ndikimit të tyre, sepse ndikues është vetëm All-llahu.

Prej këtyre gjërave, ajo për të cilën dihet se është shkak, ajo është shkak i vërtetë, e ajo

për të cilën vetëm mendohet, ëndrrohet apo supozohet se është shkak, ajo është shkak i

kotë.

Pra, këto shkaqet e llojit të dytë, nuk mund të ndikojnë në diç apo të shkaktojnë diçka.

Epidemija ekziston, dhe për këtë është argument fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem):“Mos të afrohet i sëmuri pranë të shëndoshit”, d.m.th. mos të afrohet ai që i

ka devetë e sëmura pranë atij që i ka devetë e shëndosha, ashtuqë mos të përhapet

sëmundja.

Poashtu është argument edhe hadithi: “Ik nga zgjebeja ashtu si ikë nga luani”, pra ka

urdhëruar që të iket, që të mos përhapet sëmundja, këtu pohon se epidemija ka ndikim,

por ndikimi i saj nuk është i pavarur, që të ndikojë vetë.


Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhëruar që të iket nga zgjebeja dhe ka

ndaluar që të afrohet i sëmuri pranë të shëndoshit nga aspekti i largimit prej shkaqeve,

jo nga aspekti se ato ndikojnë vetë.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...e mos hidhni veten në rrezik...” [el-Bekare:

195].

Pra, nuk është e drejtë që të thuhet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e mohon

ndikimin e epidemisë, sepse këtë e tregojnë si të pavërtetë realiteti dhe hadithet që i

lexuam.

Nëse dikush thotë se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Nuk ka

epidemi...”, një njeri tha: O i dërguar, ç’thua për disa deve të cilat rrinë në një

ranishte dhe janë të shëndosha, e aty afrohet një deve e sëmurë nga zgjebeja,

ashtuqë edhe ato i godet sëmundja?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “E

kush e sëmuri të parën”?!

Përgjigjemi: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me fjalën e tij: “E kush e sëmuri

të parën” dëshiron të tregon se sëmundja është transferuar nga e sëmura te të

shëndoshat me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala). Ngase sëmundja nuk e ka

goditur të parën me epidemi, por e ka goditur nga caktimi i All-llahut, sepse ndonjë gjëje

mund t’ia dijmë shkakun por mund edhe të mos ia dijmë.

Pra, për sëmundjen e të parës nuk dihet, pos se është me caktimin e All-llahut

(subhanehu ue teala) e për sëmundjet e të tjerave kemi njohuri për shkakun, e nëse

kishte dashur All-llahu të mos sëmuheshin, nuk do të sëmuheshin, prandaj ndodhë që

devenë ta godet zgjebeja pastaj të shërohet dhe të mos vdes.

Poashtu edhe kolera, e cila ka mundësi që të përhapet në një shtëpi, t’i godet disa dhe të

vdesin e një grup tjetër shpëton, bile as që i godet ajo.

Besimtari duhet të mbështetet në All-llahun dhe të jetë i bindur në Të.

Tregohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte me një njeri që ishte i sëmurë

nga zgjebeja dhe i tha: “Ha!” (nga ushqimi ku hante edhe vetë Resulull-llahu), sepse ai e

kishte bindjen e fortë në All-llahun (subhanehu ue teala) ashtuqë kjo lloj bindje mund t’i

bëjë ballë këtij shkaku i cili është në dorë të All-llahut (subhanehu ue teala).

Këtë pajtim të haditheve që e përmendëmështë pajtimi më i mirë që është ndërmjet

këtyre haditheve.

Disa dijetarë kanë thënë se hadithi i parë është i deroguar, por ai pretendim nuk është i

vërtetë. Sepse prej kushteve të derogimit është pamundësia e pajtimit (bashkimit), e kur

është e mundur të bëhet pajtimi është obligim të pranohet ai, sepse me pajtimin e

argumenteve d.m.th. punohet me që të dy argumentet, e nëse e derogon ndonjërën,

atëherë njërin argument e ke lërë anash.


Punimi me që të dy argumentet është më e kërkuar sesa mënjanimi i njërit argument.

All-llahu e di më së miri.

P-66: A e godet njeriun mësyshi? Si shërohet prej tij? Dhe mbrojtja nga ai a është në

kundërshtim me tevekkulin?

Përgjigje: E kemi parë të gjithë se mësyshi është realitet me argumente të sheriatit dhe

me vetë shqisat tona, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E ata që nuk besuan

gati se të zhdukin me shikimet e tyre...” [el-Kalem: 51]. Ibën Abbasi (radijAllahu

anhu) dhe të tjerë gjatë komentimit të këtij ajeti kanë thënë: “të msyshojnë me sytë e

tyre”.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thotë: “Mësyshi është realitet, nëse ka diç që

e kalon kaderin, ajo është mësyshi. Prandaj, nëse kërkohet prej juve që të

pastroheni, pastrohuni!”[1] [Transmeton Muslimi].

Prej argumenteve është edhe ajo që e transmetojnë Nesaiu dhe Ibën Maxhe se Amër ibën

Rebiah kaloi pranë Sehël ibën Hanif, i cili ishte duke u larë dhe tha: “Nuk kam pa si sot,

me këso lëkure të ruajtur”. Pas pak kohe Sehli ra për toke dhe e sjellën te Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) e i thanë: Ka ra në baltë të hollë dhe ishte si i vdekur.

Tha: Kë e akuzoni për këtë? Thanë: Amir ibën Rebian, Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) tha: “Pse dikush nga ju e mbyt vëllain e tij, kur dikush të sheh diçka të

mirë te vëllai i tij, le të lutet për të me bereqet”.[2]

Pastaj urdhëroi të sillet ujë dhe e urdhëroi Amirin që të merr abdest, të lane fytyrën,

krahët gjer në bërrylë, gjunjët e tij dhe brendësinë e izarit, pastaj urdhëroi që me atë ujë

(të përdorur) të lahet Sehli.

Poashtu, se mësyshi është realitet argumenton vetë realiteti në të cilin jetojmë dhe këtë

nuk ka të drejtë askush ta mohojë.

Nëse dikujt i ndodh kjo, atëherë ai duhet të përdorë shërimet e sheriatit, ato janë:

1. Leximi i Kur'anit, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk bëhet

rukje (lexim) pos për mësyshin ose helmimin”.[3]

Edhe Xhibrili i bënte rukje Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i thonte: “Bismil-

lahi erkike, min kul-li shej’in ju’dhike, min sherri kul-li nefsin, eu ajnin hasidin,

All-llahu jeshfike, bismil-lahi erkike” (Në emër të All-llahut të bëj rukje, nga çdo e

____________________

[1] Muslimi [2188].

[2] Ibën Maxhe [3509]

[3] Buhariu [5704] dhe Muslimi [216]. Kuptim i i hadithit është se rukja është më e dobishme

për këto dyja, e jo se lejohet vetëm për këto. Ky është mendim i i dijetarëve. (sh.p.).


keqe që të dëmton, nga sherri i çdo shpirtit ose syrit ziliqar, All-llahu të shëron, në

emër të All-llahut të bëj rukje”.[1]

2. Kërkimi që të pastrohet ai që ka marrë mësysh, siç ishte rasti me Amir ibën Rebian, e

pastaj me atë ujë të lahet i sëmuri.

E sa i përket marrjes së ujit me të cilën është pastruar pas kryerjes së nevojës së madhe

apo të vogël, kjo nuk ka kurrfarë baze.

Ajo që dihet është ajo që u përmend më parë. All-llahu e di më së miri.

Në mbrojtjen nga mësyshi nuk ka gjë të keqe dhe kjo nuk është në kundërshtim me

tevekkulin, përkundrazi, kjo është tevekkul.

Sepse tevekkuli është mbështetja në All-llahun (subhanehu ue teala) duke i vepruar

shkaqet e lejuara apo të urdhëruara.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kërkonte mbrojtje për Hasanin e Husejnin kur

thoshte: “Uidhukuma bikelimatil-lahi-t-tammeh, min kul-li shejtanin ve hameh ue

min kul-li ajnin lameh” (E lus All-llahun që t’ju mbrojë me fjalët e Tij të plota nga

çdo shejtan, nga çdo dyshim i tij dhe nga çdo sy i keq).[2]

Dhe thonte se me këto fjalë edhe Ibrahimi (Alejhi selam) kërkonte mbrojtje për Is’hakun

dhe Ismailin (Alejhimes selam), transmeton Buhariu.

P-67: A mund të jetë i arsyetuar njeriu me paditurinë e tij, për çështjet që kanë të bëjnë

me besimin?

Përgjigje: Mospajtimi (hilafi) në çështjen e arsyetimit me padituri është sikurse shumë

çështje tjera të jurispudencës islame, bile ndonjëherë mund të jetë vetëm mospajtim

gjuhësor kur duhet që me atë dispozitë të gjykohet ndonjë person i caktuar.

Ndodhë që të gjithë të pajtohen se një fjalë, një vepër apo lënie e ndonjë vepre është

kufër, mirëpo a mundet që me këtë hukëm (dispozitë) ta gjykojmë një person të caktuar,

i cili i ka të qarta këto gjëra dhe nuk ka pengesë që ta gjykojmë me atë dispozitë, apo nuk

mundemi ta gjykojmë sepse ai nuk i ka disa gjëra të qarta ose gjindet ndonjë prej

pengesave.

E kjo, për shkak se padituria tek ai i cili bën kufër është dy lloj:

Një: Kjo vepër të jetë nga një person i cili ka fe tjetër pos asaj Islame ose nuk beson fare

në ndonjë fe, dhe nuk ka paramenduar se është në gabim fetarisht.

Për këtë lloj, në këtë botë vlejnë dispozitat që janë si rezultat i veprave të tij, e në botën

____________________ [1] Muslimi [2186]. [2] Ibën Maxhe [3527].


tjetër, çështjen e tij e ka në Dorë All-llahu (subhanehu ue teala).

Mendimi më i vërtetë është se për ata do të ketë provim nga ana e All-llahut, në atë

mënyrë si Do Ai, dhe All-llahu e di më mirë ç’do të kishin punuar.

Mirëpo ne e dijmë se ai nuk do të hyjë në zjarr pos nëse ka bërë mëkat, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “E Zoti yt nuk i bën padrejt askujt” [el-Kehf: 49].

Thamë se për të në këtë botë vlejnë dispozitat që janë si rezultat i veprave të tij, d.m.th.

dispozitat e kufrit, sepse ai nuk e beson Islamin dhe nuk mund të themi se është

musliman.

Poashtu thamë se mendimi më i vërtetë është se atyre do t’u bëhet provim në botën

tjetër, sepse kjo na është transmetuar në shumë transmetime, të cilat i ka përmendur

Ibën Kajjimi (rahimehullah) në librin e tij: “Tarikul hixhretejni”, kur e ka përmendur

mendimin e tetë për fëmijtë e mushrikëve, ndër shkrimin e tij për gjeneratën e

katërmbëdhjetë.

Dy: Kjo vepër të jetë nga një person i cili e beson Islamin, mirëpo ka jetuar duke e bërë

këtë vepër të kufrit duke mos e ditur se kjo është në kundërshtim me Islamin dhe askush

nuk ia ka tërhequr vërejtjen për këtë.

Për këtë person poashtu gjykojmë me dispozitat Islame si për një musliman, e në botën

tjetër çështja e tij është në Dorë të All-llahut (subhanehu ue teala).

Në këtë aludon Kur'ani, sunneti dhe fjalët e dijetarëve.

Prej argumenteve të Kur'anit janë: “E Ne nuk dënojmë askë para se t'ia dërgojmë të

dërguarin” [el-Isra:ë: 15]; “Zoti yt nuk është i tillë që të shkatërrojë venbanimet

para se në kryeqendër të tyre të dërgoj pejgamber, i cili do t'u lexojë atyre

argumentet Tona, dhe Ne nuk shkatërruam vendbanime, po vetëm kur banorët e

tyre ishin zullum qarë.” [el-Kasas: 59]; “Të dërguar që ishin lajm gëzues e

kërcënues, ashtuqë pas dërgim it të dërguarve njerëzit të mos kenë fakt

(arsyetim) para All-llahut”. [en-Nisa: 165]; “Ne asnjë nga të dërguarit nuk e

dërguam ndryshe vetëm në gjuhën e popullit të vet, ashtuqë ai t'u shpjegojë atyre

(në atë gjuhë). E All-llahu e lë të hum bur atë që do, dhe e udhëzon në rrugë të

drejtë atë që do”. [Ibrahim: 4]; “All-llahu nuk e hum b një popull pasi që ta ketë

udhëzuar atë, para se t'u sqarojë atyre se prej çka duhet ruajtur”. [et-Teube: 115];

“Dhe ky është libër, dobiprurës, Ne e zbritëm , përmbanju këtij, ruajuni ashtu që të

mëshiroheni. (E zbritëm Kur'anin) që të (mos) thoni: “Libri u zbriti vetëm dy

grupeve para nesh (jehudive e të krishterëve) dhe se ne ishim të panjohur me

librat (me mësimet) e tyre. Dhe që të (mos) thoni: “Sikur të na kishte zbritur neve

libri, (sikurse u zbriti atyre dy grupeve) ne do të ishimedhe më të udhëzuar se ata.

Juve ju erdhi nga Zoti juaj argumenti (K ur'ani), ju erdhi udhëzim i, mëshira.” [el-

En’am: 155-157].


Si dhe shumë argumente tjera që aludojnë se nuk arrihet argumenti, pos pas diturisë dhe

sqarimit.

Prej sunnetit, po përmendim hadithin që gjindet në Sahihul Muslim [1/134] nga Ebu

Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Pasha

Atë, në Dorë të Të Cilit është shpirti i Muhammedit, nuk ka njeri i cili do të dëgjon

për mua, çifut apo krishter dhe vdes duke mos besuar në atë që më është zbritur, e

të mos jetë prej banorëve të zjarrit”.

E prej fjalëve të dijetarëve: Në librin ‘el-Mugni’ [8/131] thuhet: “...nëse është prej

atyre të cilët nuk e dijnë se është obligim, sikur ata që janë të rinj në Islam, jetojnë

në vende joislame ose jetojnë larg qyteteve dhe larg dijetarëve, nuk mund të

gjykojmë se është kafir”.

Poashtu shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah) në ‘Fetvatë’ [3/229] e tij thotë: “Unë

çdoherë -ai i cili ka jatuar me mua e din- kam qenë prej atyre që më së shumti

kanë ndaluar që një person i caktuar të cilësohet si kafir, fasik apo mëkatar,

përpos kur dihet se atij i është sqaruar argumenti, të cilin argument po ta

kundërshtonte do të ishte kafir, fasik apo mëkatar.

Mendimi im është se këtyre lloj njerëzve (që nuk u ka arritur argumenti) All-llahu

ua falë gabimet, qofshin ato gabime në besim apo praktikë.

Selefi shumë herë kanë diskutuar rreth këtyre çështjeve, mirëpo asnjëri prej tyre

nuk ka gjykuar dikënd ( të këtij lloji) me kufër, fisk apo mëkat ... dhe vazhdimisht

kam sqaruar se ajo që është transmetuar nga Selefi se ‘kush thotë apo bën kështu

ose ashtu është kafir’, poashtu është me vend, por duhet të bëhet dallim mes asaj

kur flet për veprën dhe kur flet për ndonjë njeri të caktuar ... të gjykuarit me kufër

është kërcnim, andaj edhepse fjala e dikujt mund të jetë përgënjeshtrim i fjalëve

të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) mirëpo ndoshta ai person është i ri

në Islamose është rritur në fshatra të largëta, d.m.th. njerëzit sikur ky nuk bëjnë

kufër nëse mohojnë diçka nga Islami përderisa t’u sqarohet argumenti për të

njëjtën.

Ndoshta ai person nuk i ka dëgjuar më parë ato argumente, ose i ka dëgjuar

mirëpo nuk i ka mbajtur mend.

Bile ndoshta ia ka treguar dikush i cili, ia ka komentuar ndryshe prej kuptimit të

vërtetë”.

Ndërsa shejhul Islam Muhammed ibën AbdulVehhabi në librin ‘ed-Durerus-sunnijeh’

[1/56] ka thënë: “Sa i përket gjykimit të njerëzve për kafira, unë iu them kafira

atyre të cilët e kanë njohur Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) dhe pasiqë e

kanë njohur e kanë sharë, i kanë ndaluar njerëzit nga udhëzimi i tij dhe i kanë

armiqësuar veprat e tij, këtë lloj të njerëzve unë i gjykoj për kafira”.


Në faqe 66 thotë: “...e rrenat dhe shpifjet që janë bërë se ne u themi kafira shumicës

së muslimanëve dhe ua obligojmë që të shpërngulen te ne atyre që munden ta

shfaqin fenë Islame, e gjithë kjo është shpifje dhe gënjeshtër. Këto shpifje i bëjnë

për shkak se dëshirojnë t’i pengojnë njerëzit nga feja e All-llahut dhe e të

Dërguarit (salAllahu alejhi ue selem). Si mund t’i gjykojmë për kafira ata të cilët

nuk kanë bërë shirk vetëm për shkak se nuk shpërngulen te ne dhe nuk luftojnë

për neve, e të mos i gjykojmë për kafira –dhe nuk i gjykojmë- ata të cilët

adhurojnë putin, i cili është mbi varrin e AbdulKadrit, putin i cili është mbi varrin

e Ahmed el-Bedevij si dhe të tjerëve, nuk i gjykojmë për kafira sepse ata nuk dijnë

dhe nuk ka pasur kush t’ua tërheq vërejtjen”.

Pasiqë ky qenka aludimi i Kur'anit, sunnetit dhe fjalëve të dijetarëve, ai poashtu është

aludim i Urtësisë së All-llahut (subhanehu ue teala) Butësisë dhe Mëshirës së Tij, i Cili

nuk do ta dënon asnjërin përderisa nuk ia dërgon argumentin.

Mendjet tona nuk mund të jenë të pavarura në kuptimin e asaj se çka kemi obligim ndaj

All-llahut (subhanehu ue teala) sepse po të kishte qenë ashtu atëherë nuk do të

kufizoheshte argumenti në dërgimin e të dërguarve.

Esenca për atë i cili thotë se është musliman është që ai të mbetet si i tillë, perderisa nuk

vërtetohet se nuk është ashtu, e kjo me argumente nga sheriati.

Nuk lejohet që ta konsiderojmë të lehtë gjykimin e njerëzve për kafira, sepse në atë ka dy

rreziqe të mëdhaja:

Njëra: Se është shpifje në gjykimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe për personin të

cilin e ka nënçmuar me atë emër (kafir).

Pra, është e qartë se ky ka gjykuar se është kafir filani për të cilin All-llahu (subhanehu

ue teala) nuk ka thënë ashtu, kjo është njësoj sikurse ndalimi i asaj që e ka lejuar All-

llahu (subhanehu ue teala).

Të drejtën e gjykimit se a është kafir apo jo, e ka vetëm All-llahu ,subhanehu ue teala,

njësoj sikurse gjykimi për çështjet hallall-haram.

E tjetra: Sepse ai e ka cilësuar muslimanin me cilësi të kundërt, ka thënë: Ai është kafir,

e ai në të vërtetë është larg saj.

Ashtuqë ka mundësi që kjo cilësi t’i kthehet vetë thënësit të kësaj fjale.

Këtë e përfitojmë nga hadithi i cili gjendet në Sahihul Muslim nga Abdullah ibën Omeri

(radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur

muslimani e gjykon vëllain e tij për kafir, kjo fjalë i kthehet njërit prej tyre”[1], në

një transmetim tjetër: “Nëse është ashtu si ka thënë, pranohet, e nëse nuk është

______________________



atëherë ajo i kthehet atij që e ka thënë”.[1]

Poashtu transmeton Muslimi nga Ebu Dher-ri (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e thirrë dikënd me kufër ose i thotë

armik i All-llahut, e ai nuk është ashtu, ato fjalë i kthehen atij”.[2]

Fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) te hadithi i Abdullah ibën Omerit: “...e

nëse nuk është...” dhe te ai i Ebu Dher-rit: “...e ai nuk është ashtu...”, d.m.th. nuk është

ashtu sipas gjykimit të All-llahut (subhanehu ue teala).

Ky pra është rreziku i dytë, kthyerja e cilësisë te vetë ai, nëse vëllai i tij është larg nga ajo.

Me të vërtetë është rrezik i madh dhe mundet që të bihet në të.

Më së shumti shpejton në gjykimin e vëllait për kafir, ai i cili vetpëlqehet me veprat e tij

dhe i nënçmon të tjerët.

Në këtë rast ky ka bashkuar mes vetpëlqimit, gjë e cila mund të bëhet shkak në zhdukjen

e veprave; dhe mendjemadhësisë, e cila e patjetërson dënimin nga All-llahu me zjarr, siç

na është treguar në hadithin që e transmetojnë Imam Ahmedi dhe Ebu Davudi nga Ebu

Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “All-

llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: Krenaria është ridaja Ime e Madhështia

është izari Im. A i i cili mundohet të Më afrohet në njërën nga ato, e gjuaj në

zjarr”.[3]

Para se të gjykohet për kufër, duhet të kihen parasysh dy gjëra:

E para: Argumentim nga Kur'ani ose sunneti se kjo vepër është kufër, ashtuqë mos të

shpifë ndaj All-llahut gënjeshtra.

E dyta: Ai gjykim t’i përket personit të gjykuar me atë gjykim, në atë mënyrë që të

plotësohen kushtet dhe të anulohen pengesat.

Prej kushteve më me rëndësi është që personi të jetë i ditur me kundërshtimin që ka

bërë, kundërshtim i cili është kufër, e kjo ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë:

“Kush i kundërvihet të dërguarit, pasi që i është bërë e qartë e vërteta dhe ndjek

rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne e lëmë në atë që ka zgjedhur (në dunja) e

fusim në Xhehennem . Përfundim i keq është ai”. [en-Nisa: 115].

Në këtë ajet shihet qartë se All-llahu (subhanehu ue teala) e kushtëzoi dënimin me zjarr

për atë person i cili i kundërvihe Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pasiqë t’i

bëhet e qartë e vërteta.

______________________

[1] Muslimi [60].

[2] Muslimi [61].

[3] Ebu Davudi [4090] dhe Ibën Maxhe [4174].


Por, a është kusht që ky person t’i dijë edhe pasojat e gabimit të tij siç janë kufri etj. apo

mjafton vetëm të dijë se ka bërë gabimedhepse nuk e din se çfarë pasoje mund të ketë ai

gabim?

Përgjigje: Si duket është e dyta, d.m.th. vetë dija e tij se ajo gjë është gabim mjafton për

gjykimin e tij ashtu si meriton gabimi i tij, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ia obligoi kefaretin (shlyerjen) atij i cili bëri marrëdhënie intime me të shoqen

gjatë ditës së Ramazanit, ngase ai e dinte se ka gabuar edhepse nuk e dinte se për atë

gabim ka kefaret.

Poashtu edhe ai njeri i martuar i cili bën zina dhe e din se ajo është e ndaluar, ai duhet të

gurëzohet deri në vdekje edhe nëse nuk e ka ditur se çfarë pasoje ka ajo. E po ta kishte

ditur ndoshta edhe nuk do të bënte zina.

E prej pengesave (për gjykim se është kafir) është detyrimi i personit në bërjen e asaj

vepre që është kufër, All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Ai që pas besimit të tij e m

ohon All-llahun, me përjashtin të atij që dhunohet (për të mohuar), e zemra e tij

është e bindur plotësisht me besim . N dërsa ai i cili e pranon mosbesimin me

gjoks të hapur, këta i ka kapur hidhërim i nga All-llahu dhe ata kanë një dënim të

madh”. [en-Nahël: 106].

Prej pengesave është edhe kur njeriu nuk mund të kontrollon mendjen dhe qëllimin e tij,

ashtuqë nuk din se çka thotë nga gëzimi, dëshprimi, nervoza, frika etj, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni

gabuar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllim isht, po All-llahu

është që falë, është Mëshirues”. [el-Ahzab:: 5].

Poashtu në Sahihun e Muslimit [2104] transmetohet nga Enes ibën Maliku (radijAllahu

anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “All-llahu me Teuben

(pendimin) e robit të tij gëzohet më tepër sesa ai i cili pate qenë me kafshën e tij

në një tokë të panjohur, e pastaj i humbi kafsha sëbashku me hajen dhe pijen,

ashtuqë i këputi shpresat dhe ra nën hijen e një druri, ku nuk shpresonte se do ta

gjejë kafshën. N ë momentet duke ndejtur në këtë hall, e sheh kafshën e tij

përpara (me hajen dhe pijen) dhe menjëherë e kapë, e nga gëzimi i madh thotë: O

Zot, Ti je robi ime unë jam Zoti yt, ky gaboi prej gëzimit të madh që e pati”.

E poashtu prej pengesave është edhe kur ai person ka ndonjë dyshim rreth kuptimit të

atij gabimi, ashtuqë mendon se është në të drejtë. është pengesë kjo, sepse ky njeri nuk

ka patur për qëllim mëkatin dhe kundërshtimin ndaj All-llahut, ashtuqë edhe për këtë

vlen ajeti: “Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni gabuar, por (është

mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht”. Pastaj, ky person edhe e ka dhënë të

gjithë mundin e tij (për të kuptuar të vërtetën), ashtuqë mund të bëjë pjesë në këtë ajet:

“All-llahu nuk ngarkon askë përtej mundësive të veta”. [el-Bekare: 286].


Autori i librit “el-Mugni” [8/131] thotë: “...nëse e bën të lejuar vrasjen e të

pafajshmëve dhe grabitjen e pasurisë së tyre, duke mos patur dyshime as

keqkuptim, ky është kafir, e nëse i bën ato nga keqkuptimi (te’vili) siç janë

havarixhët.[1]

Ne përmendëm se shumica e dijetarëve nuk i kanë gjykuar havarixhët si kafira

edhe pse ata e kanë bërë të lejuar vrasjen e muslimanit dhe grabitjen e pasurisë së

tij dhe e bëjnë këtë duke menduar se ashtu afrohen tek All-llahu (subhanehu ue

teala) më tepër... dihet mirë se prej medhhebit të havarixhëve është edhe gjykimi

me kufër i shumë shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe kanë

lejuar gjakun dhe pasurinë e tyre, bile e kanë konsideruar si afrim tek All-llahu


Por, prapseprap, dijetarët nuk i kanë quajtur (havarixhët) kafira për shkak se të

gjithë këtë e kanë bërë nga keqkuptimi (te’vili).

Kjo vlen edhe për çdo ndalesë tjetër të cilën mund ta lejon dikush me këso lloj

keqkuptimi”.[2]

Në fetvatë e Shejhul Islam Ibën Tejmiut (rahimehullah) [13/30] thuhet: “Bidati i

havarixhëve në të vërtetë rrjedh nga keqkuptimi që kanë pasur për Kur'anin, nuk

kanë pasur për qëllim të kundërshtojnë por kanë kuptuar nga Kur'ani atë që nuk

ka aluduar Kur'ani dhe kanë menduar se Kur'ani obligon tekfirin[3] e

mëkatarëve”.

Në faqe 210 thotë: “Havarixhët e kanë kundërshtuar sunnetin, të cilin jemi të

obliguar ta pasojmë, i bënë tekfir besimtarët, të cilët është obligim të miqësohen...

dhe kështu vazhduan në pasimin e ajeteve muteshabih (jo të qarta mjaft) duke i

komentuar me komentim të pavend, duke mos e ditur kuptimin e tyre, duke mos

patur dituri, duke mos e pasuar sunnetin dhe duke mos i verifikuar dituritë e tyre

te dijetarët Islam të cilët e kuptojnë Kur'anin”.

Poashtu ka thënë [28/518]: “Të gjithë imamët janë të një mendimi në sharjen e

havarixhëve dhe se ata janë në humbje, mirëpo në çështjen e tekfirit të tyre janë

ndarë në dy mendime të njohura”.

Mirëpo në 7/217 ka thënë: “Se asnjëri prej shokëve të Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) nuk i ka gjykuar si kafira, as Alij ibën Ebi Talibi as dikush tjetër,

por i kanë konsideruar si musliman zullumqarë, siç e kemi parë këtë në shumë

transmetime nga ata”.

_____________________

[1] Havarixh quhen ata muslimanë të cilët i quajnë muslimanët tjerë kafira poqese bëjnë ndonjë gabim , edhe nëse është gabim i vogël.(sh.p) [2] Fjala te’vil gjuhësisht d.m .th. shpjegim , komentim por në term inologjinë e shum icës së dijetarëve përdoret si: shpjegim i gabuar, komentim pa vend, keqkuptimetj. (sh.p) [3] Tekfir: të gjykuarit me kufër. Këtë fjalë do ta përdorim kështu deri në fund të librit. (sh.p)


Dhe në 28/518 ka thënë: “Ky është edhe mendim i vulosur i imamave, siç është

Imam Ahmedi dhe të tjerë”.

Poashtu në 3/282 thotë: “Havarixhët, për të cilët ka urdhëruar Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) të luftohen, i ka luftuar Emirul Mu’minin Alij ibën Ebi

Talibi (radijAllahu anhu) i cili ishte njëri prej katër halifëve të drejtë, për luftimin

e tyre janë të një mendimi edhe të gjithë dijetarët nga gjenerata e shokëve të

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nga tabiinët dhe të gjithë pas tyre.

Mirëpo nuk i ka quajtur kafira as Alij ibën Ebi Talibi, as Sa’d ibën Ebi Vekkasi

(radijAllahu anhuma) dhe askush tjetër nga sahabët, por i konsideruan si

muslimanë të cilët duhet të luftohen.

Bile Aliju (radijAllahu anhu) nuk i luftoi përderisa nuk derdhën gjakun e

muslimanit dhe përderisa nuk sulmuan pasuritë e tyre, e kur i bënë këto gjëra,

atëherë Aliju (radijAllahu anhu) i luftoi për tu mbrojt nga zullumi dhe padrejtësia

e tyre, e nuk i luftoi si kafira.

Mu për këtë shkak edhe nuk i robëroi gratë e tyre dhe nuk ua mori pasurinë e

tyre.

Këta nuk u kunsideruan si kafira edhepse dalaleti (humbja) i tyre është i

vërtetuar me tekst dhe ixhma’.

E si mund pra, që disa grupacione të akuzojnë njëra tjetrën se janë kafira, të cilëve

u është mbështjellë e vërteta në disa çështje, në të cilat çështje kanë gabuar edhe

njerëz të ditur?!

Nuk i lejohet askujt nga këto grupacione ta bëjë tekfir tjetrin, dhe nuk guxon të e

lejojë për vete gjakun dhe pasurinë e tjetrit, edhe nëse në grupin tjetër ekziston

bidat. Si mundet ta bëjë këtë, e në të njëjtën kohë ky grup i njerëzve (që bëjnë

tekfir) ka poashtu bidate, bile ndoshta bidati i këtyre është më i rëndë sesa bidati i

tjerëve, e në të shumtën e rasteve të gjithë ata janë të paditur me realitetin e asaj

për të cilën kanë mospajtime”.

Derisa ka thënë (fq.288]: “...në qoftë se muslimani gabimisht (me te’vil, me

keqkuptim) e lejon luftimin e dikujt ose e bën tekfir dikënd, kjo nuk konsiderohet

si kufër për të”; poashtu ka përmendur se: “...dijetarët janë ndarë në tre mendime

lidhur me urdhërat e All-llahut dhe të Dërguarit, se a janë të obligueshme ato

urdhëra edhe për robërit para pjekurisë apo jo.

Mirëpo e vërteta është ajo në të cilën ka aluduar Kur'ani, ku thuhet: “E Ne nuk dënuam

askë para se t'ia dërgojmë të dërguarin”. [el-Isra: 15].


Poashtu thotë (subhanehu ue teala): “Të dërguar që ishin lajm gëzues e qortues,

ashtu që pas dërgim it të dërguarve njerëzit të mos kenë fakt (arsyetim ) para All-

llahut”. [en-Nisa: 165].

E në dy Sahihët transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë:

“Nuk ka kush i cili e do më së tepërmi arsyetimin sesa All-llahu, për këtë shkak

edhe ka dërguar të dërguar që ishin lajmgëzues e qortues”.

Pra, po e shohim se i padituri është i arsyetuar për atë që e thotë apo punon qoftë ajo

kufër ose ndonjë mëkat në përgjithësi, dhe u pa kjo prej argumenteve nga Kur'ani,

sunneti, logjika dhe fjalët e dijetarëve.

P-68: Ç’është dispozita e atij i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala)?

Përgjigje: Them, – e All-llahu jep sukses-, them nga All-llahu kërkoj udhëzimin dhe të

vërtetën: Të gjykuarit me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala) është prej teuhidit

rububije, sepse ai është praktikim i ligjit të All-llahut (subhanehu ue teala), gjë që është e

lidhur ngushtë me Zotërimin e Tij, Posedimin dhe Udhëheqjen e plotë të Tij.

Për këtë shkak, All-llahu (subhanehu ue teala) të pasuarit në jogjykim të ligjit të All-

llahut, i quajti zotëra të pasuesve të tyre, kur ka thënë: “Ata i konsideruan “ahbarët”

(priftër jehudi) e tyre, “ruhbanët” (murgjit e krishterë) e tyre dhe Mesihun (Isain)

birin e Merjemes, për zota pos All-llahut, ndërsa ata nuk janë urdhëruar për tjetër

(nga pejgamberët) pos për adhurimin ndaj All-llahut Një, e që nuk ka të adhuruar

tjetër pos tij. i lartë është Ai nga ajo çka i shoqërojnë”.

Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) këta që u pasuan i quajti zotëra sepse ata nxorrën

ligje pos ligjit të All-llahut, e pasuesit e tyre i quajti robër të tyre nga shkaku se ata iu

gunjëzuan atyre dhe i respektuan në kundërshtim të ligjit të All-llahut (subhanehu ue

teala).

Adij ibën Hatimi (radijAllahu anhu) i tha Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Por,

ata nuk i adhuruan ata?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia ktheu:

“Përkundrazi, ata ua ndalonin të lejuarën dhe ua lejonin të ndaluarën e këta i

respektonin, ky është adhurimi i tyre”.[1]

Nëse e kuptove këtë, tani dije se për atë i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut dhe nuk

dëshiron të gjykohet para ligjit të All-llahut dhe të Dërguarit të Tij, kanë ardhur ajete që

mohojnë imanin e tij dhe ajete që tregojnë kufrin, padrejtësinë dhe mëkatin e tij.

Lloji i parë, që mohojnë imanin e tij: All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “A i vure re

_______________________

[1] Tirmidhiu [3095], dhe Shejhul Islam Ibën Tejmiju ka thënë se hadithi është hasen, në librin

Kitabul iman fq. 67.


ata që mendojnë se besuan atë që të zbriti ty, dhe atë që zbriti para teje, se si

dëshirojnë mes tyre të gjykojë taguti (djalli), e duke qenë se janë urdhëruar që të

mos e besojnë atë. E djalli dëshiron t'i humbë në pafundësi. Kur u thuhet atyre:

“Ejani (për të gjykuar) te ajo që e zbriti All-llahu dhe te i dërguari!” i sheh se si

dyftyrëshit ta kthejnë shpinën. E qysh do të jetë (gjendja e tyre) kur t'i godasë ata

ndonjë e keqe, e shkaktuar nga vetë duart e tyre, e pastaj vijnë te ti (për t'u

arsyetuar) dhe betohen në All-llahun: “Ne nuk patëm tjetër qëllim , vetëm afrime

pajtim ” (e jo refuzim in e gjykimit tënd). Ata janë për të cilët e di All-llahu çka m

bajnë në zemrat e tyre. Po ti hiqu tyre, tërhiqu vërejtjen (për hipokrizi) dhe thuaju

fjalë që lënë përshtypje në veten e tyre. Ne nuk dërguam asnjë të dërguar vetëm

që me urdhërin e All-llahut t'i bëhet respekt (nga njerëzit) atij. E sikur të vinin ata

te ti, pasiqë ta kenë dëm tuar veten e tyre (nuk kanë pranuar gjykimin tënd), e të

kërkonin ata vetë ndjesë te All-llahu, e edhe i dërguari të kërkojë ndjesë për ta,

ata do të kuptonin se All-llahu pranon pendim in dhe është mëshirues. Për Zotin

tënd jo, ata nuk janë besimtarë (të asaj që të zbriti ty as të asaj para teje) derisa të

mos të zgjedhin ty për të gjykuar në atë konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykim it

tënd) të mos ndiejnë pakënaqësi nga gjykim i yt dhe derisa të mos nënshtrohen

sinqerisht”. [en-Nisa: 60-65].

Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) keta njerëz që pretendojnë se janë besimtarë e në të

vërtetë janë munafikë, në këto ajete i cilësoi me ca cilësi:

Një: Dëshirojnë që gjykimi të jetë te taguti, e tagut quhet çdo gjë që kundërshton ligjin e

All-llahut dhe të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sepse kundërshtimi i ligjit të

All-llahut është tirani dhe kalim i kufijve të Atij, të Cilit i takon gjykimi i përhershëm, All-

llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Ja, vetëm Atij i takon krijim i dhe sundim i. i

madhëruar është All-llahu, Zoti i botëve”. [el-A’raf: 54].

Dy: Kur të thirren për gjykim me ligjin e All-llahut dhe të Dërguarit, ata pengojnë dhe

kthjenë shpinën.

Tre: Kur i godet ndonjë e keqe për shkak të punëve të tyre, (sikurse kur e pranojnë

gabimin) vijnë dhe thonë se ata nuk kanë dashur gjë të keqe, por kanë dashur mirësi dhe

pajtim. Siç është halli i atyre që sot i refuzojnë ligjet Islame dhe gjykojnë me ligje tjera që

janë në kundërshitm me ato të Islamit, dhe arsyetohen se ajo është mirësi dhe pajtim me

aktualitetin e kohës.

Më tej, All-llahu ua ka tërheq vërejtjen këtyre pretenduesve të besimit, të cilësuar me

këto cilësi, se Ai (subhanehu ue teala) e din atë që ata e fshehin në zemrat e tyre, i din

ato gjëra të cilat janë në kundërshtim me fjalët e tyre.

Ashtuqë e urdhëroi të Dërguarin që t’i këshillojë ata dhe t’u thotë fjalë të mëdhaja, të

cilat do t’u lënë përshtypje në vetet e tyre.


Pastaj sqaroi All-llahu (subhanehu ue teala) se urtësia e dërgimit të Dërguarit është që ai

(i Dërguari) të jetë i respektuar dhe i pasuar (nga njerëzit) e jo dikush tjetër, sadoqë të

kenë mendime të forta apo arritje të larta.

E në fund All-llahu (subhanehu ue teala) u betua në Zotërimin e Tij, cilësi kjo, e cila është

prej më të veçantave të Tij, u betua në të duke treguar edhe nje herë se besimi nuk është

i drejtë përpos me tre kushte:

I pari: Gjykimi prej çdo mospajtimi të kthehet te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem).

I dyti: Gjykimi i tij të pranohet me zemërgjërësi, dhe të mos ndihet kurrfarë pakënaqësie

apo ngushtimi nga ai gjykim.

I treti: Të jetë nënshtrimi i plotë ndaj atij gjykimi, duke pranuar atë që ka gjykuar ai dhe

duke e praktikuar të njëjtin, duke mos e vonuar apo shtrembëruar.

Lloji i dytë, si p.sh. këto ajete: “...E kush nuk gjykon me atë që e zbriti All-llahu, ata

janë kafira”. [el-Maide: 44]; “...E kush nuk gjykon sipas asaj që zbriti All-llahu, ata

janë zullum qarë (të padrejtë)”. [el-Maide: 45] dhe: “...E kush nuk gjykon sipas asaj

që All-llahu e zbriti, të tillët janë mëkatarë”. [el-Maide: 47].

Me këto tre cilësi a mundet që të përshkruhet një person?

D.m.th. që secili i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala) është kafir,

zullumqar dhe mëkatar, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) kafirat në ajete tjera i ka

përshkruar si zullumqarë dhe mëkatarë, ka thënë: “...e kafirat janë ata zullumqarët”.

[el-Bekare: 254]; dhe ka thënë: “...Ata mohuan All-llahun dhe të Dërguarin, e vdiqën

duke qenë mëkatarë”. [et-Teube: 84].

Pra, secili kafir a është zullumqar dhe mëkatar?

Apo, me këto cilësi mundet të cilësohen dy të ndryshëm, varësisht prej asaj se çka e ka

shtyrë atë të mos gjykojë me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala)?

Kjo e dyta, sipas mendimit timështë më e drejtë.

Pra, themi: Kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut duke e zënë këtë si gjë të vogël, apo

duke e nënçmuar, apo duke besuar se ndonjë ligj tjetër është më i shëndoshë ose më i

dobishëm se ky ligj... ky njeri është kafir dhe i dalur nga Islami.

Prej këtyre njerëzve janë ata të cilët vejnë ligje të reja që janë në kundërshtim me ligjet e

Islamit dhe i bëjnë ato planprogram, të cilit duhet përmbajtur.

Sepse këta njerëz, nuk i kanë nxjerrë këta ligje përpos duke besuar se këto janë më të

shëndosha dhe më të dobishme për njerëzinë.


Dihet shumë mirë logjikisht dhe natyrisht se njeriu nuk largohet nga një rrugë në rrugë

tjetër, përveç kur e sheh se rruga tjetër është më e dobishme sesa ajo në të cilën ka qenë.

Kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut, mirëpo jo që e konsideron këtë si gjë të vogël, as

që e nënçmon, e as që beson se ndonjë ligj tjetër është më i shëndoshë apo më i

dobishëm, por gjykon me ligj tjetër duke dashur të mbisundojë tjetrin apo duke u

hakmarrur për vete etj., ky është zullumqar dhe nuk është kafir.

Poashtu zullumi i këtij është shkallë-shkallë, varësisht se çfarë metoda përdorë gjatë

sundimit të tij.

E kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut, jo duke e konsideruar ligjin e All-llahut si gjë të

vogël, as duke e nënçmuar e as duke besuar se ndonjë ligj tjetër është më i shëndoshë

apo më i dobishëm, por gjykon me ligj tjetër duke dashur që të bëhet i dashur te populli,

që të arrijë respektin te njerëzit, për ryshfet apo gjëra tjera nga të mirat e dunjasë, ky

është fasik, mëkatar e nuk është kafir, poashtu mëkati i këtij është shkallë-shkallë,

varësisht se me çfarë metoda e kryen gjykimin e tij.

Shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah) lidhur me ata që i konsideruan ahbarët dhe

ruhbanët për zotëra pos All-llahut, thotë se ata janë dy lloj:

Njëri: Ata njerëz që e kanë ditur se ata (ahbarët dhe ruhbanët) e kanë ndryshuar fenë e

All-llahut (subhanehu ue teala) dhe iu besuan në këtë ndryshim si dhe pranuan lejimin e

të ndaluarës dhe ndalimin e të lejuarës, për shkak të pasimit të kryetarëve të tyre duke e

ditur se me këtë kanë kundërshtuar fenë e All-llahut.

Kjo është kufër, dhe këtë e ka quajtur kështu All-llahu dhe i Dërguari i Tij.

Tjetri: Ata që besojnë se lejimi i të ndaluarës dhe ndalimi i të lejuarës nuk lejohet,

mirëpo i kanë pasuar kryetarët e tyre, dhe me këtë kanë bërë mëkat ndaj All-llahut


Puna e këtyre është njësoj sikurse e atyre muslimanëve, të cilët bëjnë mëkate dhe e dijnë

se ato janë mëkate.

Pra, dispozita e këtyre është e njëjtë me dispozitën e mëkatarëve në përgjithësi.

P-69: Ç’është hukmi i therrjes që bëhet për afrim te dikush tjetër pos All-llahut? Dhe, a

lejohet të hahet nga ai m ish?

Përgjigje: Therrja për dikënd tjetër pos All-llahut është shirk i madh, sepse therrja është

ibadet, dhe për këtë ka urdhëruar All-llahu (subhanehu ue teala): “Andaj, ti falu dhe

prej kurban për hirë të Zotit tënd”. [el-Kevther: 2], dhe ka thënë: “Thuaj: “Namazi im,

kurbani im , jeta ime dhe vdekja ime janë thjesht për All-llahun, Zotin e botëve. Ai


nuk ka shok (nuk adhuroj tjetër). Me këtë jam i urdhëruar dhe jam i pari i

muslimanëve (i pari që pranoj dhe bindem )”. [el-En’am: 162-163].

Ai që therr jo për All-llahun, ai është mushrik dhe i dalur nga Islami –All-llahu na ruajtë-,

pa marrë parasysh se a e ka bërë këtë për ndonjë melek prej melaqeve, për ndonjë

pejgamber, kryetar, evlija apo për ndonjë dijetar, e tëra kjo është shirk dhe nxjerrës prej

Islamit.

Obligime ka njeriu që t’i ketë frikë All-llahut (subhanehu ue teala) dhe të mos e sjellë

veten e tij në shirk, për të cilin All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...ai që i

përshkruan Zotit shok, All-llahu ia ka ndaluar (ia ka bërë haram ) atij xhennetin

dhe vendi i tij është zjarri. Për zullum qarët nuk ka ndihmës”. [el-Maide: 72].

Poashtu edhe ngrënia nga ky mish është haram, i ndaluar, sepse ajo është bërë jo për All-

llahun.

do gjë e cila pregatitet jo në emër të All-llahut apo therret për idhuj është e ndaluar.

Këtë na e ka treguar All-llahu (subhanehu ue teala) në ajetin e tretë të sures el-Maide::

“Juve u janë ndaluar (t'i hani): ngordhësira, gjaku, m ishi i derrit, ajo që therret jo

në em rin e All-llahut, e furm ja, e mbytura, e rrëzuarja, e shpuarja (nga briri i

tjetrës), ajo që e ka ngrënë egërsira, përveç asaj që arrini ta therrni (para se të

ngordhë), ajo që është therrur në NUSUB[1]...”.

Këto kafshë të therrura jo në emër të All-llahut janë që nuk lejohet ngrënia e mishit të

tyre.

P-70: Ç’është hukmi i atij i cili bën shaka me fjalë në të cilën fjalë ka tallje me All-llahun,

Resulull-llahun apo me fenë Islame?

Përgjigje: Kjo vepër, tallja me All-llahun, Resulull-llahun, Librin e Zotit apo me Islamin,

edhe nëse është shaka ose bëhet me qëllim që të qeshin të tjerët është kufër dhe

dyftyrësi.

Kjo është e njëjta gjë që ndodhi njëherë në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) kur disa njerëz thanë: “Nuk kemi parë njerëz që më së tepërmi kujdesen për

barqet e tyre, që gënjejnë më tepër dhe që frigohen në betejë më së tepërmi sesa

lexuesit tanë”. D.m.th. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokët e tij më të

ditur.

Për këta njerëz zbritën këto ajete: “E nëse i pyet ti ata (përse tallen), do të thonë: “Ne

vetëm jem i m ahnitur e dëfruar”. [et-Teube: 65]. Ngase ata erdhën te Resulull-llahu

_____________________

[1] Nusub: altarë guri ku bëhet kurban në emër të idhujve, Xhinn:ëve, melekëve, njerëzve të

shquar, shenjtorëve etj. (sh.p.)


(salAllahu alejhi ue selem) dhe thonin: “Ne ishim duke bërë bisedë gjatë udhëtimit

dhe donim ta çlodhemi nga rruga, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u

thonte atë që All-llahu (subhanehu ue teala) e urdhëroi t’u thotë atyre: “A me All-

llahun, librin dhe të dërguarin e Tij talleni? Mos kërkoni fare ndjesë, ju pasiqë

(shpallët se) besuat, keni bërë kufër”. [et-Teube: 65-66].

ështja e Zotit, pejgamberllëkut, shpalljes dhe fesë janë çështje të nderuara, dhe nuk i

lejohet askujt t’i nëpërkëmbë ato duke u tallur ose duke i nënçmuar ato, e nëse bën diç

të tillë ai është kafir.

Sepse kjo aludon në mosseriozitetin e tij me Zotin, të dërguarit e Tij, Librat e Tij dhe me

ligjin e Tij.

Ai i cili bën këtë e ka obligim të pendohet nga kjo vepër, sepse kjo është dyftyrësi, andaj

duhet të pendohet, të kërkojë falje, të përmirësohet dhe të vendosë në zemrën e tij frikën

nga All-llahu (subhanehu ue teala) madhërimin e Tij, përulësinë dhe dashurinë ndaj Tij.

E All-llahu jep sukses.

P-71: Ç’është hukmi i lutjes së varrezave?

Përgjigje: Lutja (duaja) është dy sish:

Një: Lutje adhurimi si p.sh. namazi, agjërimi si dhe ibadete tjera. Pra, kur njeriu falet apo

kur agjëron, ky me këtë faktikishte lutë All-llahun që t’ia falë mëkatet, ta shpëtojë prej

dënimit të Zjarrit dhe t’i dhurojë nga shpërblimet e Tij.

Në këtë aludon fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): “Zoti juaj ka thënë: “Më thirrni

Mua, Unë ju përgjigjem , e ata që nga mendjemadhësia i shm angen adhurimit ndaj

Meje, do të hyjnë të nënçm uar në Xhehennem ”.

Pra, lutjen e quajti ibadet (adhurim), e kush ia drejton ndonjërën prej ibadeteve dikujt

tjetër pos All-llahut (subhanehu ue teala) ai ka bërë kufër dhe ka dalur prej Islamit.

Nëse njeriu i përkulet apo i bën sexhde dikujt duke e madhëruar atë ashtu si e madhëron

All-llahun në ruku dhe sexhde, ky njeri bëhet mushrik dhe del prej Islamit.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga kërrusja gjatë

takimit me ndonjë të dashur, me këtë, duke e penguar arritjen deri te shirku.

E pyetën për njeriun i cili takon vëllain e tij, a lejohet te kërruset për të?

Tha: Jo.

E ajo që e bëjnë disa injorantë, kur kërrusen duke të përshëndetur është gabim, dhe ti e

ke obligim t’i sqarosh atij se kjo është gabim dhe ta ndalosh nga kjo gjë.


Dy: Lutje kërkimi, e kjo nuk është e tëra shirk, këtu duhet sqarim:

Së pari: Nëse i luturi është gjallë dhe mundet ta kryejë kërkesën tënde, kjo nuk është

shirk, sikur të thuash: ‘Më jep ujë’ atij që mundet të të jep. Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka thënë: “Kush ju thërret (ju lutë), përgjigjuni atij”.[1]

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe kur të afërmit, jetimët dhe të varfurit

ndodhen aty në kohën e ndarjes (së trashëgimisë), jepuni edhe atyre nga

pasuria...”. [en-Nisa: 8].

Pra, nëse i varfuri e zgjatë dorën dhe thotë: “Më jep”, kjo është e lejuar, siç e pamë nga

ajeti i lartëcituar.

Së dyti: Nëse i luturi është i vdekur, është shirk dhe dalje nga feja të lutet ai.

Për fat të keq, në disa vende të muslimanëve ka njerëz që besojnë se filani i varrosur në

filan varrin, të cilit i ka mbetur trupi apo e ka ngrënë toka, mund të të bëjë dobi ose dëm,

se mundka që t’i jep fëmijë atij që nuk ka.

Kjo –All-llahu na ruajtë- është shirk i madh dhe nxjerr nga feja.

Miratimi i kësaj është më e keqe sesa miratimi i pirjes së alkoolit, prostitucionit,

homoseksualizmit, sepse ajo quhet miratim i kufrit dhe jo miratim vetëm i mëkatit.

E lusim All-llahun (subhanehu ue teala) që ta përmirësojë gjendjen e muslimanëve.

P-72: N dodhë që dikush të kërkojë ndihmë nga dikush tjetër pos All-llahut dhe supozon

se është evlija. Pra, cilat janë shenjat e evlijave?

Përgjigje: Shenjat e evlijave, All-llahu (subhanehu ue teala) i ka sqaruar në ajetin: “Ta

keni të ditur se të dashurit e All-llahut (evliatë) nuk kanë frikë (në botën tjetër) e

as kurrfarë brengosje? (Ata janë ata) Të cilët besuan dhe kishin frikë All-llahun”.

[Junus: 62-63].

Këto pra janë shenjat e miqësisë, evlijallëkut, dashamirësisë: besimi në All- llahun

(subhanehu ue teala) dhe frikërespekti ndaj Tij.

Kush është besimtar dhe i devotshëm, është evlija i All-llahut, e ai i cili i bën shirk All-

llahut (subhanehu ue teala) ai nuk është mik e evlija i All-llahut, por është armik i All-

llahut.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Kush është arm ik i All-llahut, i engjëjve të

Tij, i të dërguarve të Tij, i Xhibrilit dhe i Mikailit, All-llahu pa dyshimështë arm ik i

mosbesimtarëve”. [el-Bekare: 98].

_____________________

[1] Buhariu, në kuptim të tij [5173] dhe Muslimi [1429].


Pra, secili që lutë tjetërkënd pos All-llahut, kërkon ndihmë nga dikush tjetër për gjërat

që nuk mund t’i kryen pos All-llahu, ai njeri është mushrik, kafir e nuk është evlija edhe

nëse e pretendon atë.

Pretendimi i tij është i rrejshëm, sepse ai është larg teuhidit, besimit dhe devotshmërisë,

e këto gjëra padyshim se janë shkatërruese të miqësisë me All-llahun (evlijallëkut).

Këshilla ime për vëllezërit e mi muslimanë është që mos të mashtrohen me këta njerëz,

dhe si bazë për këtë ta kenë Librin e All-llahut dhe sunnetin e vërtetë të Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) ashtuqë shpresimi dhe mbështetja e tyre të jenë vetëm në All-

llahun (subhanehu ue teala) ashtuqë të jenë të bindur dhe të qetësuar në këtë besim si

dhe t’i ruajnë pasuritë e tyre nga rrëmbimi i atyre llafazanëve.

Poashtu, me pasimin e Kur'anit dhe sunnetit lidhur me këso lloj çështje, arrijmë që këta

njerëz t’i largojmë nga vetëpëlqimi i tyre.

Ata të cilët vetvetet herë i quajnë zotërinj e herë i quajnë evlija, e nëse pak më tepër

thellohesh dhe mendon rreth gjendjes së tyre, e sheh se ata janë larg zotërisë dhe larg

evlijallëkut.

Mik i vërtetë i All-llahut (evlija) është ai i cili është larg thirrjes së njerëzve që të shkojnë

pas tij, ta madhërojnë, t’i përkulen apo diç të ngjashme.

Atë e sheh si besimtar të vërtetë, i devotshëm, i fshehur- nuk dëshiron ta reklamon

veten, nuk dëshiron që të jetë i njohur, nuk dëshiron që njerëzit t’i kthejnë shikimet kah

ai apo të lidhen për të, në frikë apo shpresim.

Vetë fakti, kur njeriu dëshiron që të tjerët ta madhërojnë, nderojnë, respektojnë, të

lidhen për të dhe të jetë vendkthim për ta, kjo në realitet është në kundërshtim me

devotshmërinë dhe miqësinë me All-llahun (subhanehu ue teala).

Mu për këtë edhe kanë ardhur kërcnime të ashpra për atë i cili kërkon dituri me qëllim

që t’i nënçmon të paditurit, t’u bëjë konkurrencë të diturve apo për tu kthyer fytyrat e

njerëzve kah ai. Kemi për qëllim fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem):

“...apo për t’u kthyer fytyrat e njerëzve kah ai...”.[1]

Ata që pretendojnë se janë evlija dhe dëshirojnë që njerëzit t’i kthejnë fytyrat kah ata,

ata janë njerëzit më të largët nga miqësia e All-llahut (subhanehu ue teala) (evlijallëku).

Edhe një herë i këshilloj vëllezërit e mi muslimanë që mos të mashtrohen me çiftin e

këtyre njerëzve, çdoherë t’i kthehen Librit të All-llahut dhe sunnetit të të Dërguarit,

ndërsa dëshirat dhe shpresat e tyre t’i lidhin vetëm për All-llahun (subhanehu ue teala).

________________________

[1] Tirmidhiu [2654].


P-73: Ç’është sihri (magjia) dhe a lejohet të mësohet ai?

Përgjigje: Dijetarët gjuhësisht sihrin e kanë definuar kështu: “ do gjë që fshihet dhe

nuk duket shkaku i saj”. Ashtuqë kanë ndikim të fshehtë, të cilin nuk mund ta vërejnë

njerëzit tjerë.

Në këtë kuptim hyn edhe astrologjia dhe falli, e poashtu mund të hyn edhe oratoria, siç

ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Me të vërtetë oratoria ka

magji”.[1]

Ndërsa terminologjikisht disa dijetarë e kanë definuar kështu: “Yshtje, hajmali dhe

lidhje nyjesh, të cilat ndikojnë në zemra, mendje dhe trupëra, ashtuqë grabisin

trunjët, nxisin dashuri dhe urrejtje mes bashkëshortëve, sëmurin trupin si dhe

grabisin të menduarit e personit”.

Mësimi i sihrit është i ndaluar, haram, bile mund të jetë edhe kufër kur bëhet me anë të

djajve.

All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “E ndoqën atë që thonin djajt në kohën e

sundim it të Sulejmanit. Por Sulejm ani nuk ishte i pafé, djajt ishin të pafé, sepse u

mësonin njerëzve magjinë. (Ndoqën) Edhe çka u zbriti në Babil dy engjëjve,

Harutit dhe Marutit. E ata të dy nuk i mësonin askujt (magjinë) para se t'i thonin:

“Ne jem i vetëm sprovë, pra mos u bën i pa fé!” E, mësonin (njerëzit) prej atyre

dyve atë (magji) me çka ndanin burrin prej gruas së vet, por pa lejën e All-llahut

me atë askujt nuk mund t'i bënin dëm dhe ashtu mësonin çka u sillte dëme nuk u

sillte dobi atyre. E ata (jehuditë) e kanë ditur se ai që (hodhi librin) dhe zgjodhi

atë (magjinë), ai në botën tjetër nuk ka ndonjë të drejtë (në mëshirën e Zotit)”. [el-

Bekare: 102].

Pra, të mësuarit e këtij sihri është kufër, e poashtu edhe përdorimi i tij është kufër,

zullum dhe armiqësi ndaj njerëzve.

Mu për këtë, magjistari duhet të mbytet, ose për kufrin që ka bë ose për dëmtimin e

njerëzve.

Nëse magjia e tij është në atë gradë saqë e arrin kufrin, ai vritet si kafir, e nëse nuk e

arrin kufrin ai vritet në mënyrë që mos t’i dëmtojë njerëzit.

P-74: A lejohet të nxisim dashuri mes bashkëshortëve me magji?

Përgjigje: Kjo gjë është haram, nuk lejohet. Të cilën gjë e quajnë bashkim dhe të

kundërtën e quajnë ndarje, e cila poashtu është haram.

________________________

[1] Buhariu [5146].


Poashtu mund të jetë edhe kufër e shirk. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E ata

të dy nuk i mësonin askujt (magjinë) para se t'i thonin: “Ne jem i vetëm sprovë,

pra mos u bën i pa fé!” E, mësonin (njerëzit) prej atyre dyve atë (magji) me çka

ndanin burrin prej gruas së vet, por pa lejën e All-llahut me atë askujt nuk mund

t'i bënin dëm dhe ashtu mësonin çka u sillte dëme nuk u sillte dobi atyre. E ata

(jehuditë) e kanë ditur se ai që (hodhi librin) dhe e zgjodhi atë (magjinë), ai në

botën tjetër nuk ka ndonjë të drejtë (në mëshirën e Zotit)”. [el-Bekare: 102].

P-75: Ç’është falli? Dhe a lejohet që të shkohet te fallxhorët?

Përgjigje: Falli është kërkim i të vërtetës me gjëra që nuk kanë bazë.

Në kohën e injorancës (xhahilijetit) këtë vepër e bënin disa njerëz të cilët kishin lidhje

me djajt, të cilët djaj vjedhnin lajme nga qielli dhe u tregonin këtyre njerëzve.

Pasiqë e merrnin këtë lajm nga djajt, ata pastaj i mveshnin atij lajmi edhe fjalë të tjera, e

në fund ua thonin njerëzve tjerë.

E kur ndodhte diç që ishte në pajtim me lajmërimin e tyre (fallxhorëve), shumë njerëz u

mashtronin dhe për çdo mospajtim apo lajmërim për të ardhmen u kthenin tek ata.

Për këtë themi: Fallxhor është ai i cili lajmëron për gjërat e fshehta në ardhmëri.

Ata që shkojnë te fallxhorët janë tre lloj:

Një: Që shkojnë te fallxhori, e pyesin por nuk i besojnë, kjo është haram.

Dënimi për këtë person është se nuk i pranohet namazi katërdhjetë ditë, siç na ka

treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Kush shkon tek falltori dhe e pyet,

nuk i pranohet namazi katërdhjetë ditë (apo katërdhjetë netë)”.[1]

Dy: Që shkojnë tek fallxhori, e pyesin dhe i besojnë në atë që thotë, kjo është kufër, sepse

i ka besuar në pretendimin e tij se ai e din gajbin (të fshehtat).

E pohimi se njerëzit e dijnë gajbin është përgënjeshtrim i fjalës së All-llahut (subhanehu

ue teala): “Thuaj: “Askush veç All-llahut as në qiejt, as në tokë nuk e di të fshehtën”.

[en-Nemël: 65].

Për këtë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush shkon te

fallxhori dhe i beson në atë që thotë, ai ka mohuar atë që i është zbritur

Muhammedit”.[2]

_________________________

[1] Muslimi [2230].

[2] Tirmidhiu [135], Ibën Maxhe [639], dhe Albani në librin “Irvaul Galil” [6817] thotë se

hadithi është sahih.


Tre: Që shkojnë te fallxhori, e pyesin për ta provokuar atë dhe për t’ua sqaruar njerëzve

realitetin e tij, se e gjithë ajo është humbje, maskim dhe gënjeshtër.

Në këtë vepër s’ka gjë të keqe. Argument për këtë është rasti kur Ibën Sajjadi i erdhi

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

paramendoi diçka në vetvete dhe e pyeti: “Çka kam fshehur nga ti?” Tha: Tym.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Largohu, se kurrë nuk do të të rritet

nami”.

Këto pra, janë llojet e atyre që shkojnë te fallxhorët:

Një: Që shkojnë, e pyesin dhe nuk i besojnë dhe nuk kanë për qëllim sqarimin e realitetit

të tij, kjo është e ndaluar dhe dënim për këtë është se nuk i pranohet namazi katërdhjetë

ditë.

Dy: Që e pyesin dhe i besojnë, kjo është kufër. Ai person duhet të pendohet dhe të

kthehet në besimin e All-llahut, përndryshe vdes si kafir.

Tre: Që shkojnë për ta pyetur me qëllim të provokimit dhe sqarimit të realitetit të tij. Në

këtë nuk ka gjë të keqe.

P-76: Ç’është hukm i i atij ibadeti që është i përzier me ‘rija’ (punë sa për sy e faqe)?

Përgjigje: Për hukmin e ibadetit që është i përzier me rija themi se ajo ndodhë në tri

aspekte:

Aspekti i parë: Kur, që nga fillimi, si shtytës në bërjen e ibadetit të jetë vetë rijaja, sikur

që ai i cili ngritet për tu falur për ta parë njerëzit dhe ta lëvdojnë për këtë vepër. Në këtë

rast ibadeti është i kotë.

Aspekti i dytë: Kur rijaja përzihet me ibadetin gjatë kryerjes së tij, d.m.th. shtytës i

ibadetit në fillim ka qenë sinqeriteti ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) e më pas i vije

shejtani dhe e nxitë që ibadetin ta bëjë për sy e faqe.

Ky ibadet nuk shpëton nga këto dy gjendje që vijojnë:

Gjendja e parë: Kur fillimi i ibadetit nuk ka lidhje të ngushtë me fundin e tij, ashtuqë

fillimi i këtij ibadeti është i vërtetë, mirëpo fundi i tij është i kotë.

P.sh. Një njeri ka 1000 denar dhe dëshiron t’i jep sadaka për hirë të All- llahut, dhe i jep

500 denarë me qëllim të pastër, e 500 të tjerat i jep sa për sy e faqe.

Këtu pra, sadakaja e parë e tij është e pranuar e pjesa tjetër është sadaka e kotë, nga

shkaku i përzierjes së nijeteve.

Gjendja e dytë: Kur fillimi dhe fundi i ibadetit janë të lidhura ngushtë, e në


këtë rast njeriu nuk shpëton prej dy çështjeve:

Çështja e parë: Të mundohet ta refuzon rijanë, të mos qetësohet me të dhe

ta urren. Në këtë rast rijaja nuk ndikon gjë, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ka thënë: “All-llahu ia falë këtij ummeti atë që u flet shpirti i tyre (prej të

këqijave), përderisa nuk e shqiptojnë atë apo e praktikojnë”.[1]

Çështja e dytë: Të qetësohet në këtë rija dhe të mos mundohet ta refuzojë, në këtë rast i

tërë ibadeti i tij është i kotë, sepse fillimi dhe fundi janë të lidhura ngushtë.

Shembull për këtë: kur njeriu fillon namazin me sinqeritet për All-llahun, e në rekatin e

dytë i paraqitet dëshira për tu treguar para të tjerëve, në këtë rast i prishet i tërë namazi,

për shkak të lidhjes së ngushtë të fillimit dhe fundit të këtij ibadeti.

Aspekti i tretë: T’i paraqitet rijaja pas mbarimit të ibadetit, kjo nuk ndikon në ibadetin

dhe nuk e prishë atë, sepse ibadeti është kryer në mënyrë të plotë dhe nuk prishet me

paraqitjen e rijasë.

Nuk konsiderohet rija kur njeriu gëzohet se të tjerët e dijnë se ky bën ibadet, sepse kjo i

është paraqitur pas kryerjes së ibadetit.

Poashtu nuk quhet rija gëzimi i njeriut me veprat e tij të mira, sepse kjo është argument

për besimin e tij, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush gëzohet për

të mirat që i bën dhe dëshprohet për të këqijat, ky është besimtar”.[2]

Poashtu, kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është pyetur për këtë, ka thënë:

“Ky është përgëzim i parakohshëm për besimtarin”.

P-77: A lejohet betim i në Mus’haf?

Përgjigje: Për këtë pyetje mendoj se duhet dhënë përgjigje më të gjërë, nga shkaku se

betimi në diçka tregon madhështinë e asaj gjëje, një madhështi të posaçme të cilën e

ndien edhe ai që betohet.

Mu për këtë shkak nuk lejohet që dikush të betohet pos në emër të All-llahut (subhanehu

ue teala) në ndonjë prej emrave të Tij apo në ndonjë prej cilësive të Tij.

Mund të thotë: Pasha All-llahun do të bëjë... pasha Zotin e Qabes do të bëjë... pasha

Krenarinë e All-llahut do të bëjë, dhe kështu me rradhë.

E mus’hafi përmban Fjalën e All-llahut, fjala e All-llahut është prej cilësive të Tij.

_____________________

[1] Buhariu dhe Muslimi [127]

[2] Tirmidhiu [2195]


Kjo cilësi është cilësi e Tij qenësore (dhatijeh) dhe veprore (fi’lijeh).

Sepse kur vështrojmë në esencë, e shohim se All-llahu vazhdimisht ka qenë dhe do të

jetë i cilësuar me këtë cilësi, ngase Të folurit është Plotësi (kemal).

Nga ky aspekt po e shohim se Të folurit e Tij është prej cilësive të Tij qenësore sepse All-

llahu (subhanehu ue teala) çdoherë ka qenë dhe do të jetë Folës dhe Veprues i asaj që

dëshiron.

E kur vështrojmë në veprat e Tij, e shohim se ajo është prej cilësive të Tij veprore, ngase

Ai flet kur të dojë. Ai ka thënë: “Kur Ai dëshiron ndonjë send, urdhëri i Tij është

vetëm t'i thotë: “Bëhu!” Ai menjëherë bëhet”. [Ja Sin: 82].

Në këtë ajet, Të Folmen e lidhi me Dëshirën e Tij, dhe kjo është argument se

Të Folurit e All-llahut është e lidhur ngushtë me dëshirën e Tij (subhanehu ue teala).

Argumentet për këtë çështje janë tepër të shumta.

Poashtu fjala e Tij shkakton ndodhjet ashtu siç e Din Urtësia e Tij.

Me këtë e kuptojmë se mendim i kotë është ajo që thonë disa “se fjala e All-llahut është

e përhershme, nuk mund të jetë e lidhur me Dëshirën e Tij, ajo (Fjala) është

kuptim që ndodhë në Veten e Tij dhe nuk është ajo gjë të cilën e dëgjon personi, të

cilit i flet All-llahu (subhanehu ue teala)”, ky pra, është mendim i kotë.

Shkaku se pse kanë thënë kështu, është se ata Fjalën e All-llahut që dëgjohet[1] kanë

thënë se është e krijuar.

Shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah) në këtë temë ka shkruar një liber që njihet

me emrin “et-Tis’inijeh – Nëntëdhetëshja”.

Në këtë libër ka sqaruar gabimin e këtij mendimi nga nëntëdhjetë aspekte.

Pasiqë mus’hafi përmban fjalë të All-llahut, e fjala e All-llahut është prej cilësive të Tij,

atëherë themi se lejohet betimi në Mus’haf, sikur të thotë njeriu: “Pasha Mus’hafin” dhe

të ketë qëllim atë që gjindet në të.

Në këtë kanë treguar qartë fukahatë[2] e medhhebit Hanbelij.

Mirëpo, prapseprap më së miri është që njeriu të betohet me diç që nuk i habit të tjerët,

më mirë është të betohet në emër të All-llahut, pra, të thotë “pasha All-llahun”, “pasha

________________________

[1] “Që dëgjohet”- autori me këtë ka qëllim , rastet kur All-llahu (subhanehu ue teala) u ka folur

disa pejgamberëve siç janë Musai dhe Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem), si dhe kur

dëgjohet lexim i i Kur'anit Famëlartë.(sh.p)

[2] Fukaha është shumësi i fjalës Fekih që d.m .th. njeri që ka kuptim në jurispudencën Islame.

(sh.p)


Zotin e Qabes”, “Pasha Atë në dorë të Të Cilit është shpirti im”, si dhe betime tjera të

cilat nuk janë të habitshme për njerëzit e thjeshtë.

Sepse tu flasish njerëzve me atë që e dinë dhe janë të qetë në të është më mirë dhe më e

udhës.

Pasiqë treguam se betimi bëhet vetëm në emër të All-llahut, në emrat dhe cilësitë e Tij,

po tregojmë se nuk i lejohet askujt që të betohet në dikënd tjetër, as në emër të Resulull-

llahut (salAllahu alejhi ue selem) as Xhibrilit (salAllahu alejhi ue selem) as të Qabes dhe

askujt tjetër prej krijesave.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush ka ndërmend të betohet, le

të betohet në All-llahun ose le të heshtë”[3]. Poashtu ka thënë: “Kush betohet jo në

All-llahun, ka bërë kufër ose shirk”.[4]

Kur dikush dëgjon dikënd duke u betuar në pejgamberin, jetën e pejgamberit apo ne

jetën e dikujt tjetër, le ta ndalojë nga kjo vepër dhe le t’ia sqarojë se kjo vepër është

haram, nuk lejohet.

Mirëpo, gjatë ndalimit dhe sqarimit le të veprojë me urtësi ashtuqë të jetë i butë, i lehtë

dhe me respekt ndaj personit të cilin dëshiron ta këshillojë dhe ta largojë nga kjo gjë e

ndaluar.

Ngase disa njerëz gjatë urdhërimit apo ndalimit i kapë xhelozia, ashtuqë nervozohen,

skuqen dhe u fryhen damarët e qafës, dhe kështu ndodhë që personi të cilit i flitet

mendon se është duke e ndaluar si hakmarrje për veten e tij dhe shejtani ia vendos këtë

mendim në veten e tij dhe pastaj nuk pranon gjë.

Poqese njeriu të gjithë njerëzit i respekton ashtu si meritojnë dhe bën thirrje me urtësi,

butësi dhe fjalë të lehta, kjo do të ishte më shpresëdhënëse për ta pranuar ata këtë

thirrje.

është transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Me të vërtetë,

All-llahu jep aty ku ka butësi atë që nuk jep aty ku ka ashpërsi”.[5]

Askush nuk e ka të panjohur atë që i ndodhi Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)

kur një bedevi (katundar) hyri në xhami dhe filloi të urinojë në një pjesë të saj, e të gjithë

njerëzit e qortuan dhe i bërtitën, ndërsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i

ndaloi nga kjo.

Pasiqë e kreu nevojën, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e thirri këtë person dhe

________________________



[5] Muslimi [2593]


i tha: “Këto janë xhami, dhe në të nuk bën të futen të këqijat dhe papastërtitë,

xhamitë janë për tekbir, tesbih dhe lexim të Kur'anit”.[1]

Pastaj i urdhëroi shokët e vet që mbi atë urinë të gjuajnë një kovë uji, dhe kështu u

largua e keqja, u pastrua vendi dhe u arrit qëllimi në këshillimin e bedeviut injorant.

Kështu duhet të jemi edhe ne, në thirrjen e njerëzve në fenë e All-llahut (subhanehu ue

teala) të jemi thirrës në rrugën e All-llahut duke ndjekur rrugën më të afërt për të arritur

e vërteta në zemrat e krijesave dhe për t’i përmirësuar ata. All-llahu na ndihmoftë.

P-78: Ç’është hukm i i betim it në Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) dhe në

Qabenë? Si dhe në nderin apo fjalën, siç thotë dikush: Pasha fjalën?

Përgjigje: Betimi në Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) nuk lejohet, bile

konsiderohet prej shirkut, e poashtu edhe betimi në Qaben, nuk lejohet dhe

konsiderohet prej shirkut.

Resulull-llahu edhe Qabja janë krijesa, e betimi në çfarëdo krijese konsiderohet shirk.

Poashtu edhe betimi në nder nuk lejohet, ashtu si nuk lejohet edhe betimi në fjalë. Ngase

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush betohet jo në All-llahun, ka

bërë kufër ose shirk”[2]. Dhe ka thënë: “Mos u betoni në baballarët e juaj, kush

betohet le të betohet në All-llahun ose le të heshtë”.[3]

Por, e kemi obligim ta dimë se kur njeriu thotë: “Pasha fjalën” nuk është për qëllim

betimi në fjalë, por ka për qëllim ka garantimin, d.m.th. unë të garantoj dhe kjo është në

përgjegjësinë time.

Kjo është për qëllim me këtë fjalë. E nëse ka për qëllim betimin, atëherë ky betim nuk

lejohet, ngase nuk është betim në All-llahun.

Mirëpo ajo që më duket mua, se njerëzit kur e thonë këtë fjalë, nuk kanë për qëllim

betimin, por kanë për qëllim përgjegjësinë apo garancën.

P-79: Ç’është hukm i i atij që i bën ibadet varreve duke bërë tavaf rreth tyre, duke i lutë

ata, duke u zotuar në ata si dhe lloje tjera të ibadeteve?

Përgjigje: Kjo pyetje është pyetje e madhe, dhe përgjigjeja për të kërkon spjegim të

gjërë.

__________________

[1] Muslimi [285]




Me ndihmën e All-llahut (subhanehu ue teala) po themi: Të vdekurit që janë në varre,

janë dy grupe:

Grupi i parë: Grup të cilët kanë vdekur si musliman dhe njerëzit flasin mirë për ta, për

këta shpresohet mirësi.

Mirëpo, këta janë të nevojshëm për vëllezërit e tyre musliman që ta lusin All-llahun

(subhanehu ue teala) t’i falë dhe t’i mëshirojë.

Kjo bën pjesë në këtë ajet të përgjithshëm: “Edhe ata që kanë ardhur pas tyre e thonë:

“Zoti ynë, falna ne dhe vëllezërit tanë që para nesh u pajisën me besim dhe mos

lejo në zemrat tona farë urrejtjeje ndaj atyre që besuan. Zoti ynë T i je i butë,

mëshirues!” [el-Hashër: 10].

Ndërsa vetë ata që gjinden në varr nuk munden t’i bëjnë dobi askujt, pasiqë janë të

vdekur, eshtra ose kalbësira. Të cilët nuk munden ta largojnë të keqen nga vetja e as nga

të tjerët e poashtu nuk munden t’i sjellin dobi vetes e as të tjerëve.

Këta janë pra, të nevojshëm për dobinë e tjerëve dhe nuk munden të sjellin dobi për

askënd.

Grupi i dytë: Nga veprat e të cilëve kupton mëkatet e tyre, mëkate të cilat të nxjerrin

nga feja.

Siç është halli i atyre të cilët pretendojnë se janë evlija, se kanë njohuri nga bota e

fshehtë, se i shërojnë të sëmurët si dhe sjellin dobi me shkaqe të panjohura me shqisa e

as me sheriat.

Këta janë ata të cilët kanë vdekur si kafira, nuk lejohet lutja për ta e as të kërkohet

mëshirë për ta, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Nuk është e drejtë për

Pejgamberin e as për besimtarët të kërkojnë falje për idhujtarët, edhe nëse janë të

afërt të tyre, pasiqë ta kenë të qartë se me të vërtetë ata (idhujtarët) janë banues

të xhehennem it. Edhe lutja e Ibrahimit për babain e vet nuk ishte tjetër, pos për

shkak të një prem tim i që ia pate premtuar atij, e kur iu bë e qartë se ai ishte arm

ik i All-llahut, u largua prej tij. S'ka dyshim , Ibrahimi ishte shumë i ndieshëm dhe i

butë”. [et-Teube: 113-114].

Ata nuk i bëjnë dobi askujt dhe nuk mund ta dëmtojnë askënd, dhe nuk lejohet që dikush

të lidhet për ta. Edhe nëse ndodhë që dikush të sheh ndonjë gjë të çuditshme tek ata

sikur të ndodhë që të sheh dritë në varret e tyre, apo del ndonjë erë e mirë nga varret e

tyre etj.

Pasiqë dihet se ata kanë vdekur si kafira, kjo është prej kurthave dhe mashtrimit të

shejtanit, për tu sprovuar njerëzit me këta të varrosur.


Unë ua tërheqi vërejtjen vëllezërve të mi musliman që të lidhen në dikënd pos All-llahut


All-llahu (subhanehu ue teala) është Ai të Cilit i takon fuqia supreme në qiej dhe tokë, e

gjithë çështja kthehet tek Ai, nuk i përgjigjet lutjes së të nevojshmit pos All-llahut dhe

nuk e largon të keqen askush pos All-llahut, Ai ka thënë: “Dhe çdo të mirë që e keni,

ajo është prej All-llahut, m adje edhe kur ju godet e keqja, ju vetëm te Ai e ngritni

zërin (me lutje)”. [en-Nahël: 53].

Poashtu i këshilloj që mos ta pasojnë verbërisht askënd dhe të mos shkojnë pas hapave

të askujt, pos hapave të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Për juve shem bull më i mirë është i dërguari i All-

llahut, kuptohet për atë që shpreson në All-llahun, ditën e Fundit dhe e përmend

All-llahun shumë”. [el-Ahzab: 21]. Dhe ka thënë: “Thuaj: Nëse e doni All-llahun,

atëherë ejani pas meje që All-llahu të ju dojë”. [Ali Imran: 31].

Muslimanët e kanë për obligim që punët e atyre që pretendojnë se janë evlija, t’ua

peshojnë me atë që është në Kur'an dhe sunnet.

Nëse veprat e tij janë në pajtim me Kur'anin dhe sunnetin, atëherë mund të shpresojmë

se ai është prej evlijave, e nëse ato vepra e kundërshtojnë Kur'anin dhe sunnetin, ai

person nuk është prej evlijave.

All-llahu (subhanehu ue teala) në Kur'an na ka treguar peshoren më të drejtë për

njohjen e evlijave, ka thënë: “Dijeni se të dashurit e All-llahut (evliatë) nuk kanë

frikë (në botën tjetër) e as kurrfarë brengosje? (Ata janë ata) Të cilët besuan dhe

kishin frikë All-llahun”. [Junus: 62-63].

Ai i cili është besimtar e i devotshëm, ai është evlija, e kush nuk është kështu, nuk është

evlija. E nëse dikush ka besim dhe është i devotshëm deri diku, ky është në një gradë të

ulët të evlijallëkut.

Mirëpo, prapseprap, ne nuk themi për asnjë person konkretisht se është apo nuk është

prej evlijave, ndërsa në përgjithësi themi se ai i cili është besimtar e i devotshëm, ai

është evlija.

Duhet të dihet se ka mundësi që All-llahu (subhanehu ue teala) ta sprovojë dikënd në

këtë çështje, ndodh që njeriu të lidhet për një varr dhe e lutë atë të vdekurin ose merr

prej dheut të varrit për të fituar bereqet dhe më vonë i vjen ajo e kërkuara (për të cilën

është lutur).

Kjo është sprovë nga All-llahu (subhanehu ue teala) për këtë njeri, sepse ne e dimë se

varri nuk i përgjigjet lutjes dhe dheu nuk bëhet shkak për largimin e të keqes apo fitimin

e të mirës.


Këtë e dijmë duke lexuar fjalën e All-llahut (subhanehu ue teala): “Kush është më i hum

bur se ai që pos All-llahut lutë diç që nuk i përgjigjen atij deri në kijamet, sepse ata

(të luturit) as që e dijnë se dikush është duke i lutur. E kur do të tubohen njerëzit,

ata (zotat e tyre) do të jenë arm iq të tyre (të adhuruesve) dhe do ta m ohojnë

adhurim in e tyre (të idhujtarëve)”. [el-Ahkaf: 5-6]. Dhe ka thënë: “Ata (idhujt) që i

adhurojnë (idhujtarët) pos All-llahut, ata nuk krijojnë asnjë send, po vetë ata janë

të krijuar. Janë të vdekur e jo të gjallë, dhe ata nuk e dinë se kur do të ringjallen”.

[en-Nahël: 20-21].

Ka shumë ajete në këtë kuptim, që aludojnë në atë se çdo gjë që lutet pos All-llahut, nuk

do t’i përgjigjet lutjes dhe nuk do t’i bëjë dobi lutësit. Por ka mundësi që ndonjëherë të

ngjan ajo e kërkuara për të cilën e ka lutur atë gjë (pos All-llahut) si sprovë dhe provim

për këtë person.

Por duhet të kemi kujdes, ne themi se kjo e kërkuara e tij ka ngjarë në kohën kur, ky e ka

lutur atë send, e jo se ajo e kërkuar ka ngjarë për shkak të lutjes që ia ka bërë asaj gjëje,

ka dallim mes këtyre dyjave.

Ne e dimë bindshëm se të luturit e dikujt tjetër pos All-llahut nuk mund të jetë shkak për

të fituar ndonjë të mirë apo për të larguar ndonjë të keqe, këtë e kemi mësuar prej

ajeteve të shumta që All-llahu (subhanehu ue teala) i ka përmendur në Librin e Tij,

mirëpo kjo (e kërkuara) mund të rastis në këso lutje si sprovë dhe provim.

All-llahu (subhanehu ue teala) ndodhë që e sprovon njeriun me gjëra që e dërgojnë në

mëkate për ta marrur vesh se kush është rob i vërtetë i All-llahut dhe kush është rob i

epshit të vet.

A ke dëgjuar për as’habu sebt (njerëzit e të shtunës) që ishin jehudi, të cilëve All-llahu

(subhanehu ue teala) ua patë ndaluar që të gjuajnë peshq ditën e shtunë, e në anën tjetër

i sprovoi me faktin se të shtunave peshqit vinin në numër të shumtë, e ditëve të tjera u

rrallonin.

Kjo zgjati një kohë. Thanë: Si ta privojmë veten tonë nga këta peshq, pastaj menduan,

shikuan, hulumtuan dhe thanë: Të bëjmë një rrjetë dhe ta vejmë atë ditën e premte

ndërsa peshqiti marrim ditën e diel. Ashtu edhe vepruan, gjë e cila ishte hile për t’i bërë

mëkat All-llahut, e All-llahu (subhanehu ue teala) pas kësaj i shndërroi në majmuna të

përbuzur. Ja si e ka përshkruar All-llahu (subhanehu ue teala) këtë: “Dhe pyeti ti

(Muhammed) për fshatin që ishte në breg të detit e ata e shkelën rendin e të

shtunës (që e kishin të ndaluar gjuajtjen e peshqve), kur në të shtunën e tyre

peshqit u vinin sheshazi mbi ujë, e në ditën që nuk festonin nuk u vinin. Ja, kështu

i sprovuam ata ngase ishin mëkatarë”. [el-A’raf: 163]; dhe ka thënë: “Ju tanimë e

keni të njohur çështjen e atyre nga mesi juaj që nuk respektuan (urdhërin) në të

shtunën, e Ne u thamë: Shndërrohuni në m ajm unë të përbuzur! Atë (shndërrim


in e tyre) e bëmë masë ndëshkuese për ata që e përjetuan (me sy) dhe për të

pastajshm it, por edhe si këshillë për të devotshm it”. [el-Bekare: 65-66].

Shiko pra, sa të lezetshëm iu janë dukur peshqit në ditën e ndaluar për peshkim, dhe ata

–All-llahu na ruajtë- nuk duruan dhe e bënë atë hilen duke i bërë mëkat All-llahut


Pastaj, krahaso rastin me atë që u ndodhi shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) të cilët All-llahu (subhanehu ue teala) i sprovoi që gjatë ihramit[1], ua ndaloi

gjuetinë në përgjithësi.

Mirëpo, gjahu u vinte para duarve, mirëpo këta –All-llahu qoftë i kënaqur me ta- nuk e

thyen urdhërin e All-llahut.

Ai (subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat, All-llahu do t'ju sprovojë me diçka

nga gjahu që e arrijnë duart ose shigjetat tuaja, për t'u dalluar te All-llahu ai që i

frikësohet Atij pa e parë. E kush i shkel (dispozitat) pas këtij (sqarim i) ai ka

dënim të dhëm bshëm ”. [el-Maide: 94].

Gjahu u vinte para duarve, dhe kishin mundësi t’i zënë me dorë, poashtu edhe shpendët

mund t’i arrinin me shigjetat e tyre, d.m.th. një gjueti e lehtë shumë, por ata –All-llahu

qoftë i kënaqur me ta- patën frikë All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk morën

kurrfarë iniciative për të zënë gjahun.

Kështu pra, njeriu e ka për obligim që kur t’i lehtësohen rrugët për të bërë një mëkat, t’i

ketë frikë All-llahut (subhanehu ue teala) dhe të mos e bëjë atë mëkat.

Duhet ta dijë se ky lehtësimështë sprovë dhe provim, andaj le të ndalë veten dhe le të

durojë, sepse përfundimi u takon të devotshmëve.

P-80: Si t’i përgjigjem i lutësve të varreve, të cilët si argument e marrin varrosjen e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) në xhaminë e tij?

Përgjigje: Përgjigjeja për këta është prej disa pikëve:

Pika e parë: Xhamia nuk është e ndërtuar mbi varr, por është e ndërtuar duke qenë

gjallë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Pika e dytë: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk është varrosur në xhami, që

ata të thonë se ja pra, të mirët duhet të varrosen nëpër xhamia, por është i varrosur në

shtëpinë e tij.

Pika e tretë: Se futja e dhomave të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e prej

_____________________

[1] Gjatë kohës kur bëhet umre ose haxh. (sh.p)


atyre dhomave, edhe dhoma e Ajshes (radijAllahu anha)- nuk ka qenë me pajtimin e

sahabëve, bile kjo ka ndodhur pasiqë kanë vdekur shumica e tyre. Ajo ka ndodhur në

vitin 94H përafërsisht.

Pra, nuk është gjë të cilën e kanë lejuar sahabët, bile disa prej tyre e paten kundërshtuar

këtë akt, prej tyre ka qenë Seid ibën Musejjibi (radijAllahu anhu).

Pika e katërt: Se varri edhe pas futjes së tij, tani, nuk është brenda xhamisë; ngase varri

është në një dhomë të ndarë nga xhamia e xhamia nuk është e ndërtuar mbi të.

Për këtë edhe ky vend është i ruajtur dhe i rrethuar me tre mure. Një mur, në një s’kaj

dhe i lakuar prej Kibles d.m.th. është si trekëndësh dhe një i tillë poashtu nga ana e

veriut (ana në të cilën falen njerëzit), në mënyrë që njeriu të mos jetë i kthyer kah varri

gjatë faljes së namazit.

Kështu pra, bie poshtë argumentimi i lutësve të varreve me këtë dyshim.

P-81: A lejohet të ndërtohet mbi varre?

Përgjigje: Ndërtimi mbi varre është haram.

Këtë e ka ndaluar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sepse kjo konsiderohet

madhërim i varreve, mjet për të arritur deri te adhurimi i këtyre varreve dhe më vonë

për tu besuar si zotëra.

Ashtu siç edhe ka ngjarë në shumë ndërtime që janë ndërtuar mbi varre, ku njerëzit

kanë filluar të bëjnë shirk duke i lutur ato varre.

Të luturit e varreve, kërkimi ndihmë nga ata për t’u liruar nga dhimbjet është shirk i

madh dhe dalje prej Islamit. All-llahu na ndihmoftë.

P-82: A lejohet varrim i i të vdekurve nëpër xhami?

Përgjigje: Varrimin nëpër xhami e ka ndaluar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

siç e ka ndaluar edhe ndërtimin e xhamive mbi varre dhe i ka mallkuar ata që bëjnë këtë

vepër.

Këtë e ka thënë në momentet e vdekjes, ia tërheqte vërejtjen ummetit të vet dhe i

përkujtonte se kjo është prej veprave të krishterëve dhe jehudive[1] dhe është mjet për

të arritur deri në shirk.

Ngase ndërtimi i xhamive mbi varre dhe varrimi i të vdekurve në xhami është prej

______________________



mjeteve që dërgojnë në shirk, duke i lutur këta të vdekur.

Sepse dikush fillon të beson se këta që janë të varrosur nëpër xhami kanë mundësi të të

bëjnë dobi ose dëm, apo mendon se këta kanë një veçanti ndaj tjerëve dhe kjo të jep të

kuptosh se duhet të afrohesh tek ata duke iu bërë ibadete pos All-llahut.

Muslimanët e kanë për obligim të kenë kujdes mjaft nga kjo dukuri e rrezikshme,

ashtuqë xhamitë të jenë bosh prej varreve.

Xhamitë të jenë të ndërtuara mbi themelet e teuhidit dhe besimit të pastërt.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Vërtetë Xhamitë janë veçantë për të

adhuruar All-llahun, e mos adhuroni në to askë tjetër me All-llahun”. [el-Xhinn: 18].

Pra, xhamitë duhet të jenë vetëm të All-llahut (subhanehu ue teala) të jenë boshe prej

dukurive të shirkut dhe në to të kryhet ibadeti vetëm për All-llahun (subhanehu ue

teala) i Cili nuk ka ortak.

Ky pra, është obligimi i muslimanëve. All-llahu është ai që ndihmon.

P-83: A lejohet udhëtim i veçantë për të vizituar varrin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem)?

Përgjigje: Udhëtim i veçantë për të vizituar cilindo varr nuk lejohet, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk lejohet të bëhet ndonjë udhëtim, përveç

për te këto tri xhami: xhamia e Qabes, xhamia ime dhe xhamia e Aksasë”.[1]

Qëllimi është se nuk lejohet të bëhet ndonjë udhëtim i gjatë në cilindo vend në Tokë me

qëllim të ibadetit.

Ngase vendet të cilat janë të dalluara për udhëtim deri tek ato, janë vetëm tre xhami, e

për në asnjë vend tjetër nuk lejohet të bëhet udhëtim i veçantë.

Pra, edhe për te varri i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk lejohet të bëhet

udhëtimi, por, udhëtimi bëhet për te xhamia e tij.

Kur të arrijë te xhamia e tij, atëherë është sunnet për burrat që të vizitohet varri i tij,

ndërsa për gratë nuk është sunnet.

Vetëm All-llahu jep sukses.

P-84: Ç’është dispozita e m arrjes bereqet prej varreve, tavafit rreth tyre me qëllim të kryerjes së ndonjë nevoje apo me qëllim të afrimit te ata? Dhe ç’është dispozita e _____________________ [1] Buhariu [1189] dhe Muslimi [1397].


betimit jo në All-llahun?

Përgjigje: Kërkimi i bereqetit prej varreve është haram dhe është prej llojeve të shirkut.

E kjo, për shkak se me këtë vepër ky njeri pohon ndikim të një gjëje për të cilën All-llahu

nuk ka zbritur argument dhe nuk ka qenë prej traditës së selefit ky lloj i kërkimit të

bereqetit, e nga ky aspekt d.m.th. është edhe bidat.

E nëse personi që kërkon bereqet beson se ky i varrosuri ka ndikim apo fuqi në largimin

e të këqijave apo sjelljen e të mirave, kjo vepër është shirk i madh, nëse e lut për largim

të të keqes apo sjellje të të mirës.

Poashtu prej shirkut të madh është nëse e lutë të vdekurin duke i bërë ruku, sexhde ose

therrë për të me qëllim të afrimit tek ai apo me qëllim të madhërimit të tij.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E kush adhuron me All-llahun edhe ndonjë

zot tjetër, për të cilin nuk ka kurrfarë fakti, përgjegjësia e tij është para Zotit të

vet, e kafirat nuk do të shpëtojnë”. [el-Mu’minun: 117]; dhe ka thënë: “...e kush është

që e shpreson takim in e Zotit të vet, le të bëjë vepër të mirë, e në adhurim in ndaj

Zotit të tij të mos përziejë askë”. [el-Kehf: 110].

Ai i cili bën shirk të madh është kafir dhe i përhershëm në Zjarr, ndërsa xheneti për të

është i ndaluar, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...ai që i përshkruan

Zotit shok, All-llahu ia ka ndaluar (ia ka bërë haram) atij xhennetin dhe vendi i tij

është zjarri. Për m izorët nuk ka ndihmës”. [el-Maide: 72].

E sa i përket betimit jo në All-llahun, themi: Nëse betuesi beson se ai në të cilin betohet

është në gradë të njëjtë me All-llahun, ky është mushrik që ka bërë shirk të madh.

E nëse nuk beson ashtu, por në zemrën e tij ekziston një madhërim për atë në të cilin

betohet – gjë që e ka shtyrë të betohet në të- duke mos besuar se ai është në një gradë

me All-llahun, ky ka bërë shirk të vogël, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

ka thënë: “Kush betohet jo në All-llahun, ka bërë kufër ose shirk”.[1]

është vaxhib qortimi i atij i cili kërkon bereqet prej varreve, i lutë të vdekurit ose betohet

në dikënd tjetër pos All-llahut.

Poashtu duhet t’i sqarohet atij se nuk do ta shpëtojë nga zjarri fjala: “Kjo është gjë që na

ka mbetur”, sepse kjo fjalë është prej argumenteve të mushrikëve të cilët i

përgënjeshtruan të dërguarit, duke thënë: “Ne i gjetëm të parët tanë në këtë fé dhe ne

jem i të orientuar gjurmëve të tyre”. [ez-Zuhruf: 23]. E Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) u tha: “A edhe nëse ju kam sjell rrugë më të mirë nga ajo që i gjetët të

parët tuaj?” Ata thanë: “Ne nuk i besojmë asaj me çka ju jeni dërguar!”. [ez-Zuhruf:

24].

_______________________



Poashtu All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Atëherë Ne u hakmorëm kundër

tyre, e shih si ishte përfundim i i përgënjeshtruesve”. [ez-Zuhruf: 25].

Nuk i lejohet askujt ta mbrojë të kotën duke thënë se ashtu i ka gjetur prindërit e tij

apOse ashtu është tradita etj.

Nëse me këtë argumenton, ky argument është i pabazë tek All-llahu (subhanehu ue

teala) dhe nuk i bën kurrfarë dobie.

Ata të cilët janë të sprovuar me këtë, duhet të pendohen tek All-llahu (subhanehu ue

teala) dhe ta pasojnë të vërtetën kudo që të jenë, nga kushdo që të jetë dhe kurdo që të

jetë si dhe të mos e pengojë nga pranimi i të vërtetës tradita e popullit apo qortimi i

njerëzve të thjeshtë.

Besimtar i vërtetë është ai i cili nuk ua vë veshin qortimit të qortuesve kur bëhet fjalë

për All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk e pengon nga feja e Tij ndonjë pengesë.

All-llahu u dhashtë sukses të gjithëve në ato me të cilat kënaqet Ai dhe na ruajtë prej

punëve me të cilat hidhërohet dhe për to dënon.

P-85: A lejohet veshja e rrobave në të cilat ka vizatime të kafshës apo njeriut?

Përgjigje: Nuk lejohet që muslimani të veshë rrobe në të cilat ka vizatime të kafshës apo

njeriut, sepse është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë:

“Melaqet nuk hyjnë në atë shtëpi ku ka vizatime”.[1]

Për këtë edhe mendojmë se mbajtja e vizatimeve për kujtim –siç thonë- nuk lejohet.

Ai që mban vizatime për kujtim, e ka obligim që t’i zhdukë ato, pa marrë parasysh a i

mban në mur, album apo dikund tjetër.

Sepse të mbajturit e tyre i privon të gjithë anëtarët e familjes nga hyrja e melaqeve në

atë shtëpi.

E hadithin të cilin e përmendëmështë i vërtetë.

All-llahu e di më së miri.

P-86: Ç’është dispozita e varrjes së vizatimeve në mur?

Përgjigje: Varrja e vizatimeve në mur, e sidomos ato të mëdhajat është haram, edhe

nëse nuk është vizatimi i plotë.

_______________________



Sepse këtu shihet qartë se është për qëllim madhërimi i atyre vizatimeve.

Esenca e shirkut rrjedh nga ky lloj teprimi, siç transmetohet nga Ibën Abbasi

(radijAllahu anhu) se për idhujt e popullit të Nuhit (Alejhi selam) ka thënë se ata kanë

qenë emra të disa njerëzve të mirë, e më pas i kanë vizatuar ata persona që të

përkujtohen në ibadetin e tyre, e pasiqë shkoi një kohë, filluan t’i adhurojnë.[1]

P-87: Ç’është dispozita e fotografim it me fotoaparat?

Përgjigje: Në fotografimin me fotoaparat, në të cilin nuk ka nevojë për punë dore, nuk

ka gjë të keqe, sepse kjo nuk bën pjesë në vizatim apo pikturim.

Mirëpo mbetet të dihet, se me çfarë qëllimi bëhet ky fotografim?

Nëse e ka për qëllim që t’i mbajë ato fotografi –qoftë edhe për kujtim-, atëherë ky

fotografimështë haram.

E kjo, për shkak se mjetet kanë dispozitën e njëjtë me atë të qëllimeve.

Pra, mbajtja e fotografive për kujtimështë e ndaluar, ngase Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka lajmëruar se “Melaqet nuk hyjnë në atë shtëpi ku ka vizatime”.[2]

Kjo aludon në ndalimin e mbajtjes së fotografive në shtëpi.

Ndërsa, për varrjen e fotografive në mur nuk ka dyshim se është haram dhe melaqet nuk

hyjnë në atë shtëpi ku ka fotografi.

P-88: ka t’u them i bidatxhive, të cilët i arsyetojnë bidatet e tyre me hadithin “Kush

nxjerrë në Islam një vepër të mirë...”?

Përgjigje: Atyre ua kthejmë duke u thënë: Ai i cili e ka thënë fjalën: “Kush nxjerrë në

Islam një vepër të mirë, ai për të ka shpërblim dhe shpërblimin e atyre që do ta

punojnë atë vepër”[3], e ka thënë edhe këtë fjalë: “Kapuni që të gjithë ju për

sunnetin tim dhe sunetin e halifëve të drejtë e të udhëzuar. Keni kujdes nga punët

e shpikura, sepse çdo e shpikur është bidat, çdo bidat është humbje dhe çdo

humbje përfudon në Zjarr”.[4]

Pasiqë halli është kështu, atëherë duhet të shikojmë në shkakun e thënies së fjalës:

“Kush nxjerrë në Islam një vepër të mirë...”.

____________________

[1] Buhariu [4920]


[3] Muslimi [1017]

[4] Muslimi në librin e xhumasë [867]


Shkaku është ky: kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nxitte për t’u dhënë

sadaka njerëzve të cilët kishin ardhur nga Medhari, të cilët ishin të nevojshëm për

ndihmë, erdhi njëri prej shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me një enë

të argjendit dhe e la para Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) atëherë Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Kush nxjerrë në Islam një vepër të mirë, ai për

të ka shpërblim dhe shpërblimin e atyre që do ta punojnë atë vepër pas tij deri në

Ditën e Kijametit”.

Pasiqë ta dijmë shkakun e hadithit dhe ta kuptojmë sipas tij, e marrim vesh se në fjalën

“nxjerrje të një vepre” është për qëllim nxjerrje e praktikimit të saj e jo nxjerrje në

ligjësim.

Sepse ligjësimi nuk i takon askujt përveç All-llahut dhe të dërguarit.

Pra, kuptimi i fjalës: “Kush nxjerrë në Islam një vepër të mirë” është për qëllim kush

fillon ta bëjë atë vepër (e cila ekziston) dhe njerëzit e pasojnë në të, ai do të ketë

shpërblimedhe për veprën e vet edhe shpërblimin e të tjerëve që punojnë me atë vepër.

Ky është kuptimi i hadithit.

Ose ka mundësi që qëllimi i fjalës “Kush nxjerrë në Islam një vepër të mirë” të jetë se:

kush e nxjerrë një mjet me të cilin arrihet deri në ibadet dhe njerëzit më pas e pasojnë,

siç është shkrimi i librave, përhapja e diturisë, ndërtimi i shkollave dhe gjëra të

ngjashme, të cilat janë mjet për të arritur deri te një gjë e kërkuar me sheriat.

Pra, nëse njeriu fillon ta nxjerrë në praktikë një vepër të atillë, nëpërmjet të cilës arrihet

te një vepër e mirë (me sheriat), dhe për të cilën nuk ka kurrfarë ndalese konkrete, e

gjithë kjo hyn në këtë hadith.

E po të kishte qenë kuptimi i hadithit se njeriut i lejohet të ligjësojë çka të dëshiron, nga

kjo do të kuptoheshte se feja Islame nuk është kompletuar gjatë jetës së Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) dhe secili grup atëherë do të kishte ligjin dhe rrugën e tij.

E nëse ai që bën bidat thotë se bidati i tij është i mirë, kjo është gabim. është gabim sepse

e përgënjeshtron fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili thotë: “Çdo

bidat është humbje”.

P-89: A lejohet të festohet ditëlindja e Pejgamberit (salAllahu alejhi ue selem)

(Mevludi)?

Përgjigje: Së pari: Nata e lindjes së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk dihet

prerë se kur ka qenë, bile disa dijetarë të kësaj kohe thonë se lindja e tij ka qenë natën e

nëntë të muajit Rebiul Euel e jo natën e dymbëdhjetë.

Sipas kësaj, bërja e kësaj feste ditën e dymbëdhjetë nuk ka as fakt historik.


Së dyti: E nga aspekti i sheriatit kjo festë nuk ka kurrfarë baze në sheriat.

Sepse, po të kishte qenë prej sheriatit do ta bënte vetë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ose do ta kishte urdhëruar ummetin që ta bëjë, e po ta kishte bërë ose ta kishte

urdhëruar ummetin kjo do të diheshte, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë:

“Ne me madhërinë Tonë e shpallëm Kur'anin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojtës të tij”.

Pasiqë e kemi të njohur se kjo nuk ka qenë prezente, e kuptojmë se kjo festë nuk është

në fenë e All-llahut.

Pasiqë nuk është prej fesë së All-llahut, nuk na lejohet neve që me të ta adhurojmë All-

llahun apo të afrohemi tek Ai.

Kur dihet mirëfilli se All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar rrugë të posaçme për tu

afruar tek Ai, e ajo është rruga e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) atëherë si

mund të marrim guxim ne –që jemi robër- të sjellim një rrugë nga vetja jonë për tu

afruar tek All-llahu?

Kjo konsiderohet krim kundrejt All-llahut (subhanehu ue teala) nëse ligjësojmë në fe

diçka që nuk është prej fesë.

Bile, poashtu ky veprim në vete përmban edhe përgënjeshtrim të fjalës së All-llahut: “Sot

përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time”. [el-Maide: 3].

Themi: Nëse kjo festë do të kishte bërë pjesë në fenë e përsosur, patjetër se do të kishte

ekzistuar para vdekjes së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e nëse nuk bën pjesë

në fenë e përsosur, nuk ka mundësi që të jetë prej fesë, sepse All-llahu ka thënë: “Sot

përsosa për ju fenë tuaj”.

E kush mendon se kjo bën pjesë në fenë tonë të përsosur duke e ditur se kjo është

paraqitur pas jetës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kjo fjalë e tij nënkupton

përgënjeshtrimin e këtij ajeti fisnik.

Pastaj, nuk ka dyshim se ata që festojnë mevludin, me këtë dëshirojnë madhërimin e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dëshirojnë të shfaqin dashurinë ndaj tij dhe

gjallërimin i ndjenjave të tyre në këtë festim, të gjitha këto konsiderohen ibadete.

Dashuria ndaj Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është ibadet, bile imani nuk

është i plotë përderisa muslimani të mos e dojë të dërguarin më tepër se vetveten,

fëmijtë, prindërit dhe gjithë njerëzit tjerë.

Madhërimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është ibadet e poashtu edhe

zgjimi i ndjenjave për Resulull-llahun është prej fesë, sepse me këto ndjenja tregon edhe

animin kah sheriati i tij.

Pra, festimi i mevludit me qëllim të afrimit tek All-llahu dhe me qëllim të madhërimit të

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është ibadet.


Pasiqë është ibadet, atëherë nuk lejohet kurrë që në fe të shpiket ndonjë ibadet që nuk

është prej fesë, d.m.th. festimi i mevludit është bidat dhe haram.

Krahas kësaj, ne poashtu dëgjojmë se në këtë festim gjinden edhe të këqija tjera të cilat

nuk i lejon sheriati, as shqisa e as mendja.

Nëpër mevlude këndojnë disa kaside në të cilat ka teprim për pozitën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) derisa e kanë bërë më të madh se All-llahun –All-llahu na

ruajtë-.

Poashtu kemi dëgjuar se disa njerëz me mendjelehtësinë e tyre gjatë këndimit të

kasideve kur kënduesi arrin te fjala “leu i shejti” (lindi i shenjti), ngriten të gjithë në

këmbë përnjëherë dhe thonë se shpirti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) tani

është prezent këtu, andaj ngritemi si respekt për të.

Kjo, padyshim se është ahmakllëk.

Pastaj, nuk është mirësjellje që të ngritesh në këmbë për Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) sepse ai e urrente që dikush të ngritet në këmbë për të.

E shokët e tij, të cilët më së shumti e kanë dashur, respektuar e madhëruar, asnjëherë

nuk janë ngritur në këmbë për të, sepse e kanë parë se ai e urren këtë gjë.

E ç’të themi për këto fantazi?!

Ky bidat –bidati i mevludit- është paraqitur pas kalimit të tre gjeneratave të mira, dhe

për këtë, në të ndodhin këso të këqija, të cilat konsiderohen mangësim në fe.

E të mos flasim për përzierjet burra e gra që bëhen nëpër këto festime në disa vende si

dhe të këqija tjera.

P-90: A lejohet të festohet e ashtuquajtura “festa e nënës”?

Përgjigje: Të gjitha festat që nuk bëjnë pjesë në festat e ligjësuara me sheriat, të gjitha

ato janë festa të shpikura, të cilat nuk kanë qenë të njohura në kohën e të parëve tanë, e

ndoshta edhe janë të shpikura nga pabesimtarët.

Ashtuqë me këtë bëhet edhe përngjasim me armiqtë e All-llahut (subhanehu ue teala).

Festat e ligjësuara janë të njohura mes muslimanëve, Bajrami i Ramazanit,

Kurban Bajrami dhe festa e javës, e xhumaja.

Ndërsa festa tjera përpos këtyre nuk ka në Islam.

Të gjitha festat e shpikura janë të refuzuara dhe të kota në ligjin e All-llahut (subhanehu

ue teala) ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush shpikë diç në


fenë tonë, ajo është e refuzuar”[1] d.m.th. e refuzuar te shpikësi, e papranuar tek All-

llahu; në një transmetim tjetër thotë: “Kush punon një punë që nuk është prej fesë

tonë, ajo është e refuzuar”.[2]

Nëse kjo u bë e qartë, atëherë e kuptojmë se festa e ashtuquajtur “festa e nënës” nuk

lejohet të manifestohet duke shprehur gëzim, lumturi, duke dhuruar dhurata etj.

Muslimani e ka obligim që të jetë krenar me fenë e tij, të lëvdohet me të dhe të

përkufizohet në atë që e ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) dhe i Dërguari i Tij në

këtë fe të çmuar, për të cilën fe All-llahu (subhanehu ue teala) qe i kënaqur që të jetë fe

për robërit e Tij, andaj nuk duhet të shton asgjë në fe e as të pakëson.

Poashtu muslimani e ka për borxh që të mos jetë dallkauk i cili pason çdo gjë,

përkundrazi, ai duhet të formojë personalitetin e tij nën hijen e ligjit të All-llahut

(subhanehu ue teala) ashtuqë të jetë i pasuar e jo pasues, si dhe të jetë shembull e jo të

merr shembull.

Ligji i All-llahut –elhamdu lila- është i plotë në të gjitha aspektet, All-llahu ka thënë: “Sot

përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islam

in fe”. [el-Maide: 3].

Poashtu duhet të dihet se nëna është më meritore sesa të nderohet vetëm në një ditë të

vitit, bile fëmijët e saj e kanë për borxh ta ruajnë të ëmën, të kujdesen për të dhe ta

respektojnë në çdo gjë dhe çdoherë, përpos nëse urdhëron t’i bëhet mëkat All-llahut.

P-91: A lejohet të festohen ditëlindjet apo përvjetoret e m artesës?

Përgjigje: Në Islam nuk ka festë tjetër pos ditës së xhuma –festa e javës-, dita e parë e

muajit sheval –Fitër Bajrami- dhe dita e dhjetë e muajit dhul-hixhxhe- Kurban Bajrami.

Mund të quhet festë edhe dita e Arafatit për haxhinjtë, ndërsa ditët e teshrikut (dita e 11,

12, 13 e muajit dhul-hixhxhe) bëjnë pjesë në festën e Kurban Bajramit.

Ndërsa festat e ditëlindjeve, për vete apo për fëmijtë ose për përvjetorin e martesës, të

gjitha këto janë të paligjshme.

Këto janë më afër bidatit sesa lejimit.

P-92: D ikush ka hyrë të jeton në një shtëpi, e në të e kanë goditur disa sëmundje dhe

fatkeqësi tjera. Kjo ka bërë që ai dhe familja e tij të frigohen nga kjo shtëpi. Pra, a lejohet

që ai ta lë këtë shtëpi për këtë shkak?

________________________


[2] Muslimi [1718]


Përgjigje: Ndodhë që disa shtëpi, mjete udhëtimi apo disa bashkëshorte të jenë të

pafatshme për personin i cili i ka ato, ose dëmtohet në ndonjëfarë mënyre ose i humb

ndonjë dobi etj.

E gjithë kjo është me Urtësinë e All-llahut (subhanehu ue teala).

Duke u bazuar në këtë themi se nuk ka gjë të keqe që ky person ta shetë këtë shtëpi dhe

të shpërngulet në tjetër, e ndoshta All-llahu ia sjellë të mirën në atë shtëpi që

shpërngulet. është transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë:

“Pafatshmëria mund të jetë në tri gjëra: shtëpi, grua apo kali (mjet udhëtimi)”.[1]

Disa mjete udhëtimi mund të jenë të pafatshme, e poashtu edhe disa bashkëshorte dhe

shtëpi.

Nëse dikush e vëren këtë në shtëpinë e vet, le ta dijë se kjo është me caktimin e All-llahut

(subhanehu ue teala) dhe me Urtësinë e Tij ka caktuar që njeriu të shpërngulet prej një

vendi në tjetër. All-llahu e di më së miri.

P-93: Ç’është dispozita për tevessulin?

Përgjigje: Kjo pyetje është me rëndësi, andaj dua që të përgjigjem gjërësisht.

Them: Tevessuli rrjedh prej fjalës tevessele-jetevesselu që d.m.th. ka marrur një mjet i

cili e dërgon deri te qëllimi i tij. E me këtë është për qëllim kërkimi i arritjes deri te

qëllimi i caktuar.

Tevessuli është dy sish:

Një: Që është me vend, ai është tevessuli me ndonjë mjet të drejtë që të dërgon deri te e

kërkuara, e kjo është disa lloj, prej tyre po përmendim:

Llojin e parë: Tevessuli me emrat e All-llahut (subhanehu ue teala), e kjo në dy mënyra:

Mënyra e parë: Që të jetë në mënyrë të përgjithshme, shembull për këtë është hadithi

që e transmeton Abdullah ibën Mes’udi (radijAllahu anhu) në lutjen me rastin e

shqetësimit dhe pikëllimit, thotë: “O Zot, unë jam robi yt, i biri i robit Tënd dhe i

robëreshës Tënde, balli imështë në dorën Tënde. Dispozitat Tuaja mbi mua i

pranoj, i drejtë është gjykimi Yt mbi mua. Të lutem me çdo emër me të cilin e ke

emërtuar Veten Tënde ose që e ke zbritur në Librin Tënd, apo ia ke mësuar dikujt

prej krijesave Tua, apo që e ke mbajtur të fshehur në Diturinë Tënde: bëre

Kur'anin pranverë të zemrës time dhe dritë të gjoksit tim, shëndritje për

shqetësimin dhe largim për pikëllimin”.[2]

____________________


[2] Transmeton Ahmedi [1/391]


Këtu pra, u bë tevessul me emrat e All-llahut në përgjithësi, duke thënë: “...Të lutem me

çdo emër me të cilin e ke emërtuar Veten Tënde...”.

Mënyra e dytë: Kur është në mënyrë të veçantë, sikur që njeriu të bëjë tevessul me

emër të veçantë për ndonjë nevojë të veçantë e cila ka lidhje me atë emër.

Sikur që është në hadithin e Ebu Bekrit (radijAllahu anhu) kur kërkoi nga Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) që t’ia mësojë një dua me të cilën do të luteshte në namaz, e ai

ia mësoi këtë: “O Zoti im, unë vetes time i kam bërë shumë padrejtësi (duke bërë

mëkate), e mëkatet nuk i falë askush pos Teje, më fal mua me një falje nga Ti dhe

më mëshiro, sepse Ti je Falës dhe Mëshirues”.[1]

Pra, kërkoi falje dhe mëshirë duke bërë tevessul me dy prej emrave të All-llahut që kanë

lidhje me të kërkuarën, ato dy emra ishin: Falës dhe Mëshirues.

Ky lloj i tevessulit bën pjesë në fjalën e All-llahut: “All-llahu ka emrat më të mirë,

andaj Atë luteni me ata” [el-A’raf: 180].

Lutja në këtë ajet ka për qëllimedhe lutjen për kërkesë edhe lutjen për adhurim.

Llojin e dytë: Tevessuli me cilësitë e All-llahut (subhanehu ue teala) edhe kjo poashtu

është në dy mënyra:

Mënyra e parë: Të jetë në mënyrë të përgjithshme, sikurse të thuash: “O Zoti im, të

lutem Ty me emrat e Tu të bukur dhe cilesitë e Tua të larta”, dhe pastaj lutesh çka

ke nevojë.

Mënyra e dytë: Të jetë në mënyrë të veçantë, kur bën tevessul tek All-llahu me ndonjë

cilësi të Tij të veçantë për një kërkesë të veçantë, siç është përmendur në këtë hadith: “O

Zoti im, me diturinë që ke për të fshehtat dhe me fuqinë që ke ndaj krijesave, më

le të gjallë përderisa e din se ajo është më mirë për mua dhe ma merr shpirtin kur

e din se ajo është më mirë për mua”.[2]

Këtu pra, u bë tevessul me cilësitë ‘dituri’ dhe ‘fuqi’, të cilat janë të përshtatshme për

atë lutje.

Këtu bën pjesë edhe tevessuli me cilësitë e Tij (subhanehu ue teala) veprore, p.sh. “O

Zot, kij mëshirë për Muhammedin dhe familjen e Tij, siç pate mëshirë për

Ibrahimin dhe familjen e tij”.

Llojin e tretë: Të bëjë tevessul njeriu me besimin e vet që ka në All-llahun dhe në të

dërguarin e Tij, duke thënë: “O Zoti im, unë besova në Ty dhe në të dërguarin Tënd,

andaj më fal mua dhe me jep sukses”; apo të thotë: “O Zot, për hatër të besimit që

kam në ty dhe në të dërguarin Tënd më jep këtë e këtë”, këtë e shohim edhe në këto

_____________________


[2] Nesaiu [1304]


ajete: “Zoti ynë, atë që Ti e fute në zjarr, atë e ke poshtëruar; për m izorët nuk ka

ndihmëtarë! Zoti ynë, ne dëgjuam një thirrës që ftonte për besim (e që thoshte):

Të besoni Zotin tuaj! E ne besuam ! Zoti ynë, na i falë mëkatet tona, na i mbulo të

metat dhe pas vdekjes na bashko me të mirët!”. [Ali Imran: 192,193].

Pra, këta bënë tevessul tek All-llahu me besimin e tyre që All-llahu t’ua falë mëkatet, t’ua

zhdukë të këqijat dhe pas vdekjes t’i bashkojë me të mirët.

Llojin e katërt: Të bën tevessul tek All-llahu me ndonjë vepër të mirë.

Shembull për këtë e kemi rastin e atyre tre personave të cilët hynë në një shpellë për të

bujtur, kur papritmas u ra një shkëmb përpara hyrjes së shpellës, të cilin shkëmb nuk

mundnin ta lëviznin.

Dhe, që të tretë bën tevessul me një prej veprave të mira që kishin bërë, njëri bëri

tevessul me respektin që kishte bërë ndaj prindërve të tij, tjetri me ndershmërinë e plotë

që kishte dhe i treti me korrektësinë që kishte ndaj punëtorit të vet.

Gjatë lutjes ata thonin: “O Zot, nëse këtë e kam bërë vetëm për ty, na liro nga kjo ku

gjindemi tani”, dhe shkëmbi u largua.

Këta pra, bënë tevessul me vepër të mirë.

Llojin e pestë: Të bën tevessul tek All-llahu duke përmendur hallin e vet, d.m.th. lutësi

bën tevessul tek All-llahu (subhanehu ue teala) duke përmendur gjendjen e tij dhe duke

treguar se çfarë nevoje ka.

Për këtë kemi edhe fjalën e Musait (Alejhi selam): “O Zoti im , unë kam nevojë për

çfarëdo mirësie që të më japësh!”. [el-Kasas: 24].

Pra, bëri tevessul duke përmendur hallin e tij, ashtuqë All-llahu t’i jep mirësi.

Edhe më qartë për këtë është fjala e Zekerijaut (alejhi selam): “Zoti im ! Vërtet, m ua

më janë dobësuar eshtrat, dhe flokë të thinjura m a kanë m buluar kokën, e me

lutjen time ndaj T eje o Zoti im , asnjëherë nuk kam qenë i dëshpëruar”. [Merjem:

4].

Këto lloje të tevessulit, të gjitha janë të lejuara, sepse ato konsiderohen si shkaqe të mira

për të arritur deri te e kërkuara me tevessul.

Llojin e gjashtë: Tevessuli tek All-llahu me lutjen e ndonjë njeriu të mirë, për lutjen e të

cilit shpresohet pranimi.

Sahabët ,radijall-llahu anhum, kërkonin nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) që

të lutet për ta me lutje të përgjithshme, por edhe me të veçantë.

Në dy Sahihët transmetohet nga Enes ibën Maliku (radijAllahu anhu) se një njeri ditën e

xhuma hyri në xhami, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte duke mbajtur


hutben, e ky njeri i tha: “O i dërguar i All-llahut, na u shkatërruan pasuritë dhe nuk

kemi kah të furnizohemi, lute All-llahun të na sjell shi”. Ngriti duart Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) dhe tha: “O Zot na sjell shi” tri herë, dhe para se të zbresë

nga minberi, vetëmse i kullonte mjekrra nga shiu që filloi të bjerë. Ky shi zgjati një javë. E

në xhumanë tjetër erdhi i njëjti njeri apo tjetër dhe i tha: “O i dërguar i All-llahut, u

bënë vërshime dhe po prishen shtëpitë, lute All-llahun që ta ndalë shiun”, ngriti

duart Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe tha: “O Zot, zbrite shiun në fushat

tona e mos mbi neve”, dhe para se ta kryen lutjen mirë, shiu u ndal, e kur dolën njerëzit

prej xhamie vetëmse kishte dalur dielli.[1]

Poashtu ka shumë raste në të cilat sahabët e kanë lutur Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) të lutet për ta në veçanti, siç është rasti kur Resulull-llahu tregoi se prej

ummetit të tij shtatëdhjetë mij njerëz do të hyjnë në xhenet pa llogari dhe pa dënim dhe

tha se ata janë ata që nuk kërkojnë nga të tjerët tu lexohet Kur'an (për tu shëruar), nuk

kërkojnë ilaç me të djegur, nuk bëjnë ogur dhe vetëm në Zotin e tyre mbështeten.

U kashe bin Muhsini u ngrit dhe tha: O i dërguar i All-llahut, lute All-llahun të më bëjë

prej tyre, tha: “Ti je prej tyre”.[2]

Edhe ky lloj i tevessulit poashtu është i lejuar, pra, që të kërkohet nga një njeri për lutjen

e të cilit shpresohet se do të pranohet, nëse lutet për të.

Mirëpo, mirë është që ky i cili kërkon të bëhet lutja për të, të dëshirojë mirësi për vete

dhe për vëllain e tij, nga i cili e kërkon lutjen.

Në atë mënyrë që lutja të mos jetë vetëm për vete.

Sepse kur ti, dëshiron që të ketë dobi edhe vëllai yt edhe ti, kjo është bamirësi ndaj tij.

Duhet të dihet se kur njeriu lutet për vëllain e tij, duke mos qenë ai prezent, All-llahu

thotë: “E pranova, edhe ty të qoftë e njëjta”.

Me këtë lutje që bën ky, numrohet si bamirës, e All-llahu i don bamirësit.

Dy: Tevessul që është jo me vend, i padrejtë. Ai është:

Kur njeriu bën tevessul tek All-llahu me diçka që nuk është mjet, d.m.th. me diçka që

sheriati nuk e ka caktuar si mjet; tevessuli me diç të ngjashme është marrëzi, kotësi dhe

është në kundërshtim me mendjen dhe argumentet.

Në këtë bën pjesë tevessuli me lutjen e të vdekurve, duke i lutur të vdekurit që të luten

për të. Është e kotë, sepse këtë sheriati nuk e ka konsideruar si mjet të vërtetë.

Bile kjo konsiderohet gomarllëk, që njeriu të kërkojë nga i vdekuri të lutet për të.

____________________




Sepse kur njeriu vdes ndërpritet puna e tij dhe askush nuk mundet të lutet për dikënd

pasiqë të vdes, as Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk mund ta bëjë një gjë të

tillë.

Mu për këtë shkak, sahabët ,radijall-llahu anhum, nuk kanë bërë tevessul tek All-llahu

me lutjen e të dërguarit pasiqë ai patë vdekur.

Kur në kohën e Omerit (radijAllahu anhu) njerëzit i kapi një thatësirë e madhe, ai u lutë

kështu: “O Zot, më parë ne bënim tevessul tek Ti me të dërguarin dhe Ti na sjellje

shi, e tani po bëjmë tevessul te Ti me mixhën e të dërguarit, andaj o Zot, na sjell

shi”[1], e u ngrit Abbasi (radijAllahu anhu) dhe bëri lutje.

Kërkimi i lutjes nga të vdekurit po të kishte qenë e drejtë, këtë do ta bënte Omeri

(radijAllahu anhu) dhe ata që ishin me të, do të kishin kërkuar të lutej për ta Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) sepse lutja e Resulull-llahut është më afër pranimit sesa

lutja e Abbasit (radijAllahu anhu).

Pra, me rëndësi është të kuptojmë se kërkimi i lutjes nga i vdekuri është tevessul i kotë

dhe nuk lejohet.

Prej tevessulit të padrejtë është edhe tevessuli me famën (namin) e Resulull-llahut


E kjo, nga shkaku se fama e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka dobi për

lutësin, fama e tij nuk i bën dobi askujt por vetë atij, e lutësit aspak nuk i bën dobi nëse ai

bën tevessul me të.

Treguam në fillim se tevessul është marrje e një mjeti të mirë i cili jep fryt.

farë dobie ke ti për atë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka famë të lartë tek

All-llahu?

Nëse dëshiron që të bësh tevessul të drejtë tek All-llahu, mund të thuash kështu: “O Zoti

im, për hatër të besimit që kam në Ty dhe në të dërguarin Tënd, dhe për hatër të

dashurisë që kam ndaj të dërguarit Tënd...” si dhe lutje të ngjashme me këtë, këto

janë mjete të drejta dhe të dobishme.

P-94: Ç’është për qëllim me fjalët vela’ (miqësi) dhe bera’ (largim, armiqësi)?

Përgjigje: Nga armiqësimi dhe miqësimi për hirë të All-llahut kuptojmë se njeriu duhet

të denoncohet nga çdo gjë, prej së cilës është denoncuar All-llahu (subhanehu ue teala) i

Cili ka thënë: “Ju e keni shem bullin më të mirë te Ibrahim i dhe te ata që ishin me

të, kur i thanë popullit të vet: “Ne tërhiqem i prej jush dhe prej asaj që adhuroni

___________________

[1] Buhariu [1010]


pos All-llahut, nuk besojmë tuajën, prandaj ndërm jet nesh e jush është e hapët

arm iqësia e urrejtja derisa ta besoni vetëm All-llahun Një!”. [el-Mumtehane: 4].

Kështu duhet të jetë me popullin idhujtar, siç ka thënë edhe në këtë ajet: “Dhe (ky

është) një kum tim nga All-llahu dhe i dërguari i Tij, drejtuar gjithë njerëzve në

ditën e haxhit të madh, se All-llahu është denoncuar prej idhujtarëve, e

njëkohësishtedhe i dërguari i Tij”. [et-Teube: 3].

Pra, besimtari duhet të denoncohet nga çdo idhujtar, nga çdo kafir. Kjo është lidhur me

njerëzit.

Poashtu besimtari e ka për obligim që të denoncohet edhe nga çdo vepër e cila nuk e

kënaqë All-llahun dhe të dërguarin, edhe nëse nuk është ajo vepër kufër, sikur që janë

mëkatet dhe kundërshtimi.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...por All-llahu juve ua bëri të dashur

besimin dhe ua zbukuroi atë në zemrat tuaja, ndërsa kufrin, mëkatet dhe

kundërshtim in, ua bëri që t'i urreni. T ë tillë janë ata që gjetën rrugën e drejtë”.

[el-Huxhurat: 7].

Nëse te një besimtar gjindet edhe iman edhe mëkate, ne e miqësojmë atë për imanin që

ka dhe e urrejmë për mëkatet që bën.

Këtë e shohim mirë në jetën tonë të përditshme, sikur që është puna me ilaçin, i cili

zakonisht ka shije jo të mirë, dhe ti e urren këtë shije, mirëpo prapseprap ti e don këtë

ilaç për shkak të dobisë që gjindet në të.

Disa njerëz, mëkatarin besimtar e urrejnë më tepër sesa kafirin, kjo është çudi dhe

ndryshim i asaj që duhet në realitet.

Kafiri është armik i All-llahut, i të dërguarit dhe i besimtarëve, andaj e kemi obligim që t’i

urrejmë nga gjithë zemra: “O ju që besuat, nëse keni dalë (prej vendlindjes) për hirë

të luftës për rrugën Time, duke kërkuar kënaqësinë Time ndaj jush, atëherë mos i

zini për m iq arm iqtë e Mi dhe armiqtë tuaj, duke shprehur ndaj tyre dashuri, kur

dihet se ata m ohuan të vërtetën që u erdhi juve. Si dhe kanë dëbuar të dërguarin

dhe ju (nga shtëpitë tuaja), vetëm për shkak se i besoni All-llahut, Zotit tuaj. E ju

fshehurazi u ofroni m iqësi, po Unë më së m iri e di atë që e keni fshehur dhe atë

që e keni publikuar. Ai që punon ashtu nga pala juaj, ia e ka hum bur rrugën e

drejtë”. [el-Mumtehane: 1]. “O ju që besuat! Mos zini m iq as jehuditë, e as të

krishterët. Ata janë m iq të njëri-tjetrit. E kush prej jush i m iqëson ata, ai është

prej tyre. Vërtetë All-llahu nuk vë në rrugë të drejtë popullin zullum qarë”.[el-

Maide: 51].

Këta të pafe, nuk do të jenë të kënaqur me ty asnjëherë, përveç nëse pranon fenë e tyre

dhe e shet fenë tënde, “As jehuditë, e as krishterët kurrë nuk do të jenë të kënaqur

me ty deri që të pasosh fenë e tyre”. [el-Bekare: 120]. “Shumë ithtarë të librit


(jehudi, krishterë), kanë dëshirë që edhe pasi besuat të vërtetën, t'ju kthejnë në

kafira”. [el-Bekare: 109]. Kafira, me të gjitha llojet e kufrit: jofalënderimi, mohimi,

përgënjeshtrimi, shirku, ateizmi etj.

E sa i përket veprave, ne denoncohemi nga çdo vepër e ndaluar. Nuk lejohet që të futemi

në aso vepra dhe t’i bëjmë ato.

Denoncohemi nga mëkatari besimtar për mëkatin të cilin e bën, ndërsa e miqësojmë dhe

e dojmë aq sa shohim besim tek ai.

P-95: Ç’është dispozita e udhëtimit në vendet e kafirave? Si dhe ç’është dispozita e

udhëtimit për turizëm ?

Përgjigje: Udhëtimi në vendet e kafirave nuk lejohet, përveç me tri kushte:

Kushti i parë: Që njeriu të ketë dituri, me të cilën do të mbrohet nga dyshimet.

Kushti i dytë: Që njeriu të jetë i devotshëm, për t’u mbrojtur nga epshet.

Kushti i tretë: Të ketë nevojë për këso udhëtimi.

Nëse këto kushte nuk plotësohen, atëherë nuk lejohet që të udhëtohet në vendet e

kafirave, për shkak të fitneve në të cilat mund të bjerë, si dhe në këto udhëtime bëhen

humbje të pasurisë pa nevojë, ngase siç e dimë në këso lloj udhëtime bëhen harxhime të

tepërta.

E nëse ka nevojë që të shkon për shërim apo për të studiuar ndonjë shkencë, e cila nuk

studiohet në vendlindjen e tij, atëherë i lejohet ky udhëtim, duke mos harruar atë se

duhet të ketë dituri fetare dhe të jetë i devotshëm.

Ndërsa udhëtimi për turizëm në vendet e kafirave është i panevojshëm, sepse mundet që

të shkon në ndonjë vend islamik, i cili vend kujdeset për ligjet e All-llahut (subhanehu ue

teala). Sikur që është vendi ynë[1] - elhamdu lila-, i cili tani është bërë vend turistik në

disa pjesë të tij.

Kështuqë ka mundësi që të shkon në ato vende dhe të kalon pushimin atje.

P-96: O dijetar i nderuar: njëri punon sëbashku me kafira, çka do ta kishit këshilluar atë?

Përgjigje: Këtë vlla i cili punon sëbashku me kafira, e këshillojmë që të kërkon ndonjë

punë tjetër, në të cilën punë nuk do të ketë asnjë prej armiqve të All-llahut dhe të

dërguarit.

__________________

[1] Mbretëria e Arabisë Saudite (sh.p.)


Nëse ka mundësi ta bën këtë, duhet ta bëjë. E nëse nuk ka mundësi, atëherë s’ka gjë,

sepse ky e ka punën e vet, ata e kanë të tyren.

Por me kusht që në zemrën e tij të mos ketë ndonjë simpati ndaj tyre, dashuri apo

miqësim.

Poashtu duhet tu përmbahet ligjeve islame duke i përshëndetur ata dhe duke ua kthyer

përshëndetjen.

Si dhe të mos prezentojë në vdekjet e tyre, as festat e tyre dhe të mos ua urojë ato festa.

Por, duhet dhënë të gjithë mundin duke i thirrur ata në pranimin e fesë Islame.

P-97: Si të përfitojmë nga ajo që kanë kafirat, duke mos rënë në mëkat? Dhe me këtë a ka

të bëjë rregulli “Dobi të përgjithshme”?[1]

Përgjigje: Atë që punojnë armiqtë e All-llahut dhe armiqtë tanë, d.m.th. kafirat, ndahet

në tri pjesë:

1. Ibadete (adhurime),

2. Tradita dhe

3. Industri dhe punë tjera.

Sa u përket adhurimeve, dihet mirë se nuk i lejohet asnjë muslimanit që t’I përngjasojë

adhurimet e tij me të atyre.

Kush bën këtë, ai është në një rrezik të madh dhe kjo mund ta çojë deri në kufër dhe

dalje prej Islamit.

Ndërsa traditat, siç është veshja dhe gjëra tjera, është e ndaluar që të përngjasohet

muslimani me ata, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush

përngjasohet me një popull, ai është prej tyre”.[2]

E sa i përket industrive dhe punëve tjera, në të cilat ka dobi të përgjithshme, nuk ka gjë

të keqe nëse mësojmë nga ajo që kanë prodhuar dhe të përfitojmë nga ajo.

Kjo nuk numrohet si përngjasim, por është pjesëmarrje në punë të dobishme, të cilat

punë nuk konsiderohen përngjasim me ta.

Ndërsa për fjalën e pyetësit: Dhe me këtë a ka të bëjë rregulli “Dobi të përgjithshme”?,

themi: Nuk është mirë që rregulli “dobi të përgjithshme” të konsiderohet argument në

vete.

__________________

[1] Rregull në shkencën e Usuli Fikhut (sh.p.)

[2] Ebu davudi [4031]


Por themi se këto dobi të përgjithshme, nëse e vërtetojmë se janë dobi, do ta vërejmë se

për vërtetësinë dhe pranimin e këtyre dobive ka dëshmuar edhe sheriati.

E nëse sheriati dëshmon se diçka nuk është dobi në të vërtetë, atëherë themi se nuk

është dobi e përgjithshme, edhe nëse vepruesi i asaj vepre supozon se ajo është dobi e

përgjithshme.

E nëse nuk ka dëshmuar sheriati as për vërtetësine e as për të kundërtën, atëherë kjo gjë

kthehet në esencë; nëse bën pjesë në adhurime, këtu esenca është ndalimi, e nëse nuk

është prej adhurimeve, esenca këtu është lejimi.

Me këtë pra, na bëhet e qartë se ky rregull nuk është argument në vete.

P-98: Ç’është dispozita e sjelljes së jomuslimanëve në Gadishullin Arabik?

Përgjigje: Frigohem se sjellja e jomuslimanëve në Gadishullin Arabik numrohet si

kundërshtim ndaj Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ngase ka ardhur në hadith

të vertetë te Buhariu se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në shtratin e vdekjes së

tij tha: “Nxirrni idhujtarët nga Gadishulli Arabik”[1]; ndërsa në Sahihul Muslim është

kështu: “Do t’i nxjerri jehuditë dhe të krishterët nga Gadishulli Arabik, ashtuqë të

mos lë në të përpos muslimanëve”.[2]

Ndërsa sjellja e tyre për ndonjë nevojë që kemi, të cilën gjë nuk mund ta kryen ndonjë

musliman është e lejuar, me kusht që mos t’i jipet të drejtë të jetojë këtu përgjithmonë.

Kur themi se kjo është e lejuar, duhet të kemi parasysh atë se, poqese me sjelljen e tij

këtu shkaktohen të këqija fetare në besim dhe moral, atëherë është e ndaluar.

Sepse pas të lejuarës nëse shkaktohet diç e keqe apo prishje, atëherë edhe ajo bëhet e

ndaluar.

Dihet mirë rregulli se çdo mjet i cili të sjell në haramedhe ai m jet është haram .

Prej të këqijave që mund të shkaktohen është frika se ka mundësi që dikush të fillon t’i

do ata, të jetë i kënaqur me mosbesimin të cilin i sheh në ta apo t’I zhduket xhelozia

fetare duke ndejtur me ta.

Elhamdulila, te muslimanët ka aq mirësi saqë mjaftojnë, e lusim All-llahun të na jep

udhëzim dhe sukses.

P-99: Dijetar i nderuar, disa njerëz pretendojnë se shkaku I prapam beturisë së

muslimanëve është të kapurit për feje.

____________________

[1] Buhariu [3053]

[2] Muslimi [1767]


Si argument për këtë marrin atë se kur perëndimi e la anash fenë e vet, arriti deri aty ku

arriti në përparimin bashkëkohor. Bile ndodhë që këtij argumenti ia shtojnë edhe atë se

në perëndim ka më tepër shi dhe rritje të bimëve.

Ç’është komenti juaj për këtë?

Përgjigje: Këto fjalë nuk i thotë përveç atij i cili ka imanin e dobët apo imanin e humbur

plotësisht, i panjohur në histori dhe i paditur në shkaqet e fitores.

Kur ummeti islam ishte i kapur fortë në fenë e vet, në fillim të islamit, ai kishte

krenarinë, stabilitetin, fuqinë dhe mbizotërimin në të gjitha sferat e jetës.

Të vërtetën e thonë ata që thonë se perëndimi të gjithë atë që e ka arritur, e ka arritur

me bartjen e shkencave prej muslimanëve, në fillim të Islamit.

Mirëpo ummeti u largua shumë nga feja e tij dhe në fenë Islame nxorri shumë bidate, pa

marrë parasysh a ishin ato në akide, fjalë apo vepra.

Ashtuqë me këtë mbetën të prapambetur deri në këtë shkallë.

Ne jemi të bindur, e dijmë dhe betohemi në All-llahun (subhanehu ue teala) se po t’i

kthehemi fesë tonë ashtu si e praktikonin të parët tanë, neve do të na takonte krenaria,

nderi e mbizotërimi anekënd botës.

Mu për këtë kur Ebu Sufjani i tregoi Herakliut, mbretit të romakëve –e romakët në atë

kohë ishin shtet i madh- se si vepron Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe

shokët e tij, (Herakliu) tha: “Nëse është e vërtetë kjo që po thua, atëherë ai do ta ketë

në dorë këtë që është ndër këmbët e mia (d.m.th. këtë tokë)”.

Kur Ebu Sufjani dhe shokët e tij dolën nga Herakliu, tha: “I është rritur çështja djalit të

Ebu Kebshit[1], dhe prej këtij po frigohet mbreti i romakëve”.

Ndërsa përparimin në prodhime dhe gjëra tjera që e kanë arritur shtetet kafire e ateiste,

duhet ta dimë se feja jonë nuk ndalon nga ai përparim, po t’I kishim dhënë një shikim

asaj.

Mirëpo për fat të keq, e humbëm këtë dhe atë, e humbëm fenë dhe e humbëm dunjanë.

Përndryshe, duhet të dihet se Islami nuk e kundërshton aspak përparimin, bile All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “E ju përgatituni sa të keni mundësi force, (mjete

luftarake) e kuaj të caktuar për betejë kundër atyre (që tradhtojnë) e me të, (me

________________________

[1] Idhujtarët e Mekës thonin se i Dërguari ka prejardhje nga Ebu Kebshi, i cili ishte nga fisi

Huza’a dhe i kishte kundërshtuar Kurejshët qysh më herët në adhurimin e idhujve, ai adhuronte

poezinë, e kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i kundërshtoi Poashtu në adhurimin e

idhujve, ata e përngjasuan me Ebu Kebshin. Poashtu thuhet se ai ka qenë gjyshi i të Dërguarit

nga ana e të ëmës së tij. Shih: en-Nihajetu fi garibil hadith [4/144]. (sh.p.)


përgatitje) ta frikësoni arm ikun e All-llahut dhe armikun tuaj”. [el-Enfal: 60]. Si dhe

ka thënë: “Ai është që juve tokën ua bëri të përshtatshme, andaj, ecni nëpër pjesë

të saj dhe shfrytëzoni begatitë e Tij”. [el-Mulk: 15]. Poashtu ka thënë: “Ai (All-llahu)

është që për juve krijoi gjithçka ka në tokë”. [el-Bekare: 29].

Si dhe shumë ajete tjera të cilat i thonë njeriut qartë se duhet të fiton, punon dhe të ketë

dobi, mirëpo jo në hesap të fesë.

Popujt e perëndimit në esencë janë pabesimtarë, feja nga e cila janë larguar është fe e

kotë, dhe nuk ka dallim, a janë ateista apo fetarë në fenë e tyre, janë të njëjtë.

All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “E, kush kërkon fe tjetër përveç fesë islame, atij

kurrsesi nuk do t’i pranohet”. [Ali Imran: 85].

Edhepse jehuditë dhe krishterët kanë disa dallime nga pabesimtarët tjerë, mirëpo sa i

përket botës tjetër, ata janë të njëjtë.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u betua se çdo jehudi apo i

krishterë i cili dëgjon për të dhe nuk shkon pas asaj që urdhëron ai, ata do të jenë banorë

të Zjarrit.

Ata pra, në esencë janë pabesimtarë, pa marrë parasysh a e quajnë veten të krishterë,

jehudi apo asnjërën.

Ndërsa shiu që bjerë tek ata dhe gjëra tjera, këto janë sprovim prej All-llahut për ta, si

dhe shpejtim i shfrytëzimit të mirave në këtë botë, siç i ka thënë Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) Omerit (radijAllahu anhu) kur Omeri e pa se hasra i kishte

lënë gjurma në një pjesë të trupit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe Omeri

filloi të qajë dhe tha: O i Dërguar i All-llahut, persianët dhe romakët po jetojnë në mirësi

të shumta, e pse ti të jesh në këtë gjendje? Tha: “O Omer, ata janë popull të cilëve All-

llahu ua shpejton të mirat në këtë dunja, a nuk je i kënaqur që atyre tu takon

dunjaja e neve ahireti”.[1]

Pastaj, tek ata ndodhin aso thatësira, sprova, tërmete dhe erëra shkatërruese që fort

mirë i dimë, të cilat tregohen në media, në revista të ndryshme etj.

Mirëpo ai i cili bën këtë pyetje është i verbët, ia ka verbëruar All-llahu mendjen dhe ai

tani nuk e sheh aktualen dhe nuk e njeh realitetin.

Unë atë e këshilloj që të kthehet tek All-llahu dhe të pendohet për këto pasqyrime, para

se ta befasojë vdekja, të kthehet te Zoti dhe të kuptojë se ne asnjëherë nuk do të kemi

krenari, nderë, mbizotërim dhe udhëheqje përderisa nuk kthehemi në fenë Islame, me

një kthyerje të sinqertë, të cilën do ta vërtetojë fjala dhe vepra.

Duhet ta dijë se ajo në të cilën gjenden kafirat është e kotë dhe jo e vërtetë dhe ta dijë se

_________________



përfundimi i tyre është Zjarri, siç na ka lajmëruar All-llahu dhe i Dërguari i Tij.

Ta dijë se këto mirësi që u janë dhuruar, nuk janë tjetër përpos bela, provim dhe

shpejtim i të mirave në këtë botë, e kur të vdesin dhe të ndahen nga të mirat që i kanë,

atëherë u shtohet pendimi, dhimbja dhe dëshprimi.

Kjo është urtësia e All-llahut (subhanehu ue teala) për të mirat që ua ka dhënë.

Duke ia shtuar kësaj edhe atë se edhe ata nuk janë duke shpëtuar nga fatkeqësitë që

ndodhin, siç janë tërmetet, thatësirat, erërat, vërshimet dhe tjera.

Lus All-llahun që pyetësin ta udhëzojë dhe t’i jep sukses, si dhe ta kthejë në rrugën e

vërtetë e neve të na bëjë syçelë në dinin tonë, Ai është Bujar dhe Fisnik.

P-100: Disa njerëz thonë se nuk është me rëndësi përmirësim i i termeve, nëse zem rën

e ke të shëndoshë nga qëllimet e këqija, ç’thuani për këtë?

Përgjigje: Me fjalën “përmirësim i termeve” nëse ka për qëllim përdorimin e tyre në

gjuhën arabe, atëherë ka të drejtë.

Sepse nëse besimin e ka të pastër nuk është patjetër që ato fjalë të përdoren në gjuhën

arabe, përderisa ato kanë kuptim të drejtë dhe të shëndoshë.

E nëse ka për qëllim moskujdesjen në përdorimin e fjalëve që përmbajnë kufër apo

shirk, atëherë kjo nuk është me vend aspak, përkundrazi përmirësimi i termeve është

mjaft me rëndësi.

Nuk mundemi që t’i themi njeriut, vetëm fol ti, çfarë të duash, përderisa e ke qëllimin e

mirë, por duhet që të themi fjalë të matura dhe brenda kornizave të sheriatit Islam.

P-101: A lejohet t’i thuhet dikujt: “All-llahu i bëftë ditët e tua të përhershme”?

Përgjigje: Shprehja: “All-llahu i bëftë ditët e tua të përhershme” është kalim i kufijve

në lutje, sepse kjo lutje lë vend për të dyshuar në mohimin e fjalës së All-llahut: “ do gjë

që është në të (në tokë) do të zhduket. E do të mbetet vetëm Zoti yt që është i

madhëruar e i nderuar”. [er-Rahman: 26-27]; dhe fjalës: “Ne, asnjë njeri para teje

(Muhammed) nuk i dhamë jetë të përhershme, e nëse ti vdes, a mos do të m besin

ata përgjithmonë?”. [el-Enbija: 34].

P-102: Disa njerëz kërkojnë për hirë të Fytyrës së All-llahut, thonë: Më jep, këtë apo atë

pashë Fytyrën e All-llahut! A lejohet kjo?


Përgjigje: Fytyra e All-llahut është më e Madhërishme sesa që njeriu të kërkojë me të

diçka prej dunjasë, dhe më e madhërishme sesa të bëhet mjet për të arritur njeriu deri te

e kërkuara e tij.

Andaj, mos të kërkojë askush në këtë mënyrë apo me diç të ngjashme si kjo.

P-103: A lejohet t’i thuhet dikujt: “All-llahu ta zgjattë jetën”?

Përgjigje: Nuk është mirë që të kërkohet jetë e gjatë, sepse jeta e gjatë mund të jetë e

mirë, por mund të jetë edhe e keqe.

Njeriu më i keq është ai i cili shumë ka jetuar dhe keq ka punuar.

Mirëpo, nëse thotë: “All-llahu ta zgjattë jetën duke e respektuar Atë”, atëherë nuk ka

gjë të keqe.

P-104: Shpesh shohim nëpër mure, shkrimin e emrit të të Lartësuarit “All- llah” dhe

anash tij, emrin “Muhammed”. Të njëjtën gjë e hasim edhe në disa petka si dhe në disa

kopertina të librave apo në kopertinat e Mus’hafit. A është kjo gjë në rregull?

Përgjigje: Kjo gjë nuk është në rregull, sepse me këtë indirekt thua se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) është i barabartë me All-llahun (subhanehu ue teala).

Ta zëmë se njëri i cili nuk din se çka shkruan në to, kur i sheh në atë mënyrë do të jetë i

bindur se ata janë në një rang.

Ashtuqë e kemi obligim ta fshijmë emrin e Resulull-llahut, mirëpo mbetet çështja për

shkrimin e emrit të Zotit, vetëm All-llah!

Fjalë të cilën e përdorin dervishët, të cilët këtë e konsiderojnë në vend të dhikrit, thonë:

“All-llah, All-llah, All-llah”.

Pra, sipas kësaj, themi se nuk duhet të shkruhet as emri “All-llah” e as “Muhammed”

nëpër mure, petka etj.

P-105: Ç’është dispozita e thënies së kësaj fjale: “All-llahu po interesohet për ty”?

Përgjigje: Kjo shprehje “All-llahu po interesohet për ty” nuk lejohet, sepse kjo aludon

se All-llahu nuk e din çështjen e tij, andaj paska nevojë që të interesohet.

Dihet mirë se kjo është diçka mjaft e keqe, mirëpo thënësi i kësaj fjale – në realitet- nuk

ka për qëllim të thotë se All-llahut mund t’i hikë diç nga Dituria e Tij që të ketë nevojë

për tu interesuar.


Por, kjo shprehje ka këtë aludim apo mund që ta ketë këtë aludim, andaj është obligim

që të mos përdoret kjo shprehje dhe të zëvendësohet me shprehje tjera, sikur: “E lus All-

llahun që të të nderojë”, “të të mëshirojë” etj.

P-106: A lejohet të thuhet “Filani i mëshiruar (merhumi)”, “E kaploi All-llahu me

mëshirën e Tij” apo “U shpërngul në mëshirën e All-llahut”?

Përgjigje: Shprehjet “Filani i mëshiruar” dhe “E kaploi All-llahu me mëshirën e Tij”,

nuk ka gjë të keqe nëse përdoren, sepse kur thuhen ato, thuhen në aspekt të optimizmit

dhe shpresës e jo në aspekt të lajmërimit.

Pra, nëse është me qëllim optimizmi apo shprese, nuk ka gjë të keqe.

Poashtu edhe për shprehjen “U shpërngul në mëshirën e All-llahut” me sa më duket,

përdoret në aspekt të optimizmit e jo në aspekt të lajmërimit, sepse çështjet sikur këto

janë prej çështjeve të gajbit dhe nuk mundet të flasim prerë për to.

Poashtu nuk bën të thuhet edhe shprehja: “U shpërngul te shoqëria më e lartë”.

P-107: A lejohet të përdoren këto shprehje: “Në emër të atdheut, në emër të popullit,

në emër të arabizmit”?

Përgjigje: Nëse me këto shprehje ka për qëllim se ai është duke folur në emër të arabëve

apo në emër të një populli tjetër, në këtë rast s’ka gjë.

E nëse ka për qëllim që me këto fjalë të kërkojë bekim apo ndihmë, atëherë kjo është një

lloj shirku.

Bile mund të jetë edhe shirk i madh, varësisht çfarë madhërimi paraqet kjo gjë te personi

në fjalë.

P-108: Çthua për shprehjen që e përdorë populli “Na e solle bekimin” apo “Na vizitoi

mbarësia” për dikënd që i viziton?

Përgjigje: Këtë shprehje populli nuk e përdorë në atë mënyrë siç e përdorë për All-

llahun, por me këtë kanë për qëllim se ‘na u sjell mbarësi e bekim sëbashku me ardhjen

tënde’.

Ardhja e mbarësisë mund të ketë lidhje me ndonjë njeri.


Usejd bin Hudajri kur zbriti ajeti i tejemumit për shkak të qafores së Aishes (radijAllahu

anha) të cilën e kishte humbur, (Usejdi) tha: “Nuk është mbarësia e parë që vjen për

shkak të juve, o familja e Ebu Bekrit”.[1]

Kërkimi i bekimit apo mbarësisë mund të ndodhë në dy mënyra:

E para: Që kërkimi i bekimit të bëhet me diç të ligjësuar në Islam, si p.sh. me Kur'anin

Famëlartë, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Edhe ky (Kur'an) është libër që e

zbritëm ; është i bekuar”. [el-En’am: 92].

Prej mbarësisë së Kur'anit është, se ai që kapet për të dhe lufton sipas tij, e arrin fitoren

e pastaj me të (Kur'anin) shumë popuj i shpëton nga idhujtaria.

Poashtu prej mbarësisë së Kur'anit është edhe ajo se me leximin e një shkronje të tij,

arrihen dhjetë sevape, e me këtë njeriu mund të kursen mundin dhe kohën e tij.

E dyta: Kërkimi i bekimit të jetë me diçka konkrete të njohur, si p.sh. dituria.

Ka njeri nga i cili mund të shpresohet bekimi për shkak të diturisë që ka dhe për shkak të

davetit që bën.

Usejd ibën Hudajri tha: “Nuk është mbarësia e parë që vjen për shkak të juve, o

familja e Ebu bekrit”.[2]

Ndodhë All-llahu (subhanehu ue teala) të sjell aso të mira për një person që nuk sjell për

personin tjetër.

Ka edhe bekime të supozuara, të kota, siç bëjnë disa gënjeshtarë që thonë se filan i

vdekur – për të cilin supozojnë se është evlija- u solli begati apo diç të ngjashme, ky

është bekim i kotë dhe pa ndikim.

Ka mundësi që djajt të kenë ndikim në këtë gjë, mirëpo ato nuk janë përveç ndikime të

ndjehen dhe me këtë, djajt, i ndihmojnë këtij shehu për t’i mashtruar të tjerët.

E sa i përket asaj se, si t’i dallojmë bekimet e vërteta nga ato të kotat?

Përgjigja është se ato njihen varësisht prej hallit të personit.

Nëse është prej personave të mirë, të devotshëm, pasues të sunnetit dhe është larg

___________________


Usejd Ibën Hudajri është nga ata persona të cilët kishin shkuar ta gjejnë qaforen e Aishes

(radijAllahu anha) të cilët gjatë kërkim it të qafores, i kishte zënur koha e namazit e ata nuk

kishin ujë për të m arrur abdest. Ashtuqë All-llahu (subhanehu ue teala) e zbriti ajetin e tejemum

it [en-Nisa: 43], dhe kjo ishte një lehtësim i madh për besimtarët. Mu për këtë sahabiu Usejdi,

këtë e quajti mbarësi, kur tha: “Nuk është mbarësia e parë që vjen për shkak të juve, o

familja e Ebu Bekrit”. (sh.p).

[2] Sepse familja e Ebu bekrit ishte e njohur me dituri, davet, devotshmëri etj. (sh.p.)


bidateve, atëherë mund të themi se All-llahu me këtë njeri mund të sjell begati që nuk

sjell me dikënd tjetër.

E nëse ai është prej atyre që kundërshtojnë Kur'anin e sunnetin, apo thirrë në gjëra të

kota, atëherë themi se mbarësia nga ai është supozim, dhe mund që atë “mbarësi” ta

sjellin djajt si ndihmë për këtë person.

P-109: A lejohet të thuhet: “Ndërhyri kaderi” apo “Ndërhyri kujdesi i All-llahut”?

Përgjigje: Fjala “Ndërhyri kaderi” nuk është në rregull.

Kjo aludon në atë se kaderi doli nga kontrolli duke u përzier dhe duke e imponuar

vetveten në një çështje.

Ndërsa dihet mirë se kaderi është esencë, andaj si mund të thuhet se ndërhyri?!

Më mirë është të thuhet: Mirëpo zbriti kaderi apo goditi kaderi etj.

E njëjta gjë vlen edhe për fjalën “Ndërhyri kujdesi i All-llahut”.

Më e udhës është që kjo të zëvendësohet me fjalët: “Ndodhi apo ashtu deshti kujdesi i

All-llahut”.

P-110: Po dëgjojmë dhe lexojmë fjalën “ideologji e lirë”. Kjo është thirrje për të pasur

besim të lirë. Si do ta kishit komentuar ju këtë?

Përgjigje: Komenti ynë për këtë është se ai i cili e lejon që njeriu të jetë i lirë në besim, të

beson cilëndo prej feve, atëherë ky është kafir.

Secili që beson se nuk prishë punë që dikush të ketë fe tjetër pos fesë së Muhammedit

(salAllahu alejhi ue selem) ai është kafir dhe duhet të kërkohet nga ai që të kthehet.

Nëse kthehet, mirë, përkundrazi është obligim vrasja e tij.

Feja nuk është ideologji, por është shpallje nga All-llahu (subhanehu ue teala) i Cili e

zbret atë mbi të dërguarit e Tij, me qëllim që robërit e Tij të jetojnë me të.

Ky term –kam për qëllim termin “ideologji e lirë”- me të cilin është për qëllim feja,

është vaxhib që të fshihet nga fjalorët e librave Islam, sepse kjo dërgon në këtë kuptim të

prishur, në kuptimin se feja Islame është ideologji, krishterimi ideologji dhe çifutizmi

ideologji.

E me këtë të thonë se këto ligje nuk janë tjetër pos disa ide të njerëzve, i përqafon ato

kush të dojë.


Ndërsa realiteti është se fetë qiellore janë fe qiellore nga All-llahu (subhanehu ue teala) i

beson ato njeriu se janë shpallje prej All-llahut me të cilat njerëzit bëjnë adhurimin e

tyre. Nuk lejohet që të quhen ideologji.

Shkurt: Kush beson se njerëzve u lejohet që të besojnë ç’të dëshirojnë dhe se ata janë të

lirë në këtë, ky njeri është kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E, kush

kërkon fe tjetër përveç fesë islame, atij kurrsesi nuk do ti pranohet”. [Ali Imran:

85]; dhe thotë: “Feja e pranueshme tek All-llahu është islami”. [Ali Imran: 19].

Pra, nuk i lejohet askujt të beson se njeriut i lejohet të zgjedhë ndonjë fe përveç Islamit,

bile për këtë që beson kështu, dijetarët kanë treguar qartë se ai është kafir, i dalur nga

feja Islame.

P-111: A lejohet që muftyun ta pyesim kështu: Ç’është dispozita e Islamit për këtë?; apo:

Ç’është mendim i i Islamit?

Përgjigje: Nuk është mirë të pyetet me: Ç’është dispozita e Islamit për këtë?; apo:

Ç’është mendimi i Islamit?, ngase ka mundësi që muftyu të gabojë, e në këtë rast kjo fjalë

e tij nuk është dispozitë e Islamit.

Mirëpo nëse bëhet fjalë për ndonjë çështje që ka argument të prerë, atëherë s’ka gjë të

keqe nëse pyetet ashtu.

Mund të pyesish: Ç’është dispozita e Islamit për ngrënien e coftirës? Themi: Dispozita e

Islamit për ngrënien e coftirës është haram.

P-112: A lejohet të thuhet: “Deshtën kohërat që të ndodhë kështu” apo “Kështu

deshti caktimi”?

Përgjigje: Fjalët “Deshtën kohërat” apo “Deshti caktimi” janë fjalë të këqija, sepse

kohërat d.m.th. koha e poashtu edhe caktimi nuk mund që të dëshirojnë, të dëshiruarit i

takon All-llahut (subhanehu ue teala).

Por, nuk ka të keqe nëse njeriu thotë: “Ishte domosdoshmëri e kaderit të ndodhë kjo

e kjo”.

Ndërsa, nuk lejohet që kaderi të cilësohet se ka dëshirë. Sepse kaderi është cilësi, andaj

nuk mund që edhe ai të cilësohet me diç.

P-113: A lejohet të thuhet: Filani është shehid?

Përgjigje: Përgjigjeja për këtë është, se dëshmia për dikënd se është shehid mund të jetë

në dy mënyra:


E para: Ta përcaktosh atë me ndonjë cilësi; sikur që thua se secili i cili vritet në rrugë të

All-llahut është shehid, kush vritet duke e mbrojtur pasurinë e tij është shehid, kush

vdes nga epidemia është shehid etj.

Kjo është e lejuar, siç e shohim nga argumentet. Sepse ti me këtë dëshmon për atë që ka

lajmëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

D.m.th. nuk është e ndaluar kjo, bile është obligim të dëshmojmë për këtë, duke e

konsideruar këtë si vërtetim të fjalës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

E dyta: Ta përcaktosh shehidllëkun në ndonjë person të caktuar, p.sh. të thuash se filani

është shehid.

Kjo nuk lejohet, përveç për atë të cilin ka dëshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) apo është pajtuar i gjithë ummeti se ai është shehid.

Buhariu (rahimehullah) për këtë ka përmbledhur hadithe nën titullin “Nuk lejohet të

thuhet: filani është shehid”.

Ibën Haxheri në Fet’hul Bari [6/90] këtë e ka komentuar duke thënë: “Nuk lejohet të

thuhet kjo në mënyrë të prerë, përpos nëse për atë dëshmon shpallja”.

Ai me këtë sikurse donte të aludojë në hadithin e Omerit (radijAllahu anhu) i cili kur u

foli njerëzve njëherë, u tha: “Jeni duke thënë për luftëtarët tuaj, filani është shehid

apo filani vdiq si shehid, e ai ndoshta e ka mbingarkuar kafshën e vet, andaj, mos

thuani ashtu, por thuani ashtu si ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem): Kush vdes apo vritet në rrugë të All-llahut, ai është shehid”.

Hadithi është hasen, e transmeton Ahmedi, Seid ibën Mensuri dhe të tjerë me zinxhir nga

Muhammed ibën Sirini nga Ebil Axhfai nga Omeri (radijAllahu anhu).

Si dhe dëshmia për diç nuk bëhet përpos kur të kesh dituri për të, e dihet se kusht për të

qenë njeriu shehid është që të luftojë me qëllim që fjala e All-llahut të jetë më e larta, e

qëllimi është diç e fshehur dhe nuk ka mundësi të dihet se çfarë qëllimi ka pasur personi

për të cilin dëshirojmë të dëshmojmë.

Për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur folte për muxhahidin, shpesh

thonte: “Shembulli i muxhahidit në rrugë të All-llahut, e All-llahu e din se kush

lufton në rrugë të All-llahut...”[1] poashtu ka thënë: “Pasha Atë, që shpirti im është

në Dorën e Tij, secili që do të plagoset në rrugë të All-llahut, e All-llahu e din kush

është plagosur në rrugë të Tij, ditën e Kijametit do të vijë duke i rrjedhur gjakë ajo

plagë, ngjyrën do ta ketë ngjyrë gjaku ndërsa erën erë misku”.[2] [Hadithet i

transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre (radijAllahu anhu)]

___________________

[1] Buhariu [2787]

[2] Buhariu [2803]


Mirëpo për atë person që dijmë vetëm mirë, shpresojmë që të jetë prej shehidëve, por

nuk dëshmojmë për të, si dhe nuk kemi mendim të keq për të.

Shpresa është shkallë mes dy shkallëve, por në këtë botë mbi atë person i praktikojmë

ligjet e shehidëve, nëse është i vrarë në xhihad, ne e varrosim atë me gjakun dhe rrobat

që i ka pasur të veshura dhe nuk ia falim xhenazen, e nëse është prej shehidëve të llojeve

tjera, atë e pastrojmë, ia veshim qefinin dhe ia falim xhenazen.

Si dhe, po të dëshmojmë për dikënd se është shehid, kjo do të thotë se ne dëshmojmë se

ai është prej xhenetlive, e kjo është në kundërshtim me rrugën e Ehli Sunnetit, sepse Ehli

Sunneti nuk dëshmon për askë se është prej xhenetlive, përveç për atë të cilin ka

dëshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) duke e cilësuar apo duke e

përcaktuar ndonjë person.

E disa të tjerë kanë mendimin se lejohet të dëshmohet se është shehid ai person për të

cilin, i gjithë ummeti janë në pajtim për mirësinë e tij.

Këtë mendime ka edhe Shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah).

Me këtë pra, na bëhet e qartë se nuk lejohet të dëshmojmë për një person të caktuar se

është shehid, përveç nëse ka argument apo pajtim të njëzëshëm.

Mirëpo për atë që dijmë vetëm mirë, shpresojmë që të jetë prej shehidëve – siç treguam-,

dhe kjo mjafton si lëvdim për të, e për të më së miri e din Krijuesi i tij (subhanehu ue

teala).

P-114: Ç’është mendim i i juaj për përdorim in e fjalës ‘rastësisht’?

Përgjigje: Mendojmë se nuk ka gjë të keqe në përdorimin e kësaj fjale, kjo është një gjë e

ditur.

Dhe mendoj se ka hadithe në të cilat përdoret kjo fjalë, “rastësisht na erdhi Resulull-

llahu”; “rastësisht na doli Resulull-llahu”, mirëpo momentalisht nuk më kujtohet

ndonjë hadith konkret për këtë gjë.[1]

ështja e rastësisë lidhur me veprat e njeriut është realitet, sepse njeriu nuk e din gajbin

(të fshehtën) dhe mund t’i rastis diçka pa e ndier fare, pa i paraprirë diç dhe pa e

paramenduar.

Mirëpo kur ka të bëjë me veprat e All-llahut (subhanehu ue teala) kjo nuk ndodhë, sepse

All-llahu (subhanehu ue teala) e din çdo send dhe çdo send është i përcaktuar tek Ai,

andaj tek All-llahu nuk ndodhin gjërat rastësisht.

E sa më përket mua dhe ty, ne takohemi ndonjëherë pa kurrfarë termini, kjo quhet

___________________

[1] Buhariu [5361] dhe Muslimi [4491, 4496]


rastësi, dhe nuk ka gjë të keqe të përdoret kjo fjalë.

A sa i përket veprave të All-llahut, kjo nuk ndodhë asnjëherë, andaj nuk lejohet të

përdoret ajo fjalë.

P-115: Ç’është mendim i i dijetarit të nderuar –All-llahu e shpërbleftë- për termet

‘ideologji islame’ dhe ‘mendimtar islam ’?

Përgjigje: Fjala ‘ideologji islame’ është prej fjalëve që duhet t’u iket, ngase kjo aludon

në atë se ne Islamin po e bëjmë përmbledhje të disa mendimeve të cilat mund të

pranohen apo refuzohen.

E kjo është një rrezik i madh, këtë fjalë e kanë futur tek ne armiqtë tanë duke mos e

ndier ne aspak.

Ndërsa në fjalën ‘mendimtar islam’ nuk shoh diç të keqe, sepse kjo është cilësim i

njeriut musliman, e muslimani mund që të jetë mendimtar.

P-116: Ndarja e dispozitave të fesë në të rëndësishme (rrënjë) dhe të parëndësishme

(lëvozhga) (p.sh. mejkrra), a është me vend?

Përgjigje: Ndarja e dispozitave të fesë në të rëndësishme (rrënjë) dhe të parëndësishme

(lëvozhga) është ndarje e gabuar, ngase e tërë feja është e rëndësishme, e tëra është e

dobishme për njeriun, e tëra të afron tek All-llahu (subhanehu ue teala) për të tërën

njeriu shpërblehet dhe me të tërin njeriu përfiton varësisht prej imanit dhe përkushtimit

të tij ndaj All-llahut (subhanehu ue teala).

Në këtë hyjnë edhe çështjet që kanë të bëjnë me veshjen apo të ngjashme.

Të gjitha gjërat në fe, nëse njeriu i vepron me qëllim të afrimit tek All-llahu (subhanehu

ue teala) dhe me qëllim të pasimit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ky njeri

do të shpërblehet për ato.

E lëvozhgat, siç e dijmë nuk përfitohet prej tyre, por ato gjuhen.

Në fenë apo sheriatin Islam nuk ka diç të parëndësishme si lëvozhgat.

I tërë sheriati Islamështë i rëndësishëm (rrënjë), dhe njeriu përfiton me të nëse është i

sinqertë ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) dhe pasimin ndaj Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) e bën me vend.

E atyre të cilët llomotisin me këto terme, u themi që të mendojnë më seriozisht rreth

kësaj çështje, ashtuqë ta kuptojnë të qëlluarën, të vërtetën, e pastaj duhet ta pasojnë atë

të vërtetë dhe t’i lënë këto terme dhe të ngjashmet.


E vërtetë është se në Islam ka gjëra më të rëndësishme dhe më të mëdhaja, siç janë pesë

kushtet e Islamit, të cilat i ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ka

thënë: “Islami është i ndërtuar mbi pesë: Dëshminë se nuk ka zot të adhuruar me

të drejtë pos All-llahut dhe se Muhammedi është i dërguar i All-llahut, në faljen e

namazit, dhënien e zekatit, agjërimin e Ramazanit dhe bërjen e Haxhit”.[1]

Si dhe ka gjëra më pak të rëndësishme se ato, mirëpo nuk ka në Islam gjëra që

krahasohen me lëvozhga, nga të cilat nuk përfitohet gjë, bile gjuhen.

E sa i përket çështjes së mjekrrës: Nuk ka dyshim se lëshuarja e saj është ibadet, ngase

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhëruar ashtu.

do gjë që ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është ibadet dhe

njeriu afrohet me atë gjë tek All-llahu (subhanehu ue teala).

Këtë e ka praktikuar vetë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe vëllezërit e tij

pejgamberë, siç ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala) për Harunin (alejhi selam): “Ai

(Haruni) tha: “O bir i nënës sime, mos më kap as për mjekrre as për flokë”. [Ta ha:

94].

Poashtu ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se lëshuarja e mjekrrës

është prej natyrshmërisë në të cilën i ka krijuar All-llahu njerëzit.

Pra, lëshuarja e mjekrrës është ibadet dhe nuk është adet, a assesi nuk është prej gjërave

të parëndësishme si lëvozhgat, siç mendon dikush.

P-117: A lejohet të thuhet: “U varros në vendbanim in e fundit”?

Përgjigje: Thënia “U varros në vendbanimin e fundit” është haram, nuk lejohet të

thuhet.

Ngase kur të thuash “në vendbanimin e fundit” kjo aludon se varri është gjëja e fundit

për të, e kjo do të thotë mohim i ringjalljes.

Të gjithë muslimanët e dijnë se varri nuk është gjëja e fundit, përveç ata të cilët nuk e

besojnë ringjalljen.

Ata besojnë se varri është gjëja e fundit për njeriun. E muslimani nuk beson se varri

është gjëja e fundit.

Një njeri dëgjoi një tjetër duke lexuar ajetet: “Juve u preokupoi përpjekja për shumim

in (e pasurisë, të fëmijëve, të pozitës)! Derisa të mos i vizitoni varrezat (të vdisni)”

[et-Tekathur: 1-2]; dhe tha: “Vall-llahi, do t’i vizitojmë dhe nuk do të mbesim aty”,

sepse ai që viziton, ndonjëherë do të shkojë.

__________________



Patjetër se do të ringjallemi, kjo është e vërteta.

Prandaj, duhet larguar nga përdorimi i këtyre termeve, dhe nuk mund të quhet varri

vendbanim i fundit, sepse vendbanimi i fundit është ose xheneti ose zjarri në ditën e

kijametit.

P-118: A lejohet të quhet krishterizm i Mesihizëm dhe i krishteri të quhet pasues i

Mesihut?

Përgjigje: S’ka dyshim se pretendimi i krishterëve se janë pasues të Mesihut (Isait

(alejhi selam)) pas dërgimit të Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) është pretendim

jo i vërtetë.

Po të ishte i vërtetë, ata do të kishin besuar edhe në Muhammedin (salAllahu alejhi ue

selem).

Besimi i tyre në Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) d.m.th. besim në Mesihun-

Isain bir+in e Merjemes (salAllahu alejhi ue selem) sepse All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “Dhe, kur Isai, biri i Merjemes tha: “O beni Isra:ilë, unë jam i dërguar i All-

llahut te ju, jam vërtetues i Tevratit që ishte para meje dhe jam përgëzues për një

të dërguar që do të vijë pas meje, emri i të cilit është Ahmed!” E kur ai u erdhi

atyre me argumente të qarta, ata thanë: “Kjo është magji e qartë”. [Saff: 6].

Isai (Alejhi selam) nuk i përgëzoi me ardhjen e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem)

përveçse me qëllim që ata të pranojnë sheriatin me të cilin do të vijë ai.

Sepse përgëzimi me diç që nuk ka dobi, është e kotë, të cilën nuk e bën as njeriu më i ulët

në mendje, e si mund të paramendohet një gjë e tillë që ta bëjë njëri prej prej të

dërguarve të nderuar, bile njëri prej ulul-azmit, si mund që diç të atillë të thotë Isai biri i

Merjemes (Alejhi selam).

Ai me të cilin i ka përgëzuar Isai (salAllahu alejhi ue selem) Beni Isra:ilët është

Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem).

E fjala e All-llahut: “E kur ai u erdhi atyre me argumente të qarta, ata thanë: “K jo

është magji e qartë”; aludon se i dërguari i premtuar u erdhi, mirëpo ata e mohuan dhe

thanë se kjo është magji e qartë.

Pasiqë e mohuan Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) kjo d.m.th. edhe mohim i Isait

(alejhi selam) i cili i përgëzoi se do të vijë Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem).

Sipas kësaj, nuk është e drejtë që ata të quhen pasues të Isaut (Mesihut) (alejhi selam).

Po të kishin qenë pasues të tij, do të kishin besuar në atë që i përgëzoi ai vetë.


Edhe Isai (Alejhi selam) edhe pejgamberët tjerë i dhanë premtim All-llahut se do ta

besojnë Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem).

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Përkujto kur All-llahu m ori prem tim in e

pejgamberëve, duke u thënë: Merrni gjithçka që Unë ju kam dhënë nga Libri dhe

Urtësia, se pas jush do të vijë një i dërguar, që të vërtetojë atë që ju keni pranë veti

(dhe atëherë) ju duhet ta besoni dhe duhet ta ndihmoni atë. (All-llahu) tha: A

pajtoheni me këtë dhe a do ta përkrahni premtimin Tim . Ata thanë: Pajtohemi. Ai

u tha: Dëshmoni ju për këtë e edhe Unë jam prej dëshmuesve”. [Ali Imran: 81].

Ai që erdhi pas tyre, që të vërtetojë atë që kishin pranë vete është Muhammedi

(salAllahu alejhi ue selem) në këtë aludon fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): “Ne

edhe ty (Muhammed) ta zbritëm librin (Kur'anin) e vërtetë që është vërtetues i

librave të mëparshme dhe garantues i tyre. Gjyko, pra, mes tyre me atë që All-

llahu e zbriti, e mos pëlqe epshet e tyre e të largohesh nga e vërteta që të erdhi”.

[el-Maide: 48].

Pra, qartë po kuptohet se pretendimi i tyre se janë pasues të Mesihut, është pretendim të

cilin e përgënjeshtron realiteti, sepse ata e mohuan përgëzimin e Mesihut (alejhi selam) i

cili përgëzim ishte Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem).

E mohimi i Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) është edhe mohim i Mesihut (alejhi

selam).

P-119: Çmendoni për këtë shprehje: “Zoti mos e bëftë”?

Përgjigje: Urrej që dikush të thotë: “Zoti mos e bëftë”. Sepse kjo fjalë lë pak hapësirë të

nënkuptosh se ka dikush që mund ta detyrojë All-llahun në diçka.

All-llahun (subhanehu ue teala) –siç ka thënë i dërguari- “Nuk mund ta detyrojë

askush”. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Të mos thojë dikush: O

Zot, më fal nëse don, O Zot, më mëshiro nëse don, por, le të jetë i vendosur në

kërkesën e tij dhe le të rritë shpresën, sepse All-llahun nuk mund ta detyrojë

askush në asgjë, dhe A tij çdo gjë që e jep nuk i duket e madhe”.[1]

Më mirë është të thotë: “Zoti mos e caktoftë” në vend të fjalës “Zoti mos e bëftë”, sepse

kjo është më larg keqkuptimit për All-llahun (subhanehu ue teala).

P-120: Disa njerëz, kur të vdes dikush, ia lexon këto ajete: “O ti shpirt i bindur

plotësisht! Kthehu te Zoti yt i vetëkënaqur e i pranuar!”, a lejohet kjo?

Përgjigje: Kjo nuk lejohet t’i thuhet ndonjë personi të caktuar, sepse kjo është dëshmi se

ky njeri është prej këtij lloji.

____________________



Fetvatë e namazit[1]

P-121: Ç’është esenca në pastrim in për abdest dhe gusëll, si dhe pastrami nga çdo

papastërti?

Përgjigje: Esenca në pastrimin për abdest dhe gusëll është uji dhe nuk ka pastrim

përpos se me ujë, pa marrë parasysh a është uji plotësisht i pastër apo ka ndryshuar

ndonjërën prej cilësive të tij me diçka të pastër.

Ngase mendimi më i vërtetë është se, nëse uji ndryshon ndonjërën prej cilësive të tij

duke u përzier me diç të pastër dhe pas kësaj ende mbetet i quajtur ujë, ai është i pastër,

i pastër në vete dhe pastrues për tjetrin.

Nëse nuk ka ujë apo ekziston frika për dëmtim nga përdorimi i ujit, atëherë mirret

tejemum, duke i mëshuar tokës me duar, pastaj fërkimi i fytyrës me duar e pastaj fërkimi

i duarve mes vete.

Kjo është sa i takon pastrimit për abdest dhe gusëll.

E sa i përket pastrimit nga papastërtitë tjera; ato pastrohen me çdo mënjanues i cili e

mënjanon atë papastërti, qoftë ujë apo diç tjetër.

Kështu, nga shkaku se me pastrimin nga papastërtitë është për qëllim largimi i asaj

papastërtie konkrete, me çkado qoftë.

Nëse ajo papastërti konkrete mënjanohet plotësisht me ujë, benzin apo me diç tjetër prej

gjërave të lëngta apo të ngurta, kjo numrohet pastrim i vërtetë.

Mirëpo, te pastrimi nga papastërtia e qenit është patjetër që pastrimi të bëhet shtatë

herë, e hera e parë të jetë me dhé.

Me këtë e kuptojmë dallimin mes pastrimit për abdest dhe gusëll dhe pastrimit prej

papastërtive tjera.

P-122: A pastrohet papastërtia me diç tjetër pos ujit? Si dhe avulli me të cilin pastrohen

palltotë, a është pastrues apo jo?

Përgjigje: Mënjanimi i fëlliqësisë nuk llogaritet si adhurim në vete, porse mënjanimi i

fëlliqësisë është të liruarit nga një fëlliqësi konkrete.

Andaj, me çkado që mundohesh ta largosh të papastrën dhe arrin ta mënjanosh atë dhe

gjurmët e saj, ajo konsiderohet pastrues i tij, pa marrë parasysh a është ujë, benzin apo

ndonjë mënjanues tjetër. Pra, kur të mënjanohet e papastra me çkado qoftë, kjo gjë

____________________

[1] I paraprijnë disa fetva që kanë të bëjnë me pastërtinë.


konsiderohet pastrim i rregullt.

Bile edhe sipas mendimit të vërtetë – të cilin mendime ka edhe shejhul islam Ibën

Tejmiju- nëse papastërtia largohet rastësisht nga dielli apo era, edhe kjo konsiderohet

pastrim me vend.

E kjo, nga shkaku se siç thash: ajo është një e fëlliqësi konkrete, e cila nëse gjindet

dikund e bën të papastër atë gjë, si dhe kur të mënjanohet, atëherë ajo kthehet prap në

pastërtinë e mëparme.

D.m.th. kur të mënjanohet e papastra dhe gjurmët e saj –e nëse mbetet ngjyra e saj (e cila

nuk mund të mënjanohet) nuk prishë punë- kjo numrohet pastrim në rregull.

Duke u bazuar në këtë themi: Avulli me të cilin pastrohen palltotë konsiderohet pastrues

i tyre nëse mënjanohet e papastra.

P-123: Ç’është hukm i i atij uji i cili ka ndryshuar për shkak të ndejtjes së gjatë?

Përgjigje: Ky ujë është i pastër dhe pastrues edhe nëse ka ndryshuar, ngase ai nuk ka

ndryshuar duke u përzier me diç tjetër, porse ka ndryshuar me ndejtjen e gjatë në këtë

vend.

Nuk ka gjë të keqe të mirret abdest nga ky ujë, abdesti është në rregull.

P-124: Ç’është urtësia e ndalimit të m bajtjes së arit për meshkujt?

Përgjigje: Dije o ti që pyet dhe le ta dijë secili që e lexon këtë përgjigje se urtësia e të

gjitha dispozitave të sheriatit për besimtarin e vërtetë është fjala e All-llahut dhe e të

Dërguarit të tij (salAllahu alejhi ue selem). Ai (subhanehu ue teala) ka thënë: “Kur All-

llahu ka vendosur për një çështje, ose i dërguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet)

asnjë besimtari dhe asnjë besimtareje që në atë çështje të tyre personale të bëjnë

ndonjë zgjidhje tjetërfare...”. [el-Ahzab: 36].

Pra, kushdo që na pyet për obligimin apo ndalimin e diçkaje për të cilën kanë aluduar

argumente nga Kur'ani dhe sunneti, ne i themi: urtësia në atë është fjala e All-llahut ose

fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e kjo urtësi është e mjaftueshme për

çdo besimtar.

Kur e pyetën Ajshen (radijAllahu anha) se pse gruaja e cila ka pasur menstruacione i

kompenzon ditët që nuk i ka agjëruar ndërsa nuk i kompenzon namazet që nuk i ka

falur, ajo tha vetëm kështu: “Kur na vinte hajzi, u urdhëronim për kompenzim të

agjërimit e nuk u urdhëronim për kompenzim të namazit”[1] , sepse për besimtarin

____________________



shkak i mjaftueshëmështë teksti nga Kur'ani ose sunneti.

Por, nuk ka gjë të keqe nëse njeriu hulumton rreth ndonjë shkak tjetër apo mundohet të

gjen ndonjë urtësi të asaj dispozite.

Kjo ia shton edhe më tepër qetësinë; i qartësohet pozita e lartë që e ka ligji i All-llahut

(subhanehu ue teala) në rastin kur i lidhë dispozitat me shkaqet; si dhe i mundësohet që

të bëjë kijas (krahasim) për ndonjë çështje tjetër për të cilën nuk ka tekst nga sheriati,

mirëpo në të gjindet i njëjti shkak që është te çështja për të cilën ka tekst.

Pra, të njohurit e urtësive i ka këto tri dobi që i përmendëm.

Pas gjithë kësaj, për pyetjen që parashtruat themi: është vërtetuar nga Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ndalimi i mbajtjes së arit për meshkujt, ndërsa për femrat jo.

Urtësia e kësaj është kjo: se ari është prej gjërave më të shtrenjta me të cilat njeriu

zbukurohet dhe stoliset, ari është stolli dhe xhevahir, e burri nuk është për këtë gjë.

D.m.th. nuk është njeri i cili ka nevojë për plotësim me diç tjetër, porse burri është i plotë

në veten e tij, për shkak të burrërisë që gjindet në të dhe ai nuk ka nevojë që të

zbukurohet për dikënd me diçka që mund të ndikojë te personi tjetër, gjë që është e

kundërt me gjininë tjetër, sepse gruaja është e mangët dhe ka nevojë për plotësim në

bukurinë e saj, ashtuqë ka nevojë të stoliset me llojet më të shtrenjta të xhevahirëve dhe

me këtë të bëhet tërheqëse për bashkëjetesë mes saj dhe burrit të saj.

Për këtë pra, gruas i është lejuar që të stoliset me ari, ndërsa burrit jo.

All-llahu (subhanehu ue teala) në një cilësim të grave ka thënë: “A, atë që rritet me

stoli, e në dialog është i paqartë”. [ez-Zuhruf 18].

Me këtë besoj se u bë e qartë urtësia e ndalimit të mbajtjes së arit për burrat.

Me këtë rast shfrytëzoj që t’ua jap një këshillë atyre meshkujve të cilët stolisen me ari.

Ata me këtë gjest e kanë kundërshtuar All-llahun, të dërguarin e Tij dhe e kanë shtyrë

veten e tyre në një prej cilësive të grave. Si dhe kanë marrur në duart e tyre gacë të

zjarrit dhe zbukurohen me të, siç është vërtetuar kjo nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem).

Ata e kanë obligim që të pendohen nga kjo gjë, e nëse dëshirojnë të zbukurohen me

argjend brenda kufijve të sheriatit, atëherë nuk prishë punë, e poashtu edhe me diç

tjetër pos arit nga metalet, nëse mbajnë unaza nga ato nuk prishë punë poashtu, nëse

nuk teprohet.

P-125: A lejohet vëndim i i dhëmbëve të arit?


Përgjigje: Vëndimi i dhëmbëve të arit nuk lejohet për burrat, pos në raste të

patjetërsueshme, nga shkaku se ndalohet për meshkujt mbajtja e arit dhe stolisja me të.

Ndërsa për femrat, nëse është nga tradita e atij populli që gratë e tyre të stolisen me

dhëmbë nga ari, atëherë nuk prishë punë që ajo të vëndojë dhëmbë prej arit nëse e kanë

traditën kësisoji dhe nëse nuk bëhen harxhime të tepërta.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Ari dhe mëndafshi janë bërë

hallall për gratë e këtij ummeti”.[1]

Nëse një grua vdes në këtë gjendje apo ndonjë burrë i cili ka vërë dhëmbë ari për rast të

patjetërsueshëm, atëherë lejohet t’u hiqen ato dhëmbë përveç nëse kihet dro dërmimi i

të vdekurit gjegjësisht kihet dro nga çarja e mishit të dhëmbëve, në këtë rast i lihen

dhëmbët. E kjo nga shkaku se ari konsiderohet pasuri, e pasurinë duhet ta trashëgojnë

trashëguesit, ashtuqë lënia e tyre te i vdekuri dhe varrosja e tyre konsiderohet humbje e

pasurisë pa nevojë.

P-126: A lejohet të kryhet nevoja (urina) në vendet ku mirret abdest, gjë e cila është

shkak për zbulim in e avretit[2] të këtij personi?

Përgjigje: Nuk i lejohet njeriut që të zbulon avretin e tij para dikujt që nuk lejohet të

shikojë në të. Kur njeriu zbulon avretin e tij nëpër vendet që janë të pregatitura për

abdest dhe në vend ku mund ta shohin të tjerët, ky person me këtë gjest është mëkatar.

Fukahatë[3] -All-llahu i mëshiroftë- kanë thënë se njeriu në këtë rast e ka për obligim të

kryen nevojën larg nga njerëzit dhe nëse nuk ka ujë të pastrohet me gurë, me lecka apo

me diç tjetër, ashtuqë të pastron vendin e daljes së nevojës me tre të fërkuara apo më

tepër.

Kanë thënë: e ka obligim të veprojë kështu nga shkaku se ai po të kryente nevojën ne

vend ku e shohin njerëzit, do të biente në haram.

E ajo, pa të cilën nuk mund të largohesh prej haramit është vaxhib.

Për këtë pra, themi: Nuk i lejohet njeriut që të zbulon avretin para tjerëve, por duhet të

mundohet të gjen vend ku nuk e shohin të tjerët.

P-127: A lejohet urinim i në këmbë?

Përgjigje: Urinimi në këmbë lejohet me dy kushte:

____________________

[1] Tirmidhiu [1720]; Nesaiu [5163]

[2] Avret quhen pjesët e turpshme të njeriut të cilat nuk lejohet të zbulohen para tjerëve. (sh.p.)

[3] Fukaha është shumës i fjalës fekih që d.m .th. dijetar i jurispudencës islame. (sh.p.)


Një: Të jetë i sigurtë nga stërpikja me urinë.

Dy: Të jetë i sigurtë nga dikush se mund t’a sheh avretin e tij.

P-128: A lejohet të hyhet në nevojtore me mus’haf?

Përgjigje: Dijetarët thonë se nuk lejohet që njeriu të hyn në nevojtore me mus’haf për

shkak të nderit dhe madhështisë që ka, andaj nuk ka hije që të hyhet me të në këtë vend,

All-llahu na ndihmoftë.

P-129: A lejohet të hyhet në nevojtore me letra në të cilat është i shkruar em ri i All-

llahut?

Përgjigje: Lejohet të hyhet në nevojtore me këso lloj letra nëse gjinden në xhep dhe nuk

duken, por janë të fshehura dhe të mbuluara.

Bile në shumë emra të njerëzve gjindet emri i All-llahut (subhanehu ue teala) sikurse

Abdullah, AbdulAziz etj.

P-130: Kur njeriu gjindet në nevojtore, në çfarë mënyre duhet ta thotë besmelen?

Përgjigje: Kur njeriu gjindet në nevojtore, besmelen e thotë me zemër e jo me gjuhë,

sepse të obliguarit e shqiptimit të besmeles para abdestit dhe gusllit nuk është i

argumentuar fortë.

Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “Nuk ka ndonjë transmetim të vërtetë nga

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) lidhur me besmelen para abdestit”.

Për këtë dijetari el-Mueffik –autori i librit el-Mugni- si dhe të tjerë kanë mendimin se

besmeleja para abdestit është sunnet e jo vaxhib.

P-131: A lejohet të kthehem i kah Qabeja apo t’ia kthejmë shpinën gjatë kryerjes së

nevojës?

Përgjigje: Për këtë çështje dijetarët kanë disa mendime:

Disa dijetarë kanë thënë se ndalohet të kthyerit kah Qabeja apo të kthyerit shpinën asaj,

kur kryerja e nevojës bëhet jashtë nevojtoreve të ndërtuara.

Për këtë kanë argumentuar me hadithin e Ebu Ejjubit (radijAllahu anhu) se Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur ta kryeni nevojën, mos u ktheni kah


Kibleja dhe mos ia ktheni shpinën asaj, por kthehuni nga Lindja ose

Perëndimi[1]”,[2]. Ebu Ejjubi ka thënë: Kur shkuam në Sham, pamë se nevojtoret e tyre

ishin të ndërtuara drejt Qabes, e ne gjatë kryerjes së nevojës shtrembëronim pak dhe

pastaj kërkonim falje prej All-llahut.

Ky grup i dijetarëve thanë se ky hadith ka për qëllim kryerjen e nevojës jashtë

nevojtoreve të ndërtuara.

Ndërsa në ato të ndërtuara: Lejohet të kthyerit kah Kibleja dhe të kthyerit e shpinës asaj,

duke argumentuar me hadithin e Ibën Omerit (radijAllahu anhu) i cili ka thënë: “Isha

një ditë në shtëpinë e Hafsës, dhe pashë të dërguarin duke kryer nevojën i kthyer

kah Shami e me shpinë kah Qabeja”.[3]

Disa tjerë kanë thënë: Nuk lejohen asnjëra prej dy mënyrave në asnjë rast, pa marrë

parasysh në ndërtesa apo jashtë tyre dhe kanë argumentuar me hadithin e lartcituar të

Ebu Ejjubit.

Ndërsa hadithit të Ibën Omerit i janë përgjigjur kështu:

Së pari: Ka mundësi që kjo të ishte para se të vinte ndalimi i Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem).

Dy: Ndalimit i jipet përparësi, sepse ndalimi është transferues nga esenca, e cila është

lejimi, e transferuesi nga esenca ka përparësi.

Tre: Hadithi i Ebu Ejjubit është fjalë e hadithi i Ibën Omerit është vepër, e s’ka mundësi

që vepra ta kundërshton fjalën.

Për veprën ka mundësi të thuhet se ajo është e veçantë për Resulull-llahun (salAllahu

alejhi ue selem) apo ka mundësi të thuhet se ka harruar si dhe ka mundësi të thuhet

edhe diç tjetër.

E mendim i i vërtetë sipas meje në këtë mesele është: Janë haram të dy metodat në

hapësirë, lejohet t’i kthehet shpina Brenda ndërtese e nuk lejohet të kthyerit drejt saj.

Sepse për ndalimin nga të kthyerit drejt saj nuk ka ndonjë transmetim që kundërshton

këtë, ndërsa për ndalimin nga të kthyerit e shpinës është hadithi i Ibën Omerit, poashtu

të kthyerit e shpinës është më e vogël sesa të kthyerit drejt saj.

Mu për këtë –All-llahu A’lem- ka ardhur lehtësimi kur njeriu gjindet në ndërtesë, mirëpo

më së miri është që edhe këtë mos ta bëjë, nëse ka mundësi.

____________________

[1] I ka urdhëruar të kthehen kah Lindja ose Perëndim i për shkak se Qabja është në Jug kur

gjindesh në Medine, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) , kur e tha këtë ishte në Medine.

D.m .th. qëllim i i ndalim it të Tij është që mos të kthehen kah Qabeja. (sh.p.)


[3] Buhariu [145]


P-132: Kur të dalin gazra nga njeriu, a është obligim që të pastron vendin?

Përgjigje: Dalja e erës nga anusi e prishë abdestin, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) ka thënë: “Mos të del askush nga namazi përderisa nuk dëgjon zë apo

ndien erë”.[1]

Mirëpo nuk e obligon pastrimin e anusit e as gusllin sepse nuk ka dalur diçka që e

patjetërson gusllin.

Pra, nëse ndien erë atëherë prishet abdesti dhe mjafton që njeriu të merr abdest (nëse

don të falet apo të rrijë me abdest), d.m.th. të lanë fytyrën sëbashku me gojën dhe

hundën, krahët e tij gjer në bërryla, të fërkon kokën dhe veshët si dhe t’i lanë këmbët

deri në zogj.

Këtu dhe dua t’ua tëheqi vërejtjen disa njerëzve për një çështje, e ajo është: se disa

njerëz pasiqë të kryejnë nevojën e madhe apo të vogël e pastrojnë vendin e fëlliqur, e

kur të vijë pastaj koha e namazit, para se të marrin abdest mendojnë se prap duhet të

pastrojnë organet e tyre, e kjo nuk është në rregull.

Kur njeriu i lanë organet e tij pas kryerjes së nevojës, vetëmse është pastruar vendi, e

pasiqë është pastruar nuk ka nevojë që të përsëritet pastrimi.

Qëllimi i pastrimit të organeve pas kryerjes së nevojës është pastrimi i atyre pjesëve të

trupit. E kur të pastrohen, nuk mundet që prap të kthehet papastrëtia aty.

P-133: Kur përforcohet urdhëri për përdorim in e misvakut? Dhe ç’është dispozita e

përdorim it të m isvakut për atë i cili është duke pritur namazin gjatë hutbes?

Përgjigje: Urdhëri për përdorimin e misvakut përfocohet pas ngritjes nga gjumi, në

momentin e hyrjes në shtëpi, gjatë abdestit kur të lanë gojën dhe kur të ngritet për

namaz.

Poashtu lejohet për atë i cili është duke pritur namazin, por gjatë hutbes nuk bën, sepse

kjo e largon nga dëgjimi i hutbes, përveç nëse kotet, atëherë e përdorë misvakun me

qëllim që ta largojë të koturit.

P-134: A është vaxhib besmeleja para abdestit?

Përgjigje: Besmeleja para abdestit nuk është vaxhib, por sunnet, për shkak se në

verifikimin e hadithit që ka të bëjë me këtë ka mendim, Imam Ahmedi (rahimehullah) ka

thënë: “Nuk ka ndonjë transmetim të vërtetë nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) lidhur me besmelen para abdestit”.

____________________

[1] Buhariu [137] Muslimi [361]


Imam Ahmedi –siç e dijnë të gjithë- është prej imamave në çështjet e hadithit dhe pre

hafizave të hadithit. E kur të thotë se nuk ka ndonjë transmetim të vërtetë rreth kësaj,

atëherë mbesim diçka të paqetë në shpirt.

Pasiqë në verifikimin e atij hadithi ka mendime, atëherë nuk i takon njeriut që t’ua

patjetërsojë të tjerëve atë e cila nuk është e vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem).

Mu për këtë mendoj se besmeleja para abdestit është sunnet, mirëpo ai i cili mendon se

hadithi është i vërtetë e ka obligim të punojë sipas tij, d.m.th. të besojë se besmeleja

është vaxhib, sepse fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Nuk ka

abdest...”[1] ka të bëjë me mohimin e vërtetësisë së abdestit e jo plotësinë e tij.

P-135: Ç’është dispozita e synetimit për meshkujt dhe femrat?

Përgjigje: Dispozita e synetimit është çështje për të cilën ka mjaft mendime, mendimi

më i afërt është se ai është vaxhib për meshkujt e sunnet për femrat.

Po bëjmë dallim mes gjinive nga shkaku se te meshkujt ajo bën një dobi të madhe, e cila

ka të bëjë ngusht me një nga kushtet e namazit, e ajo është pastërtia; sepse nëse lafsha

mbetet, atëherë, kur të del urina nga vrima e penisit, mbetet dhe mblidhet një sasi e

urinës në lafshë.

Kjo bëhet shkak që të djeg penisi apo për të marrur ndezje si dhe çdoherë që lëvizë del

diçka nga urina dhe i bën të papastra rrobat, e me këto rroba nuk mund të falet.

E tek femrat nuk bën asgjë më tepër sesa pakësimin e epshit, e kjo është kërkim i diçkaje

të panevojshme mjaft, e nuk është se dëshiron të largon ndonjë të keqe me këtë.

Për ta bërë të obliguar synetimin dijetarët e kanë kushtëzuar që personi të mos ketë

frikë se do të vdes apo do të sëmuret, e nëse frikohet atëherë nuk e ka obligim.

Sepse vaxhibet nuk janë të obligueshme në raste të pamundësisë, frikës nga shkatërrimi

apo dëmtimi.

E argumentet se kjo është vaxhib për meshkujt janë:

Së pari: Ka shumë hadithe ku Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i urdhëronte të

bëhen synet ata që pranonin Islamin[2], a esenca e urdhërit është obligimi.

Dy: Synetimi është dallim mes muslimanëve dhe të krishterëve. Bile muslimanët pas

betejave, ushtarët e tyre i njihnin nëpërmjet synetimit. është thënë: Synetimi është

veçori, pasiqë është veçori atëherë është obligim. Sepse e kemi obligim të dallohemi prej

_________________

[1] Ka për qëllim hadithin: “Nuk ka namaz pa abdest dhe nuk ka abdest pa bismilah”. (sh.p.)

[2] Musnedi i Imam Ahmedit [3/415]


kafirave dhe e kemi të ndaluar të përngjasohemi me ata, ngase Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka thënë: “Kush përngjasohet me një popull ai është me ata”.[1]

Tre: Synetimi është prerje e një pjese nga trupi, e prerja e diçkaje nga trupi është haram,

e nuk mund të lejojmë një haram përveç nëse ballafaqohet me një vaxhib. Sipas kësaj e

shohim se synetimi është vaxhib.

Katër: Të gjithë janë të pajtimit se kujdestari i jetimit mund ta urdhëron jetimin që të

bëhet synet.

Kjo në shikim të parë është dëmtim ndaj jetimit dhe pasurisë së tij, sepse edhe xherahun

duhet ta paguajë nga pasuria e jetimit. Sikur të mos ishte vaxhib nuk do t’i lejoheshte

dëmtimi i jetimit dhe pasurisë së tij.

Këto argumente të sheriatit dhe logjikore argumentojnë se synetimi është vaxhib për

meshkujt.

E për vajzat nuk mund të themi se është vaxhib.

Pra, mendimi më i saktë është se synetimi është vaxhib për meshkujt e jo për femrat.

Ka një hadith i dobët i cili thotë: “Synetimi është obligim për burrat dhe nderë për

gratë”[2]. E sikur të ishte hadithi i vërtetë nuk do të kishte nevojë për argumente tjera.

P-136: Nëse njeriu ka dhëmbë artificial, a e ka obligim që gjatë larjes së gojës në abdest

t’i heqë ato apo jo?

Përgjigje: Nëse njeriu ka dhëmbë artificial, më e drejtë më duket se nuk duhet t’i heqë,

kjo është e ngjashme me unazën, e unazën nuk duhet hequr gjatë abdestit por më mirë

është që ta lëvizë vetëm, mirëpo nuk e ka obligim.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e mbante unazën dhe nuk ka ndonjë

transmetim se e ka hequr gjatë abdestit.

Kjo është më e drejtë edhepse këto dhëmbë e pengojnë depërtimin e ujit, bile si

argument mund të shtojmë edhe atë heqja dhe vëndimi i tyre te dikush mund të

shkaktojë vështirësi të madhe.

P-137: Gjatë abdestit, a duhet të mirret ujë të ri për veshët?

Përgjigje: Nuk duhet të mirret ujë të ri për veshët, bile sipas mendimit të vërtetë edhe

nuk është e pëlqyeshme. E kjo, ngase të gjithë ata që kanë transmetuar abdestin e

_________________


[2] Transmetoi Imam Ahmedi në Musned [5/75]


Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk kanë përmendur se ai mirrte ujë të ri për

fërkimin e veshëve.

Më së miri është që t’i fërkon veshët me ujin që i ka mbetur nëpër gishta pas fërkimit të

kokës.

P-138: ka do të thotë tertibi (renditja) dhe m uvalati (vijueshmëria) në abdest? Dhe

ç’është dispozita e tyre?

Përgjigje: Me fjalën tertib është për qëllim që të fillosh marrjen e abdestit ashtu si ka

filluar All-llahu, e All-llahu kur na e tregon abdestin fillon me përmendjen e larjes së

fytyrës, pastaj larjen e krahëve, pastaj fërkimin e kokës e pastaj larjen e këmbëve.

Nuk ka përmendur larjen e duarve para larjes së fytyrës, sepse larja e duarve para

fytyrës nuk është vaxhib por është sunnet.

Ky pra, është tertibi, të fillosh larjen e atyre pjesëve të trupit ashtu si i ka renditur All-

llahUnë ajetin e abdestit.

Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bënte haxhxhin dhe arriti te Sa’ji, filloi nga

Safaja, e kur hypi në të lexoi: “Safa” dhe “Merve” janë nga shenjat (për adhurim ) e

All-llahut”. [el-Bekare: 158],(dhe tha) po filloj me atë që ka filluar All-llahu[1], pra,

sqaroi se filloi me Safanë para Merves duke filluar me atë që ka filluar All-llahu


E me fjalën muvalat është për qëllim që gjatë abdestit të mos pauzohet prej larjes së një

pjese të trupit deri në larjen e pjesës tjetër, si p.sh. e lan fytyrën, ndërsa larjen e krahëve

e lë për më vonë.

Në këtë rast këtij i ka ikur muvalati, kështuqë e ka obligim që të përsërisë abdestin prej

fillimit, sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa një njeri që kishte marrur

abdest, mirëpo një pjesë sa thonji në këmbën e tij nuk e kishte larë, i tha: “Kthehu, dhe

merr mirë abdest”[2], ndërsa në transmetimin e Ebu Davudit: “...dhe e urdhëroi që ta

përsërisë abdestin”.

Kjo është argument se muvalati (vijueshmëria) është kusht. Poashtu abdesti është një

ibadet dhe nuk mund të ndahet në pjesë.

Themi: Se tertibi dhe muvalati gjatë abdestit janë dy farze prej farzeve të abdestit.

____________________

[1] Muslimi, kapitulli i haxhit, kreu: Mënyra e haxhit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem).

[2] Muslimi [243]


P-139: ka duhet të bën njeriu nëse pas abdestit e sheh se ka harruar të lanë ndonjë

pjesë prej pjesëve që duhet të lahen?

Përgjigje: Nëse njeriu merr abdest dhe harron të lanë ndonjë prej pjesëve që duhet të

lahen dhe kjo i kujtohet shpejt, atëherë ky person e lanë atë pjesë dhe pjesët që vijnë me

rend.

P.sh. një person ka marrur abdest dhe ka harruar të lanë krahun e majtë, d.m.th. ka larë

krahun e djathtë, ka fërkuar kokën dhe veshët pastaj ka larë këmbët, e kur përfundon me

këmbët e vëren se nuk e ka larë krahun e majtë.

Këtij i themi: Laje krahun e majtë, pastaj fërkoje kokën dhe veshët dhe laji këmbët. i

themi të përsërisë fërkimin e kokës, të veshëve dhe larjen e këmbëve për shkak të

tertibit (renditjes), sepse është vaxhib që abdesti të jetë i renditur ashtu si e ka renditur

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...lani fytyrat tuaja dhe krahët tuaj deri në

bërryla; fërkoni kokat tuaja, e këmbët lani deri në dy zogjt...”. [el-Maide: 6].

E nëse kjo gjë i kujtohet pas një momenti më të gjatë, atëherë duhet ta përsërisë

abdestin prej fillimit.

Shembull: një njeri merr abdest dhe harron të lanë krahun e majtë, e kryen abdestin

pastaj kalon një kohë më e gjatë e tani i kujtohet se ka harruar të lane krahun e majtë.

Në këtë rast e ka obligim të merr përsëri abdest për shkak se i ka ikur muvalati

(vijueshmëria), e muvalati është kusht për vërtetësinë e abdestit.

Por, duhet ta dinë, që nëse kjo i ndodh me dyshim, d.m.th. pasiqë të merr abdest fillon të

dyshon se a e ka larë krahun e majtë a të djathtin apo jo, ose a e ka larë gojën a hundën

apo jo, në këtë rast nuk i jep rëndësi dyshimit aspak, por vazhdon namazin dhe nuk ka

asgjë të keqe.

Kjo është kështu ngase dyshimi i cili vjen në ibadete pas kryerjes së tyre është i

pavlefshëm.

Sikur të thonim se është i vlefshëm do të lejonim hapjen e dyerve të vesveses te njerëzit,

dhe secili njeri do të fillon të dyshojë në adhurimet e tij.

Prej mëshirës së All-llahut (subhanehu ue teala) është që të mos i vihet veshi dyshimit i

cili ndodhë pas kryerjes së ibadetit, përveç nëse bindet se ka lënë mangut diçka, atëherë

e ka obligim që ta plotësojë atë. All-llahu e di më së miri.

P-140: Nëse ndalet uji gjatë m arrjes së abdestit, e pastaj vjen prap pasiqë të jenë tharë

pjesët e lara paraprakisht, a duhet të vazhdon njeriu nga aty ku ka m betur apo duhet të

merr prej fillimit?


Përgjigje: Kjo ka lidhje të ngushtë me atë se çka nënkuptojmë me vijueshmërinë në

abdest dhe a është kusht për vërtetësinë e abdestit, dijetarët në këtë çështje kanë dy

mendime.

Mendimi i vërtetë është se vijeshmëria gjatë abdestit (muvalati) është kusht dhe se

abdesti nuk konsiderohet në rregull nëse nuk e bën atë.

D.m.th. nëse lanë një pjesë, pastaj më vonë vazhdon me pjesët tjera, nuk ka abdest.

Abdesti është ibadet në vete dhe është patjetër që të jetë i ngjitur prej në fillim deri në

mbarim.

Nëse themi pra, se vijueshmëria është obligim dhe kusht për vërtetësinë e abdestit,

atëherë në çfarë mënyre duhet të jetë ajo?

Disa dijetarë kanë thënë: Muvalati është që të mos e vonojë larjen e një pjese nga tjetra

derisa të thahet ajo e para, për një kohë normale, përveç nëse e vonon për ndonjë shkak

që ka të bëjë me vetë pastërtinë, sikurse të ketë në ndonjë gjymtyrë bojë dhe mundohet

ta hjekë ashtuqë vonohet derisa t’i thahen pjesët tjera.

Në këtë rast ai vazhdon prej aty ku ka mbetur edhe nëse vonohet shumë, sepse vonimi i

tij kishte lidhje me vetë pastërtinë.

E nëse vonohet për të gjetur ujë –siç është rasti në këtë pyetje-, disa dijetarë kanë thënë:

Këtij i ka ikur muvalati, andaj duhet të merr abdest sërish, e disa tjerë thonë: Nuk i ka

ikur muvalati sepse këtë nuk e ka bërë me qejfin e tij, mirëpo ai vazhdimisht pret që të

plotëson abdestin e tij, andaj, sipas mendimit të dytë, kur të vijë uji prap, ky vazhdon

abdestin e tij prej ku ka mbetur edhe nëse i janë tharë pjesët e lara paraprakisht.

E kjo, nga shkaku se disa dijetarë të cilët kanë mendimin se muvalati është obligim dhe

kusht për abdestin, thonë: Muvalati nuk ka të bëjë aspak me tharjen e pjesëve, por ka të

bëjë me traditën.

Për atë që thotë tradita se është vonim, atëherë ai është vonim dhe prishet muvalati, e

për atë që thotë tradita se nuk është vonim, atëherë nuk është vonim si p.sh. ata që

presin ardhjen e ujit pasiqë është ndalur.

Ata në këtë moment janë të zënur me gjetjen e ujit dhe kjo tek ata nuk konsiderohet

ndarje e fillimit të abdestit me fundin e tij. Pra, vazhdojnë nga aty ku kanë mbetur, kjo

është më e mira.

D.m.th. kur të vijë uji, vazhdojnë abdestin, -Zoti na ruajtë- përveç nëse zgjatë ndërprerja

e ujit një kohë të gjatë, saqë del nga kufijtë e tradititës, atëherë marrin abdest prej

fillimit. Kjo është çështje e lehtë.


P-141: A është me vend abdesti i asaj, e cila i ka thonjët e lyera me llak?

Përgjigje: Nuk lejohet përdorimi i llakut në kohët kur gruaja duhet të falet, sepse ai

pengon depërtimin e ujit te thonjët gjatë pastrimit, dhe çdo gjë që pengon depërtimin e

ujit, nuk lejohet të përdoret për atë që merr abdest apo dëshiron të pastrohet, sepse All-

llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...lani fytyrat dhe duart[1] tuaja...”. [el-Maide: 6].

Kjo grua e cila në thonjët e saj ka llak, atëherë kjo pengon arritjen e ujit, nëse nuk i lan

thonjët d.m.th. nuk i ka larë duart, e me këtë edhe ka lënë një farz prej farzeve të abdestit

apo gusllit.

E gruaja e cila nuk falet -d.m.th. është në menstruacione apo lehoni- i lejohet të përdorë

llakun, përveç nëse kjo vepër është prej veçorive të pabesimtarëve.

Nëse është, atëherë ndalohet për shkak të përngjasimit me ata.

Kam dëgjuar se dikush ka dhënë fetva se kjo është e njëjtë sikurse veshja e mesteve dhe i

lejohet gruas ta përdorë llakun duke e lërë në thonjët e saj një ditë e një natë, e nëse

është udhëtare tre ditë e tre natë[2], por kjo është gabim.

Me çdo gjë që njerëzit mbulojnë diçka nga trupi nuk kuptohet se kjo është e njëjtë me

mestet, sepse mestet janë diçka për të cilën ka treguar sheriati se lejohet fërkimi mbi to,

edhe atë në rast nevoje më së shumti. Këmba ka nevojë të nxehet dhe të mbulohet, sepse

ajo ka kontakt direkt me tokën, gurët, të ftohtin etj., e All-llahu (subhanehu ue teala) e ka

veçuar fërkimin mbi to.

Mund të bëjnë krahasim ndoshta edhe me imamen[3], por nuk është në rregull, sepse

imameja vihet në kokë, e obligimi për kokën (gjatë abdestit) është më i lehtë prej startit,

sepse farz është vetëm fërkimi i kokës, e duart, është farz larja e tyre.

Për këtë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk u lejoi grave që të marrin

mes’h mbi dorëzat e tyre edhepse ato e mbulojnë dorën.

Kjo aludon se nuk i lejohet njeriut që të krahason çdo mbulesë me mestet dhe imamen.

Muslimani e ka obligim që të jep tërë mundin në njohjen e të vërtetës dhe të mos veprojë

me asnjë fetva para se të meditojë se All-llahu (subhanehu ue teala) do ta pyet për atë,

sepse ky është ligj i All-llahut (subhanehu ue teala).

All-llahu jep suksese dhe udhëzon në rrugën e drejtë.

___________________

[1] Nuk ka kundërshtim mes përkthimit të këtij ajeti në këtë vend dhe te pyetja 139, për shkak

se në gjuhën arabe dorë (jedun) quhet prej gishtërinjve të dorës e deri tek supet. Për këtë shkak

ne e kemi përkthyer këtu “duart” e te pyetja 139 e kem i përkthyer “krahët”. (sh.p.)

[2] Ashtu si lejohet edhe mbajtja e mesteve. (sh.p.)

[3] Një lloj mbulese e kokës te arabët që është e gjatë dhe m bështillet rreth kokës.(sh.p)


P-142: Si është forma e abdestit të rregullt?

Përgjigje: Forma e abdestit të rregullt mund të jetë në dy mënyra:

Një mënyrë e cila është vaxhib pa të cilën nuk mund të ketë abdest, e kjo është e

përmendur në ajetin: “O ju që besuat! Kur doni të ngriteni për të falur namazin, lani

fytyrat tuaja, krahët tuaj deri në bërryla; fërkoni kokat tuaja, e këmbët lani deri

në dy zogjt”. [el-Maide: 6].

Ashtuqë duhet të lahet fytyra një herë e këtu hyn edhe larja e gojës dhe hundës[1], larja

e krahëve prej gishtërinjve e deri te bërrylat një herë -duhet të kujdeset njeriu mirë që

krahët sëbashku me bërrylat, sepse disa njerëz, këtë e zënë në asgjë dhe nuk i lajnë

përpos bërrylave- e kjo është gabim, pastaj fërkon kokën një herë e prej kokës janë edhe

veshët dhe pastaj i lanë këmbët deri në dy zogjt një herë poashtu.

Kjo mënyrë është ajo e obliguara, që duhet patjetër të bëhet.

E mënyra e dytë e abdestit, e cila është mustehab do ta tregojmë në vijim me ndihmën e

All-llahut (subhanehu ue teala):

Thotë në fillim bismil-lah dhe i lanë duart e tij tri herë, pastaj e lan gojën dhe hundën tri

herë duke marrë ujë tri herë.

Pastaj lanë fytyrën tri herë, pastaj krahët e tij gjer në bërryla nga tri herë duke filluar me

të djathtën pastaj të majtën.

Pastaj e fërkon kokën një herë duke i lagur duart dhe duke filluar fërkimin prej mbi ball

deri në qafë dhe duke i kthyer duart prap te balli, pastaj fërkon veshët duke i futur

gishtat tregues në veshë e me gishtat e mëdhenj duke i fërkuar pjesët e jashtme të veshit.

Vazhdon duke i larë këmbët deri në zogj nga tri herë duke filluar me të djathtën pastaj të

majtën, e pas kësaj thotë: Esh-hedu el-la ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike lehu,

ue esh-hedu enne Muhammeden abduhu ue resuluhu, All-llahumme xh’alni minet-

teuuabine ue-xh’alni minel mutetahhirin. (Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër

përveç All-llahut Një, i Vetëm dhe i Pashoq, si dhe dëshmoj se Muhammedi është

rob dhe i dërguar i Tij. O Zoti im, më bën prej atyre që pendohen shumë dhe më

bën prej atyre që pastrohen).

Nëse e bën këtë, atëherë këtij i hapen tetë dyert e xhennetit që të hyjë nga cila të dojë,

kështu është hadithi i vërtetë i transmetuar nga Omeri[2] (radijAllahu anhu).

___________________

[1] Sepse goja dhe hunda janë pjesë të fytyrës. (sh.p.)

[2] Muslimi [234]


Dy fjalë mbi mënyrën e pastrimit të të sëmurit

Dijetari ynë i nderuar (rahimehullah) ka thënë:

Hamdi i takon All-llahut, atë e falënderojmë, prej Tij ndihmë dhe falje kërkojmë.

Pendohemi tek Ai dhe kërkojmë mbrojtje prej të këqijave të vetveteve dhe veprave tona.

Kë e udhëzon All-llahu, s’ka kush e lajthit dhe kë e humb All-llahu, s’ka kush e udhëzon.

Dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë pos All-llahut, i Cili është Një dhe i Pashoq

dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe i dërguar i tij, paqa e All-llahut qoftë mbi të,

familjen e tij, shokët e tij dhe pasuesit e tij të sinqertë dhe atyre u takoftë shpëtimi i

madh.

Themi: Këto janë ca fjalë të shkurtëra për të treguar se çka kanë për obligim të sëmurit

lidhur me pastërtinë dhe namazin.

Ngase i sëmuri ka dispozita të veçanta për shkak të gjendjes në të cilën gjindet, për të

cilën gjendje sheriati Islamështë kujdesur.

All-llahu (subhanehu ue teala) e ka dërguar Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) me

fe të pastër e të lartë e cila është e vënduar mbi themele të lehtësimit.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...dhe nuk ju obligoi në fé me ndonjë

vështirësi...”. [el-Haxh: 78]; “All-llahu dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron

vështërsim për ju”. [el-Bekare: 185] dhe ka thënë: “Andaj, sa të keni mundësi keni

frikë All-llahun, dhe dëgjoni e respektoni...”. [et-Tegabun: 16]. Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Feja është lehtësim”[1]; dhe ka thënë: “Kur t’ju

urhdëroj me diçka, veprone atë sa të keni mundësi”.[2]

Sipas këtij rregulli themelor, All-llahu (subhanehu ue teala) ka bërë lehtësime në

ibadetet e atyre që kanë arsye aq sa është nevoja, që të kenë mundësi ta adhurojnë All-

llahun pa ndonjë problem apo vështirësi. E falënderimi i takon vetëm All-llahut.

“Si pastrohet i sëmuri?”

1. E ka obligim të pastrohet me ujë, të merr abdest nga prishja e vogël e abdestit dhe të

merr gusëll nga prishja e madhe (xhunubllëku).

2. Nëse s’ka mundësi të pastrohet me ujë nga pamundësia, nga frika e shtimit të

sëmundjes apo vonimi i shërimit, atëherë merr tejemum.

3. Mënyra e tejemumit: Të prekë në tokë të pastër me duar një herë, pastaj fërkon

fytyrën e pastaj i fërkon duart mes vete.

__________________

[1] Buhariu [39]



4. Nëse nuk mundet të pastrohet vetë, atëherë i ndihmon dikush të merr abdest apo

tejemum. Ashtuqë, ky personi tjetër prekë tokën e pastër me duart e tij dhe ia fërkon

fytyrën dhe duart e të sëmurit. Sikurse, nëse nuk mundet të merr abdest t’i ndihmojë në

marrjen e abdestit.

5. Nëse në ndonjë pjesë të trupit ka plagë, e lanë me ujë, në rast se uji e dëmton atëherë

vetëme fërkon një herë me dorë të lagur, e nëse edhe fërkimi e dëmton atëherë merr

tejemum.

6. Nëse ka ndonjë gjymtyrë të thyer, të lidhur me fashë apo të mbështjellur me gips,

atëherë e fërkon atë me ujë dhe nuk e lan, poashtu s’ka nevojë për tejemum kjo, sepse

fërkimi e zëvendëson larjen.

7. Lejohet të merr tejemum në mur ose në diç tjetër të pastër ku ka pluhur, e nëse muri

është i lyer me diç që nuk e ka esencën prej toke sikurse boja, atëherë nuk lejohet të

merr tejemum në atë mur, përveç nëse mbi të ka pluhur.

8. Nëse nuk mundet të merr tejemum në tokë, mur apo diç tjetër të pastër që ka pluhur,

atëherë nuk prishë punë që t’i sillet një enë apo leckë me dhé, dhe të merr tejemum prej

aty.

9. Nëse merr tejemum për një namaz dhe nuk e prish tejemumin deri në kohën e

namazit tjetër, mundet të falet me tejemumin e parë dhe nuk ka nevojë ta përsërisë

tejemumin, për shkak se ende është i pastër, dhe nuk ka ndodhë diç që ia prishë

pastërtinë.

10. E ka obligim i sëmuri të pastron trupin nga fëlliqësirat, e nëse nuk ka mundësi, falet

ashtu si është, namazin e ka në rregull dhe nuk duhet ta përsërisë.

11. E ka obligim i sëmuri që të falet me rroba të pastra, e nëse i fëlliqen rrobat atëherë

duhet t’i pastrohen ose t’i ndrrohen me tjera të pastra, e nëse nuk ka mundësi, falet

ashtu si është, namazin e ka në rregull dhe nuk duhet ta përsërisë.

12. E ka obligim i sëmuri që të falet në vend të pastër, e nëse i flliqet vendi, duhet

patjetër të lahet ose t’i ndërrohet vendi ose të shtrohet diç e pastër mbi vendin e flliqur,

e nëse nuk ka mundësi, falet ashtu si është, namazin e ka në rregull dhe nuk duhet ta

përsërisë.

13. Nuk i lejohet të sëmurit ta vonon namazin e tij nga koha e vet për shkak të

pamundësisë për pastrim, por pastrohet aq sa mundet dhe e falë namazin në kohën e tij

edhe nëse ka ndonjë papastërti në trup, rroba apo në vendin ku falet, të cilat nuk mundet

t’i largojë.


P-143: Sa është me vendhekja e çorapeve në çdo m arrje të abdestit, duke thënë se

kështu është më sigurtë?

Përgjigje: Kjo është në kundërshtim me sunnetin, poashtu ka edhe përngjasim me

rafidijtë (shiat), të cilët nuk e lejojnë marrjen mes’h (fërkimin) mbi meste, ndërsa

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha Mugires (radijAll ahu anhu) kur deshti që

t’ia hjek mestet: “Leri, sepse unë i kam veshur të pastra”[1], dhe vetëm u ra mes’h.

P-144: Llogaritja e kohës së fërkim it mbi meste, kur fillon?

Përgjigje: Kjo çështje është prej çështjeve më me rëndësi që duhet t’i dijnë njerëzit,

andaj do të zgjerohemi në përgjigje më tepër sesa është kërkuar në pyetje.

Themi: Fërkimi mbi meste është i vërtetuar me Kur'an dhe sunnet, në Kur'an me fjalën e

All-llahut (subhanehu ue teala): “O ju që besuat! K ur doni të ngriteni për të falur

namazin, lani fytyrat tuaja, krahët tuaj deri në bërryla; fërkoni kokat tuaja, e

këmbët lani deri në dy zogjt”. [el-Maide: 6]. Ekzistojnë dy lexime të këtij ajeti te fjala

“ue erxhulekum- dhe këmbët tuaja”. Njëra është “ue erxhulikum”, në rasën gjinore, e

në këtë rast lidhet me fjalinë “ue-msehu biruusikum-fërkoni kokat tuaja”, atëherë

kuptimi është: “fërkoni kokat tuaja... dhe këmbët tuaja”.

E leximi tjetër është: “ue erxhulekum”, në rasën kallëzore si kundrinë, e kur e lexojmë

kështu atëherë lidhet me fjalinë: “fegsilu vuxhuhekum- lani fytyrat tuaja”, e kuptimi i

ajetit do të jetë: “lani fytyrat tuaja... dhe këmbët tuaja”.

Sipas këtyre dy leximeve, këmbët ose duhet të lahen ose duhet vetëm të fërkohen. Por në

sunnet ka ardhur sqarimi se kur duhet të lahen dhe kur duhet të fërkohen.

Duhet të lahen kur këmbët janë të pambuluara, ndërsa duhet të fërkohen kur i kemi të

mbuluara me meste apo me diç tjetër.

Ndërsa në sunnet, hadithet kanë arritur gradën e hadithit mutevatir[2] që lejojnë

marrjen mes’h mbi meste, një poet ka thënë: ...mutevatir janë hadithet lidhur me

gënjeshtrën me atë që ndërton xhami dhe shpreson për shefatin, për burimin në xhenet

për fërkimin mbi meste, këto janë ca prej tyre...

Marrja mes’h mbi meste është e vërtetuar pra, me hadithe mutevatir nga Resulull-llahu


Më mirë është marrja mes’h mbi meste, nëse i ka veshur ato me abdest sesa të hiqen ato

dhe të lahen këmbët.

__________________

[1] Buhariu [206]; Muslimi [274] [79]

[2] Hadith mutevatir është ai hadith i cili transmetohet nga një grup njerëzish të drejtë prej çdo

gjenerate dhe është e pamundshme që të futet ndonjë gënjeshtër në të. (sh.p.)


Për këtë, kur Mugireja (radijAllahu anhu) deshti që t’ia heqë mestet Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) gjatë marrjes së abdestit, i tha: “Leri, sepse unë i kam

veshur të pastra”.[1]

Për të marrur mes’h mbi meste, ka kushte:

Kushti i parë: T’i ketë veshur ato duke qenë me abdest, e nëse nuk i ka veshur duke

qenë ashtu, atëherë nuk i lejohet të merr mes’h.

Kushti i dytë: Të mos i ketë kaluar afati i lejimit të mes’hut mbi meste, gjë të cilën do ta

sqarojmë në vijim.

Kushti i tretë: Të bëhet mes’hu vetëm në pastrimin e vogël, d.m.th. në abdest, e nëse

dëshiron të pastron tërë trupin atëherë duhet t’i hjekë mestet dhe të lanë tërë trupin.

Pra, nuk lejohet mes’hu duke qenë xhunub, siç na është treguar në hadithin e Safuan

ibën Asalit (radijAllahu anhu) i cili tha: “Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na

urdhëronte që të mos i hjekim mestet tri ditë e tri netë kur ishim në udhë, përveç

nëse ishim xhunub”. [Transmeton Nesaiu, Tirmidhiu dhe Ibën Maxhe].

Këto janë tre kushtet për lejimin e mes’hut mbi meste.

E sa i përket afatit të mesteve: është një ditë e një natë për vendasin në vend të vet,

ndërsa tre ditë e tre netë për udhëtarin, d.m.th. llogaritet me kohë e jo se sa namaze ka

falur.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar një ditë e një natë për vendasin

ndërsa tre ditë e tre netë për udhëtarin. Nata dhe dita ka 24 orë, e tre ditë me netët e saj

ka 72 orë.

Por, kur fillon llogaritja e kësaj kohe?

Llogaritja fillon me herën e parë të mes’hut (fërkimit), e jo me momentin e veshjes së

tyre, e as me momentin e prishjes së abdestit të parë.

Sepse në tekst është theksuar fjala mes’h, e nuk mundet të llogaritet afati i mes’hut pa u

realizuar mes’hu njëherë.

Hadithi: “Vendasi merr mes’h një ditë e një natë, ndërsa udhëtari tre ditë e tre

netë”, d.m.th. patjetër duhet të realizohet mes’hu, e mes’hu realizohet me marrjen mes’h

për së pari herë, e kur të plotësohen njëzet e katër orë pas mes’hut të parë, mbaron afati

i mes’hut si dhe kur të plotësohen shtatëdhjetë e dy orë pas mes’hut të udhëtarit.

Do të bijmë një shembull që të qartësohet më mirë:

Një njeri ka marrë abdest në namazin e sabahut, pastaj i veshë mestet dhe mbetet me

__________________

[1] Buhariu [206]; Muslimi [274] [79]


abdest deri në namazin e drekës, e falë drekën me abdestin e sabahut e poashtu edhe

namazin e iqindisë, e pas namazit të iqindisë në ora pesë merr abdest për aksham dhe u

jep mes’h mesteve.

Këtij njeriu i lejohet që të merr mes’h deri në ditën e nesërme në ora pesë.

E po ta zëmë se në ditën e nesërme, do të merr mes’h në ora 16:45 dhe mbetet me

abdest derisa të falë edhe akshamin dhe jacinë. Atëherë ky person në këtë afat ka falur

drekën e ditës së parë, iqindinë, akshamin dhe jacinë pastaj sabahun e ditës së dytë,

drekën, iqindinë, akshamin dhe jacinë, pra, i ka falur nëntë namaze.

Këtu mësojmë se nuk llogaritet sesa namaze janë falur, siç e praktikojnë shumica e

popullit dhe thonë: “mes’hu vlen derisa të falen pesë namaze farz”, kjo nuk ka bazë

askund.

Porse, sheriati i ka caktuar afatin një ditë e një natë, pasiqë të realizohet mes’hu i parë.

Në këtë shembull që përmendëm, vërejte se sa namaze farz i fali ky njeri, dhe në këtë

shembull mësove se pasiqë të kryhet afati i mes’hut, nuk lejohet më që të mirret mes’h. E

nëse vazhdon të merr mes’h, mes’hu i tij është i kotë dhe nuk ka abdest.

Por nëse merr abdest para se të kalon afati i mes’hut pastaj mbetet me abdest edhe

pasiqë t’i kalon afati mes’hut, abdesti nuk i prishet, por mbetet me abdest derisa t’i

ndodhë diç që e prishë abdestin.

Ata që thonë se prishet abdesti me përfundimin e afatit, nuk kanë kurrfarë argumenti,

sepse përfundimi i afatit d.m.th. përfundim i afatit për të marrurit mes’h e jo prishje e

abdestit.

Pasiqë edhe llogaritja fillon me mes’hun e parë e jo me abdestin (para veshjes së

mesteve), edhe më qartë shihet se nuk ka argument për prishjen e abdestit pas

përfundimit të 24-orëshit.

Edhe një herë po e paraqesim argumentimin tonë duke thënë: Ky njeri ka marrur abdest

sipas rregullave duke u bazuar në argumente të vërteta, e nëse është kështu, atëherë nuk

mund të themi se i prishet abdesti përveç nëse kemi argument të sheriatit dhe të vërtetë,

e nuk është argument përfundimi i 24-orëshit.

Pra, ai ka abdest përderisa nuk gjindet diçka që e prishë abdestin, të cilat prishje janë të

vërtetuara me Kur'an, sunnet apo ixhma’.

E udhëtarit i lejohet mes’hu tre ditë e tre netë ose 72 orë, fillon llogaritja pas mes’hut të

parë.

Mu për këtë fukahatë e medhhebit hanbelij (rahimehumullah) kanë përmendur se nëse

njeriu mbathë mestet duke qenë në vendin e vet, pastaj e prishë abdestin në vendin e tij.


Më pas udhëton dhe fillon mes’hun e tij pasiqë të ketë udhëtuar –kanë thënë- se ky e

plotëson afatin e njëjtë me të udhëtarit në këtë situatë.

Edhe kjo aludon se mendimi se llogaritja fillon pas prishjes së parë të abdestit është

mendim i dobët.

Ato që e prishin mes’hun janë mbarimi i afatit dhe nxjerrja e mesteve. Nëse i nxjerr

mestet nga këmba, abdesti i mbetet porse nuk i lejohet që pas kësaj të merr mes’h.

Argument se nxjerrja e mesteve e prishë mes’hun është hadithi i Safuanit –që e

përmendëm- “Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na urdhëronte që të mos i

hjekim mestet tri ditë e tri netë...”, kjo tregon se nxjerrja e mesteve e humbë të drejtën

për marrje mes’h.

Pra, nëse njeriu i hjek mestet pasiqë të ketë marrur mes’h, nuk i lejohet që prap të merr

mes’h mbi to, d.m.th. nuk i lejohet që t’i mbathë përsëri dhe të merr mes’h, përveç nëse

merr abdest të plotë duke i larë edhe këmbët.

E sa i përket abdestit pas zbathjes së tyre, themi se ka abdest, ngase abdesti nuk prishet

me zbathjen e mesteve.

Kështu është ngase kur njeriu merr mes’h d.m.th. e ka plotësuar abdestin sipas

rregullave dhe argumenteve të sheriatit, e ky abdest nuk prishet përveç nëse kështu

thonë argumentet e sheriatit.

E nuk ekziston ndonjë argument nga sheriati se zbathja e mesteve e prishë abdestin,

porse argumenti thotë se me zbathjen e mesteve e humb të drejtën që të marrish mes’h

përsëri, gjegjësisht, nuk ka të drejtë përsëri të merr mes’h përpos pas marrjes abdest të

plotë duke i larë edhe këmbët.

Duke u bazuar në këtë themi: Esenca është të mbeturit e këtij abdesti derisa të gjindet

argument që kundërshton këtë, nëse nuk ka argument atëherë ky abdest mbetet i

paprishur. Ky është mendimi i vërtetë sipas neve. All-llahu dhashtë suksese.

P-145: A lejohet të mirret mes’h mbi çorape të shkyera apo të holla?

Përgjigje: Mendimi i vërtetë është se lejohet të mirret mes’h mbi çorape të shkyera dhe

çorape të holla aq saqë të duket lëkura.

Qëllimi i të lejuarit të mes’hut mbi çorape apo diç tjetër nuk është pse ato e mbulojnë

këmbën qind për qind, sepse këmba nuk është avret që të mbulohet, porse qëllimi është

lehtësimi për besimtarin.

Ashtuqë kur të merr abdest të mos i hjek çorapet apo mestet, por i mjafton që vetëm t’u

jep mes’h atyre.


Ky është shkaku i lejimit të mes’hut mbi meste, e në këtë shkak janë të barabartë mestet

dhe çorapet, qofshin ato të shkyera apo jo, qofshin të holla apo të trasha.

P-146: A duhet të mirret mes’h mbi jaki?

Përgjigje: Fillimisht duhet të tregojmë se ç’është jaki?

Jaki në esencë është ajo me të cilën rregullohen të thyerat, e te fukahatë definimi është

kështu: “Ajo që vëndohet për nevojë mbi ndonjë pjesë prej pjesëve të abdestit”, sikurse

gipsi që vihet për të thyera, leukoplasti që vihet nëpër plagë apo në rast dhimbje në

shpinë apo diç të ngjashme.

Mes’hu mbi to lejohet dhe nuk ka nevojë të lahet.

Nëse dikush i cili don të merr abdest ka në krahun e tij leukoplast të cilin

duhet ta mbajë, ai në këtë rast i jep mes'h atij në vend të larjes dhe kështu ka abdest të

plotë.

E po ta zëmë se ky njeri pas kësaj e hjek jakinë apo leukoplastin, ai përsëri ka abdest dhe

nuk prishet abdesti, për shkak se ka marrur abdest sipas rregullave të duhura.

Hjekja e leukplastit nuk konsiderohet si prishje e abdestit për shkak se nuk ka argument

për këtë.

Argumentet lidhur me mes'hun mbi jakinë nuk kanë shpëtuar nga kundërshtimet,

argumentet lidhur me të janë hadithe të dobëta- kështu kanë thënë disa dijetarë- dhe

kanë thënë: sikur t’i bënim bashkë do të forconin njëri- tjetrin deri në atë gradë saqë të

konsiderohen si argumente.

E disa dijetarë kanë thënë: Janë të dobëta dhe nuk mund të mbështetemi në to, e këta

kanë mospajtime.

Disa prej këtyre kanë thënë: Bie poshtë pastrimi i vendit të mbuluar me jaki, për shkak

të pamundësisë. E të tjerët kanë thënë: Jo, por merr tejemum për të e jo mes'h.

Por mendimi më i afërt me rregullat –pa marrë parasysh hadithet që janë në këtë temë-

është që t’i jep mes'h. Dhe pas këtij mes'hu nuk ka nevojë për tejemum.

Në vazhdim themi: Nëse në ndonjë pjesë të abdestit gjindet plagë, ajo ka disa grada:

Grada e parë: Ta ketë zbuluar plagën dhe që nuk e dëmton uji, në këtë rast duhet ta lajë,

nëse ka të bëjë me larjen.

Grada e dytë: Ta ketë zbuluar, mirëpo uji e dëmton ndërsa mes'hu nuk e dëmton, në

këtë rast ai duhet t’i jep mes'h e jo ta lajë.


Grada e tretë: Ta ketë të zbuluar plagën, të cilën e dëmton edhe uji edhe mes'hu, në këtë

rast merr tejemum për të.

Grada e katërt: Ta ketë të mbuluar me leukoplast apo me diç tjetër, për nevojë. Në këtë

rast i jep mes'h kësaj me të cilën është i mbuluar vendi dhe nuk ka nevojë që ta lanë e as

të merr tejemum.

P-147: A është obligim që të bëjmë edhe tejemum in edhe mes'hun mbi jaki apo jo?

Përgjigje: Nuk është obligim veprimi i të dyjave përnjëherë, sepse të obliguarit e dy

pastrimeve për një pjesë është në kundërshtim me rregullat e sheriatit.

Ne themi: është obligim të pastrohet kjo pjesë me këtë ose me këtë, a të themi se duhet

të pastrohet me dy lloj pastrime, kjo nuk mund të ndodhë në sheriat.

All-llahu nuk e obligon robin e tij me dy ibadete të cilat e kanë shkakun e njëjtë.

P-148: Ç’është puna e atij i cili gjatë abdestit, pasiqë lanë këmbën e djathtë e m bath

mestenë e djathtë apo çorapin, pastaj e lan këmbën e m ajtë dhe e m bath mestenë e m

ajtë apo çorapin?

Përgjigje: Në këtë çështje dijetarët kanë mospajtime, disa kanë thënë:

Patjetër duhet të përfundojë abdestin para se t’i mbathë mestet apo çorapet.

E të tjerët kanë thënë: Lejohet që të mbathë mestenë e djathtë apo çorapin pasiqë të lanë

këmbën e djathtë pastaj e lanë të majtën dhe e mbathë mestenë e majtë apo çorapin.

Në këtë rast ky, mestenë apo çorapin i ka mbathur pasiqë i ka pastruar dhe mund të

themi se i ka mbathur me abdest.

Por ekziston një hadith të cilin e transmeton Darekutniu e Hakimi ka thënë se është

sahih se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të merr abdest

dikush dhe i mbathë mestet...”.

Fjala: “Kur të merr abdest...” i jep përkrahje mendimit të parë, sepse ai që ende nuk e

ka larë këmbën e majtë, nuk mund të themi se ka marrur abdest.

Të marrim mendimin e parë është më e udhës.

P-149: Nëse fillon mes'hun dikush duke qenë në vendin e tij e pastaj udhëton, a vazhdon

sikur udhëtar mes'hun apo si?


Përgjigje: Nëse fillon mes'hun duke qenë në vendin e tij e pastaj udhëton, ai vazhdon

mes'hun sikur udhëtar sipas mendimit të vërtetë.

Kanë përmendur disa dijetarë se kur të merr mes'h në vendin e tij e pastaj udhëton, ai

duhet të vazhdon mes'hun sikurse të jetë në vendin e tij e jo si udhëtar, por mendimi i

vërtetë është ai që thamë më parë.

Sepse ky njeri ka filluar udhëtimin para se të kryhet afati e mes'hut të tij, ashtuqë kemi

të drejtë të themi se është prej udhëtarëve të cilët kanë të drejtë të marrin mes'h tre ditë.

Tregohet se Imam Ahmedi (rahimehullah) pasiqë ka pasur mendimin se duhet të

vazhdon sikur të jetë në vendin e tij, është kthyer nga ky mendim në mendimin e vërtetë

që e treguam.

P-150: Nëse njeriu dyshon rreth asaj se kur ka filluar mes'hun, çka duhet të bën?

Përgjigje: Në këtë rast duhet të punon sipas asaj për të cilën ka bindje.

Nëse dyshon se a ka filluar mes'hun në namazin e drekës apo iqindisë, atëherë, fillimin e

mes'hut e llogaritë nga namazi i iqindisë, sepse esenca është inekzistenca e mes'hut.

Argument për këtë rregull është ajo se esenca është mbetja e diçkaje ashtu si ka qenë,

dhe esenca është inekzistencë.

Poashtu kur një njeri erdhi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha se gjatë

namazit i duket sikurse i prishet abdesti, i tha: “Mos të del askush nga namazi

përderisa nuk dëgjon zë apo ndien erë”.[1]

P-151: Nëse njeriu merr mes'h mbi këpucë pastaj i zbathë dhe vazhdon mes'hun mbi

çorape, a është në rregull?

Përgjigje: është e njohur te dijetarët se nëse dikush merr mes'h mbi një palë të mesteve,

dispozita lidhet vetëm me ato mbi të cilat ka marrë mes'h, e nuk vlen edhe për ato meste

që i mbathë mbi to.

E disa prej tyre thonë se lejohet transferimi i dispozitës (mes'hut në këtë rast) te mestet

e dyta nëse ka marrur mes'h mbi ato të parat, nëse ende nuk ka mbaruar afati i tyre.

Duke u bazuar në këtë themi se nëse dikush merr abdest dhe merr mes'h mbi çorape,

pastaj veshë çorape tjera mbi to apo këpucë dhe merr mes'h mbi çorapet e dyta apo

këpucët, themi se nuk ka gjë të keqe nëse ende nuk ka mbaruar afati i mes'hut, porse

llogaritja e mes'hut fillon që nga mes'hu i çorapeve të para e jo nga mes'hu i çorapeve të

___________________

[1] Buhariu [137] Muslimi [361


dyta.[1]

P-152: Nëse dikush i zbathë çorapet duke qenë me abdest, pastaj i m bathe përsëri, para

se t’i prishet abdesti, a i lejohet të merr mes'h mbi to?

Përgjigje: Nëse i zbathë çorapet dhe i mbathë prap duke qenë me abdest, kjo mund të

jetë në dy raste:

I pari: Që ky abdest të jetë abdesti i parë, d.m.th. nuk e ka prishur abdestin pas të cilit i

ka veshur çorapet. Në këtë rast nuk prishë gjë që t’i mbathë përsëri dhe të merr mes'h

mbi to kur të merr abdest.

I dyti: Që ky abdest të jetë abdest gjatë të cilit ka marrur mes'h mbi çorapet.

Në këtë rast, nëse i zbathë nuk i lejohet që t’i mbathë dhe të merr mes'h mbi to.

Sepse mbathja e tyre, patjetër duhet të jetë pas abdestit me ujë, e ky abdest në të cilin i

ka zbathur çorapet është abdest me mes'h.

Kjo është ajo që dihet nga dijetarët.

Mirëpo, nëse dikush nga dijetarët e hershëm ka thënë nëse i mbathë përsëri duke qenë

me abdest, edhe nëse është abdest me mes'h, i lejohet që të merr mes'h mbi to përderisa

nuk kryhet afati, tham se ky është mendim i fortë.

Por, unë nuk dij se dikush e ka thënë këtë. Ajo që më ndalon të përkrahi këtë

mendimështë se nuk ka parë që dikush nga dijetarët e hershëm ta ketë thënë këtë, e

nëse do të kishte thënë dikush, ky do të ishte mendimi i vërtetë tek unë.

Sepse abdesti me mes'h është abdest i plotë dhe është e udhës që të themi se nëse i

lejohet që të merr mes'h mbi diç që i ka mbathur pas abdestit me ujë, poashtu i lejohet

që të merr mes'h edhe mbi ato që i ka mbathur pas abdestit me mes'h.

Por, nuk kam parë që dikush ta ketë thënë këtë. Dituria është tek All-llahu (subhanehu

ue teala).

P-153: Ç’është puna e atij, i cili merr mes'h pas përfundim it të afatit të mes'hut dhe falet

ashtu?

Përgjigje: Kur të mbaron afati i mes'hut mbi meste dhe njeriu falet pas përfundimit të

afatit. Ky, nëse e ka prishur abdestin pas përfundimit të afatit dhe përsëri merr mes'h,

___________________

[1] Përgjigjeja e dijetarit përm ban disa rregulla, të cilat na japin të kuptojmë se ajo formë për të

cilën u pyet nuk është në rregull, për shkak se me hjekjen e këpucëve mbi të cilat fillim isht ka m

arrur abdest prishet afati i mes'hut. Por duhet të merr abdest sërish dhe të fillon afat të ri për

mes'h. (sh.p.)


abdestin nuk e ka në rregull. Andaj, duhet të merr abdest sërish duke i larë edhe këmbët

si dhe duhet të përsërisë namazin.

Nga shkaku se nuk i ka larë këmbët dhe është falur me abdest të paplotë.

E nëse përfundon afati i mes'hut, mirëpo ky ende nuk e ka prishur abdestin dhe falet me

këtë abdest pas përfundimit të afatit të mes'hut, namazi i tij është në rregull, sepse

përfundimi i afatit të mes'hut nuk e prishë abdestin, edhepse disa dijetarë thonë:

përfundimi i afatit të mes'hut e prishë abdestin. Porse kjo është fjalë e paargumentuar.

Pra, nëse përfundon afati i mes'hut e njeriu mbetet me abdest (të marrur para

përfundimit të afatit të mes'hut), qoftë edhe një ditë të plotë, i lejohet që të falet pas

përfundimit të afatit të mes'hut.

Sepse vërtetësia e abdestit të tij është vërtetuar me argument të sheriatit, andaj nuk

mund të anashkalohet përveçse me argument të sheriatit.

Ndërsa, nuk ekziston nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) argument i cili tregon

se përfundimi i afatit të mes'hut e prishë abdestin. All-llahu e di më së miri.

P-154: Cilat gjëra e prishin abdestin?

Përgjigje: Për gjërat që e prishin abdestin ka mospajtime mes dijetarëve, por ne do të

përmendim atë që thonë argumentet:

Një: Ajo që del prej dy vrimave, d.m.th. ajo që del prej penisit, vaginës dhe anusit, d.m.th.

çdo gjë që del prej këtyre organeve e prishë abdestin. Pa marrë parasysh a është urinë,

nevojë e madhe, medhij[1], spermë apo gaz.

Shkurt, çdo gjë që del prej dy vrimave e prishë abdestin dhe nuk ka nevojë të pyetet për

to.

Por, nëse është spermë dhe del me epsh, dihet se duhet të mirret gusëll. E nëse është

medhij, atëherë duhet të lahet vetëm penisi dhe testiset, dhe pastaj mirret abdest.

Dy: Gjumi, nëse është aq i thellë saqë nuk mund të dijë se a e ka prishur abdestin apo jo,

e nëse është gjumë i shkurt, ku njeriu mund të vëren prishjen e abdestit, ky gjumë nuk e

prishë abdestin, dhe në këtë nuk ka dallim mes atij i cili ka fjetur shtrirë, apo ulur e i

mbështetur apo ulur e jo i mbështetur.

Me rëndësi është se a ka qenë në vetëdije. Nëse është në atë gjendje , ku mund të ndijë se

a e ka prishur abdestin, ky gjumë nuk e prishë abdestin, e nëse është në aso gjendje ku

nuk mund të ndijë prishjen e abdestit, në këtë rast duhet të merr abdest sërish.

__________________

[1] Lëng i cili del nga penisi para daljes së spermës. (sh.p.)


Kjo është kështu ngase gjumi si gjumë nuk e prishë abdestin, porse e prishë për atë

shkak se njeriu nuk është në vetëdije, e nëse njeriu bën gjumë të lehtë ku është me

vetëdije, atëherë nuk prishet abdesti.

Argument se gjumi si gjumë nuk e prishë abdestin është ajo se kur është i lehtë, nuk

prishet abdesti, e sikurse të ishte prishës i abdestit, atëherë nuk do të kishte dallim mes

gjumit të lehtë dhe të thellit, sikurse urina, abdesti prishet edhe nëse është shumë, edhe

nëse është pak.

Tre: Ngrënia e mishit të devesë. Nëse njeriu han nga mishi i devesë, këtij i prishet

abdesti, pa marrë parasysh a është i pjekur apo i papjekur, ngase është vërtetuar nga

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hadithin e Xhabir ibën Semures se ai e ka

pyetur Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem): A të marrim abdest kur të hamë

mish të dhenve? Tha: “Si të duash”. Tha: A të marrim abdest kur të hamë mish

deve? Tha:”Po”.[1]

Pasiqë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) për abdestin pas ngrënies së mishit të

dhenve, e la në dëshirë të njeriut, kjo është argument se marrja e abdestit pas ngrënies

së mishit të devesë, nuk është në dëshirën e njeriut, por duhet të merr abdest patjetër.

Duke ubazuar në këtë, themi se është obligim marrja e abdestit pas ngrënies së mishit të

devesë, pa marrë parasysh a është i pjekur apo jo, i kuq apo jo.

Poashtu edhe nëse e han plëncin e devesë, zorrët, mëlqitë, zemrën, dhjamin etj. D.m.th.

ngrënia e çfarëdo pjese të devesë e prishë abdestin, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) nuk ka detajizuar, edhepse e ka ditur se njerëzit hanë nga shumë pjesë të saj.

Sikur çdo pjesë të kishte dispozitë më vete, do ta sqaronte këtë Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) për njerëzit, ashtuqë të jenë të njohur mirë për këtë çështje.

Poashtu në sheriatin tonë, nuk dijmë se ka ndonjë kafshë për të cilën ka dispozita të

ndryshme lidhur me pjesët e saj.

Por e dijmë se, ose është hallall e ose haram, ose e prishë abdestin ose nuk e prishë,

ndërsa nuk njihet se ndonjë kafshë, një pjesë e së cilës ka dispozitë të ndryshme nga

pjesa tjetër.

Diçka të ngjashme ka pasur në sheriatin e jehudive. All-llahu (subhanehu ue teala) thotë:

“E (posaqërisht) ndaj atyre që janë jehudi N e kem i ndaluar çdo (kafshë)

thundrake: nga lopët dhe delet u kem i ndaluar dhjam in e tyre, pos atij (dhjami)

në shpinën dhe në zorrët e tyre dhe pos atij të përzier me ndonjë asht”. [el-En’am:

146].

Për këtë, dijetarët kanë mendim të njëzëshëm se edhe dhjami i derrit është haram,

___________________

[1] Muslimi [360]


edhepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka përmendur vetëm mishin e tij, kur ka thënë:

“Juve u janë ndaluar (t'i hani): ngordhësira, gjaku, m ishi i derrit, ajo që therret jo

në em rin e All-llahut...”. [el-Maide: 3].

Nuk dij se dikush prej dijetarëve ka kundërshtuar ndalimin e dhjamit të derrit.

Duke u bazuar në këtë themi: Mishin që Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e

përmendi në hadithin e cekur, d.m.th. mishin e devesë, në këtë hyn edhe dhjami, zorrët,

plënci dhe të tjerat.

P-155: Prekja e gruas, a e prishë abdestin?

Përgjigje: E vërteta është se prekja e gruas nuk e prishë abdestin assesi, përveç nëse del

diçka nga ai.

Argument për këtë është ajo që është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) se ai njëherë, i puthi disa nga gratë e tij, hyri në xhami dhe nuk mori abdest tjetër.

Poashtu edhe esenca është mosprishja e abdestit derisa të ketë argument të qartë dhe të

vërtetë për prishjen e tij.

Njeriu i cili merr abdest ashtu si e ka udhëzuar sheriati, ky abdest nuk mundet të prishet

përveçse me argument nga sheriati.

Nëse na thuhet: Por, All-llahu (subhanehu ue teala) në Kur'an ka thënë: “...ose keni

kontaktuar me gratë...”!

Përgjigja është: Qëllimi i kontaktimit në këtë ajet janë marrëdhëniet intime, siç është

vërtetuar kjo nga Ibën Abbasi (radijAllahu anhu).

Poashtu këtë mund ta argumentojmë edhe nga vetë ajeti.

Argumentimi është kështu, All-llahu (subhanehu ue teala) në këtë ajet e ka ndarë

abdestin në dy lloj: esencial dhe zëvendësues; poashtu e ka ndarë edhe në abdest të

madh dhe të vogël; si dhe i ka ndarë shkaqet për marrjen e abdestit të madh apo të

vogël.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat! K ur doni të ngriteni për të

falur namazin, lani fytyrat tuaja, krahët tuaj deri në bërryla; fërkoni kokat tuaja, e

këmbët lani deri në dy zogjt”. [el-Maide: 6]. Ky abdest me ujë, është abdesti i vogël

esencial, pastaj ka thënë: “Nëse jeni xhunubë, atëherë lahuni!”, e ky abdest me ujë,

është abdesti i madh esencial.

Pastaj ka thënë: “Në qoftë se jeni të sëmurë, ose në ndonjë udhëtim , ose ndonjëri

prej jush vjen prej vendit të nevojës, ose keni kontaktuar me grate dhe nuk gjeni


ujë, atëherë merrni tejemum ”; fjala: “...atëherë merrni tejemum ” aludon në

abdestin zëvendësues.

Ndërsa fjala: “ose ndonjëri prej jush vjen prej vendit të nevojës” sqaron një nga

shkaqet për marrjen e abdestit të vogël; e fjala: “ose keni kontaktuar me gratë” sqaron

një nga shkaqet për marrjen e abdestit të madh (pastrimin).

E sikur të thonim se në këtë pjesë të ajetit është për qëllim vetëm prekja e gruas, atëherë

domethënia e ajetit do të ishte se All-llahu (subhanehu ue teala) ka përmendur dy nga

shkaqet për abdest të vogël e asnjë nga shkaqet për abdest të madh, edhepse më lartë ka

thënë: “Nëse jeni xhunubë, atëherë lahuni!”.

E kjo nuk është në pajtim me retorikën e Kur'anit.

Sipas kësaj pra, themi se qëllimi i fjalisë: “ose keni kontaktuar me gratë” d.m.th. “ose

keni bërë marrëdhënie intime me gratë”.

Ashtuqë ajeti të përmbajë në vete: dy nga shkaqet që obligojnë abdestin –një shkak për

abdest të madh dhe një për të vogël-, dy llojet e abdestit –të voglin: duke i larë katër

pjesët e përmendura, dhe të madhin: duke e larë tërë trupin, si dhe abdestin

zëvendësues i cili është tejemumi duke i fërkuar dy pjesë, e në këtë është e njëjtë abdesti

i madh apo i vogël.

Pra, mendimi i vërtetë është se prekja e gruas nuk e prishë abdestin, pa marrë parasysh

me epsh apo pa epsh, përveç nëse del diçka nga burri.

Nëse i del spermë, atëherë obligohet të lajë tërë trupin, e nëse i del medhij, atëherë

duhet të lanë vetëm organin dhe testiset dhe të merr abdest.

P-156: Ka një mësues i cili i mëson fëmijët Kur'an, e në shkollë nuk ka ujë e as në afërsi

të shkollës. Ndërsa “Kur'anin nuk e prek kush, vetëm të pastrit”.

ka duhet të bëjë në këtë rast?

Përgjigje: Nëse në shkollë nuk ka ujë e as në afërsi të saj, ky fëmijëve duhet t’u thojë që

në shkollë të vijnë me abdest, sepse Mus’hafin nuk guxon ta prekë kush, pos atij që është

i pastër.

Sepse në hadithin që Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia dërgoi Amër ibën

Hazmit, qëndron: “Kur'anin të mos e prekë askush, pos atij që është i pastër”.[1]

I pastër këtu, është për qëllim ai që ka abdest, me argument nga ajeti i abdestit, gusllit

dhe tejemumit: “All-llahu nuk dëshiron me këtë t'iu sjellë ndonjë vështirësi, por

__________________

[1] Transmeton Darimiu; kapitulli i shkurorëzimit, kreu: 3; dhe Nesaiu [5718]


dëshiron t'ju pastroj, t'ju plotësoj të mirën e Tij ndaj jush e që t'i falënderoheni”.

[el-Maide: 6].

Në fjalinë: “t'ju pastroj” ka argument se njeriu para se të merr abdest nuk është i pastër.

Sipas kësaj, nuk i lejohet askujt që të prekë Kur'anin pa pasur abdest.

Disa dijetarë kanë bërë lehtësim për të vegjlit që të prekin Kur'anin edhe pa abdest për

shkak të nevojës që kanë.

Por më e mira është që t’i urdhëron nxënësit që të vijnë me abdest dhe kështu të lexojnë

Kur'anin.

Sa i përket fjalës së pyetësit: “...ndërsa Kur'anin nuk e prek kush, vetëm të pastrit”,

mua më duket se ky me këtë ajet dëshiron të argumentojë obligueshmërinë e abdestit

për leximin e Kur'anit, ndërsa në këtë ajet nuk ka këso argumenti, sepse qëllimi i ajetit:

“Atë nuk e prek kush, vetëm të pastrit(mutah- herunët)”. [el-Vakia: 79], është libri

sekret d.m.th. leuhi mahfudhi (pllaka e ruajtur), e të pastrit janë melekët, e sikur të ishte

për qëllim ata që kanë abdest, do të thonte “mut-tah-hirunët” ose “mutetah-hirunët”.

D.m.th. ky ajet aspak nuk aludon në atë se nuk lejohet prekja e Kur'anit pa abdest, por

hadithi që përmendëm më lartë aludon në këtë.

P-157: Cilat gjëra e bëjnë të obliguar gusllin?

Përgjigje: Prej gjërave që ta obligojnë janë:

Një: Dalja e spermës me epsh duke qenë i zgjuar apo në gjumë, ndërsa në gjumë, edhe

nëse i del pa epsh, duhet të lahet, ngase mund të ndodhë që gjatë gjumit të sheh ëndërr

dhe të mos e ndiejë atë.

E nëse sperma del me epsh, duhet të merr gusëll në çdo rast.

Dy: Marrëdhëniet intime, kur të bën marrëdhënie intime burri me të shoqen duke e

futur organin në organin e saj, e ka obligim që të merr gusëll.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë, për të parën (daljen e

spermës): “Uji është për ujin[1]”[2], d.m.th. guslli është i obligueshëm nëse del sperma.

E për të dytën (marrëdhëniet intime) ka thënë: “Nëse shtrihet burri në mes katër

anëve të saj, pastaj e lodhë atë, i bëhet obligim guslli”.[3]

Edhe nëse nuk derdhë spermë, e kjo çështje –kam për qëllim çështjen e marrëdhënieve

__________________

[1] Në këtë hadith Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka përmendur ujin dy herë, në herën e parë ka pasur për qëllim ujin me të cilin duhet larë ndërsa në herën e dytë ka pasur për qëllim spermën. Shih: Fet’hul Bari v.1, fq.398. (sh.p) [2] Muslimi [343] [3] Buhariu [291] dhe Muslimi [348]


pa derdhur spermë- është çështje që shumë njerëz nuk e dijnë dispozitën e saj, saqë

dikush nga padituria, pasiqë të bën marrëdhënie me të shoqen dhe nuk arrinë të derdhë

spermë, nuk lahet me javë apo me muaj. E kjo gjë është mjaft e rrezikshme.

Është obligim që njeriu të mësojë kufijtë që ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala).

Pra, nëse njeriu bën marrëdhënie me të shoqen, që të dy e kanë obligim gusllin, për

shkak të hadithit që përmendëm.

Tre: Prej gjërave që obligojnë gusllin janë edhe dalja e gjakut të hajzit dhe lehonisë. Nëse

gruaja ka hajz pastaj i kalon hajzi, ajo e ka obligim gusllin, All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “Të pyesin ty për menstruacionin (hajzin). Thuaj: “Ajo është gjendje e

neveritur, andaj largohuni prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni atyre

(për m arëdhënie) derisa të pastrohen. E kur të pastrohen, atëherë afrohuni atyre

ashtu siç u ka lejuar All-llahu. All-llahu i do ata që pendohen, dhe ata që

pastrohen”. [el-Bekare: 222]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

urdhëroi që mustehada[1] të pastrohet nëse i plotëson ditët e zakonshme të saj. Poashtu

edhe gruaja llahusë, e ka obligim që të lahet.

Mënyra e gusllit nga hajzi dhe nifasi është e njëjtë sikurse guslli nga xhunubllëku, përveç

asaj se disa dijetarë e kanë bërë të pëlqyeshme që gruaja pas hajzit të lahet me zambak

uji (sidër), sepse ky lanë më mirë.

Disa dijetarë poashtu kanë përmendur prej gjërave që obligojnë gusllin është edhe

vdekja, duke argumentuar me fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) që ua

tha grave të cilat i lajnë bijat e tyre: “Lajeni tre herë, pesë herë, shtatë herë apo më

shumë, nëse ashtu mendoni se duhet”[2]; dhe me fjalën e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) për njeriun, ngjarja e të cilit është me kafshën e tij në Arafat duke qenë

muhrim (në haxh), tha: “Lajeni me ujë dhe zambak uji, dhe mbështilleni me dy

rrobat që ka patur veshur (me ihramet e tij)”.[3]

është thënë: Vdekja është obliguese për gusëll, porse obligimi në këtë rast kthehet tek

ata të gjallit, sepse i vdekuri nuk ka më obligime prej momentit të vdekjes së tij, por të

gjallit e kanë obligim që t’i lajnë të vdekurit e tyre, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) ka urdhëruar kështu.

P-158: A e obligon gusllin dëfrimi me gruan ose puthja?

Përgjigje: Kënaqja me dëfrim apo puthje nuk ia obligon gusllin as burrit e as gruas,

përveç nëse arrijnë orgazmën, atëherë e kanë obligim gusllin që të dy, e nëse vetëm njëri

e arrin orgazmën, atëherë vetëm ai e ka obligim gusllin.

___________________

[1] Mustehada quhet ajo grua, të cilës i zgjatë cikli mujor më tepër sesa i zgjatë zakonisht. (sh.p.)




Kështu është sa i përket vetëm dëfrimit me pjesë të njëri-tjetrit, puthjes apo përqafimit.

A sa i përket marrëdhënieve intime, është e obligueshme larja në çdo rast, për burrin

dhe për gruan edhe nëse nuk arrijnë orgazmën, për shkak të hadithit të Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) të cilin e tregon Ebu Hurejra (radijAllahu anhu): “Nëse

shtrihet burri në mes katër anëve të saj, pastaj e lodhë atë, i bëhet obligim

guslli”[1], e në transmetimin e Muslimit qëndron edhe fjalia: “edhe nëse nuk derdhë

spermë”.

Kjo çështje ka mundësi të jetë e panjohur për shumë gra, mendon gruaja e ndoshta edhe

burri se nëse bën marrëdhënie dhe nuk arrin orgazmën, nuk e ka obligim gusllin.

Kjo është injorancë e madhe, pas marrëdhënieve intime është i obligueshëm guslli në

çdo rast, e për çdo gjë tjetër pos marrëdhënieve intime, nuk ka gusëll përveç nëse arrihet

orgazma.

P-159: Nëse njeriu zgjohet nga gjum i dhe në rrobat e tij sheh lagështi, a e ka të obliguar

gusllin?

Përgjigje: Kur njeriu zgjohet nga gjumi dhe në rrobat e tij sheh lagështi, kjo mund të jetë

në tri gjendje:

E para: Të bindet se ajo lagështi është spermë, në këtë rast e ka obligim gusllin pa marrë

parasysh a i kujtohet ëndërra apo jo.

E dyta: Të bindet se ajo lagështi nuk është spermë, në këtë rast nuk e ka obligim gusllin,

por duhet të lanë vendin e lagur, nga shkaku se kjo konsiderohet urinë.

E treta: Të mos e dijë, a është spermë apo jo? Këtu ka detajizim:

Një: Nëse i kujtohet se ka parë ëndërr në gjumë, atëherë e konsideron spermë dhe lahet,

për shkak të hadithit të Ummu Selemes (radijAllahu anha) e cila e pyeti Resulull-llahun

(salAllahu alejhi ue selem) për gruan e cila sheh në ëndërr atë që sheh edhe burri, a

duhet të lahet? Tha: “Po, nëse sheh ujë”.[2]

Ky është argument për obligimin e gusllit për atë person që sheh ëndërr dhe pastaj sheh

lagështi.

Dy: Nëse nuk i kujtohet se ka parë ndonjë ëndërr, porse para gjumit ka menduar në

marrëdhënie intime, e konsideron spermë në këtë rast.

E nëse para gjumit nuk ka menduar diç rreth marrëdhënieve, këtu ka dy mendime:

___________________


[2] Muslimi [311]


Kanë thënë: E ka obligim gusllin, që të jetë më i sigurtë.

E të tjerët kanë thënë: Nuk e ka obligim dhe kjo është e vërteta, sepse esenca është lirimi

i njeriut nga obligimet.

P-160: Cilat janë rregullat lidhur me xhunubllëkun?

Përgjigje: Rregullat lidhur me xhunubllëkun janë këto:

Së pari: Ai i cili është xhunub e ka të ndaluar faljen e namazit, pa marrë parasysh a është

farz apo nafile apo namaz i xhenazes.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat! Kur doni të ngriteni për të

falur namazin, lani fytyrat tuaja... Nëse jeni xhunubë, atëherë lahuni!” [el-Maide: 6].

Dy: E ka të ndaluar të bëjë tavaf Qabenë, sepse tavafi është ndejtje në xhami, e All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat, mos iu afroni namazit duke qenë të

dehur, derisa të dini se ç'flitni, e as duke qenë xhuhubë (të papastër) derisa të

laheni”. [en-Nisa: 43].

Tre: E ka të ndaluar prekjen e mus’hafit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

ka thënë: “Kur'anin të mos e prekë askush, pos atij që është i pastër”.[1]

Katër: I ndalohet ndejtja në xhami pos me abdest, sepse All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “O ju që besuat, mos iu afroni namazit duke qenë të dehur, derisa të dini

se ç'flitni, e as duke qenë xhunubë (të papastër) derisa të laheni”. [en-Nisa: 43].

Pesë: I ndalohet leximi i Kur'anit derisa të lahet, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ua lexonte Kur'anin shokëve të tij përderisa nuk ishin xhunub.

Këto janë pesë rregullat që kanë të bëjnë me xhunubllëkun.

P-161: Si mirret gusëll?

Përgjigje: Guslli është në dy mënyra:

Mënyra e parë: Mënyrë që është vaxhib, ajo është që uji ta përfshin gjithë trupin e tij së

bashku me larjen e gojës dhe hundës.

Nëse uji e përfshin gjithë trupin e tij, pa marrë parasysh se në çfarë mënyre, pastrohet

nga xhunubllëku dhe ka abdest, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Nëse

jeni xhunubë, atëherë lahuni!” [el-Maide: 6].

Mënyra e dytë: Mënyrë që është e plotë, ajo është që të lahet ashtu si është larë

____________________

[1] Transmeton Darimiu; kapitulli i shkurorëzimit, kreu: 3; dhe Nesaiu [5718]


Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Kur të dëshiron të lahet, fillimisht i lanë duart e tij, pastaj lanë organin dhe vendet të

cilat i ka të ndyta nga xhunubllëku, pastaj merr abdest të plotë –ashtu si treguam formën

e abdestit- pastaj derdhë ujë mbi kokën e tij tri herë dhe e lanë (kokën) e pastaj lanë

trupin e tij.

Kjo është mënyra e plotë e gusllit.

P-162: Ai që merr gusëll dhe nuk e lanë gojën dhe hundën, a e ka pastrimin në rregull?

Përgjigje: Guslli nuk është në rregull pa e larë gojën dhe hundën, sepse ajeti: “Nëse jeni

xhunubë, atëherë lahuni!” ka për qëllim tërë trupin e brendësia e gojës dhe brendësia

e hundës konsiderohen prej trupit dhe duhet patjetër t’i lanë.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhëruar të lahen goja dhe

hunda gjatë abdestit, sepse edhe ato hyjnë në kuptimin e fjalës: “...lani fytyrat tuaja...”.

Pasiqë bëjnë pjesë në larjen e fytyrës – e fytyra është prej pjesëve që duhet të lahen

patjetër gjatë gusllit- atëherë vaxhib është për atë i cili dëshiron të pastrohet nga

xhunubllëku të lanë gojën dhe hundën.

P-163: Nëse nuk është e mundshme përdorim i i ujit, me çka mund të arrijmë

pastërtinë?

Përgjigje: Nëse nuk është e mundhsme përdorimi i ujit, për shkak të mosgjetjes së tij

apo për shkak të dëmtimit nëse përdoret, atëherë përdorim tejemumim, duke prekur me

dy duart dheun e pastër, pastaj me to fërkon fytyrën dhe duart mes vete.

Por, kjo është e posaçme për abdestin dhe pastrimin nga xhunubllëku.

E sa i përket pastrimit nga fëlliqësitë, për to nuk ka tejemum. Pa marrë parasysh a është

ajo në trup, rroba apo vend.

Sepse qëllimi i pastrimit nga fëlliqësitë është mënjanimi konkret i asaj fëlliqësie, dhe nuk

është kusht që të bëhet me nijet adhurimi.

Mu për këtë, nëse kjo flliqësi largohet rastësisht, atëherë ai vend është i pastër.

Sikur të bie shi mbi ndonjë vend të fëlliqur apo rroba të fëlliqura dhe largohet fëlliqësia

nga shiu, atëherë ai vend dhe ato rroba konsiderohen të pastra, edhe nëse njeriu nuk e

din se ka ndodhë kjo.


Gjë, që nuk është tek abdesti dhe guslli, ato janë adhurime me të cilat njeriu afrohet tek

All-llahu (subhanehu ue teala) dhe te këto dyja është kusht nijeti.

P-164: A i i cili gdhinë xhunub, në kohë të ftohtë, a bën të merr tejemum ?

Përgjigje: Kur të jetë njeriu xhunub duhet të lahet, duke respektuar fjalën e All-llahut:

“Nëse jeni xhunubë, atëherë lahuni!”.

Nëse nata është e ftohtë dhe nuk mundet të lahet me ujë të ftohtë, e ka obligim ta ngrohë

atë ujë nëse ka mundësi, e nëse nuk ka mundësi ta ngrohë për shkak të mosposedimit të

ndonjë mjeti për ngrohje, në këtë rast merr tejemum për xhunubllëkun dhe falet, ngase

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..Në qoftë se jeni të sëm urë, ose në ndonjë

udhëtim , ose ndonjëri prej jush vjen prej vendit të nevojës, ose keni kontaktuar

me gratë dhe nuk gjeni ujë, atëherë mësyne (merrni tejemum ) dheun e pastër dhe

me të fërkoni fytyrat dhe duart tuaja. All-llahu nuk dëshiron t'ju sjellë ndonjë

vështirësi, por dëshiron t'ju pastroj, t'ju plotësoj të mirën e Tij ndaj jush e që t'i

falënderoheni”. [el-Maide: 6].

Nëse merr tejemum për xhunubllëk, ai me këtë është i pastër dhe me abdest përderisa

nuk gjen ujë, e kur të gjen ujë, e ka obligim të lahet.

Siç është vërtetuar në Sahihun e Buhariut nga hadithi i gjatë i Imran: Ibën Husajnit

(radijAllahu anhu) në të cilin hadith qëndron se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) pa një njeri që nuk u falte bashkë me njerëzit dhe i tha: “Çka të pengoi?” Tha:

“Jam xhunub dhe nuk ka ujë”. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: “Mësyja

dheut se ai të mjafton”[1]. Më vonë u erdhi ujë, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) i dha ujë dhe i tha: “Laju me këtë”.

Kjo aludoi se ai i cili ka marurr tejemum, nëse gjen ujë e ka obligim të pastrohet me të,

pa marrë parasysh a ka marrur tejemum për xhunubllëk apo vetëm për abdest.

Ai i cili merr tejemum për xhunubllëk, ai është i pastër, përveç nëse bëhet prap xhunub

ose gjen ujë.

Duke u bazuar në këtë, themi, nuk e përsërit tejemumin për çdo kohë të namazit, por,

merr tejemum pas tejemumit për xhunubllëkun nëse e prishë abdestin ose bëhet xhunub

përsëri.

P-165: A është kusht që toka prej ku m arrim tejemum të ketë pluhur?

Dhe ajeti: “...dhe nga ai fërkoni fytyrat dhe duart tuaja...” në fjalën “nga ai (minhu)”,

a ka argument për kushtëzim in e pluhurit?

___________________

[1] Buhariu [344]


Përgjigje: Mendimi i vërtetë është se nuk kushtëzohet që toka nga e cila mirret abdest të

ketë pluhur, dhe tejemumin e ka në rregull pa marrë parasysh se ajo tokë a ka pluhur

apo jo.

Nga këtu themi se nëse bie shi, njeriu i bie tokës me duart e tij dhe e fërkon fytyrën dhe

duart e tij, edhepse në këtë rast dheu nuk ka pluhur, sepse All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “...atëherë mësyne dheun e pastër dhe nga ai fërkoni fytyrat dhe

duart tuaja...”; dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me shokët e tij udhëtonin

ndonjëherë nëpër vende ku nuk kishte gjë përveç rërës, nëpër ato vende binte shi e ata

mirrnin tejemum ashtu si i ka urdhëruar All-llahu (subhanehu ue teala).

Mendimi i vërtetë është se ai i cili merr tejemum mbi tokë, tejemumi i tij është në rregull,

pa marrë parasysh a ka pluhur mbi të apo jo.

E sa i përket ajetit: “...dhe nga ai fërkoni fytyrat dhe duart tuaja...”; fjala ‘minhu- nga

ai’ ka për qëllim fillimin e cakut e nuk është për pjesëtim.

Poashtu është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ka fryrë në

duart e tij pasiqë ka prekur tokën për tejemum.[1]

P-166: Një të sëmurit, të cilit nuk i mundësohet dheu, a lejohet të merr abdest në mur

ose shtrat apo jo?

Përgjigje: Muri bëhet nga rëra e pastër, nëse muri është i ndërtuar nga dheu, pa marrë

parasysh a është prej gurëve apo qerpiçëve, atëherë i lejohet të merr tejemum nga ky

mur, e nëse muri është i veshur me dërrasa apo i lyer me bojë, në këtë rast, nëse mbi

mur ka dhé (pluhur), mundet të merr tejemum dhe nuk ka gjë, është njësoj sikur ai që

merr tejemum nga toka, sepse dheu është lëndë e tokës.

E nëse mbi të nuk ka dhé, kjo nuk ka të bëjë me rërën assesi, andaj, nuk lejohet të merr

tejemum mbi këtë.

E sa i përket shtratit themi: Nëse mbi të ka pluhur, le të merr tejemum, e nëse nuk ka,

atëherë nuk i lejohet të merr tejemum mbi atë shtrat, sepse ajo nuk është nga rëra.

P-167: Nëse urina e fëmijës së vogël bie në rrobë, çka duhet të bëjmë?

Përgjigje: E vërteta në këtë çështje është se urina e djalit i cili ende ushqehet me

qumësht është fëlliqësi e lehtë, për pastrimin nga urina e tij mjafton spërkatja, d.m.th. ta

përshkojë me ujë tërë vendin e lagur me urinë duke mos e fërkuar e as shtrydhur.

___________________

[1] Buhariu [338]


E kjo, nga shkaku se është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

njëherë ia kanë sjellur një djal të vogël dhe e vëndoi në prehërin e tij, e ai urinoi mbi

Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem). Pastaj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) kërkoi ujë dhe ia gjuajti vendit të lagur me urinë por nuk e lau.[1]

E sa i përket urinës së vajzës së vogël, duhet të lahet patjetër urina e saj, sepse esenca

është se urina është fëlliqësi dhe patjetër duhet të lahet.

Por, për djalin e vogël, pamë se kishte përjashtim, ngase në këtë aludoi rasti i

përmendur.

P-168: Një gruas e cila i ka mbi pesëdhjet vjet i vie një gjak në formën e njohur dhe një

gruas tjetër e cila poashtu ka mbi pesëdhjet vjet i vie një gjak jo në formën e njohur, por i

vie ‘sufre’[2] ose ‘kudre’[3]?

Përgjigje: Asaj, të cilës i vie gjaku në formën e njohur, kjo sipas mendimit të vërtetë

konsiderohet hajz (menstruacion), sepse paraqitja e hajzit nuk është i përkufizuar me

vjet.

Andaj, të gjitha dispozitat e hajzit vlejnë edhe për këtë, siç janë mosfalja e namazit,

mosagjërimi, largimi nga marrëdhëniet intime, pastrimi (guslli) pas ndërprerjes së

gjakut, kompenzimi i agjërimit etj.

E sa i përket asaj të cilës i vie sufre dhe kudre, themi: nëse sufre-ja dhe kudre-ja i vijnë

në orarin e hajzit, atëherë është hajz.

E nëse nuk i vijnë në orarin e hajzit të saj, atëherë nuk është hajz.

E nëse gjaku i saj është gjak i hajzit të njohur, mirëpo nuk ka ardhur para orarit ose pas,

kjo nuk ndikon gjë, por fillon praktikimin e dispozitave të hajzit dhe lahet kur t’i

ndërprehet gjaku.

E gjithë kjo është sipas mendimit të vërtetë, se paraqitja e hajzit nuk është e përkufizuar

me vjet.

Ndërsa sipas medhhebit (hanbelij) nuk ka hajz pas mbushjes së pesëdhjetë viteve, edhe

nëse gjaku është i zi, i rëndomtë. Ashtuqë ajo duhet të falet dhe agjërojë dhe nuk duhet

të lahet kur t’i ndërpritet gjaku.

Mirëpo, ky mendim nuk është i vërtetë.

___________________


[2] Sufre është lëng i verdhë, sikur ai i plagëve. (sh.p.)

[3] Kudre është lëng i përzier me ngjyrë të kuqe, ndonjëherë me gjak të ngjizur që i ngjan qelbit.

(sh.p.)


P-169: Gjaku i cili del nga gruaja shtatëzënë, a është hajz?

Përgjigje: Gruaja gjatë shtatëzënisë nuk ka hajz –siç ka thënë Imam Ahmedi

(rahimehullah)- bile, gratë shtatëzëninë e kuptojnë me ndërprerjen e hajzit.

Hajzin –siç kanë thënë dijetarët- e ka krijuar All-llahu për ta ushqyer foshnjën në mitrën

e nënës, andaj, kur fillon shtatëzënia, ndërpriteThajzi.

Mirëpo, te disa gra, hajzi vazhdon të paraqitet sikurse edhe para shtatëzënisë.

Për këtë thuhet se hajzi i saj është hajz i rregullt sepse hajzi i saj ka vazhduar dhe nuk

është ndikuar aspak nga shtatëzënia.

Ky hajz ia ndalon kësaj grua çdo gjë që ia ndalon edhe hajzi i rëndomtë, e obligon me

gjithëçka që e obligon hajzi i rëndomtë dhe e liron nga çdo obligim, nga i cili obligime

liron edhe hajzi i rëndomtë.

Realitet është se gjaku i cili del nga gruaja shtatëzënë, është dy lloj:

Lloji i parë: Lloj për të cilin gjykohet se është hajz, e ai është hajzi i cili vazhdon të

paraqitet sikurse para shtatëzënisë; se kjo është argument se shtatëzënia nuk ka ndikuar

gjë, andaj quhet hajz.

Lloji i dytë: Gjak i cili i rastisë gruas shtatëzëne, për shkak të ndonjë ndodhie, mbajtje të

diçkaje apo rënie prej dikund apo diç tjetër.

Ky gjak nuk është hajz por është gjak i veneve (demuirk). E ky lloj, nuk e ndalon nga

namazi e as agjërimi. Ajo është e pastër.

P-170: A ka përkufizim me ditë për m inim um in dhe m aksim um in e kohëzgjatjes së

hajzit?

Përgjigje: Nuk ka përkufizim kohëzgjatja e hajzit, as minimumi e as maksimumi sipas

mendimit të vërtetë, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Të pyesin ty për

menstruacionin (hajdin). Thuaj: “Ajo është gjendje e neveritur, andaj largohuni

prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (për m arëdhënie) derisa

të pastrohen”. [el-Bekare: 222].

All-llahu (subhanehu ue teala) në këtë ajet ndalimin nuk e ka përkufizuar me ditë të

caktuara, por e ka përkufizuar me pastrimin.

Kjo argumenton se shkaku i dispozitave të hajzit është hajzi, kur është prezent dhe kur

nuk është.

Kur të paraqitet hajzi, paraqiten edhe dispozitat, dhe kur të pastrohet, mënjanohen edhe

dispozitat.


Pastaj, për përkufizimin me ditë nuk ekziston ndonjë argument, edhepse nevoja kërkon

sqarimin e tij.

E sikur përkufizimi me moshë dhe me kohëzgjatje të ishte i caktuar, i vërtetuar në

sheriat, atëherë do të sihte sqaruar me argumente nga Kur'ani apo sunneti i Resulull-

llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Duke u bazuar në këtë, themi se çdoherë që të sheh gruaja gjakun e njohur te gratë se

është gjak i hajzit, ai është gjak i hajzit duke mos e caktuar atë me ndonjë kohë të

posaçme.

Përveç nëse ai gjak vazhdon të del dhe nuk ndërpritet asnjëherë ose ndërpritet për një

moment të shkurtër, një ditë apo dy ditë në muaj, atëherë themi se ky gjak është gjak i

istihadës.[1]

P-171: Nëse një grua përdorë ndonjë ilaç, me të cilin shkakton daljen e gjakut të hajzit

dhe pastaj e lë namazin, a duhet t’i kompenzon këto namaze apo jo?

Përgjigje: Nuk duhet t’i kompenzon gruaja ato namaze, nëse ajo vetë e shkakton daljen e

gjakut të hajzit. Sepse hajzi është gjak, kur të paraqitet, paraqiten edhe dispozitat.

Sikurse, nëse merr barëra për ndërprerjen e hajzit dhe nuk i vie hajzi, ajo duhet të falet

dhe të agjërojë dhe nuk duhet të komenzon agjërimin, sepse ajo nuk është në hajz.

Pra, dispozitat vijnë sëbashku me shkakun, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Të

pyesin ty për menstruacionin (hajdin). Thuaj: “Ajo është e neveritur”, d.m.th. kurdo

që paraqitet kjo e neveritur, paraqiten edhe dispozitat e saj.

E kur nuk ekziston ajo, nuk ekzistojnë as dispozitat lidhur me të.

P-172: A i lejohet gruas gjatë hajzit të lexojë Kur'an?

Përgjigje: I lejohet gjatë hajzit të lexon Kur'an në rast nevoje, si p.sh. nëse është

mësuese- lexon Kur'anin për t’i mësuar nxënësit, nëse është nxënëse- lexon

Kur'an për të mësuar apo është duke i mësuar fëmijtë e saj, të vegjël apo të mëdhenj,

duke e lexuar ajetin parAtyre.

Me rëndësi, nëse i bie nevoja gruas gjatë hajzit që të lexon Kur'an, i lejohet dhe nuk

prishë gjë.

____________________

[1] Istihada është: derdhje e gjakut të venës në pjesën grykore të mitrës për shkak të ndonjë

dëmtimi. (sh.p.)


Poashtu edhe nëse ka frikë se do të harrojë atë që din përmendësh nga Kur'ani, dhe e

lexon në vehte, edhe kjo nuk prishë punë aspak duke qenë në hajz.

Bile disa dijetarë thonë se lejohet për gruan që është në hajz të lexon Kur'an edhe nëse

nuk ka nevojë.

Të tjerë kanë thënë: E ka të ndaluar leximin e Kur'anit edhe nëse ka nevojë.

Pra, ka tre mendime, ajo që mendoj se duhet të thuhet është: Nëse ka nevojë për leximin

e Kur'anit për t’ua mësuar të tjerëve, për të mësuar për vete apo nga frika e harresës,

atëherë nuk prishë punë nëse lexon.

P-173: Nëse një gruas i paqartësohet gjaku dhe nuk mund të dallon a është gjak i hajzit,

istihadës apo gjak tjetër, si çka duhet ta llogaritë atë gjak?

Përgjigje: E njohur është se gjaku i cili del nga femra është gjak i hajzit, përveç nëse ka

diç që aludon se është gjak i istihadës.

Duke u nisur nga kjo, ajo duhet ta llogaritë si gjak të hajzit përderisa nuk bindet se është

gjak i istihadës.

P-174: Nëse hajzi i vjen ndonjë gruas pas hyrjes së kohës së namazit, si është çështja? Si

dhe a duhet t’i kom penzojë namazet që nuk i ka falur gjatë hajzit?

Përgjigje: Nëse hajzi i vie ndonjërës pas hyrjes së kohës së namazit, si p.sh. të vijë hajzi

pas hyrjes së kohës së drekës, kjo grua, pasiqë të pastrohet duhet ta kompenzojë këtë

namaz, një pjesë të të cilit e ka arritur duke qenë e pastër, ngase All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “...namazi është obligim për besimtarët në kohë të caktuar”. [en-

Nisa: 103].

Ndërsa nuk duhet t’i kompenzojë namazet gjatë periudhës së hajzit, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) në një hadith të gjatë ka thënë: “...dihet se kur t’i vijë hajzi, ajo

nuk falet e as nuk agjëron...”.[1]

Dijetarët kanë mendim të njëzëshëm se ajo nuk duhet t’i kompenzojë ato namaze që i

kanë ikur gjatë periudhës së hajzit.

E kur pastrohet, dhe prej kohës së namazit të kësaj kohe ka mbetur aq kohë sa për të

falur një rekat ose me tepër, ajo duhet ta falë këtë namaz, në kohën e të cilit është

pastruar, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush arrin një

rekat të iqindisë para perëndimit të diellit, ai e ka arritur kohën e iqindisë”.[2]

____________________

[1] Buhariu [304]

[2] Muslimi [608]


Nëse pastrohet në kohë të iqindisë apo para lindjes së diellit, dhe në këto kohë ka

mbetur aq sa për tu falur një rekat ose më tepër, ajo duhet ta falë iqindinë në rastin e

parë dhe sabahun në rastin e dytë.

P-175: Një gruas hajzi zakonisht i ka zgjatur gjashtë ditë, pastaj i janë shtuar ditët?

Përgjigje: Nëse hajzi i kësaj grua zakonisht ka zgjatur gjashtë ditë, e më pas i janë shtuar

ditët, i janë bërë nëntë ditë, dhjetë apo njëmbëdhjetë, ajo duhet të vazhdojë të mos falet

derisa të pastrohet.

E kjo, nga shkaku se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e ka përkufizuar

hajzin me ndonjë kohë të caktuar.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Të pyesin ty për menstruacionin (hajdin).

Thuaj: “Ajo është e neveritur”. [el-Bekare: 222].

Kurdo që është prezent ky gjak, ajo grua konsiderohet në hajz derisa të pastrohet dhe të

lahet e pastaj mundet të falet.

Poashtu edhe nëse në muajin e ardhshëm hajzi i zgjat më pak sesa zakonisht, ajo duhet

të lahet edhepse ka zgjatur më shkurt këtë herë.

Me rëndësi është ta dijë gruaja se kurdo që ka hajz, ajo nuk duhet të falet, pa marrë

parasysh a është në pajtim me orarin e saj të zakonshëm, apo është më pak ose më

shumë.

Kur të pastrohet atëherë mund të falet.

P-176: Nëse një gruas i vie cikli m ujor, pastaj pastrohet, merr gusëll dhe pasiqë të falë

namazin nëntë ditë, përsëri i paraqitet gjak dhe rrin tre ditë duke mos e falur namazin.

Pastaj pastrohet dhe falë namazin njëm bëdhjetë ditë me rend dhe tani i vie cikli m ujor i

saj i zakonshëm . A duhet t’i përsërisë namazet që i ka falur në ato tre ditët apo duhet ta

llogaritë atë si hajz?

Përgjigje: Kurdo që të vijë hajzi, ai është hajz, pa marrë parasysh se sa zgjatë periudha

mes këtij hajzi dhe hajzit të kaluar.

Nëse i vie hajzi, pastaj pastrohet dhe pas pesë ditëve, gjashtë apo dhjetë ditëve i

paraqiteThajzi përsëri, ajo duhet të mos falet, sepse ajo është hajz dhe kështu është

gjithmonë.

doherë që pastrohet e më pas i vie hajzi, ajo e ka obligim të mos falet.

Nëse gjaku i vazhdon përgjithmonë, ose ndërprehet një periudhë shumë të shkurtë,

atëherë kjo është istihada.


Në këtë rast ajo nuk duhet ta falë namazin vetëm aq ditë sa i ka zgjatur hajzi zakonisht

në orarin e saj të mëparshëm.

P-177: Ç’është dispozita për lëngun e verdhë i cili del nga fem ra dy ditë para hajzit?

Përgjigje: Nëse ky lëng është i verdhë para se t’i vijë hajzi, kjo nuk është gjë.

Për këtë bazohemi në fjalën e Ummi Atijjes (radijAllahu anha): “Sufren dhe kudren,

nuk i konsideronim gjë”[1], këtë e transmeton Buhariu, e në transmetimin e Ebu

Davudit: “Pasiqë u pastronim (nga hajzi), sufren dhe kudren nuk i konsideronim

gjë”.[2]

Nëse ky lëng i verdhë është para hajzit, e kur të vijë hajzi, ky lëng ndërprehet, në këtë

rast kjo nuk është gjë.

Mirëpo nëse e din se ky lëng i verdhë çdoherë i paraprin hajzit, ajo duhet të rrin dhe të

mos falet, derisa të pastrohet.

P-178: Ç’është dispozita për sufren dhe kudren që ndodhin pas pastrim it nga hajzi?

Përgjigje: Problemet e grave rreth hajzit janë det pa bregdet, e prej shkaqeve të tyre

janë përdorimi i atyre hapave për pengimin e shtatëzënisë dhe hajzit.

Probleme të këtilla më parë nuk kanë qenë të njohura për njerëzit.

E vërtetë është se çështjet e grave kanë qenë problematike që kur ekziston gruaja,

mirëpo shtimi i atyre problematikave deri në këtë masë saqë ndonjëherë rëndë është të

zgjidhen ato problematika, është për keqardhje.

Porse rregulli i përgjithshëm thotë: Nëse fem ra pastrohet nga hajzi dhe e sheh

pastërtinë e qartë, –me pastërtinë kam për qëllim: derisa të sheh femra atë ujin e bardhë

pas hajzit- atëherë çkado që të sheh prej lëngjeve, sufre, kudre, ndonjë lagështi, të gjitha

këto nuk janë hajz.

Nuk duhet ta lë namazin, as agjërimin e as nuk i ndalohen marrëdhëniet e burrit të saj

me të, sepse kjo nuk është hajz.

Ummu Atijja (radijAllahu anha) ka thënë: “Sufren dhe kudren, nuk i konsideronim

gjë”, këtë e transmeton Buhariu, e në transmetimin e Ebu Davudit shtohet edhe fjala:

“Pasiqë u pastronim (nga hajzi)...”. Zinxhiri i këtij transmetimi është i vërtetë.

Duke u nisur nga kjo themi: Çkado që të ndodhë pas pastrimit të qartë prej gjërave të

____________________

[1] Buhariu [326]



atilla, nuk kanë kurrfarë ndikimi te femra.

Nuk e pengojnë nga namazi, agjërimi dhe marrëdhëniet me burrin e saj.

Mirëpo duhet të mos ngutet, përderisa nuk e sheh pastrimin, sepse disa gra, kur të

vërejnë pakësimin e gjakut, shpejtojnë të marrin gusëll para se të shohin pastrimin.

Mu për këtë edhe gratë e shokëve të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) shkonin

te Ajsheja (radijAllahu anha) dhe ia tregonin pambukun në të cilin kishte sufre, e ajo

thonte: “perderisa nuk e shihni ujin e bardhë”.[1]

P-179: A lejohet përdorim i i hapave për pengimin e hajzit?

Përgjigje: Nuk prishë punë përdorimi i hapave për pengimin e hajzit, nëse këto nuk e

dëmtojnë shëndetin e saj, me kusht që burri i saj t’ia lejon këtë.

Mirëpo, aq sa jam i informuar, e di se këto hapa e dëmtojnë femrën dhe dihet se dalja e

gjakut të hajzit është dalje natyrore, e gjëja natyrore nëse pengohet nga koha e saj,

patjetër të ketë ndonjë dëmtim të trupit për shkak të pengimit të saj.

Poashtu prej gjërave jo të mira në përdorimin e këtyre hapave është edhe ajo se ato ia

prishin orarin e ciklit mujor dhe i përzihen gjërat pastaj. është e dyshimtë dhe me

hamendje rreth namazit të saj, marrëdhënieve me burrin e saj etj.

Për këtë, unë nuk them se janë haram, por nuk dëshiroj që femra t’i përdorë ato, nga

frika e dëmtimit të saj.

Them: Femra duhet të kënaqet me atë që ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala).

Në haxhin që e bëri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur hyri në dhomë tek

Ajsheja (radijAllahu anha) dhe e pa duke qarë –e vetëmse kishte filluar umren ajo- i tha:

“Çke, si duket të pas’ka ardhur hajzi?” tha: Po. Tha: Kjo është diçka që All-llahu ua

ka caktuar bijave të Ademit”.[2]

Andaj, femra duhet të durojë dhe të shpreson shpërblimin e All-llahut, kur nuk ka

mundësi të agjëron dhe të falet, le ta dijë se dera e përkujtimit të All-llahut është e çelë

çdoherë –elhmadu lila-.

Mund ta përmend All-llahun (subhanehu ue teala) ta lëvdon Atë, të jep sadaka, t’u bën

mirë të tjerëve me fjalë dhe punë, e kjo është prej punëve më të mira.

P-180: Nëse gjaku i lehonisë vazhdon të del edhe pas katërdhjetë ditëve, a duhet të falet

____________________

[1] Transmeton Buhariu në kapitullin e hajzit.

[2] Buhariu [294] dhe Muslim [1211] [120]


dhe të agjërojë?

Përgjigje: Grave lehone, nëse vazhdon të del gjaku edhe pas katërdhjetë ditëve, duke

mos ndryshuar, nëse këto ditë qëllojnë me një datë me datën e hajzit të zakonshëm që ka

patur më parë, atëherë është hajz.

E nëse nuk qëllojnë me një datë, për këtë dijetarët janë ndarë në medime:

Disa prej tyre kanë thënë: Lahet pastaj falet dhe agjëron edhe nëse i rrjedh gjaku, sepse

ajo në këtë rast konsiderohet mustehada.

E të tjerët kanë thënë: Ajo mbetet si lehonë derisa t’i përmbush gjashtëdhjetë ditë, sepse

ka ndodhur që disa gra të kenë lehoninë deri në gjashtëdhjetë ditë, kjo është realitet

sepse ka mjaft gra që kanë pasur lehoni të atillë.

Duke u bazuar në këtë, themi se ajo mbetet si lehonë derisa t’i përmbushë gjashtëdhjetë

ditë.

Nëse edhe pas kësaj i vazhdon, atëherë në orarin e hajzit që ka patur më parë ajo

konsiderohet si në hajz, ndërsa jashtë orarit të hajzit konsiderohet si mustehada.

P-181: Nëse gruaja lehone pastrohet para plotësim it të katërdhjetë ditëve, a i lejohen m

arrëdhëniet intime me burrin e saj? Dhe nëse i kthehet gjaku pas katërdhjetë ditëve, çka

duhet të bëjë?

Përgjigje: Gratë lehone (në nifas) nuk kanë të drejtë të bëjnë marrëdhënie intime, e nëse

pastrohet brenda katërdhjetë ditëve, ajo e ka obligim të falet dhe namazin e ka në rregull

si dhe i lejohen marrëdhëniet intime me burrin e saj, sepse All-llahu (subhanehu ue

teala) për hajzin thotë: “Të pyesin ty për menstruacionin (hajdin). Thuaj: “Ajo është

e neveritur, andaj largohuni prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni

atyre (për m arëdhënie) derisa të pastrohen. E kur të pastrohen, atëherë afrohuni

atyre ashtu siç u ka lejuar All-llahu...”. [Bekare: 222].

Pasiqë e neveritura ende është prezente, gjaku në këtë rast, atëherë nuk lejohen

marrëdhëniet intime, e nëse pastrohet nga gjaku, atëherë i lejohen.

Ashtu si e ka obligim që të falet dhe ashtu si i lejohen të gjitha gjërat që i ka pasur të

ndaluara gjatë lehonisë, ashtu edhe marrëdhëniet intime i lejohen.

Porse duhet të durojë dhe të mos bëjë marrëdhënie intime, ngase ka mundësi që gjaku të

kthehet nga shkaku i marrëdhënieve intime, le të presë derisa t’i plotësojë katërdhjetë

ditë, mirëpo lejohet edhe para plotësimit të ditëve.

Ndërsa, nëse vëren gjak pas katërdhjetë ditëve dhe pasiqë të pastrohet, ai gjak

konsiderohet gjak i hajzit e jo i nifasit.


Gjaku i hajzit është i njohur te gratë, andaj atëherë kur e vëren atë le ta dijë se është në

hajz.

E nëse vazhdon dalja e gjakut dhe nuk ndërprehet përveçse momente të shkurtëra,

atëherë ajo është mustehada, dhe atëherë fillon llogaritjen sipas orarit që ka pasur më

parë.

Ato ditë që janë brenda orarit, në ato ditë nuk falet, e ditët që janë më tepër sesa orari që

ka pasur më parë, ajo lahet dhe e fal namazin.

All-llahu e din më së miri.

P-182: Nëse gruaja aborton në muajin e tretë, a duhet të falet apo jo?

Përgjigje: është e njohur te dijetarët se gruaja e cila aborton në muajin e tretë, ajo nuk

duhet të falet.

Sepse gruaja e cila aborton foshnjën, në të cilin dallohet formimi i tij si njeri, gjaku që del

nga ajo grua është gjak i lehonisë dhe nuk duhet të falet.

Dijetarët kanë thënë: Mundet të vërehet formimi i foshnjës kur të plotësohen tetëdhjetë

e një ditë, e kjo është më pak se tre muaj.

Pra, nëse është e sigurtë se e ka abortuar foshnjën në muajin e tretë, ai gjak që del është

gjak i nifasit.

E nëse aborti është para tetëdhjetë ditëve, atëherë gjaku që del është gjak i parregullt,

dhe nuk duhet ta lë namazin për shkak të tij.

Ajo që e bën këtë pyetje duhet të kujtohet mirë a e ka bërë abortin para tetëdhjetë

ditëve.

Nëse ka ndodhur ashtu, atëherë duhet t’i kompenzojë namazet që nuk i ka falur. Nëse

nuk e din se sa namaze i ka lënë, atëherë le të mundohet sinqerisht të llogaritë në atë

mënyrë si është më e sigurtë.

P-183: Gruan të cilën e godit ndonjë gjakderdhje[1], si duhet të falet? Dhe kur agjëron?

Përgjigje: Gruan të cilën e ka goditur një gjak i atillë, ajo duhet ta lë namazin dhe

agjërimin aq ditë sa i ka zgjatur cikli mujor para se t’i ndodhë kjo.

Nëse orari i ciklit mujor të saj ka qenë në fillim të çdo muaji dhe ka zgjatur gjashtë ditë

për shembull, atëherë në fillim të çdo muaji ajo nuk falet e as nuk agjëron derisa t’i

___________________

[1] Gjakderdhje që e godet për shkak të ndonjë sëmundje apo dëm tim i direkt, dhe zgjatë një

kohë të gjatë. (sh.p.)


plotësojë gjashtë ditë, e kur t’i plotësojë gjashtë ditë, atëherë lahet dhe fillon namazin

dhe agjërimin.

Mënyra e faljes së namazit për këtë grua është ashtuqë ajo të lan mirë organin gjenital të

saj, ta fashojë dhe të merr abdest.

Këtë e bën në kohën e namazit farz, nuk e bën para hyrjes së kohës, por pas hyrjes së

kohës, e pastaj falet.

Të njëjtën gjë e bën edhe nëse don të falë namaz vullnetar në kohë tjera pos kohëve të

farzeve.

Në këtë gjendje, duke marrur parasysh mundimin e saj, i lejohet që të bashkojë namazin

e drekës me të iqindisë ose të kundërtën dhe namazin e akshamit me të jacisë dhe të

kundërtën.

Ashtuqë të bëjë njëherë punë për dy namazet, drekë dhe iqindi; dhe njëherë punë për dy

namazet, aksham dhe jaci.

All-llahu na dhashtë sukses.

P-184: Ç’është hukmi i namazit dhe kush e ka obligim atë?

Përgjigje: Namazi është prej shtyllave më të forta të Islamit, bile ai është shtylla e dytë

pas dëshmive, është prej punëve më të obliguara të gjymtyrëve, është shtyllë e Islamit,

siç ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Shtylla e tij është namazi”[1],

d.m.th. e Islamit.

All-llahu (subhanehu ue teala) ia caktoi si obligim namazin të dërguarit të Tij në vendin

më të lartë ku ka arritur njeriu, në natën më të ndershme për Resulull-llahun (salAllahu

alejhi ue selem) dhe pa asnjë ndërmjetësues. Ia ka bërë obligim faljen e namazit

pesëdhjetë herë në ditë, por All-llahu (subhanehu ue teala) ia lehtësoi robërve të vet

derisa i bëri pesë namaze për tu falur, por sa pesëdhjetë të shpërblyera.

Kjo aludon në rëndësinë e namazit dhe në dashurinë e All-llahut për të. është ibadet i cili

meriton që njeriu t’i kushtojë një kohë të gjatë nga koha e tij.

Për atë se është obligim falja e tij ka dëshmuar Kur'ani, sunneti dhe Ixhmai

(njëzëshmëria) i muslimanëve:

Në Kur'an All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “E kur qetësoheni, atëherë faleni

namazin në mënyrë të rregullt, pse namazi është obligim në kohë të caktuar për

besimtarët”. [en-Nisa: 103].

___________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi [5/231]; Tirmidhiu [2616]; Nesaiu [11394] dhe Ibën Maxhe

[3973] dhe Tirmidhiu ka thënë: Hadithi është hasen sahih.


E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e dërgoi Muadh ibën Xhebelin në Jemen e

porositi: “Mësoji ata se All-llahu ua ka bërë të obliguar pesë namaze gjatë natës

dhe ditës”.[1]

Dhe muslimanët kanë qëndrim të njëzëshëm për obligimin e tij.

Mu për këtë dijetarët kanë thënë: “Nëse njeriu e mohon të obliguarit e pesë

namazeve apo njërën prej tyre, ai është kafir, refuzues i Islamit, është hallall gjaku

dhe pasuria e tij, përveç nëse pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala)”.

Kjo është kështu nëse nuk është i ri në Islam dhe nuk din gjë rreth ligjeve të Islamit, në

këtë rast arsyetohet për shkak të paditurisë dhe i sqarohet se nuk lejohet kjo gjë, nëse

këmbëngul në qëndrimet e tij atëherë ai është kafir.

Namazi është obligim për çdo musliman, të rritur dhe të mençur, mashkull qoftë apo

femër.

Musliman, e kundërta: kafir, e kafiri nuk e ka obligim namazin, d.m.th. nuk e ka obligim

të falet përderisa është kafir e as t’i kompenzon namazet, nëse e pranon Islamin, ai për

këtë do të dënohet në ditën e kijametit.

Ja si e ka përshkruar All-llahu (subhanehu ue teala): “Përveç atyre të djathtëve. Që

janë në Xhennete e i bëjnë pyetje njëri-tjetrit, përkitazi me kriminelët (e u thonë):

“Çka u solli juve në Sekar?”. Ata thonë: “Nuk kem i qenë prej atyre që faleshin (që

bënin namaz); Nuk kem i qenë që ushqyenim të varfërit; Dhe kem i qenë që

përziheshim me të tjerët në punë të kota. Dhe kem i qenë që nuk e besonim ditën

e gjykimit”. [el-Muddeththir: 39-46].

Pra, fjala e tyre: “Nuk kem i qenë prej atyre që faleshin” aludon në atë se do të

dënohen për lënien e namazit edhepse janë kafira dhe nuk besojnë ditën e kijametit.

I rritur është ai i cili ka arritur një nga shenjat e pubertetit, e ato janë tri për meshkujt

ndërsa katër për femrat:

Një: Mbushja e pesëmbëdhjetë viteve.

Dy: Dalja e spermës te meshkujt me kënaqësi dhe diç të ngjashme te femrat, qoftë i

zgjuar apo në gjumë.

Tre: Rritja e qimeve rreth organit gjenital, këto tri shenja janë për meshkujt dhe femrat.

Te femrat ka edhe një shenjë me tepër sesa këto tri, ajo është hajzi. Pra, hajzi është prej

shenjave të pubertetit.

______________________

[1] Buhariu [1395] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit, kreu: thirrja në dy dëshmitë dhe ligjet e

Islamit.


I mençur, e kundërta: I çmendur, ai i cili nuk ka mend.

Këtu mund të bëjnë pjesë ai plak ose plakë, të cilët i ka kapluar pleqëria deri në atë masë

saqë kanë humbur aftësinë për dallim, në këtë rast, këta nuk e kanë obligim namazin,

sepse nuk kanë mend faktikisht.

Ndërsa hajzi dhe nifasi janë prej gjërave që pengojnë obligimin e namazit.

Kur të ketë hajz ose nifas, atëherë ajo grua nuk e ka obligim namazin, sepse Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “...dihet se kur t’i vijë hajzi, ajo nuk falet e

as nuk agjëron...”.[1]

P-185: A i që hum bë mem orinë dhe i alivanosuri, a janë të obliguar me obligimet e

sheriatit?

Përgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) e ka obliguar njeriun me ibadete, përderisa

është i aftë për të, ashtuqë të jetë i mençur që i kupton gjërat, ndërsa ai që nuk ka mend,

për të nuk ka obligime.

Nuk ka obligime për të çmendurin, për fëmijën i cili ende nuk i dallon shumë gjëra, bile

as për atë fëmijë i cili nuk ka arritur pubertetin.

Kjo është prej Mëshirës së All-llahut (subhanehu ue teala).

E njëjta gjë është edhe me të tërbuarin, të cilin e ka goditur ndonjë sëmundje në mendje

por nuk ka arritur deri në shkallën e të çmendurit, poashtu edhe plaku i cili ka humbur

memorinë e tij, ky nuk e ka obligim as namazin e as agjërimin.

Sepse ai i cili e humb memorinë, çështja e tij është si çështja e fëmisë, i cili nuk i dallon

gjërat.

Për këtë shkak, ky lirohet nga obligimet e sheriatit.

Ndërsa obligimet lidhur me pasurinë nuk bijnë, por janë obligimedhe për atë që e humbë

memorinë. Shembull: zekati është obligim për të, është obligim për atë i cili kujdeset për

të që të jep zekatin nga pasuria e këtij, sepse të obliguarit e zekatit ka të bëjë me

pasurinë e jo me vetë njeriun.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Merr prej pasurisë së tyre lëmoshë që t'i

pastrosh me të dhe t'u shtosh...”. [et-Teube: 103].

Pra, ka thënë: “Merr prej pasurisë së tyre” e nuk ka thënë: “..prej tyre..”. dhe Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur Muadh ibën Xhebelin e dërgoi në Jemen i tha:

“Mësoji se All-llahu i ka obliguar me lëmoshë nga pasuria që kanë, e cila mirret

______________________

[1] Buhariu [304]


prej të pasurve të tyre dhe u jipet të varfurve të tyre”.[1]

Sipas kësaj e kuptuam se obligimet lidhur me pasurinë nuk bijnë për atë që humbë

memorinë, ndërsa obligimet trupore sikur namazi, pastrimi dhe agjërimi bijnë për

njerëzit si ky, sepse ky nuk ka mend.

E kush e humbë vetëdijen për shkak të alivanosjes nga sëmundja apo diç tjetër, ai nuk e

ka obligim namazin sipas mendimit të shumicës së dijetarëve.

Nëse dikush mbetet i alivanosur një apo dy ditë, nuk duhet t’i kompenzojë namazet e

lëshuara, sepse nuk ka qenë me mend dhe nuk ka qenë sikur ai njeri që është në gjumë,

për të cilin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kë e zë gjumi për

namaz apo e harron atë, le ta falë në momentin kur i kujtohet”.[2]

Ai që është në gjumë mund të percepton d.m.th. mundet të zgjohet nga gjumi kur e

trazon diçka.

Ndërsa i alivanosuri nuk mundet të zgjohet nëse e thirr dikush, kjo është kështu për atë

që alivanoset pa ndonjë shkak të dukshëm.

Ndërsa ai që alivanoset për ndonjë shkak, sikur ai që alivanoset me anestezion apo diç të

ngjashme, ai duhet t’i kompenzojë namazet që nuk i ka falur gjatë alivanosjes.


P-186: Ka një njeri i cili që para dy muajve ka hum bur perceptim in, nuk ndien gjë,

ashtuqë nuk falet e as nuk e ka agjëruar Ramazanin, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Ai nuk ka obligim asgjë për shkak të humbjes së shqisave, mirëpo nëse All-

llahu (subhanehu ue teala) përsëri ia kthen ato shqisa, atëherë ai duhet ta kompenzojë

agjërimin e Ramazanit.

E nëse vdes dhe nuk i kthehet perceptimi, nuk i mbetet borxh asgjë.

Përveç nëse është prej atyre të cilët janë me arsye të vazhdueshme, sikur pleqtë dhe të

tjerë, për këta e kanë obligim kujdestarët e tyre që të ushqejnë për çdo ditë nga një të

varfur.

Ndërsa për kompenzimin e namazit, dijetarët kanë dy mendime:

I pari: Mendimi i shumicës është se nuk duhet të kompenzojë, sepse Ibën Omeri

(radijAllahu anhu) u alivanos njëherë një ditë të plotë dhe nuk i kompenzoi namazet e

____________________

[1] Buhariu [1395] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit, kreu: thirrja në dy dëshmitë dhe ligjet e

Islamit.

[2] Buhariu në kapitullin: Kohët e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta falë kur t’i

bie ndërmend; dhe Muslimi në kapitullin: Xhamitë; [23]


lëshuara.

I dyti: Thonë se duhet t’i kompenzojë, ky mendimështë i dijetarëve të vonshëm të

medhhebiThanbelij.

Në librin “el-Insaf” qëndron: Kjo është prej gjërave të dalluara të medhhebit dhe është e

transmetuar nga Ammar ibën Jasiri (radijAllahu anhu) se ai është alivanosur tre ditë dhe

i ka kompenzuar namazet e lëshuara.[1]

Kjo u shkrua më: 24/2/1394H

P-187: A i lejohet njeriut ta vonon namazin për shkak të plotësim it të ndonjë prej

kushteve të namazit, siç është nxjerrja e ujit nga pusi?

Përgjigje: E vërteta është se nuk lejohet vonimi i namazit nga koha e tij asnjëherë,

ashtuqë nëse ka dro njeriu se do të kalon koha e namazit, atëherë ai falet ashtu si është.

Përveç nëse është i sigurtë se do ta plotëson atë kusht shpejt, ngase All-llahu (subhanehu

ue teala) ka thënë: “Namazi është obligim për besimtarët në kohë të caktuar”. [en-

Nisa: 103].

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka caktuar kohëra të veçanta për çdo

namaz, dhe kjo të jep të kuptosh se është obligim respektimi i atyre kohëve.

Sikur të kishte qenë e lejuar pritja për plotësimin e kushteve, atëherë nuk do të

ligjësoheshte tejemumi, sepse ka mundësi që njeriu të gjen ujë pas një kohe, dhe nuk ka

dallim a e vonon për një kohë të gjatë apo për një moment të shkurtë.

Në të dy rastet vonohet namazi nga koha e tij. Këtë mendime përmban edhe Shejhul

Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah).

P-188: Ai i cili rrin tërë natën zgjuar, pastaj nuk mundet që ta falë sabahun pos pas

kohës së vet, a i bëhet kabull ky namaz? Dhe si është puna me namazet tjera të cilat i falë

në kohë?

Përgjigje: Vonimi i sabahut nga koha e vet, duke pasur mundësi ta falë në kohë –ngase

ka mundësi që të flejë ë herët-, ky namaz i këtij nuk pranohet.

Ngase kur njeriu e vonon namazin nga koha e caktuar pa arsye dhe pastaj e falë, nuk i

pranohet namazi, se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush punon

një vepër që nuk është prej fesë sonë, ajo është e refuzuar”.[2]

______________________

[1] Transmeton Imam Maliku [23].

[2] Muslimi [1718]


Ashtuqë, ai i cili e vonon namazin nga koha e caktuar me qëllim dhe pa arsye, ai vetëmse

ka vepruar një vepër që nuk është prej fesë Islame dhe kjo vepër refuzohet.

Por, mund të thotë: Unë jam në gjumë, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thënë:

“Kë e zë gjumi për namaz apo e harron atë, le ta falë në momentin ’i kujtohet”.[1]

Ne i themi: Nëse ka mundësi që të flejë herët dhe të zgjohet herët, apo të kurdisë orën

për tu zgjuar, apo të porositë dikënd që ta zgjojë dhe e vonon namazin duke i pasur këto

mundësi, atëherë vonimi i tij konsiderohet qëllimisht dhe nuk pranohet ai namaz.

Ndërsa namazet tjera që i falë në kohë ato janë të pranuara.

Shfrytëzoj rastin të them dy fjalë:

Çdo musliman e ka obligim që ta adhurojë All-llahun në atë mënyrë si është i kënaqur Ai,

sepse njeriu në këtë jetë është krijuar vetëm për ta adhuruar All-llahun dhe njeriu nuk e

din se kur mund ta befason vdekja.

Pastaj shpërngulet në botën e Ahiretit, në botën e shpërblimeve dhe dënimeve, në të

cilën botë nuk ka mundësi më që të veprojë diç, siç ka thënë Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem): “Kur të vdesë njeriu, ndrëpritet puna e tij, përpos prej tri gjërave:

nëse ka lënë sadaka rrjedhëse, dituri nga e cila përfitohet ose fëmijë të mirë i cili

lutet për të”.[2]

P-189: Ç’është dispozita për atë i cili e vonon sabahun derisa të kalojë koha?

Përgjigje: Këta të cilët e vonojnë sabahun derisa të kalojë koha e sabahut, nëse besojnë

se kjo është e lejuar, kjo është kufër.

Ai i cili beson se lejohet vonimi i namazit derisa t’i kalojë koha pa kurrfarë arsye, ai është

kafir nga shkaku se kundërshton Kur'anin, sunnetin dhe ixhmain e muslimanëve.

E nëse e ka mendimin se nuk lejohet kjo, dhe beson se ai me këtë gjest është mëkatar,

por çka të bëjë, e ka mundur epshi dhe gjumi i tij, ky person e ka obligim të pendohet tek

All-llahu (subhanehu ue teala) dhe të mos veprojë kështu më.

Dera e pendimit është e hapur edhe për jobesimtarët më të mëdhenj, All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj: “O robërit e Mi, të cilët e keni ngarkuar me

shumë gabime veten tuaj, mos e hum bni shpresën ndaj mëshirës së All-llahut, pse All-

llahu i falë të gjitha mëkatet, Ai është që shumë falë dhe është mëshirues!”[ez-Zumer:

53].

______________________



[2] Muslimi, kapitulli: Vasijeti; kreu: Cilat shpërblime mund t’i arrijnë njeriut pas vdekjes.


Ai i cili njeh këso njërëz, duhet të shkojë dhe t’i këshillojë e t’i udhëzojë në të mirë.

Nëse pendohen, mirë, nëse jo, atëherë duhet të shkon dhe t’i paraqesë në organet

kompetente për këtë gjë, ashtuqë ta liron vetveten nga përgjegjësia dhe organet

kompetente ta edukojnë këtë person dhe të tjerët si ky.

All-llahu dhashtë suksese.

P-190: Një njeri ia foli të bijën një njeriut tjetër, por kur pyeti për të, kuptoi se ai nuk

falej, ai i pyeturi tha: InshaAll-llah, All-llahu e udhëzon. Ai jipet këtij grua!?

Përgjigje: Nëse njeriu nuk e falë namazin me xhemat, ai është mëkatar ndaj All-llahut

dhe kundërshtar i njëzëshmërisë së muslimanëve se namazi me xhemat është prej

ibadeteve më me vlerë.

Shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah) në Mexhmuul Fetava v.23; fq.222 ka thënë:

“Janë pajtuar dijetarët se namazi me xhemat është prej ibadeteve më të forta, prej

respekteve më të madhëruara dhe prej shenjave më të mëdhaja të Islamit”.

Mirëpo ky mëkat, këtë njeri nuk e nxjerr prej islamit, andaj lejohet që ta martojmë me

muslimane.

Mirëpo nëse ka dikush që është më i kapur në fe dhe moral të mirë, do t’i kishim dhënë

atij përparësi, edhe nëse ka më pak pasuri dhe prejardhje më të ulët.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nëse u vjen dikush me fenë dhe

moralin e të cilit jeni të kënaqur, martoheni!” thanë: O i dërguar, mirëpo nëse ai...?

tha: “Nëse u vjen dikush me fenë dhe moralin e të cilit jeni të kënaqur, martoheni!”

tre herë. [Transmeton Tirmidhiu].[1]

Poashtu është vërtetuar në dy Sahihët dhe në libra tjerë nga Ebu Hurejra (radijAllahu

anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Gruaja martohet për

katër gjëra: për pasurinë e saj, për prejardhjen e saj, bukurinë e saj dhe fenë e saj,

kërko atë që ka fe edhe nëse mbetesh i varfur”.[2]

Në këto dy hadithe ka argument se prej shkaqeve që më së shumti duhet të mirren

parasysh është feja dhe morali i burrit dhe i gruas.

Përgjegjësi i femrës, i cili ka frikë All-llahun dhe kujdeset për përgjegjësitë e tij duhet të

kujdeset dhe t’i merr parasysh udhëzimet e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)

sepse ai për këtë do të përgjigjet në ditën e kijametit.

___________________

[1] Tirmidhiu [1085] dhe ka thënë: Ky hadith është hasen garib. Poashtu e transmeton edhe Ibën

Maxheja [1967] dhe Hakimi [2/175].

[2] Buhariu në kapitullin e niqahut dhe Muslimi në kapitullin e dhënies gji, kreu: E pëlqyeshme

është të martohet gruaja që ka fe.


All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe ditën kur (All-llahu) i thërret ata e u

thotë: “Çfarë përgjigje u keni dhënë të dërguarve?”. [el-Kasas: 65] Dhe ka thënë: “Ne

patjetër do të marrim në përgjegjësi ata, të cilëve u është dërguar (pejgamber), e

do t'i m arrim në pyetje edhe të dërguarit. Dhe duke e ditur mirë Ne do t'u

rrëfejmë atyre (për atë që punuan), se Ne nuk ishim që mungonim (ishim të

pranishëm )”.[el-A’raf: 6-7].

Nëse ai njeri nuk falet as me xhemat e as vetëm, ai është kafir, i dalur nga Islami, e ka

obligim të pendohet.

Nëse pendohet dhe fillon të falet, ai falë All-llahu (subhanehu ue teala) nëse pendimi i tij

ka qenë i sinqertë, nëse jo, atëherë ai duhet të vritet si kafir, renegat.

Nuk varroset te varret e muslimanëve, nuk i lahet xhenazja, nuk vishet me qefin dhe nuk

i falet namazi i xhenazes.

Argument për kufrin e tij janë tekstet nga Kur'ani dhe sunneti:

Nga Kur'ani: Fjala e All-llahut: “E pas tyre (të mirëve) erdhën pasardhës të këqij, që e

lanë namazin e u dhanë pas kënaqësive, e më vonë do të hidhen në xhehenem . Me

pëjashtim të atij që pendohet dhe beson...”. [Merjem: 59-60].

Fjalia: “Me pëjashtim të atij që pendohet dhe beson...” është argument se kur ai e lë

namazin dhe shkon pas kënaqësive, nuk është besimtar.

Dhe ka thënë: “Po, nëse ata pendohen, e falin namazin dhe e japing zeqatin, atëherë

i keni vëllezër në fe”. [et-Teube: 11].

Kjo aludoi se vëllazëria në fe nuk është me tjetër pos me faljen e namazit dhe dhënien e

zeqatit, mirëpo sunneti ka sqaruar se ai i cili nuk e jep zeqatin nuk është kafir, nëse e

pranon si obligim. Ai nuk e jep sepse është koprrac.

Ashtuqë mbetet falja e namazit si kusht për tu vërtetuar vëllezëria fetare.

Kjo argumenton se lënia namazit është kufër sepse sëbashku me të humbet edhe

vëllezëria fetare.

Nuk është vetëm mëkat apo kufër i lehtë, sepse mëkati dhe kufri i lehtë nuk e nxjerrin

njeriun nga vëllezëria fetare, siç ka thënë All-llahu (subhanehu ue teala) lidhur me

pajtimin e dy grupeve të besimtarëve që luftojnë njëri-tjetrin: “S'ka dyshim se

besimtarët janë vëllezër, pra bëni pajtim ndërm jet vëllezërve tuaj”. [el-Huxhurat:

11].

D.m.th. dy grupet që luftojnë njëra tjetrën nuk kanë dalur prej vëllezërisë fetare edhepse

luftimi i besimtarit është prej kufrit siç është vërtetuar në hadith të vërtetë, të cilin e

transmeton Buhariu dhe të tjerë nga Ibën Mes’udi (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu


(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Fyerja e muslimanit është mëkat ndërsa luftimi

i tij është kufër”.

Ndërsa argumentet nga sunneti për kufrin e lënësit të namazit, mund të cekim hadithin:

“Me të vërtetë mes njeriut dhe mes shirkut dhe kufrit është lënia e namazit”[1].

[Transmeton Muslimi nga Xhabir ibën Abdullahi nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem)].

Poashtu Burejde ibën Husajbi ka thënë: Kam dëgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue

selem) duke thënë: “Marrëveshja mes neve dhe atyre (kafirave) është namazi, kush

e lë atë, ai ka bërë kufër”[2]. [Transmetojnë që të pestit: Imam Ahmedi dhe autorët e

Suneneve].

Poashtu tregon Ubade ibën Samiti (radijAllahu anhu) se ata i dhanë besë Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) që mos t’i kundërshtojnë të parët e tyre në asnjë rast, përveç

nëse shohin tek ata kufër të qartë, për të cilin kanë argument nga All-llahu[3], d.m.th.

mos t’i kundërshtojnë udhëheqësit e tyre në gjërat që duhet të respektohen përveç nëse

shohin tek ata kufër të qartë, për të cilën ka argument nga All-llahu (subhanehu ue

teala).

Nëse e kuptove këtë, atëherë lexoje hadithin që e transmeton Muslimi nga Ummu

Selemja (radijAllahu anha) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Do të

ketë aso udhëheqës te të cilët do të njihni gabime dhe do të ndaloni nga ato, kush e

vëren të keqen, nuk ka përgjegjësi (në një transmetim: kush i urren ato të këqija,

nuk ka përgjegjësi), dhe kush ndalon prej tyre, shpëton. Mirëpo mëkat bën ai i cili

kënaqet dhe pason”, thanë: A t’i luftojmë? Tha: “Jo, përderisa falen”.[4]

U mësua nga ky hadith se nëse nuk falen ata, atëherë duhet të luftohen.

Në hadithin e Ubades tregohet se nuk lejohet kundërshtimi, e luftimi nuk lejohet në rend

të parë. Përveç nëse kanë bërë kufër të qartë për të cilin kemi argument nga All-llahu


Nga këto dy hadithe kuptohet se lënia e namazit është kufër i qartë, për të cilin ka

argument nga All-llahu (subhanehu ue teala).

__________________

[1] Muslimi: kapitulli i besimit, kreu: Sqarim i se lejohet t’i thuhet kafir atij që nuk falet.

[2] Transmeton Imam Ahmedi [5/346]; Tirmidhiu [2621]; Nesaiu në kapitullin e namazit; kreu:

dispozita e atij që e lë namazin; Ibën Maxheja [1079] dhe Tirmidhiu ka thënë: ky hadith është

hasen sahih garib.

[3] Buhariu në kapitullin e fitneve, kreu: hadithet lidhur me fjalën e All-llahut: “Ruajuni nga e

keqja (nga dënimi) që nuk godet vetëm ata që bënë mizori prej jush”. Dhe Muslimi në kapitullin e

udhëheqjes; kreu: është obligim respektim i i udhëheqësve përveç në të ndaluar, dhe është

haram të respektohen në të ndaluar.

[4] Muslimi në kapitullin e udhëheqjes; kreu: është obligim të ndalohen udhëheqësit nga haram i

dhe nuk duhet të luftohen përderisa falen.


Këto janë argumentet nga Kur'ani dhe sunneti se ai që e lë namazin është kafir dhe i

dalur nga Islami, siç është treguar qartë Poashtu në hadithin që transmeton Ebu Hatimi

në sunenin e tij nga U bade ibën Samiti (radijAllahu anhu) i cili ka thënë: Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) na këshilloi: “Mos i bëni shok All-llahut, dhe mos e lini

namazin, sepse kush e lë namazin me qëllim, është i dalur nga ummeti”.[1]

Ndërsa prej fjalëve të transmetuara nga shokët e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) janë: Omer ibën Hattabi (radijAllahu anhu) ka thënë: “Nuk ka Islam ai që e lë

namazin”.[2]

Abdullah ibën Shekiku (radijAllahu anhu) ka thënë: “Shokët e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) asnjë vepër të lënur nuk e konnsideronin kufër, pos

namazit”[3]. [Transmeton Tirmidhiu dhe Hakimi dhe thotë se hadithi është sahih sipas

kushteve të Buhariut dhe Muslimit].

Ashtu si argumentojnë argumentet tekstuale se lënia e namazit është kufër, poashtu

edhe argumentet logjikore e argumentojnë të njëjtën.

Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “Secili që e konsideron të parëndësishëm

namazin dhe e nënçmon atë, ai në realitet e konsideron të parëndësishëm Islamin

dhe e nënçmon atë, ata kanë hise në Islam aq sa kanë hise në namaz, ata janë

dashamirës të Islamit aq sa janë dashamirës të namazit”.

Ibën Kajjimi (rahimehullah) në librin “es-Salat” fq.400 ka thënë: “Nuk këmbëngul në

lënien e namazit vazhdimisht ai që beson se All-llahu ka urdhëruar të falet, ngase

është e pamundshme nga natyrshmëria që njeriu i cili beson bindshëm se All-

llahu e ka obliguar me pesë namaze gjatë natës dhe ditës; dhe se për lënien e tij, Ai

dënon ashpër, dhe ai prapseprap ta lë namazin.

Kjo është e pamundshme pa dyshim.

Nuk e lë namazin tërësisht ai që beson se namazi është farz, sepse besimin që e ka,

ai do ta urdhëron që të falet.

E nëse në zemër nuk ka diç që e urdhëron për faljen e namazit, atëherë kuptohet

se në zemrën e tij nuk ka besim.

Andaj mos ia ve veshin atij i cili nuk dituri e as përvojë lidhur me dispozitat dhe

veprat e zemrës”.

E ka thënë të vërtetën në këtë që tha, është e pamundshme ta lë namazin ai që ka besim

__________________

[1] Transmeton Hejthemiu në librin “Muxhmaë” 4/216; dhe ngjashëm si ky transmeton Hakimi

në librin “el-Mustedrek” 4/44.

[2] Transmeton Ibën Ebi Shejbe në “el-Im an” 34.

[3] Transmeton Tirmidhiu në kapitullin e Imanit; kreu: Hadithet lidhur me lënien e namazit.


në zemrën e tij, duke e ditur se sa lehtë kryhet namazi, sa shpërblime ka ai dhe sa dënim

ka për lënien e tij.

Pasiqë, prej teksteve të Kur'anit dhe sunnetit u sqarua se lënësi i namazit është kafir, i

dalur nga Islami, atëherë nuk është e lejuar që t’i jipet për grua ndonjë muslimane.

Kjo është e ndaluar me tekst dhe Ixhma, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Mos u

m artoni me idhujtare deri që ato të besojnë (Zotin). Një robëreshë besimtare

është më e mirë se një idhujtare, edhe nëse ajo (idhujtarja) ju mahnitë”. [el-Bekare:

221].

Dhe ka thënë lidhur me gratë që bënë hixhret: “...nëse vërtetoni se ato janë besimtare,

atëherë, mos i ktheni ato te jobesimtarët, pse as ato nuk janë të lejuara për ta e as

ata nuk janë të lejuar për to...”. [el-Mumtehane: 10].

Si dhe të gjithë muslimanët kanë mendim të njëzëshëm, duke u bazuar në këto dy ajete

se gruaja muslimane është e ndaluar për jomuslimanin.

Sipas kësaj pra, ai njeri i cili e marton të bijën apo vajzën të cilën e ka në përgjegjësi për

një burrë i cili nuk falet, nuk vlen martesa e këtyre dhe nuk e ka të lejuar ky person këtë

grua.

Sepse kjo kurorë nuk është prej fesë së All-llahut dhe të dërguarit të Tij. është vërtetuar

nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) prej hadithit të Ajshes (radijAllahu anha)

se ai ka thënë: “Kush punon një vepër që nuk është prej fesë sonë, ajo është e

refuzuar”.[1]

Pasiqë kurora prishet edhe kur njeriu fillon ta lë namazin, përveç nëse pendohet dhe

kthehet në Islam me faljen e namazit, atëherë çdo të kishe thënë për atë i cili e marton

një njeri i cili në start nuk e falë namazin?!

Shkurtimisht: Nëse ky person i cili kërkon këtë grua, nëse nuk e falë namazin me

xhemat, ai është mëkatar e jo kafir, ashtuqë lejohet të martohet me gruamuslimane në

këtë rast, mirëpo dikush që është më i mirë se ai, fetarisht dhe moralisht, ka përparësi

më shumë se ai.

E nëse nuk falet asnjëherë, as me xhemat e as vetëm, ai është kafir, renegat, i dalur nga

Islami, nuk lejohet të martohet me muslimane në asnjë rast, përveç nëse pendohet

sinqerisht, fillon të falet dhe përqëndrohet në rrugën e drejtë.

Ndërsa atë që përmendi pyetësi se babai i saj ka pyetur për atë njeri, dhe ai i pyeturi

është përgjigjur: InshaAll-llah, All-llahu e udhëzon.

Themi se të ardhmen e din vetëm All-llahu (subhanehu ue teala) dhe vetëm Ai i

rregullon çështjet.

__________________

[1] Muslimi [1718]


Por, ne, nuk jemi të obliguar përveçse me atë që dimë në moment.

Gjendja momentale e këtij që kërkon grua këtë është kufër, nuk lejohet të martohet me

muslimane.

Shpresojmë që All-llahu ta udhëzon dhe ta kthen në Islam, ashtuqë të ketë mundësi të

martohet me grua muslimane, e kjo për All-llahun nuk është e rëndë.

U përgjigj në këtë dhe shkroi me dorën e tij, i varfuri për All-llahun, Muhammed es-Salih

el-Uthejmin më 18/DhulHixhxhe/1400H .

P-191: Nëse njeriu urdhëron fam iljen e tij që të falen, mirëpo ata as që ia vejnë veshin,

ky a duhet të përzihet dhe të jetojë me ata apo duhet të del prej shtëpie?

Përgjigje: Nëse ajo familje me të vërtetë kurrë nuk falë namaz, ata janë kafira, renegatë,

të dalur prej Islami.

Nuk i lejohet këtij që të jetojë me ata por e ka obligim që t’i thirrë në rrugë të drejtë, të

mundohet me mish e me shpirt dhe këtë ta bëjë vazhdimisht, e ndoshta All-llahu

(subhanehu ue teala) do t’i udhëzojë.

Sepse ai që e lë namazin, ai është kafir –All-llahu na ruajtë- me argument nga Kur'ani,

sunneti, fjalët e sahabëve dhe logjika e shëndoshë.[1]

Kam medituar rreth argumenteve të atyre që thonë se lënësi i namazit nuk është kafir,

dhe kam përfunduar se argumentet e tyre janë një nga këto katër lloje:

1. Ose nuk ka kurrfarë argumenti në to fillimisht.

2. Ose janë të përcaktuara me ndonjë cilësi, ku nuk mund të bën pjesë edhe lënia e

namazit.

3. Ose janë të përcaktuara me ndonjë gjendje, ku arsyetohet njeriu për lënien e namazit.

4. Apo janë argumente të përgjithshme. Në këtë rast, ne i veçantojmë me hadithet që

tregojnë kufrin e lënësit të namazit.

Në asnjë tekst të sheriatit nuk qëndron se ai që nuk falet është besimtar, apo do të hyjë

në xhenet, apo do të shpëtojë prej Zjarrit apo diç tjetër të ngjashme, e cila do të na

shpiente në komentimin e kufrit me të cilin është cilësuar lënësi i namazit, se ai është

kufër ndaj mirësive apo kufër i lehtë.

Nëse u sqarua se lënësi i namazit është kafir, refuzues i Islamit, atëherë duhet të dijmë

dispozitat që vijnë si rrjedhojë e kufrit të tij:

__________________

[1] Siç u sqarua kjo në pyetjen e para kësaj.


Së pari: Nuk i lejohet martesa me muslimane, e nëse lidhë kurorën në këtë gjendje

(duke mos falur namaz), kurora e tij është e kotë dhe nuk e ka të lejuar atë grua, për

shkak të fjalës së All-llahut lidhur me gratë që bënë hixhret: “...nëse vërtetoni se ato

janë besimtare, atëherë, mos i ktheni ato te jobesimtarët, pse as ato nuk janë të

lejuara për ta e as ata nuk janë të lejuar për to...”. [el- Mumtehane: 10].

Dy: Nëse e lë namazin pasiqë ta ketë lidhur kurorën, atëherë me këtë gjest prishet

kurora e tij dhe nuk e ka të lejuar atë grua. Për shkak të ajetit që e përmendëm, duke

pasur parasysh detajizimin e njohur të dijetarëve lidhur me atë se a ka ndodhur kjo para

se të flejë me të apo pas.

Tre: Ky njeri i cili nuk falet, nëse therrë ndonjë kafshë nuk hahet ai mish, pse?

Sepse është haram, e nëse therrë ndonjë jehudij apo i krishterë, ai mish lejohet ta hamë.

Pra, therrja e tij –All-llahu na ruajtë- është me e keqe sesa therrja e jehudiut apo të

krishterit.

Katër: Nuk i lejohet atij ty hyjë në Mekë apo të afrohet te kufijtë e saj, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat, vërtetë idhujtarët janë të ndytë,

andaj pas këtij viti të mos i afrohen më xhamisë së shenjtë”. [et-Teube: 28].

Pesë: Nëse vdes dikush prej të afërmve të tij, nuk i takon këtij të trashëgojë nga ata.

Nëse vdes dikush (që falet) duke lënë djal të vetin i cili nuk falet dhe duke lënë një

kusherir të largët i cili falet, në këtë rast personin e vdekur do ta trashëgojë kusheriri i

largët i të vdekurit e jo djali i tij.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hadithin e Usames ka thënë: “Nuk

trashëgon muslimani nga kafiri e as kafiri nga muslimani”[1]. [Muttefekun alejhi].

Dhe ka thënë: “Jipjani trashëgiminë secilit që i takon dhe sa i takon, e ajo që

mbetet, i jipet mashkullit më të afërt me të vdekurin”[2]. [Muttefekun alejhi]. Ky

shembull vlen për të gjithë trashëguesit.

Gjashtë: Nëse vdes ky person, nuk i lahet xhenazja, nuk qefinoset, nuk i falet xhenazja

dhe nuk varroset te varret e muslimanëve.

E çka të bëjmë me të??

E nxjerrim dikund në shkretëtirë (apo mal), ia gropojmë një gropë dhe e varrosim me

rrobat që i ka pasur, sepse nuk ka nder ai.

_____________________

[1] Buhariu në kapitullin e trashëgimisë/ kreu: nuk trashëgon m uslimani nga kafiri dhe as kafiri

nga m uslimani; dhe Muslimi në kapitullin e trashëgimisë

[2] Buhariu në kapitullin e trashëgimisë/ kreu: Trashëgimia e të birit nga babai dhe nëna [6732];

dhe Muslimi në kapitullin e trashëgimisë/ kreu: Jipjani trashëgiminë atyre që u takon.


Pra, secilit që i vdes dikush, për të cilin e din se nuk është falur, i ndalohet që ta sjellë në

xhami për t’ia falur xhenazen.

Shtatë: Ditën e Kijametit do të ringjallet me faraonin, Hamanin, Karunin dhe Ubej ibën

Halefin[1], imamat e kafirave –All-llahu na ruajtë- dhe nuk do të hyjë në xhenet.

Nuk i lejohet askujt nga familja e tij që të bëjë dua për të që All-llahu ta mëshirojë dhe

t’ia falë mëkatet, sepse ai është kafir dhe nuk meriton këtë, sepse All-llahu (subhanehu

ue teala) ka thënë: “Nuk është e drejtë për Pejgamberin e as për besimtarët të

kërkojnë falje për idhujtarët, edhe nëse janë të afërt të tyre, pasi që ta kenë të

qartë se me të vërtet ata janë banues të xhehennemit”. [et-Teube: 113].

ështja pra, është shumë e rrezikshme, ndërsa për fat të keq, disa bëjnë shumë

lehtësime në këtë.

Pajtohen në shtëpi me ata që nuk falen, e kjo nuk lejohet.


U shkrua më: 06/02/1410H .

P-192: A lejohet që gruaja e martuar të qëndron të qëndron te burri i saj nëse nuk falet,

me të cilin poashtu ka fëmijë? Dhe a lejohet t’i japim nuse atij që nuk falet?

Përgjigje: Nëse ndonjë grua martohet me një burrë i cili nuk falet as me xhemat e as në

shtëpi, ky niqah nuk është në fuqi; sepse lënësi i namazit është kafir siç është treguar në

Kur'anin Famëlartë, në sunnetin e pastërt dhe fjalët e shokëve të Resulull-llahut.

Ka thënë Abdullah ibën Shekiku (radijAllahu anhu): “Shokët e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) asnjë vepër të lënur nuk e konsideronin kufër, pos

namazit”.[2]

Dihet se kafiri nuk e ka të lejuar gruan muslimane, All-llahu ka thënë: “...nëse vërtetoni

se ato janë besimtare, atëherë, mos i ktheni ato te jobesimtarët, pse as ato nuk

janë të lejuara për ta e as ata nuk janë të lejuar për to...”. [el-Mumtehane: 10].

E nëse lënia e namazit ndodhë pas martesës, atëherë niqahu prishet përveç nëse

pendohet dhe kthehet në Islam.

Disa dijetarë këtë e përkufizojnë me mbarimin e idetit, thonë: nëse i mbaron ideti[3],

atëherë nuk lejohet qa ta kthejë atë grua nëse burri i saj kthehet në Islam, përpos me akt

____________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi në Musned 2/169

[2] Transmeton Tirmidhiu në kapitullin e Imanit; kreu: Hadithet lidhur me lënien e namazit.

[3] D.m.th. gjatë gjithë idetit ky ka vazhduar të mos falet. (sh.p.)


të ri të kurorës.

Gruaja e ka obiligim të ndahet prej tij dhe të mos i lejojë të afrohet tek ajo, derisa të

pendohet dhe të falet edhe nëse ka fëmijë me të, sepse babai i tyre në këtë rast nuk ka

kujdestari mbi ta.

Duke u nisur nga kjo, ia tërheqi vëretjen vëllezërve të mi muslimanë nga të martuarit e

bijave të tyre apo të atyre femrave mbi të cilat kanë përgjegjësi me njerëz që nuk falen,

sepse kjo është një rrezik i madh.

Të mos i favorizojnë në këtë as ndonjë të afërm apo ndonjë shok.

Lus All-llahun (subhanehu ue teala) që t’i udhëzojë të gjithë.

All-llahu e din më së miri. Paqa dhe mëshira qoftë mbi të dërguarin tonë, Muhammedin,

mbi familjen e tij dhe shokët e tij.

U shkrua më: 09/10/1414H .

P-193: Nëse dikush e lë namazin qëllim ishte pastaj pendohet, a duhet t’i kom penzojë

namazet që i kanë ikur?

Përgjigje: Kush e lë namazin me qëllim, pastaj pendohet dhe fillon të falë, dijetarët janë

ndarë në dy mendime rreth asaj se a ka obligim t’i kompenzon namazet e lënura apo jo?

Më e vërteta sipas mendimit tim është ajo që ka zgjedhur shejhul Islam Ibën Tejmiju

(rahimehullah) se ai i cili e lë namazin me qëllim derisa t’i kalojë koha, atij nuk i bën dobi

kompenzimi i atij namazi.

E kjo, nga shkaku se ai ibadet i cili është i caktuar për tu kryer në kohë të caktuar, është

patjetër që të kryhet në atë kohë të caktuar, ashtu si nuk vlen kryerja e ibadetit para

kohe, ashtu nuk vlen edhe pas kohe.

Poashtu kufijtë që i ka caktuar All-llahu duhet të respektohen.

Këtë namaz p.sh. All-llahu e ka obliguar prej kësaj kohe deri në këtë kohë dhe kjo është

koha e tij.

Ashtu si nuk vlen falja e namazit në atë vend që nuk është për namaz, ashtu edhe nuk

vlen falja e namazit në atë kohë që nuk është për namaz.

Ai që e ka lënë namazin më parë duhet të kujdeset që sa më shumë të kërkojë falje nga

All-llahu dhe të punojë vepra të mira.

Me këtë shpresojmë që All-llahu (subhanehu ue teala) t’ia falë namazet që i ka lënë. All-

llahu dhashtë suksese.


P-194: farë obligim i ka familja kundrejt djemve (apo vajzave) që nuk falen?

Përgjigje: Nëse kanë fëmijë që nuk falen, atëherë duhet t’ua patjetërsojnë namazin, me

këshillë, me urdhër ose me rrahje, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka

thënë: “...dhe rrihni (për namaz) kur t’i mbushin dhjetë vjet”.[1]

Nëse edhe rrahja nuk bën dobi, atëherë duhet t’i paraqesin tek organet kompetente në

këtë shtet –All-llahu i dhashtë suksese- që t’i urdhërojnë të falen.

Nuk është e lejuar që të heshtet për këtë, sepse kjo është pajtim në të keqe; lënia e

namazit është kufër, dalje prej Islamit dhe ai që e lë namazin është kafir dhe do të jetë

përgjithmonë në Zjarr dhe kur të vdes nuk lejohet t’i lahet xhenazja, t’i falet apo të

varroset te varrezat e muslimanëve.

Nga All-llahu kërkojmë shpëtimin.

P-195: Çfarë dispozite ka ezani për ata që janë në udhë?

Përgjigje: Në këtë çështje ka mospajtime mes dijetarëve, mirëpo e vërteta është se është

vaxhib ezani për udhëtarët, për shkak se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Malik

ibën Huvejrithit dhe shokëve të tij i tha: “Kur të hyjë koha e namazit, le ta thirrë

ezanin dikush prej juve”.[2]

Ata kishin ardhur te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ndërsa tani udhëtonin te

familjet e tyre.

Njëashtu edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) asnjëherë nuk e ka lënë ezanin e

as ikametin, as duke qenë vendas e as në udhëtim, thirrte ezanin gjatë udhëtimit dhe

urdhëronte Bilalin (radijAllahu anhu) poashtu ta thirrte ezanin.

P-196: Ç’është dispozita e ezanit dhe ikametit për atë që falet vetëm?

Përgjigje: Ezani dhe ikameti për atë që falet vetëm janë sunnet e jo vaxhib, sepse nuk ka

dikënd për ta thirrur për namaz.

Por duke pasur parasysh se ezani është përmendje e All-llahut, madhërim, thirrje për

vetveten në namaz dhe në shpëtime poashtu edhe ikameti, atëherë themi se janë sunnet.

Për atë se është e pëlqyeshme thirrja e ezanit argumenton hadithi i Ukbe ibën Amirit

(radijAllahu anhu) i cili thotë: Kam dëgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem)

____________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi 2/178 dhe Ebu Davudi [495,496] dhe gjindet në Sahihul Xhamië

[5868].

[2] Buhariu në kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani dhe kameti për udhëtarët nëse janë në grup; dhe

Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: Kush ka më të drejtë për Imamllëk.


duke thënë: “Habitet Zoti yt me atë i cili kullotë dhentë e tij në maje të malit dhe

thirrë ezanin, All-llahu thotë: Shikone këtë robin Tim, e thirrë ezanin dhe

ikametin dhe më ka frikë Mua, këtij ia kam falur mëkatet dhe do ta fus në

xhenet”.[1]

P-197: Nëse njeriu bashkon drekën dhe iqindinë, a duhet të thirrë ikametin për

çdonjërin nga një ikamet? Dhe a ka ikamet për namazet nafile?

Përgjigje: Për çdonjërën prej tyre duhet të thirrë ikamet, siç është në hadithin e Xhabirit

(radijAllahu anhu) duke treguar haxhin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku

tregon bashkimin e namazeve në Muzdelife, thotë: “Thirri ikametin dhe fali akshamin,

pastaj thirri ikametin dhe fali jacinë, dhe nuk i bëri tespitë mes tyre”.[2]

Ndërsa për namazet nafile nuk ka ikamet.

P-198: Fjalia: “Es-salatu hajrun Minen neum - namazi është më i mirë se gjumi” e

thuhet në ezanin e parë apo në të dytin?

Përgjigje: Fjalia “Es-salatu hajrun minen neum” është në ezanin e parë, siç ka thënë

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Kur të thirrësh ezanin e parë të sabahut,

thuaj: “Es-salatu hajrun minen neum”.[3]

Pra, është në ezanin e parë, jo në të dytin.

Por, duhet të dijmë çka është qëllimi me ezanin e parë në këtë hadith?

Ai është ezani i cili thirret pas hyrjes së kohës së sabahut e ezani i dytë është ikameti,

sepse edhe ikameti ndonjëherë quhet ezan.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Në mes çdo dy ezaneve ka

namaz”[4]. D.m.th. ezani dhe ikameti.

Poashtu në Sahihun e Buhariut qëndron se emirul mu’minin Othman ibën Affani shtoi

ezanin e tretë për namazin e xhumasë.

Pra, ezani i parë në të cilën është urdhëruar Bilali që të thojë: “Es-salatu hajrun minen

neum” është ezani për hyrjen e kohës së sabahut.

____________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi 4/145,157 dhe Ebu Davudi në kapitullin e namazit/ kreu: Ezani

gjatë udhëtimit.

[2] Buhariu në kapitullin e haxhit/ kreu: Bashkim i i namazeve në Muzdelife; dhe Muslimi në

kapitullin e haxhit/ kreu: Ardhja nga Arafati.

[3] Transmeton Imam Ahmedi 3/408.

[4] Buhariu në kapitullin e ezanit/ kreu: Në mes çdo dy ezaneve ka namaz për atë që don; dhe

Muslimi në kapitullin e namazit të udhëtarëve/ kreu: Në mes çdo dy ezaneve ka namaz.


Ndërsa ezani i cili thirret para kohës së sabahut, nuk është ezan i sabahut.

Njerëzit këtë ezan të përfundimit të natës e quajnë ezani i parë i sabahut, e në realitet ai

nuk është ezan i sabahut.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Bilali e thirrë ezanin duke qenë

natë, për ta zgjuar atë që është në gjumë dhe për ta ndalur atë që falet”[1], d.m.th.

që të zgjohet ai që është në gjumë dhe të hajë syfyr si dhe për ta ndalur atë që është duke

u falur që të hajë syfyr.

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Malik ibën Huvejrithit i tha: “Kur të

hyjë koha e namazit, le ta thirrë ezanin dikush prej juve”.[2]

Dihet mirë se nuk llogaritet kohë e namazit, pos pas hyrjes së kohës së vet.

E kuptuam pra, se ezani i cili thirret para sabahut nuk është ezan i sabahut.

Ashtuqë, është plotësisht në rregull ajo që njerëzit në ezanin e sabahut e thonë fjalinë:

“Es-salatu hajrun minen neum”.

E ai që mendon se qëllimi me ezanin e parë në hadith është ezani para sabahut, kjo nuk

është aspak e logjikshme.

Disa kanë thënë: Argument se me ezan të parë është për qëllimezani para sabahut për të

falur namaz nafile, është fakti pse thuhet: Es-salatu hajrun minen neum”, e fjala:

‘hajrun- më i mirë’, tregon për diç më të mirë dhe vullnetare.

Themi: Fjala ‘hajrun’ shpesh vjen për të treguar edhe obligimet më të mëdhaja, sikur në

ajetin: “O ju që keni besuar, a t'ju tregoj për një tregti të bujshme që ju shpëton

prej një dënim i të dhembshëm : T'i besoni All-llahut dhe të dërguarit të Tij, të

luftoni në rrugën e All-llahut me pasurinë tuaj dhe veten tuaj, e kjo është ‘hajrun-

më e mirë’ për ju, nëse jeni që e dini”. [es-Saff: 10-11], edhepse flet për besimin.

Poashtu lidhur me namazin e xhumasë ka thënë: “O ju që besuat, kur bëhet thirrja për

namaz, ditën e xhumasë, ecni shpejt për aty ku përmendet All- llahu, e lini

shitblerjen, kjo është ‘hajrun- më e mirë’ për ju”. [el-Xhumua: 9].

Pra, mirësia përdoret edhe për vaxhib edhe për mustehab.

P-199: A vlen ezani me kasetofon?

Përgjigje: Ezani me kasetofon nuk është i vlefshëm, sepse ezani është ibadet, e ibadeti

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani para sabahut; dhe Muslimi në kapitullin e

agjërimit.

[2] Buhariu në kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani dhe kameti për udhëtarët nëse janë në grup; dhe

Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: Kush ka më të drejtë për Imamllëk.


duhet të bëhet me nijet.

P-200: Nëse njeriu hyn në xhami ndërsa m uezini është duke thirrur ezanin, çka është

më mirë të veprojë?

Përgjigje: Më mirë është ta përcjellë ezanin dhe pastaj ta thotë duanë e njohur, pastaj

me dy rekate ta përshëndet xhaminë.

Disa dijetarë kanë bërë përjashtim për atë i cili hyn në xhami dhe muezini është duke

thirrur ezanin e dytë, ditën e xhuma, në këtë rast i falë dy rekate (nuk e përcjell ezanin)

me qëllim që të dëgjon hutben pastaj.

E kanë arsyetuar këtë mendim me atë se dëgjimi i hutbes është vaxhib, ndërsa përcjellja

e muezinit nuk është vaxhib, e kujdesja për atë që është vaxhib është më e udhës sesa

kujdesja për atë që nuk është vaxhib.

P-201: Është cekur në hadith se njeriu gjatë përcjelljes së m uezinit duhet të thotë:

“Radijtu bil-lahi rabben, ue bil Islami dijnen ue bi Muhammedin resulen” [Jam i

kënaqur që Zot e kam All-llahun, fe e kam Islamin dhe të dërguar Muhamedin),

por, kur duhet ta thojë këtë saktësisht?

Përgjigje: Prej hadithit duket se kjo duhet të thuhet, kur të thotë muezini “Eshhedu el-

la ilahe il-lall-llah” dhe “Eshhedu enne Muhammeden resulull-llah”.

Pasiqë të përgjigjesh (thua të njëjtën që thotë muezini), atëherë ia shton edhe: “Radijtu

bil-lahi rabben, ue bil Islami dijnen ue bi Muhammedin resulen”.

Në hadith qëndron: “Kush thotë duke dëgjuar ezanin: Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah

ue eshhedu enne Muhammeden resulull-llah, radijtu bil-lahi rabben, ue bil Islami

dijnen ue bi Muhammedin resulen...”.[1]

Në një transmetim tjetër: “Kush thotë: Ue ene eshhedu (edhe unë dëshmoj)”, në

fjalinë: “edhe unë dëshmoj” ka argument se kjo thuhet pasiqë të thotë muezini:

Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah, sepse “ue” është pjesëz lidhëse, ashtuqë e lidhë fjalën e

këtij me fjalën e muezinit.

P-202: Shtesa: “Inneke la tuhliful miad” (Me të vërtetë Ti nuk e then premtimin) që

thuhet në duanë pas ezanit, a është e vërtetë apo jo?

Përgjigje: Për këtë shtesë ulematë e hadithit kanë mospajtime: disa kanë thënë: Ajo nuk

është e vërtetë për shkak se është në kundërshtim me transmetimet tjera, ngase

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e namazit/ kreu: është e pëlqyeshme të thuhet atë që thotë muezini.


shumica e atyre që kanë transmetuar këtë dua, nuk e kanë përmendur këtë shtesë.

Porse në këtë rast nuk duhet të fshihet, ngase është moment i duasë dhe lavdërimit,

pasiqë është kështu nuk lejohet ta fshijmë atë, sepse me atë bëhet ibadet.

Poashtu disa prej dijetarëve kanë thënë: Se zinxhiri i këtij hadithi është i vërtetë dhe ajo

duhet të thuhet, si dhe nuk vjen në kundërshtim me transmetimet tjera.

Prej atyre që kanë thënë se është i vërtetë është edhe Shejh AbdulAziz ibën Bazi

(rahimehullah) i cili ka thënë: “Senedi i këtij hadithi është sahih ngase Bejhekiu e

transmeton me sened sahih”.[1]

P-203: A duhet të përcillet edhe ikameti?

Përgjigje: Për përcjelljen e ikametit ka një hadith që e transmeton Ebu Davudi[2],

mirëpo është i dobët dhe nuk vlen si argument.

E vërteta është se nuk përcillet ikameti.

P-204: Pasiqë të kryhet ikameti, dëgjojmë disa njerëz duke thënë: “Ekamehall-llahu ue

edameha” (All-llahu e bëftë të lartë –namazin- dhe të përhershëm), a lejohet kjo?

Përgjigje: Lidhur me këtë ka një hadith nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se

kur muezini thonte: “Kadë kameti salat –filloi namazi” ai thonte: “Ekamehall-llahu

ue edameha”[3], por hadithi është i dobët dhe nuk argumentohet me atë.

P-205: Cila është koha më e mirë për tu falur namazi? A është e vërtetë se koha e parë

është më e mirë?

Përgjigje: Më e plotë është që të falet në kohën e caktuar me sheriat. Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) iu përgjigj atij njeriu i cili e pyeti cilat vepra janë më të

dashura tek All-llahu (subhanehu ue teala) tha: “Namazi në kohën e vet”[4], e nuk tha:

“Namazi në kohën e parë të tij”, nga shkaku se ka disa namaze, të cilat është sunnet të

falen në kohën e parë e disa namaze të vonohen.

___________________

[1] Transmeton BejhekiUnë Sunenin e tij 1/410. dhe shih: Fetaval lexhneh 6/88, dhe Fetava Bin

Baz (rahimehullah) 10/364,365.

[2] Ebu Davudi në kapitullin e namazit/ kreu: çka thuhet gjatë dëgjim it të kametit. Ibën Haxheri

në librin: “et-Telhis” 1/212: Daif.

[3] Transmeton Ebu Davudi në kapitullin e namazit/ kreu: Çka thuhet pas kametit; Bejhekiu

1/411 dhe Begaviu në “Sherhus sunneh” 2/288. Ibën Haxheri lidhur me këtë hadithi në “et-

Telhis” ka thënë: “Daif” dhe Albani ka sqaruar se është daif në “el-Irvaë” 1/258.

[4] Buhariu në kapitullin e kohëve të namazit/ kreu: vlera e namazit në kohën e vet; dhe Muslimi

në kapitullin e besimit/ kreu: Besimi në All-llahun është vepra më e mirë.


Namazi i jacisë p.sh. është sunnet të vonohet deri në një të tretën e natës, ashtuqë nëse

një grua është në shtëpi dhe na pyet se a është më mirë që ta falë jacinë në kohën e parë

apo ta vonojë deri në një të tretën e natës?

I themi: Më sevap është ta vonosh deri në një të tretën e natës, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) një herë e vonoi jacinë derisa i thanë: O i dërguar, fjetën gratë

edhe fëmijtë. Atëherë doli Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u falë me ata dhe

tha: “Kjo do të ishte koha e jacisë, po të mos ishte rëndë për popullin tim”.[1]

Pra, më sevap për gruan e cila është në shtëpi është ta vonon jacinë.

Poashtu nëse e zëmë se disa burra janë në udhëtim dhe diskutojnë: A ta vonojmë jacinë

apo ta falim tani? U themi: Më sevap është ta vononi.

E njëjta është edhe nëse një grup burra dalin në piknik dhe vjen koha e jacisë, a është më

sevap ta falin në kohën e parë apo ta vonojnë? U themi: Më sevap është ta vonojnë

përveç nëse i rëndon kjo.

Ndrësa namazet tjera, më sevap është të falen në kohën e parë, përveç nëse ka ndonjë

shkak.

Sabahu më sevap është të falet në kohën e vet, dreka, iqindia dhe akshami poashtu,

përveç nëse ka ndonjë shkak.

Prej shkaqeve: Kur të jetë koha shumë e nxehtë, më e udhës është të vonohet dreka

derisa të flladitet koha, d.m.th. të afrohet koha e iqindisë, ngase koha flladitet para

iqindisë.

Pra, nëse është nxehtë, më sevap është të pritet flladi, ngase Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të jetë nxehtësi e madhe, pritne flladin për tu falur,

ngase nxehtësia e madhe vjen prej thellësisë në xhehenemit”.[2]

Poashtu njëherë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte në udhë, e Bilali u ngrit

për ta thirrur ezanin e drekës, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: “Prit le të

flladitet”, më vonë u ngrit përsëri, ai prap i tha: “Prit le të flladitet”, më vonë përsëri u

ngrit, atëherë i lejoi ta thirrë ezanin.[3]

Prej shkaqeve është edhe ajo kur në fund të kohës së namazit ka ndonjë xhemat i cili e

falë namazin, në këtë rast më mirë është të vonohet, sikurse një njeri i cili është në udhë

____________________

[1] Transmeton Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: Koha e jacisë dhe vonimi i saj.

[2] Buhariu në kapiutullin e kohëve të namazit/ kreu: Pritja e flladitjes për namazin e drekës kur

është nxehtë; dhe Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: është e pëlqyeshme të vonohet dreka

derisa të flladitet koha.

[3] Buhariu në kapiutullin e kohëve të namazit/ kreu: Pritja e flladitjes për namazin e drekës

gjatë udhëtimit; dhe Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: është e pëlqyeshme të vonohet

dreka kur është shumë nxehtë.


dhe ai e din se kur të arrijë në qytet do të mund të arrijë të falë namazin me xhemat, a

është më mirë ta falë namazin tani kur ka hyrë koha apo të presë derisa të arrijë

xhematin?

Themi: Më sevap është ta vonosh atë namaz derisa të arrish xhematin, bile ndoshta do t’i

kishim thënë se obligime ke ta vonosh namazin me qëllim të arritjes së xhematit.

P-206: Nëse njeriu e falë namazin para kohe duke mos e ditur, a vlen kjo?

Përgjigje: Namazi i njeriut para kohe nuk e zë vendin e farzit, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Namazi është obligim për besimtarët në kohë të

caktuar”. [en-Nisa: 103].

Këto kohëra Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na i tregoi kur tha: “Koha e

drekës është kur të kalojë dielli nga zeniti...”.[1]

Sipas kësaj, themi se ai i cili e falë namazin para kohe, kjo nuk e zë vendin e farzit, porse

kjo konsiderohet si namaz nafile, d.m.th. shpërblehet sikur të kishte falur nafile, ashtuqë

e ka obligim ta përsërisë të njëjtin namaz kur të hyjë koha. All-llahu e din më së miri.

P-207: A bie obligim i i renditjes së namazeve kaza (që kom penzohen) nëse harron apo

nuk e din?

Përgjigje: Në këtë çështje dijetarët kanë mospajtime, por e vërteta është se në këtë

rasTrenditja bie prej obligimit.

Argument është përgjithshmërja e ajetit: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose

gabojmë!” [el-Bekare: 286]; dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë:

“All-llahu e ka falur ummetin tim kur gabojnë, harrojnë apo dhunohen të bëjnë

diç”.[2]

P-208: Një person hyri në xhami për të falur jacinë, mirëpo iu kujtua se nuk e kishte

falur aksham in, çka duhet të bëjë në këtë rast?

Përgjigje: Nëse hyn në xhami dhe jacia është duke u falur, pastaj të kujtohet se nuk e ke

falur akshamin, atëherë i bashkangjitesh xhematit me nijet për të falur akshamin.

Kur të ngritet imami në rekatin e katërt, ti rrin ulur në të tretin, e pritë imamin dhe

pastaj jep selam sëbashku me të.

_________________

[1] Buhariu në kapiutullin e kohëve të namazit/ kreu: Cila ndeje është e urrejtur pas jacisë

[2] Transmeton Ibën Maxhe në kapitullin e talakut/ kreu: Talaku me dhunë apo me harresë.


Poashtu të lejohet të japish selam në të tretin, pastaj i bashkangjitesh imamit përsëri me

nijet të jacisë.

Nuk prishë punë nijeti i ndryshëm mes imamit dhe xhematit sipas mendimit më të

drejtë.

Poashtu nëse e falë akshamin vetëm, dhe pastaj i bashkangjitesh imamit për namazin e

jacisë –aty ku të arrish- poashtu nuk prishë punë.

P-209: Nëse më ikë një namaz farz apo më tepër farze për shkak të gjum it apo harresës,

si duhet t’i kom penzojë? A duhet t’i falë ato në fillime pastaj namazin e kohës kur jam

apo të kundërtën?

Përgjigje: I falë ato në fillim, pastaj e falë namazin e kohës ku je dhe nuk lejohet t’i

vonosh.

Te njerëzit është përhapur se atij që i ikë një namaz e falë kaza të nesërmen, në të njëjtën

kohë.

Shembull: nëse nuk e ka falur sabahun një ditë, atë duhet ta falë kaza sëbashku me

sabahun e ditës së nesërme, kjo është gabim dhe në kundërshtim me udhëzimin

shprehor dhe vepror të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem):

Shprehor: është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kë e

zë gjumi për namaz apo e harron atë, le ta falë në momentin kur i kujtohet”[1]. E

nuk ka thënë: le ta falë në ditën e nesërme, në kohën e tij, por ka thënë: “...le ta falë në

momentin i kujtohet”.

E vepror: Kur i kaluan disa namaze një ditë prej ditëve në luftën e Hendekut, namazet e

kaluara i fali para namazit të kohës kur ishte.

Kjo është argument se njeriu duhet t’i falë namazet e kaluara në fillim, pastaj atë që

është koha për të.

Mirëpo nëse harron dhe e falë namazin e kohës ku gjindet e pastaj e falë të ikurën, ose

nuk e din se si është rregulli, namazi i tij është në rregull.

Sepse kjo është arsye për të.

Me këtë rast dëshiroj të tregoj se namazet që duhet të kompenzohen janë tre lloj:

Lloji i parë: Që kompenzohen atëherë kur të anulohet arsyeja, d.m.th. arsyeja e vonimit.

Në këtë bëjnë pjesë pesë kohët e namazeve. Pra, kur të hiqet arsyeja e vonimit e ke

________________




obligim t’i kompenzosh menjëherë.

Lloji i dytë: Nëse kalon koha, nuk kompenzohet i njëjti namaz, por kompenzohet me diç

që e zëvendëson, ai është namazi i xhumasë.

Nëse dikush vjen në xhami dhe e zë imamin pasiqë të ngritet nga rukuja e rekatit të dytë

të xhumasë, ky njeri në këtë rast duhet ta falë drekën, d.m.th. i bashkangjitet imamit me

nijet të drekës.

Poashtu edhe ai i cili arrin pas përfundimit të namazit të xhumasë, ai duhet ta falë

drekën.

Ndërsa ai që arrin ruku në e reqatit të dytë, ai e falë me nijet të namazit të xhumasë,

ashtuqë, pasi të jep selam imami, ai ngritet dhe e plotëson namazin edhe me një rekat.

Këtë nuk e dijnë shumë njerëz. Vijnë në xhami ditën e xhuma aq vonë saqë iu ka ikur

rukuja e rekatit të dytë, pastaj ngriten dhe i falin edhe dy rekate për të plotësuar

namazin e xhumasë, e kjo është gabim.

Ai që vjen në xhami dhe imami është ngritur nga rukuja e rekatit të dytë, ky njeri nuk ka

arritur gjë nga xhumaja, ai duhet ta falë drekën, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ka thënë: “Kush arrin një rekat të namazit, ai e ka arritur namazin”.[1]

Kuptohet nga hadithi se kush arrin më pak se një rekat, ai nuk e ka arritur namazin.

Ashtuqë xhumanë e kompenzon me drekë.

Mu për këtë shkak, gratë nëpër shtëpi dhe të sëmurit që nuk mund të vijnë në xhami, e

kanë obligim të falin drekën e jo xhumanë, e nëse e falin xhumanë në këtë rast, namazi i

tyre është i kotë dhe i refuzuar.

Lloji i tretë: Namaz, i cili nëse të ikë, nuk kompenzohet përveçse në kohë të barabartë

me të. Ai është namazi i bajramit.

Nëse nuk mirret vesh se është bajram derisa të kalojë dielli nga zeniti, dijetarët thonë: E

falin bajramin, ditën e nesërme në kohën e njëjtë që është dashur të falet.

Pra, kazaja (kompenzimi) qenka tre lloj:

Një: Që kompenzohet menjëherë sa të humbet arsyeja e vonimit. Ato janë pesë kohët e

namazeve, namazi i vitrit dhe ato sunete të forta që i përngjajnë vitrit.

Dy: Që kompenzohet me zëvendësim, ai është namazi i xhumasë. Kur të ikë ai, e falë

drekën.

__________________

[1] Buhariu në kapitullin: Kohët e namazeve; kreu: Kush arrin një rekat të namazit; dhe Muslimi

në kapitullin e xhamive/ kreu: Kush arrin një rekat të namazit, e ka arritur namazin.


Tre: Kompenzohet i njëjti, porse në të njëjtën kohë të ditës së nesërme. Ai është namazi i

bajramit.

Nëse kalon koha e tij, duhet të falet në të njëjtën kohë të ditës së nesërme.

P-210: Shumë njerëz falen me xhelabije[1] të holla, saqë u duket trupi, ndër to veshin

sirvale[2] të shkurta të cilat ua mbulojnë vetëm gjysmën e kofshës, e gjysma tjetër duket

edhepse i kanë të veshura ato xhelabije, si është puna me namazin e tyre?

Përgjigje: Namazi i tyre konsiderohet sikurse të falen vetëm me sirvale të shkurtëra, pa

xhelabije; ngase rrobat e holla aq sa të duket trupi, nuk e mbulojnë trupin.

Ekzistenca e tyre është sikurse inekzistenca e tyre.

Duke u bazuar në këtë themi se namazi i tyre nuk është në rregull, dhe ky është mendimi

më i vërtetë.

Ky mendim është i njohur nga medhhebi i Imam Ahmedit (rahimehullah).

Burrat gjatë namazit minimum duhet të mbulojnë trupin e tyre mes kërthizës dhe

gjunjve, kjo është më së paku nga ajo që na ka urdhëruar All-llahu (subhanehu ue teala):

“O bijtë e Ademit, vishuni bukur për çdo namaz...”. [el-A’raf: 31].

Ata e kanë vaxhib ta bëjnë njërën nga këto dyja: ose të veshin sirvale të gjata, të cilat do

t’ua mbulojnë edhe gjunjtë ose të veshin xhelabije të trasha pas të cilave nuk duket trupi.

Kjo vepër e cila u përmend në pyetje është gabim dhe e rrezikshme.

Ata e kanë obligim që të pendohen nga kjo vepër, dhe të kujdesen për mbulimin e

pjesëve që duhet të mbulohen gjatë namazit.

E lusim All-llahun (subhanehu ue teala) që neve dhe vëllezërit tanë muslimanë t’i

udhëzojë dhe t’u japë sukses në atë që Do Ai dhe që është i kënaqur me të. Ai është Bujar

e Fisnik.

P-211: A lejohet që gruaja të veshë rroba të cilat janë të çelura përpara, anash dhe m

brapa, të cilat bëjnë që të duket një pjesë e kërcirit, dhe si argument m arrin atë se rrijnë

në mesin e grave?

Përgjigje: Mendimi imështë se gruaja e ka obligim që të vishet me rroba që mbulojnë

__________________

[1] Xhelabije janë veshje e arabëve që i përngjet këm ishës, mirëpo janë të gjata deri në zogj të

këmbëve ose më të gjata. (sh.p.)

[2] Sirvale janë veshje e brendshme e arabëve, të cilat janë dy lloj: të gjata- deri në zogj të

këmbëve, dhe të shkurtëra- deri mbi gjunj. (sh.p.)


trupin.

Shejhul Islam Ibën Tejmiju (rahimehullah) ka përmendur se gratë në kohën e Resulull-

llahut (salAllahu alejhi ue selem) vishnin rroba aq të gjata saqë arrinin deri te zogjt e

këmbëve dhe deri te shuplakat e duarve.

S’ka dyshim se ato të çelura për të cilat po pyet pyetësi, e zbulojnë kërcirin e më vonë,

përparon çështja dhe fillojnë të zbulojnë edhe diç më lartë se kërciri.

Gruaja e ka vaxhib që të jetë e përkorë, e turpshme dhe të veshë atë me të cilën

mbulohet më mirë, ashtuqë të mos bëjë pjesë në fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem): “Dy lloj të banorëve të zjarrit ende nuk i kam parë, njerëz të cilët

mbajnë kamzhikë si bishta të lopëve dhe me to i rrahin njerëzit dhe gra të cilat

janë të veshura- të zhveshura, të kapardisura, mësuese në të këqija, kokat i kanë

si xhungat e deves. Nuk do të hyjnë në xhenet e as që do t’ia ndijnë erën, ndërsa

era e xhenetit ndihet që nga larg”.[1]

P-212: A i lejohet gruas të falet me ferexhe dhe dorëza?

Përgjigje: Nëse është duke u falur në shtëpi apo në ndonjë vend ku nuk e sheh askush

prej burrave të huaj, ajo duhet të zbulon fytyrën dhe duart, ashtuqë të prekë direkt në

vendin e sexhdes me ballin e saj dhe shuplakat.

E nëse është në ndonjë vend, ku ka burra të huaj, patjetër duhet ta mbulojë fytyrën,

ngase mbulimi i fytyrës para burrave të huaj është vaxhib dhe nuk i lejohet asaj ta

zbulon fytyrën parAtyre, në këtë ka aluduar Libri i All-llahut (subhanehu ue teala)

sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe logjika e shëndoshë, nga e cila

nuk mund të shmanget i mençuri e assesi besimtari.

Veshja e dorëzave është çështje e ligjësuar në sheriat, dhe si duket edhe gratë e sahabëve

kanë mbajtur dorëza, argument është hadithi: “A jo që është Muhrime[2], le të mos

veshë ferexhenë e as dorëzat”[3].

Kjo argumenton se zakonisht ato kanë mbajtur dorëza.

Ashtuqë themi se nuk prishë punë nëse i mban dorëzat kur ka burra të huaj në afërsi.

E sa i takon mbulimit të fytyrës, ajo e mbanë fytyrën e mbuluar duke qenë në këmbë apo

ulur, ndërsa kur të bie në sexhde mundet ta hjekë atë, që të prekë vendin e sexhdes me

ballë.

____________________

[1] Muslimi në kapitullin e teshave dhe zbukurimeve/ kreu: Gratë e veshura- të zhveshura/

[2] Muhrim apo muhrime quhet ai ose ajo e cila është duke bërë haxhin ose umrenë. (sh.p.)

[3] Buhariu në kapitullin e Dënim it për gjahun/ kreu: Arom at që ndalohen për muhrimin dhe

muhrimen.


P-213: Ç’është dispozita e atij i cili është falur me rroba të ndyta duke mos e ditur?

Përgjigje: Nëse është falur dikush me rroba të ndyta dhe nuk e ka vërejtur këtë pos pas

kryerjes së namazit, ose e ka ditur para namazit mirëpo nuk i është kujtuar kur është

falur, namazi i tij është në rregull dhe nuk duhet ta përsërisë.

Nga shkaku se ai e ka bërë këtë gabim duke mos e ditur apo me harresë.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose

gabojmë!” [el-Bekare: 286]. E All-llahu ka thënë: “U bë”.[1]

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) një ditë ishte duke u falur e në

sandalet e tij kishte pasur ndytësi, duke qenë në namaz e lajmëroi Xhibrili për atë, e

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i hoqi sandalet dhe vazhdoi namazin[2]. E nuk

e filloi namazin nga fillimi.

Kjo na jep të mësojmë se kur njeriu vëren ndonjë të ndytë duke qenë në namaz, e largon

atë –edhe nëse është duke u falur- dhe vazhdon namazin, nëse i mbeten të mbuluara

pjesët e duhura pas heqjes së saj.

E njëjta gjë edhe me atë që harron se ka ndytësi, nëse i kujtohet gjatë namazit, ai e hjek

këtë teshë të ndytur nëse pjesët e duhura i mbesin të mbuluara.

E nëse i kujtohet pas namazit apo e vëren atë të ndytë pas namazit, nuk duhet ta

përsërisë namazin sepse namazi i tij është në rregull.

Gjë që nuk është edhe me atë i cili falet dhe i kujtohet se nuk ka marrurabdest, p.sh. e ka

prishur abdestin pastaj ka harruar të merr abdest, e falë namazin dhe pas namazit i

kujtohet se nuk ka marrë abdest.

Ky e ka obligim të merr abdest dhe ta përsërisë namazin.

Poashtu nëse ka qenë xhunub dhe nuk e vërejtur se është, sikurse të ketë parë ëndërr

gjatë natës dhe zgjohet në mëngjes, falë sabahun pa marrë gusëll, duke mos e ditur se

është xhunub, e gjatë ditës vëren në rrobat e tij spermë që ka dalur duke qenë në gjumë.

Ky e ka obligim të merr gusëll dhe t’i përsërisë ato namaze që i ka falur.

Dallimi mes kësaj çështje dhe çështjes së parë (çështja me ndytësitë) është në atë se

ndytësia është prej gjërave të ndaluara, ndërsa abdesti dhe guslli janë prej gjërave të

urdhëruara.

Veprimi i të urdhëruarës është çështje që duhet të ekziston, të cilën duhetm vepruar

____________________

[1] Muslimi në kapitullin e besimit/ kreu: Sqarimi se All-llahu nuk ka ngarkuar me diç përtej

mundësive [126].

[2] Ebu Davudi në kapitullin e namazit/ kreu: Namazi me nalle.


patjetër.

Ndërsa largimi i të ndytës është çështje që nuk duhet të ekziston, namazi nuk plotësohet

pa zhdukjen e saj, e nëse gjindet gjatë namazit me harresë apo pa dituri, atëherë nuk

prishë punë. Ngase nuk është lëshuar diç e kërkuar për në namaz.


P-214: Çfarë dënim i ka për lëshimin e rrobave ndër zogjtë e këmbëve (isbali) me qëllim

të mendjemadhësisë? Dhe çfarë dënim i ka nëse nuk ka për qëllim mendjemadhësinë? Si

dhe na trego si t’u përgjigjem i atyre që argumentojnë me hadithin e Ebu Bekrit

(radijAllahu anhu)?

Përgjigje: Dënimi i isbalit me qëllim mendjemadhësie është ajo se All-llahu (subhanehu

ue teala) nuk do ta shikojë atë person ditën e Kijametit, nuk do t’i flasë, nuk do ta falë

dhe do të ketë dënim të dhimbshëm.

E nëse nuk ka për qëllim mendjemadhësinë, atëherë dënimi i tij është që pjesa ndër

zogjtë e këmbëve të dënohet me zjarr.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Tre vetëve All-llahu nuk do

t’u flasë ditën e kijametit, as nuk do t’i shikon, as nuk do t’i falë dhe do të kenë

dënim të dhimbshëm, ata janë: musbili (ai që lëshon rrobat ndër zogj), ai që i

përmend të mirat që ia ka bërë dikujt dhe ai që shet mallin e tij me betim të

rrejshëm”.[1]

Poashtu ka thënë: “Kush i lëshon përtokë rrobat duke u bërë mendjemadh, All-

llahu nuk do të shikon në të ditën e Kijametit”.[2]

Këto hadithe janë për atë i cili lëshon rrobat përtokë nga mendjemadhësia.

E për atë i cili lëshon rrobat përtokë duke mos pasur qëllim mendjemadhësinë, në

sahihun e Buhariut transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Cilado rrobë që është ndër zogj, ajo është në

zjarr”.[3]

Këtu pra, nuk u përcaktua se a është me mendjemadhësi apo jo, dhe nuk mund të

komentohet se është për qëllim lëshimi i tyre për mendjemadhësi për shkak të hadithit

të mëparshëm.

_____________________

[1] Muslimi në kapitullin e besimit/ kreu: Sqarim i për ndalim in e ashpër të isbalit.

[2] Buhariu në kapitullin e rrobave/ kreu: Kush i lëshon përtokë rrobat nga mendjemadhësia;

dhe Muslimi në kapitullin e rrobave/ kreu: është e ndaluar lëshimi i rrobave përtokë nga

mendjemadhësia.

[3] Buhariu në kapitullin e rrobave/ kreu: Çka është ndër zogj, është në zjarr.


Poashtu Ebu Seid el-Huderiju (radijAllahu anhu) ka thënë se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka thënë: “Rroba e muslimanit është deri në gjysmën e kërcirit,

ndërsa nuk prishë punë –ose tha: nuk është mëkat- ta ketë rrobën e gjatë deri në

mes tij (gjysmës së kërcirit) dhe zogjve të këmbës. E ajo që është ndër to, është në

zjarr, ndërsa ai që krehë rrobet përtokë duke u bërë mendjemadh, All-llahu nuk

do të shikon në të ditën e Kijametit”[1]. [Transmeton Maliku, Ebu Davudi, Nesaiu,

Ibën Maxhe dhe Ibën H ibbani e ka përmendur në Sahihun e tij në kapitullin e nxitjes dhe

frikësimit kur nxitë për mbajtje të kamisit v.3 fq.88].

Poashtu nuk mund të përcaktohet për shkak se dy veprat janë të ndryshme e poashtu

edhe dy dënimet janë të ndryshëm.

Kur të jenë të ndryshme dispozita me shkakun atëherë nuk mund ta komentojmë të

përgjithshmen me të përcaktuarën, sepse atëherë do të kishte kundërshtim.

Ndërsa atyre që na argumentojnë me hadithin e Ebu Bekrit (radijAllahu anhu) u themi:

Aty nuk ke kurrfarë argumenti, edhe atë nga dy aspekte:

Një: Se Ebu Bekri (radijAllahu anhu) tha: “Një pjesë e veshjes time më bie poshtë

përveç kur e mbaj të mos bie...”[2], d.m.th. ai (radijAllahu anhu) nuk i ka lëshuar

rrobat me qëllim, porse rrobat iu kanë lëshuar vetëm ngase ka qenë i dobët, mirëpo

prapseprap ai i ka mbajtur.

Ata që i lëshojnë rrobat më poshtë se zogjtë e këmbëve dhe pretendojnë se nuk e bëjnë

me mendjemadhësi, padyshim se e bëjnë me qëllim.

Këtyre iu themi: Nëse i keni lëshuar rrobat ndër zogjtë e këmbëve pa qëllim

mendjemadhësie atëherë do të dënoheni vetëm me zjarr për këtë, e nëse i lëshoni duke u

treguar mendjemëdhenj, atëherë dënimi është më i madh, nuk do t’ju fletë All-llahu

(subhanehu ue teala) ditën e Kijametit, nuk do t’ju shikon, nuk do t’ju pastron prej

mëkateve dhe do t’ju dënon me dënim të dhimbshëm.

Dy: Për Ebu Bekrin (radijAllahu anhu) ka dëshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) se ai nuk e bën këtë nga mendjemadhësia.

A ka dikush ndonjë dëshmi të atillë?! Jo, por shejtani disa njerëzve ua hapë derën në

pasimin e teksteve muteshabih (që përmbajnë më tepër se një kuptim) nga Kur'ani dhe

sunneti, për të arsyetuar veprat që i bëjnë.

All-llahu udhëzon kë të Dojë në udhën e drejtë. Lusim All-llahun të na udhëzojë neve dhe

__________________

[1] Transmeton Imam Ahmedi 3/5; Ebu Davudi në kapitullin e rrobave/ kreu: Sa duhet të jenë të

gjata rrobat [4093]; Ibën Maxhe në kapitullin e rrobave/ kreu: Ku është kufiri i rrobave [3573];

Nesaiu në kapitullin e zbukurim it/ kreu: Ku është kufiri i rrobave; dhe Maliku 2/217.

[2] Buhariu në kapitullin e rrobave/ kreu: Kush i lëshon rrobat përtokë pa mendjemadhësi.


ata dhe të na i falë gabimet.

U shkrua më: 29/06/1399H .

P-215: ka duhet të bën ai i cili falet dhe pastaj vëren se qenka dashur të merr gusëll?

Përgjigje: Secili njeri që falet dhe pas namazit kupton se ka qenë xhunub apo pa abdest,

ai e ka obligim të pastrohet ashtu si duhet dhe ta përsërisë namazin.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “All-llahu nuk e pranon

namazin pa abdest”.[1]

P-216: Nëse gjatë namazit dikujt i rrjedhin hundët gjak, ç’është dispozita? Dhe a ndyten

rrobat nga ky gjak?

Përgjigje: Dalja e gjakut nga hunda nuk e prishë abdestin, pa marrë parasysh a del

shumë a pak.

Poashtu edhe gjithëçka del nga trupi përveç nga dy vrimat, nuk e prishin abdestin,

sikurse vjellja apo ajo që del nga plagat e ndryshme.

Këto nuk e prishin abdestin, pa marrë parasysh a është pak apo shumë, ngase kjo nuk

është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e esenca është mosprishja

e abdestit.

Ky abdest është vërtetuar me aludimin e argumenteve të sheriatit, andaj nuk prishet

përveçse me aludim të argumenteve të sheriatit.

Ndërsa, nuk ka ndonjë argument se ajo që del nga trupi –përveç nga dy vrimat- e prishë

abdestin.

Duke u bazuar në këtë themi se nuk prishet abdesti me daljen e gjakut nga hunda apo

me vjellje pa marrë parasysh a është pak apo shumë.

Mirëpo, nëse nuk të lë të qetë gjatë namazit dhe nuk mundesh të falesh me koncentrim,

atëherë nuk prishë punë nëse del prej namazit.

Poashtu nëse ke dro se do ta ndytish xhaminë –nëse je në xhami-, atëherë e ke obligim të

dalish që të mos ndytet xhamija me atë gjak.

Ndërsa gjaku i cili të bie në rroba dhe është pak, nuk i bën të ndyta rrobat.

P-217: A lejohet falja e namazit në atë xhami ku ka varre?

________________

[1] Muslimi në kapitullin e pastërtisë/ kreu: është obligim abdesti për namaz.


Përgjigje: Xhamitë që kanë varre janë dy lloj:

Një: Të ketë ekzistuar varri para xhamisë, d.m.th. xhamia është ndërtuar mbi varr.

Në këtë rast është obligim largimi nga kjo xhami dhe mosfalja në të.

Ai që e ka ndërtuar duhet ta rrënon, e nëse nuk e rrënon ai, atëherë udhëheqësi i atij

vendi e ka obligim ta rrënon.

Dy: Të ketë ekzistuar xhamija para varrit, d.m.th. është varrosur dikush pasiqë është

ndërtuar ajo xhami.

Në këtë rast është obligim hapja e varrit, nxjerrja e xhenazes dhe rivarrimi i tij te varret.

Edhe nëse nuk bëhet kjo, lejohet të falet namazi në këtë xhami me kusht që varri të mos

jetë në drejtim të kibles, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar të

falemi në drejtim të varreve.

E sa i përket varrit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) të cilin e ka përthëkuar

xhamija, dihet fare mirë se xhamija e tij është ndërtuar para se të vdesë ai d.m.th. nuk

është ndërtuar xhamija mbi varr.

Poashtu dihet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk është varrosur në xhami,

por është varrosur në shtëpinë e tij, që ka qenë e ndarë nga xhamija.

Në kohën e Velid ibën Abdulmelikut, ai shkroi një letër deri te emiri i Medinës, që ishte

Omer ibën AbdulAzizi në vitin 88H që të rrënon xhaminë e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) dhe ta ndërton sërish duke i përthëkuar edhe dhomat e grave të

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Omeri i mblodhi dijetarët dhe njerëzit e parë dhe ua lexoi letrën e udhëheqësit të

muslimanëve, Velidit, e kjo u erdhi shumë rëndë atyre, thanë: T’i lëmë dhomat ashtu si

janë, është tërheqëse për të marrur mësim të tjerët.

Transmetohet se Seid bin Musejjibi mohoi futjen e dhomës së Ajshes në xhami, ngase

kishte frikë nga shndërrimi i varrit në xhami.

Omeri ia shkroi këto fjalë Velidit, e Velidi ia ktheu dhe e urdhëroi që të realizon urdhërin

e tij, ashtuqë Omeri nuk kishte zgjidhje tjetër.

Por ti e din se varri i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk është vënduar në

xhami, e as xhamia nuk është ndërtuar mbi varr, dhe këtu nuk ka argument ai cili

dëshiron të argumenton lejimin e varrosjes nëpër xhami, apo lejimin e ndërtimit të

xhamive mbi varre.


Është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “All-llahu i

mallkoftë jehuditë dhe të krishterët, i shndërruan varret e pejgamberëve në

faltore”.[1]

Këtë e tha në momentet e vdekjes, duke ia tërheq vërejtjen popullit të vet nga kjo vepër e

shëmtuar.

Poashtu kur Ummu Selemja (radijAllahu anha) i tregonte për kishën që kishte parë në

rrethinën e Etiopisë dhe vizatimet që ishin në të, tha: “Tek ata, kur të vdes ndonjë

njeri i mirë, ndërtojnë mbi varrin e tij faltore, ata janë krijesat më të këqija tek

All-llahu”.[2]

Tregon Ibën Mes’udi (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka

thënë: “Njerëzit më të këqinj janë ata që do t’i arrijë momenti i kijametit dhe ata që

i shndërrojnë varret në xhami”[3]. [E tranmseton Imam Ahmedi me zinxhir të mirë].

Besimtari nuk mund të kënaqet me pasimin e udhës së jehudive dhe të krishterëve dhe

nuk kënaqet që të jetë prej krijesave më të këqija.

U shkrua më: 07/04/1414H .

P-218: A lejohet falja e namazit mbi kulmin e nevojtoreve? Dhe mbi kulmin e vendeve të

posaçme për tubimin e mbeturinave?

Përgjigje: Namazi mbi kulmin e nevojtoreve të njohura në kohën tonë lejohet, nuk

prishë punë.

Ngase nevojtoret nuk janë të ndërtuara veçmas, ato hyjnë nën kulmin e tërë shtëpisë.

Poashtu namazi mbi kulmin e vendeve të posaçme për tubimin e mbeturinave lejohet,

ngase kjo bën pjesë në përgjithshmërinë e hadithit: “...dhe toka më është bërë e pastër

dhe xhami...”.[4]

P-219: Ç’është dispozita e ecjes me këpucë nëpër xhaminë e Qabesë?

Përgjigje: Nuk është mirë të ecet me këpucë nëpër xhaminë e Qabesë; ngase kjo është

derë që njerëzit e thjeshtë të cilët nuk e dijnë shenjtërinë e xhamisë të fillojnë të vijnë në

xhami me këpucë të papastra, e ndoshta edhe me këpucë të ndytura me pisllëqe.

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e xhamive dhe Muslimi në kapitullin e xhamive/ kreu: Ndalimi i

ndërtimit të xhamive mbi varre.

[2] Buhariu në kapitullin e xhenazeve/ kreu: Ndërtimi i xhamive mbi varr; dhe Muslimi në

kapitullin e xhamive/ kreu: Ndalimi i ndërtimit të xhamive mbi varre.

[3] Imam Ahmedi 1/405 dhe 435.

[4] Buhariu në kapitullin e xhamive/ kreu: Fjala e Resulull-llahut “Më është bërë...”


Ashtuqë do të fillojnë të hyjnë me aso këpucë nëpër xhami dhe do të ndytin xhaminë e

Qabesë.

Nëse për një gjë të kërkuar me sheriat, kihet dro që pas saj të vijë një dëm, atëherë duhet

të mirret parasysh ajo, dhe të lihet kjo gjë e kërkuar.

Rregulli i vendosur te dijetarët thotë: “Nëse vijnë në kundërshtim dobitë dhe dëmet –

që janë të barabarta- ose dëmet janë më të mëdhaja, atëherë largim i i dëmit ka

përparësi ndaj sjelljes së dobive”.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) deshti që të rrënon Qabenë dhe ta ndërton

ashtu si e kishte ndërtuar Ibrahimi (Alejhi selam).

Por, pasiqë njerëzit ende ishin të rinj në Islam, e la këtë gjë të kërkuar me sheriat, duke

pasur frikë prej dëmit që mund të vinte, i tha Ajshes (radijAllahu anha): “Sikur që

populli yt, të mos ishin të rinj në Islam, do ta rrënoja Qabenë, dhe do ta ndërtoja

mbi themelet që i ka vënduar Ibrahimi dhe do t’i kisha hapur dy dyer, nga njëra

derë të hyjnë njerëzit e nga tjetra të dalin”.[1]

P-220: Nëse dikujt pasiqë të kryen namazin i bëhet e qartë se nuk është falur saktësisht

drejt Kibles, a duhet ta përsërisë namazin?

Përgjigje: Nëse për pak nuk ia qëllon, nuk prishë punë, përveç nëse gjindet në

mesxhidul-haram; ngase kibleja e njeriut në mesxhidul- haramështë Qabeja.

Për këtë pra, dijetarët kanë thënë: Ai i cili është në mesxhidul haram nëse ka mundësi që

të falet në një vend prej ku mund ta sheh Qabenë, atëherë e ka obligim ta bëjë këtë.

Ashtuqë nëse ndodhë që falësi të drejtohet na ana e Qabesë e jo në drejtim të Qabesë, ky

duhet ta përsërisë namazin, sepse namazi i tij nuk është në rregull.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “...Pra kthehu anës së xhamisë së shenjtë

(Qabes), dhe kudo që të jeni (o besimtarë) kthehuni kah ajo anë...”. [el-Bekare:

144].

E nëse njeriu është larg Qabesë dhe nuk mund që ta sheh Qabenë – edhe nëse është në

Mekë-, ky e ka obligim t’ia qëllon anës së Qabesë, e nëse nuk ia qëllon për pak, nuk

prishë punë.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) banorëve të Medines iu tha: “E

________________

[1] Buhariu në kapitullin e Haxhit/ kreu: Vlera e Mekës dhe ndërtim i i saj; Muslimi në kapitullin

e Haxhit/ kreu: Rrënim i dhe ndërtim i i Qabesë


tëra që është mes Lindjes dhe perëndimit është kible për ju”[1], ngase banorët e

Medines drejtohen kah Jugu, ashtuqë e tëra që është mes lindjes dhe perëndimit është

kible për ata.

Kështu iu themi edhe atyre që falen drejt perëndimit, e tëra që është mes veriut dhe

jugut është kible për ju.

P-221: Nëse një grup njerëzish falen në drejtim jo të Qabesë, ç’është puna me namazin e

tyre?

Përgjigje: Kjo mund të ndodhë në dy gjendje:

E para: Të jenë në një vend ku nuk mund të dijnë se nga është Qabeja, sikurse nëse janë

në udhëtim dhe qielli është i vrënjtur, ashtuqë nuk mund ta gjejnë drejtimin kah kibleja.

Këta nëse falen pasiqë të mundohen ta gjejnë anën e Qabesë, dhe më pas u bëhet e qartë

se janë falur në drejtim tjetër, nuk prishë punë asgjë kjo, sepse ata patën frikë All-llahun

aq sa kishin mundësi.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Andaj, keni frikë All-llahun sa të keni mundësi”.

[et-Tegabun 16].

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur t’ju urdhëroj me diç,

veprojeni atë sa keni mundësi”.[2]

Për këtë çështje në veçanti All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Të All-llahut janë

edhe lindja edhe perëndimi, dhe kahdo që të ktheheni, aty është All-llahu. Vërtetë,

All-llahu është i Gjerë (në bujari) e i Dijshëm “. [el-Bekare: 115].

Gjendja e dytë: Nëse gjinden në një vend ku mund të pyesin për Kiblen, mirëpo e lënë

këtë punë anash dhe nuk e zënë gjë, në këtë rast e kanë obligim ta kompenzojnë këtë

namaz, pa marrë parasysh se gabimin a e kanë kuptuar para daljes së kohës së namazit

apo pas.

Sepse ata në këtë rast janë gabimtarë pa qëllim dhe me qëllim.

Pa qëllim: ngase nuk panë pasur për qëllim që të falen në drejtim tjetër; me qëllim:

ngase e lanë anash këtë çështje dhe e zënë në asgjë, ashtuqë nuk pytën për kiblen.

Duhet ta dijmë se nëse nuk ia kanë qëlluar kibles për pak, kjo nuk prishë punë, sikurse të

________________

[1] Transmeton Tirmidhiu në kapitullin e namazit/ kreu: Argumentet se ajo që është mes lindjes

dhe perëndim it është kible; Ibën Maxhe [1011]; poashtu edhe Hakim i i cili e vërtetoi këtë

hadith dhe në këtë e pëlqeu Dhehebiu [1/225].

[2] Buhariu, kapitulli: Kapja për Kur'anin dhe sunnetin/ kreu: Pasim i i Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) , dhe Muslimi, kapitulli i Haxhit/ kreu: Obiligim i i haxhit një herë në jetë.


anojë paksa në të djathtë apo në të majtë, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) banorëve të Medines u tha: “E tëra që është mes lindjes dhe perëndimit është

kible për ju”.[1]

Atyre që janë në veri të qabesë iu themi: E tëra që është mes lindjes dhe perëndimit

është kible për ju, të njëjtën ua themi edhe atyre që janë në jug të kibles. E ata që janë në

Lindje të kiblesë apo në perëndim të saj, iu themi: e tëra që është mes veriut dhe jugut

është kible për ju.

Pra, animi i lehtë nuk prishë punë.

Dëshiroj të potencoj një çështje me këtë rast, ajo është: se ai i cili gjindet në xhaminë e

shenjtë ku mund ta sheh Qabenë, ky e ka obligim të kthehet direkt kah Qabeja e nuk

mjafton vetëm ana e Qabesë.

Shoh shumë njerëz në xhaminë e shenjtë që nuk drejtohen drejt Qabesë, mund të

shohish saf të gjatë e të drejtë dhe e vëren sigurisht se shumica e tyre nuk janë të

drejtuar kah Qabeja. Kjo është një gabim i madh, dhe e kemi obligim të kujdesemi për

këtë dhe ta përmirësojmë.

Sepse falja në këtë drejtim nuk është falje drejt kibles.

P-222: Ç’është dispozita e shqiptimit të nijetit (qëllimit, vendosjes) me gojë?

Përgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Veprat janë sipas

nijetit, dhe secilit njeri i takon ajo që ka vendosur”.[2]

Vendi i nijetit është zemra dhe nuk ka nevojë për shqiptim, kur të ngritesh për të marrur

abdest, kjo është nijet dhe nuk ka mundësi që një njeri me mend, i padhunuar që të bën

ndonjë vepër e të mos ketë ndonjë nijet.

Për këtë pra, disa dijetarë kanë thënë: “Sikur të na kishte obliguar All-llahu me

ndonjë vepër që duhet të bëhet pa nijet, kjo do të ishte ngarkim sa nuk mundemi”.

Poashtu nuk ka ndonjë transmetim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo

nga shokët e tij se ata e kanë shqiptuar nijetin.

Ata që e shqiptojnë nijetin, ose e bëjnë nga padituria ose duke imituar ndonjë dijetar që

u ka thënë ashtu, të cilët kanë thënë se duhet të shqiptohet nijeti ,ashtuqë të vijë në

pëlqim zemra me gjuhën.

_________________

[1] Transmeton Tirmidhiu në kapitullin e namazit/ kreu: Argumentet se ajo që është mes lindjes

dhe perëndim it është kible; Ibën Maxhe [1011]; poashtu edhe Hakim i i cili e vërtetoi këtë

hadith dhe në këtë e pëlqeu Dhehebiu [1/225].



Ne u themi se ky mendim nuk është i vërtetë, e sikur të ishte gjë e ligjësuar, do t’ia

sqaronte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ummetit të tij, me fjalë apo me veprën

e tij.

All-llahu na dhashtë suksese.

P-223: A lejohet të falet namazi farz pas Imam it i cili falë nafile, sikur ai që falë jacinë

pas Imam it i cili falë namazin e teravisë?

Përgjigje: Nuk prishë gjë nëse falë jacinë pas atij që falë teravinë.

Këtë e ka theksuar Imam Ahmedi (rahimehullah).

Nëse është udhëtar dhe e arrin imamin në fillim të namazit, atëherë jep selam kur të jep

selam imami, e nëse nuk arrin në fillim, atëherë i plotëson rekatet që i kanë mbetur,

pasiqë të jep imami selam.

P-224: Nëse udhëtari arrin dy rekatet e fundit me Imam in që është vendas, a duhet të

jep selam sëbashku me Imam in, me qëllim të shkurtim it të namazit?

Përgjigje: Nuk i lejohet udhëtarit i cili lidhet pas imamit vendas ta shkurtojë namazin,

për shkak të fjalës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Atë që e arrini nga

namazi, faleni, e çka t’ju ikë, plotësojeni”.[1]

Sipas kësaj pra, nëse udhëtari arrin dy rekate me imamin vendas, e ka obligim që t’i

plotësojë edhe dy rekate pasiqë të jep selam imami.

Nuk i lejohet ta përfundojë namazin sëbashku me imamin, duke pasur për qëllim

shkurtimin e namazit.

All-llahu është më i Dijshmi.

P-225: A lejohet shpejtimi në ecje për në namaz?

Përgjigje: Shpejtimi në ecje për në namaz është i ndaluar.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka urdhëruar që të ecim duke qenë të qetë

dhe të përulur, e na ka ndaluar nga shpejtimi.

Ndërsa disa dijetarë kanë thënë: Nuk prishë punë nëse nuk shpejton shumë, nëse ka

frikë se do t’i ikë rekati, sikurse të hyjë në xhami e imami është në ruku, ky shpejton me

maturi. Por, jo siç bëjnë disa njerëz, vijnë duke vrapuar shumë, kjo është e ndaluar.

____________________



Por, duhet të dihet se ecja me qetësi dhe me përulje është më mirë edhe nëse mund t’i

ikë ndonjë rekat, kështu aludon hadithi.

P-226: A lejohet shpejtimi për të arritur rekatin në namazin me xhemat? Na jipni fetva

All-llahu ju ruajtë?

Përgjigje: Nëse hyn në xhami e imami është në ruku, mos shpejto dhe mos u lidh në

namaz derisa të arrish te safi i parë; ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Ebu

Bekretes (radijAllahu anhu) kur bëri ashtu i tha: “All-llahu ta shtoftë kujdesin, por

mos e përsëritë këtë”.[1]

P-227: A lejohet leximi i Kur'anit me zë të lartë në xhami, gjë e cila u pengon atyre që

falin namaz?

Përgjigje: Leximi i Kur'anit me zë të lartë në xhami saqë t’u pengojë atyre që falen, atyre

që mësojnë apo edhe atyre tjerëve që lexojnë Kur'an është haram.

Sepse me këtë ai bie në ndalimin që bëri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Transmeton Imam Maliku në el-Muvatta’ nga Bejadhi (Ferue ibën Amër) se Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) u doli disa njerëzve që ishin duke u falur e zërat e tyre

duke lexuar ishin ngritur lartë dhe u tha: “A i që falet e lute Zotin e tij, le ta lutë Atë sa

më mirë, dhe mos e ngritni zërin mbi njëri-tjetrin duke lexuar Kur'an”.[2]

Të ngjashme si kjo ka transmetuar edhe Ebu Davudi[3] nga hadtihi i Ebu Seid el-

Huderiut (radijAllahu anhu).

P-228: Disa njerëz kur të hyjnë në xhami dhe vërejnë se është afruar koha e ikametit,

ndalen në këmbë duke pritur Imamin dhe nuk e falin tehijjetul mesxhid-in (namazi

pëshëndetës), a lejohet kjo?

Përgjigje: Nëse ka mbetur pak kohë deri në ikamet saqë nuk ka kohë për të falur dy

rekate, atëherë nuk prishë punë, e nëse nuk e dijnë se kur vjen imami, më e mira është

që të falin tehijjetul mesxhidin.

Nëse vjen imami dhe thirret ikameti e ti je në rekatin e parë, atëherë ndërprite namazin,

e nëse je në rekatin e dytë, atëherë plotësoje pak më shpejtë.

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e ezanit/kreu:114- Rukuja jashtë safit [783].

[2] Imam Maliku në kapitullin e namazit/ kreu: Mënyra e leximit 1/86 [225] [3] Në kapitullin e namazit/ kreu: Ngritja e zërit duke lexuar në namazin e natës [1332].


P-229: Vërejmë te disa burra në mesxhidul haram rreshtimin e tyre pas safeve të grave,

në namazet farze, a pranohet namazi i tyre? Si dhe a keni ndonjë sugjerim për ta?

Përgjigje: Nëse burrat falen pas grave, dijetarët thonë s’ka gjë, mirëpo kjo është në

kundërshtim me sunnetin; ngase sipas sunetit është renditja e grave pas burrave.

Përveç nëse çështja sikurse që është në mesxhidul haram, ku ka plot njerëz dhe është

ngushtë, aty ndodhë që gratë të bëjnë safin e pas tyre të rreshtohen burrat.

Falësi duhet të kujdeset që mos të bijë në këtë, aq sa ka mundësi.

Nga kjo mund shkakton nxitjen e epshit, andaj le të largohen njerëzit nga namazi pas

safeve të grave, edhepse kjo gjë është e lejuar sipas mendimit të fukahave.

Ne themi: Mirë është që njeriu të largohet nga kjo aq sa ka mundësi, poashtu edhe gratë

duhet që të mos falen në vend që është afër burrave.

P-230: A lejohet largim i i fëmijës nga vendi i tij në saf?

Përgjigje: Mendimi i vërtetë është se nuk lejohet ta largojmë fëmijën nga vendi i tij në

saf, duke u bazuar në hadithin e Ibën Omerit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk lejohet që dikush ta ngrit dikënd nga vendi

i tij, e pastaj të ulet ky në vendin e tij”.[1]

Poashtu, me këtë gjest i bëjmë padrejtësi, ia thejmë zemrën, e largojmë nga namazi dhe

mbjellim urrejtjen në zemrën e tij.

Si dhe, nëse themi se lejohet që fëmijët të rreshtohen në fund, atëherë do të

grumbulloheshin në një saf dhe do të kishin lozur dhe nëpërkëmbur namazin, por nuk

prishë punë që ta lëkundim pak nga vendi i tij për t’i ndarë, nëse kemi frikë se do të lozin

në namaz.

P-231: A lejohet namazi në mes shtyllave?

Përgjigje: Rreshtimi i safit në mes shtyllave është i lejuar në rast ngushtie.

Ndërsa, në rastet e rëndomta, kur është gjërë, nuk bën të falemi mes shtyllave, sepse me

këtë këputet safi.

U shkrua më: 29/01/1419H

___________________



P-232: Si është puna me safet e grave? A vlen çdoherë ajo se safi i parë i tyre është më i

keqi dhe i fundit është më i miri, apo vetëm në rast se nuk ka ndarje mes burrave dhe

grave?

Përgjigje: Qëllimi është kur burrat dhe gratë falen në një vend, në këtë rast safet e fundit

janë më me vlerë sesa safet e para.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Safet më të mira të grave janë ato

të fundit, e më të këqijat janë ato të parat”.[1]

Kështu është ngase safet e fundit janë më larg burrave, e safet e para më afër burrave.

Mirëpo, nëse gratë kanë vend të veçantë për falje, siç është rasti sot në të shumtën e

xhamive, atëherë safet më të mira janë safet e para, njësoj sikur te burrat.

P-233: Ç’është puna me namazin e atij që falet jashtë xhamisë, siç është rasti me ata që

falen nëpër rrugët që janë të ngjitura me Xhamitë?

Përgjigje: Nëse brenda në xhami nuk ka vend për falësit dhe ata detyrohen të falen

jashtë, kjo nuk prishë punë asgjë, përderisa mund ta përcjellin imamin, ngase kjo është e

patjetërsueshme.


P-234: Në çka bazohem i gjatë drejtimit të safit? Dhe a lejohet që gjatë namazit të puqim

zogun e këmbës me zogun e këmbës së atij që falet pranë nesh? Na jepni fetva, All-llahu

ju shpërbleftë.

Përgjigje: Mendimi i vërtetë është se drejtimi i safit bazohet në renditjen në një vijë të

zogjve të këmbëve të njëri tjetrit, e jo në majet e gishtave.

Ngase trupi është i vendosur mbi zogjtë e këmbëve, ndërsa gishtat dallojnë sipas

këmbës, ngase ka këmbë të gjata dhe të shkurta, ashtuqë nuk mund të drejtohemi assesi

përveç duke u bazuar në zogjtë e këmbëve.

Ndëra puqja e zogjve me njëri tjetrin, nuk ka dyshim se kjo është transmetuar prej

sahabëve (radijallahu anhum).

Ata i drejtonin safet duke i puqur zogjtë e këmbëve mes vete[2], pra secili prej tyre

puqte zogjtë e këmbëve me zogjtë e këmbëve të atyre që i kishte pranë, që në këtë

mënyrë të bëhet drejtimi i safeve.

___________________

[1] Muslimi [440]

[2] Aludon në fjalën e Enes ibën Malikut: Në i puqnim supet me supet e tjetrit dhe këmbën me

këmbën e tjetrit. Tranm seton Buhariu [725]


Puqja e zogjve të këmbëve nuk është qëllim në vehte por qëllimi është drejtimi i safeve,

kështu kanë thënë dijetarët.

Mu për këtë, kur të ngriten njerëzit për namaz secili duhet te puq zogun e këmbës me

zogun e këmbës së vëllait të vet, ashtuqë të drejtohen safet mirë, e nuk është qëllimi që

ta ketë të puqur zogun e këmbës gjatë tërë namazit.

Prej teprimit që bëhet në këtë çështje, është fakti se disa njerëz i puqin zogjtë e këmbëve

me zogjtë e këmbëve të vëllait të vet dhe i hap këmbët aq shumë saqë të ndodhë ndarje

mes tij dhe vëllait të tij te supet, e kjo është në kundërshtim me sunnetin.

Sunneti është që zogjtë e këmbëve dhe supet të jenë në barabarësi.

P-235: A ka argument për ngritjen e duarve përpos në katër rastet? Si dhe në namazin e

bajrameve dhe xhenazes?

Përgjigje: Së pari të tregojmë për katër rastet ku ngriten duart, ato janë: në tekbirin

fillestar, duke shkuar në ruku, duke i ngrit nga rukuja dhe në ngritjen nga teshehhudi i

parë.

Për këto raste ka hadith të vërtetë nga Ibën Omeri (radijAllahu anhu) se ka thënë:

“Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ngritte duart e tij kur thonte tekbirin

për të hyrë në namaz, kur thonte tekbirin për të shkuar në ruku dhe kur thonte

‘Sem iall-llahu limen ham idehu’. Tha: Dhe nuk e bënte këtë në sexhde’.[1]

Pasiqë Ibën Omeri (radijAllahu anhu) i përpikti në pasimin e veprave të Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) i cili e ka përcjellur dhe e ka pare se i ka ngritur duart në

fillim të namazit, duke shkuar në ruku, duke u ngritur nga rukuja dhe gjatë ngritjes nga

teshehhudi i parë dhe ka thënë: Dhe nuk e bënte këtë në sexhde, nuk mund të thotë

askush se kjo bën pjesë në çështjen e pohuesit dhe mohuesit. Se ai i cili pohon diçka ka

përparësi ndaj atij i cili mohon.

Fjala e Ibën Omerit është e qartë se ai është siguruar se nuk i ka ngritur duart në tjetër

rast.

Ai pasiqë vërteton ngritjen e duarve për në ruku dhe duke u kthyer nga rukuja, thotë:

Dhe nuk e bënte këtë në sexhde.

A mund të themi pra se ai ka qenë neglizhent dhe nuk ka vërë re?

Nuk mund të themi një gjë të tillë; ngase ai vendosmërisht tregon se nuk i ka ngritur

duart në sexhde. Mu ashtu si ka treguar qartë se i ka ngritur për në ruku dhe duke u

ngritur nga rukuja.

_________________



P-236: Nëse dikush e arrinë Imamin në ruku, a duhet të merr dy tekbire apo jo?

Përgjigje: Nëse dikush takon imamin në ruku dhe merr tekbir për të hyrë në namaz,

atëherë le të bjerë në ruku menjëherë, e tekbiri për në ruku është sunnet e jo vaxhib, e

nëse merr tekbir edhe për në ruku është më mirë, e nëse jo, nuk prishë punë.

Pas kësaj nuk shpëton nga këto tri gjendje:

Gjendja e parë: Të jetë i bindur se e ka arritur ruku në para se të ngritet imami nga

rukuja, në këtë rast ai e ka arritur rekatin dhe bie nga ai obligimi i leximit të Fatihasë.

Gjendja e dytë: Të jetë i bindur se imami është ngritur nga rukuja para se të arrin ky në

ruku, në këtë rast i ka ikur rekati dhe ky duhet ta plotëson.

Gjendja e tretë: Të jetë i dyshimtë se a e ka arritur imamin në ruku apOse imami është

ngritur para se të arrin ky në ruku?

Në këtë rast vepron në bazë të asaj që është më i sigurtë.

Nëse më i sigurtë është se e ka arritur imamin në ruku, themi se e ka arritur rekatin, e

nëse më i sigurtë është se nuk e ka arritur imamin në ruku atëherë themi se i ka ikur

rekati.

Në këtë rast, nëse i ikë diçka nga namazi, ai duhet të bëjë sehvi sexhde pas selamit.

Por, nëse nuk i ka ikur asgjë nga namazi, sikurse të dyshon në rekatin e parë, për të cilin

më i sigurtë është se e ka arritur, në këtë rast nuk duhet të bëjë sehvi sexhde, për shkak

të lidhjes së ngushtë të namazit të tij me namazin e imamit.

Ngase imami mban në përgjegjësi sehvi sexhden e me’mumit[1], me kusht që me’mumit

t’i mos ketë ikur diçka nga namazi.

Ekziston edhe një gjendje lidhur me dyshimin, kur njeriu dyshon a e ka arritur imamin

në ruku apo jo, dhe nuk mund t’i jep përparësi asnjërës.

Në këtë rast vepron sipas asaj që është plotësishte bindshme, d.m.th. mosarritja e

rekatit, sepse kjo është esenca.

Pra, ky rekat i ka ikur, ndërsa para selamit bën sehvi sexhde.

Këtu na del edhe një çështje për të cilën dua të tërhqi vërejtjen, ajo është se disa njerëz

kur të hyjnë në xhami e imami është në ruku, fillojnë të ofshajnë me zë dhe e zgjasin, bile

ndoshta edhe e thonë ajetin: “All-llahu është me durimtarët”, e ndoshta edhe kërcasin

me këmbët e tyre.

E gjithë kjo është në kundërshtim me sunnetin dhe potere për imamin dhe xhematin.

_________________

[1] Me’m um quhet personi i cili falet me Imam . (sh.p.)


Ndërsa ka prej njerëzve, të cilët kur vijnë në këtë gjendje fillojnë të vrapojnë me

shpejtësi të madhe, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga kjo vepër,

ka thënë: “Kur ta dëgjoni ikametin, shkoni për në namaz të qetë dhe të përulur,

mos shpejtoni, atë që arrini faleni e atë që ju kalon plotësojeni”.[1]

P-237: Çka është dispozita lidhur me vëndim in e dorës së djathtë mbi të majtën mbi

gjoks ose mbi zemrën? Poashtu dispozita për vëndimin e duarve nën kërthizë? Si dhe a

ka dallim mes grave dhe burrave?

Përgjigje: Vëndimi i dorës së djathtë mbi të majtën në namaz është sunnet, duke u

bazuar në hadithin e Sehël ibën Sa’dit (radijAllahu anhu) i cili thotë: “U urdhëronin

njerëzit që dorën e tyre të djathtë ta vejnë mbi llërën e të majtës gjatë namazit”.

[Transmeton Buhariu].[2]

Por, ku duhet ti vejë ato?

Përgjigjeja: Mendimi më afër të vërtetës është se vëndimi i tyre duhet të jetë mbi gjoks,

duke u bazuar në hadithin e Uail ibën Huxhrit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) “vëndonte dorën e tij të djathtë mbi të majtën mbi

gjoks”.[3]

Edhepse në këtë hadith ka dobësi, mirëpo është më i afërti te sahihu sesa hadithet tjera.

Ndërsa vëndimi i duarve mbi zemër, në anën e majtë është bidat dhe nuk ka kurrfarë

baze.

E për vëndimin i tyre nën kërthizë ka një transmetim nga Aliju (radijAllahu anhu)[4] por

është i dobët, e hadithi i Uail ibën Huxhrit është më i fortë se ky.

Në këtë çështje nuk ka dallim mes grave dhe burrave.

Esenca është se gratë edhe burrat janë të njëjtë në dispozita përveç nëse ka ndonjë

argument që bën dallim mes tyre.

Unë nuk dij ndonjë ndonjë argument të vërtetë që bën dallim mes gruas dhe burrit

lidhur me këtë sunnet.

P-238: Ç’është dispozita e thënies së besmeles me zë?

Përgjigje: Mendimi më i vërtetë është thënia e besmeles me zë nuk është mirë dhe

________________


[2] Buhariu [740]

[3] Ibën Huzejme [479] dhe Bejhekiu 2/30.

[4] E transmeton Imam Ahmedi 1/110, Ebu Davudi [756]


sunneti është që ajo të thuhet pa zë, sepse besmeleja nuk është pjesë e Fatihasë; mirëpo

nëse ndonjëherë e bën këtë, nuk prishë gjë.

Bile disa dijetarë kanë thënë: Duhet që ndonjëherë ta thotë me zë sepse është

transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) “e ka thënë me zë”.[1]

Mirëpo ajo që është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është se ai

“nuk e thonte me zë”[2], dhe kjo është më mirë. Të thuhet pa zë.

E nëse e thotë me zë për t’ua zbutur zemrën atyre që e kanë mendimin se duhet të

thuhet me zë, besoj se nuk prishë gjë.

P-239: Ç’është dispozita e lutjes së fillimit të namazit (istiftahu)?

Përgjigje: Lutja që bëhet në fillim të namazit është sunnet e jo vaxhib, as në namazet

farz e as ato vullnetare.

Mirë është që njeriu këtë lutje ta thotë në të gjitha mënyrat që është transmetuar,

njëherë e thotë këtë, e njëherë atë, ashtuqë ta arrijë sunnetin me të gjitha format.

Nëse nuk e din përveçse një mënyrë të sunnetit dhe e thotë vetëm atë, nuk prishë gjë.

Si duket Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka përdorur disa mënyra në lidhje me

istiftahun e poashtu edhe në teshehhud, me qëllim të lehtësimit për ummetin.

Të njëjtën e ka bërë edhe në lutjet pas namazit.

Bënte kështu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) për dy dobi:

Dobia e parë: Që njeriu të mos vazhdojë vetëm në një lutje, ngase kur njeriu e përdorë

vetëm një lutje, atëherë thënia e kësaj lutje i bëhet shprehi, ashtuqë ndodhë ndonjëherë

edhe kur nuk është i koncentruar e thotë atë lutje pa pasur qëllim ta thotë, sepse kjo

është bërë rutinë për të.

E nëse do të thonte lutje të ndryshme, ku një herë e thotë njërën e njëherë tjetrën, kjo i

mundëson koncentrim dhe kuptim të asaj që e thotë.

Dobia e dytë: Lehtësimi për ummetin, ashtuqë njeriu e thotë herë këtë e herë atë,

varësisht cila i pëlqen.

________________

[1] Nesaiu [904], Ibën Hibbani [1788], Ibën Huzejme [499], Darekutniu [1/305] dhe Bejhekiu

[2/46,58]

[2] Ajo që transmeton Enes ibën Maliku (radijAllahu anhu) i cili ka thënë: “Jam falur pas

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) , pas Ebu Bekrit dhe pas Omerit, e asnjërin nuk

e kam dëgjuar duke lexuar Bismil-lahirr-rrahm anirr-rrahim ”.


Për shkak të këtyre dy dobive, disa ibadete bëhen në disa mënyra, siç është duaja e

istiftahut, teshehhudi dhe duatë pas namazit.

P-240: Me thënë “Amin” a është sunnet?

Përgjigje: Po, më thënë “amin” është sunnet i fortë, e sidomos kur edhe imami thotë

“amin”.

Në dy Sahihët është transmetuar nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur imami thotë amin, thuani edhe ju amin,

ngase amini i atij të cilit takohet me aminin e melekëve, i falen të gjitha mëkatet

që i ka bërë”.[1]

Thënia e aminit për imamin dhe xhematin është përnjëherë, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur imami thotë “ue led-dal-liin” thuani

amin”.[2]

P-241: Disa prej xhematit, kur Imami e lexon ajetin: “Vetëm Ty të adhurojmë dhe

vetëm prej Ti ndihmë kërkojmë” thonë: Kërkojmë ndihmë nga All-llahu, a lejohet kjo?

Përgjigje: Ligji për xhematin është që të heshtë kur lexon imami, e kur të mbaron

Fatihanë, thotë amin imami dhe xhemati.

Amini mjafton për çdo fjalë që mund ta thotë njeriu gjatë leximit të Fatihasë nga imami.

P-242: Ç’është dispozita e leximit të Fatihasë në namaz?

Përgjigje: Lidhur me leximin e Fatihasë, dijetarët janë ndarë në disa mendime:

Mendimi i parë: Nuk është vaxhib leximi i Fatihasë as për imamin, as xhematin, as për

atë që falet vetëm dhe pa marrur parasysh se a bëhet fjalë për namazet me zë apo pa zë.

Vaxhib është të lexohet çka të mundet nga Kur'ani.

Këtë e argumentojnë me ajetin: “Lexoni çka të mundeni nga Kur'ani”, dhe me fjalën që

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia kishte thënë një njeriut: “Lexo atë që të vijë

më lehtë prej Kur'anit”.[3]

Mendimi i dytë: Leximi i fatihasë është rukën (shtyllë, pa të nuk bën) për imamin,

xhematin, për atë që falet vetëm dhe pa marrur parasysh se a është namazi me zë apo pa

__________________



[3] Buhariu [757] Muslimi [397].


zë.

Është rukën edhe për atë që ka arritur imamin në ruku dhe për atë që ka filluar namazin

me imam prej fillimit.

Mendimi i tretë: Leximi i Fatihesë është rukën për imamin dhe për atë që falet vetëm, e

nuk është obligim për xhematin pa marrur parasysh se a është namazi me zë apo pa zë.

Mendimi i katërt: Leximi i Fatihasë është rukën për imamin, për atë që falet vetëm në

namazet me zë dhe pa zë dhe për xhematin në namazet pa zë e jo në ato me zë.

Mendimi më i vërtetë sipas meje është se leximi i Fatihasë është rukën për imamin,

xhematin dhe për atë që falet vetëm pa marrur parasysh a është namazi me zë apo pa zë,

përveç për atë i cili ka arritur imamin në ruku, ky nuk e ka obligim leximin e Fatihasë në

këtë rast.

Argument për këtë mendim janë hadithet: “Nuk ka namaz ai i cili nuk e lexon çelësin

e Kitabit”[1]; “Kush falet dhe nuk lexon në të Nënën e Kur'anit, namazi i tij është i

prishur”.[2]

Në këtë aludon edhe hadithi i Ubade ibën Samitit (radijAllahu anhu) kur tregon rastin

sesi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pas namazit të sabahut u kthye kah shokët

e tij e u tha: “Si duket edhe ju po lexoni sëbashku me imamin?” Thanë: Po, o i

dërguar, tha: “Mos bëni ashtu përveç me Nënën e Kur'anit, ngase nuk ka namaz ai i

cili nuk e lexon atë”.[3]

E ky hadith është argument tekstual lidhur me namazet me zë.

E argumenti se ai që e zë imamin në ruku nuk e ka obligim leximin e Fatihasë është

hadithi i Ebu Bekretes (radijAllahu anhu) kur ai e gjeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) në ruku. Ai u ngut dhe ra në ruku para se të vendoset në saf, kur e kreu

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) namazin, u kthye dhe pyeti se kush e bëri atë

vepër. Ebu Bekrete tha: Unë o i dërguar. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha:

“All-llahu ta shtoftë kujdesin, por mos e përsëritë këtë”.[4]

Pra, vërejmë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e urdhëroi që ta përsërisë

rekatin në të cilin shpejtoi që mos t’i ikë.

E sikur të duheshte, do ta kishte urdhëruar, sikur që e urdhëroi personin i cili u falte

shpejt që ta përsërisë tërë namazin.

__________________


[2] Muslimi [395]

[3] Imam i Ahmedi [5/316]; Ebu Davudi [823]; Tirmidhiu në kapitullin e namazit/ kreu: Çka

është transmetuar lidhur me lexim in sëbashku me Imam in; Hakimi [1/238] dhe Darekutniu

[1/120].

[4] Buhariu në kapitullin e ezanit/kreu:114- Rukuja jashtë safit [783].


Këto janë argumentet nga hadithet.

Ndërsa nga aspekti logjik mund të themi:

Ky njeri i cili e ka arritur imamin në ruku nuk e ka arritur kijamin, ku edhe lexohet

Fatihaja, pasiqë nuk e ka arritur atë pjesë, atëherë i bie nga obligimi ajo që është e

obliguar në atë pjesë.

Argument për këtë është krahasimi me atë i cili e ka dorën e prerë dhe i njëjti nuk e ka

obligim të lajë dorën, ngase ky obligimbie nga ai për shkak të mungesës së asaj pjese.

Në këtë mënyrë bie edhe obligimi i leximit të Fatihasë për atë i cili e zë imamin në ruku.

Ngase nuk e ka arritur kijamin, në të cilin lexohet Fatihaja. E obligimi i kijamit bie nga ai

në këtë rast për shkak se duhet ta pason imamin.

Ky mendim sipas meje është i vërteti, e sikur të mos ishte hadithi i U bade ibën Samitit të

cilin e përmenda pak më herët –d.m.th. hadithi kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) iu kthye shokëve të tij pas namazit të sabahut- sikur të mos ishte ky hadith

atëherë mendimi i vërtetë do të ishte se Fatihaja nuk është obligim për xhematin në

namazet me zë, ngase ai që dëgjon Kur'an dhe ai që lexon janë të njëjtë në fitimin e

shpërblimit.

Për këtë All-llahu (subhanehu ue teala) i ka thënë Musait (alejhi selam): “U pranua lutja

e juve dyve”, edhepse ai që u lutë ishte vetëm Musai; ja si u lute Musai: “Musai tha:

“Zoti ynë, Ti i ke dhënë faraonit dhe parisë së tij mjete të përjetim it dhe pasuri në

jetën e kësaj bote, ashtuqë o Zot ynë, po i largojnë njerëzit prej rrugës tënde. Zoti

ynë, zhduke pasurinë e tyre, shtrëngoi zemrat e tyre, e të mos besojnë derisa të

shijojnë dënim in e idhët”. [Junus: 88].

Pra, a u përmend këtu se edhe Haruni bëri lutje?

Përgjigjeja: Jo, por prapseprap Zoti tha: “U pranua lutja e juve dyve”.

Dijetarët këtë dysi pas njëjësit e komentojnë duke thënë se Muasi (alejhi selam) u lutte e

Haruni thonte amin.

Ndërsa hadithi i Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) në të cilin thuhet: “Kush falet me

imam, leximi i imamit mjafton për të”[1] nuk është i vërtetë; ngase është hadith

mursel, kështu ka thënë Ibën Kethiri në hyrjen e Tefsirit të tij. Pastaj, edhe ata që e

pranojnë këtë hadith, nuk argumentojnë me atë në përgjithësi, disa prej tyre thonë:

Xhemati e ka obligim leximin e Fatihasë në namazet pa zë, d.m.th. nuk e marrin këtë në

përgjithësi.

E nëse dikush thotë: Pasiqë imami nuk heshtë, atëherë xhemati kur duhet të lexojë

Fatihanë?

_________________

[1] Imam Ahmedi [3/339] dhe Ibën Maxhe [850]


Themi: E lexon Fatihanë duke lexuar imami, sepse edhe shokët e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) lexonin së bashku me të, e ai u tha: “Mos bëni ashtu përveç

me Nënën e Kur'anit, ngase nuk ka namaz ai i cili nuk e lexon atë”.

P-243: Xhemati kur duhet të lexojë Fatihanë gjatë namazit? Në kohën kur e lexon Imam i

Fatihanë apo kur lexon suren?

Përgjigje: Më e mira është që xhemati të lexojë Fatihanë pasiqë ta kryejë imami atë;

ashtuqë të heshtë gjatë leximit i cili është farz – rukën.

Ngase nëse lexon Fatihanë në kohën kur e lexon edhe imami d.m.th. nuk heshtë gjatë

leximit të ruknit, ndërsa heshtë për suren e cila lexohet pas Fatihasë, e cila është

vullnetare.

Pra, më mirë është që të heshtë gjatë leximit të Fatihasë, ngase dëgjimi i leximit që është

rukën ka përparësi ndaj dëgjimit të atij leximi që është sunnet, kjo në një anë.

E në anën tjetër, ajo se kur imami thotë “ueled dal-liin”, ti nëse nuk je duke e përcjellur

nuk do të thuash “amin” dhe në atë rast ndahesh prej xhematit.

Kjo është më e mira.

P-244: Si të arrijmë përuljen në namaz dhe gjatë lexim it të Kur'anit në namaz apo jashtë

namazit?

Përgjigje: Përulja në namaz është më e rëndësishmja e namazit dhe truri i tij.

Qëllimi i përulësisë është që të jesh prezent me zemër, pra, të mos shëtisish me zemrën

djathtas-majtas.

Nëse ndien njeriu se diç është duke e larguar nga përulësia, le të kërkon mbrojtje nga

All-llahu prej shejtanit ë mallkuar, siç na ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem).[1]

Nuk ka dyshim se shejtani kujdeset për prishjen e të gjitha adhurimeve e sidomos

namazin, i cili është ibadeti më me vlerë pas dy dëshmive.

I vjen falësit dhe i thotë: Kujtoje këtë, kujtoje atë[2], e zhyt në gjëra të ndryshme nga të

cilat nuk ka kurrfarë dobie dhe të cilat i largohen nga mendja menjëherë sa ta kryejë

namazin.

______________________

[1] Muslimi [2203]

[2] Kjo fjalë është pjesë nga hadithi i vërtetë i Ebu Hurejres të cilin e transmeton Buhariu [608]

dhe Muslimi [389].


Njeriu duhet të ketë kujdes të madh që t’i nënshtrohet All-llahut (subhanehu ue teala).

Nëse i vëren këto gjëra apo vesvese tjera, le të kërkon mbrojtje nga All-llahu nga shejtani

i mallkuar, qoftë në ruku, teshehhud ose në pjesë tjetër të namazit.

Prej shkaqeve më efektive që ndihmojnë në arritjen e përulësisë është që njeriu të ketë

në mendjen e tij se ai është ndalur para All-llahut (subhanehu ue teala) dhe ëshë duke e

lutur Atë.

P-245: A ka ndonjë transmetim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka heshtur

mes leximit të Fatihasë dhe sures që lexohet pas saj?

Përgjigje: Për heshtjen që e bëjnë disa mes leximit të Fatihasë dhe sures pas saj nuk ka

ndonjë transmetim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Gjë, të cilën e kanë thënë disa fukaha se imami duhet të heshtë që xhemati të ketë

mundësi të lexojë Fatihanë në vete.

Kjo nuk është ashtu, por është një heshtje e shkurtë gjatë të cilës merr frymë imami dhe i

mundëson xhematit që të fillon leximin e Fatihasë, ndërsa e plotëson leximin e saj edhe

nëse imami fillon me leximin e sures.

Pra, ajo është një heshtje e shkurtë, jo e gjatë.

P-246: Njeriut të cilit i ikë një rekat i sabahut, a duhet të plotëson atë rekat duke lexuar

me zë apo pa zë?

Përgjigje: Mund të zgjedhë, por më mirë është ta plotëson pa zë, ngase mund ta ketë

dikënd afër i cili poashtu është duke plotësuar namazin, ashtuqë do t’i pengonte nëse do

të lexonte me zë.

P-247: Kam lexuar në një libër për formën e namazit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem) , se vëndim i i duarve mbi gjoks pas rukusë qenka bidat-dalalet, çka është e

vërteta All-llahu ju shpërbleftë me të mira?

Përgjigje: Unë kam frikë që një njeri i cili e kundërshton sunnetin në atë gjë ku ka

mundësi për hulumtim, ta quajmë bidatxhi.

Ata që i vejnë duart mbi gjoks pas rukusë, për këtë bazohen në argumente prej sunnetit.

E ne t’i themi: Ky është bidatxhi; për shkak se na ka kundërshtuar në hulumtimin tonë,

kjo është diç e rëndë për njeriun.

Nuk është mirë që njeriu t’i jep liri fjalës bidat në gjërat si kjo.


Ngase kjo sjell që njerëzit njëri-tjetrin ta quajnë bidatxhi për çështjet në të cilat e vërteta

mundet të jetë kështu apo ashtu.

E pastaj të ndodhë përçarje dhe ftohje të mëdhaja.

Them: Cilësimi i atij që vëndon duart mbi gjoks pas rukusë me fjalën bidatxhi apo

veprën e tij si bidat është shumë i rëndë për njeriun.

Nuk është mirë që në këtë mënyrë t’i cilëson vëllezërit e tij.

E vërteta: Vëndimi i dorës së majtë mbi të djathtën pas rukusë është sunnet.

Argument për këtë është hadithi në Sahihul Buhari nga Sehël ibën Sa’di (radijAllahu

anhu) se ka thënë: “U urdhëronin njerëzit që dorën e tyre të djathtë ta vejnë mbi

llërën e të majtës gjatë namazit”.[1]

Mënyra e argumentimit nga ky hadith: Induksioni dhe vëzhgimi, ngase ne themi:

Ku vëndohen duart gjatë sexhdes? Përgjigjeja: Në tokë.

Ku vëndohen duart gjatë rukusë? Përgjigjeja: Mbi gjunjët.

Ku vëndohen duart gjatë uljes? Përgjigjeja: Mbi kofsha.

Pra, mbetet që pozita e duarve gjatë kijamit, para ose pas rukuje, të mirret nga hadithi:

“U urdhëronin njerëzit që dorën e tyre të djathtë ta vejnë mbi llërën e të majtës

gjatë namazit”.

Hadithi aludon se dora e djathtë vëndohet mbi dorën e majtë gjatë kijamit, para apo pas

rukuje.

Kjo është e vërteta në të cilën aludon sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Pra, përgjigjeja e kësaj pyetje u formulua prej dy pikave:

E para: Nuk është mirë që të bëjmë lehtësime në thënien e fjalës bidat për një vepër e

cila ka hapësirë për hulumtim.

E dyta: E vërteta është se vëndimi i dorës së djathtë mbi të majtën pas rukusë është

sunnet e jo bidat.

Duke argumentuar nga hadithi i Sehël ibën Sa’dit (radijAllahu anhu) ngase është i

përgjithshëm.

Kjo dispozitë përjashtohet gjatë rukusë, sexhdes dhe uljes; ngase kanë ardhur

argumente nga sunneti se në këto gjendje vëndimi i duarve është në tjetër mënyrë.

__________________

[1] Buhariu [740]


P-248: Disa njerëz pasiqë të thonë “Rabbena ue lekel hamd” shtojnë edhe fjalën “uesh

shukër”, çka mendoni për këtë?

Përgjigje: Padyshim se të përmbajturit në lutjet e transmetuara është më mirë, andaj

kur të ngritet njeriu nga rukuja le të thotë: “Rabbena ue lekel hamd” dhe të mos thotë

“uesh shukër”, ngase kjo nuk është transmetuar.

Në këtë rast do të kisha treguar mënyrat e transmetuara për këtë, janë katër:

1. Rabbena ue lekel hamd;

2. Rabbena lekel hamd;

3. All-llahumme rabbena lekel hamd; dhe

4. All-llahumme rabbena ue lekel hamd.

Këto katër mënyra i thua, por jo përnjëherë, njëherë e thua këtë e njëherë tjetrën.

Në ndonjë namaz thua: “Rabbena ue lekel hamd”, në tjetrën: “Rabbena lekel hamd”;

në tjetër: “All-llahumme rabbena lekel hamd”, si dhe mund të thuash: “All-llahumme

rabbena ue lekel hamd”.

Ndërsa fjala “uesh shukër” nuk është transmetuar, andaj më mirë është t’i ikim asaj.

P-249: Si është mënyra e shkuarjes në sexhde?

Përgjigje: Në sexhde së pari shkohet me gjunjë e pastaj me duar.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar që njeriu të bijë në sexhde

me duar, ai ka thënë: “Kur të bini në sexhde, mos bini ashtu si bie deveja, lëshoni

duart para gjunjëve”[1]. Ky është teksti i hadithit.

Por, do të flasim për të.

Pjesa e parë e hadithit: “..mos bini ashtu si bie deveja..”; ndalimi këtu është për qëllim

mënyra e rënies në sexhde, ngase u përdor pjesëza ‘ si’ e cila është për përngjasim, e nuk

është për qëllim ndalimi për pjesën trupore me të cilën bie në sexhde.

Sikur të ishte ndalimi për pjesën trupore me të cilën bie në sexhde do të thonte “le të

mos bie mbi atë të cilën bie edhe deveja”, e atëherë do të thonim:

Mos bjer me gjunjë sepse edhe deveja bie me gjunjë.

Por Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka thënë ashtu, por ka thënë: “mos

__________________

[1] Imam Ahmedi 2/381; Ebu Davudi [840]; Nesaiu [1090].


bini ashtu si bie deveja”, pra, ndalimi është për mënyrën e jo për pjesën trupore me të

cilël bie në sexhde.

Mu për këtë Ibën Kajjimi (rahimehullah) në librin e tij Zadul Mead[1] vendosmërisht ka

thënë se pjesa e dytë e hadithit (lëshoni duart para gjunjëve) është hadith munkalib[2],

dhe ka thënë se hadithi në të vërtetë është: “..lëshoni gjunjët para duarve..”.

Ngase ai po të lëshonte duart para gjunjëve do të binte ashti si bie deveja, ngase deveja

kur bie, bie me duar në fillim. Ai i cili ka parë devenë duke u ulur e ka të qartë këtë

çështje.

Pra e vërteta është se hadithi është kështu: “..lëshoni gjunjët para duarve..” nëse duam

që të ketë pajtim fillimi i hadithit me fundin e tij.

Ngase nëse bie në fillim me duar do të themi se është ulur ashtu si ulet deveja.

E në atë mënyrë do të kishte mospajtim fillimi i hadithit me fundin e tij.

Dikush prej vëllezërve ka shkruar bukur mirë në këtë çështje, të cilën broshurë e ka

quajtur: “Fet’hul ma’bud fi uad’i rukbetejni kablel jedejni fis suxhud”.

Sipas kësaj, themi se sunneti të cilin na e ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) për rënien në sexhde është lëshimi i gjunjëve para duarve.

P-250: Ç’është dispozita e drejtimit të tepërt të shpinës gjatë sexhdes?

Përgjigje: Drejtimi i tepërt i shpinës gjatë sexhdes është në kundërshtim me sunetin,

sepse transmetuesit që e kanë sqaruar namazin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) asnjëri prej tyre nuk ka thënë se e drejtonte shpinën gjatë sexhdes, por kanë

thënë se e drejtonte shpinën gjatë rukusë.[3]

Gjatë sexhdes njëashtu duhet që njeriu ta ketë stomakun e ngritur prej kofshëve, e në

këtë mënyrë do ta ketë shpinën lartë, e jo të drejtë ashtu si bëjnë disa njerëz.

P-251: A ka ndonjë argument se shenja në ballë e cila shkaktohet prej sexhdes është prej

shenjave të njerëzve të mirë?

_________________

[1] Zadul Mead 1/215

[2] Hadith munkalib quhet ai hadith në të cilin transmetuesi pa qëllim disa fjalëve të hadithit ua

ndërron vendet; p.sh. fjalën e cila është në fund e ka sjellur në fillim apo të kundërtën. (sh.p.)

[3] Buhariu në Sahihun e tij nga Ebu Humejdi, i cili ka thënë: “...ra në ruku Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) , e pastaj e tërheqi fortë shpinën...”[758]. Dhe Muslimi në

Sahihun e tij nga Ajsheja (radijAllahu anha) e cila ka thënë: “...e kur shkonte në ruku nuk e

ngritte kokën e as nuk e ulte, por e mbante në mes...” [498].


Përgjigje: Ajo nuk është prej shenjave të njerëzve të mirë.

Prej shenjave të tyre janë shkëlqimi i fytyrave të tyre, zemërgjërësia, morali i mirë etj.

Ndërsa gjurma që mbetet në ballë për shkak të sexhdes, ajo mund t’u paraqitet edhe

atyre që i falin vetëm farzet, e kjo për shkak se e kanë lëkurën e butë ndërsa ndodhë të

mos u paraqitet atyre që falen shumë dhe që shumë rrinë në sexhde.

P-252: A ka ndonjë hadith sahih lidhur me lëvizjen e gishtit në mes dy sexhdeve?

Përgjigje: Po, ka hadith, i cili gjindet në Sahihul Muslim nga Ibën Omeri (radijAllahu

anhu) se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte ulur gjatë namazit e lëvizte

gishtin[1], e në një transmetim: “..kur u ulte në teshehhud..”. teksti parë është i

përgjithshëme i dyti i veçantë.

Rregulli është: Përmendja e të veçantës me diçka që pajtohet me të përgjithshmen nuk

aludon në përcaktim.

Shembulli i kësaj është sikurse t’i thotë një njeri tjetrit: Nderoji nxënësit e dijes.

Ky i thotë: E nderoj Muhamedin, e ai është prej nxënësve të dijes.

Kjo nuk do të thotë se ky nuk i nderon edhe nxënësit tjerë.

Dijetarët e Usulit e kanë përmendur këtë rregull e poashtu edhe Shejh Shenkiti

(rahimehullah) e ka përmendur në librin Edvaul Bejan.

Mirëpo nëse i thotë nderoji nxënësit, e pastaj i thotë: Mos i ndero ata që flejnë gjatë

mësimit, në këtë ka përcaktim.

Për shkak se e përmendi një gjë e cila dallon me të përgjithshmen.

Pastaj, për këtë çështje ka argument të veçantë, të cilin e transmeton Imam Ahmedi në

Musnedin e tij, për senedin e të cilit autori i librit “el-Fet’hur Rabbani” ka thënë: është

sened hasen[2], poashtu disa recenzent të librit Zadul Mead[3] kanë thënë: Senedi është

sahih, “se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u ulte në mes dy sexhdeve,

i bënte grusht gishtat e tij dhe e lëvizte gishtin tregues”.

A i cili thotë se nuk duhet ta lëvizë, i themi: e çka duhet të bëjë me dorën e djathtë? Nëse

thua se e shtrinë mbi kofshë ne të kërkojmë argument për këtë.

E nuk ka asnjë transmetim se ai e shtrinte dorën e djathtë mbi kofshën e tij.

__________________

[1] Muslimi në kapitullin: Xhamitë; kreu: Mënyra e uljes në namaz 1/408. hadithi nr. 114,115

dhe 580.

[2] El-Fet’hur Rabbani 3/147

[3] Zadul Mead 1/231


Po ta shtrinte do të na e sqaronin këtë shokët e tij ashtu si na e kanë sqaruar se e

shtrinte dorën e majtë mbi kofshën e majtë.

Pra, u bënë tre argumente.

P-253: Ç’është dispozita për uljen e pushim it?[2]

Përgjigje: Dijetarët për uljen e pushimit i kanë tre mendime:

Mendimi i parë: është e pëlqyeshme në përgjithësi.

Mendimi i dytë: Nuk është e pëlqyeshme në përgjithësi.

Mendimi i tretë: Detajizim, atij që i vie rëndë të ngritet menjëherë le të ulet e kujt nuk i

vie rëndë mos të ulet.

Autori i librit “el-Mugni” (v.1; fq.529; botimi i Darul Menar) thotë: “Ky mendim është

pajtim mes transmetimeve dhe mesatari mes dy mendimeve tjera”, dhe ka

përmend në faqen tjetër se Aliju (radijAllahu anhu) ka thënë: “Sunnet është që në

namazet farz kur të ngritet njeriu nga dy rekatet e para, të mos mbështetet me

duar në tokë, përveç nëse është plak dhe nuk mundet”, kjo është transmetuar nga

Ethremi[3], pastaj thotë: “...dhe hadithi i Malikut (d.m.th. ibën Huvejrithi): se

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ngriti kokën nga sexhdeja e dytë, u

drejtua ulur e pastaj u mbështet në tokë”.[3]

Kjo ka mundësi të jetë atëherë kur i ka ardhur rëndë Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) të ngritet për shkak të dobësisë dhe pleqësisë.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Unë jam dobësuar, andaj mos

më tejkaloni për në ruku e sexhde”. Këtu mbaron fjala e autorit të “el-Mugni-së”.

Në kohën e fundit e përkrahi mendimin e fundit, për shkak se Malik ibën Huvejrithi

është takuar me Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) në kohën kur ishte duke u

pregatitur për në betejën e Tebukut[4], e Resulull-llahu(salAllahu alejhi ue selem) në

këtë kohë ishte mplakur dhe dobësuar.

Në sahihun e Muslimit fq.506 nga recenzimi i Muhammed Fuad AbdulBaki transmetohet

nga Ajsheja (radijAllahu anha) se ka thënë: “Kur u dobësua Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) dhe u rëndua, të shumtën e namazeve i bënte ulur”.[5]

__________________

[1] Ulja e pushimit quhet ulja që bëhet pas dy sexhdeve të rekatit të parë dhe të tretit. (sh.p.)

[2] Transmeton Buhariu 2/136; dhe shih në “el-Mugni” 2/214.

[3] Buhariu [824]

[4] Shih Fet’hul bari 2/131.

[5] Muslimi [732]


Poashtu Abdullah ibën Shekiku e ka pyetur: A është falur Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) duke qenë ulur? Ajsheja tha: “Po, pasiqë e mplakën njerëzit”.[1]

Poashtu Hafsa (radijAllahu anha) ka thënë: “Asnjëherë se kam pare Resulull-llahun

(salAllahu alejhi ue selem) duke u falur ulur, përveçse një vit para vdekjes,

atëherë filloi të falet ulur”[2]. e në një transmetim: “...një vit apo dy vite...”. të githa

këto transmetime janë në Sahihul Muslim, këtë e ndihmon edhe ajo se në hadithin e

Malik ibën Huvejrithit u përmend mbështetja në tokë, e mbështetja në diçka është për

nevojë.

Këtë ndoshta e ndihmon edhe hadithi i Abdullah ibën Buhajnete (radijAllahu anhu) në

Buhari dhe në tjerë: “Se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e fali drekën me

ata, dhe u ngrit në dy rekatet e nuk u ulë”.[3]

Fjala “..e nuk u ulë..” është e përgjithshme, nuk është përjashtuar ulja e pushimit.

Mund të thuhet edhe ajo se ulja e mohuar në këtë hadith është ulja e teshehhudit e jo

ulja në përgjithësi, All-llahu e din më së miri.

P-254: Çka është dispozita për lëvizjen e gishtit tregues gjatë teshehhudit prej në fillimë

deri në mbarim ?

Përgjigje: Lëvizja e gishtit tregues bëhet gjatë lutjes e jo gjatë tërë teshehhudit, andaj

kur të lutet e lëviz, siç është treguar në disa hadithe.. “e lëvizte dhe u lutte..”.[4]

Bën kështu ngase lutësi e lutë All-llahun (subhanehu ue teala) e All-llahu i Lartësuar

është mbi qiej, Ai ka thënë: “A u garantuat ju prej Atij që është në qiell, që të mos ju

fundosë në tokë, kur ta shihni se si dridhet ajo. A u garantuat ju prej Atij që është

në qiell, që të mos lëshojë kundër jush vorbull uragani të egër. E pra, do ta kuptoni

sa ka qenë (i tmerrshëm) Këshillimi Im !”. [el-Mulk: 16-17].

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “A nuk po me besoni, duke qenë

unë besniku i atij që është mbi qiej”.[5]

Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) është lartë, mbi çdo gjë, e ti kur e lute All-llahun,

drejtohesh kah qielli.

Poashtu është vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se kur ligjeroi në

haxhin lamtumirës, iu tha: “A e kumtova të vërtetën?” Thanë: Po; atëherë ai ngriti

_________________

[1] Ibid [732]

[2] Muslimi [733]

[3] Buhariu [829]

[4] el-Fet’hur rabbani 3/147 dhe ka thënë: senedi është i mirë.



gishtin kah qielli dhe bënte me të kah njerëzit duke thënë: “O Zot dëshmo, O Zot

dëshmo, O Zot dëshmo, tri herë”.[1]

Kjo është argument se All-llahu është mbi çdo gjë, dhe kjo është e qartë dhe e ditur me

natyrshmëri, logjikë, dëgjim dhe njëzëshmëri.

Duke u nisur nga kjo themi se çdoherë kur bën dua, e lëviz gishtin tregues duke bërë me

të kah qielli, e nëse nuk je duke bërë dua, atëherë mos e lëviz.

Tani, të shohim lutjet që gjinden në teshehhud: “Esselamu alejke ejjuhen nebijju ue

rahmetull-llahi ue berekatuhu, esselamu alejna ue ala ibadil-lahi salihin – O i

dërguar, mbi ty qoftë paqa, mëshira e bekimi, poashtu paqa qoftë mbi neve dhe

mbi robët e mirë të All-llahut”;

“All-llahumme sal-li ala Muhammed ue ala ali Muhammed, All-llahumme barik ala

Muhammed ue ala ali Muhammed – O All-llah, jepi paqë Muhammedit dhe familjes

së Muhammedit, o All-llah, jepi bekim Muhammedit dhe familjes së Muhammedit”;

“Eudhu bil-lahi min adhabi xhehennem, ue min adhabil kabër, ue min fitnetil

mehja uel memat ue min fitnetil mesihid dexhxhal – Kërkoj mbrojtje nga All-llahu

prej dënimit të xhehenemit, prej dënimit në varr, prej sprovave të jetës e vdekjes

dhe prej sprovave të dexhallit”.

Këto janë rastet ku njeriu e lëviz gishtin drejt qiellit, e nëse thotë edhe tjera lutje përsëri

e ngrit gishtin, sepse rregulli është se e lëviz në çdo lutje.

P-255: Në teshehhudin e parë a lexohet vetëm teshehhudi apo edhe salavatet?

Përgjigje: Në teshehhudin e parë në namazet me tre dhe katër rekate, lexohet vetëm

kjo: “Et-tehijjatu lil-lahi ues salavatu uet tajjibat, esselamu alejke ejjuhen nebijju

ue rahmetull-llahi ue berekatuhu, esselamu alejna ue ala ibadil- lahis salihin.

Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah ue eshhedu enne Muhammeden abduhu ue

resuluhu”.[2]

Kjo është më e mira, e nëse e shton edhe këtë: “All-llahumme sal-li ala Muhammed ue

ali Muhammed kema sal-lejte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke hamidun

mexhid. All-llahumme barik ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema barekte

ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke hamidun mexhid”[3]nuk prishë gjë.

Disa dijetarë kanë thënë se është e pëlqyeshme kjo shtesa, por më e vërteta sipas

mendimit timështë të lexohet vetëme para, e nëse e shton edhe të dytën, s’prishë gjë,

____________________

[1] Muslimi [1218]


[3] Buhariu [3369, 3370] Muslimi [405]


sidomos kur imami e zgjatë teshehhudin, në këtë rast i lexon edhe salavatet që i

përmendëm.

P-256: Çfarë dispozite ka ulja teverruk[1] në namaz? Dhe a është e përgjithshme për

burrat dhe gratë? Na tregoni, All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Ulja teverruk në namaz është sunnet në teshehhudin e fundit.

Në çdo namaz i cili i ka dy teshehhude, sikurse namazi i akshamit, jacisë, drekës dhe

iqindisë.

Ndërsa kjo ulje nuk bëhet në atë namaz i cili ka vetëm nje teshehhud, në këtë rast ulet si

zakonisht (iftirash).

E sa i përekt çështjes a është për burra dhe gra, po, është për burrat dhe gratë.

Ngase në esencë është barazia mes burrit dhe gruas në dispozitat e sheriatit, përveç nëse

ka ndonjë argument që aludon në dallim mes tyre.

E për formën e namazit nuk ka ndonjë argument që aludon se ka dallim mes burrave dhe

grave, por janë të njëjtë.

P-257: Dhënia e selam it vetëm njëherë, vetëm në anën e djathtë a është në rregull? N a

tregoni, All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Disa dijetarë thonë se lejohet përfundimi i namazit vetëm me një selam, të

tjerët thonë se dy selamet janë të patjetërsueshme, e të tretët thonë se një selam mjafton

për në namazet vullnetare dhe jo në ato farz.

Më e sigurtë është që të jipet selam dy herë; ngase kjo është më së tepërmi që është

transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është më e sigurtë dhe më

sevap.

Mirëpo nëse ndodhë që imami të jep selam vetëm njeherë, e disa nga xhemati mendojnë

se duhet patjetër të jipet dy herë selam, atëherë le të jep ai xhemat selamedhe njëherë,

dhe kjo nuk prishë gjë.

E nëse imami jep selam dy herë e disa nga xhemati mendojnë se duhet vetëm njëherë,

atëherë le ta përcjellin imamin, d.m.th. le të japin selam sëbashku me imamin.

____________________

[1] Teverruk quhet ulja e posaçme në namaz e cila bëhet në këtë mënyrë: Gishtat këmbës së

djathtë i drejton kah Kibla e këmbën e m ajtë e futë ndër këmbën e djathtë, d.m .th. nuk ulesh

mbi këmbën e m ajtë. (sh.p.)


P-258: Për Imamin a është më mirë që te del menjëherë pas namazit apo të presë pak?

Përgjigje: Më mirë është që imami të rrin i drejtuar kah kibla aq sa të thotë tre herë

“Estagfirull-llah” dhe “All-llahumme entes selam ue minkes selam, tebarkete ja

dhel xhelali uel ikram”, e pastaj kthehet kah xhemati.[1]

E sa i përket qëndrimit të tij në vendin e tij themi: nëse me daljen e tij e shqetëson

xhematin për shkak të ngushtësisë, atëherë më mirë është të rrin në vendin e tij derisa të

lirohet vendi, përndryshe i lejohet të delë.

E xhemati, më mirë është të mos del para imamit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) ka thënë: “Mos më tejkaloni në dalje”.[2]

Mirëpo nëse imami vonohet shumë i drejtuar kah kibla, më tepër sesa është sunnet,

atëherë xhemati mund të del lirisht.

P-259: Çka mendoni për përshëndetjen dhe fjalën “All-llahu kabull” menjëherë pas

përfundim it të namazit? All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Nuk ka ndonjë esencë kjo përshëndetje e as fjala “All-llahu kabull”

menjëherë pas përfundimit të namamzit.

Nuk është transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e as nga shokët e tij

(radijAllahu anhum).


P-260: ka mendoni për përdorim in e tespihëve gjatë tesbihut? All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Përdorimi i tespihëve është i lejuar, mirëpo më mirë është që tesbihu të bëhet

me gishta, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Bëni tesbih me

gishta ngase ato do të flasin”.[3]

Bartja e tespihëve mund të bëhet sa për sy e faqe si dhe ai që bën tesbih me tespihë, në

të shumtën e rasteve nuk është i koncenturar dhe shikon djathtas- majtas.

Më mirë është të bëhen me gishta.

_________________

[1] Kjo qëndron në hadithin e Theubanit të cilin e transmeton Muslimi në kapitullin e Xhamive

[591].

[2] Muslimi [426] hadithi është kështu: “O njerëz, unë jam imami juaj, mos më tejkaloni për

në ruku, as sexhde, as kijame as në dalje”.

[3] Imam Ahmedi 6/370; Ebu Davudi [1501] dhe Tirmidhiu [3583]. Teksiti i hadithit: “Bëni

tesbih me majet gishtave, ngase ato do të pyeten dhe do të flasin”.


P-261: Cili është dhikri që duhet të thuhet pas përfundimit të namazit?

Përgjigje: All-llahu, (subhanehu ue teala), ka urdhëruar ta bëjmë këtë dhikër

(përmendje të All-llahut) në ajetin: “Kur të kryeni namazin përmendeni All-llahun,

kur jeni në këmbë, ulur apo të mbështetur”. [en-Nisa: 103].

Mënyrën e këtij dhikri e ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) andaj

menjëherë pas selamit thuaj: “Estagfirull-llah” tri herë, pastaj “All-llahumme Entes

selamu ue minkes selam, tebarekte ja dhel xhelali uel ikram”[1]; pastaj: “La ilahe

il-lall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li

shej’in kadir. All-llahumme la mania lima a’tajte ue la mu’tije lima mena’te ue la

jenfeu dhel xheddi minkel xheddu”;[2]

“La ilahe il-lall-llah ue la na’budu il-la ijahu, lehun ni’metu ue lehul fadël ue lehuth

thenaul hasen, la havle ue la kuvvete il-la bil-lah, la ilahe il-lall-llah ue la na’budu

il-la ijahu, muhlisine lehud din ue lev kerihel kafirun”[3],[4].

Pastaj i bën tesbih All-llahut në atë formë siç është transmetuar, sikurse të thuash:

Subhanall-llah, Elhamdu lil-lah, All-llahu ekber tridhjetë e tri herë[5], duke e

plotësuar të njëqindtën herë me fjalën: “La ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike leh,

lehul Mulk:u ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shej’in kadir”.[6]

Pa marrur parasysh a i thua këto përnjëherë, subhanalla, elhamdu lila, All-llahu-llahu

ekber tridhjetë e tri herë apo thua tridhejetë e tri herë subhanalla, tridhjetë e tri

herë elhamdu lila, tridhjetë e tri All-llahu ekber dhe e përfundon me: “La ilahe il-

lall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulk:u ue lehul hamdu ue huve ala kul-li

shej’in kadir”.

Poashtu lejohet që këto t’i thuash nga dhjetë herë, e jo tridhjetë e tri herë.

Pra thua: Subhanalla dhjetë herë, Elhamdu lila dhjetë herë dhe All-llahu ekber

dhjetë here herë. Ashtuqë bëhen tridhjetë, edhe kjo është sipas sunnetit.[7]

Një mënyrë tjetër poashtu është sipas sunnetit, ajo është që të thuash: Subhanalla,

elhamdu lila, la ilahe il-lall-llah All-llahu ekber, këto katër të thuhen njëzet e pesë

herë, ashtuqë bëhen njëqind.[8]

___________________

[1] Muslimi [595]

[2] Buhariu [844 dhe 6329]; Muslimi [593]

[3] Muslimi [594]

[4] Përkthimin e shumicës së këtyre dhikreve mund ta lexoni te libri “Mburoja e muslimanit”.

(sh.p.)


[6] Këtë shtesë e ka transmetuar Muslimi [597].

[7] Ebu Davudi [5065] Tirmidhiu [3410] Nesaiu [1347] dhe Ibën Maxhe [926]

[8] Tirmidhiu [3413] Nesaiu [1349 dhe 1350]


Cilëndo që e përdor nga këto janë të lejuara, ngase rregulli thotë: “Ibadetet që janë të

treguara në disa mënyra, është sunnet që të bëhet në të gjitha mënyrat, këtë

mënyrë njëherë, e tjetrën tjetër herë”.

Ashtuqë njeriu ta zbatojë sunnetin në të gjitha mënyrat.

Këto dhikre që i përmenda janë të përgjithshme për çdo namaz, sabah, drekë, iqindi,

aksham dhe jaci.

Ndërsa në aksham dhe sabah dallon ajo se dhikri: “La ilahe il-lall-llahu vahdehu la

sherike leh, lehul Mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shej’in kadir” thuhet

dhjetë herë, poashtu thuhet edhe “Rabbi exhirni minen nar – O Zot më liro nga

Zjarri” shtatë herë pas sabahut dhe akshamit.


P-262: Ç’është dispozita e ngritjes së duarve dhe duaja pas namazit?

Përgjigje: Nuk është e ligjësuar që njeriu pas përfundimit të namazit, t’i ngritë duart dhe

të fillon të bën dua.

Nëse dëshiron të bëjë dua, le ta dijë se duaja në namaz është më me vlerë sesa jashtë

namazit, mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka treguar këtë në

hadithin e Ibën Mes’udit (radijAllahu anhu) kur tregonte për teshehhudin, tha: “E pastaj

le të lutet ç’të dojë”.[1]

E atë që bëjnë disa nga njerëzit e thjeshtë, çdoherë kur falin ndonjë nafile (sunet), i

ngritin duart, saqë për disa mund të themi se nuk ka bërë dua.

Ngase e sheh se ka thirrur ikameti për namaz, e ai ende është në teshehhud, e pas

teshehhudit i ngrit duart –si duket All-llahu A’ thjeshtë vetëm i ngrit- e pastaj e fërkon

fytyrën.

Të tërë këtë e bëjnë duke menduar se kjo është prej sheriatit, e kjo nuk është ashtu.

Dhënia rëndësi kësaj deri në këtë shkallë konsiderohet prej bidateve.

P-263: Në disa shtete, pas namazeve farz lexojnë Fatihanë, dhikrin e namazit dhe ajetul

Kursinë me xhemat dhe përnjëherë, a lejohet kjo?

Përgjigje: Leximi i Fatihasë, ajetul Kursisë dhe dhikrit të namazit me xhemat dhe me kor

është prej bidateve.

Ajo që dihet nga Resulull-llahu, (salAllahu alejhi ue selem), dhe nga shokët e tij është se

___________________

[1] Buhariu [800]


ata pas namazit kanë bërë dhikrin me zë, por secili prej tyre e ka bërë vetëme jo me

xhemat.

Pra, ngritja e zërit gjatë dhikrit të namazit është sunnet, siç është vërtetuar në Sahihun e

Buhariut nga Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) i cili ka thënë: “Ngritja e zërit gjatë

dhikrit që bëhet pas farzeve u bënte në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi

ue selem)”.[1]

E sa i përket leximit të Fatihasë pas namazit, pa marrë parasysh se me zë apo pa zë, nuk

dij rreth kësaj se ka ndonjë hadith nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Hadithe ka vetëm për leximin e ajetul Kursisë, Kulhuvall-llahu ehad-it, Kul eudhu

birabbil felek-it dhe Kul eudhu birabbin nas-it.[2]

P-264: Nëse njeriu ka nevojë fiziologjike, mirëpo ka frikë se do t’i ikë namazi me xhemat,

a le të falet duke e mbajtur nevojën për të arritur xhematin apo le të kryejë nevojën edhe

nëse i ikë namazi me xhemat?

Përgjigje: E kryen nevojën dhe merr abdest edhe nëse i ikë namazi me xhemat.

Ngase kjo është arsye, dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka

namaz kur është i servuar ushqimi dhe as kur e mundojnë njeriun dy të

këqijat”.[3]

P-265: A lejohet mbyllja e syve gjatë namazit?

Përgjigje: Mbyllja e syve gjatë namazit është mekruh (e urrejtur).

Ajo është në kundërshtim me atë që bënte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

përveç nëse është me arsye, sikurse të ndodhë që të ketë përpara ndonjë zbukurim në

mur apo shtrojë, apo të ketë dritë të fortë e cila i pengon në sy.

Me rëndësi pra, nëse mbyllja e syve bëhet për ndonjë arsye, atëherë nuk prishë gjë,

përndryshe është mekruh.

Kush dëshiron të dijë më tepër rreth kësaj le të lexojë në librin Zadul Mead të Ibën

___________________


[2] Në këtë aludon ajo që tregon Ebu Um amete el-Hazrexhiu se Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) ka thënë: “Kush e lexon ajetul Kursinë pas çdo namazi farz, atë nuk e pengon

asgjë nga hyrja në xhennet asgjë pos vdekjes”. E transmeton Nesaiu në “Amelul jeum i uel

lejleh” fq.185; dhe hadithi: “I ka lexuar muavvidhatet (Kul eudh-at) pas çdo namazi”.

Transmeton Imam Ahmedi 4/115.

[3] Muslimi [560]


Kajjimit (rahimehullah).

P-266: Kërcitja e gishtave gjatë namazit me harresë a e prishë namazin?

Përgjigje: Kërcitja e gishtave nuk e prishë namazin, porse kjo vepër konsiderohet

abuzim.

Nëse diç e tillë ndodhë në namaz me xhemat, atëherë do t’i pengonte atij që e dëgjon

kërcitjen e gishtave, e kjo është më e dëmshme në krahasim nëse do të ishte vetëm.

Me këtë rast dëshiroj të tregoj se lëvizjet gjatë namazit janë pesë lloj: lëvizje të obliguara,

të pëlqyera, të urrejtura, të ndaluara dhe të lejuara.

Lëvizjet e obliguara: Janë ato me të cilat lidhet ngushtë veprimi i ndonjë vaxhibi të

namazit, sikurse të ngritet njeriu, fillon namazin e pastaj i kujtohet se mbi kapelën e tij

ka ndytësirë, në këtë rast e ka obligim që ta largon atë kapelë.

Kjo lëvizje është e obliguar.

Argument[1] për këtë është rasti kur Xhibrili i erdhi Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) gjatë namazit dhe e lajmëroi se në sandalet e tij kishte ndytësi, e Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) i hoqi duke qenë në namaz dhe vazhdoi namazin.

Kjo lëvizje është e obliguar, kjo përcaktohet ashtuqë kjo lëvizje të lidhet ngushtë me

veprimin e ndonjë vaxhibi të namazit apo lënie të ndonjë harami.

Lëvizjet e pëlqyera: Janë ato që lidhen ngushtë me plotësimin e namazit, sikurse afrimi

në saf.

Nëse bëhet ndonjë zbrazëtirë mes tij dhe shokut të tij, sunnet është që ky të afrohet për

të mbushur zbrazëtinë. Kjo vepër është e pëlqyer.

Lëvizjet e urrejtura: Janë ato lëvizje të panevojshme dhe nuk kanë të bëjnë me

plotësimin e namazit.

Lëvizjet e ndaluara: Janë lëvizjet e shumta dhe të njëpasnjëshme, sikurse të rrin në

kijam dhe lëviz kot, në ruku lëviz kot, në sexhde lëviz kot, kur është ulur lëviz kot dhe

kështu derisa kuptohet se ai nuk është në namaz.

Këto lëvizje janë të ndaluara ngase e prishin namazin.

Ndërsa lëvizjet e lejuara: Janë të gjitha përveç këtyre që i përmendëm, sikurse t’i pengojë

ndonjë e kruar dhe e kruan, i bie shamia mbi sy dhe ky e largon, këto janë lëvizje të

lejuara.

____________________

[1] Ebu Davudi [650] e Ibën Huzejme ka thënë se hadithi është i vërtetë [786] dhe Ibën Hibbani

[2185]


Apo ndodhë që dikush të kërkon për të hyrë e ky i jep shenjë duke e ngritur dorën, edhe

kjo lejohet.

P-267: Ç’është dispozita për sutren? Dhe sa duhet të jetë e madhe ajo?

Përgjigje: Sutreja është sunnet i fortë përpos për xhematin, për xhematin nuk është

sunnet sutreja ngase mjafton për të sutreja e imamit.

Për madhësinë e saj është pyetur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe ka thënë:

“Sa një fund shale”.[1]

Por ky është maksimumi, mundet të jetë edhe më e vogël, në hadith është treguar: “Kur

të faleni, vëndoni përpara qoftë edhe ndonjë shigjetë”.[2]

Poashtu në një hadith të cilin e transmeton Ebu Davudi me sened të mirë, thuhet: “E

kush nuk gjen diç, atëherë le të bëjë një vijë”.[3]

Hafidh Ibën Haxheri (rahimehullah) në librin “Bulugul Meram” ka thënë[4]: Nuk ia ka

qëlluar ai që ka thën se hadithi është muttarib[5], hadithi nuk ka ndonjë dobësi për ta

refuzuar.

Themi: minimumi i sutres është një vijë e maksimumi sa fundi i shalës.

P-268: A lejohet t’i kalohet para atij që është duke u falur në xhaminë e Ka’bes, pa m

arrë parasysh se a është duke falur farz apo nafile, është Imam apo xhemat?

Përgjigje: Kalimi para xhematit nuk prishë punë, as në xhaminë e Ka’bes e as në tjerat,

ngase Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) erdhi njëherë te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) e ai ishte në Mina, dhe ishte imame nuk kishte përpara murë, kaloi para safit dhe

ishte i hypur mbi gomar, askush asgjë nuk i tha.[6]

E nëse njeriu është imam apo është duke u falur vetëm, në këtë rast nuk lejohet t’i kalosh

përpara, as në xhaminë e Ka’besë e as në tjerat, ngase argumentet janë të përgjithshme.

Nuk ka argument që e veçanton Mekken apo xhaminë e Ka’bes se kalimi para falësit në

ato dyja nuk prishë gjë.

____________________

[1] Muslimi [499]

[2] Ibën Huzejme [811] dhe Ahmedi 3/404 [15340]

[3] Ibën Huzejme [811] ebu Davudi në kapitullin e namazit/ kreu: ka duhet të merr falësi për

sutre dhe Ibën Maxhe [943] poashtu shih Sahih Ibën Hibban 6/125 [2361] hadithi [689].

[4] Shih Subulus selam sherh bulugul meram 1/283 hadithi 8.

[5] Hadith m uttarib është ai hadith që është transmetuar në disa mënyra me zinxhirë të

barabartë dhe nuk mundet t’i japim përparësi njërit transmetim ndaj tjetrit. (sh.p.)



P-269: Ç’është dispozita e vëndim it të m jeteve ngrohëse para falësve gjatë faljes së

namazit, dhe a ka ndonjë ndalesë fetare për këtë? All-llahu ju shpërbleftë dhe i bëftë dobi

muslimanëve me juve dhe diturinë e juve.

Përgjigje: Nuk prishë asgjë vëndimi i mjeteve ngrohëse në xhami në drejtim të kibles,

dhe nuk dij se për këtë ka ndonjë ndalesë fetare.

P-270: A lejohet që njeriu gjatë lexim it në namaz, nëse përmendet xhenneti apo

xhehenem i, të kërkon nga All-llahu xhennetin apo të kërkon mbrojtje nga xhehennem i?

Dhe a ka dallim në këtë mes atij që falet me xhemat dhe atij që falet vetëm ?

Përgjigje: Po, lejohet kjo. Dhe nuk ka dallim në këtë mes imamit, xhematit apo atij që

falet vetëm.

Përveçse te xhemati është kusht që kjo të mos bëhet shkak që ky të mos dëgjon leximin e

imamit.

P-271: Kur bëhet sehvi sexhde [Sexhde:ja e harresës)?

Përgjigje: Gjërat që shkaktojnë sehvi sexhden kryesisht janë tre:

1. Shtimi,

2. Mangësimi dhe

3. Dyshimi.

Shtimi është: të shton njeriu ndonjë ruku, sexhde, kijam apo ulje.

Mangësim i është: të mangëson njeriu ndonjë pjesë përbërëse të namazit (rukën) apo

ndonjë vaxhib prej vaxhibeve të namazit.

Dyshimi është: të dyshon se a i ka falur tre apo katër rekate.

Sa i përket shtim it d.m .th. nëse njeriu shton në namaz ndonjë ruku, sexhde, kijam apo

ulje me qëllim , atëherë i prishet namazi.

Me këtë shtim ai e ka kryer namazin jo ashtu si e ka urdhëruar All-llahu dhe i Dërguari


Për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush vepron një punë që

nuk është në fenë tonë, ajo është e refuzuar”.[1]

E nëse shton diçka me harresë, namazi nuk i prishet, por duhet të bëjë sehvi sexhde pas

____________________

[1] Me këtë tekst është te Muslimi [1718] ndërsa te Buhariu [2697] është me këtë tekst: “Kush

shpikë diç në fenë tonë, ajo është e refuzuar”.


selamit.

Argument për këtë është hadithi i Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) kur Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) dha selam në rekatin e dytë në njërën prej dy namazeve, të

drekës apo të iqindisë, e kur ia përkujtuan gabimin, ai e plotësoi namazin me atë që e

kishte lënë, pastaj dha selam, pastaj bëri dy sexhde.[1]

Poashtu edhe hadithi i Ibën Mes’udit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ua kishte falur drekën pesë rekate, e kur u kthye kah njerëzit, e

pyetën, a u shtua namazi a? Tha: Pse? I thanë: Sepse i fale pesë rekate. Atëherë u

kthye kah kibla dhe i bëri dy sexhde.[2]

Sa i përket mangësimit, nëse personi mangëson ndonjë rukën prej rukneve të namazit,

me siguri:

-Ose do t’i kujtohet kjo para se të arrijë në ruknin e njëjtë të rekatit të dytë, në këtë rast

duhet të kthehet dhe ta plotëson ruknin që i ka ikur dhe të vazhdon namazin.

-Ose nuk do t’i kujtohet deri sa të arrijë në ruknin e njëjtë të rekatit të dytë, në këtë rast,

rekati i dytë është zëvendësim për rekatin në të cilin e ka lënë një rukën, ndërsa ky rekat

duhet të zëvendësohet me rekat të ri.

Në këto dy raste, sehvi sexhden e bën pas selamit.

P.sh. Dikush pas sexhdes së parë të rekatit të parë ngritet duke mos u ulur ndërmjet dy

sexhdeve dhe duke mos e bërë edhe sexhden e dytë. Kur fillon leximin i kujtohet se nuk

është ulur ndërmjet dy sexhdeve dhe nuk e ka bërë sexhden e dytë.

Në këtë rast kthehet dhe ulet ndërmjet dy sexhdeve dhe e bën sexhden e dytë, pastaj

ngritet dhe vazhdon namazin deri në fund, jep selame pastaj bën sehvi sexhden.

Shembull për atë i cili nuk i kujtohet deri sa të arrijë në ruknin e njëjtë të rekatit të dytë:

dikush ngritet pas sexhdes së parë të rekatit të parë duke mos e bërë sexhden e dytë dhe

duke mos u ulur mes tyre, mirëpo kjo nuk i është kujtuar, vetëmse kur është ulur

ndërmjet dy sexhdeve të rekatit të dytë.

Në këtë rast rekati i dytë konsiderohet rekat i parë, në fund e shton edhe një rekat, jep

selam dhe e bën sehvi sexhden.

E nëse e mangëson ndonjë vaxhib: d.m.th. len ndonjë vaxhib dhe kërcen në pjesën

vijuese të namazit.

Shembull: të harron thënien e fjalës: “Subhane rabbijel a’la” dhe nuk i kujtohet

vetëmse pasi të ngritet prej sexhdes, themi se ky ka lëshuar një vaxhib prej vaxhibeve të

____________________

[1] Buhariu [482] dhe në shumë vende tjera dhe Muslimi [573]

[2] Buhariu në disa vende [401] [404] [1227] etj; dhe Muslimi [572].


namazit me harresë.

Ky duhet të vazhdojë namazin ndërsa sehvi sexhden e bën para selamit.

Sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e harroi teshehhudin e parë, vazhdoi

namazin dhe nuk u kthye, ndërsa sehvi sexhden e bëri para selamit.[1]

E sa i përket dyshimit, ai është: kur të dyshohet për shtim apo mangësim.

Shembull: të dyshojë se a i ka falur tre apo katër rekate, kjo nuk shpëton nga dy gjendje:

-Ose të anon në njërën anë, kah shtimi apo mangësimi, e në këtë rast vepron varësisht se

në cilën gjë anon. E plotëson namazin dhe bën sehvi sexhde pas selamit.

-Ose nuk mund të anon në asnjërën anë, atëherë bazohet në të sigurtë, e ajo është ajo që

është më pak. E plotëson namazin dhe bën sehvi sexhde para selamit.

Shembull: Dikush është duke falur drekën, dhe fillon të dyshojë se a është në rekatin e

tretë apo në të katërtin, pastaj fillon të anon më tepër se është në të tretin. Në këtë rast

ai e plotëson atë që i ka mbetur, jep selame pastaj e bën sehvi sexhden.

Shembull për gjendjen kur nuk mund të anon në asnjërën anë: Dikush duke falur drekën,

fillon të dyshon se a është në rekatin e tretë apo në të katërtin, dhe nuk mund të

konkludon se është në të tretin apo në të katërtin. Në këtë rast ai bazohet në të sigurtë, e

ajo është ajo që është më pak, d.m.th. është në të tretin, ashtuqë vazhdon namazin duke e

falur edhe rekatin e katërt dhe e bën sehvi sexhden para selamit.

Me këtë u bë e qartë se sehvi sexhdeja bëhet para selamit atëherë kur të lëshon ndonjë

vaxhib prej vaxhibeve apo kur të dyshon në numrin e rekateve dhe nuk mund të

konkludon se në cilin rekat është.

E pas selamit bëhet atëherë kur të shton diç në namaz apo dyshon mirëpo anon në

njërën prej dyjave.

P-272: Kur unë nuk e arrij rekatin e parë, mirëpo Imam i e falë një rekat më tepër me

harresë dhe unë këtë rekat që e shtoi e llogaris për vete, a e kam namazin në rregull? Si

dhe, ç’është dispozita nëse unë nuk e llogaris atë rekat, por e shtoj edhe një rekat tjetër?

Përgjigje: Mendimi i vërtetë është se namazin e ke në rregull, ngase e ke falur të plotë.

Shtimi i imamit është për të dhe ai është i arsyetuar për këtë për shkak të harresës.

E ti, nëse ngritesh dhe e fal edhe një rekat pas, ti në këtë rast ke shtuar një rekat pa

arsye, e kjo e prishë namazin.

____________________




P-273: Dikush duke u falur natën, e dihet se namazi i natës është dy nga dy, ky ngritet në

rekatin e tretë me harresë, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Kthehet, e nëse nuk kthehet i prishet namazi. Sepse në këtë rast ai me

qëllimështë duke shtuar namazin.

Për këtë edhe Imam Ahmedi ka theksuar se ai i cili në namazin e natës ngritet për në

rekatin e tretë, është njësoj sikurse të ngritet në rekatin e tretë në namazin e sabahut,

d.m.th. nëse nuk kthehet i prishet namazi.

Përjashtim ka namazi i vitrit, ngase namazin e vitrit lejohet ta falim më tepër se dy

rekate. Nëse e fal vitrin me tre rekate lejohet.

Pra, nëse dikush fillon faljen e namazit të vitrit me qëllim që të falë dy rekate, pastaj të

jep selame pastaj të falë rekatin e tretë, mirëpo harron dhe ngritet në rekatin e tretë pa

dhënë selam për dy të parat, i themi: Plotësoje rekatin e tretë ngase vitri lejohet të falet

më shumë se dy rekate.

P-274: Një njeri harron të ulet në teshehhudin e parë, por para se të fillon leximin, i

kujtohet, a duhet të kthehet? Dhe sehvi sexhden në këtë rast a duhet ta bëjë para apo pas

selam it?

Përgjigje: Në këtë rast nuk kthehet; ngase është ndarë prej teshehhudit plotësisht

pasiqë ka arritur në ruknin vijues, është mekruh të kthehet.

Mirëpo nëse kthehet nuk i prishet namazi, ngase nuk ka vepruar diç të ndaluar, mirëpo

duhet të bëjë sehvi sexhde, para selamit.

Disa dijetarë kanë thënë se e ka obligim të vazhdojë namazin dhe të mos kthehet, dhe

duhet të bëjë sehvi sexhde. Ngase ka lëshuar një vaxhib, e kjo bëhet para selamit.

P-275: Ç’është dispozita për namazin e vitrit, dhe a është namaz i veçantë vetëm për në

Ramazan?

Përgjigje: Namazi i vitrit është sunnet i fortë në Ramazan dhe jashtë tij, saqë Imam

Ahmedi dhe të tjerë thonë: “Kush e lë namazin e vitrit, ai është njeri i keq, dhe nuk

bën ti pranohet dëshmia”.

Është sunnet i fortë, dhe nuk bën që muslimani ta lë atë, as në Ramazan e as jashtë tij.

Namazi i vitrit do të thotë përfundimi i namazit të natës me një rekat e nuk është ashtu

siç e kanë kuptuar disa njerëz, se vitri është kunuti (lutja) i cili bëhet në të.


Kunuti është diçka e vitri është diç tjetër, vitri është përfundim i namazit të natës me një

rekat apo me tre rekate pa i ndarë.

Sidoqoftë, namazi i vitrit është sunnet i fortë në Ramazan dhe jashtë tij, dhe nuk është

mirë që muslimani ta lë atë.

P-276: Kërkojmë nga shkëlqesia e juaj që të na sqaroni se si është sunneti në lutjen e

kunutit, dhe a ka lutje të posaçme? Poashtu a lejohet të zgjatet gjatë namazit të vitrit?

Përgjigje: Prej lutjeve të kunutit është ajo që Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia

mësoi Hasanit djalit të Alijut (radijAllahu anhu): “All-llahumme ihdini fimen hedejte

ue afini fimen afejte...”[1] e kështu deri në fund të lutjes që është e njohur.[2]

Imami duhet të thotë: “All-llahumme ihdina (O Zot na udhëzo)...” me përemrin vetor

në shumës. Ngase ai lutet për vete dhe për ata që i ka mbrapa,

Poashtu nëse thotë ndonjë lutje tjetër, s’prishë gjë.

Mirëpo nuk duhet ta zgjatë lutjen deri në atë shkallë saqë t’i rëndojë xhematin apo t’i

mërzitë.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u hidhërua njëherë ndaj Muadhit

(radijAllahu anhu) kur ua zgjati namazin xhematit, i tha: “A mos je shejtan o

Muadh”.[3]

P-277: A është prej sunnetit ngritja e duarve gjatë duasë së kunutit, me argument?

Përgjigje: Po, prej sunnetit është që njeriu t’i ngritë duart gjatë duasë së kunutit.

Kjo është transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ka bërë kunut

në namazet farz kur ndodhte ndonjë fatkeqësi.

Poashtu është vërtetuar nga Udhëheqësi i besimtarëve Omer ibën Hattabi (radijAllahu

anhu) se i ka ngritur duart gjatë kunutit të vitrit, e ai është njëri prej Halifëve të drejtë, të

cilët jemi të urdhëruar t’i pasojmë.

Ngritja e duarve gjatë kunutit të vitrit është sunet, pa marrë parasysh a është imam,

xhemat apo falet vetëm, çdoherë që të bësh kunut ngriti duart.

____________________

[1] Tirmidhiu [464]

[2] Këtë lutje mund ta gjeni të plotë dhe me përkthim te libri “Mburoja e Muslimanit”.

[3] Buhariu [705]. Iu drejtua në këtë mënyrë ngase kjo mund të shkaktojë që dikush të largohet

nga rruga e drejtë, e ai që ndihmon që të largohet dikush nga ajo rrugë, ai luan rol të shejtanit.

(sh.p.)


P-278: A lejohet kunuti në namazet farz? Dhe ç’është dispozita kur muslimanëve iu

ndodhë ndonjë fatkeqësi?

Përgjigje: Kunuti në namazet farz nuk është prej sunnetit dhe nuk është mirë të bëhet,

mirëpo nëse imami e bën, atëherë duhet ta pasosh, ngase ndarja është e keqe.

E nëse muslimanëve u ndodhë ndonjë fatkeqësi, atëherë lejohet të bëhet kunut në

namazet farz, për ta lutur All-llahun t’ua largojë atë fatkeqësi.

P-279: Ç’është dispozita për namazin e teravisë dhe sa rekate i ka?

Përgjigje: Namazi i teravisë është prej sunneteve që na i ka lënë Resulull-llahu


Në dy Sahihët nga Ajsheja (radijAllahu anha) transmeton se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) një natë u falë në xhami, dhe me të u falën edhe njerëzit, ditën e nesërme

u falë përsëri e njerëz kishte më tepër, pastaj u mblodhën edhe më shumë në natën e

tretë apo të katërt, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk doli për tu falur me

ta, në mëngjes u tha: “Mbrëmë pashë se jeni mbledhur, dhe nuk me ka ndalë asgjë

që të vijë të falem me ju përveçse frika se do t’ju obligohet ky namaz”. Kjo ndodhi

në Ramazan.[1]

E sa i përket numrit të rekateve të tij: themi se është njëmbëdhjetë rekate, duke u bazuar

në hadithin në dy sahihët nga Ajsheja (radijAllahu anha) të cilën e kanë pyetur se si ka

qenë namazi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) gjatë Ramazanit? Ajo ka thënë:

“As në Ramazan e as jashtë tij nuk shtonte më tepër se njëmbëdhjetë rekate”.[2]

Nëse i fal trembëdhjetë rekate, nuk prishë gjë, ngase Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) ka

thënë: “Namazi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ishte trembëdhjetë

rekate”, d.m.th. namazi i natës. [Transmeton Buhariu].[3]

Falja në njëmbëdhjetë rekate poashtu është e vërtetuar nga Omeri (radijAllahu anhu),

siç qëndron në el-Muvetta’ me sened prej senedeve më të vërteta.[4]

E nëse fal më shumë nuk prishë gjë, ngase kur Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem)

e pyetën për namazin e natës, tha: “Nga dy, nga dy”[5], dhe nuk e ka përkufizuar.

Nga selefi për këtë ka transmetime të ndryshme, si dhe çështja këtu është e gjërë.

Më e mira është që të mjaftohemi me atë që është transmetuar nga Resulull-llahu

___________________




[4] Imam Maliku në el-Muvetta’ [280]



(salAllahu alejhi ue selem) e ajo është njëmbëdhjetë rekate apo trembëdhjetë.

Ndërsa, nuk ka transmetim të vërtetë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo

ndonjëri prej halifëve i ka falur njëzet e tre rekate.

Bile është e vërtetuar nga Omeri (radijAllahu anhu) njëmbëdhjetë rekate, dhe i ka

urdhëruar Ubej ibën Ka’bin dhe Temimed-Darijun, radijall-llahu anhuma, që t’ua falin

njerëzve nga njëmbëdhjetë rekate.[1]

Kjo i ka hije Omerit (radijAllahu anhu) që të shkon udhës në të cilën ka shkuar Resulull-

llahu, (salAllahu alejhi ue selem).

E nuk dijmë se sahabët kanë falur më tepër se trembëdhjetë rekate, përkundrazi, kanë

falur më pak.

Parakaloi fjala e Ajshes (radijAllahu anha): “As në Ramazan e as jashtë tij nuk shtonte

më tepër se njëmbëdhjetë rekate”.

E ixhmai i sahabëve pa dyshim se është argument, ngase aty kanë qenë Halifët e drejtë,

për të cilët na ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) që t’i pasojmë dhe

se ata kanë qenë njerëzit më të mirë të këtij ummeti.

Mirëpo, dije se debati për numrin e rekateve të teravisë është prej gjërave në të cilat

lejohet hulumtimi, e nuk bën që kjo të jetë shkak për kundërshtime dhe përçarje mes

ummetit.

Sidomos duke e ditur se edhe disa nga selefi kanë pasur mendime të ndryshme për këtë,

dhe në këtë çështje nuk ka ndonjë argument që e ndalon hulumtimin, studimin në të.

Sa mirë i ka thënë njëri prej dijetarëve dikujt që e debatonte në një çëshjte ku lejohej

hulumtimi: “Ti, me kundërshtimin që ma bën, je në pajtim me mua, ngase secili

prej neve mendon se duhet të pasojë atë për të cilën mendon se është e vërtetë, në

gjërat ku lejohet studimi”.

E lusim All-llahun të na jep sukses, në atë të cilën Ai e don dhe është i kënaqur.

P-280: A lejohet duaja e hatmes së Kur'anit në namazin e natës në Ramazan?

Përgjigje: Nuk dij ndonjë sunnet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo nga

shokët e tij lidhur me duanë e hatmes së Kur'anit në namazin e natës në Ramazan.

Më së shumti që është transmetuar diç lidhur me këtë është se Enes ibën Maliku

(radijAllahu anhu) “kur e bënte hatme Kur'anin e mblidhte familjen e tij dhe bënte

dua”, e kjo nuk është në namaz.

___________________

[1] Imam Maliku në el-Muvetta’ [280]


Pastaj, kjo formë e duasë së hatmes, krahas asaj se nuk ka esencë në sunnet, i shtohet

edhe ajo se njerëzit për shkak të kësaj mblidhen më tepër në xhami, e sidomos gratë.

Ashtuqë ndodhë përzierje e madhe mes grave dhe burrave për të shkuar në xhami. Këtë

e din secili që e ka parë.

Mirëpo disa dijetarë kanë thënë se është e pëlqyer që duanë e hatmes ta bëjë në këtë

mënyrë.

Nëse imami këtë dua e bën në namaz të natës, në fund të natës dhe e thotë në vend të

kunutit të vitrit, atëherë nuk prishë gjë, ngase kunuti është i ligjësuar.

P-281: Nata e Kadrit a ndodhë çdo vit në natë të caktuar, apo ndodhë herë në një natë e

herë në tjetrën?

Përgjigje: S’ka dyshim se Nata e Kadrit është në muajin Ramazan, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Ne e kem i zbritur atë (Kur'anin) në natën e kadrit”.

Në ajet tjetër na ka sqaruar se Kur'anin e ka zbritur në muajin Ramazan, ka thënë:

“Muaji Ramazan, është muaj në të cilin zbriti Kur'ani”.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bënte itikaf në dhjetë ditët e para të muajit

Ramazan duke e kërkuar natën e kadrit, pastaj bëri itikaf në dhjetë ditët e mesme, e

pastaj e pa këtë natë në dhjetë ditët e fundit të Ramazanit.[1]

Pastaj shokët e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) panë në ëndërr se ajo është në

shtatë ditët e fundit të Ramazanit, andaj tha: “Vërejta se ëndrrat e juaja janë pajtuar

për shtatë ditët e fundit, kush e kërkon atë natë, le ta kërkon në shtatë ditët e

fundit”.[2]

Kjo është më e pakta që është thënë lidhur me kufizimin e kësaj nate në ndonjë kohë të

caktuar.

Nëse meditojmë rreth argumenteve që kanë ardhur lidhur me natën e kadrit e shohim se

ajo ndërron prej një nate në tjetrën dhe se ajo nuk është në natë të caktuar çdo vit.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kishte parë në ëndërr natën e kadrit, në

mëngjesin e të cilit bënte sexhde në baltë, e ajo natë ishte nata e njëzet e njëtë”.[3]

Ai ka thënë poashtu: “Kërkone natën e kadrit në dhjetë ditët e fundit të

Ramazanit”.[4]

____________________



[3] Ibid



Kjo aludon se ajo natë nuk përkufizohet në një natë të caktuar dhe kështu bëhet pajtimi

mes argumenteve.

Njeriu në çdo natë prej dhjetë netëve të fundit shpreson që të takojë atë natë, e sevapi i

kësaj nate është për secilin që e kaluar me iman (vepra të imanit) dhe shpresë për

shpërblim, pa marrur parasysh a e ka ditur kur ka qenë ajo natë apo jo.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e kalon natën e kadrit me

iman dhe shpresë, i falen të gjitha mëkatet që i ka bërë”[1], e nuk ka thënë se kush e

din se e ka takuar atë natë.

Pra, nuk është kusht që ta din se e ka qëlluar atë natë për të fituar sevapin e asaj nate,

por secili që dhjetë ditët e fundit i kalon me vepra të imanit dhe me shpresë në All-

llahun, ne jemi të bindur se ai e ka qëlluar natën e kadrit, qoftë në fillim të dhjetë ditëve,

në mes apo në fund.

All-llahu dhashtë sukses.

P-282: A lejohet që xhemati gjatë namazit të teravisë të mban në dorë mus’hafin duke u

arsyetuar se janë duke e përcjellur Imam in?

Përgjigje: Mbajtja e mus’hafit për këtë qëllimështë në kundërshtim me sunnetin, edhe

atë në disa aspekte:

Një: Këtij personi do t’i ikë vëndimi i dorës së djathtë mbi të majtën gjatë kijamit.

Dy: I patjetërsohet të bëjë shumë lëvizje të panevojshme, sikurse hapja e mus’hafit,

mbyllja, vënia e mus’hafit ndër sjetulla apo në xhep etj.

Tre: Me këto lëvizje në të vërtetë humbet koncentrimi.

Katër: Njëashtu do t’i ikë edhe shikimi në vendin e sexhdes, e shumica e dijetarëve

thonë se shikimi në vendin e sexhdes është sunnet.

Pesë: Vepruesi i kësaj ka mundësi të harron se gjindet në namaz, nëse zemrën nuk e ka

të përqëndruar në namaz.

Gjë që është e kundërt me atë i cili është i përulur, ka vënduar dorën e djathtë mbi të

majtën dhe ka përkulur kokën kah vendi i sexhdes.

Ky i dyti është shumë afër vetëdijes se është në namaz.

P-283: Disa Imama të xhamive mundohen që t’i zbusin zemrat e xhematit dhe të

ndikojnë në ta duke e ndryshuar tingëllimin e zërit ndonjëherë gjatë namazit të teravisë.

_________________



Disa njerëz i kam dëgjuar se e qortojnë këtë gjest. Ç’është mendim i juaj për këtë, All-

llahu ju ruajtë?

Përgjigje: Mendoj se nëse kjo vepër bëhet në suaza të sheriatit pa teprim, nuk është keq

dhe s’prishë gjë.

Mu për këtë Ebu Musa el-Esh’ariju (radijAllahu anhu) i tha Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem): “Po të kisha ditur se je duke më dëgjuar se si lexoj, do ta kisha

zbukuruar fortë”.[1]

Andaj, nëse dikush mundohet ta zbukuron zërin apo të lexon në atë mënyrë që t’i zbusë

zemrat nuk mendoj se prishë punë.

Mirëpo nëse teprohet deri në atë shkallë saqë nuk le fjalë të Kur'anit pa vepruar ashtu

sikur që u përmend, kjo mendoj se është e tepruar dhe nuk është mirë të bëhet. E dituria

është tek All-llahu (subhanehu ue teala).

P-284: Disa dijetarë thonë se sunetet e ditës, qofshin ato sunetet para farzit apo sunetet

e fundit, koha e tyre fillon me hyrjen e kohës së namazit dhe mbaron me mbarim in e

asaj kohe. E disa tjerë thonë se koha e suneteve para farzit është deri kur të falet farzi.

Ç’është mendim i më i vërtetë në këtë?

Përgjigje: Më e vërteta është se koha e suneteve të para është prej hyrjes së kohës të një

namazi e deri në faljen e farzit të asaj kohe.

Koha e suneteve të para të drekës fillon në momentin kur thirrë ezani i drekës e mbaron

me faljen e farzit të drekës.

Ndrësa koha e suneteve të fundit fillon pas faljes së farzit dhe mbaron me daljen e kohës.

Mirëpo, nëse dikujt i ikë koha e suneteve të para, pa mos e anashkaluar atë, ai mundet që

t’i falë edhe pas farzit, e nëse i vonon këto sunete pa ndonjë arsye, nuk i bëjnë dobi nëse i

fal pas farzit.

Ngase mendimi i vërtetë është se çdo ibadet e ka kohën e vet, nëse i ikë dikujt ajo kohë

pa arsye, kompenzimi (kazaja) nuk është në rregull dhe nuk pranohet.

P-285: A lejohet të falen sunetet e sabahut pas farzit, për atë që nuk ka patur mundësi t’i

falë para farzit? Nëse lejohet, a bie ndesh kjo me ndalesën për falje të namazit pas

sabahut?

Përgjigje: Kompenzimi i suneteve të sabahut pas farzit, nuk prishë gjë sipas mendimit të

vërtetë.

____________________

[1] Bejhekiu 10/231 dhe Ebu Ja’la 13/266 [7279]


Dhe kjo nuk bie ndesh me hadithin që ndalon të falet namaz pas namazit të sabahut,

ngase në hadith është për qëllim namazi nafile.

Mirëpo, po ta vonojë kompenzimin e tyre deri në kohën e Duhasë, me kusht që mos të

ketë frikë se do ta harrojë apo të zihet me diç tjetër, do të ishte më mirë.

P-286: Nëse dikush hyn në xhami para ezanit dhe e falë tehijjetul- mesxhidin, pastaj

thirrë ezani, tani a i lejohet të falë namaz nafile apo jo?

Përgjigje: Nëse është ezani i sabahut apo i drekës, pas ezanit ai duhet të ngritet dhe t’i

falë sunetet e sabahut apo sunetet e drekës.

Nëse është ezani i ndonjë namazi tjetër, atëherë është sunnet që të falë namaz nafile,

ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Mes çdo dy ezaneve ka

namaz”.[1]

P-287: Nëse kalon koha e suneteve, a mund të falen kaza?

Përgjigje: Po, nëse kalon koha e suneteve me harresë apo nga gjumi, atëherë

kompenzohen, ngase bën pjesë në hadithin e përgjithshëm të Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem): “Kë e zë gjumi për namaz apo e harron atë, le ta falë atëherë kur t’i

kujtohet”[2], dhe në hadithin e Ummi Selemes (radijAllahu anha) se Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) i kishin ikur dy sunetet e fundit të drekës, e i fali ato pas

iqindisë.[3]

E nëse i len me qëllim derisa të kalojë koha, në këtë rast nuk i fal kaza, ngase edhe

sunetet janë ibadete me kohë të caktuar, nëse lihen me qëllim derisa t’u del koha, nuk

pranohen.

P-288: A ka ndonjë argument për ndrrimin e vendit pas farzit për t’i falur sunetet?

Përgjigje: Po, qëndron në hadithin e Muaviut (radijAllahu anhu) kështu: “Na ka

urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) që mos ta ngjesim ndonjë

namaz me namaz tjetër, pa biseduar apo pa dalur”.[4]

Nga kjo, dijetarët kanë kuptuar se duhet të ketë ndonjë ndarje mes farzit dhe sunetit,

qoftë me bisedë apo me ndrrimin e vendit.

____________________

[1] Buhariu [627]; Muslimi [304]. [2] Buhariu në kapitullin: Kohët e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta falë kur t’i

bie ndërmend [597]; dhe Muslimi në kapitullin: Xhamitë; [316]


[4] Muslimi në kapitullin e Xhumasë [73]


P-289: Nëse kalon koha e sunetit të Duhasë, a kom penzohet apo jo?

Përgjigje: Nëse kalon koha e Duhasë kalon edhe suneti i saj.

Suneti i Duhasë është i lidhur ngushtë me këtë kohë.

Ndërsa sunetet e ditës, pasiqë janë vazhdimësi e farzeve, për këtë shkak edhe lejohet të

kompenzohen, e poashtu edhe vitri, ngase është vërtetuar në sunet se “Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) kur e zinte gjumi, apo ishte i sëmurë gjatë natës, i falte

ditën dymbëdhjetë rekate”.[1]

Pra, edhe vitri falet kaza.

P-290: A është i patjetërsueshëm abdesti për të bërë sexhde tilave[2]? ka duhet të

thuhet në këtë sexhde?

Përgjigje: Sexhde tilave është sexhdeja e ligjësuar kur të lexohet ndonjë ajet i sexhdes,

sexhdet në Kur'an janë të njohura.

Kur dëshiron ta bëjë këtë sexhde, thotë All-llahu Ekber, bie në sexhde dhe thotë:

“Subhane Rebbijel A’la”, “Subhnake All-llahumme Rabbena ue bi hamdike, All-

llahumme gfir li”, “All-llahumme leke sexhedtu, ue bike amentu, ue leke eslemtu,

sexhede uexhhi lil-ledhi halekahu, ue sau-uerehu, ue shekka sem’ahu ue basarehu

bihavlihi ue kuvvetihi”[3]. “All-llahumme ktub li biha exhren, ue hatti anni biha

vizren, ue xh’alha li indeke dhikren ue tekbeluha minni kema tekabbelteha min

abdike Davud.[4]

Pastaj ngritet prej sexhdes pa thënë gjë dhe pa dhënë selam, përveç nëse kjo sexhde

bëhet gjatë namazit.

Si p.sh. gjatë namazit të lexon ndonjë ajet prej ajeteve të sexhdes, ky e ka obligim të thotë

All-llahu Ekber duke shkuar në sexhde dhe poashtu duke u ngritur prej sexhdes.

Ata që na e kanë përshkruar namazin e Resulull-llahut kanë treguar se ai ka thënë All-

llahu Ekber në çdo ulje dhe ngritje[5], kjo e përfshin edhe sexhden e namazit edhe

sexhden tilave.

_____________________

[1] Muslimi në kapitullin e Namazit të udhëtarëve [139]

[2] Sexhde tilave quhet sexhdeja e cila bëhet pas lexim it të disa ajeteve të caktuara nga Kur'ani.

(sh.p.)

[3] Ebu Davudi në kapitullin e Namazit [1414]; Tirmidhiu në kapitullin e namazit [580] dhe ka

thënë se është sahih.

[4] Buhariu në kapitullin e ezanit [785] dhe Muslimi në kapitullin e namazit [392].

[5] Buhariu në kapitullin e Tehexhxhudit (namazi i natës) [1166].


Ndërsa ajo që bëjnë disa njerëz, të cilët thojnë tekbirin duke shkuar në sexhde dhe nuk e

thojnë duke u ngritur, nuk di të ketë ardhur në këtë mënyrë në sunnet apo në fjalët e

dijetarëve.

E sa i përket pyetjes: A është i patjetërsueshëm abdesti për të bërë sexhde tilave?

Në këtë çështje ka mospajtim mes dijetarëve. Disa prej tyre kanë thënë: është i

patjetërsueshëm abdesti.

E të tjerë kanë thënë se nuk është i patjetërsueshëm, Abdullah ibën Omeri (radijAllahu

anhu) bënte këtë sexhde pa abdest.

Ajo që mendoj se është më e sigurtë, është që mos ta bëjë këtë sexhde pa abdest.

P-291: Kur bëhet sexhdetu shukër (sexhde: për falënderim)? Në çfarë forme? Dhe a

është i patjetërsueshëm abdesti?

Përgjigje: Kjo sexhde bëhet kur largohet ndonjë e keqe, apo vjen ndonjë mirësi.

Dispozitat e kësaj janë të njëjta me dispozitat e sexhdes tilave jashtë namazit.

Disa dijetarë mendojnë se është patjetër abdesti dhe tekbiri, e të tjerë mendojnë se

mjafton vetëm tekbiri, e pastaj bie në sexhde dhe e lutë All-llahun pasiqë të thotë:

“Subhane Rabbijel A’la”.

P-292: Ç’është dispozita për namazin istihare (namazi i zgjedhjes)? Dhe a mund që

duaja e Istihares të thuhet pas ndonjë suneti apo tehijjetul mesxhid?

Përgjigje: Namazi istihare është sunet kur njeriu dëshiron të bëjë diçka dhe nuk mund

të vendos a ta veprojë atë apo jo.

Ndërsa atij që i qartësohet veprimi i një gjëje apo lënia e saj, në këtë rast nuk duhet të

falet Istihare, mu për këtë edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) të shumtën e

veprave që i bënte, i bënte pasiqë vendoste mirë dhe nuk falte namaz istihare.

Kur njeriu vendos të falë namaz, të jep zeqat, të largohet prej harameve apo diç tjetër

sikurse të hajë, të pijë apo të flejë, nuk është e lejuar të falë këtë namaz.

Poashtu nuk lejohet të thuhet duaja e istihares pas ndonjë suneti apo tehijetul mesxhidi,

nëse nuk e ka pasur këtë qëllim prej fillimit të namazit.

Ngase hadithi është i qartë, ku kërkon faljen e dy rekateve për të bërë duanë e Istihares,

e nëse nuk i falë ato me këtë qëllim, atëherë nuk e ka arritur të duhurën.


E nëse ka për qëllim istiharen para se ta falë sunetin apo tehijetul mesxhidin, e pastaj e

thotë duanë e Istihares, nga hadithi kuptojmë se lejohet në këtë mënyrë, hadithi thotë:

“Le t’i falë dy rekate jashtë farzit”.[1]

Pra, nuk ka përjashtuar hadithi asnjë namaz tjetër pos farzit.

Por poashtu, mund të mos lejohet, ngase pjesa e parë e hadithit thotë: “Kur të dëshiron

diç, le t’i falë...”, e kjo aludon se këto dy rekate nuk kanë të bëjnë me asgjë tjetër përveç

Istihares.

Më e udhës sipas meje është që t’i falë dy rekate të veçanta, ngase kjo mundësi qëndron.

E sa i përket përcaktimit të farzit me përjashtim në hadith, mund të jetë qëllimi që le t’i

falë dy rekate vullnetare. uAll-llahu a’lem.

P-293: Ç’është namazi i tesbihut?

Përgjigje: Namazi i tesbihut nuk është i vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem).

Imam Ahmedi (rahimehullah) për hadithin e këtij namazi ka thënë: Nuk është i vërtetë.

Shejhul Islam Ibën Tejmiu (rahimehullah) ka thënë: “Kjo është gënjeshtër, ka

theksuar Ahmedi dhe shokët e tij se kjo është mekruh dhe nuk e ka pëlqyer atë

ndonjë imam, ndërsa Ebu H anifeja, Maliku dhe Shafiu nuk e kanë dëgjuar

tërësisht”.

Kjo është fjala e Shejhul Islamit (rahimehullah) dhe atë që përmendi është e vërtetë.

Sikur ky namaz të ishte vërtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) do të

ishte transmetuar në ummet me transmetim të padyshuar, për shkak të dobisë së madhe

që ka ajo dhe për shkak të dallimit që ka me namazet tjera.

Bile edhe për shkak të dallimit që ka me ibadetet tjera ngase nuk dijmë se ka ndonjë

ibadet, në të cilin njeriu mund të zgjedh kësisoj zgjedhje.

Ta veprojë çdo ditë, një herë në javë, një herë në muaj, një herë në vit apo njëherë në

jetë.

do gjë që dallon prej të ngjashmëve me të, njerëzit i kanë dhënë rëndësi transmetimit

të tij dhe është përhapur në mesin e tyre për shkak të dallimit që ka.

Pasiqë kjo s’ka ndodhur me këtë namaz, na bëhet e ditur se ky namaz nuk është prej

sheriatit, mu për këtë askush prej imamave nuk e ka pëlqyer.

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Lutjeve [6382]


P-294: Ç’është dispozita e dy rekateve natën e dhëndrisë, kur të hyhet te beshkëshortja?

Përgjigje: Dy rekatet pas hyrjes te bashkëshortja në natën e parë, i kanë falur disa nga

shokët e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).[1]

Ndërsa nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk dij diç të ngjashme.

Prej sunetit është që këtë natë të vëndon dorën në ballin e saj dhe të kërkon nga All-

llahu mirësinë e saj, mirësinë e cila vjen me të, të kërkojë mbrojtje nga All-llahu prej të

keqes së saj, dhe prej të keqes e cila vjen me të.[2]

Mirëpo nëse ka frikë se nga kjo gjë, ashtuqë të ndihet keq gruaja, atëherë mund që t’ia

vëndon dorën në ballin e saj, duke u shtirur se dëshiron t’i afrohet asaj më tepër, e pastaj

e thotë këtë lutje në vete, që mos ta dëgjojë ajo.

Sepse disa gra mund të mendojnë keq në këtë rast, dhe mund të thotë: “A unë jam e

keqe?”.

P-295: Cilat janë kohët e ndaluara për namaz? Poashtu, tehijjetul mesxhidi para aksham

it, a duhet të falet para apo pas ezanit, na jepni fetva, All-llahu ju shpërbleftë?

Përgjigje: Kohët e ndaluara:

Një: Prej namazit të sabahut e deri sa të ngritet dielli sa një shtizë, d.m.th. 15-20 min pas

lindjes së diellit:

Dy: Para zevalit (zenitit) afër 10 min, e zevali është para namazit të drekës afër 10 min.

Tre: Prej namazit të iqindisë derisa të perëndojë dielli.

Këto janë kohët e ndaluara për namaz.

Sa i përket tehijjetul mesxhid-it, ky namaz falet në çdo kohë, kurdo që hyn në xhami, mos

u ul pa i falur dy rekate, qoftë edhe në ndonjë prej kohëve të ndaluara.

Duhet të dihet se mendimi i vërtetë prej mendimeve të dijetarëve është se të gjitha

nafilet që kanë shkaqe të veçanta, për ato namaze nuk ka kohë të ndaluar, por falen edhe

në kohët e ndaluara.

Nëse hyn në xhami pas namazit të sabahut, fali dy rekate. Nëse hyn pak para zevalit, fali

dy rekate dhe kurdo që të hysh në xhami gjatë natës apo ditës, mos u ul pa i falur dy

rekate.

__________________

[1] Shih librin “el-Musannef” të Abdurrezakut [6/191], dhe Hejthemiu në “el- Mexhmeë”

[4/291].

[2] Ebu Davudi në kapitullin e Nikahut [2160].


P-296: Ç’është dispozita për namazin me xhemat?

Përgjigje: Dijetarët janë të një mendimi se namazi me xhemat është prej ibadeteve më

me vlerë, më të forta dhe më të mira.

All-llahu (subhanehu ue teala) e ka përmend këtë namaz në Kur'an dhe ka urdhëruar që

të falet edhe në raste frike.

Ka thënë (subhanehu ue teala): “Kur të jesh ti (Muhammed) bashkë me ta dhe ju falë

namazin, një grup prej tyre, duke i bartur armët, le të vijë e le të falet me ty (grupi

tjetër në roje), e kur të bien në sexhde (të kryejnë një rekat), këta le të qëndrojnë

m brapa jush (në roje) e le të vijë grupi tjetër, që nuk është falur, e të falet me ty

dhe le t'i bartin armët dhe të jenë në gjendje gatishmërie. Ata që nuk besojnë, e

dëshirojnë moskujdesin tuaj ndaj armëve e mjeteve që t'iu vërsulen njëherë me të

gjitha fuqitë. Nëse jeni të lodhur nga ndonjë shi ose jeni të sëm urë, nuk është

mëkat të mos i bartni armët, por mbani gadishmërinë tuaj. All-llahu ka përgaditë

dënim nënçm ues për jobesim arët”. [en-Nisa: 102].

E në sunetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ka shumë hadithe që aludojnë

se namazi me xhemat është vaxhib, sikurse hadithi: “Dua që të urdhëroj të thirrë

ikameti i namazit, pastaj të urdhëroj dikënd të del imam, e pastaj të dal me disa

burra që kanë grumbuj me drurë dhe të shkoj te njerëzit që nuk falen me xhemat

dhe t’ua djegi shtëpitë duke qenë ata brenda shtëpive”.[1]

Pastaj hadithi: “Kush e dëgjon ezanin dhe nuk përgjigjet, nuk ka namaz, përveç

nëse ka arsye”.[2]

Poashtu fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) që ia tha atij të verbërit, i cili

kërkoi lehtësim: “A e dëgjon ezanin?” tha: Po, tha: “Përgjigju”.[3]

Ibën Mes’udi (radijAllahu anhu) ka thënë: “Nuk ke mundur të shohish dikënd nga

shokët e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) të mungojë prej namazit me

xhemat, përveç munafikut i cili ishte i njohur si munafik apo ndonjë i sëmurë. E

ndodhte që dikënd (të sëmurë), ta sjellnin në xhami dhe e udhëzonin derisa u

rregullonte safi”.[4]

Poashtu edhe logjika e shëndoshë aludon në këtë.

Ngase ummeti Islamështë një ummet, e nuk arrihet bashkimi i vërtetë përveç nëse ata

mblidhen sëbashku për të kryer adhurimet.

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Ezanit [644] dhe Muslimi në kapitullin e xhamive [651].

[2] Ibën Maxhe në kapitullin e Xhamive [793].

[3] Muslimi në kapitullin e Xhamive [653]

[4] Ibid [654]


Adhurimi më me vlerë dhe më i madh, padyshim se është namazi, andaj është obligim që

ummeti të mblidhet sëbashku dhe ta kryen këtë ibadet.

Dijetarët pasiqë janë pajtuar se kjo është prej ibadeteve më me vlerë dhe më të mira,

ranë në kundërshtim se namazi me xhemat a është kusht për tu pranuar namazi? Apo,

pranohet mirëpo duke qenë mëkatar? Dhe kundërshtime tjera poashtu.

E vërteta: Namazi me xhemat është vaxhib i namazit e nuk është kusht i namazit.

Kush e lë namazin me xhemat është mëkatar, përveç nëse ka arsye të pranuar me

sheriat.

Argument se nuk është prej kushteve të namazit është se Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) e ka mbivlerësuar namazin me xhemat ndaj namazit në vetmi.[1]

Vetë mbivlerësimi i këtij namazi ndaj namazit në vetmi aludon se edhe namazi në vetmi

ka vlerë, pasiqë ka vlerë d.m.th. është i pranuar.

Sidoqoftë, për çdo musliman të mençur, të pjekur dhe mashkull, është obligim që të

prezentojë në namazin me xhemat, pa marrur parasysh a është udhëtar apo në vend të

vet.

P-297: Një grup njerëzish banojnë në një vend, a u lejohet këtyre të fallen me xhemat në

banesën e tyre apo duhet të dalin në xhami?

Përgjigje: Këta persona vaxhib e kanë të falen në xhami.

dokush që përreth ka xhami e ka vaxhib të falet në xhami, e nuk i lejohet askujt qofshin

edhe një grup që të falen në shtëpi duke e pasur xhaminë afër.

Nëse xhaminë e kanë larg dhe nuk e dëgjojnë ezanin, atëherë nuk ka pengesë që të falen

me xhemat në shtëpi.

Disa njerëz kanë bërë lehtësime në këtë çështje dhe bazohen në mendimin e disa

dijetarëve, rahimehumullah, se qëllimi i namazit me xhemat qenka që njerëzit të

grumbullohen për namaz, qoftë edhe jashtë xhamie, ashtuqë nëse një grup falet me

xhemat në shtëpi, me këtë e kanë kryer vaxhibin.

Por, e vërteta është se namaz me xhemat konsiderohet ai në xhami, duke u bazuar në

fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Dua që të urdhëroj të thirrë

ikameti i namazit, pastaj të urdhëroj dikënd të del imam, e pastaj të dal me disa

burra që kanë grumbuj me drurë dhe të shkoj te njerëzit që nuk falen me xhemat

dhe t’ua djegi shtëpitë duke qenë ata brenda shtëpive”.[2]

__________________

[1] Ibid [654]

[2] Buhariu në kapitullin e Ezanit [644] dhe Muslimi në kapitullin e e xhamive [651].


Edhepse, ndoshta ata njerëz janë falur nëpër vendet e veta.

Pra, ai grup e ka obligim që të falet me xhemat në xhami, përveç nëse janë larg xhamisë.

P-298: Kur punëtori dëgjon ezanin, a është më mirë të shpejtojë për namaz apo të pret

derisa t’i kryen edhe ca punë? Dhe a lejohet që ky person të falë nafile pas suneteve?

Përgjigje: Më e mira për të gjithë muslimanët është që kur ta dëgjojnë ezanin të

shpejtojnë për në namaz, sepse muezini thotë: “Hajjales salah- Ejani në namaz”, e

ngadalësimi për në namaz çon deri në ikjen e saj.

E sa i përket nafileve pas sunetit (për punëtorin) nuk lejohet, sepse kohën e tij e meriton

dikush tjetër, varësisht prej marrëveshjes së punësimit.

Ndërsa, sunetet, nuk prishë punë që të falen, sepse është e njohur se përgjegjësit këtë e

kanë parasysh. All-llahu dhashtë sukses.

P-299: Nëse ikë rekati i parë ose i dyti me xhemat, pastaj, gjatë plotësim it të namazit, a

duhet të lexojmë edhe sure pas Fatihasë, pasiqë rekati i parë dhe i dytë kanë edhe sure

pas Fatihasë. A po duhet të lexojmë vetëm Fatihanë?

Përgjigje: E vërteta është se njeriu kur ngritet pas selamit për t’i plotësuar rekatet e

ikura, kjo konsiderohet pjesa e fundit e namazit të tij.

Duke u bazuar në këtë, themi se ai duhet të lexon vetëm Fatihanë, nëse i ka ikur një apo

dy rekate në namazet që kanë nga katër rekate, apo i ka ikur një rekat i akshamit.

Ndërsa në namazin e sabahut, duhet të lexon edhe sure pas Fatihasë, sepse në të dy

rekatet lexohet edhe Fatihaja edhe sureja.

P-300: Nëse dikush hyn në xhami dhe e takon Imam in në teshehhudin e fundit, a t’i

bashkangjitet këtij xhemati apo të presë xhemat tjetër?

Përgjigje: Nëse njeriu hyn në xhami dhe takon imamin në teshehudin e fundit, në këtë

rast, nëse shpreson se do të vjen edhe dikush pas tij, le të mos bashkangjitet, e nëse nuk

shpreson se do të vijë dikush tjetër, atëherë le t’i bashkangjitet.

Ngase mendimi i vërtetë është namazi me xhemat nuk arrihet me më së paku se një

rekat, duke u bazuar në fjalën e përgjithshme të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem): “Kush e arrin një rekat të namazit, ka arritur namazin”.[1]

Poashtu duke krahasuar me namazin e xhumasë, i cili nuk arrihet me më pak se një

_____________________

[1] Muttefekun alejhi.


rekat.

E njëjta është edhe me namazin e xhemat, nëse e arrin imamin në teshehud, kjo d.m.th.

nuk e ka arritur xhematin.

Andaj duhet të pret që ta falë me xhemat tjetër nëse shpreson se do të ketë xhemat

tjetër.

Nëse nuk shpreson se do të vijë xhemat tjetër, atëherë më mirë është që t’i bashkangjitet

imamit sesa jo.

P-301: Nëse thirrë ikameti çka duhet të bëjë ai i cili ka filluar të falë sunete apo nafile?

Përgjigje: Nëse thirrë ikameti, e ti ke filluar të falish sunet apo nafile, disa dijetarë kanë

thënë: e ke obligim ta ndërpresish namazin menjëherë, edhe nëse je në teshehud.

Disa tjerë kanë thënë: Mos e ndërprit, përveç nëse ke drOse imami do të jep selam para

se të arrish tekbirin fillestar (tëndin).

Këto janë dy mendime të kundërta.

I pari: Nëse thirrë ikameti, ndërpreje namazin edhe nëse je në teshehud.

I dyti: Mos e ndërprit, përveç nëse nuk ka mbetur prej namazit të imamit, aq sa të

mjafton të marrish tekbirin fillestar, në këtë rast ndërpreje. D.m.th. vazhdo në namaz

dhe mos e ndërpre përveç nëse ke drOse imami do të jep selam para se të arrish tekbrin

fillestar në atë xhemat.

Këto janë dy mendime të kundërta, pra, sipas mendimit të dytë: vazhdo në namaz edhe

nëse të ikin të gjitha rekatet përderisa e arrin tekbirin fillestar para se të jep imami

selam.

Sipas meje, mendimi i mesëm për këtë është: nëse thirrë ikameti e ti je në rekatin e dytë,

atëherë plotësoje më shpejt, e nëse thirr ikameti e ti je në rekatin e parë, atëherë

ndrëpreje namazin, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e

arrin një rekat të namazit, ka arritur namazin”.[1]

Pasiqë e ke falur një rekat para se të thirrë ikameti d.m.th. e ka arritur një rekat para

qortimit dhe ndalimit.

Pasiqë e ke arritur një rekat para qortimit dhe ndalimit d.m.th. e ke arritur namazin,

ashtuqë i tëri namaz mbetet i lejuar, andaj të lejohet ta plotësosh, por shpejtë.

Sepse të arrish një pjesë të farzit është më mirë sesa të arrish një pjesë të nafiles.

_____________________



Ndërsa, kur je në rekatin e parë, ti nuk ke kohë që ta arrijsh namazin (nafilen)[1], ngase

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e arrin një rekat të namazit,

ka arritur namazin”[2], duke u bazuar në këtë pra, duhet ndërpresish namazin, sepse

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të thirrë ikameti, nuk ka

namaz tjetër pos farzit”.[3]

P-302: Një njeri hyn në namaz e Imam i vetëm se ka m baruar me lexim in e fatihasë, ky

fillon ta lexojë fatihanë, mirëpo para se ta kryejë lexim in, Imam i bie në ruku. Ky a duhet

të bie në ruku me Imam in apo duhet ta plotësojë lexim in e Fatihasë?

Përgjigje: Nëse hyn në namaz e imami bie në ruku, para se ta kryen ky person leximin e

fatihasë, atëherë shikojmë: nëse i ka mbetur vetëm një ajet apo dy, ashtuqë mundet t’i

kryejë dhe ta arrijë imamin në ruku, kjo është më mirë.

Mirëpo nëse i ka mbetur më shumë, saqë nuk mundet ta arrin imamin në ruku po ta

plotësonte leximin e Fatihasë, atëherë bie në ruku sëbashku me imamin edhepse nuk e

ka lexuar fatihanë komplet.

P-303: Nëse e arrijmë Imamin në sexhde, a t’i bashkangjitem i menjëherë apo të presim

derisa të ngritet prej sexhdes?

Përgjigje: Më sevap është që t’i bashkangjitet imamit në çfarëdo gjendje që e takon dhe

nuk duhet të pret, duke u bazuar në hadithin e përgjithshëm: “Atë që e arrini nga

namazi, faleni...”[4]

P-304: U pyet dijetari: Në namazet pa zë, kur xhemati e kryen leximin e Fatihasë dhe

sures, mirëpo Imami ende nuk ka rënë ruku, a duhe të heshtë apo çka?

Prgjigje: Nuk duhet të heshtë xhemati pasiqë të kryen leximin e Fatihasë dhe sures, nëse

imami ende nuk ka rënë në ruku.

Por, duhet të lexon derisa të bie imami në ruku, edhe në qoftë se bëhet fjalë për dy

rekatet pas teshehudit të parë, ashtuqë pas Fatihasë nëse ende imami është në këmbë,

ky duhet të lexojë edhe një sure.

Sepse në namaz nuk ka ndonjë heshtje të ligjësuar përveç heshtjes së xhematit gjatë

leximit të imamit me zë.

_____________________

[1] Sepse tani ka filluar koha e ndalimit dhe qortimit.(sh.p.)


[3] Muslimi në kapitullin e namazit të udhëtarëve.



P-305: A lejohet të parakalohet Imami?

Përgjigje: Parakalimi i imamit është haram, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ka thënë: “A nuk ka frikë ai i cili e çon kokën para imamit, se All-llahu

mundë t’ia shndërron kokën në kokë të gomarit, apo t’ia shndërron fizionominë

në të gomarit”.[1]

Ky hadith është kërcnim për atë që e parakalon imamin, e kërcnimi siç dihet nuk bëhet

përveç nëse bëhet ndonjë haram apo lihet ndonjë vaxhib.

Poashtu është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Imami

është vënduar për tu pasuar, andaj, kur të merr tekbir, mirrni edhe ju, mirëpo

mos mirrni tekbir para se të merr ai dhe kur të bie në ruku bini edhe ju, por mos

bini para se të bie ai”.[2]

Pasiqë i erdh fjala, po përmendi se xhemati me imamin mund të jenë në katër gjendje

gjatë namazit:

Një: Parakalim,

Dy: Barazim,

Tre: Pasim dhe

Katër: Vonim.

Parakalim i është kur xhemati fillon me ndonjë lëvizje para imamit, kjo është haram.

Saqë nëse ndodh parakalimi në tekbirin fillestar, nuk konsiderohet se ka filluar namazin

ky person, ashtuqë e ka obligim ta përsërisë këtë namaz.

Barazim i është kur i bën lëvizjet barabarë me imamin, bie në ruku në momentin kur bie

ai, bie në sexhde kur bie ai, ngritet kur ngritet ai. Aludimi i argumenteve tregon se edhe

kjo vepër është e ndaluar, ngase ka thënë: “mos bini para se të bie ai”.

Mirëpo disa dijetarë kanë mendimin se kjo është mekruh e jo haram, përveç në tekbirin

fillestar, ku nëse merr tekbir barabarë me imamin, nuk konsiderohet se ka filluar

namazin, dhe duhet ta përsërisë.

Pasim i është që t’i bëjë lëvizjet e namazit pasiqë t’i bëjë imami duke mos u vonuar. Kjo

është e kërkuar.

Vonim i është që t’i vonojë lëvizjet e namazit aq, saqë të konsiderohet se nuk është duke

e pasuar imamin, kjo është në kundërshtim me të kërkuarën.

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e e Ezanit [691] dhe Muslimi në kapitullin e Namazit [427]

[2] Buhariu në kapitullin e Shkurtim it të namazit [1114]


P-306: A është namazi në rregull nëse falemi pas mëkatarit?

Përgjigje: Falja e namazit pas muslimanit edhe nëse ka disa mëkate është i lejuar dhe në

rregull sipas mendimit të vërtetë.

Mirëpo namazi pas ndonjë të miri është më sevap pa dyshim.

Nëse ai imam, bën gjëra të cilat e nxjerrin prej Islamit, në këtë rast nuk lejohet falja e

namazit pas tij, ngase ai nuk ka namaz, sepse ai që nuk është musliman namazi i tij nuk

është në rregull.

Kur namazi i imamit nuk është në rregull, nuk mundet që ta pasojmë atë, ngase lidhemi

pas dikujt që nuk është imam ndërsa bëjmë nijet të falemi me imam.

P-307: A lejohet të falim farzin pas atij që është duke falur nafile, dhe e kundërta?

Përgjigje: Po, lejohet. Ashtu si lejohet të falish drekën pas atij që është duke falur

iqindinë, apo iqindinë pas atij që është duke falur drekën.

Secilit i takon ajo që ka bërë nijet.

Imam Ahmedi ka thënë: “Nëse hyn në xhami, ndërsa imami është duke falur

Teravinë e ti nuk e ke falur jacinë, falu pas tij, për ty konsiderohet jaci e për të

teravi”.

P-308: Ka ndodhur një polem ikë mes xhematit lidhur me atë se kur dikush hyn në

xhami, mirëpo namazi vetëm se ka filluar dhe safi është m bushur plotësisht. A i lejohet

këtij, që të krehë ndonjë njeri prej safit të m bushur dhe të bëjë një saf me të apo të falet

pas safit, i vetëm ? A po çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Kur vjen dikush dhe e gjen safin e mbushur, për këtë çështje ekzistojnë tre

mënyra:

Të falet i vetëm pas safit.

Të krehë dikënd nga safi i mbushur dhe të falet me të.

Ose të del përpara dhe të falet tek imami, nga ana e djathtë. Kjo është kur don të falet me

këtë xhemat.

E katërta: Të mos bashkangjitet fare me këtë xhemat.

Cila është më e mira nga këto katër?

Themi: Më e mira nga këto katër është që të falet i vetëm pas safit dhe të falet me imam.

Ngase vaxhib është namazi me xhemat e poashtu edhe renditja në saf, d.m.th. dy vaxhibe.


Nëse të pamundësohet njëra –renditja në saf- tjetra mbetet ende mbetet vaxhib –namazi

me xhemat-.

Pra, themi: Falu me xhemat pas safit të plotë që të arrish sevapin e xhematit, e renditja

në saf –në këtë rast- nuk është obligim për ty, për shkak të pamundësisë, All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Kini frikë All-llahun aq sa mundeni”. [et-Tegabun:

16].

Argument për këtë është ajo se gruaja vendoset e vetme pas safit të burrave nëse nuk ka

gra tjera, sepse sipas sheriatit nuk ka vend për të në safin e burrave.

Pasiqë nuk ka mundësi të hyjë në saf, atëherë falet e vetme.

E ky person i cili hyn në xhami dhe nuk gjen vend të zbrazët për tu futur në saf, atëherë

nuk e ka obligim të hyjë në saf, por e ka obligim të falet me xhemat.

Le të falet pas këtij safi. Ndërsa, ta krehë dikënd prej safit që të falet me të, kjo nuk është

në rregull, dhe në këtë ka tre gabime:

Gabimi i parë: Hapja e zbrazëtirës në saf, e cila gjë është në kundërshtim me urdhërin e

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) për balansimin dhe mbushjen e zbrazëtirave

mes safeve.

I dyti: Krehja e këtij njeriu prej një vendi më të lëvduar në vend më pak të lëvduar. Kjo

është një lloj padrejtësie ndaj tij.

I treti: Pengimi në namazin e këtij personi, ngase kur të krehet ky person prej safit,

patjetër se do t’i humbë koncentrimi, edhe kjo është padrejtësi ndaj tij.

E sa i përkeTrenditjes së tij tek imami, nuk është mirë. Ngase pozita e imamit duhet të

dallohet nga pozita e xhematit, ashtu sikurse dallon prej tyre në fjalët dhe lëvizjet gjatë

namazit, merr tekbir parAtyre, bie në ruku parAtyre, në sexhde parAtyre, ashtu duhet të

dallojë edhe vendi i tij prej tyre.

Kështu është suneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) që imami të jetë para

xhematit, e kjo njëherit të jep të kuptosh se pozita e tij dallon nga tjerët.

Nëse dikush nga xhemati ndalet përs’kaj tij, atëherë prishet kjo veçanti, e cila i takon

vetëm imamit gjatë namazit.

E sa i përket opcionit të katërt, që ai të mos i bashkangjitet xhematit, për këtë nuk ka

kurrfarë të drejte.

Ngase namazi me xhemat është vaxhib, e poashtu edhe renditja në saf, nëse njërën prej

këtyre nuk ka mundësi ta veprojë, obligimi tjetër nuk i falet.


P-309: Ka një xhami dykatëshe, ata që falen lartë nuk i shohin ata që fallen poshtë, a e

kanë namazin në rregull? Na tregoni, All-llahu ju begatoftë!

Përgjigje: Pasiqë xhamija është një, nuk është kusht që ta shohin njëri tjetrin, nëse e

dëgjojnë tekbirin fillestar.

E shkroi: Muhammed es-Salih el-Uthejmin

25/8/1410H

P-310: A i lejohet muslimanit që të falet pas xhematit i cili emetohet në radio apo

televizion, duke mos e parë Imam in, sidomos për gratë?

Përgjigje: Nuk i lejohet askujt që të lidhet pas ndonjë imamit nëpërmjet radios apo

televizionit.

Ngase me namazin e xhematit është për qëllim grumbullimi, e kjo duhet të jetë në një

vend dhe duhet të ngjiten safet njëri me tjetrin.

Nuk lejohet namazi nëpërmjet emetimit. Ngase me këtë nuk arrihet qëllimi i duhur.

Sikur ta lejonim këtë, secili do të kishte mundësi që të pesë kohët t’i falë në shtëpi, po

bile edhe xhumanë, e kjo është në kundërshtim me qëllimet e sheriatit për xhumanë dhe

namazin me xhemat.

Pra, nuk i lejohet as grave as dikujt tjetër që të falet pas televizionit apo radios. All-llahu

dhashtë sukses.

Ka thënë dijetari i madh –All-llahu e shpërbleftë me të mira për atë që bëri për Islamin

dhe muslimanët-:

Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim

Si falet i sëmuri?

Një: I sëmuri e ka obligim të falet në këmbë, qoftë edhe i krysur, apo i mbështetur në

murë apo shkop që i shërben për tu mbajtur mbi të.

Dy: Nëse nuk mundet në këmbë, atëherë falet i ulur, kur është në gjendje të kijamit apo

rukusë më mirë është të rrijë këmbëkryq.

Tre: Nëse nuk mundet ulur, atëherë falet i shtrirë në një anë, i kthyer kah kibla, në krah

të djathtë më mirë.


Nëse nuk mundet të kthehet kah kibla, le të falet kahdo qoftë, namazi i tij është në

rregull dhe nuk duhet të përsëritet.

Katër: Nëse nuk mundet të falet në krah, atëherë falet i shtrirë plotësisht duke i pasur

këmbët kah kibla, mirë është që të ngrit pak kokën që të drejtohet kah kibla.

Nëse nuk mundet që këmbët t’i ketë kah kibla, falet kahdo që të jenë, dhe nuk duhet ta

përsërisë atë namaz.

Pesë: Obligime ka i sëmuri që të bëjë ruku dhe sexhde, nëse nuk mundet, atëherë

vetëme ulë kokën, për në sexhde kokën e mban më të ulur sesa për në ruku.

Nëse mundet të bëjë ruku por jo edhe sexhde, atëherë ruku në e bën si normalisht,

ndërsa për sexhde vetëme ulë kokën.

E nëse mundet ta bëjë sexhden e jo ruku në, atëherë e bën sexhden si normalisht, ndërsa

për ruku e ulë kokën.

Gjashtë: Nëse nuk mundet as kokën ta lëvizë për ruku dhe sexhde, atëherë jep shenjë

me sytë, i mbyll pak sytë për ruku, ndërsa i mbyll plotësisht për sexhde.

Sa i përket shenjës me gisht, gjë që e bëjnë disa prej njerëzve, nuk di se kjo ka ndonjë

esencë nga Kur'ani, suneti apo nga fjalët e dijetarëve.

Shtatë: Nëse nuk mundet të bëjë me shenjë as me kokë e as me sy, atëherë falet me

zemër, merr tekbir dhe lexon, ndërsa ruku në, sexhden, kijamin dhe uljen i bën me

zemër “Çdokujt i takon ajo që ka bërë nijet”.

Tetë: Obligim poashtu e ka i sëmuri që namazet t’i falë në kohë dhe ashtu si ka mundësi.

Nëse i vie rëndë falja e çdo namazi në kohë të vet, atëherë i lejohet të bashkojë drekën

me iqindinë dhe akshamin me jacinë.

Ose me bashkim të hershëm, ashtuqë e fal iqindinë në kohë të drekës dhe jacinë në kohë

të akshamit, ose me bashkim të vonshëm, ashtuqë e fal drekën në kohë të iqindisë dhe

akshamin në kohë të jacisë, cila t’i vijë më lehtë. Ndërsa sabahu nuk bashkohet me asnjë

namaz.

Nëntë: Nëse i sëmuri është edhe udhëtar, ashtuqë ka shkuar për shërim në ndonjë vend

tjetër, atëherë edhe i shkurton namazet që kanë nga katër rekate, duke i falur dy nga dy.

I falë ashtu derisa të kthehet në vendin e tij, pa marrur parasysh sesa do të qëndrojë atje.



P-311: Kur është obligim falja e namazit në aeroplan? Dhe në çfarë mënyre falet farzi në

aeroplan, dhe në çfarë forme suneti?

Përgjigje: Falja e namazit në aeroplan është obligim në momentin kur hyn koha e

namazit, mirëpo nëse në aeroplan nuk ka mundësi ta falë ashtu si e falë në tokë, atëherë

nuk e falë farzin në aeroplan nëse shpreson se aeroplani do të aterojë para se të kalon

koha e namazit, apo koha e namazit në të cilin i bashkon namazet.

P.sh. nëse niset aeroplani nga Xhideja para se të perëndon dielli, pastaj perëndon dielli

duke qenë në aeroplan, namazin nuk duhet ta falë përderisa të aterojë aeroplani dhe të

kompletohet zbritja.

Por, nëse ka frikë se mund të kalojë koha e akshamit, atëherë e bën nijet që ta bashkojë

akshamin me jacinë në kohë të jacisë, ashtuqë i fal të dy namazet kur të zbresë.

Mirëpo, nëse vazhdon fluturimi edhe më tej, saqë të kalojë edhe koha e jacisë –d.m.th. të

kalojë mesnata- atëherë i falë që të dy namazet në aeroplan.

Sa i përket formës së namazit në aeroplan, është si vijon: ngritet në këmbë, i drejtuar kah

kibla dhe merr tekbirin fillestar, e lexon Fatihanë dhe gjithçka është sunet para dhe pas

Fatihasë, pastaj bie në ruku, ngritet prej rukusë dhe bie në sexhde.

Nëse nuk ka mundësi të bie në sexhde, atëherë ulet dhe ashtu ulur bën me shenjë për

sexhde.

Kështu vazhdon deri në fund të namazit, duke qenë i kthyer kah kibla.

Ndërsa, sunetet në aeroplan falen ulur në ulësen e caktuar për të, duke bërë me shenjë

për ruku dhe sexhde, për sexhde ulë kokën më poshtë.



P-312: Sa duhet të jetë largësia e udhëtimit, për t’u lejuar shkurtimi i namazit? Poashtu a

lejohet të bashkohet mes dy namazeve pa mos i shkurtuar?

Përgjigje: Largësia e udhëtimit e cila e bën të lejuar shkurtimin e namazit, disa dijetarë e

kanë kufizuar me 83 km.

Disa të tjerë kanë thënë se këtë e përcakton tradita, llogaritet udhëtimedhe nëse është

më pak se 80 km, ndërsa për atë udhëtim që thotë tradita se nuk është udhëtim, nuk

është udhëtimedhe nëse është mbi 100 km.


Si mendim të vërtetë shejhul Islam Ibën Tejmiu e ka zgjedhur mendimin e dytë, ngase

All-llahu (subhanehu ue teala) nuk ka përcaktuar ndonjë largësi për lejimin e shkurtimit,

a poashtu as Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Enes ibën Maliku (radijAllahu anhu) ka thënë: “Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) udhëtonte tre milje apo tre fersah, e shkurtonte namazin dhe i falte nga

dy”.[1]

Mendimi i Ibën Tejmiut (rahimehullah) është më afër të vërtetës.

Mirëpo në rast se në traditë ka mospajtime për këtë, atëherë nuk prishë gjë që të mirret

mendimi i parë.

Ngase atë mendime kanë thënë imama dhe dijetarë të mëdhenj, inshaAll-llah nuk prishë

gjë nëse mirret ky mendim.

Por përderisa çështja është e rregulluar, atëherë marrja e mendimit të dytë është e

kërkuar.

Sa i përket, a lejohet edhe bashkimi kur lejohet shkurtimi?

Themi: bashkimi i namazeve nuk ka lidhje me shkurtimin e tyre, bashkimi i namazeve ka

të bëjë me nevojë.

Kurdo që ka nevojë njeriu t’i bashkojë namazet, qoftë në udhëtim apo jo, le t’i bashkojë.

Për këtë shkak, njerëzit i bashkojnë namazet kur bie ndonjë shi që e rëndon shkuarjen

në xhami, poashtu kur ka ndonjë erë të fortë e të ftohtë ditëve të dimrit, gjë që poashtu e

rëndon daljen në xhami.

Poashtu lejohet t’i bashkon namazet nëse ka frikë nga humbja e pasurisë apo dëmtimi i

saj, si dhe raste tjera.

Në Sahihul Muslim Abdullah ibën Abbasi (radijAllahu anhu) ka thënë: “Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka bashkuar mes drekës dhe iqindisë dhe mes

akshamit dhe jacisë, në rast sigurie dhe pa patur shi”, thanë: Ç’deshti me atë? Tha:

Deshti të mos e dëmtojë ummetin e vet[2] d.m.th. të mos dëmtohet për shkak të

mosbashkimit të namazeve.

Kështu është rregulli pra, kurdo që dëmtohet (rrezikohet) njeriu për shkak të

mosbashkimit të namazeve, në këtë rast i lejohet bashkimi.

E nëse nuk e pret ndonjë dëm apo rrezik, nuk i lejohet t’i bashkojë.

Gjatë udhëtimit zakonisht dëmtohet njeriu dhe i vie rëndë, nëse nuk i bashkon namazet.

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e namazit të udhëtarëve [691].



Duke u bazuar në këtë themi se udhëtarit i lejohet t’i bashkojë namazet, pa marrë

parasysh a është duke udhëtuar apo ka arritur në vendin e caktuar.

Vetëmse në momentin e udhëtimit, më sevap është t’i bashkojë namazet, e nëse ka

arritur në vendin e caktuar, më sevap është të mos i bashkojë.

Por duhet të kihet parasysh, se kur udhëtari është në një vend ku namazi falet me

xhemat, atëherë e ka vaxhib që të prezentojë me ata, e në këtë rast nuk i bashkon e as

shkurton.

Por, nëse i ikë xhemati, atëherë e shkurton namazin dhe nuk e bashkon, përveç nëse ka

nevojë.

P-313: Njëri udhëton për në Rijad si nxënës dije, shkon në mbrëmje të ditës së xhuma e

kthehet të hënën pasdite. A duhet që t’i praktikojë dispozitat e udhëtarit lidhur me

namazin dhe gjërat tjera?

Përgjigje: Ky është udhëtar s’ka dyshim, ngase vendin ku nxen dituri nuk është

vendbanim i tij dhe nuk ka qëllim që të jetojë aty, por qëndrimi i tij aty është për një

qëllim të caktuar.

Mirëpo nëse është në vend ku falet namazi me xhemat, ai e ka vaxhib që të prezentojë.

Ndërsa, fjala që është përhapur në mesin e disa njerëzve se për udhëtarin nuk është

obligim as namazi me xhemat e as xhumaja, kjo fjalë nuk ka bazë askund.

Namazi me xhemat është obligim për udhëtarin edhe nëse është në luftë, All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Kur të jesh ti (Muhammed) bashkë me ta dhe ju falë

namazin, një grup prej tyre, duke i bartur armët, le të vijë e le të falet me ty..” [en-

Nisa: 102].

Ndërsa, xhumaja është obligim për secilin që e dëgjon ezanin, ngase All-llahu,

(subhanehu ue teala), ka thënë: “O ju që besuat, kur bëhet thirrja për namaz, ditën e

xhumasë, ecni shpejt për aty ku përmendet All-llahu..”. [el-Xhumua: 9].

Mirëpo, nëse të ikë ndonjë namaz ose je në vend larg xhamive, atëherë namazet që kanë

nga katër rekate i falë nga dy.

P-314: A lejohet të bashkohet iqindija me namazin e xhumasë? Poashtu ata që janë

jashtë vendit, a u lejohet t’i bashkojnë namazet?

Përgjigje: Nuk bashkohet iqindia me xhumanë, ngase kjo nuk gjindet në sunnet.

Krahasimi i xhumasë me drekën nuk është me vend, për shkak të dallimeve të mëdhaja

që ekzistojnë mes këtyre dyjave.


Ndërsa, esenca është që çdo namaz të falet në kohë të vet, përveç nëse ka ndonjë

argument që lejon bashkimin e tyre.

E ata që janë jashtë vendit për dy-tre ditë e kanë të lejuar t’i bashkojnë namazet, e nëse

janë afër vendit, në fshat, ku nuk llogariten si udhëtarë, këtyre nuk u lejohet t’i

bashkojnë namazet.

Po flasim për bashkimin mes drekës e iqindisë dhe mes akshamit dhe jacisë, e jo mes

xhumasë dhe iqindisë, kjo e fundit nuk lejohet asnjëherë.

Letër

Deri te dijetari i madh:

Muhammed ibën Salih el-Uthejmin All-llahu e ruajtë

Esselam u alejkum ue rahmetullahi ue berekatuhu

Kem i vërejtur ditëve të fundit bashkim të shumtë të namazeve dhe nëpërkëmbje nga

ana e njerëzve për këtë. A mendoni se kjo kohë e ftohtë e arsyeton bashkimin e

namazeve?

Bismilahirr-rrahmanirr-rrahim

Përgjigje: Ue alejkum selam ue rahmetullahi ue berekatuhu

Nuk lejohet që njerëzit të bëjnë lehtësime në bashkimin e namazeve, ngase All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “Namazi është obligim për besimtarët në kohë të

caktuar”. [en-Nisa: 103]. Dhe thotë: “Fale namazin kur zbret dielli, e deri në

errësirën e natës dhe duke bëje lutjen (namazin) e agim it. V ërtet, lutja e agimit

është e përcjellur”. [el-Isra: 78].

Pasiqë namazi është farz dhe në kohë të caktuar, atëherë është obligim që farzi të kryhet

në atë kohë të caktuar, siç është përmendur përgjithësisht në ajetin: “Fale namazin kur

zbret dielli...” e deri në fund të ajetit.

Ndërsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka treguar detajisht, ka thënë: “Koha e

drekës është kur të kalojë zeniti e deri sa të jetë hija e njeriut sa njeriu, por, para

se të hyjë koha e iqindisë, koha e iqindisë është deri sa të zverdhet dielli, koha e

akshamit është përderisa nuk është humbur mugu [esh-shefek) ndërsa koha e

jacisë është deri në gjysmë të natës”.[1]

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e xhamive [612]


Përderisa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka treguar kohët e namazeve

detajisht, atëherë, falja e namazit jashtë kohës së vet llogaritet si tejkalim i kufijve të All-

llahut, “Kush i tejkalon dispozitat e All-llahut, pikërisht të tillët janë zullumqarët”.

[el-Bekare: 229].

Kush e falë namazin para kohe, duke qenë i ditur dhe me qëllim, ai është mëkatar dhe

duhet ta përsërisë namazin.

E nëse nuk ka qenë i ditur dhe e ka bërë pa qëllim, atëherë nuk është mëkatar, por edhe

ky duhet ta përsëritë namazin.

Kjo ndodhë atëherë kur bëhet bashkim i hershëm i namazeve, pa ndonjë shkak të lejuar,

në këtë rast namazi i falur para kohe nuk vlen dhe duhet të përsëritet.

Ndërsa ai, që e vonon namazin nga koha e tij, pa arsye të pranuar, ai është mëkatar dhe

sipas mendimit të vërtetë nuk i pranohet namazi nëse e falë.

Kjo ndodhë atëherë kur bëhet bashkim i vonshëm i namazeve, pa ndonjë shkak të lejuar,

në këtë rast namazi i vonuar nuk pranohet sipas mendimit të vërtetë.

Muslimani duhet të ketë frikë All-llahun (subhanehu ue teala) dhe të mos bëjë lehtësime

në këtë çështje madhështore dhe të rrezikshme.

Sa i përket hadithit që është në Sahihul Muslim nga Ibën Abbasi (radijAllahu anh):

“Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka bashkuar mes drekës dhe iqindisë

dhe mes akshamit dhe jacisë në Medine, në rast sigurie dhe pa patur shi”[1], në

këtë hadith nuk ka kurrfarë argumenti që dikush të bëjë lehtësime në këtë çështje.

Ngase Ibën Abbasin e pyetën: Ç’deshti (d.m.th. Resulull-llahu) me atë? Tha: Deshti të

mos e dëmtojë ummetin e vet.

Kjo është argument se shkaku i cili ta lejon t’i bashkosh namazet është kur njeriu

dëmtohet nëse i falë namazet në kohë të vet.

Nëse i kanoset ndonjë dëm apo rrezik muslimanit nëse i falë namazet në kohë, atëherë i

lejohet apo pëlqehet që t’i bashkojë namazet.

E nëse nuk i kanoset kurrafarë dëmi apo rreziku, e ka obligim që t’i falë në kohë.

Duke u bazuar në këtë themi se thjeshtë koha e ftohtë nuk e bën të lejuar bashkimin e

namazeve, përveç nëse ka edhe ndonjë erë e cila i dëmton njerëzit gjatë shkuarjes në

xhami apo nëse ka borë e cila i dëmton njerëzit.

I këshilloj vëllezërit e mi muslimanë, e sidomos imamat që të kenë frikë All-llahun për

këtë.

__________________



Le të kërkojnë ndihmë prej All-llahut që këto farze t’i falin ashtu si është i kënaqur All-

llahu.

E tha dhe e shkroi: Muhammed es-Salih el-U thejmin

Më: 8/7/1413H

P-315: Cilat janë lehtësimet e udhëtimit?

Përgjigje: Lehtësimet e udhëtimit janë katër:

1. Falja e namazeve nga dy rekate.

2. Mosagjërimi gjatë ramazanit, të cilat ditë i kompenzon më vonë.

3. Mes’hu mbi meste tre ditë e tre netë, duke filluar llogaritjen e tij nga mes’hu i parë.

4. Nuk kërkohet falja e suneteve të drekës, akshamit dhe jacisë, ndërsa sunetet e sabahut

dhe nafilet tjera, mbesin si kanë qenë dhe pëlqehet falja e tyre.

Pra, udhëtari mundë të falë namaz nate, sunetet e sabahut, dy rekatet e namazit Duha,

sunetet e abdestit, dy rekatet e hyrjes në xhami dhe dy rekatet e arritjes nga udhëtimi.

është prej sunetit që kur njeriu kthehet nga udhëtimi, para se të hyjë në shtëpi, të hyn në

xhami dhe t’i falë dy rekate.[1]

E kështu me rradhë edhe nafilet tjera, të gjitha ato i lejohen udhëtarit, përveç ato që i

përmenda më lartë: sunetet e drekës, akshamit dhe jacisë. Ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) nuk i falte këto sunete kur ishte në udhëtim.

P-316: Kur fillon koha e parë i ditës së xhuma?

Përgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) për ditën e xhuma i ka përmedur

pesë kohë, ka thënë: “Kush lahet ditën e xhuma ashtu si lahet prej xhunubllëkut dhe

shkon në xhami në kohën e parë, ka shpërblim sikur të bëjë kurban një deve, kush

shkon në kohën e dytë ka shpërblim sikur të bëjë kurban një lopë, kush shkon në

kohën e tretë ka shpërblim sikur të bëjë kurban një dele, kush shkon në kohën e

katërt ka shpërblim sikur të bëjë kurban një pulë, dhe kush shkon në kohën e

pestë ka shpërblim sikur të bëjë kurban një vezë”.[2]

__________________

[1] Kjo është në hadithin e gjatë të Ka’b ibën Malikut në tregim in e pendim it të tij, ku thotë:

“kur u kthente prej udhëtimit, fillim isht hynte në xhami dhe falte dy rekate”. E ka

transmetuar Buhariu në kapitullin e Betejave [4418] dhe Muslimi në kapitullin e Pendimit

[2769].

[2] Buhariu në kapitullin e Xhumasë [881] dhe Muslimi në kapitullin e Xhumasë [850].


Pra, kohën prej lindjes së diellit e deri në ardhjen e imamit e ka ndarë në pesë kohë.

Ka mundësi që secila kohë të jetë aq sa është një orë e njohur, por ka mundësi që të jetë

me pak ose më shumë se ajo, ngase koha ndryshon.

Ndonjëherë ka pesë orë prej lindjes së diellit deri në ardhjen e imamit.

Ashtuqë koha e parë fillon prej lindjes së diellit, e disa kanë thënë se fillon prej agimit.

Por mendimi i parë është më i vërtetë, ngase koha e agimit është kohë e namazit të

sabahut.

P-317: A lejohet të falet xhumaja në shtëpi nëse degjohet zëri i Imamit?

Përgjigje: Namazi i xhumasë nuk lejohet të falet dikund tjetër, përveç së bashku me

besimtarët tjerë në xhami.

Por, nëse xhamija mbushet dhe safet ngjiten me rrugët, atëherë s’prishë gjë që të falen

në rrugë për shkak se është patjetër.

Ndërsa, njeriu të falet në shtëpi apo në duqanin e tij, kjo nuk lejohet assesi.

Ngase prej qëllimeve të namazit me xhemat dhe xhumasë është që muslimanët të

prezentojnë sëbashku në xhami, që të jenë një ummet dhe me këtë të lidhen më tepër

dhe të jenë të mëshirshëm mes vete si dhe i padituri të mësojë prej të diturve.

Po ta hapim këtë derë dhe t’i themi secilit: falu pranë radios, apo zmadhuesit duke

qëndruar në shtëpi, atëherë ndërtimi i xhamive dhe prezentimi i xhematit nuk do të

kishte dobi.

Hapja e kësaj dere, me të vërtetë çon në lënien e xhumasë dhe namazit me xhemat.

P-318: Gruaja sa rekate duhet ta falë xhumanë?

Përgjigje: Nëse gruaja falet me imam, atëherë e falë njëjtë si e falë imami.

Por, nëse falet në shtëpi, atëherë –normalisht- e falë drekën, katër rekate.

P-319: A i që e ka falur xhumanë, a duhet ta falë edhe drekën?

Përgjigje: Kur njeriu e falë xhumanë, kjo xhuma është obligim i kësaj kohe d.m.th.

obligim i kohës së drekës, andaj nuk duhet ta falë drekën.

Falja e drekës pas xhumasë është prej bidateve, ngase ajo nuk është treguar as në Kur'an

e as sunet, andaj duhet të ndalojmë nga kjo vepër.


Edhe nëse xhumaja falet në disa vende, nuk i lejohet njeriut që të falë drekën pas

namazit të xhumasë, përkundrazi falja e drekës në këtë rast është bidat i keq.

Ngase All-llahu (subhanehu ue teala) nuk e ka obliguar muslimanin në një kohë përveç

se me një farz, e ai farz këtu është namazi i xhumasë, e këtë e ka falur.

Sa i përket asaj që thonë disa se nuk lejohet të falet xhumaja në disa vende, dhe se: nëse

falet në më shumë vende, xhumaja pranohet vetëm në xhaminë më të vjetër. Dhe ne nuk

e dijmë cila xhami është më e vjetra, ashtuqë namazi i xhumasë nuk është në rregull, dhe

duhet të falet dreka pas tij.

Këtyre u themi: Nga e morrët këtë argument, a është e bazuar në sunet ose në logjikë të

shëndoshë?

Përgjigjeja: Jo.

Përkundrazi, nëse xhumaja falet në disa vende në rast nevoje, të gjitha xhumatë janë në

rregull, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Kini frikë All-llahun aq sa

mundeni”.

Nëse qyteti është i gjërë apo nuk ka vend nëpër xhamija dhe banorët e këtij vendi e falin

xhumanë në disa vende, themi se këta banorë ia patën frikë All-llahut aq sa patën

mundësi.

Ai që ka frikë All-llahun aq sa ka mundësi, ai e ka kryer obligimin e tij.

Si mundet që dikush të thotë se vepra e tij është e kotë dhe e ka obligim që në vend të

xhumasë të falë drekën.

Por, nëse xhumaja falet në disa vende, pa nevojë, atëherë s’ka dyshim se kjo është në

kundërshtim me sunetin, në kundërshtim me praktikën e Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) dhe Halifëve të drejtë.

Sipas mendimit të shumicës kjo është haram, por, prapseprap nuk themi se adhurimi i

tyre nuk është në rregull.

Ngase përgjegjësia në këtë rast nuk është mbi popullatën, por është mbi përgjegjësit

direkt të cilët kanë lejuar që xhumaja të falet në disa xhami pa nevojë.

Themi: Përgjegjësit për çështjet e xhamive e kanë obligim që të mos lejojnë të falet

xhumaja në disa vende, përveç nëse ka nevojë.

Ngase Ligjëdhënësi i ka dhënë rëndësi të madhe mbledhjes së njerëzve në kryerjen e

ibadeteve, që të arrihet lidhje e fortë mes besimtarëve, dashuri, mësim për të paditurit

dhe dobi tjera të mëdhaja e të shumta.

Mbledhjet e ligjësuara janë javore, vjetore apo ditore siç është e njohur.


Mbledhjet ditore ndodhin në çdo lagje, gjegjësisht në xhaminë e çdo lagjes, sepse sikur

Ligjdhënësi të kishte obliguar njerëzit që pesë herë në ditë të mblidhen në një vend, kjo

do të ishte ngarkim i rëndë.

Andaj, ua lehtësoi dhe bëri që mbledhjet ditore të jenë në xhaminë e secilës lagje.

Mbledhje javore është dita e xhumasë, që njerëzit të mblidhen çdo javë, mu për këtë

sipas sunetit është që të mblidhen në një xhami, sepse kjo mbledhje javore nuk është

ngarkim i madh nëse e bëjnë dhe nuk është rëndë, duke pasur parasysh se ka dobi të

madhe.

Mblidhen njerëzit me një imam, një hatib i cili i këshillon me një këshillë e pastaj ndahen

të këshilluar me atë këshillë dhe me një namaz.

Ndërsa, mbledhjet vjetore p.sh. namazi i bajrameve, është mbledhje vjetore dhe poashtu

duhet të bëhet në një vend.

Pra, nuk lejohet që bajrami të falet në më shumë se një xhami, përveç nëse e kërkon

nevoja, sikur namazi i xhumasë.

P-320: Ishim duke punuar në det dhe hyri koha e xhumasë, gjysëm ore pas ezanit dolëm

nga deti, tani a na lejohet të thërrasimezan dhe të falim xhumanë?

Përgjigje: Namazi i xhumasë nuk falet askund, përveç nëpër qytete dhe katunde, dhe

nuk është në rregull që ndonjë grup njerëzish që janë duke punuar në tokë apo në detë

ta falin atë.

Sepse prej udhëzimit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është që xhumaja të

falet vetëm nëpër qytete e katunde.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) udhëtonte me ditë të tëra dhe nuk e falte

xhumanë.

E ju tani, ne det nuk jeni të përqëndruar, dilni prej një vendi në tjetër, e pastaj ktheheni

në vendet tuaja.

Ju e keni obligim të falni namazin e drekës e jo të xhumasë, poashtu namazet që kanë

katër rekate i falni dy nga dy nëse jeni udhëtarë.

P-321: Nëse dikush vjen ditën e xhuma në xhami dhe e takon Imam in në teshehud, a

duhet t’i kom penzojë katër rekate apo duhet t’i falë dy?

Përgjigje: Nëse hyn dikush në xhami duke qenë imami në teshehud, këtij personi i ka

ikur xhumaja.

Ky duhet t’i bashkangjitet imamit por, të falë drekën.


Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e arrin një rekat të

namazit, e ka arritur namazin”.[1]

Nga kjo kuptohet se ai që arrin më pak se një rekat, nuk e ka rritur namazin.

Poashtu është transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush

e arrin një rekat të xhumasë, e ka arritur”[2] d.m.th. e ka arritur namazin e xhumasë,

nëse ngritet dhe e kompenzon rekatin e dytë.

P-322: T ë thënurit am in gjatë lutjes së Imam it pas hutbes ditën e xhuma, a është prej

bidateve?

Përgjigje: Kjo nuk është prej bidateve, të thënurit amin për lutjen e imamit që bën për

muslimanët, në këtë rast është e pëlqyer kjo thënie, por jo me zë të lartë dhe me xhemat.

Por, secili thotë amin në vete dhe me zë të ulët, ashtuqë të mos ketë potere apo zëra të

ngritur.

Pra, secili thotë amin me zë të ulët dhe në vete.

P-323: Ngritja e duarve në momentin kur Imam i thotë hutben a lejohet?

Përgjigje: Ngritja e duarve gjatë hutbes nuk është e lejuar, bile sahabët

qortuan njëherë Bishër ibën Mervanin kur ngriti duart gjatë hutbes së xhumasë.

Përjashtim nga kjo ka lutja për shi (Istis’ka).

Sepse është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ngritur duartë në

hutben e xhumasë duke e lutur All-llahun që të zbresë shi, dhe njerëzit tjerë i ngritën

duart me të.

Jashtë kësaj, nuk është mirë që të ngriten duart gjatë lutjes në hutben e ditës së

xhumasë.

P-324: A lejohet të thuhet hutbeja në gjuhë tjetër pos arabishtes?

Përgjigje: Mendimi i vërtetë në këtë çështje është se nuk i lejohet hatibit që të fletë me

gjuhë të cilën nuk e kuptojnë njerëzit.

Nëse ata njerëz nuk janë arabë dhe nuk e dijnë arabishten, atëherë iu flet me gjuhën e

tyre.

____________________

[1] Muttefekun alejhi

[2] Nesaiu në kapitullin e Xhumasë [3/92]; Ibën Maxhe në kapitullin e Faljes së namazit [1/356]


Ngase gjuha është prej mjeteve të sqarimit, dhe qëllimi i hutbes është sqarimi i

dispozitave të All-llahut (subhanehu ue teala) që i ka caktuar për njerëzit si dhe

këshillimi dhe udhëzimi i tyre.

Por, ajetet e Kur'anit duhet të lexohen në arabisht patjetër, pastaj e thotë komentin me

gjuhën përkatëse.

Argument se njerëzve duhet t’u flet me gjuhën e tyre është ajeti: “Ne asnjë nga të

dërguarit nuk e dërguam ndryshe vetëm në gjuhën e popullit të vet, ashtuqë ai t'u

shpjegojë atyre”. [Ibrahim: 4].

Pra, All-llahu bëri të qartë se sqarimi bëhet me gjuhën të cilën e kuptojnë ata njerëz.

P-325: Larja dhe zbukurim i për ditën e xhuma a është e përgjithshme për burrat dhe

gratë? Dhe sa është me vend larja një apo dy ditë para xhumasë?

Përgjigje: Këto dispozita janë të veçanta për burrin, ngase ai është i cili duhet të falë

xhumanë dhe nga ai kërkohet zbukurimi kur të del, ndërsa grave nuk u është ligjësuar

kjo gjë.

Në përgjithësi, secili njeri nëse vëren në vetvete diç të papastër, ai duhet ta pastrojë,

ngase kjo është prej veprave të lëvduara, të cilat nuk duhet të lihen anash.

Larja një apo dy ditë para xhumasë nuk bën dobi, sepse hadithet që flasin për këtë janë

të veçanta për ditën e xhuma, d.m.th. pas lindjes së diellit e deri në namazin e xhumasë.

Kjo është koha në të cilën duhet të lahet, ndërsa larja një apo dy ditë para nuk bën dobi

dhe nuk e ka shpërblimin e larjes në ditën e xhuma.

All-llahu është Ai që jep sukses.

P-326: Nëse dikush hyn në xhami ditën e xhuma, ndërsa muezini është duke e thënë

ezanin e dytë, a duhet të falë tehijetul mesxhidin apo ta përcjellë muezinin?

Përgjigje: Dijetarët kanë treguar se kur njeriu ditën e xhuma hyn në xhami dhe ka filluar

të thuhet ezani i dytë, ai duhet të falë tehijetul mesxhidin e jo ta përcjellë dhe t’i

përgjigjet muezinit.

Kështu, që të jetë i lirë pastaj për dëgjimin e hutbes.

Dëgjimi i hutbes është vaxhib a përcjellja e muezinit sunet. Rregulli thotë: Suneti nuk ka

përparësi ndaj vaxhibit.


P-327: Ç’është mendim i i juaj për atë i cili i parakalon safet ditën e xhuma?

Përgjigje: Duhet t’i urdhërojmë që të ulen ata që i parakalojnë safet gjatë hutbes, por pa

fjalë, mundemi ta kapim për rrobe apo t’i japim shenjë me dorë.

Por më e mira është që për këtë të kujdeset hatibi, ashtu bënte edhe Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) kur njëherë e pa një njeri që i parakalonte safet mbi supet e

njerëzve, e ai e ndërpreu hutben dhe i tha: “Ulu, se i dëmtove njerëzit”.[1]

P-328: A lejohet të përshëndeturit duke e thënë Imam i hutben? Si dhe, a lejohet ta

kthejmë selamin?

Përgjigje: Kur njeriu hyn në xhami e imami është duke thënë hutben, duhet t’i falë dy

rekate të shkurta dhe të ulet, ndërsa selam nuk i jep askujt.

Selami në këtë rast është i ndaluar, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka

thënë: “Nëse ditën e xhuma kur imami thotë hutben, i thua shokut pranë teje:

Hesht! Vetëmse ke bërë diçka bosh”.[2]

Poashtu ka thënë: “Kush i prekë (lozë me) guralecat, ai ka bërë diç boshe”[3]. Është

qëllimi për secilin që bën diç boshe, gjë e cila mund të bëhet shkak në humbjen e

shpërblimit të xhumasë, për këtë në hadith thuhet: “Kush bën diç boshe, ai nuk ka

xhuma”.[4]

E nëse dikush të jep selam ty, mos ia kthe selamin me fjalë, mos i thuaj: ue alejkum

selam, edhe nëse ai ta thotë me fjalë, pra, mos i thuaj ue alejkum selam.

Ndërsa përshëndetja për dore nuk prishë gjë edhepse më mirë është që edhe kjo mos të

ndodhë.

Disa dijetarë kanë thënë se i lejohet ta kthejë selamin, mirëpo e vërteta është se nuk

lejohet.

Sepse vaxhibi i dëgjimit të hutbes ka përparësi ndaj vaxhibit të kthyerjes së selamit.

Pastaj, muslimani nuk ka të drejtë të jep selam në këtë rast, ngase me atë gjë u pengon

njerëzve në dëgjimin e hutbes.

Pra, gjatë hutbes nuk lejohet të japish selame as të kthesh.

__________________

[1] Ibën Maxhe në kapitullin e Faljes së namazit; kreu: Hadithet që ndalojnë parakalim in e

njerëzve ditën e xhuma. Dhe Imam Ahmedi [4/188].

[2] Buhariu në kapitullin e Xhumasë [934] dhe Muslimi në kapitullin e xhumasë [851].

[3] Ebu Davudi në kapitullin e Namazit [105] dhe Tirmidhiu në kretë e namazit [498].

[4] Ebu Davudi në kapitullin e Namazit [1051].


P-329: A lejohet urimi i Bajramit? Si dhe a ka ndonjë fjali të caktuar për të?

Përgjigje: Urimi i Bajramit është i lejuar dhe nuk ka ndonjë fjali të caktuar për të.

Ashtu si e përdorin njerëzit është e lejuar, përderisa nuk bie në mëkat.

P-330: Ç’është dispozita për namazin e Bajramit?

Përgjigje: Kam mendimin se namazi i Bajramit është farz ajn[1], dhe burrave assesi nuk

u lejohet që ta lënë këtë namaz, por duhet të prezentojnë patjetër, sepse Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka urdhëruar ashtu.

Bile edhe gratë e lira i urdhëroi që të dalin për të falur namazin e Bajramit, poashtu edhe

gratë që janë në menstruacione i urdhëroi që të dalin por, të rrijnë anash Musal’lasë[2],

kjo edhe më tepër e përforcon urdhërin.

Këtë mendim që e përmenda, ky është mendimi i vërtetë dhe këtë mendim poashtu e ka

edhe Shejhul Islam Ibën Tejmiu (rahimehullah).

Ky namaz është si i xhumasë, nëse të ikë nuk kompenzohet, sepse nuk ka argument se

është obligim kompenzimi, Poashtu në vend tij nuk falet gjë; sikurqë falet për namazin e

xhumasë, ku nëse të ikë xhumaja e falë drekën ngase ajo kohë është kohë e drekës.

Por, namazi i Bajramit nëse të ikë nuk kompenzohet.

Këshilla ime për vëllezërit e mi musliman është që t’i kenë frikë All-llahut, (subhanehu

ue teala), dhe le ta falin këtë namaz i cili përmban mirësi, lutje, pamje të njëri-tjetrit,

lidhje e marrëdhënieve dhe dashuri.

Sikurse të ishin thirrur njerëzit në ndonjë mbledhi të kotë, do të shihje se si me shpejtësi

shumë njerëz do të përgjigjeshin.

E këtu i ka thirrur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në këtë namaz, me të cilin

fitojnë shpërblimet e premtuara të All-llahut (subhanehu ue teala).

Nëse dalin gratë për të falur këtë namaz e kanë obligim që të largohen nga vendi ku falen

burrat, ashtuqë të jenë në s’kaj të xhamisë, larg burrave.

Të mos dalin të zbukuruara, të parfymosura apo të zbuluara.

____________________

[1] Farzi është dy lloj: farz ajn dhe farz kifaje. Farzi ajn është ai farz të cilin e ka obligim çdo

musliman i moshërritur dhe me mend, si p.sh. pesë kohët e namazeve.

Ndërsa farz kifaje është ai farz të cilin po ta veprojë një grup, grupi tjetër nuk e ka obligim si p.sh.

namazi i xhenazes. (sh.p.)

[2] Musal’la quhet vendi i caktuar për tu falur namazi i Bajramit apo i ndonjë namazi tjetër.

(sh.p.)


Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i urdhëroi gratë që të dalin në këtë namaz,

disa nga ato thanë: O i dërguar, ndonjëra prej nesh nuk xhilbab, tha: “Le t’i jep

motra e saj prej xhilbabit të saj”.[1]

Xhilbab është pelerinë apo shami që i përngjan al-Abae-së (012).[2]

Kjo aludon se gruaja e ka patjetër që të del me mbulesë, ngase kur i thane disa nga ato

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) se nuk kanë xhilbab, ai nuk u tha: Dilni si të

mundeni, por u tha: “Le t’i jep motra e saj prej xhilbabit të saj”.

Poashtu imami duhet të ketë parasysh, pasiqë ta kryejë hutben te burrat, të shkojë dhe

të mbajë edhe një hutbe te gratë nëse nuk dëgjohet hutbeja e burrave te gratë.

E nëse dëgjohet hutbeja e burrave te ato, atëherë mjafton.

Por, mirë është që në atë hutbe të përmend ca dispozita që kanë të bëjnë me gratë në

veçanti, dhe me ato dispozita i përkujton dhe i këshillon.

Kështu bëri edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pasiqë e kreu hutben te

burrat, u kthye kah gratë dhe i përkujtoi e i këshilloi.

P-331: A lejohet të falet Bajrami në më shumë se një vend në një qytet?

Na jepni fetva, All-llahu ju shpërbleftë?

Përgjigje: Nëse kjo bëhet për shkak nevoje, s’prishë gjë, ashtu sikurse ndodhë nevoja

për namazin e xhumasë.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Nuk ju obligoi në fé me ndonjë vështirësi”.

[el-H axhxh: 78].

Sikur ta ndalonim këtë, do t’i privonim shumë njerëz nga namazi i xhumasë dhe

Bajramit.

Shembull i nevojës për namazin e bajramit është kur një qytet është i gjërë dhe ardhja e

njerëzve prej një ane në tjetrën është mundim.

Ndërsa, nëse nuk ka nevojë, atëherë falet vetëm në një vend.

P-332: Si falet namazi i Bajrameve?

Përgjigje: Namazi i bajrameve është si vijon: del imami para njerëzve dhe falë dy rekate

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Hajzit [324].

[2] Mbulesë bashkëkohore e m rekullueshme për gratë muslimane, që shumë është e përhapur

në Mbretërinë e Arabisë Saudite. (sh.p.)


me ta.

Në rekatin e parë merr tekbirin fillestar, pas atij tekbiri merr edhe gjashtë tekbire, pastaj

lexon Fatihanë e pas saj lexon suren Kaf, kjo në rekatin e parë.

Në rekatin e dytë, pasiqë të ngritet prej rekatit të parë me tekbir, i merr edhe pesë

tekbire, e lexon Fatihanë pastaj lexon suren “Ikterebetis saatu uen shek’kal kamer”.

Këto dy sure Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i lexonte në namazet e

bajrameve.[1]

Nëse don, në rekatin e parë mund të lexon “Sebihisme rebikel a’la” e në të dytin “Hel

etake hadithul gashijeh”.[2]

Duhet të dihet se xhumaja dhe bajrami kanë të përbashkëta dy sure dhe të ndryshme dy

sure.

Të përbashkëtat janë: “Sebbih” dhe “el-G ashijeh”.

Ndërsa të ndryshmet janë në namazin e Bajramit sureja “Kaf” dhe “Ikterebet” ndërsa në

xhuma: sureja “el-Xhumua” dhe “el-Munafikun”.

Mirë është që imami ta ngjallë këtë sunet, duke i lexuar këto sure, ashtuqë të njoftohen

muslimanët dhe të mos u duket çudi nëse i lexon dikush.

Pas namazit e mban hutben, dhe mirë është që një pjesë të hutbes ta bëjë të veçantë për

gratë, duke i urdhëruar që të veprojnë atë që duhet dhe t’i ndalojë prej gjërave që duhet

të largohen.

Kështu ka bërë edhe Resulull-llahu, (salAllahu alejhi ue selem).

P-333: Në disa qytete, para namazit të Bajramit, Imam i merr mikrofonin dhe këndon

tekbire, e me të së bashku edhe xhemati?

Përgjigje: Kjo formë, që e përmendi pyetësi, nuk ekziston në traditën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) dhe të shokëve të tij.

Sunet është që secili të thojë tekbire në vete.

P-334: Kur fillon koha e tekbireve të Bajramit? Dhe si thuhen?

Përgjigje: Tekbiri i ditës së bajramit fillon me perëndimin e diellit të ditës së fundit të

Ramazanit e deri sa të vijë imami për të falur namazin e bajramit.

____________________

[1] Muslimi në kapitullin e Bajrameve [607].

[2] Muslimi në kapitullin e Xhumasë [598].


Ato thuhen kështu: All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, La ilahe il-lall-llahu, uAll-llahu

Ekber, All-llahu Ekber ue lil-lahil hamd.

Ose thotë: All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, La ilahe il-lall- llahu

uAll-llahu Ekber, All-llahu Ekber, All-llahu Ekber ue lil-lahil hamd.

Pra, ose të thotë tre herë All-llahu Ekber ose dy herë, që të dyjat lejohen.

Kjo ceremoni duhet të bëhet dukuri, ashtuqë burrat duhet të ngritin zërin duke e thënë

atë nëpër tregje, xhami dhe shtëpi.

Ndërsa, për gratë, më mirë është që ta thonë me zë të ulët.

P-335: Ç’është dispozita për namazin e kusufit (eklipsa solare) dhe husufit (eklipsa

lunare)?

Përgjigje: Namazi i kusufit dhe husufit është sunet i fortë sipas mendimit të xhumhurit

(shumicës së dijetarëve), e nuk është vaxhib.

Nuk ka dyshim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhëruar që të falet ky

namaz, është trishtuar kur ka ndodhur kjo dhe ka falur namaz madhështor, që dallon

prej namazeve tjera.

Disa dijetarë kanë thënë se është vaxhib, mundet të jetë vaxhib ajn apo vaxhib kifaje.

Kanë argumentuar për këtë me urdhërin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) a

rregulli thotë: Urdhëri aludon në obligim, dhe pasiqë ky urdhër ka edhe argumente

ndihmëse që aludojnë në rëndësinë e këtij namazi dhe se ky namaz është lajmërim prej

All-llahut (subhanehu ue teala) për dënim të merituar, atëherë robërit e Tij e kanë

vaxhib që t’i drejtohen All-llahut për shkak të këtij dënimi të merituar dhe lajmërimit të

All-llahut për të.

S’ka dyshim se ky mendimështë i fortë duke u bazuar në argumentin e tij tekstual dhe

logjik.

Më së paku që mund të jetë është farz kifaje, ky është mendimi ynë.

E sa i përket mendimit të xhumhurit, ata nuk kanë ndonjë argument që e drejton

urdhërin prej vaxhibit në sunet, përveç fjalës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) kur një njeri e pyeti: A kam obligim edhe tjetër namaz (përveç këtyre

pesëve)? Tha: “Jo, përveç vullnetarisht”[1], por kjo nuk e mohon obligimin e ndonjë

namazi tjetër, nëse ka shkak që e obligon atë.

Qëllimi i fjalës së tij: “Jo, përveç vullnetarisht” është mohimi i ndonjë namazi tjetër të

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e Imanit [46] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit [11].


rregullt gjatë natës dhe ditës.

Ndërsa, namazet që kanë shkaqe të veta, ky hadith nuk i mohon ato.

Rezyme: mendimi ynë është se ky namaz është vaxhib, mundet të jetë vaxhib ajn apo

vaxhib kifaje.

P-336: A tij që i ikë një rekat i namazit të husufit, në çfarë forme e kompenzon?

Përgjigje: Atij që i ka ikur një rekat i namazit të husufit i themi, Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka thënë: “Kur ta dëgjoni ikametin, shkoni për në namaz të qetë dhe

të përkulur, mos shpejtoni, atë që arrini faleni e atë që ju kalon plotësojeni”.[1]

Këtij pra, që i ka ikur një rekat nga namazi i husufit, e plotëson në atë mënyrë si e ka

falur imami, duke u bazuar në fjalën “plotësojeni”.

Nga kjo pyetje degëzohet edhe një pyetje, e cila është më problematike, ajo është nëse i

ikë rukuja e parë e rekatit?

Atij që i ikë rukuja e parë e rekatit, atij i ka ikur rekati plotësisht.

Pasiqë të jep selam imami, ky ngritet dhe e kompenzon rekatin në të cilin nuk e ka

arritur ruku në e parë.

Këtë e themi duke u bazuar në përgjithshmërinë e fjalës: “e atë që ju kalon

plotësojeni”.

P-337: Kthyerja m rapshtë e veshjes së lartë pas namazit të Istis’kasë[2], a bëhet gjatë

momentit të lutjes apo në shtëpi para daljes? Si dhe ç’është urtësia nga kthyerja e saj? Na

tregoni, All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Kthyerja mbrapshtë e veshjes së lartë në lutjen gjatë Istis’kasë bëhet duke u

thënë hutbeja, kështu ka thënë dijetarët.

Urtësia e kësaj është arritja e tre dobive:

Një: Pasimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Dy: Shpresa që All-llahu (subhanehu ue teala) këtë thatësi ta kthejë në pjellori dhe

mirëqenie.

Tre: është shenjë prej njeriut se do ta kthejë gjendjen e tij prej largimit nga All-llahu

(subhanehu ue teala) dhe rënies në mëkate, do ta kthejë në afrim kah All-llahu dhe

___________________


[2] Namazi i Istis’kasë është namazi i cili bëhet në rast thatësie që All-llahu të lëshojë shi. (sh.p.)


respektim të Tij.

Ngase takvallëku është veshje abstrakte, ndërsa veshja e lartë dhe tjerat janë veshje

konkrete.

Ashtuqë me kthyerjen e veshjes së tij konkrete dëshiron të tregojë se do ta kthejë edhe

veshjen e tij abstrakte, ky është rast i mirë.

P-338: Disa njerëz thonë: Sikur të mos e lutnit All-llahun për shi, do të binte shi, çka

mendoni për këtë?

Përgjigje: Mendim im, unë kam frikë se do ta godet ndonjë rrezik i madh, atë që e thotë

këtë fjalë, All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “Zoti juaj ka thënë: “Më lutni Mua, Unë

ju përgjigjem ”. [Gafir: 60].

All-llahu (subhanehu ue teala) është i Urtë, e ndodhë që t’i vonon mirësitë e Tij, ashtuqë

njerëzit të kuptojnë sesa nevojë kanë për All-llahun, se nuk ka kthim te dikush tjetër pos

tek All-llahu, Ai e bën shkak lutjen e njerëzve që të zbresë shi.

Mirëpo, nëse njerëzit bëjnë lutje dhe nuk zbret shi, All-llahu për këtë ka ndonjë urtësi, Ai

(subhanehu ue teala) është Më i Dituri, Më i Urti dhe Më i Mëshirshmi për njerëzit sesa

ata për vetveten.

Shpesh ndodhë që njeriu të bën lutje dhe të mos i plotësohet, bën lutje dhe nuk i

plotësohet, prap bën lutje dhe nuk i plotësohet.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Secilit do t’i përgjigjet lutja,

përveç nëse shpejton, nëse thotë: u luta por nuk mu përgjigj”.[1]

Pra, dëshprohet, dhe e lë lutjen –All-llahu na ruajtë- edhepse njeriu për çdo fjalë me të

cilën lutet ka shpërblime, sepse lutja është ibadet.

Njeriu që bën lutje është fitues çdoherë, bile është treguar në hadith se ai që bën lutje i

arrin njërën prej tre mirësive: ose i përgjigjet lutja, ose i largohet ndonjë e keqe që është

më e madhe, ose i mblidhen shpërblimet për të, në ditën e kijametit.[2]

Unë e këshilloj atë vëlla, i cili e ka thënë atë fjalë që të pendohet tek All-llahu (subhanehu

ue teala) sepse ajo është mëkat i madh, në kundërshtim me urdhërin e All-llahut për

lutje.

P-339: Çka mendoni për atë i cili lë porosi që kur të vdesë të varroset në filan vendin, a

duhet të realizohet kjo porosi?

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e Lutjeve [6340] dhe Muslimi në kapitullin e Dhikrit dhe lutjes [2735].

[2] Tirmidhiu në kapitullin e Lutjeve [3573].


Përgjigje: Së pari duhet të pyetet pse e ka zgjedhur atë vend, ndoshta ka zgjedhur të

varroset pranë ndonjë varri të rrejshëm apo pranë ndonjë varri ku bëhet shirk, ose

ndonjë shkak tjetër prej shkaqeve të ndaluara.

Këtij nuk duhet t’i realizohet porosija, por varroset te muslimanët nëse është musliman.

E nëse e lë këtë porosi për ndonjë qëllim tjetër, sikur të porositë që të transferohet në

vendin në të cilin ka jetuar, për këtë s’prishë nëse i realizohet porosia, nëse nuk

bëheTharxhim i tepërt.

Nëse kjo shkakton humbje të një sasie të madhe të hollave, atëherë nuk i realizohet

porosia.

Toka e All-llahut është e njëjtë, përderisa është e muslimanëve.

P-340: Kur thuhet tallkini (urdhërimi për të thënë: La ilahe il-lall-llah)?

Përgjigje: Tallkini u thuhet njerëzve në momentin e vdekjes, u thuhet që të thonë: La

ilahe il-lall-llah, ngase kështu veproi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në

momentin kur ishte duke vdekur mixha i tij Ebu Talibi, i tha: “O xhaxha, thuaj La ilahe

il-lall-llah, fjalë me të cilën do të ndihmoj tek All-llahu”, por mixha i tij Ebu Talibi –

All-llahu na ruajtë- nuk e tha këtë fjalë dhe vdiq si mushrik.[1]

E sa i përket tallkinit që bëhet pas varrosjes, ai është bidat, ngase nuk ka ndonjë hadith

që tregon se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka vepruar ashtu.

Por, mirë është të bëhet ajo që e transmeton Ebu Davudi se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) kur mbaronte me varrimin e dikujt, u ndalte para varrit dhe u thonte

shokëve: “Kërkoni falje për vëllain tuaj, dhe lutne All-llahun që ta përforcojë, ngase

ai tani është duke u pyetur”.[2]

Ndërsa, leximi i Kur'anit te varri apo tallkini, këto janë bidate dhe nuk kanë ndonjë bazë.

P-341: Çka mendoni për vonim in e varrimit për shkak të pritjes së disave prej të

afërmve që të arrijnë prej vendeve të largëta?

Përgjigje: Me sheriat është që të shpejtohet në pregatitjen e të vdekurit, sepse Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Shpejtoni me xhenazen, nëse është e mirë,

të lumtë ju çka jeni duke varrosur, e nëse është diç tjetër, atëherë një të keqe e

largoni prej supeve tuaja”.[3]

_____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Xhenazeve [1360] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit [24]

[2] Ebu Davudi në kapitullin e Xhenazeve [3221].

[3] Buhariu në kapitullin e Xhenazeve [1315] dhe Muslimi në kapitullin e xhenazeve [944].


Andaj, nuk është mirë që të vonohet varrimi që të pritet prezentimi i dikujt nga familja,

përveç nëse bëhet fjalë për disa orë, përndryshe, shpejtimi është më mirë.

Kur të arrijnë ata persona atëherë mund që të falin namazin e xhenazes te varri i atij të

vdekuri.

Kështu bëri edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e fali namazin e xhenazes

te varri i asaj grua, e cila u kujdeste për xhaminë, të cilën e varrosën dhe nuk e lajmëruan

Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem).

Më vonë ai tha: “Më tregoni ku e ka varrin!”, i treguan dhe e fali xhenazen.[1]

P-342: Lajmërimi i të afërmve dhe shokëve për vdekjen e ndonjë personi për tu

mbledhur që t’ia falin namazin, a llogaritet lajmërim i ndaluar apo i lejuar?

Përgjigje: Ky është lajmërim i lejuar, vetë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

lajmëroi për vdekjen e Nexhashiut ditën kur vdiq ai.[2]

Ndërsa për gruan e cila u kujdeste për xhaminë, e cila vdiq dhe e varrosën sahabët duke

mos e lajmëruar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) për këtë, ai tha: “Sikur t’më

kishit lajmlëruar...”.

Pra, lajmërimi për vdekjen e një personi me qëllim që të mblidhen më tepër njerëz për

namazin e xhenazes nuk prishë gjë, ngase në sunet është vërtetuar diç e tillë.

Poashtu edhe lajmërimi i familjes dhe të afërmve të cilët kanë dëshirë që të marrin pjesë

në faljen e namazit të xhenazes është i lejuar.

P-343: Cila është mënyra e vërtetë e transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) për larjen e të vdekurit?

Përgjigje: Mënyra e vërtetë e larjes është që të fillojë me larjen e organit gjenital të të

vdekurit e pastaj ia lan trupin.

Në larjen e trupit fillon me larjen e pjesëve që lahen gjatë abdestit, pra, i jep abdest

përveçse nuk i futë ujë në gojë dhe hundë, por e lagë një copë dhe me të ia pastron

hundën dhe gojën.

Pas kësaj ia lan tërë trupin, por me zambak (sidër- lotus), i cili shtypet dhe vëndohet në

ujë, pastaj përzihet me dorë derisa të formohet shkumë, e me atë shkumë i lahet koka

dhe mjekrra e pjesa tjetër i lahet me pjesën e mbetur të këtij uji.

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e xhenazeve [1337] dhe Muslimi në kapitullin e xhenazeve [956].



Ngase zambaku e lanë shumë mirë, ndërsa shpërlarja e fundit i bëhet me kamfur,

kamfuri është lëndë e njohur që jep erë.

Dijetarët kanë thënë se prej dobive të kamfurit janë se ai e ngurtë trupin dhe i pengon

insektet.

Nëse i vdekuri është shumë i papastër, atëherë kjo larje i përsëritet sepse Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) grave që deshtën të lajnë një vajzë u tha: “Lajeni tri herë,

ose pesë ose më shumë nëse mendoni se ka nevojë”.[1]

Pas kësaj, ia thanë ujin dhe e vëndon në qefin.

P-344: Ka mundësi që në fatkeqësi kom unikacioni, zjarre apo rrënime të humben pjesët

e trupit të njeriut. N dodhë të mos gjindet përveç ndonjë pjesë e vogël, sikurse dora apo

koka. A duhet tu falet namazi këtyre pjesëve? Si dhe a duhet të lahen?

Përgjigje: Nëse ato pjesë të vogla sikurse dora apo këmba gjinden pasiqë t’i jetë falur

namazi atij personi, në këtë rast nuk falet namaz për këto pjesë.

P.sh. ia kemi falur namazin një personit dhe e kemi varrosur por pa këmbë, e më vonë ia

kemi gjetur këmbën, në këtë rast, kjo pjesë varroset dhe nuk i falet xhenazja sepse i

është falur namazi atij personi.

Mirëpo nëse nuk gjindet pjesa më e madhe e viktimës, por gjindet vetëm ndonjë pjesë

sikurse koka, këmba apo dora, ndërsa pjesa tjetër nuk gjindet, atëherë i falet xhenazja

kësaj pjese që është gjetur pasiqë të lahet dhe të vishet me qefin, e pastaj varroset.

P-345: Një grua, ka abortuar foshnjën e saj e cila ka pasur gjashtë muaj. Kjo grua bënte

punë të rënda dhe lodhëse e poashtu edhe agjëronte muajin Ramazan. Tani, kjo grua ka

frikë se shkaku i vdekjes së fëmisë janë ato punë të rënda. Ky fëmi u varros pa iu falur

xhenazja, a lejohet të mos i falet namazi i xhenazes kësaj foshnje? Si dhe çka duhet të

bëjë kjo grua që t’i largon dyshimet rreth vdekjes së foshnjës? Na tregoni All-llahu ju

shpërbleftë.

Përgjigje: Nëse foshnja ka arritur katër muaj, atëherë është vaxhib të lahet, vishet me

qefin dhe t’i falet xhenazeja.

Ngase kur i ka bërë katër muaj, i ka ardhur shpirti.

Këtë na e tregon hadithi të cilin e transmeton Abdullah ibën Mes’udi (radijAllahu anhu).

Thotë: na ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i sinqerti, i besueshmi:

“Secili prej jush krijohet në barkun e nënës së tij duke qenë pikë uji katërdhjet

ditë, pastaj bëhet copë gjaku aq ditë, pastaj bëhet copë mishi po aq ditë, pastaj i

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e xhenazeve [1253].


vjen meleku dhe ia bjen shpirtin...”.[1]

Pra, këto janë 120 ditë ose katër muaj.

Nëse abortohet kjo foshnje, atëherë lahet, vishet me qefin dhe i falet xhenazeja dhe ditën

e kijametit do të ringjallet së bashku me njerëzit.

E nëse nuk ka arritur t’i bëjë katër muaj, atëherë nuk lahet, nuk vishet me qefin dhe nuk i

falet xhenazeja.

Varroset në çfarëdo vendi, sepse ajo është një copë mishi e jo njeri.

Ndërsa foshnja e abortuar që u përmend në pyetje pas’ka arritur gjashtë muaj, andaj

vaxhib është të lahet, vishet me qefin dhe t’i falet xhenazeja.

Pasiqë në pyetje thonë se nuk ia kanë falur namazin, ata e kanë obligim që tani t’ia falin

namazin te varri i tij, nëse e dijnë varrin saktësisht ku gjindet, e nëse nuk e dijnë ku

është atëherë i falin namaz xhenaze sikur për atë që mungon.

Mjafton që vetëm njëri t’ia falë namazin.

Sa i përket dyshimeve të nënës së foshnjës se ajo ka qenë shkak për vdekjen e foshnjës,

këto dyshime nuk janë me vend dhe nuk duhet t’i përkushtojë vëmendje atyre.

Shpesh ndodhë që foshnjet të vdesin në mitra, ajo nuk ka asnjë faj.

Le t’i lëjë anash këto dyshime dhe vesvese të cilat mundë t’ia prishin jetën.

uAll-llahu A’lem.

P-346: Si falet namazi i xhenazes?

Përgjigje: Namazi i xhenazes për burrin falet kështu: Imami ndalet parallel me kokën e

xhenazes, pa marrë parasysh a është i madh apo i vogël.

Ndalet paralel me kokën e tij dhe merr tekbirin e parë, pastaj lexon fatihanë e nëse lexon

edhe ndonjë sure të shkurtër s’prishë gjë, bile disa dijetarë kanë thënë se është sunet.

Pastaj merr tekbirin e dytë dhe i dërgon përshëndetje Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) thotë: “All-llahumme sal-li ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema sal-

lejte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke Hamidun Mexhid. All-llahumme

barik ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema barekte ala Ibrahime ue ala ali

Ibrahime inneke Hamidun Mexhid”.

Pastaj merr tekbirin e tretë dhe e thotë ndonjë prej duave të xhenazes që janë vërtetuar

__________________



nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Prej atyre duave është: “All-llahumme gfir lihajjina ue mejjitina ue shahidina ue

gaibina, ue sagirina ue kebirina, ue dhekerina ue unthana. All-llahumme men

ahjejtehu minna fe’ehjihi alel Islam ue men teveffejtehu minna feteveffehu alel

Iman, All-llahumme gfir lehu, uerhamhu, ue afihi ua’fu anhu, ue ekrim nuzulehu,

ue uessi’ë mud’halehu, ue gsilhu bil mai ueth thelxhi uel bered, ue nekkihi minel

hataja kema junekka eth-thevbul ebjedu mined denes, All-llahumme la tuhar-

rimna exhrehu ue la tudil-lena ba’dehu ue gfir lena ue lehu”.

Si dhe lutje tjera që janë transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Pastaj merr tekbirin e katërt, e disa dijetarë kanë thënë se pas këtij tekbiri të thotë:

“Rabbena atina fid dunja heseneten ue fil ahireti hasenetenue kina adhaben nar”.

Nëse merr edhe tekbirin e pestë, nuk prishë gjë, ngase është vërtetuar nga Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) se e ka bërë atë, bile ndonjëherë duhet të bëhet pasiqë është

vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka bërë.[1]

Ajo që është vërtetuar se e ka bërë, duhet ta bëjmë edhe ne ashtu si e ka bërë ai.

Pra, herë veprohet njëra metodë e herë tjetra edhepse më së shumti veprohet me katër

tekbire.

E në fund jep një selam në anën e djathtë.

E nëse xhenzja është femër atëherë ndalet paralel me mesin e trupit të saj, ndërsa forma

e namazit është e njëjtë sikur për mashkullin.

Nëse ka më shumë xhenaze përnjëherë, atëherë duhet të renditen.

Ashtuqë para imamit duhet të janë meshkujt e pjekur, pastaj fëmijtë meshkuj, pastaj

gratë e pjekura e në fund vajzat e vogla, kështu pra, bëhet renditja.

Ndërsa kokat e tyre renditen paralel me mesin e grave, ashtuqë imami të qëndrojë në

vendin e duhur.

Këtu kam një vërejtje: shumë njerëz mendojnë se për personat që e bartin xhenazen më

mirë është të falen në një saf me imamin, bile disa mendojnë se patjetër është që së paku

një ose dy vetë të jenë në një saf me imamin. Kjo është gabim.

Suneti është që imami të qëndron i vetëm, e nëse ata që e bartin xhenazen nuk kanë

vend në safin e parë, atëherë mund të renditen mes safit të parë dhe imamit.

____________________

[1] Në hadithin e Zejd ibën Erkamit (radijAllahu anhu) kur mori pesë tekbire në një namaz

xhenaze dhe tha: Edhe Resulull-llahu ka bërë kështu. E transmeton Muslimi në kapitullin e

Xhenazeve [2/659].


P-347: A lejohet t’i falet xhenazja personit i cili nuk ka falur namaz, personit për të cilin

dyshojmë se e ka falur namazin dhe personit për të cilin nuk dijmë gjë? Si dhe, fam ilja e

tij a e ka të lejuar që ta nxjerrë atë njeri për t’iu falur xhenazja?

Përgjigje: Për atë të cilin dihet se ka vdekur dhe nuk është falur, nuk lejohet t’i falet

xhenazja dhe nuk i lejohet familjes së tij që ta nxjerrin para besimtarëve për t’ia falur

namazin.

Sepse ky person është kafir, murtedd (i dalur nga Islami). është obligim që për këtë

person të gropohet një gropë jashtë varrezave dhe të gjuhet aty, pa mos iu falur

xhenazja.

Ngase ky nuk meriton nderë, ai ditën e Kijametit do të ringjallet me Faraonin, Hamanin,

Karunin dhe Ubej ibën Halefin.

Ndërsa personin për të cilin dyshojmë apo nuk e njohim, këtij ia falim xhenazen.

Ngase esenca është se ai është besimtar derisa të na sqarohet e kundërta.

Por, nuk prishë gjë nëse njeriu dyshon në këtë person që gjatë lutjes së xhenazes të

thotë: “O Zot nëse është besimtar, fale dhe mëshiroje..”.

Sepse jo mënyrë e lutjes ka ardhur për personat të cilët i akuzojnë gratë e veta për

tradhëti, mirëpo nuk kanë katër dëshmitarë, andaj burri në betimin e pestë thotë:

“Mallkimi i All-llahut qoftë mbi mua nëse gënjej”, ndërsa ajo thotë: “Hidhërimi i All-

llahut qoftë mbi mua, nëse ai e flet të vërtetën”.

P-348: Namazi i xhenazes a ka kohë të caktuar? A lejohet varrim i natën? A ka numër të

caktuar sesa xhemat duhet të ketë? Si dhe, a lejohet t’i falet namazi te varret apo mbi

varre?

Përgjigje: Namazi i xhenazes nuk ka kohë të caktuar, për shkak se edhe vdekja nuk ka

kohë të caktuar.

Andaj, kurdo që të vdesë njeriu, duhet të lahet, vishet me qefin dhe i falet xhenazja në

çfarëdo kohe qoftë, natën apo ditën.

Si dhe varroset në çfarëdo kohe të natës dhe ditës.

Përveç në tri kohë, në to nuk lejohet varrimi. Ato janë: prej fillimit të lindjes së diellit e

derisa të ngritet sa një shtizë, kur është dielli në zenit (d.m.th. para dreke afër dhjetë

minuta) dhe para perëndimit të diellit, kur të jetë dielli lartë sa një shtizë.

Në këto tri kohë nuk lejohet varrimi, ndalimi në këtë rast ka për qëllim ndalim-haram.


Për këtë bazohemi në hadithin e Ukbeh ibën Amirit (radijAllahu anhu) i cili ka thënë:

“Në tre kohë, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka ndaluar që të falemi

dhe të varrosim xhenazet”.[1]

Poashtu nuk është i caktuar numri i xhematit të këtij namazi.

Një person nëse ia falë, mjafton.

Si dhe lejohet që ky namaz të falet te varret, dijetarët e kanë përjashtuar këtë namaz prej

ndalimit të faljes së namazeve të varret.

Kanë thënë: lejohet ta falish namazin e xhenazes te varret dhe mbi varr. është vërtetuar

se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e fali namazin e xhenazes te varri i asaj

gruas e cila u kujdeste për xhaminë, që vdiq natën dhe sahabët e varrosën. Pastaj

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u tha: “Më tregoni ku e ka varrin!”, i treguan

dhe e fali xhenazen.[2]

P-349: A lejohet çdoherë falja e namazit të xhenazes për atë që m ungon apo ka kushte

të veçanta?

Përgjigje: Mendimi i vërtetë i dijetarëve është se namazi i xhenazës për atë që mungon

nuk lejohet, përveç nëse nuk i është falur.

Sikurse të vdesë dikush në ndonjë vend të pabesimtarëve dhe nuk ia ka falur askush

namazin, apo fundoset në det apo lumë dhe nuk i gjindet trupi, në këtë rast është vaxhib

t’i falet xhenazja.

Ndërsa, atij që i është falur namazi, sipas mendimit të vërtetë nuk lejohet t’i falet sërish.

Ngase kjo nuk gjindet në sunet përveç në rastin e Nexhashiut, mirëpo

Nexhashiut nuk ia kishte falur askush xhenazen në vendin e tij, ashtuqë Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ia fali namazin e xhenazes në Medine.[3]

Poashtu gjatë kohës së Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kanë vdekur

udhëheqës dhe njerëz autoritativ, mirëpo nuk tregohet se ua ka falur xhenazen.

Disa dijetarë kanë thënë: U falet xhenazja për atë që mungon atyre personave, prej të

cilëve ka dobi feja, prej pasurisë së tyre, punës së tyre apo diturisë së tyre, ndërsa të

tjerëve nuk u falet.

E disa tjerë kanë thënë: Namazi për atë që mungon lejohet pa kurrfarë kushti, ky është

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e namazit të udhëtarëve [1/568].


[3] Buhariu në kapitullin e Lëvdatave për Ensarët [5/65] dhe Muslimi në kapitullin e Xhenazeve

[2/656].


mendimi më i dobët.

P-350: N ëpër disa vende, të vdekurit i varrosin të shtrirë në shpinë dhe me duar mbi

stomak, si duhet të varroset?

Përgjigje: Me të drejtë, i vdekuri varroset në një anë, mbi krahun e djathtë, i kthyer kah

kibla.

Qabeja është kible e besimtarëve gjatë jetës e poashtu edhe gjatë vdekjes.

Ashtu, sikurse në gjumë flihet në krah të djathtë –siç ka urdhëruar Resulull-llahu- ashtu

edhe i vdekuri vendoset në krah të djathtë.

Sepse edhe gjumi edhe vdekja kanë të përbashkët joshpirtësinë.

All-llahu (subhanehu ue teala) thotë: “All-llahu i merr shpirtrat kur është momenti i

vdekjes së tyre, e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është

caktuar vdekja e m ban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja,

por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. V ërtet, në këto

ka argumente për një popull që mendon”. [ez-Zumer: 42]. Dhe ka thënë: “Ai është që

ua merr shpirtërat natën dhe e di çka vepruat ditën, pastaj ju ngjall (zgjon) në të

(ditën), për deri në afatin e caktuar (vdekje). Pastaj do të ktheheni e do t'ju

njohtojë me atë që keni pas vepruar”. [el-En’am: 60].

Pra, i vdekuri duhet të vendoset në krah të djathtë, i kthyer kah kibla.

Atë që e ka parë pyetësi me siguri është rezultat i padijes së atij që e ka kryer varrimin.

Përndryshe nuk di se ndonjë dijetar thotë se i vdekuri duhet të vendoset i shtrirë në

shpinë dhe dy duart t’i vihen mbi stomak.

P-351: A lejohet lexim i i Kur'anit te varret, lutja për të vdekurin pranë varrit të tij si dhe

lutja për vetveten te varret?

Përgjigje: Leximi i Kur'anit te varret është bidat, atë nuk e ka vepruar as Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) e as shokët e tij, radijall-llahu anhum.

Pasiqë as ai se ka bërë e as shokët e tij, atëherë nuk na ka hije neve që të shpikim këtë

prej mendjeve tona, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në hadith të vërtetë

thotë: “Çdo e shpikur është bidat, çdo bidat humbje dhe çdo humbje të bie në

Zjarr”.[1]

Besimtarët e kanë obligim që të shkojnë pas udhës së atyre që kanë kaluar, shokëve të

___________________

[1] Shih në pyetjen e tretë.


Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe tabiinëve që pasuan në mënyrën më të

mirë, nëse dëshirojnë që të jenë në mirësi dhe udhëzim.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Fjala më e mirë është fjala e All-

llahut, udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhammedit”.[1]

Sa i përket lutjes së njeriut për të vdekurin pranë varrit të tij themi se nuk prishë gjë.

Mund të ndalet pranë varrit dhe të bën lutje atë që dëshiron, të thotë: O Zot, fale këtë, O

Zot mëshiroje këtë, O Zot fute në xhenet, O Zot bërja varrin e gjërë si dhe lutje tjera

të ngjashme.

Ndërsa, lutja e njeriut për vetveten te varret, themi: nëse këtë e bën me qëllim paraprak,

atëherë është bidat.

Sepse nuk lejohet të përcaktohet ndonjë vend për lutje, përveç nëse ka argument se

duhet të përcaktohet.

E nëse nuk ka ndonjë tekst për këtë e as nuk gjen mbështetje në sunetin e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) për përcaktimin e ndonjë vendi për lutje, atëherë pa marrë

parasysh se çfarë vendi është, themi se ky përcaktimështë bidat.

P-352: Ç’është dispozita për vizitën e varrezave dhe lexim in e Fatihasë atje? Poashtu a

lejohet që edhe gratë t’i vizitojnë varret?

Përgjigje: Vizita e varreve është sunet.

Ka porositur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) që të vizitohen pasiqë patë

ndaluar, ka thënë: “U pata ndaluar që t’i vizitoni varret, e tani vizitoni, sepse ato ua

përkujtojnë ahiretin”[2]. [Transmeton Muslimi].

Pra, vizita e varreve për përkujtim dhe këshillim të vetvetes është sunet.

Njeriu kur i viziton të vdekurit te varret, të cilët deri dje ka qenë bashkë mbi tokë, të

cilëThanin sikur që han ky, pinin sikur që pin ky dhe u kënaqnin me këtë jetë, por tani

janë bërë pengj të veprave të tyre, nëse kanë punuar mirë do të gjejnë mirë, e nëse keq

do të gjenë të keqen.

Kur i kujton këto, patjetër se do të këshillohet dhe do t’i zbutet zemra.

Pastaj pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) nga mëkatet e tij në respektim të

Gjithfuqishmit.

Ai që do të viziton varret, mirë është që të bën lutjen që e ka bërë Resulull-llahu

___________________

[1] Ibid.

[2] Muslimi në kapitullin e Xhenazeve [977].


(salAllahu alejhi ue selem) dhe të cilën ia ka mësuar ummetit të vet: “Esselamu alejkum

dare kaumin mu’minin, ue inna inshaAll-llahu bikum lahikun, jerhamull-llahul

mustakdimine minna uel muste’hirine, nes’elull-llahe lena ue lekumul afije, All-

llahumme la tuhar-rimna exhrehum, ue lateftinna ba’dehum, ue gfir lena ue

lehum”.[1]

Por, nuk ka ndonjë transmetim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka lexuar

Fatihanë kur i ka vizituar varret.

Kur bazohemi në këtë themi se leximi i Fatihasë gjatë vizitës së varreve është

në kundërshtim me praktikën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Sa i përket vizitës së varrve nga ana e grave, ajo është haram.

Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka mallkuar gratë që i vizitojnë varret,

ata që i marrin varret si faltore dhe ata që ndezin qirinj.[2]

Pra, gruaja nuk e ka të lejuar t’i viziton varret, kjo dispozitë është për atë grua që del prej

shtëpisë me qëllim të vizitës së varreve.

Ndërsa, nëse kalon pranë varreve pa qëllim paraprak, nuk prishë gjë që të ndalet aty dhe

t’i përshëndet banorët e varreve me përshëndetjen që na e ka mësuar Resulull-llahu


Pra, ka dallim te gratë mes asaj që del me qëllim për vizitën e varreve dhe mes asaj e cila

kalon pranë varreve pa qëllim paraprak dhe ndalet e i përshëndet varret.

E para, e cila ka dalur prej shtëpisë me atë qëllim, ajo ka bërë gjë të ndaluar dhe e ka

rrezikuar vetveten nga mallkimi i All-llahut (subhanehu ue teala) derisa për gruan tjetër

s’prishë gjë.

P-353: Në disa vende ka një traditë, ashtuqë kur të vdesë dikush, në shtëpinë e tij

lexojnë Kur'an me zë të lartë si dhe duke përdorur zmadhues të zërit. A lejohet kjo?

Përgjigje: Themi se kjo vepër pa dyshimështë bidat, kjo nuk është praktikuar as në

kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e as në kohën e shokëve të tij, radijall-

llahu anhum.

Kur'ani ia lehtëson njeriut mërzitë nëse e lexon njeriu në vete, sa ta dëgjojë vetë, e jo ta

rritë zërin me zmadhues saqë ta dëgjojë secili njeri, bile edhe njerëzit që janë duke lozur

e poashtu e dëgjojnë edhe ata njerëz që janë duke dëgjuar instrumente muzikore,

______________________

[1] Muslimi në kapitullin e e xhenazeve/ kreu: ka thuhet kur hyhet te varret.

[2] Ebu Davudi në kapitullin e e xhenazeve [3236]; Tirmidhiu në kapitullin e Namazit [320];

Nesaiu në kapitullin e Xhenazeve [2042] dhe Ibën Maxhe në kapitullin e e xhenazeve [1575].


ashtuqë dëgjojnë edhe Kur'anin edhe muzikën, e kjo duket sikurse janë duke lozur dhe u

tallur me Kur'anin.

Pastaj, të mbledhurit e familjes për të pritur njerëz që do të vijnë për ngushëllime, është

prej veprave të panjohura në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) bile disa

dijetarë kanë thënë se është bidat.

Mu për këtë, mendojmë se nuk lejohet të mblidhet familja dhe të presë ngushëllime,

përkundrazi, duhet t’i mbyllin dyert.

Nëse dikush i takon në treg apo vjen ndonjë prej dashamirëve, pa ndonjë pregatitje për

këtë takim dhe duke mos e hapur derën për secilin, atëherë s’prishë gjë.

Ndërsa, të mbledhurit dhe hapja e dyerve për të pritur njerëz, kjo gjë nuk ka

qenë e njohur në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Bile disa nga shokët

e Resulull-llahut, mbledhinë te familja e të vdekurit dhe shtrimin e sofrës e kanë

konsideruar prej vajtimit.

Vajtimi dihet faremirë se është prej mëkateve të mëdha, sepse Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) e ka mallkuar atë që vajton dhe atë që e dëgjon vajtimin.

Ka thënë: “Vajtuesja nëse nuk pendohet para vdekjes, ditën e kijametit do të

ringjallet e veshur me bluzë nga katrani dhe parzmore me zgjeba”.[1]

All-llahu na ruajtë.

I këshilloj vëllezërit besimtarë që t’i lënë këto vepra të shpikura, kjo është më mirë për

ata dhe më mirë për të vdekurin, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka

lajmëruar se i vdekuri dënohet për shkak të qajtjes së familjes për të dhe vajtimit që ia

bëjnë.

Qëllimi i fjalës “dënohet” në këtë rast është për qëllim i vie shumë rëndë për këtë të

qajtur dhe këtë vajtim.

Ndërsa nuk dënohet ashtu si dënohet vepruesi i tyre, sepse All-llahu (subhanehu ue

teala) thotë: “Askush nuk do të bartë barrën e tjetrit”. [el-En’am: 164].

Prej asaj se i vie shumë rëndë nuk do të thotë se dënohet.

A ke parë hadithin: “Udhëtimi është pjesë e dënimit”.[2]

Por, në realitet udhëtimi nuk është dënim, porse lodhjet dhe mërzitë konsiderohen si

dënim.

________________

[1] Muslimi në kapitullin e Xhenazeve [934].

[2] Buhariu në kapitullin e Umres [1804] dhe Muslimi në kapitullin e Udhëheqjes [1927]


Poashtu njerëzit shpesh e përdorin fjalën: “Po më dënon koka” kur ka ndonjë mërzi

apo çështje të rëndë.

Sidoqoftë, unë i këshilloj të gjithë vëllezërit që të largohen nga këto tradita të cilat vetëm

mund t’i largojnë prej kënaqësisë së All-llahut, ndërsa të vdekurve ue shton dënimin.

Fetvatë e zeqatit

P-354: Cilat janë kushtet për të qenë obligim zeqati?

Përgjigje: Kushtet për obligimin e zeqatit janë: Islami, liria, posedimi i Nisabit (sasisë së

caktuar) në mënyrë të sigurtë dhe kalimi i një viti, përveç në drithëra dhe fryte.

Sa i përket Islam it, është kusht, sepse pabesimtari nuk e ka obligim zeqatin, dhe nuk

pranohet prej tij nëse e jep në emër të zeqatit, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka

thënë: “Mospranimin e dhënieve të tyre nuk e pengoi tjetër gjë vetëm pse ata m

ohuan All-llahun dhe të dërguarin e Tij, dhe namazin e falin vetëm me përtaci, e

lëmoshën nuk e japin ndryshe pos duke urrejtur”. [et-Teube: 54].

Por, fjala jonë: Nuk e ka obligim zeqatin dhe nuk pranohet prej tij, nuk do të thotë se ai e

ka të falur këtë në ahiret, përkundrazi ai do të dënohet.

Sepse All-llahu, (subhanehu ue teala), ka thënë: “Secili njeri është pengë i veprës së

vet. Përveç atyre të djathtëve. Që janë në Xhennete e i bëjnë pyetje njëri-tjetrit,

përkitazi me kriMinelët (e u thonë): “Çka u solli juve në Sekar?” Ata thonë: “Nuk

kem i qenë prej atyre që faleshin (që bënin namaz); Nuk kem i qenë që ushqyenim

të varfërit; Dhe kem i qenë që përziheshim me të tjerët në punë të kota. Dhe kem i

qenë që nuk e besonim ditën e gjykim it. D erisa na erdhi e vërteta (vdekja)!”. [el-

Muddeththir: 38-47].

Këto ajete aludojnë se kafirat do të dënohen për mospraktikimin e urhdërave të Islamit,

dhe ashtu është.

Liria: Sepse robi nuk ka pasuri të veten, ngase vetë është pasuri e zotëriut të vet.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e shet ndonjë rob që

posedon pasuri, pasuria i takon shitësit të tij përveç nëse kushtëzon blerësi”.[1]

Pra, ai nuk posedon pasuri që të jetë i obliguar me dhënien e zeqatit.

Nëse e zëmë se robi ka grumbulluar ndonjë pasuri, ajo pasuri në fund kthehet të zotëriu i

tij, sepse zotëriu ka të drejtë të merr nga ato që posedon robi.

_____________________

[1] Buhariu [2379] dhe Muslimi në kapitullin e Shitblerjes [1543]


Kështuqë pasuria e tij është e mangët dhe nuk është e sigurtë sikurse pasuria e të lirëve.

Posedim i i Nisabit: D.m.th që njeriu të posedon pasuri e cila arrin Nisabin, të cilën e ka

përcaktuar sheriati.

Sasia e Nisabit ndryshon varësisht nga lloji i pasurisë.

Nëse pasuria e tij nuk e arrin Nisabin, atëherë nuk e ka obligim të jep zeqat, ngase

pasuria e tij është e pakët. Nisabi në bagëti ka fillim dhe mbarim, ndërsa në pasuri tjera

ka fillim dhe çka të jetë më tepër llogaritet.

Kalim i i një viti: Sepse po të obligohej brenda më pak se një viti do të ishte padrejtësi

ndaj të pasurve, si dhe po të obligohej pas më shumë se një viti, do të dëmtoheshin ata të

cilët e meritojnë zeqatin.

Ashtuqë prej urtësisë së sheriatit ishte që të caktohet një kohë për tu obliguar, e cila

është një vit.

Në këtë ka poashtu barabarësi mes të pasurve dhe të varfurve.

Duke u bazuar në këtë pra, nëse ndodhë që dikush të vdes apo ta humbë pasurinë para

se të plotësojë një vit, atëherë bie obligimi i zeqatit.

Në kalimin e një viti të pasurisë bën përjashtim: fitimi i tregtisë, të posalindurit e

bagëtive, drithërat dhe frytet.

Kalimi i vitit për fitimin e tregtisë llogaritet sipas kalimit të vitit të pasurisë esenciale.

Për të posalindurit viti llogaritet në bazë të nënave të tyre.

Ndërsa për drithërat dhe frytet koha e tyre është menjëherë pas korrjes apo vjeljes së

tyre.

P-355: Në çfarë mënyre jipet zeqati për të ardhurat m ujore?

Përgjigje: Më së miri është që kur rroga e parë ta plotësojë një vit, atëherë e jep zeqatin

nga pasuria e grumbulluar momentalisht.

Për pasurinë që e ka plotësuar vitin, ia dhé zeqatin në kohë të vet, ndërsa për atë që nuk

e plotësuar vitin, ia dhé zeqatin para kohe.

Dhënia e zeqatit para kohe nuk prishë gjë.

Kjo është më lehtë sesa të caktojë sasinë e duhur për çdo muaj.

Mirëpo nëse e cakton atë sasi dhe e jep çdo muaj, atëherë nuk ka obligim të jep zeqat.

Sepse prej kushteve të obligimit të zeqatit është kalimi i një viti.


P-356: A duhet të jipet zeqati për pasurinë e fëm isë dhe të çmendurit?

Përgjigje: Për këtë çështje dijetarët janë ndarë në mendime, dikush prej tyre thotë:

Dhënia e zeqatit për pasurinë e fëmisë dhe të çmendurit nuk është obligim.

Për këtë bazohen në rregullin se: kur ngarkohet (obligohet) besimtari për ndonjë vepër

nga ana e sheriatit?

Dihet mirëfilli se fëmiju dhe i çmenduri nuk bëjnë pjesë në këtë ngarkim, andaj nuk e

kanë vaxhib dhënien e zeqatit.

Disa tjerë thonë: Vaxhib është dhënia e zeqatit prej pasurisë së tyre –dhe kjo është e

vërtetë- sepse zeqati ka lidhje direkte me pasurinë.

Këtu nuk shikohet në poseduesin e asaj pasurie, ngase All-llahu ,azze ue xhel- le, ka

thënë: “Merr nga pasuritë e tyre lëmoshë”. [et-Teube: 103].

Pra, pasurinë e ka bërë si shenjë për të qenë obligim zeqati.

Poashtu kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e dërgoi Muadh ibën Xhebelin në

Jemen, e porositi: “..mësoi ata se All-llahu u ka caktuar lëmoshë (zeqat) në pasuritë

e tyre, e cila mirret prej të pasurve dhe u kthehet të varfurve”.[1]

Duke u bazuar në këtë, themi se është vaxhib të jipet zeqat për pasurinë e fëmisë dhe të

çmendurit, dhënien e zeqatit e kryen përgjegjësi i tyre.

P-357: Borxhdhënësi a duhet të jep zeqat?

Përgjigje: Ai që i ka dhënë borxh dikujt nuk e ka obligim të jep zeqat për atë pasuri

përderisa nuk i kthehet, ngase atë pasuri nuk e ka në duar të veta.

Nëse i ka dhënë borxh ndonjë të pasurit, atëherë duhet të jep zeqat për atë pasuri çdo

vit.

Nëse e jep zeqatin sëbashku me pasurinë që e ka, e ka kryer obligimin.

E nëse nuk e jep me pasurinë që e ka, atëherë e ka obligim që kur t’ia kthejë të hollat ai i

pasuri të jep zeqatin për atë pasuri për të gjitha vitet e kaluara.

Kjo, për shkak se të pasurit mundet t’ia kërkosh borxhin kur të duash, e moskërkimi në

këtë rast ka ndodhur me pëlqimin e borxhdhënësit.

Ndërsa nëse borxhmarrësi është i varfur apo është i pasur, mirëpo nuk mund që t’i

kthejë, atëherë nuk e ka obligim që të jep zeqat për atë pasuri çdo vit, ngase atë pasuri

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1395] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit [19].


nuk mund ta posedosh, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Po në qoftë se ai

(borxhliu) është në gjendje të vështirë, atëherë bëni një pritje deri sa të vijë në një

çlirim”. [el-Bekare: 280].

Pasiqë nuk mund ta merr këtë pasuri dhe të përfitojë me të, atëherë nuk duhet të jep

zeqat.

Kur t’ia kthejnë borxhin, atëherë:

Disa dijetarë thonë: “Duhet të pret plotësimin e një viti e pastaj të jep zeqat”.

E disa tjerë thonë: “Jep zeqat për një vit, e kur të kalojë edhe një vit jep sërish e

kështu me rradhë”. Kjo është më e sigurtë, uAll-llahu A’lem.

P-358: A mundet që prej pasurisë së zeqatit t’i lahet borxhi atij të vdekuri i cili nuk ka

lënë pasuri?

Përgjigje: Ibën AbdulBerri dhe Ebu Ubejdi kanë përmendur se ka ixhmaë (pajtueshmëri

të plotë) se nuk lahet borxhi i të vdekurit prej zeqatit.

Mirëpo realiteti tregon se në këtë çështje ka hilaf (mospajtim).

Shumica e dijetarëve thonë: Nuk lahet borxhi i të vdekurit prej zeqatit, sepse i vdekuri

është transferuar në ahiret dhe atë nuk e godet ai turp dhe poshtërim nga borxhi ashtu si

i godet të gjallit.

Si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i lante borxhet e të vdekurve prej

pasurisë së zeqatit, por i lante prej pasurisë së fej’ë-ut[1] kur çlironte ndonjë vend.

Kjo na bën me dije se nuk bën t’i lahet borxhi të vdekurve nga pasuria e zeqatit.

Thuhet: Nëse i vdekuri ka marrur borxh prej njerëzve dhe ka pasur qëllim që t’ua kthejë,

atëherë All-llahu (subhanehu ue teala) do t’ia lajë borxhet me

Bujarinë dhe Fisnikërinë e tij, e nëse ka marrur borxhe prej njerëzve për t’i mashtruar

ata, atëherë ky e ka dëmtuar vetveten, borxhi i mbetet, dhe në ditën e Gjykimit e lanë.

Unë mendoj se ky mendimështë më afër të vërtetës, se nuk i lahet borxhi të vdekurve

nga pasuria e zeqatit.

Mund të thuhet edhe kështu: Duhet të bëhet dallim mes asaj kur të gjallit kanë nevojë

për pasurinë e zeqatit, siç është varfëria, xhihadi, borxhi etj; dhe mes asaj kur të gjallit

nuk kanë nevojë për zeqat.

_________________

[1] Fej’ë quhet pasuria e cila mirret me çlirim in e ndonjë vendi pa luftë. Ndërsa pasuria e cila

mirret me çlirim in e ndonjë vendi me luftë quhet ganimet. (sh.p.)


Në rastin kur të gjallit kanë nevojë për zeqat, atëherë të gjallëve u jipet përparësi ndaj të

vdekurve.

Ndërsa në rastin kur të gjallit nuk kanë nevojë për zeqat, atëherë nuk prishë gjë që me

pasurinë e zeqatit të lajmë borxhet e të vdekurve të cilët nuk kanë lënë pasuri.

Ky si duket është mesi mes dy mendimeve.

P-359: A është me vend sadakaja e borxhliut? Si dhe, a bie ndonjë obligim i sheriatit për

personin i cili ka borxhe?

Përgjigje: Sadakaja është lëmoshë dhe bamirësi ndaj robërve të All-llahut, gjë të cilën e

ka preferuar sheriati nëse jipet në vend të duhur.

Njeriu shpërblehet për të dhe ditën e Kijametit secili do të jetë ndër hijen e sadakasë së

tij.

Sadakaja është e pranuar nëse i plotëson kushtet e pranimit, pa marrur parasysh a ka

njeriu borxh apo nuk ka.

Kushtet e pranimit janë: Sinqeriteti ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) e fituar me

hallall dhe të jipet në vend të duhur.

Nëse i plotëson këto kushte atëherë është e pranuar sipas aludimeve të sheriatit. Nuk

është kusht që njeriu të mos ketë borxhe.

Mirëpo nëse borxhi i tij ia përfshin gjithë pasurinë që e ka, atëherë nuk është prej

urtësisë e as prej mendjes që të jep sadaka -sadakaja është e pëlqyer e jo vaxhib- e të lë

anash borxhin të cilin e ka vaxhib ta lanë.

Le të fillon së pari me vaxhibin pastaj mundet të jep sadaka.

Nëse jep sadaka dhe ka aq borxh saqë ia përfshinë gjithë pasurinë, dijetarët kanë dy

mendime:

a. Nuk i lejohet të jep sadaka, sepse kjo është dëmtim për borxhdhënësin dhe i zë

këmbët e veta me këtë borxh të cilin e ka vaxhib ta lajë.

b. Lejohet, por më mirë është të mos jep.

Sidoqoftë, nuk është mirë që njeriu i cili ka borxhe deri në këtë masë që të jep sadaka,

përderisa nuk i lanë borxhet.

Sepse vaxhibi ka përparësi ndaj gjërave vullnetare.

Sa i përket obligimeve të sheriatit të cilat i falen borxhliut derisa t’i kthen borxhet, prej

atyre është Haxhi.


Haxhin nuk e ka obligim personi që ka borxhe përderisa t’i lanë borxhet.

Ndërsa për zeqatin, dijetarët janë ndarë në mendime se a e ka obligim të jep zeqat apo

jo?

Disa thonë: O bligimi i zeqatit bie për borxhliun, pa marrur parasysh a posedon pasuri të

hapët apo të fshehtë.

Të tjerë thonë: O bligimi i zeqatit nuk bie nga borxhliu, përkundrazi ai duhet të jep

zeqatin e gjithë pasurisë që posedon, edhe nëse borxhet janë aq, saqë ia ulin edhe

Nisabin.

E disa tjerë kanë detajizuar, kanë thënë: Nëse posedon pasuri të fshehtë e cila nuk duket

për njerëzit tjerë, sikurse të hollat dhe malli i tregtisë, atëherë obligimi i zeqatit bie nga

ky person borxhli.

E nëse posedon pasuri të hapët sikurse bagëti dhe fryte, atëherë obligimi i zeqatit nuk

bie.

E vërteta sipas mendim it timështë obligimi i zeqatit nuk bie, pa marrur parasysh a

posedon pasuri të hapët apo jo.

Gjithëçka posedon, është pasuri për të cilën duhet dhënë zeqat.

Andaj duhet ta jep zeqatin edhepse ka borxhe.

Sepse zeqati është e drejtë direkte e pasurisë, kjo shihet në ajetin: “Merr prej pasurisë

së tyre lëmoshë që t'i pastrosh me të dhe t'u shtosh (të mirat) dhe njëkohësisht

lutu për ta, se lutja jote është qetësim për ta”. [et-Teube: 103].

Poashtu kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e dërgoi Muadh ibën Xhebelin në

Jemen, e porositi: “..mësoi ata se All-llahu u ka caktuar lëmoshë (zeqat) në pasuritë

e tyre, e cila mirret prej të pasurve dhe u kthehet të varfurve”.[1]

Ky hadith gjindet në Sahihul Buhari me këtë tekst.

Me këtë argument nga Kur'ani dhe suneti e vërejmë se këtu bëhet fjalë për dy gjëra të

ndryshme.

Nuk ka kundërshtim mes zeqatit dhe borxhit, sepse borxhi është obligim direkt i

personit, ndërsa zeqati obligim direkt i pasurisë.

Pra, që të dytë kanë gjendje të ndryshme në të cilat obligohen, andaj s’ka mes tyre

kundërshtime as ndeshje.

Ashtu pra, borxhi mbetet në përgjegjësi të borxhliut, ndërsa zeqati mbetet në pasuri dhe

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1395] dhe Muslimi në kapitullin e Imanit [19].


duhet ta jep me çdo kusht.

P-360: Një njeri nuk e ka dhënë zeqatin katër vite, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Ky njeri është mëkatar për vonimin e zeqatit, sepse obligimështë që zeqati të

jipet menjëherë sa të obligohet, e jo ta vonon.

Sepse obligimet në esencë janë të obliguara të kryhen në moment.

Ky njeri duhet të bëjë Teube: për mëkatin që ka bërë dhe e ka obligim që të jep zeqatin

për të gjitha vitet e kaluara. Nuk i bie nga obligimi asgjë.

Pra, duhet të pendohet dhe të shpejtojë me dhënien e zeqatit para se të fundoset edhe

më tej në mëkate.

P-361: A duhet të jipet zeqati për bagëtitë të cilët gjysëm viti janë ushqyer me tagji dhe

sanë?

Përgjigje: Bagëtitë të cilat ushqehen me tagji dhe sanë gjysëm viti të plotë, për ato

bagëti nuk jipet zeqat.

Për shkak se zeqati në bagëti nuk është i obliguar përveç nëse ato kullosin nga ajo që ka

dhënë All-llahUnë tokë, dhe kjo kullosë të jetë gjatë tërë vitit apo pjesën më të madhe të

vitit.

E ajo që kullotë gjysëm viti apo më shumë, atëherë nuk jipet zeqat, përveç nëse ato

bagëti janë për tregëti, në atë rast e ka dispozitën e njëjtë sikur malli i tregtisë.

Nëse është kështu, atëherë duhet të jipet zeqat duke e vlerësuar vlerën e tyre, pastaj nga

ajo vlerë të jipet një e katërta [1/4] e një të dhjetës [1/10], d.m.th. 2.5% nga vlera e tyre.

P-362: Para tre viteve kam blerë një shtëpi, e në të –elham du lila- ka tre palm a që japin

fryte dyllojesh, japin fryte shumë. A ndaj a duhet të jap zeqat pasiqë është gjendja

kështu?

Nëse përgjigjeja është po, e njerëzit për këtë nuk dijnë pothuajse aspak, atëherë më

duhet të ju pyes disa pyetje lidhur me këtë.

Fillimisht: Si mund ta dij a e kanë arritur Nisabin apo jo, gjersa unë vjeli nga ato vazhdim

isht?

Pastaj: Si përcaktohet zeqati? A jipet nga çdo lloj veçm as apo mund të bëhen bashkë dhe

të jipet zeqati prej një llojit? A më lejohet të jap zeqatin me të holla? Si dhe çka duhet të

bëjë për vitet që kanë kaluar?


Përgjigje: Atë që e përmendi pyetësi se shumica e njerëzve nuk dijnë dispozitën për

palmat që janë nëpër shtëpi, është e vërtetë.

Shumë njerëz kanë nga shtatë, dhjetë, më pak ose më shumë palma, frytet e të cilëve

arrijnë Nisabin, mirëpo ata nuk dijnë se për ato duhet dhënë zeqat.

Mendojnë se zeqati është vetëm për ato palma që janë në kopshte, ndërsa zeqati për

frytet e palmave jipet pa marrur parasysh a gjinden në kopshte apo shtëpi.

Ky person, duhet të thirrë një njeri i cili ka përvojë, t’i tregon sasinë e fryteve që mund ta

bëjnë këto palma dhe a e arrijnë Nisabin apo jo?

Nëse e arrijnë Nisabin, atëherë në çfarë forme duhet të jep zeqat gjersa ky i vjel ato

vazhdimisht?

Ashtu si tregoi pyetësi, mendoj se në këtë rast, vlerësohet vlera e palmave e pastaj

paguhet gjysma e një të dhjetës së asaj vlere.

Kjo është më lehtë për pronarin dhe më e dobishme për nevojtarin –kam për qëllim

pagimin në të holla, është më e dobishme për nevojtarin dhe vlerësimi i saj në të holla

është më e lehtë për pronarin-.

Zeqat duhet të jep 5% , gjersa zeqati në pasuri është 2.5%.

Në këtë rast duhet të jep 5% sepse është duke dhënë zeqat për fryte e jo për pasuri

tregtie.

Sa i përket viteve të kaluara, në të cilat –pa dije- nuk e ka dhënë zeqatin, ai, tani duhet të

vlerësojë frytet e kaluara dhe tani të jep zeqatin.

Ai nuk ka mëkat për atë se e ka vonuar zeqatin, nga shkaku se nuk e ka ditur, por, e ka

patjetër të jep zeqate për ato vite.

P-363: Sa është Nisabi i arit dhe argjendit? Dhe sa është sasia e sa’aut të Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) , me kilogram ?

Përgjigje: Nisabi i arit është njëzet mithkalë, i cili në gramështë 85g.

Ndërsa Nisabi i argjendit është 140 mithkalë, i cili me dirhem të argjendtë të Arabisë

Saudite është 56 rijal.

Sasia e sa’aut të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është dy kilograme katërdhjet

gram [2040g) me grurë të qetë.


P-364: Një njeri i ka disa vajza, të cilave u ka dhënë ari, i cili ari sëbashku arrin vlerën e

Nisabit. Ndërsa po te vlerësohej veçm as nuk e arrijnë Nisabin. A duhet t’a m bledhë

sëbashku dhe të jep zeqat?

Përgjigje: Nëse këtë ari ua ka dhënë që t’ia kthejnë më vonë, atëherë ky ari është i tij

dhe e ka obligim ta mbledhë sëbashku. Nëse e arrin Nisabin, duhet të jep zeqatin.

E nëse këtë ari ua ka dhuruar bijave të tij, atëherë ajo është pronë e tyre dhe ku nuk e ka

obligim që t’a mbledhë arin e secilës vajzë dhe t’i bëjë sëbashku.

Sepse prona e secilës nga ato është në vete.

Pra, ari i ndonjërës nëse e arrin Nisabin, atëherë duhet të jep zeqat, përndryshe, nuk

duhet.

P-365: Nëse dikush ia jep zeqatin dikujt që e meriton, e pastaj ky (marrësi) ia dhuron

këtij (dhënësit), a i lejohet ta pranojë këtë dhuratë?

Përgjigje: Nëse dikush ia jep zeqatin dikujt që e meriton, e pastaj ky ia dhuron këtij, nuk

prishë gjë nëse e pranon, me kusht që mos të kenë mes vete marrëveshje për këtë.

Por, më e sigurtë është të mos e pranojë.

P-366: A i lejohet njeriut që në vend të zeqatit të pasurisë të jep rroba apo diç tjetër?

Përgjigje: Jo, nuk lejohet.

P-367: Nëse sëbashku me ari ka edhe elm az apo diç tjetër, si përcaktohet zeqati?

Përgjigje: Atë e përcaktojnë njerëzit që kanë përvojë.

Duhet të shkon te tregtarët e arit, që ata të shohin se ai ari a e arrin vlerën e nisabit apo

jo.

Nëse nuk e arrin atë vlerë atëherë nuk duhet të jep zeqat, përveç nëse ka edhe ari tjetër

me të cilin e plotëson Nisabin, atëherë shihet në vlerën e arit me elmaz dhe jipet një e

katërta e një të dhjetës zeqat.

P-368: A lejohet të jipet zeqati për ndërtim in e xhamive? Si dhe kush llogaritet fukara?

Përgjigje: Nuk lejohet dhënia e zeqatit jashtë tetë fondeve të cilat i ka përmendur All-

llahu, ngase ato i ka përmendur në mënyrë përkufizimi, ka thënë: “All-llahu caktoi

obligim që zeqati t'u takojë vetëm : fukarave, të ngratëve (miskinave), punonjësve

(që e tubojnë), atyre që duhet përfituar zemrat (të dobtëve në besim ), e duhet


dhënë edhe për lirim nga robëria, të m byturve në borgje, në rrugën e All-llahut

dhe atij që ka m betur në rrugë. All-llahu është i Ditur dhe i Urtë”. [et-Teube: 60].

Pra, nuk lejohet të jipet për ndërtimin e xhamive, dhe për mësimin e diturisë (shkolla)

etj.

Ndërsa lëmoshat tjera të pëlqyera, më mirë është të jipen aty ku ka më shumë dobi.

Fukaraja i cili e meriton zeqatin është ai i cili nuk ka atë që i mjafton atij dhe familjes së

vet për një vit, varësisht prej vendit dhe kohës.

Ka mundësi që me 1000 rijal në ndonjë vend apo kohë të llogaritesh i pasur, ndërsa në

vend tjetër nuk llogaritesh për shkak të standardit të lartë jetësor.

P-369: A jipet zeqati për veturat që jipen me qira (rent) dhe veturat personale?

Përgjigje: Veturat të cilat njeriu i jep me qira për transport apo veturat personale të

cilat i përdorë për veten, për të gjitha këto nuk jipet zeqat.

Por, ka zeqat në të hollat të cilat i merr prej qirasë së tyre nëse e arrijnë nisabin në vete

apo me bashkangjitjen me të holla tjera të cilat e kanë kaluar një vit.

E njëjta dispozitë është edhe për pasuritë e tjera të patundshme, të cilat janë të

përgatitura për qira.

Pra, nuk jipet zeqat për vlerat e tyre, por jipet zeqat për të hollat që Mirren nga qiraja e

tyre.

P-370: Ç’është dispozita lidhur me shtëpinë e dhënë me qira?

Përgjigje: Shtëpia e dhënë me qira nëse paraprakisht është e përgatitur për qira dhe

shfrytëzim, atëherë nuk jipet zeqat për vlerën e asaj shtëpie.

Porse, zeqat jipet për të hollat e qirasë nëse e plotësojnë vitin nga momenti i kontratës.

E nëse është në mënyrë që nuk plotësohet viti, sërish nuk ka zeqat, sikurse të jep një

shtëpi me qira për 10 000 rijal, dhe në momentin e kontratës i merr 5000 rijal dhe i

harxhon, e në gjysëm të vitit i merr edhe 5000 rijal dhe i harxhon para se të plotësohet

viti, atëherë nuk ka zeqat.

Sepse kjo pasuri nuk e ka kaluar një vit.

Por, nëse atë shtëpi paraprakishte ka përgatitur për tregëti dhe pret që të fiton, mirëpo

thotë: ‘Pasiqë deri tani nuk u shit, po e jap me qira’.


Në këtë rast ai duhet të jep zeqat për vlerën e shtëpisë e poashtu edhe për të hollat e

marrura nga qiraja nëse e kanë kaluar një vit, siç sqaruam më lartë.

E ka obligim dhënien e zeqatit për vlerën e shtëpisë nga shkaku se e ka bërë gati për

tregëti, e jo që t’i mbesë e as për shfrytëzim.

Andaj, çdo gjë me të cilën dëshirohet të bëhet tregëti dhe përfitim, për të duhet të jipet

zeqat.

Bazohemi në fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Veprat vlerësohen

sipas qëllimit, dhe secilit i takon ajo që ka vendosur”.[1]

Ky që ka pasuri dhe me to dëshiron të përfitojë, ky pra, ka për qëllim përfitimin nga vlera

e saj e jo nga ajo konkret.

Por, pasiqë vlera e saj është dirhem dhe të holla, atëherë duhet të jep zeqat për ato

dirhem dhe të holla.

Duke u bazuar në këtë themi se ky i cili me shtëpinë ka për qëllim tregëtinë dhe

përfitimin, ky e ka vaxhib të jep zeqat për vlerën e shtëpisë e poashtu edhe për të hollat

nga qiraja nëse e plotësojnë vitin.

P-371: Njëri ka blerë tokë që më vënë të banojë në të, por pas tre viteve e vendos që ta

bëjë për tregëti. Kështuqë, për vitet e kaluara a duhet të jep zeqat?

Përgjigje: Nuk e ka obligim të jep zeqat për këtë, sepse në vitet që kanë kaluar ai ka

dashtur ta shfrytëzojë për banim.

Por, prej momentit kur e ka vendosur që ta bëjë për tregëti dhe përfitim, fillon të

llogaritet viti.

Andaj, kur të plotësohet viti, e ka obligim të jep zeqat.

P-372: A lejohet të jipet zeqati i fitrit [Sadekatul fitri) në dhjetë ditët e para të

Ramazanit?

Përgjigje: Zeqati i fitrit (lëmosha e ndërprerjes së agjërimit) quhet kështu sepse

ndërprerja e agjërimit është shkak për të.

Pasiqë ndërprerja e agjërimit të Ramazanit është shkak i kësaj lëmoshe, atëherë kjo

lëmoshë duhet të jetë në një kohë me ndërprerjen e agjërimit e jo para saj.

Mu për këtë, koha më me vlerë për ta dhënë këtë zeqat është dita e Bajramitpara

namazit të Bajramit.

_____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Fillim it të Vahjit dhe Muslimi në kapitullin e Udhëheqjes [1907].


Por, lejohet që të jipet një ose dy ditë para Bajramit për shkak të lehtësimit që i ofrohet

dhënësit dhe marrësit.

Ndërsa, të jipet para kësaj kohe, mendimi më i vërtetë është se nuk lejohet.

Sipas kësaj, kuptojmë se dhënia e sadakut fitrit ka dy kohë: Kohë në të cilën lejohet

d.m.th. një apo dy ditë para Bajramit; dhe kohë më me vlerë d.m.th. ditën e Bajramit para

namazit.

E sa i përket vonimit të tij deri pas namazit, ajo është haram dhe nuk e shlyen këtë

sadaka.

Për këtë bazohemi në hadithin që e transmeton Ibën Abbasi (radijAllahu anhu): “Kush e

jep atë para namazit, ai është zeqat i pranuar, e kush e jep pas namazit, ajo është

sikur çdo sadaka tjetër”.[1]

Prej kësaj bën përjashtim rasti me njeriun i cili nuk e ka ditur se është ditë Bajrami,

sikurse të banojë në largësi dhe nuk informohet përveçse vonë apo diç ngjashëm.

Në këtë rast nuk prishë gjë që ta jep këtë zeqat pas namazit të Bajramit dhe e shlyen

sadekatul fitrin.

P-373: A lejohet të shtohet në sasinë e sadekatul fitrit me qëllim të sadakasë?

Përgjigje: Po, lejohet që njeriu të shton në sadekatul fitër duke e bërë nijet shtesën mbi

të duhurën për sadaka.

Kur e themi këtë tregojmë se është e lejuar ajo që e bëjnë shumë njerëz, të cilët p.sh.

kanë për të dhënë sadekatul fitër për dhjetë vetë, ashtuqë e blen një thes me oriz, i cili

thes ka më shumë sesa e kërkuara për dhjetë vetë; dhe të tërën atë e jep si sadekatul

fitër për veten dhe për familjen e vet.

Kjo pra, është e lejuar nëse është i bindur se ky thes ka aq oriz sa duhet ose më tepër.

Sepse të maturit e sadekatul fitrit nuk vaxhib, përveç për ta ditur sasinë e duhur.

Andaj, kur të jemi të bindur se sasia është e arritur në këtë thes dhe ashtu si është ia

japim fukarasë, s’ka gjë të keqe.

P-374: Disa dijetarë thonë se nuk lejohet të jipet sadekatul fitri në oriz përderisa llojet e

përmendura në tekst të sheriatit janë prezente, çka mendoni ju?

Përgjigje: Disa dijetarë kanë thënë: nëse pesë llojet: gruri, hurma, elbi, rrushi i thatë dhe

djathi janë prezente, atëherë sadekutl fitri nuk vlen nëse jipet në tjetër send.

_____________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Zeqatit [1609]; Ibën Maxhe në kapitullin e Zeqatit [1827].


Ky mendimështë në kundërshtim të plotë me mendimin e atyre që thonë se lejohet

dhënia e sadekatul fitrit në këto pesë lloje dhe në gjëra tjera, po bile edhe në të holla.

Që të dy mendimet janë ekstreme.

E vërteta: Sadekatul fitri është me vend nëse jipet nga çfarëdo ushqimi që e hajnë

njerëzit.

Për këtë bazohemi në fjalën e Ebu Seid el-Hudriut (radijAllahu anhu) që e transmeton

Buhariu, ai ka thënë: “Në kohën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)

sadekatul fitrin e jipnim një sa’a me ushqim. Ushqimi ynë atëbotë ishte hurma,

elbi, rrushi i thatë dhe djathi”.[1]

Poashtu nuk e ka përmendur as grurin, dhe nuk dij se gruri është përmendur për

dhënien e sadekatul fitrit në ndonjë hadith të vërtetë dhe të qartë.

Por, pa dyshim se vlen edhe gruri.

Pastaj në hadithin e Ibën Abbasit (radijAllahu anhu) që thotë: “E obligoi Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) sadekatul fitrin si pastrim për agjëruesin nga fjalët e

kota dhe refethi[2] si dhe ushqim për të ngratët”.

Pra, e vërteta është se ushqimi të cilin e hajnë njerëzit vlen për tu dhënë nga ai sadekatul

fitri edhe nëse nuk është një prej atyre pesë llojeve.

Ngase këto lloje –siç përmendëm- kanë qenë ushqim që u përdorte në kohën e Resulull-


Duke u bazuar në këtë themi se lejohet të jipet sadekatul fitri me oriz, bile mendoj se për

këtë kohë më mirë është të jipet oriz sesa diç tjetër, sepse ky është furnizim më i mirë

dhe më i dashur te njerëzit.

Sipas kësaj pra, kjo ndryshon varësisht nga vendi, ka mundësi që ata të fshatit të

dëshirojnë më tepër hurma, atyre u jipen hurma.

Në vend tjetër ka mundësi më tepër të dëshirojnë rrushin e thatë, atyre u jipet rrush i

thatë, poashtu me djathin dhe tjerat.

Në çdo popull, më e mira është ajo që u bën dobi më shumë.

P-375: E pyetën shejhun: A i që ka një të tretën e një të vdekuri dhe të holla të jetimëve,

a duhet të jep zeqat?

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1506].

[2] Refeth quhet çdo vepër që ka lidhje me gjininë e kundërt, qoftë shikim , prekje apo diç tjetër.

(sh.p.)


Përgjigje: Për një të tretën e të vdekurit nuk jipet zeqat, ngase ajo pasuri nuk ka pronar,

ajo është e bërë gati për bamirësi.

Ndërsa, për të hollat e jetimëve, është obligim të jipet zeqati, të cilat i jep përgjegjësi i

tyre.

Sepse mendimi i vërtetë është se për zeqatin nuk është kusht pjekuria e as mençuria,

sepse zeqati është obligim për pasurinë.

P-376: A duhet dhënë zeqat për veturat personale?

Përgjigje: Nuk duhet të jipet zeqat për to.

Përveç stolive të arit dhe argjendit, çdo send tjetër që njeriu e përdorë për vete, nuk jipet

zeqat për to, qoftë ajo veturë, deve, traktor apo diç tjetër.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Muslimani nuk e ka obligim të jep

zeqat për robin dhe kalin e tij”.[1]

P-377: Kur njeriu ia jep zeqatin personit që e meriton, a duhet t’i tregojë se ajo është

zeqat?

Përgjigje: Kur njeriu ia jep zeqatin personit që e meriton, mirëpo ky person nuk e ka

zakon të pranon zeqatin, atëherë e ka obligim dhënësi i zeqatit që ta lajmërojë se kjo

pasuri është zeqat.

Ashtuqë ta din ai person, dhe më pas të vendosë se a do ta pranojë atë zeqat apo do ta

refuzojë.

Mirëpo nëse e din se ai person zakonishte pranon zeqatin, atëherë më mirë është të mos

i tregohet, ngase në këtë lajmërim ka një lloj lëvdimi, ndërsa All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “O ju që besuat, mos i prishni lëmoshat tuaja me të lëvduar dhe

ofendim”. [el-Bekare: 264].

P-378: A lejohet të transferohet zeqati nga vendi në të cilin obligohet?

Përgjigje: I lejohet njeriut që ta transferon zeqatin prej vendit të tij në vend tjetër nëse

në këtë ka dobi.

Nëse njeriu pra, ka të afërm në ndonjë vend tjetër, të cilëve u takon zeqati, mund t’ua

dërgojë zeqatin dhe kjo s’prishë gjë.

Poashtu nëse standardi i jetës në një vend është i lartë, e në vend tjetër gjinden njerëz

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1464] dhe Muslimi në kapitullin e Zeqatit [982].


më të varfur, mundet që ta dërgon zeqatin në atë vend dhe nuk prishë gjë poashtu.

Mirëpo, nëse në transferimin e zeqatit nuk ka ndonjë dobi, atëherë nuk duhet të

transferohet.

P-379: A i që është në Mekë ndërsa fam iljen e ka në R ijad, a duhet ta jep sadekatul fitrin

në Mekë apo ku?

Përgjigje: I lejohet njeriut që të jep sadekatul fitrin për familjen e tij nëse janë sëbashku

në një qytet.

Nëse ai është në Mekë e ata në Rijad, i lejohet të jep zeqat për ta në Mekë.

Por, më mirë është që njeriu ta jep sadekatul fitrin në vendin ku e ka arritur koha e

dhënies së sadekatul fitrit.

Nëse e arrinë njeriun duke qenë në Mekë, e paguan në Mekë, nëse është në Rijad e

paguan në Rijad.

Nëse gjysma e familjes është në Mekë e gjysma në Rijad, atëherë ata që janë në Mekë e

paguajnë në Mekë, ndërsa ata që janë në Rijad e paguajnë në Rijad.

Sepse sadekatul fitri është i lidhur për trupin.

P-380: A është më mirë që zeqati t’i jipet borxhliut që me të ta lane borxhin apo të

shkohet drejt te borxhdhënësi i tij dhe t’i lahet borxhi?

Përgjigje: Varësisht, nëse ky borxhliu kujdeset që ta lanë borxhin dhe ta hjekë

përgjegjësinë, si dhe është besnik për të hollat që i jipen për ta larë borxhin, në këtë rast

ia japim zeqatin në dorë që ky ta lanë vetë borxhin.

Kjo është më e lehtë për të dhe më larg korisë së tij para njerëzve të cilët ia lypin

borxhin.

Mirëpo, nëse borxhliu është njeri që harxhon pa masë dhe e humbë pasurinë, këtij po t’i

japim pasuri për ta larë borxhin, do të shkojë dhe të blejë gjëra të parëndësishme.

Në këtë rast, këtij personi nuk ia japim zeqatin në dorë, por shkojmë te borxhdhënësi i tij

dhe i themi: Sa të ka borxh filani? Dhe ia japim sasinë e caktuar ose një pjesë të saj, aq sa

kemi mundësi.

P-381: A e meriton zeqatin secili që e zgjatë dorën?

Përgjigje: Secili që e zgjatë dorën nuk e meriton zeqatin, sepse ka njerëz të cilët e zgjatin

dorën duke mos pasur nevojë.


Ky lloj i njerëzve ditën e Kijametit do të ringjallen pa copë mishi në fytyrë – All-llahu na

ruajtë-, d.m.th. ditën e Kijametit, ditën e dëshmive, do të vijë me fytyrë të cilës do t’i

duken eshtrat –All-llahu na ruajtë-.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush u kërkon njerëzve nga

pasuria e tyre, ai është duke kërkuar gacë zjarri, andaj kush të don le të kërkojë sa

të dojë”.[1]

Me këtë rast dua t’ua bëj me dije atyre të cilët lypin prej njerëzve me këmbëngulje duke

mos pasur nevojë, bile ia bëj me dije secilit që e pranon zeqatin duke mos qenë meritor

për të, i them: Nëse ti e pranon një zeqat, të cilin nuk e meriton, ti në realitet je duke u

ushqyer me diç të paligjshme –All-llahu na ruajtë-.

Secili duhet të ketë dro nga All-llahu.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush tregohet i panevojshëm për

të tjerët, All-llahu e pasuron dhe kush kërkon dëlirësi All-llahu ia jep atë”.[2]

Mirëpo, nëse një njeri ta zgjatë dorën dhe ty ta merr mendja se ai e meriton zeqatin dhe

ia jep. Zeqati në këtë rast është me vend dhe ti më nuk ke përgjegjësi.

Edhe nëse më vonë kupton se ky nuk e pas’ka merituar zeqatin, nuk e ke borxh sërish të

japish zeqat.

Argument për këtë është tregimi i atij njeriut i cili dha një sadaka, të cilën ia

dha një lavires.

Të nesërmen njerëzit filluan të flasin se mbrëmë i është dhënë sadaka një lavires. Njeriu

tha: Elhamdu lila, dhe e përsëriti sadakanë, mirëpo këtë herë sadakaja ra në dorë të një

vjedhësi.

Njerëzit të nesërmen sërish filluan të flasin se mbrëmë i është dhënë sadaka një

vjedhësit.

Përsëri dha sadaka, kësaj herë një të pasurit dhe njerëzit sërish filluan të flasin se

mbrëmë iu dha sadaka një të pasuri. Njeriu tha: Elhamdulila, njëherë lavires, pastaj

vjedhësit e tani të pasurit.

Atëherë atij iu tha: Sadakaja yte është pranuar. Lavireja ka mundësi që të largohet nga

prostitucioni për shkak të ndihmës që i dhé, vjedhësi ka mundësi që të ndalet nga të

vjedhurit ndërsa i pasuri ka mundësi që të merr mësime pastaj edhe ai të jep sadaka.[3]

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e Zeqatit [1041]

[2] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1427] dhe Muslimi në kapitullin e e Zeqatit [1053].

[3] Buhariu në kapitullin e Zeqatit [1421] dhe Muslimi në kapitullin e Zeqatit [1022].


Shiko pra o vëlla se si janë frytet e nijetit të sinqertë.

Pra, nëse dikujt ia jep zeqatin për të cilin mendon se është i varfur, e më vonë kupton se

është i pasur, atëherë nuk ka nevojë ta përsëritish dhënien e zeqatit.

P-382: Nëse dikush ia dorëzon dikujt zeqatin dhe i thotë që ta shpërndajë ashtu si

mendon. Në këtë rast, ky njeri a llogaritet si punonjës i zeqatit, ashtuqë t’i takojë zeqati?

Përgjigje: Ky person nuk llogaritet si punonjës i zeqatit dhe nuk meriton gjë nga zeqati.

Ngase ky është përfaqësues i veçantë për një person privat.

Ky është shkaku dhe All-llahu e din më së miri për shprehjen në ajet: “..uel am iline

alejha.. (punonjësve)”, ngase pjesëza " " aludon në një lloj ngarkese, ashtuqë duket

se punonjës llogariten ata që e tubojnë zeqatin.

Duke u nisur nga kjo themi se ai i cili ka marrur përsipër shpërndarjen e zeqatit të dikujt

nuk llogaritet nga punonjësit e zeqatit.

P-383: Personit që ka besim të dobët, a i jipet zeqati me qëllim të forcim it të besimit

edhe nëse nuk është zotëri në popullin e vet?

Përgjigje: Kjo çështje është prej çështjeve në të cilat dijetarët kanë mospajtime, por,

mendimi i vërtetë është se nuk prishë gjë nëse i jipet për ta qetësuar në Islam duke ia

përforcuar besimin.

Pa marrë parasysh se a është njeri me autoritet në popullin e tij apo jo, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “..atyre që duhet përfituar zemrat..”.

Poashtu, pasiqë lejohet që fukarasë t’i japim zeqat për nevojat trupore, atëherë edhe më

e udhës është që t’i japim këtij personi me besim të dobët që t’i forcohet besimi, sepse

forcimi i besimit sa i përket personit është më me rëndësi sesa të ushqyerit e trupit.

P-384: A lejohet t’i jipet zeqati talebeve (nxënësve të dijes)?

Përgjigje: Talebja i cili i është kushtuar kërkimit të dijes së sheriatit, edhe nëse është i

aftë për punë, këtij lejohet t’i jipet zeqati.

Ngase kërkimi i dijes së sheriatit është lloj i xhihadit në rrugë të All-llahut, ndërsa All-

llahu (subhanehu ue teala) xhihadin e ka bërë një nga fondet që e meritojnë zeqatin, ka

thënë: “All-llahu caktoi obligim që zeqati t'u takojë vetëm : fukarave, të ngratëve

(m iskinave), punonjësve (që e tubojnë), atyre që duhet përfituar zemrat (të

dobtëve në besim ), e duhet dhënë edhe për lirim nga robëria, të m byturve në


borgje, në rrugën e All-llahut dhe atij që ka mbetur në rrugë. All-llahu është i Ditur

dhe i Urtë”. [et-Teube: 60].

Sa i përket nxënësit që i është kushtuar kërkimit të diturive të kësaj dunjaje, këtij nuk i

jipet zeqat.

Këtij i themi: Ti je duke punuar momentalisht për dunja dhe ke mundësi që të fitosh vetë

prej dunjasë nëpërmjet ndonjë posti.

Nëse ka ndonjë njeri që mund të fiton për haje, pije dhe banim i cili ka nevojë të

martohet, mirëpo nuk ka mundësi materiale, a lejohet që këtij t’i japim zeqatin për tu

martuar?

Pergjigjeja: Po, lejohet t’i japim zeqat për martesë, i paguhet mehri tërësisht.

Nëse dikush thotë: Me çfarë argumenti i japim fukarasë të holla për tu martuar duke e

ditur se ajo është një shumë e madhe?

Themi: Sepse nevoja e njeriut për martesë është e madhe, e ndonjëherë mund të jetë

sikurse nevoja e tij për ushqim.

Mu për këtë, dijetarët kanë thënë: Secili që e ka obligim mbikqyrjen e dikujt, e ka obligim

ta martojë nëse ka mundësi, andaj babai e ka obligim ta martojë djalin e tij të nevojshëm

për martesë nëse djali nuk ka mundësi të veta.

Ndërsa, unë kam dëgjuar se disa baballarë nuk e përfillin aspak gjendjen e të rinjve të

cilët kërkojnë prej tyre që të martohen, këta baballarë ua kthejnë:

Martohu me atë që fiton me djersët e tua.

Kjo nuk lejohet, haramështë kjo nëse ka mundësi ta martojë.

Ditën e kijametit, djali i tij ka të drejtë për ankesë kundër babait i cili ka pasur mundësi

ta martojë djalin e vet.

Një çështje: Nëse dikush ka disa djem, dikush prej djemve ka arritur kohën e martesës

dhe e ka martuar e të tjerët janë të vegjël.

A i lejohet këtij njeriu që të len porosi (vasijet) që para ndarjes së trashëgimisë t’u jipet

këtyre djemve pasuri për të paguar mehrin, nga shkaku se djemve të mëdhenj u ka

dhënë pasuri?

Përgjigje: Nëse dikush i ka martuar djemt e mëdhenj nuk lejohet që të len vasijet për

mehrin e djemve të vegjël.

Ai e ka obligim kur djali i tij arrinë kohën e martesës, ta martojë ashtu sikurse e ka

martuar të parin.


Ndërsa, të len vasijet që pas vdekjes të merr nga pasuria, kjo është haram, argument për

këtë është fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “All-llahu secilit ia ka

dhënë atë që meriton, nuk ka vasijet për trashëgimtarin”.[1]

P-385: A lejohet t’u jipet zeqati muxhahidave?

Përgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) prej fondeve që e meritojnë zeqatin i ka bërë

edhe muxhahidat në rrugë të All-llahut.

Pra, lejohet që muxhahidave tu japim zeqat.

Por, kush llogaritet muxhahid në rrugë të All-llahut?

Për muxhahidin në rrugë të All-llahut na ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) kur u pyet për njeriun që lufton për trimëri, që lufton për fanatizëm, që lufton sa

për sy e faqe, kush nga këta është në rrugë të All-llahut?

I dërguari i All-llahut na e dha peshoren e saktë dhe të drejtë, tha: “Kush lufton që fjala

e All-llahut të jetë më e larta, ai është në rrugë të All-llahut”.[2]

Andaj, secili që lufton me këtë qëllim, për ngritjen e fjalës së All-llahut, për gjykimin me

sheriat, për lirimin e fesë në vendet e kafirave, këta llogariten në rrugë të All-llahut dhe u

jipet zeqati.

Mundet tu japish të holla, të cilat du t’u bëjnë dobi muxhahidave ashtu si mundesh tu

bleshë gjëra për të përgatitur luftëtarë.

P-386: Dhënia e zeqatit për ndërtim të xhamive a është në pajtim me ajetin që flet për

fondet e zeqatit “..në rrugën e All-llahut..”?

Përgjigje: Ndërtimi i xhamive nuk bën pjesë në ajetin: “..në rrugën e All-llahut..” sepse

komenti i komentatorëve të Kur'anit është se ky ajet ka për qëllim xhihadin në rrugë të

All-llahut.

Sikur të kishim thënë se qëllimi i fjalës “në rrugë të All-llahut” është çdo mënyrë e

bamirësisë, atëherë përkufizimi në fillim të njëjtit ajet: “All-llahu caktoi obligim që

zeqati t'u takojë vetëm : fukarave..” nuk do të kishte pasur kuptim.

Dihet mirë se përkufizimi don të thotë ‘pohimi i dispozites për të përmendurën dhe

mohimi nga të tjerat’.

____________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Shitblerjes/ kreu: Ç’është transmetuar për vasijetin për trashëgim

tarin; Tirmidhiu në kapitullin e Vasijeteve/ kreu: Ç’është trasnmetuar për atë se nuk ka vasijet

për trashëgim tarin.

[2] Buhariu në kapitullin e Xhihadit [2810]


Poqese themi se fjala “..në rrugën e All-llahut..” ka për qëllim të gjitha mënyrat e

bamirësisë, atëherë ajeti nuk do të kishte pasur kuptim edhepse është nisur me fjalën

"innema’ e cila aludon në përkufizim.

Pastaj, të lejuarit e dhënies së zeqatit për ndërtim të xhamive dhe për gjëra tjera të mira

është zhdukje e bamirësisë, sepse shumica e njerëzve anojnë kah koprracia.

Kur të shohin se mundet që zeqati të jipet për ndërtim të xhamive dhe gjëra tjera të

mira, shumica do t’i dorëzojnë atje, e në anën tjetër fukaratë dhe të ngratët do të mbesin

në nevojë të përhershme.

P-387: A lejohet që zeqati t’u jipet të afërmve?

Përgjigje: Rregulli për këtë thotë: “Secili i afërm, të cilit është obligim t’i ndihmohet

nga ana e të pasurit në atë familje, nuk lejohet t’i jipet zeqati i atij të pasuri, gjë e

cila do të bëhet shkak për ndërprerjen e ndihmave tjera”.

Mirëpo, nëse është prej të afërmve, të cilëve nuk e ka obligim tu ndihmojë, sikurqë është

vëllai që ka djem –sepse, nëse vëllai ka djem, atëherë vëllai tjetër nuk e ka vaxhib t’i

ndihmojë nga shkaku i zhdukjes së trashëgimisë mes atyre dyve për shkak të djemve-.

Në këtë rast lejohet t’i jipet zeqati vëllait nëse bën pjesë në një nga fondet e zeqatit.

Poashtu nëse ky i pasur ka të afërm të cilët nuk janë të varfur, mirëpo kanë borxhe, i

lejohet larja e borxheve të tyre edhe nëse ai i afërmështë babai, biri, bija apo e ëma, por

me kusht që ky zeqat të mos bëhet shkak që pastaj ta pakësojë ndihmimin e tyre.

P.sh. Djali i dikujt ka bërë ndeshje komunikacioni dhe ky prind e ka obliguar që t’ia

shpaguan veturën, ky djal nuk posedon pasuri që ta kthejë këtë borxh.

Andaj, i lejohet babait që t’ia jep djalit zeqatin që me ato ta paguajë borxhin.

Kjo, ngase borxhi nuk bën pjesë në ndihmat e obliguara ndaj të afërmve. Ajo ka ndodhur

për një shkak që nuk ka lidhje me ndihmimin.

Kështu pra, secili që ia jep zeqatin ndonjë të afërmi, të cilit nuk e ka obligim t’ia jep atë

për ndonjë shkak tjetër përveç zeqatit, atëherë i lejohet t’ia jep zeqatin.

P-388: Lëmoshat dhe zeqatet a janë të posaçme vetëm për në Ramazan?

Përgjigje: Lëmoshat nuk janë të posaçme vetëm për në Ramazan, ato janë të të lejuara

dhe të lëvduara në çdo kohë.

Ndërsa zeqati është obligim të jipet kur të plotësohet viti dhe nuk duhet ta pretë

Ramazanin.


Përveç nëse Ramazani është afër, sikurse të plotësohet viti në Sha’ban, atëherë nuk

prishë gjë që ta pretë Ramazanin.

Mirëpo nëse plotësohet viti në Muharrem, atëherë nuk i lejohet që ta prolongon deri në

Ramazan.

Mirëpo i lejohet që ta jep para kohe, në Ramazan para se të vijë muaji Muharem.

Kjo nuk prishë gjë, ndërsa vonimi i zeqatit nga koha e vet nuk lejohet.

Kjo, ngase vaxhibet të cilat janë të lidhura për shkaqe, duhet të veprohen në momentin

kur të plotësohen ato shkaqe dhe assesi të vonohen.

Pastaj, njeriu nuk ka garancë se mund të jetë gjallë deri në momentin kur dëshiron ta jep

zeqatin.

Ka mundësi të vdesë, ashtuqë zeqati i mbetet në përgjegjësi dhe ndoshta trashëgimtarët

e tij nuk e japin në vend të tij se ndoshta nuk e dijnë se nuk e ka dhënë, si dhe shkaqe

tjera për të cilat kihet dro, se nëse njeriu bën lehtësime rreth dhënies së zeqatit mund të

llogaritet prej atyre që nuk e japin zeqatin qëllimisht.

Sa i përket lëmoshave (Sadakave), ato nuk kanë kohë të caktuar, të gjitha ditët e vitit

vlejnë.

Por, njerëzit sot, kohë për sadaka dhe zeqat e zgjedhin muajin e Ramazanit ngase ai

është muaj me vlerë, është kohë e bujarisë dhe fisnikërisë.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte më bujari, por edhe më bujar ishte në

Ramazan, kur e takonte Xhibrili për ta përsëritur Kur'anin.

E kemi obligim të dijmë se vlera e zeqatit dhe sadakasë në Ramazan është vlerë kohore,

andaj nëse nuk ka ndonjë vlerë tjetër më të madhe në kohë tjetër, atëherë dhënia e tyre

në këtë kohë është më me vlerë.

Mirëpo, nëse ka ndonjë vlerë tjetër që e tejkalon këtë vlerë, sikurse të kenë nevojë të

madhe të varfurit në kohë tjetër –jashtë Ramazanit- atëherë nuk është

mirë ta prolongojë deri në Ramazan.

Atë që duhet të merr parasysh është koha në të cilën më tepër dobi iu bën të varfurve,

dhe në atë kohë ta jep sadakanë.

Sepse në Ramazan ka shumë zeqat dhe sadaka, dhe në këtë kohë të varfurit nuk kanë

shumë nevojë për shkak të ndihmave që i kanë marrur.

Mirëpo, atyre iu paraqiten nevoja të hatashme gjatë ditëve tjera të vitit.


Kjo çështje pra, duhet të meditohet në të dhe nuk është në rregull që vlerën e kohës ta

favorizojë para çdo vlere tjetër.

P-389: Sadekatul xharije (lëmosha rrjedhëse) a konsiderohet vetëm ajo që njeriu e ka

bërë gjatë jetës së tij, apo edhe ajo të cilën fam ilja e tij e ka bërë në emër të tij pas

vdekjes?

Përgjigje: Ajo që duket nga hadithi: “..përveç sadakatul xharije..”[1] ka për qëllim atë

që e ka bërë i vdekuri gjatë jetës së tij, e jo ajo që e kanë bërë fëmijët e tij pas vdekjes.

Sepse të mirën që mund t’ia bën fëmiu e ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) me fjalën: “apo fëmijë të mirë, që do të lutet për të”.

Por, nëse i vdekuri ka lënë ndonjë vasijet (porosi) atëherë konsiderohet sadakatul

xharije, ose ka lënë ndonjë vakëf, kjo poashtu llogaritet sadakatul xharije.

Ai përfiton me këtë pas vdekjes së tij, poashtu edhe me diturinë e tij, nëse mëson dikush

nga ajo dituri, si dhe fëmija i mirë i cili lutet për babanë e tij.

Nëse dikush na thotë: A është më mirë t’i fali dy rekate për babain tim, apo t’i fali dy

rekate për vete dhe të lutem në to për babain tim?

I themi: Më mirë është t’i falësh dy rekate për vete dhe të lutesh aty për babain tënd.

Kjo është më afër udhëzimit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thënë:

“apo fëmijë të mirë, që do të lutet për të”, e nuk ka thënë të falet për të apo të bëjë diç

tjetër.

P-390: A i lejohet gruas, që nga pasuria e bashkëshortit të jep sadaka për vete apo për

ndonjë të vdekur të fam iljes së saj?

Përgjigje: Dihet se pasuria e burrit është e burrit dhe askujt nuk i lejohet të jep sadaka

nga pasuria e dikujt përveç me leje.

Nëse bashkëshorti i ka lejuar asaj që të jep sadaka prej pasurisë së tij për veten e saj apo

për ndonjë të vdekur të familjes së saj, atëherë nuk prishë gjë.

E nëse nuk i ka lejuar atëherë nuk e ka hallall të jep sadaka aspak.

Sepse ajo pasuri është e tij dhe pasuria e muslimanit nuk lejohet ndryshe perveç me

dëshirën e pronarit.

P-391: Një njeri i varfur e merr zeqatin nga shoku i tij i pasur duke i thënë se do ta

_________________

[1] Muslimi në kapitullin e Vasijetit [1631]


shpërndajë, pastaj e merr për vete, a lejohet kjo vepër?

Përgjigje: Këtë e ka haram dhe kjo bie ndesh me emanetin, sepse pronari i zeqatit ia jep

në mënyrë që ky të jetë zëvendës i tij në dhënien e zeqatit e ky e merr për vete.

Dijetarët kanë treguar se zëvendësi nuk ka të drejtë për zgjedhje lidhur me atë për të

cilën është lënë si zëvendës.

Duke u bazuar në këtë themi se ky person duhet t’i sqaron pronarit të zeqatit se atë që e

ka marrur më herët e ka marrur për vete.

Nëse ia bën hallall, mirë.

Por, nëse nuk ia bën hallall, atëherë ky e ka për obligim garancën d.m.th. të garanton që

pasurinë që e ka marrur për vete, do ta jep si zeqat në emër të pronarit.

Me këtë rast dua të tërheq vërejtjen për një çështje të cilën e bëjnë disa të paditur, ajo

është: Të jetë një njeri i varfur dhe që e merr zeqatin, pastaj pasurohet.

Mirëpo, njerëzit vazhdojnë t’i japin zeqat duke menduar se ende është fukara, ky sërish e

pranon atë zeqat.

Pra, pas’ka njerëz që e marrin atë dhe ushqehen me të, thonë: Unë nuk kërkova gjë, kjo

është rizk që ma solli All-llahu (subhanehu ue teala).

Por, kjo është haram, ngase kë e pasuron All-llahu e ka të ndaluar të merr diç nga zeqati.

Poashtu ka prej njerëzve të cilët e marrin zeqatin dhe ia japin dikujt tjetër, pa mos e

porositur për këtë pronari i zeqatit. Kjo poashtu është e ndaluar dhe nuk i lejohet të bëjë

një vepër të tillë edhepse kjo është më e lehtë sesa vepra e të parit.

Pra, e ka të ndaluar ta bëjë atë gjë, dhe e ka për obligim garantimin e zeqatit në emër të

pronarit, nëse ai nuk ia ka lejuar atë vepër.

Fetvatë e agjërimit

P-392: Ç’është urtësia e obligimit për agjërim ?

Përgjigje: Kur e lexojmë ajetin: “O ju që besuat, agjërimi u është bërë obligim

sikurse që ishte obligimedhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të

devotshëm ” e kuptojmë se cila është urtësia e obligimit të agjërimit, ajo pra është

devotshmëria dhe adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala).


Takvallëk d.m.th. lënie e të ndaluarave, në përgjithësi e ka kuptimin e veprimit të

urhdërave dhe largimit nga ndalimet.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush nuk i largohet fjalëve të

kota, punëve të kota dhe injorancës, le ta dijë se All-llahu nuk ka nevojë që ky

njeri të largohet nga haja dhe pija”.[1]

Duke e parë këtë, tregohet edhe më tepër rëndësia se agjëruesi duhet t’i respektojë

urdhërat si dhe të largohet nga gjërat e ndaluara, qofshin ato gojore apo veprore.

Nuk duhet të bën gibet, as të rrenë, as të nxit përçarje mes njerëzve, as të shet gjëra të

ndaluara, pra, duhet të largohet nga të gjitha haramet.

Kur njeriu jeton në këtë mënyrë një muaj të plotë, padyshim se gjatë tërë vitit do të

kalon ashtu si duhet.

Më e keqja është se disa agjërues nuk bëjnë dallim mes ditëve që nuk kanë agjëruar dhe

ditëve kur agjërojnë.

Ata vazhdojnë me traditën e mëhershme, lënien e urdhërave dhe veprimin e ndalimeve.

Nuk mund të shohish se tek ai prezencën e qetësisë së agjërimit.

Këto vepra nuk e prishin agjërimin, por e mangësojnë shpërblimin, bile poqese i vejmë

në terezi mundet që ato vepra ta peshojnë shpërblimin e agjërimit.

P-393: Ka disa njerëz që thirrin në njëshmërinë e daljes së trupave qiellorë, duke u

kujdesur për bashkim in e gjithë um metit në hyrjen e muajit të Ramazanit dhe muajve

tjerë. Ç’është mendim i juaj?

Përgjigje: Kjo nga aspekti astronomik është e pamundshme, sepse dalja e hënës siç ka

thënë Shejhul Islam Ibën Tejmiu (rahimehullah) dallon me pajtimin e të gjithë atyre që e

njohin këtë shkencë.

Pasiqë dallon, atëherë domethënia e argumentit tekstual dhe logjik është që secili vend

të ketë dispozitë më vete.

Sa i përket argumentit tekstual, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..E kush e

sheh prej jush këtë muaj, le të agjërojë..”. [el-Bekare: 185].

Nëse e zëmë se njerëzit në s’kaj të tokës nuk e kanë parë hyrjen e muajit – d.m.th. hënën-

ndërsa Mekelinjtë e kanë parë, në këtë rast si mund ta orientojmë urdhërin kah ata që

nuk e kanë parë hyrjen e muajit?!

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Agjëroni kur ta shihni hënën dhe

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1903]


lëreni agjërimin kur ta shihni hënën”[1]. [Muttefekun alejhi].

Shembull: Nëse banorët e Mekës e shohin hënën, në çfarë mënyre mund që banorët e

Pakistanit dhe lindasit që janë pas tyre t’i obligojmë me agjërim, duke e ditur se hëna

ende nuk ka dalur në qiellin e tyre, ndërsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

fillimin e agjërimit e ka bërë të lidhur ngushtë me të parët e hënës.

Ndërsa argument logjik është kijasi (analogjia) i shëndoshë, i cili në asnjë mënyrë nuk

mundet të refuzohet.

Ne e dijmë se agimi del në anën lindore para se të del në anën perëndimore, pra, kur del

agimi në anën lindore a duhet ta kryejmë syfyrin, ndërsa te ne është ende natë?

Përgjigjeja: Jo.

Kur të perëndon dielli në anën lindore, ndërsa ne jemi ende në ditë, a na lejohet të

fillojmë iftarin? Përgjigjeja: Jo.

Atëherë, çështja e hënës me të diellit është e njëjtë plotësisht, hëna ka kohë të caktuar

mujore, ndërsa dielli ka kohë të caktuar ditore.

Pastaj, Ai i cili ka thënë: “Natën e agjërimit u është lejuar afrim i të gratë tuaja, ato

janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për ato. All-llahu e di se ju e keni m ashtruar

vetveten, andaj ua pranoi pendim in tuaj dhe ua fali gabimin. Tash e tutje

bashkohuni me to dhe kërkoni atë që ua ka caktuar All-llahu dhe hani e pini

derisa qartë të dallohet peri i bardhë nga peri i zi në agim , e pastaj agjërimin

plotësojeni deri në mbrëm je. E kur jeni të izoluar (në itikaf) në xhamia, mos t'u

afroheni atyre (për m arëdhënie intime). K ëto janë dispozitat e All-llahut, pra mos

i kundërshtoni. Ja kështu, në këtë mënyrë All-llahu ua sqaron njerëzve

argumentet e veta që ata të ruhen”, [el-Bekare: 187], është i Njëjti i Cili ka thënë: “..E

kush e sheh prej jush këtë muaj, le të agjërojë..”. [el-Bekare: 185].

Pra, aludimi i argumentit tekstual dhe atij logjik është që për çdo vend të bëjmë

dispozitë të veçantë lidhur me fillimin e agjërimit dhe mbarimin.

Kjo lidhet ngushtë me shenjë shqisore të cilën e ka treguar All-llahu (subhanehu ue

teala) në Librin e Tij dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në sunetin e tij.

Ajo shenjë është të parët e hënës dhe të parët e diellit apo agimit.

P-394: Nëse një agjërues shkon prej një vendi në vend tjetër dhe në vendin e parë

lajmërohet hyrja e muajit Shevval (Bajrami) a llogaritet edhe për këtë kjo ditë, ditë

Bajrami, gjersa në vendin ku është tani ende nuk është pare hëna e muajit Shevval?

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1909] dhe Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1081].


Përgjigje: Nëse njeriu transferohet prej një vend Islam në vend tjetër Islam dhe Bajrami

i vendit në të cilin shkon vonohet, ai duhet të mbetet me ata në agjërim derisa të vijë

Bajrami.

Ngase agjërimështë dita kur agjërojnë njerëzit, Bajramështë dita kur hajnë njerëzit dhe

kurbani pritet ditën kur njerëzit presin kurban.

Ky edhepse agjëron një ditë më tepër ose më pak, kjo është e njëjtë sikur rasti kur

udhëton prej një vendi në vend tjetër në të cilin vonohet perëndimi i diellit në krahasim

me vendin e parë.

Ka mundësi që atë ditë agjëron dy, tre ose më tepër orë.

Kështu është edhe nëse shkon në vend tjetër, ku ende nuk është parë hëna.

E dijmë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka urdhëruar që mos të

agjërojmë përveç me parjen e hënës, poashtu ka thënë: “..dhe lëreni agjërimin kur ta

shihni hënën”.

Ndërsa e kundërta, të transferohet prej një vendi në të cilin është vonuar dalja e hënës

në një vend në të cilin hëna ka dalur më para, në këtë rast ai e bën Bajramin sëbashku

me ata dhe e plotëson atë që i ka mbetur nga Ramazani.

Nëse i ka ikur një ditë e kompenzon një ditë, nëse dy, i kompenzon dy.

Për rastin e dytë themi se duhet të kompenzojë nga shkaku se muaji nuk mund të ketë

më pak se 29 ditë apo të ketë më tepër se 30 ditë.

Thamë se duhet të bëjë Bajramedhe nëse nuk i ka plotësuar 29 ditë, nga shkaku se hëna

është parë, e kur të shihet hëna është patjetër të ndërprehet agjërimi.

Por, pasiqë ka agjëruar më pak se 29 ditë –ndërsa, dihet se muaji nuk mund të ketë më

pak se 29 ditë- atëherë e ka obligim t’i plotësojë 29 ditë me kompenzim.

Gjë, që është e kundërt me çështjen e parë, ku nuk guxon ta ndërpresh agjërimin përveç

kur ta shohish hënën.

Nëse nuk e sheh, atëherë ende je në Ramazan. Pra, nuk mundesh ta ndërpresh agjërimin

gjersa ende e ke obligim të agjërosh.

Edhepse bëhen më shumë ditë, ajo llogaritet sikurse të agjërosh më shumë orë në ditë.

P-395: ka mendoni ju për atë i cili është në punë të rëndë, a i lejohet ta prishë

agjërimin apo jo?


Përgjigje: Lidhur me këtë çështje, që ai ta prishë agjërimin për shkak të punës, mendoj

se është haram, nuk lejohet.

Nëse nuk mundet t’i bëjë bashkë punën dhe agjërimin atëherë le të merr pushimin në

Ramazan, ashtuqë t’i mundësohet agjërimi në Ramazan.

Kjo, ngase agjërimi i Ramazanit është një prej shtyllave të Islamit, gjë që nuk lejohet të

lihet.

P-396: Një vajzë e vogël, të cilës i ka ardhur cikli m ujor ka agjëruar gjatë ditëve të ciklit

duke mos e ditur. Tani, çka duhet të bëjë ajo?

Përgjigje: Ajo e ka obligim që ditët të cilët i ka agjëruar gjatë menstruacionit, t’i

kompenzojë, sepse agjërimi gjatë hajzit nuk është në rregull dhe nuk pranohet edhe nëse

nuk e ka ditur, ngase kompnezimi nuk ka kohë të caktuar.

Ka edhe një mesele e kundërt me këtë: Një vajzë poashtu e vogël i ka ardhur hajzi,

mirëpo është turpëruar ta lajmërojë familjen, ashtuqë ka vazhduar të mos agjërojë (si

fëmijë pra).

Kjo e ka obligim ta kompenzojë muajin të cilin nuk e ka agjëruar, sepse kur vajzës i vijnë

menstruacionet ajo bëhet e ngarkuar me obligime.

Hajzi është njëra prej shenjave të pubertetit.

P-397: Një njeri ka lënë agjërimin e Ramazanit për shkak të fitimit të kafshatës së gojës

për të dhe familjen e tij, ç’është puna me këtë?

Përgjigje: Ky njeri i cili e ka lënë agjërimin për shkak të fitimit të kafshatës së gojës për

të dhe familjen e tij, nëse e ka bërë këtë duke e komentuar në atë mënyrë se: sikur që i

lejohet të sëmurit të mos agjërojë ashtu i lejohet edhe atij i cili nuk mund të fiton

kafshatën e gojës përveç nëse e prishë agjërimin.

Ky pra, e ka bërë këtë nga keqkuptimi, andaj duhet ta kompenzojë Ramazanin nëse ende

është gjallë, ose agjërohet për të nëse ka vdekur.

Nëse nuk agjëron përgjegjësi i tij, atëherë për çdo ditë të paagjëruar duhet të ushqehet

një i varfur.

Mirëpo nëse e ka lënë agjërimin pa ndonjë keqkuptim, mendimi i vërtetë i dijetarëve

është se çdo ibadet kohor, nëse lihet me qëllim derisa të mbarojë koha e saj, ai ibadet më

nuk pranohet.

Në këtë rast ai duhet të bëjë vepra të mira, të bëjë gjëra vullnetare dhe të kërkon falje.


Argument për këtë është hadithi i vërtetë: “Kush bën një vepër që nuk është prej fesë

sonë, ajo vepër është e refuzuar”.[1]

Ibadeti kohor, sikur që nuk lejohet të bëhet para kohe ashtu nuk lejohet të bëhet pas

kohe.

Mirëpo nëse ka arsye, sikurse mosdija dhe harresa, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) për harresën ka thënë: “Kë e zë gjumi për namaz apo e harron atë, le ta falë

në momentin kur i kujtohet, përveç kësaj nuk ka obligim tjetër”.[2]

Ndërsa, për mosdijen ka nevojë për detajizim, mirëpo tani nuk është fjala për të.

P-398: Cilat janë arsyet që e lejojnë prishjen e agjërimit?

Përgjigje: Arsyet që lejojnë prishjen e agjërimit janë sëmundja dhe udhëtimi, të cilat

janë përmendur në Kur'an.

Arsye është edhe kur gruaja është shtatëzënë dhe ka frikë për veten apo foshnjën.

Arsye është edhe kur gruaja e ka fëmijën ende në gji, e cila po të agjërojë ka dronë për

veten apo fëminë e saj.

Arsye poashtu është edhe kur dikush ka nevojë ta prishë agjërimin për ta shpëtuar

dikënd, të shpëtojë ndonjë të fundosur në det apo ndonjë person i rrethuar me zjarr.

Ashtuqë, do të ketë nevojë për ta prishur agjërimin që ta shpëtojë atë njeri.

Poashtu lejohet prishja e agjërimit nëse ka nevojë për ngrënie për tu përforcuar për

xhihad në rrugë të All-llahut.

Kjo është prej arsyeve që e lejojnë prishjen e agjërimit, ngase Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) shokëve të tij në betejën e Fet’hut ( lirimit) u tha: “Ju nesër do të

takoheni me armikun, mosagjërimi është përforcim për juve, andaj mos

agjëroni”.[3]

Kur ekziston ndonjëra prej arsyeve që e lejojnë prishjen e agjërimit, dhe njeriu e prishë

agjërimin, ai nuk e ka obligim që pjesën e mbetur të ditës ta agjërojë.

Nëse e zëmë se dikush e ka prishur agjërimin për ta shpëtuar dikënd nga rreziku, ai

vazhdon të hajë edhe pas shpëtimit të atij njeriu.

Ngase ai e ka prishur agjërimin për një shkak i cili ia lejon prishjen e agjërimit.

Pra, ky nuk e ka obligim që pjesën e mbetur të ditës ta agjërojë, ngase shenjtëria e asaj

________________

[1] Buhariu në kapitullin e Shitblerjeve; Muslimi [1718]

[2] Muslimi në kapitullin e Xhamive [314].

[3] Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1120]


ditë zhduket me këtë shkak që ia lejoi prishjen e agjërimit.

Duke u nisur nga kjo themi se mendimi i vërtetë në këtë mesele është: nëse i sëmuri i cili

nuk ka qenë duke agjëruar, shërohet gjatë ditës, ai nuk e ka obligim që pjesën tjetër të

ditës ta agjërojë.

Nëse udhëtari i cili poashtu nuk ka qenë duke agjëruar, arrin në vendin e vet gjatë ditës

nuk e obligim të agjërojë pjesën e mbetur.

E njëjta gjë është edhe me gruan e cila është në hajz dhe nuk është duke agjëruar, mirëpo

gjatë ditës pastrohet, edhe kjo nuk e ka obligim që pjesën tjetër të ditës ta agjërojë.

Të gjithë këta, e kanë prishur agjërimin për ndonjë shkak i cili e lejon prishjen e

agjërimit.

Kjo ditë, sa u përket këtyre personave nuk e ka shenjtërinë e agjërimit, sepse sheriati ua

ka lejuar prishjen e agjërimit, andaj nuk duhet që pjesën e mbetur të ditës ta agjërojnë.

Kjo mesele është e kundërt me rastin kur gjatë ditës mirret vesh se ka hyrë muaji i

Ramazanit, ku të gjithë njerëzit pjesën e mbetur të ditës duhet ta agjërojnë, dallimi mes

dy meseleve është i qartë.

Sepse kur vie lajmi gjatë ditës, atëherë dihet mirë se në këtë ditë është obligim të

agjërohet, mirëpo këta kanë arsye për pjesën e parë të ditës me

mosdije për hyrjen e muajit.

Pra, po ta kishin ditur fillimisht se kjo ditë është e Ramazanit, padyshim se e kanë

obligim ta agjërojnë.

Ndërsa, ata të tjerët, që i përmendëm më lartë, atyre u është lejuar prishja e agjërimit me

dije, pra, ka dallim të qartë mes dy rasteve.

P-399: Një njeri ka fjetur natën e parë të Ramazanit para se të vërtetohet hyrja e muajit,

ashtuqë nuk e ka bërë nijet gjatë natës. Pasiqë ngritet për sabah e merr vesh se kjo ditë

qenka e Ramazanit. ka duhet të bëjë në këtë rast? Si dhe a duhet të kom penzohet kjo

ditë?

Përgjigje: Ky njeri i cili ka fjetur natën e parë të Ramazanit para se të vërtetohet hyrja e

muajit, dhe nuk ka bërë atë natë nijetin për agjërim. Kur është ngritur në mëngjes e ka

kuptuar se kjo ditë është e Ramazanit.

Ky, prej momentit kur e kupton se është Ramazan, duhe të fillojë agjërimin dhe e ka

obligim ta kompenzojë këtë ditë sipas mendimit të shumicës së dijetarëve (xhumhurit).


Mendimin e tyre nuk e ka kundërshtuar sa dij unë askush pos Shejhul Islam Ibën Tejmiut

(rahimehullah) i cili ka thënë: Nijeti është i lidhur ngushtë me dijen, e ky nuk e ka ditur,

ky është i arsyetuar.

Ky, pra nuk e ka lënë nijetin pasiqë e ka ditur, por ka qenë i paditur, ndërsa, i padituri

është i arsyetuar.

Andaj, nëse fillon agjërimin prej momentit kur e kupton se është Ramazan, agjërimi i tij


Si dhe nuk duhet ta kompenzojë sipas këtij mendimi.

Por xhumhuri i dijetarëve thonë: Ai e ka obligim të fillojë agjërimin dhe duhet ta

kompenzojë atë ditë.

Këtë e kanë argumentuar me atë se këtij i ka kaluar një pjesë e ditës pa nijet.

Unë mendoj se më e sigurtë është që ta kompnezojë atë ditë.

P-400: Nëse njeriu e prishë agjërimin për ndonjë arsye dhe më vonë largohet ajo arsye,

a duhet që pjesën e m betur të ditës ta agjërojë apo jo?

Përgjigje: Nuk e ka obligim ta agjërojë atë, nga shkaku se ky e ka prishur agjërimin me

argument prej sheriatit.

Sheriati ia lejon të nevojshmit për ilaç që ta pinë atë ilaç.

Në momentin kur e pinë, ai e prishë agjërimin, pra, shenjtëria e kësaj dite për këtë njeri

nuk ekziston, sepse ky e ka të lejuar të hanë, mirëpo duhet ta kompenzojë atë ditë.

Po ta obligojmë që ta agjëron pjesën tjetër të ditës pa ndonjë dobi, kjo nuk është e drejtë.

Pasiqë ky njeri nuk ka dobi nga agjërimi i kësaj pjese të ditës, atëherë nuk e obligojmë

me të.

Shembull: dikush e sheh dikënd duke u fundosur në ujë dhe thotë: Po të pija ujë, mund

ta shpëtoj, përndryshe nuk mundem. Pinë dhe e shpëton.

Këtij i lejohet që pjesën tjetër të ditës të hanë dhe të pinë.

Ngase, nderi i kësaj dite për këtë njeri është anuluar, është anuluar me argument të

sheriatit, andaj nuk e ka obligim të agjërojë pjesën e mbetur.

Për këtë pra, nëse është ndonjë person i sëmurë, a i themi atij: Mos ha përveç në rast

urie dhe mos pi përveç në rast etje? D.m.th. mos ha dhe mos pi përveç aq sa është

patjetër.

Nuk i themi ashtu, sepse të sëmurit i është lejuar prishja e agjërimit.


Secilit që i është lejuar prishja e agjërimit me argument të sheriatit, ai nuk e ka obligim

ta agjërojë pjesën e mbetur të ditës.

Dhe e kundërta me të kundërtën.

Kush e prishë agjërimin pa arsye, ai duhet ta agjërojë pjesën tjetër të ditës.

Ky nuk e ka të lejuar të hanë dhe të pinë. Ky e ka përdhosur shenjtërinë e kësaj dite pa

leje nga sheriati.

Ky e ka obligim ta agjërojë pjesën e mbetur të asaj dite si dhe ta kompenzojë të njëjtën.

uAll-llahu A’lem.

P-401: Një grua që ka sëmundjen e trombozës, mjekët ia kanë ndaluar agjërimin. Ç’është

dispozita për këtë?

Përgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Muaji i Ramazanit që në te (filloi

të) shpallet K ur'ani, që është udhërëfyes për njerëz dhe sqaruesi I rrugës së

drejtë dhe dallues (i të vërtetës nga gënjeshtra). E kush e përjeton prej jush këtë

muaj, le të agjërojë, ndërsa kush është i sëm urë ose në udhëtim , le të agjërojë aq

ditë nga ditët e mëvonshme. All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk

dëshiron vështërsim për ju”. [el-Bekare: 185].

Nëse njeriu ka ndonjë sëmundje, për të cilën nuk shpresohet shërim, ky i sëmurë për çdo

ditë duhet të ushqejë një të varfur.

Mënyra e të ushqyerit: T’u jep atyre oriz dhe mirë është që me të të ketë edhe mish ose

diç tjetër.

Apo të thirrë njerëz të varfur në darkë apo në drekë dhe t’i ushqen.

Kështu është dispozita për njeriun i cili është i sëmurë me sëmundje që nuk shërohet.

Kjo grua e cila qenka e sëmurë me këtë lloj sëmundje, ajo e ka obligim që për çdo ditë të

ushqen një të varfur.

P-402: Kur dhe si është namazi[1] dhe agjërimi i udhëtarit?

Përgjigje: Namazi i udhëtarit është nga dy rekate prej momentit kur del prej vendit të

vet e deri sa të kthehet.

Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “Fillimisht kur u obligua namazi, ishte nga dy

rekate. Mbeti ashtu për namazin e udhëtarit, ndërsa u plotësua për namazin e

________________________

[1] E përmenda këtu edhe namazin, duke pasur kujdes që ta përmendi fetvanë tekstualisht.


vendaliut” në një trasmetim: “u shtua për namazin e vendaliut”.[1]

Enes ibën Maliku (radijAllahu anhu) ka thënë: “Dolëm me Resulull-llahun (salAllahu

alejhi ue selem) prej Medines për në Mekë dhe u falte dy nga dy derisa u kthyem

në Medine”.[2]

Por nëse falet me imam, atëherë i falë katër rekate, pa marrë parasysh a e ka arritur

namazin në fillim apo i ka ikur ndonjë rekat.

Për këtë bazohemi në përgjithshmërinë e hadithit: “Kur ta dëgjoni ikametin, shkoni

për në namaz të qetë dhe të përulur, mos shpejtoni, atë që arrini faleni e atë që ju

kalon plotësojeni”.[3]

Përgjithshmëria e fjalës: “atë që arrini faleni e atë që ju kalon plotësojeni” i përfshin

edhe udhëtarët të cilët falen pas imamit i cili i falë katër rekate edhe të tjerët.

E pyetën Ibën Abbasin (radijAllahu anhuma): “Pse udhëtari i falë dy rekate kur falet

vetë dhe pse katër kur falet me imam” tha: “Ashtu është sunneti”.

Namazi me xhemat si obligim nuk bie nga udhëtari, ngase All-llahu (subhanehu ue teala)

ka urdhëruar namazin me xhemat edhe në gjendje lufte, ka thënë: “Kur të jesh ti

(Muhammed) bashkë me ta dhe ju falë namazin, një grup prej tyre, duke i bartur

armët, le të vijë e le të falet me ty (grupi tjetër në roje), e kur të bien në sexhde (të

kryejnë një rekat), këta le të qëndrojnë mbrapa jush (në roje) e le të vijë grupi

tjetër, që nuk është falur, e të falet me ty”. [en-Nisa: 102].

Pra, nëse udhëtari është në vend të huaj e ka obligim të prezenton namazin me xhemat

nëse dëgjohet ezani.

Përveç nëse xhamia është larg apo ka dronë se do t’i humbë bashkëudhëtarët.

E gjithë kjo për shkak të përgjithshmërisë së argumenteve që aludojnë në obligimin e

namazit me xhemat për atë që e dëgjon ezanin apo ikametin.

Sa i përket namazeve vullnetare, udhëtari i falë të gjitha namazet vullnetare përveç

suneteve të drekës, akshamit dhe jacisë.

Ai e falë vitrin, namazin e natës, namazin e duhasë, sunetet e sabahut si dhe nafilet tjera,

përveç atyre që i përmendëm.

Ndërsa bashkimi i namazeve është si vijon: Nëse është duke udhëtuar, më mirë është t’i

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Shkurtim it të namazit [1090]; Muslimi në kapitullin: Namazi i

udhëtarëve dhe shkurtim i i tij [685]

[2] Buhariu në kapitullin e Shkurtim it të namazit [1081]; Muslimi në kapitullin: Namazi i

udhëtarëve dhe shkurtim i i tij [693]



bashkon drekën me iqindinë dhe akshamin me jacinë.

Mund të bën bashkim të hershëm apo të vonshëm, cila t’i duket më e lehtë.

Ajo që është më e lehtë është më e mirë.

Mirëpo, nëse nuk është duke udhëtuar, atëherë më mirë është të mos i bashkon.

Por, nëse i bashkon nuk prishë gjë, ngase që të dyjat janë transmetuar nga Resulull-llahu


Sa i përket agjërimit të udhëtarit, më e mira është që të agjërojë.

Nëse nuk agjëron s’prishë gjë dhe ato ditë që nuk i ka agjëruar duhet t’i kompenzon.

Nëse prishja e agjërimit është lehtësim për të, atëherë më mirë është të mos agjëron.

Sepse All-llahu ka dëshirë që të pranohen lehtësimet që i ka dhënë.

Falënderimi i takon All-llahut, Zotit të botërave.

P-403: Ç’është dispozita e agjërimit me vështirësi në udhëtim ?

Përgjigje: Nëse në atë agjërim ndien vështirësi jo të madhe, atëherë është mekruh (e

urrejtur) ai agjërim, ngase kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa një njeri, të

cilit i kishin bërë hije dhe të gjithë njerëzit ishin mbledhur përreth tij, tha: Ç’është puna

me këtë? Thanë: Është duke agjëruar. Tha: “Nuk është mirësi agjërimi gjatë

udhëtimit”.[1]

Por, nëse ndien vështirësi të madhe, atëherë e ka vaxhib ta prishë agjërimin, ngase kur

Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i erdhën disa njerëz dhe iu ankuan se është

duke i rënduar agjërimi , ai e prishi agjërimin.

Pastaj e lajmëruan se disa vetë nuk e kanë prishur agjërimin, ai tha: “Ata janë

mëkatarë, ata janë mëkatarë”.[2]

Mirëpo, ai që nuk ndien ndonjë vështirësi, më mirë është të agjërojë duke marrur si

shembull Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) i cili agjëronte.

Ebu Derdaja (radijAllahu anhu) ka thënë: “Ishim me Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) në udhëtim gjatë Ramazanit, në një nxehtësi të ashpër. A skush prej

neve nuk agjëronte pos Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe Abdullah

ibën Revahas”.[3]

____________________


[2] Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1114].



P-404: Ç’është dispozita e agjërimit për udhëtarin, duke e ditur se sot agjërimi nuk është

i vështirë, për shkak të prezencës së m jeteve transportuese bashkëkohore?

Përgjigje: Udhëtarit i lejohet edhe agjërimi edhe mosagjërimi, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “..ndërsa kush është i sëm urë ose në udhëtim , le të

agjërojë aqë ditë nga ditët e mëvonshme..”. [el-Bekare: 185].

Poashtu shokët e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) udhëtonin me të dhe dikush

prej tyre agjëronte e dikush jo.

Nuk e qortonte agjëruesi atë që nuk agjëronte e as ai që nuk agjëronte agjëruesin, si dhe

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) agjëronte gjatë udhëtimit.

Ebu Derdaja (radijAllahu anhu) ka thënë: “Ishim me Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) në udhëtim gjatë Ramazanit, në një nxehtësi të ashpër. A skush prej

neve nuk agjëronte pos Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe A bdullah

ibën Revahas”.[1]

Rregulli për udhëtarin thotë se ai mund të zgjedhë agjërimin apo mosagjërimin, por nëse

nuk e rëndon agjërimi, atëherë më mirë është të agjërojë, ngase në këtë ka tre dobi:

Një: Pasimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

Dy: Lehtësia, lehtësia e agjërimit për atë njeri, sepse agjërimi kur agjërojnë të gjithë

është më i lehtë.

Tre: Shpejtimi i largimit të përgjegjësisë.

Mirëpo nëse i vie rëndë, atëherë nuk duhet të agjëron, dhe nuk është mirësi agjërimi

gjatë udhëtimit në këtë rast.

Sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa një njeri, të cilit i kishin bërë hije

dhe të gjithë njerëzit ishin mbledhur përreth tij, tha: Ç’është puna me këtë? Thanë:

Është duke agjëruar. Tha: “Nuk është mirësi agjërimi gjatë udhëtimit”.[2]

Kjo dispozitë vlen për secilin që mund të jetë në gjendjen e këtij personi që e rëndonte

agjërimi.

Duke u bazuar në këtë themi: Udhëtimi në kohën e sotme është i lehtë –siç përmendi

pyetësi- dhe agjërimi nuk është i rëndë zakonisht.

Nëse nuk i vie rëndë agjërimi, atëherë më mirë është të agjërojë.

____________________

[1] Ibid



P-405: Kur njeriu arrin në Meke agjërueshëm , a i lejohet të hanë me qëllim që të

forcohet për kryerjen e Umres?

Përgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) patë hyrë në Meke joagjërueshëm

në ditën e njëzetë të Ramazanit, vitin e lirimit.

Mekelinjëve ua falte namazin nga dy rekate dhe u thonte: “O Mekelinj, plotësojeni

namazin, se ne jemi udhëtarë”.[1]

Në Sahihul Buhari vërtetohet se edhe ditëve tjera të atij muaji nuk ka agjëruar, sepse

ishte udhëtar.

Pra, nuk kryhet udhëtimi i umrexhisë me arritjen e tij në Mekë dhe nuk e ka obligim të

agjërojë pjesën e mbetur të ditës, nëse ka arritur joagjërueshëm.

Mirëpo ka njerëz të cilët agjërojnë edhe në udhëtim, për shkak se agjërimi i udhëtarit në

ditët e sotme nuk është i rëndë, andaj vazhdojnë me agjërim.

Mirëpo kur të arrijë në Meke, ndihet i lodhur. Ashtuqë, thotë më vete: A të vazhdoj me

agjërime Umren ta kryej pas Iftarit apo ta prishi agjërimin që të mundem të bëj Umren

menjëherë sa të arrij në Mekë?

Në këtë rast i themi: Më mirë është që ta prishësh agjërimin për ta kryer Umren me zell

menjëherë pas arritjes në Mekë.

Ngase sipas sunetit është që ai i cili vjen në Meke për të kryer Haxhin ose Umren, duhet

të shpejtojë për ta kryer atë adhurim.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur hynte në Mekë me qëllim adhurimi,

nxitonte për në xhami, bile edhe devenë e tij e ulte afër xhamisë dhe hynte në xhami për

ta kryer ibadetin të cilin e kishte bërë nijet.

Pra, ti o umrexhi nëse han me qëllim që ta kryesh Umren me zell gjatë ditës, kjo është më

mirë sesa të mbetesh agjërueshëm dhe pas iftarit të kryesh Umren.

Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) udhëtoi për në çlirimin e

Mekes, është vërtetuar se ka qenë agjërueshëm. Ashtuqë, i erdhën disa njerëz dhe i

thanë: O i dërguar, njerëzit i ka rënduar shumë agjërimi, dhe ata janë duke pritur se çdo

të bësh ti, kjo ishte pas iqindisë. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kërkoi ujë dhe

piu e njerëzit e shikonin.

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e prishi agjërimin gjatë ditës, bile në s’kaj

të ditës.[2]

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Betejave [4275]

[2] Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1114].


Këtë e ka bërë që t’ia bëjë me dije ummetit se kjo lejohet.

Ndërsa atë që bëjnë disa njerëz, të cilët agjërojnë gjatë udhëtimit edhe pse e kanë rëndë,

kjo padyshimështë në kundërshtim me sunetin.

Për ata vlen hadithi: “Nuk është mirësi agjërimi gjatë udhëtimit”.[1]

P-406: A i lejohet nënës që jep gji të mos agjërojë? Kur duhet të kompenzon dhe a duhet

ushqejë të varfur?

Përgjigje: Nëse nëna ka dronë për fëminë e saj, ashtuqë nëse agjëronte do t’i pakësohej

qumështi saqë të dëmtohet fëmija, ajo e ka të lejuar të prishë agjërimin.

Por ato ditë duhet t’i kompenzojë pastaj, ngase ajo i ngjan të sëmurit, për të cilin All-

llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..ndërsa kush është i sëm urë ose në udhëtim ,

le të agjërojë aqë ditë nga ditët e mëvonshme. All-llahu me këtë dëshiron lehtësim

për ju, e nuk dëshiron vështërsim për ju..”. [el-Bekare: 185].

Kur t’i jipet mundësia të agjërojë, mundet të agjërojë.

Ose në dimër kur dita është e shkurtë dhe koha e ftohtë, e nëse nuk mundet në këtë

dimër, i lejohet ta vonojë për vitin e ardhshëm.

Ndërsa të dhënurit ushqim për të varfur, kjo nuk lejohet përveç nëse pengesa apo

arsyeja për lënien e agjërimit është gjë për të cilën nuk ka shpresë se do të hiqet.

Në këtë rast pra, bëhet ushqimi i të varfurve në vend të agjërimit.

P-407: Nëse agjëruesi pjesën më të madhe të ditës e kalon duke ndejtur (pushuar) për

shkak të urisë dhe etjes, a ndikon kjo në vërtetësinë e agjërimit?

Përgjigje: Kjo nuk ndikon në vërtetësinë e agjërimit, bile në të ka shpërblim- plus.

Sepse Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “Shpërblimi yt është aq sa je lodhur”.[2]

Aq sa lodhet njeriu duke e adhuruar All-llahun, aq edhe i shtohet shpërblimi.

I lejohet atij që të largon lodhjen e agjërimit me flladitje me ujë apo duke ndejtur në lokal

të ftohtë.

P-408: A duhet që për çdo ditë të Ramazanit të bëhet nijet apo m jafton një nijet për

agjërimin e tërë muajit?

____________________


[2] Buhariu në kapitullin e Umres [1787]; Muslimi në kapitullin e Haxhit [1211].


Përgjigje: Mjafton për Ramazanin një nijet në fillim të muajit, ngase ai edhepse përçdo

ditë në vete nuk e bën nijetin në natën e saj, ai e ka bërë atë nijet në fillim të muajit.

Mirëpo nëse e ndërpret agjërimin gjatë muajit për shkak udhëtimi apo sëmundje apo diç

tjetër, atëherë duhet që nijetin ta bën sërish. Për shkak se e ka ndërprerë agjërimin për

udhëtim, sëmundje etj.

P-409: Nëse dikush e vendosë prerë që ta prishë agjërimin, por nuk hanë e as pinë. A

prishet me këtë agjërimi?

Përgjigje: Dihet mirë se agjërimi përbëhet prej nijetit dhe lënies.

Njeriu vendos që me agjërimin e tij të afrohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) duke i

lënë gjërat që e prishin agjërimin. Por, nëse njeriu e vendosë prerë që ta ndërpret

agjërimin, agjërimi i tij prishet.

Mirëpo nëse është në Ramazan e ka obligim të mos hajë derisa të perëndojë dielli,

edhepse e ka prishur agjërimin.

Sepse secili që e prishë agjërimin pa ndonjë arsye e ka obligim që atë ditë të mos hajë, si

dhe e ka obligim ta kompenzojë atë ditë.

Mirëpo nëse nuk e ka vendosur prerë, por vetëm i ka shkuar mendja, ulematë kanë

mospajtim:

Disa thonë: Agjërimi i tij prishet, sepse dyshimi e mohon nijetin.

E disa thonë: Jo nuk prishet, sepse esenca është se nijeti mbetet përderisa nuk vendos

prerë që ta anulojë atë.

Ky mendim, mendoj se është i vërteti, sepse është i fortë. uAll-llahu A’lem.

P-410: Ç’është dispozita për agjëruesin i cili hanë me harresë? Si dhe ai që e sheh, çka

duhet të bëjë?

Përgjigje: Agjëruesi i cili hanë ose pinë me harresë, agjërimi i tij është në rregull.

Mirëpo në momentin kur i kujtohet duhet të ndalet, bile nëse kafshatën apo pikën e ujit e

ka në gojë duhet ta nxjerrë.

Argument për atë se agjërimi i tij është në rregull është fjala që është vërtetuar se Ebu

Hurejra e transmeton nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “Kush hanë ose

pinë duke qenë agjërueshëm, me harresë, le ta plotësojë agjërimin. N gase All-

llahu e ka ushqyer dhe i ka dhënë të pijë”[1]. Poashtu njeriu nuk pyetet për atë që e

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1933]; Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1155]


bën me harresë, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O zot, mos na merr në pyetje

nëse harrojmë apo gabojmë”. All-llahu tha: “U bë”.

Ai që e sheh e ka obligim t’ia kujton, sepse kjo është ndalim prej të këqijave, Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush sheh ndonjë të keqe, le ta largojë me

dorë, nëse nuk mundet, atëherë me gojë, e nëse nuk mundet, atëherë me

zemër”.[1]

S’ka dyshim se ngrënia apo pirja e agjëruesit gjatë ditës është prej të këqijave.

Por ajo i falet atij për shkak të harresës, për të cilën nuk ka përgjegjësi.

Mirëpo ai që e sheh, nuk ka arsye që të len anash largimin prej të këqijave.

P-411: A lejohet përdorim i i kuhlit[2] për agjëruesin?

Përgjigje: S’prishë gjë nëse agjëruesi vëndon kuhël apo pika syri.

Poashtu i lejohet të vëndon pika në vesh, edhe nëse ia ndien shijen në fyt agjërimi nuk i

prishet.

Ngase kjo nuk është as haje, as pije e as diçka në kuptim të hajes apo pijes.

Argumenti ka ndaluar hajen dhe pijen, ashtuqë nuk kemi të drejtë t’ia mveshimedhe

gjërat të cilat nuk kanë të bëjnë me haje apo pije.

Këtë që e thamë, ky është dhe mendimi i Shejhul islam Ibën Tejmiut (rahimehullah) dhe

kështu është e vërteta.

Mirëpo nëse vëndon pika në hundë dhe i arrijnë në brendësi atëherë i prishet agjërimi

nëse e bën këtë me qëllim.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Laje hundën mirë

(istinshak) përveç nëse je agjërueshëm”.[3]

P-412: A lejohet m isvaku dhe parfum i për agjëruesin?

Përgjigje: E saktë është se përdorimi i misvakut është sunet për agjëruesin, qoftë në

mëngjes apo në s’kaj dite.

____________________

[1] Muslimi në kapitullin e Imanit [49]

[2] Kuhël është lëndë që vihet në sy për zbukurim apo shërim . (sh.p.)

[3] Ebu Davudi në kapitullin e Pastërtisë [142]; Tirmidhiu në kapitullin e Pastërtisë

[38]; Nesaiu në kapitullin e pastërtisë [87] Ibën Maxhe në kapitullin e Pastërtisë dhe sunetet e

saj [448].


Argument është përgjithshmëria e hadithit: “Misvaku është pastrim për gojë dhe

kënaqje për Zotin”[1], dhe hadithi: “Sikur të mos ishte rëndë për ummetin tim, do

t’i kisha urdhëruar ta përdorin misavakun para çdo namazi”.[2]

Poashtu edhe parfumi është i lejuar për agjëruesin në mëngjes apo ne s’kaj dite.

Pa marrur parasysh se ai parfum a është temjan, lëng apo diç tjetër.

Por nuk lejohet të krehë me hundë atë parfum që është temjan, ngase ato parfume kanë

materie që duken dhe preken, të cilat poqese krehen me hundë, hyjnë brenda dhe arrijnë

në lukth.

Mu për këtë shkak Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Kajt ibën Sabereut i ka

thënë: “Laje hundën mirë (istinshak) përveç nëse je agjërueshëm”.[3]

P-413: Cilat gjëra e prishin agjërimin?

Përgjigje: Gjërat që e prishin agjërimin janë:

1. Marrëdhëniet seksuale

2. Haja

3. Pija

4. Dalja e spermës me epsh

5. Çdo gjë që është në kuptim të hajes apo pijes

6. Të vjellurit me qëllim

7. Dalja e gjakut nga hixhameja dhe

8. Dalja e gjakut të hajzit apo nifasit.

Argumenti për marrëdhëniet seksuale, hajen dhe pijen është ajeti: “Tash e tutje

bashkohuni me to dhe kërkoni atë që ua ka caktuar All-llahu dhe hani e pini

derisa qartë të dallohet peri i bardhë nga peri i zi në agim , e pastaj agjërimin

plotësojeni deri në m brëm je”. [el-Bekare: 187].

Argument se dalja e spermës me epsh e prishë agjërimin është fjala e All-llahut në

hadithin kudsij, lidhur me agjëruesin: “I cili e lë hajen, pijen dhe epshin për shkak

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Agjërimit/ kreu: Misvaku i thatë dhe i njomë për agjëruesin.

[2] Ibid

[3] Ebu Davudi në kapitullin e Pastërtisë [142]; Tirmidhiu në kapitullin e Pastërtisë [38]; Nesaiu

në kapitullin e pastërtisë [87] Ibën Maxhe në kapitullin e Pastërtisë dhe sunetet e saj [448].


Meje”.[1]

Dalja e spermës padyshim se është diç epshore, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ka thënë: “Edhe në marrëdhëniet me grate tuaja keni shpërblim. Thanë:

Edhe kur dikush kryen epshin e tij pas’ka shpërblim a? Tha: Çka mendoni sikur ta

vëndonte atë në haram, a do të kishte mëkat? Pra, nëse e vëndon në hallall ka

shpërblim”.[2]

Gjëja që vëndohet pra, është sperma që del me fuqi.

Mu për këtë pra, mendim i vërtetë është se medhiu[3] nuk e prishë agjërimin edhe nëse

ndodhë me epsh dhe prekje.

E pesta: Ajo që është në kuptim të hajes apo pijes, kemi për qëllim gjilpërat ushqimore

pas të cilave njeriu nuk ka nevojë të hanë apo të pinë (infuzionet).

Këto edhepse konkretisht nuk janë as haje e as pije por kanë kuptimin e hajes dhe të

pijes sepse pas tyre njeriu nuk nevojë të hanë apo të pinë.

do gjë që është në kuptim të diçkaje e ka dispozitën e saj.

Mu për këtë njeriu mund të vazhdon të jeton vetëm me infuzion edhepse nuk hanë diç

tjetër, ngase trupi ndihet i ushqyer me të.

Ndërsa, gjilpërat të cilat nuKushqejnë dhe nuk e zëvendësojnë ushqimin, këto nuk e

prishin agjërimin, pa marrë parasysh se a i merr në vena, muskuj apo në ndonjë pjesë

tjetër të trupit.

E gjashta: Vjellja me qëllim, pra të nxjerrë atë që ka në stomak nëpërmjet gojës.

Argument për këtë është hadithi që e transmeton Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush vjellë me qëllim, le të

kompenzon, e kujt i vie të vjellurit, ai nuk ka obligim të kompenzon”.[4]

Urtësia e kësaj është se ai i cili vjellë, i zbrazet stomaku prej ushqimit, ashtuqë ndien

nevojë trupi i tij për ushqim.

Për këtë shkak themi: Nëse është duke agjëruar farz, e ka të ndaluar të vjellë me qëllim,

sepse poqese vjellë e prishë agjërimin të cilin e ka obligim ta agjërojë.

E shtata: Dalja e gjakut nga hixhameja. Argument është hadithi: “E ka prishur

_____________________

[1] Ibën Maxhe në kapitullin e Agjërimit [1638].

[2] Muslimi në kapitullin e Zeqatit [1006]

[3] Medhij quhet lëngu i bardhë rrëshinor i cili del me rastin e të menduarit për marrëdhënie

seksuale apo prekje. (sh.p.)

[4] Ebu Davudi në kapitullin e Agjërimit [2380]; Tirmidhiu në kapitullin e Agjërimit [720]


agjërimin ai i cili bën hixhame dhe ai të cilit i bëhet hixhameja”.[1]

Ndërsa e teta është dalja e gjakut të hajzit apo nifasit. Argument për këto është hadithi

lidhur me gruan: “A nuk e lë namazin dhe agjërimin kur i vie hajzi”.[2]

Poashtu dijetarët kanë ixhmaë se agjërimi i gruas që është në hajz nuk është në rregull e

poashtu edhe i asaj që është në nifas.

Këto pra, janë gjërat që e prishin agjërimin, mirëpo nuk e prishin përveçse me tre

kushte:

1. Dituria.

2. Kujtesa dhe

3. Qëllimi

Pra, agjërimi nuk prishet nëse nuk i plotëson këto tre kushte:

E para: Ta dijë dispozitën e sheriatit dhe ta dijë gjendjen, gjegjësisht kohën.

Nëse nuk e din dispozitën e sheriatit dhe as kohën, agjërimi i tij është në rregull.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O zot, mos na merr në pyetje nëse harrojmë

apo gabojmë”. Zoti tha: “U bë”.

Poashtu ka thënë: “Nuk është mëkat për ju ajo për çka keni gabuar, por ajo që

zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht”. [el-Ahzab: 5].

Këto janë pra dy argumente të përgjithshme.

Poashtu ka argumente në sunet që kanë të bëjnë posaçërisht për agjërimin.

Në Sahih tregon Adij ibën Hatim (radijAllahu anhu) se kishte agjëruar dhe ndër jastëkun

e vet kishte vënduar dy ikale (litar – ato janë litarë të cilët shërbejnë për lidhjen e

këmbëve të devesë kur të ulet, njëri është i zi e tjetri i bardhë), filloi të hanë derisa iu

sqarua litari i bardhë nga i ziu, atëherë e ndërpreu.

Në mëngjes shkoi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe ia tregoi rastin.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha se peri i bardhë dhe i ziu që përmenden

në ajet nuk janë për qëllim dy litaret të cilët i përdorim. Qëllimi i perit të bardhë është

zbardhja e ditës, ndërsa peri i zi është terri i natës. Por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) nuk e urdhëroi që ta kompenzojë këtë ditë.[3]

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Agjërimit/ kreu: Hixhameja dhe të vjellurit për agjëruesin; Tirmidhiu

në kapitullin e Agjërimit [774].

[2] Buhariu në kapitullin e Hajzit [304]; Muslimi në kapitullin e Imanit [79].

[3] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1916], Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1090].


Sepse ai nuk e dinte dispozitën e duhur, ka menduar se ashtu është kuptimi i ajetit.

Sa i përket mosdijes së kohës, transmetohet në Sahihul Buhari nga Esma bint Ebi bekër,

radijall-llahu anhuma, e cila ka thënë: “Kemi ngrënë në kohën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) pastaj menjëherë lindi Dielli”.[1]

Por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i urdhëroi që të kompenzojnë. Sikurse

kompenzimi të ishte obligim do t’i kishte urdhëruar.

E sikurse t’i kishte urdhëruar do ta na transmetohej, sepse All-llahu (subhanehu ue

teala) ka thënë: “Ne e kem i zbritur Dhikrin (Fenë, Kur'anin) dhe ne do ta ruajmë”.

[el-Hixhër: 9].

Pasiqë nuk është transmetuar me rëndësinë e madhe që e ka, kjo d.mth. se nuk i ka

urdhëruar të kompenzojnë.

Pasiqë nuk i ka urdhëruar, e mësojmë pra se nuk është vaxhib kompenzimi i kësaj dite.

Kësaj i ngjan rasti me dikënd i cili zgjohet dhe mendon se ende është natë, ashtuqë hanë

ose pinë, e më vonë e kupton se pas’ka ngrënë pas daljes së agimit, ky pra nuk ka borxh

asgjë, sepse nuk e ka ditur.

Kushti i dytë: Të jetë me kujtesë, gjë e kundërt me harresën.

Andaj, nëse hanë apo pinë me harresë, agjërimi i tij është në rregull dhe nuk ka obligim

të kompenzojë, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O zot, mos na merr në pyetje

nëse harrojmë apo gabojmë”. Zoti tha: “U bë”.

Poashtu transmeton Ebu Hurjera (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) ka thënë: “Kush hanë ose pinë duke qenë agjërueshëm, me harresë, le ta

plotësojë agjërimin. Ngase All-llahu e ka ushqyer dhe i ka dhënë të pijë”.[2]

Kushti i tretë: Qëllimi, kjo d.m.th. që njeriu këtë prishje ta bëjë me zgjedhjen e vet.

Nëse nuk e bën me zgjedhjen e vet, agjërimin e ka në rregull, pa marrë parasysh a ka

qenë i dhunuar apo jo, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Ai që pas

besimit të tij e m ohon All-llahun, me përjashtin të atij që dhunohet (për të m

ohuar), e zemra e tij është e bindur plotësisht me besim , por fjala është për atë që

ia hap gjoksin mosbesimit, ata i ka kapur hidhërim i nga All-llahu dhe ata kanë një

dënim të madh”. [en-Nahël: 106].

Pasiqë meseleja e kufrit falet për shkak të dhunimit, për gjërat tjera në rend të parë.

Për këtë bazohemi edhe në hadithin: “All-llahu ia ka falë ummetit tim gjërat që

____________________




bëhen me gabim, harresë dhe dhunim”.[1]

Pra, nëse agjëruesit i hyn pluhur në hundë dhe ia ndien shijën në fyt pastaj i arritë në

lukth, kjo nuk e prishë agjërimin, ngase kjo ka ndodhur pa qëllim.

Poashtu nëse dhunohet për ta prishur agjërimin dhe e prishë për shkak tij, agjërimin e

ka në rregull, sepse nuk e ka bërë me zgjedhjen e tij.

Poashtu nëse sheh ëndërr dhe i del sperma, agjërimin e ka në rregull, sepse njeriu në

gjumë nuk ka qëllim.

Poashtu nëse burri me dhunë bën marrëdhënie me gruan e tij e cila është duke agjëruar,

ajo e ka agjërimin në rregull, sepse këtë nuk e ka bërë me zgjedhjen e saj.

Këtu ka një mesele të cilën duhet ta mësojë secili: bëhet fjalë për njeriun i cili e prishë

agjërimin me marrëdhënie seksuale në ditë të Ramazanit, ku e ka obligim agjërimin.

Me këtë prishje shkaktohen pesë gjëra:

1. Mëkati

2. Obligimi që pjesën e mbetur të ditës të mos hanë.

3. Prishja e agjërimit.

4. Kompenzimi

5. Kefareti (shpagimi).

Nuk është me rëndësi se i ka ditur këto gjëra se do t’i shkaktohen apo jo.

Pra, nëse njeriu bën marrëdhënie seksuale gjatë ditës së Ramazanit dhe e ka obligim

agjërimin, por nuk e ka ditur se për këtë gjë ka edhe kefaret, këtij prapseprap i takojnë

dispozitat e lartëpërmendura. është kështu, ngase prishjen e ka bërë me qëllim, pasiqë e

ka bërë me qëllim, atëherë është patjetër t’i mbajë pasojat.

Bile në hadithin e Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) se kur Resulull-llahut (salAllahu

alejhi ue selem) një njeri dhe i tha: O i dërguar, u shkatërrova. Tha: Çka të

shkatërroi? Tha: Bëra marrëdhënie me gruan time gjatë ditës së Ramazanit duke

qenë agjërueshëm. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhëroi që ta

shpaguajë këtë ditë.[2]

Edhepse ky njeri nuk e ka ditur se a ka kefaret për këtë apo jo.

Kur themi “dhe e ka obligim agjërimin” dëshirojmë që ta përjashtojmë nga kjo

dispozitë atë që është duke agjëruar, por është në udhëtim për shembull, ky nuk e ka

___________________

[1] IbënMaxhe në kapitullin e Shkurorëzimit [2043] [2] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1936]; Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1111].


obligim kefaretin.

Sikurse të jetë në udhëtim dikush me familjen e tij në Ramazan dhe që të dy janë

agjërueshëm, pastaj bën marrëdhënie me të shoqen.

Ky nuk ka për obligim kefaret. Kështu, ngase udhëtari i cili fillon të agjërojë nuk e ka

obligim ta përfundojë agjërimin, nëse don e plotëson, nëse don e prishë e më pas e

kompenzon.

P-414: A i lejohet agjëruesit të përdorë aparatin që ndihm on frymëm arrjen dhe a i

prishet agjërimi?

Përgjigje: Ajo që del nga ky aparat tretet dhe nuk arrinë në lukth, ashtuqë themi se nuk

ka gjë nëse e përdorë duke qenë agjërueshëm dhe nuk e prishë agjërimin.

Siç thamë më herët: Nuk arrinë diç prej saj në lukth, sepse ajo është një gjë e cila tretet

dhe zhduket e nuk arrinë gjë prej saj në lukth.

Pra, lejohet ta përdorish duke qenë agjërueshëm dhe nuk prishet agjërimi.

P-415: Të vjellurit a e prishë agjërimin?

Përgjigje: Nëse njeriu vjellë qëllimisht, agjërimi i prishet, ndërsa, nëse e bën pa qëllim

atëherë nuk i prishet agjërimi.

Argument për këtë është hadithi që e transmeton Ebu Hurejra (radijAllahuanhu) se

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush vjellë me qëllim, le të

kompenzon, e kujt i vie të vjellurit, ai nuk ka obligim të kompenzon”.[1]

Nëse të vie të vjellurit nuk ta prishë agjërimin.

Nëse e ndien njeriu tollovitjen e lukthit dhe se do të nxjerrë atë që ka në lukth, i themi:

Mos e pengo e as mos e nxit. Rri në gjendje normale mos vjell me qëllime as mos e pengo.

Ngase nëse vjell me qëllim atëherë do ta prishish agjërimin, e nëse e pengon vjelljen e

dëmton vetveten.

Lëre, nëse del pa dëshirën tënde, nuk të bën dëm dhe nuk ta prishë agjërimin.

P-416: A e prishë agjërimin dalja e gjakut nga mishi i dhëmbëve?

Përgjigje: Gjaku i cili delë prej mishit të dhëmbëve nuk e dëmton agjërimin aspak. Por

duhet të kujdeset aq sa ka mundësi nga gëlltitja.

__________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Agjërimit [2380]; Tirmidhiu në kapitullin e Agjërimit [720]


Poashtu nëse nga hunda i rrjedhë gjak dhe kujdeset që të mos gëlltitë gjë, nuk prishë gjë

edhe kjo. Dhe nuk ka nevojë të kompenzon gjë.

P-417: Nëse gruas i ndërpritet hajzi para agim it, mirëpo pastrohet pas agimit, si është

dispozita për agjërimin e saj?

Përgjigje: Agjërimin e ka në rregull nëse është e bindur se i është ndërprerë hajzi para

agimit. Me rëndësi është të jetë e bindur, sepse disa gra mendojnë se u është ndërprerë

hajzi, e më vonë e vërejnë të kundërtën.

Mu për këtë shkak gratë shkonin te Ajsheja (radijAllahu anhu) dhe ia tregonin

pambukun, si shenjë e ndërprerjes së hajzit. Ajo u thonte: “Mos nxitoni, përderisa nuk

e shihni pëlhurën, të bardhë”.

Pra, gruaja duhet të ngadalësojë që të vendosë se a është pastruar apo jo.

Nëse i është ndërprerë hajzi, ajo duhet të vendosë të agjërojë edhe nëse është pastruar

pas daljes së agimit.

Njëashtu duhet të kujdeset që sa më shpejt të pastrohet që të arrin namazin e sabahut në

kohë.

Na kanë treguar se disa gra, të cilave u ndërprehet hajzi para agimit apo pas agimit, e

vonojnë pastrimin deri pas lindejs së diellit duke thënë se atëherë kam kohë më shumë

që të pastrohem plotësisht dhe lahem mirë e mirë.

Kjo është gabim, pa marrë parasysh a është në Ramazan apo jashtë tij.

Ngase ajo e ka vaxhib që të shpejtojë dhe të lahet për ta kryer namazin në kohën e vet.

Mjafton pastrimi i asaj që duhet patjetër, e nëse don të pastrohet edhe më mirë, mundet

edhe pas lindjes së diellit.

E njëjtë me gruan që ka qenë në hajz është edhe rasti kur ndonjëra është xhunub dhe

pastrohet pas daljes së agimit.

Edhe për këtë s’ka gjë të keqe dhe agjërimin e ka në rregull.

Poashtu edhe burri i cili zgjohet xhunub dhe pastrohet pas daljes së agimit, edhe ky

poashtu e ka agjërimin në rregull.

Ngase është vërtetuar se Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) e ka zënë koha e

agimit duke qenë xhunub, mirëpo vendoste agjërimin dhe u pastronte pas daljes së

agimit[1].

__________________



uAll-llahu A’lem.

P-418: A i lejohet agjëruesit të nxjerrë dhëmbin dhe a prishet agjërimi me të?

Përgjigje: Dalja e gjakut për shkak të nxjerrjes së dhëmbit nuk e prishë agjërimin.

Kjo nuk ka ndikim sikurse të hixhames, për atë pra, nuk e prishë agjërimin.

P-419: A i lejohet agjëruesit të bëjë analizë të gjakut dhe a prishet agjërimi me të?

Përgjigje: Nuk prishet agjërimi nga nxjerrja e gjakut për analizë.

Mundet që mjeku të ketë nevojë të merr gjak nga i sëmuri që ta kontrollojë dhe kjo nuk

prishë gjë.

Ngase bëhet fjalë për një sasi të vogël të gjakut, e cila nuk ndikon në trupin e njeriut

ashtu si ndikon hixhameja, andaj, nuk prishet agjërimi.

Esenca është të mbeturit e agjërimit dhe nuk kemi të drejtë të gjykojmë se prishet

përveç me argument nga sheriati.

Ndërsa për këtë sasi të vogël të gjakut nuk ka argument se prishet agjërimi.

Ndërsa nxjerrja e sasisë së madhe të gjakut për t’i dhënë dikujt që është i nevojshëm për

gjak, atëherë nëse ajo sasi e nxjerrur ndikon në trupin e njeriut ashtu si ndikon

hixhameja, agjërimi prishet.

Pra, nëse është duke agjëruar agjërim të cilin e ka vaxhib, nuk i lejohet që t’ia jep këtë

sasi të gjakut dikujt.

Përveç nëse bëhet fjalë për gjendje urgjente, ku nuk mundet të pritet deri pas akshamit

dhe mjekët vendosin se po t’i jipet gjak ka dobi dhe hiqet rreziku. Në këtë rast nuk prishë

gjë nëse i jep gjak.

Mundet të hanë dhe të pinë që ta kthejë fuqinë. Këtë ditë duhet ta kompenzojë më vonë.

uAll-llahu A’lem.

P-420: Nëse agjëruesi m asturbon a i prishet agjërimi? Si dhe a duhet të paguan kefaret?

Përgjigje: Nëse agjëruesi masturbon dhe e nxjerrë spremën, kjo e prishë agjërimin.

Ky e ka obligim ta kompenzojë këtë ditë dhe nuk e ka obligim të paguan kefaret.

Sepse kefareti është obligim vetëm për atë i cili e prishë agjërimin me marrëdhënie

seksuale. Poashtu duhet të pendohet për këtë vepër.


P-421: A i lejohet agjëruesit t’u merr erë parfumeve?

Përgjigje: Të marrurit erë për agjëruesin nuk prishë gjë, pa marrë parasysh a është lëng

apo temjan.

Me kusht që nëse është temjan të mos e krehë me hundë tymin e tij, ngase në atë tym ka

gjëra të cilat mundet të thithen dhe të arrijnë në brendësi.

Kjo e prishë agjërimin sikurse uji apo diç tjetër.

Ndërsa, vetëm të marrurit erë duke mos e krehur me hundë, nuk e prishë agjërimin.

P-422: Cili është dallim i mes m arrjes erë të tem janit me të cilin prishet agjërimi dhe

pikave (për sy apo vesh) të cilat nuk e prishin agjërimin?

Përgjigje: Dallimi është se ai i cili e krehë temjanin me hundë, kjo d.m.th. se ai me qëllim

ka dashtur që ta fusë këtë në brendësi.

Ndërsa ai i cili ka derdhur pika, nuk ka pasur qëllim që ato pika t’i arrijnë në brendësi,

por ka pasur qëllim që t’i derdhë ato vetëm në hundë.

P-423: A lejohet që agjëruesi të vejë pika për hundë, sy dhe vesh?

Përgjigje: Pikat për hundë nëse arrijnë në lukth, ato e prishin agjërimin.

Argument për këtë është hadithi i Kajt ibën Sabereut, të ciliTresulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) i ka thënë: “Laje hundën mirë (istinshak) përveç nëse je

agjërueshëm”.[1]

Ai që agjëron nuk e ka të lejuar të derdhë pika në hundë, nëse ato arrijnë në lukth.

Ndërsa, pikat të cilat nuk arrijnë në lukth, ato nuk e prishin agjërimin.

Pikat e syrit, në këtë bën pjesë edhe përdorimi i kuhlit si dhe pikat për vesh nuk e

prishin agjërimin.

Ngase ato nuk janë përmendur në tekst dhe as nuk janë në kuptim të atyre gjërave që

janë përmendur.

Syri dhe veshi nuk janë vrima për haje apo pije, andaj e kanë dispozitën e njëjtë sikurse

poret tjera të lëkurës.

Saqë dijetarët kanë përmendur poqese njeriu i lyen apo i njollosë këmbët me diçka dhe

ia ndien shijen në fyt, nuk i prishet agjërimi, sepse këmba nuk është vrimë.

___________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Pastërtisë [142]; Tirmidhiu në kapitullin e Pastërtisë [38]; Nesaiu

në kapitullin e pastërtisë [87] Ibën Maxhe në kapitullin e Pastërtisë dhe sunetet e saj [448].


Duke u bazuar në këto themi se ai që vëndon kuhël, pika në sy apo vesh, nuk i prishet

agjërimi edhe nëse ia ndien shijen në fyt.

Poashtu nëse agjëruesi lihet me diçka për shërim apo për qëllim tjetër, nuk e dëmton

kjo.

Poashtu nëse ka probleme me frymëmarrjen dhe e përdorë aparatin që spërkat në gojë

për lehtësim të frymëmarrjes, kjo nuk ia prishë agjërimin, sepse ajo nuk arrinë në lukth,

pra, nuk është as haje e as pije.

P-424: A i i cili në gjumë bëhet xhunub duke qenë agjërueshëm , a e ka agjërimin në

rregull?

Përgjigje: Po, agjërimi i tij është në rregull, dalja e spermës gjatë gjumit nuk e prishë

agjërimin ngase ajo nuk ndodhë me dëshirën e njeriut.

Lapsi nuk shkruan kur ai është në gjumë.

Shfrytëzoj rastin që të tërheq vërejtjen nga ajo që veprojnë shumë njerëz sot, të cilët i

kalojnë pa gjumë netët e Ramazanit.

Bile ndoshta i kalojnë me diç që nuk iu bën dobi apo dëm.

Ashtuqë, tërë ditën e kalojnë në gjumë. Kjo nuk është mirë.

Përkundrazi, agjëruesi duhet që agjërimin ta kalojë duke bërë vepra të mira, dhikër,

lexim të Kur'anit si dhe gjëra tjera që të afrojnë kah All-llahu (subhanehu ue teala).

P-425: Ç’është dispozita lidhur me freskim in për agjëruesin?

Përgjigje: Të freskuarit e agjëruesit është e lejuar dhe s’ka gjë të keqe.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ishte i etur apo kishte nxehtë derdhte mbi

kokën e tij ujë, duke qenë agjërueshëm.[1]

Poashtu Ibën Omeri (radijAllahu anhu) lagte rrobat e tij me ujë duke qenë agjërueshëm

për ta lehtësuar nxehtësinë e madhe apo etjen.

Te lagurit nuk ndikon gjë në agjërim, ngase nuk është gjë e cila arrinë në lukth.

P-426: A prishet agjërimi nëse gjatë larjes së gojës apo hundës hyn ujë në brendësi?

Përgjigje: Nëse gjatë larjes së gojës apo hundës hyn ujë në brendësi nuk prishet

_________________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Agjërimit [2365]


agjërimi, ngase nuk e ka bërë me qëllim.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Nuk është mëkat për ju ajo për çka keni

gabuar, por ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllim isht”. [el-Ahzab: 5].

P-427: A lejohet që agjëruesi të përdorë erëra të mira?

Përgjigje: Nuk prishë gjë përdorimi i tyre gjatë ditëve të Ramazanit.

Mundet edhe të thithë erën e tyre me hundë. Përveç temjanit, tymin e të cilit nuk lejohet

ta thithë me hundë, ngase ai tym përmban gjëra të cilat mundet të arrijnë në lukth.

P-428: Dalja e gjakut nga hunda a e prishë agjërimin?

Përgjigje: Dalja e gjakut nga hunda edhe nëse është shumë, nuk e prishë agjërimin.

Sepse ajo nuk ndodhë me dëshirën e njeriut.

P-429: Nëpër disa takvime shohim se kanë caktuar edhe një kohë të re, të cilën e quajnë

“imsak”, të cilit ia caktojnë kohën 10-15 min para namazit të sabahut. Kjo gjë a ka bazë

në sunet apo është prej bidateve? Na tregoni All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Kjo është prej bidateve dhe nuk ka ndonjë bazë në sunet.

Përkundrazi, sunet është e kundërta, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) në Librin e Tij

ka thënë: “..hani e pini derisa qartë të dallohet peri i bardhë nga peri i zi në agim ”.

[el-Bekare: 187].

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Bilali e thirrë ezanin duke qenë

natë, hani dhe pini derisa Ibën Ummi Mektumi ta thirrë ezanin, ngase ai nuk e

thirrë pos pas daljes së agimit”.[1]

Këtë imsak që e kanë bërë disa njerëz është shtim mbi atë që e ka obliguar All-llahu

(subhanehu ue teala) andaj është e kotë.

Kjo vepër bën pjesë në teprim, për të cilin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka

thënë: “U shkatërrofshin ata që e teprojnë, u shkatërrofshin ata që e teprojnë, u

shkatërrofshin ata që e teprojnë”.[2]

P-430: Nëse perëndon dielli dhe thirrë ezani duke qenë në aeroport, pastaj ngritem i me

aeroplan dhe e shohim diellin, a duhet të ndalohem i nga haja e pija?

_________________________


[2] Muslimi në kapitullin e Dijes [2670]


Përgjigje: Përgjigjeja e jonë për këtë është se nuk duhet të ndaloheni nga haja e pija.

Për shkak se ka hyrë koha e iftarit duke qenë në tokë dhe ka perënduar dielli në vendin

ku keni qenë.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të hyjë nata prej këtu,

mbaron dita prej këtu dhe perëndon dielli, atëherë ka ardhur iftari për

agjëruesin”.[1]

Ai i cili bën iftar pasiqë të perëndon dielli duke qenë në aeroport, kjo d.m,th. se dita

është kryer.

Pasi të kryhet dita, nuk është obligim agjërimi pos në ditën që vijon.

Pra, nuk duhet që të ndalohet nga haja e pija.

Iftarin e ka bërë duke u bazuar në argument të sheriatit, andaj nuk e ka obligim të

vazhdojë agjërimin pa pasur ndonjë argument nga sheriati.

P-431: Çfarë dispozite ka gëlltitja e gëlbazës për agjëruesin?

Përgjigje: Nëse gëlbaza nuk ka arritur në gojë, dijetarët kanë një mendim se nuk prishet

agjërimi.

Mirëpo, nëse arrin në gojë, e pastaj e gëlltitë, për këtë kanë dy mendime:

Një: Prishet agjërimi, duke e futur në grupin e hajeve dhe pijeve.

Dy: Nuk prishet agjërimi, duke e krahasuar me pështymën.

Ngase pështyma nuk e prishë agjërimin edhe nëse e mbledhë në gojë dhe pastaj e

gëlltitë.

Kur dijetarët kanë mospajtime, referencë e jona është Kur'ani dhe suneti.

Andaj, nëse dyshojmë se kjo gjë a e prishë agjërimin apo jo?

Esenca thotë se nuk prishet agjërimi. Duke u bazuar në këtë themi se gëlltitja e gëlbazës

nuk e prishë agjërimin.

Me rëndësi është që njeriu të mos mundohet që gëlbazën ta krehë prej fytit në gojë.

Mirëpo, nëse i del në gojë, atëherë le ta pështyn, pa marrë parasysh a është agjërueshëm

apo jo.

Ndërsa fjala, se gëlltitja e saj e prishë agjërimin ka nevojë për argument para All-llahut

____________________



se kjo gjë e prishë agjërimin.

P-432: A prishet agjërimi nëse shijohen ushqimet?

Përgjigje: Nuk prishet agjërimi nëse shijohen ushqimet, nëse nuk i gëlltitë.

Mirëpo mos e vepro këtë, përveç në rast nevoje. E nëse në këtë rast, pa qëllim gëlltitë diç

prej ushqimit, nuk prishet agjërimi.

P-433: A prishet agjërimi nëse gjatë ditës së Ramazanit njeriu flet fjalë të ndaluara?

Përgjigje: Nëse e lexojmë këtë ajet: “O ju që besuat, agjërimi u është bërë obligim

sikurse që ishte obligimedhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të

devotshëm ”. [el-Bekare: 183], e kuptojmë urtësinë e të obliguarit të agjërimit, e cila

është devotshmëria dhe adhurimi i All-llahut.

Devotshmëria është lënia e harameve, e kjo përfshin veprimin e urdhërave dhe largimin

nga të ndaluarat.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush nuk i largohet fjalëve të

kota, punëve të kota dhe injorancës, le ta dijë se All-llahu nuk ka nevojë që ky

njeri të largohet nga haja dhe pija”.[1]

Me këtë, përforcohet kërkesa që agjëruesi t’u largohet fjalëve dhe veprave të ndaluara.

Nuk bën t’i përgojojë njerëzit, të gënjen, të futë përçarje apo të shetë në mënyrë të

palejuar.

Pra, duhet t’u largohet të gjitha harameve.

Nëse njeriu gjatë një muaji të plotë, i vepron të gjitha urdhërat dhe largohet prej gjitha

ndalimeve, padyshim do të jetë në rrugë të drejtë edhe në pjesën tjetër të vitit.

Mirëpo, fatkeqësisht te shumë njerëz nuk kanë dallim ditët e agjërimit me ato kur nuk

agjëron.

Ata vazhdojnë me adetin e tyre me vepra harame siç janë rrena, tradhtia etj, tek ata nuk

mund të vëresh qetësinë e agjërimit.

Sidoqoftë, këto vepra nuk e prishin agjërimin, mirëpo ia pakësojnë sevapin, bile ndoshta

edhe ia humbin tërë sevapin e agjërimit.

P-434: Ç’është dëshm ia e kotë (shehadetuz zur)? Dhe a e prishë agjërimin?

________________



Përgjigje: Dëshmia e kotë është prej mëkateve më të mëdha, ajo është: të dëshmon

njeriu për diç që nuk din apo për diç që të kundërtën e saj e din.

Ajo nuk e prishë agjërimin, por ia mangëson sevapet.

P-435: Cilat janë adabet e agjërimit?

Përgjigje: Prej adabeve të agjërimit është mosndarja nga takvallëku, duke i vepruar

urdhërat dhe u larguar prej harameve.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat, agjërimi u është bërë

obligim sikurse që ishte obligimedhe i atyre që ishin para jush, kështu që të

bëheni të devotshëm ”. [el-Bekare: 183].

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush nuk i largohet

fjalëve të kota, punëve të kota dhe injorancës, le ta dijë se All-llahu nuk ka nevojë

që ky njeri të largohet nga haja dhe pija”.[1]

Prej adabeve janë poashtu të shtuarit e dhënies së sadakasë, bamirësia ndaj njerëzve, e

sidomos në Ramazan.

Se edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte më bujari, por edhe më bujar u

bënte në Ramazan, në kohën kur u takonte me Xhibrilin për ta përsëritur Kur'anin.[2]

Prej adabeve poashtu është largimi nga ato që i ka ndaluar All-llahu, siç janë rrena,

sharja, fyerja, tradhtia, shikimi në haram, dëgjimi i diçkaje të ndaluar, si dhe shumë

harame tjera, nga të cilat duhet të largohet agjëruesi dhe të tjerët poashtu.

Mirëpo për atë që agjëron në rend të parë vlejnë këto.

Prej adabeve është edhe ngrënia në syfyr dhe vonimi i syfyrit, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Hani në syfyr, se në të ka bereqet”.[3]

Si dhe prej adabeve është edhe çelja e iftarit me hurma të njoma, nëse nuk ka atëherë me

të thata. Nëse edhe këto nuk i ka atëherë me ujë.

Si dhe duhet të shpejtojë në çeljen e iftarit, në momentin kur vërtetohet se ka perënduar

dielli apo i duket se ka perënduar.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Do të vazhdojnë njerëzit në hajr,

përderisa e shpejtojnë iftarin...”.[4]

________________




[4] Buhariu në kapitullin e Agjërimit [1957] Muslimi në kapitullin e Agjërimit [1098].


P-436: A ka lutje të posaçme kur të çelet iftar? Si dhe kur të fillojë ezani, a duhet ta

përcjellë agjëruesi muezinin apo të vazhdojë të hanë?

Përgjigje: Lutja në kohën e iftarit është prej kohëve ku përgjigjet lutja, ngase është në

pëfundim të ibadetit, poashtu njeriu në atë kohë është me shpirt më të dobët.

Andaj, çdoherë kur njeriu është me shpirt më të dobët dhe me zemër më të butë, është

edhe më afër kthyerjes dhe përuljes ndaj All-llahut (subhanehu ue teala).

Lutja që është transmetuar është kjo: “All-llahumme leke sumtu ue ala rizkike

eftartu- O Zoti im, për Ty agjërova dhe me furnizimin Tënd po çel iftar”.

Prej lutjeve poashtu është ajo që Resulull-llahu tha kur çeli iftar: “Dhehebedh dhame’

ue bteletil uruku ue thebetel exhru inshaAll-llah- Kaloi etja, u sprovuan venët dhe

u fitua sevapi inshaAll-llah”.[1]

Këto dy lutje, edhepse në to ka dobësi, disa dijetarë i kanë vlerësuar si hadithe hasen.

Sidoqoftë, i bëre këto lutje apo ndonjë tjetër e cila të kujtohet në momentin e iftarit,

themi se ke qëlluar kohën e përgjigjes së lutjeve.

Ndërsa, përcjellja e muezinit gjatë iftarit është e ligjësuar, ngase hadithi: “Kur ta dëgjoni

muezinin, thuani ashtu si thotë ai”[2 ], përfshin çdo gjendje, përveç nëse ka ndonjë

argument që aludon të kundërtën.

P-437: Çka mendoni ju për agjërimin e gjashtë ditëve të muajit shevval, nëse njeriu ende

ka për të kom penzuar?

Përgjigje: Përgjigja për këtë qëndron në vetë fjalën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue

selem) i cili ka thënë: “Kush e agjëron Ramazanin, dhe pastaj ia përcjell edhe

gjashtë ditë nga muaji Shevval, llogaritet sikur të agjërojë tërë kohën”.[3]

Pra, ai i cili ka ditë për kompenzim dhe agjëron gjashtë ditë, çka thuani, i ka

agjëruar para apo pas Ramazanit?

Shembull: Një njeri i ka agjëruar 24 ditë të Ramazanit dhe i kanë mbetur gjashtë ditë.

Ky nëse i agjëron gjashtë ditët e Shevvalit para se t’i kompenzojë gjashtë ditët e mbetura,

nuk kemi të drejtë të themi se ky e agjëroi Ramazanin dhe pastaj ia përcolli edhe gjashtë

ditët e Shevvalit.

Nuk mund të themi e agjëroi Ramazanin, pa i plotësuar të gjitha ditët.

__________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Agjërimit [2357]

[2] Buhariu në kapitullin e Ezanit [611] Muslimi në kapitullin e Namazit [384]



Duke u bazuar në këtë themi se nuk mund t’i fiton sevapet e këtyre gjashtë ditëve ai i cili

ende nuk i ka kompenzuar ditët e paagjëruara të Ramazanit.

Duhet të dihet se kjo mesele nuk bën pjesë në hilafin e dijetarëve lidhur me lejimin e

agjërimit nafile për atë i cili ka ditë për t’i kompenzuar.

Ky hilaf ka të bëjë me agjërimin jashtë këtyre gjashtë ditëve, sepse këto gjashtë ditë janë

të lidhura me agjërimin e Ramazanit.

Andaj, nuk mundet ta fiton shpërblimin e tyre ai që nuk e ka plotësuar agjërimin e

Ramazanit.

P-438: Një i sëmurë e ka prishur agjërimin dhe pas katër ditëve të hyrjes së muajit ka

vdekur, a duhet të kom penzohet për të?

Përgjigje: Nëse sëmundja e cila e ka goditur është prej sëmundjeve të rastësishme,

atëherë nuk duhet të kompenzohet për të, nëse ajo sëmundje ka qenë prezente deri në

vdekje.

Ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..ndërsa kush është i sëm urë ose në

udhëtim , le të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme..”. [el-Bekare: 185].

Pra, ky i sëmurë e ka për obligim që të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme, mirëpo

nëse vdes para se t’i mundësohet kompenzimi atëherë ky obligimbie nga ai, ngase nuk e

ka arritur kohën në të cilën i obligohet agjërimi.

Shembulli i këtij është njësoj sikurse shembulli i atij që vdes në muajin Sha’ban, ky

padyshim nuk e ka obligim të agjërojë Ramazanin që vijon.

Mirëpo, nëse ajo sëmundje është prej sëmundjeve për të cilat nuk shpresohet shërim,

atëherë esenca është se për çdo ditë të paagjëruar duhet të ushqejë një të varfur.

P-439: Një njeriut i ka m betur një ditë borxh, të cilën nuk e ka kompenzuar derisa ka

hyrë Ramazani tjetër, si duhet të veprojë ky?

Përgjigje: Dihet mirë se All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E kush e përjeton

prej jush këtë muaj le të agjërojë, ndërsa kush është i sëm urë ose në udhëtim , le

të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme”.

Ky njeri, i cili e ka prishur agjërimin me arsye të pranuar, e ka obligim ta kompenzojë

atë, si respekt ndaj urdhërit të All-llahut.

O bligime ka që ta kompenzojë mUnë atë vit e jo ta vonojë deri pas Ramazanit tjetër.

Ngase Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “Më mbetnin ditë të paagjëruara nga

Ramazani, të cilat nuk mundesha t’i kompenzoj pos në muajin Sha’ban”.


Fjala: “nuk mundesha t’i kompenzoj pos në muajin Sha’ban” është argument se

kompenzimi patjetër duhet të bëhet para ardhjes së Ramazanit tjetër.

Mirëpo, nëse e prolongon kompenzimin deri pas Ramazanit tjetër, atëherë e ka obligim

të pendohet tek All-llahu, të kërkon falje, t’i vijë keq për atë që ka bërë dhe ta

kompenzon këtë ditë.

Ngase obligimi i kompenzimit nuk bie në rast të vonimit të tij.

Pra, e kompenzon këtë ditë, qoftë edhe pas Ramazanit tjetër.


P-440: Ç’është më e preferuara për agjërimin e gjashtë ditëve të Shevvalit?

Përgjigje: Më e preferuara është që këto ditë të agjërohen menjëherë pas Bajramit dhe

të jenë rresht, kështu kanë thënë ulematë.

Ngase kjo është më afër përcjelljes e cila është përmendur në hadith: “dhe pastaj ia

përcjellë”, poashtu është prej garimit në vepra të mira, gjë për të cilën ka shumë tekste

që e lëvdojnë këtë vepër dhe vepruesin.

Si dhe llogaritet prej vendosmërisë së fortë, gjë e cila është prej plotësisë së robit, ngase

shanset nuk është mirë të lëshohen.

Sepse njeriu nuk e din se çka e pret më vonë.

Kjo pra, kam për qëllim shpejtimin në veprim dhe shfrytëzimin e shanseve është prej

gjërave mbi të cilat duhet të ecë robi në të gjitha çështjet, saherë që i qartësohet e

vërteta në ato çështje.

P-441: A ka të drejtë njeriu që t’i zgjedhë ditët që do t’i agjërojë në muajin Shevval, apo

mos vallë këto ditë kanë kohë të caktuar? Si dhe, nëse njeriu i agjëron këto ditë njëherë,

a i bëhet obligim që t’i agjëron ato çdo vit?

Përgjigje: Hadithi është i vërtetë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë:

“Kush e agjëron Ramazanin, dhe pastaj ia përcjell edhe gjashtë ditë nga muaji

Shevval, llogaritet sikur të agjërojë tërë kohën”.[1]

Këto gjashtë ditë nuk kanë ditë të caktuara të muajit, ka të drejtë besimtari të zgjedhë

nga i tërë muaji.

Nëse don i agjëron në fillim, në mes apo në fund të muajit.

__________________



Bile, nëse don mundet t’i agjëron një nga një e jo rresht.

Ka hapësirë për çdo gjë elhamdu lil-lah.

Mirëpo nëse shpejton dhe e kryen agjërimin e tyre rreshtazi në fillim të muajit, kjo do të

ishte më mirë, ngase llogaritet shpejtim në vepra të mira.

Sidoqoftë, çështja nuk është e kufizuar, përkundrazi, në të ka hapësirë.

Andaj, nëse don i agjëron rreshtazi ose një nga një.

Nëse këto ditë, një vit i agjëron e në tjetrin jo, poashtu nuk prishë gjë. Ngase ato janë

vullnetare e jo të obliguara.

P-442: Ç’është dispozita e agjërimit të ditës së Ashurasë?

Përgjigje: Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) erdhi në Medine, vëreu jehuditë

se agjëronin ditën e dhjetë të muajit Muharrem, ashtuqë tha: “Unë kam më shumë të

drejtë në Musaun alejhi selam sesa ju, e agjëroi këtë ditë dhe i urdhëroi të tjerët të

agjërojnë”.[1]

Poashtu në hadithin që e transmeton Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) dhe që është i

vërtetë padyshim qëndron se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka agjëruar

ditën e Ashurasë dhe i ka urdhëruar të tjerët të agjërojnë.

Kur u pyet për vlerën e agjërimit të kësaj dite, tha: “Shpresoj që All-llahu me të, të na e

falë vitin e kaluar”.[2]

Mirëpo, më vonë urdhëroi që të kundërshtohen jehuditë duke e agjëruar këtë ditë dhe

duke i shtuar një ditë para saj d.m.th. dita e nëntë, ose një ditë pas saj d.m.th. dita e

njëmbëdhjetë.

Pra, më së miri është që të agjërohet kjo ditë duke ia bashkangjitur edhe një ditë para

apo pas saj.

Bashkangjitja e ditës së nëntë është më sevap sesa e ditës së njëmbëdhjetë.

Andaj, duhet o vëlla që ta agjërosh ditën e Ashurasë dhe ditën para saj.

P-443: Ç’është dispozita e agjërimit në muajin Sha’ban?

Përgjigje: Agjërimi në muajin Sha’ban dhe shtimi i agjërimit në të është sunet, derisa

Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “Nuk e kam parë Resulull-llahun, (salAllahu

__________________




alejhi ue selem), duke agjëruar jashtë Ramazanit më shumë sesa në muajin

Sha’ban”.[1]

Kur e lexojmë këtë hadith e shohim se duhet të shtohet agjërimi në këtë muaj.

Dijetarët kanë thënë: Agjërimi në muajin Sha’ban është sikur namazet sunet të ditës në

krahasim me namazet farz, ai llogaritet si hyrje në muajin Ramazan d.m.th. është sunet i

Ramazanit.

Mu për këtë edhe është bërë sunet agjërimi në këtë muaj dhe agjërimi i gjashtë ditëve të

Shevvalit, pra, si sunete të përparme dhe të prapme.

Në agjërimin në muajin Sha’ban ka edhe një dobi, ajo është stërvitja dhe pregatitja e

vetvetes për agjërimin e Ramazanit që të jetë lehtë për të.

P-444: Nëse dikush agjëron një ditë e një ditë jo (tërë kohën), dhe një ditë e agjërimit

qëllon në ditën e xhuma. A i lejohet të agjërojë këtë ditë apo jo?

Përgjigje: Po, i lejohet nëse agjërimi i tij është një ditë po e një jo.

I lejohet të agjërojë ditën e xhuma veçmas, të shtunën, të dielën apo ditë tjetër, përderisa

nuk kanë qëlluar ato ditë në ditët kur ndalohet agjërimi.

Nëse ato ditë qëllojnë në ditë ku ndalohet agjërimi, atëherë e ka obligim të mos agjëron.

Ta zëmë se një njeri agjëron një ditë e një ditë jo. Ky nuk ka agjëruar të enjten, andaj

duhet të agjëron të xhumanë. Në këtë rast nuk prishë gjë agjërimi në ditën e xhuma.

Sepse ky nuk është duke e agjëruar të xhumanë pse është e xhuma, por për shkak se dita

kur duhet të agjërojë i ka qëlluar në ditën e xhuma.

E nëse dita në të cilën duhet të agjërojë qëllon në ditë ku është e ndaluar të agjërohet,

atëherë e ka obligim të mos agjëron.

Sikurse, të qëllojë në ditën e Bajramit apo ditët e Teshrikut.

Poashtu nëse një grua agjëron një ditë e një ditë jo, dhe i vie hajzi apo nifasi, ajo nuk bën

të agjërojë.

P-445: Ç’është agjërimi visal- i vazhdueshëm? Dhe a lejohet?

Përgjigje: Agjërimi visal është kur njeriu nuk çelë iftar dy ditë d.m.th.

agjëron dy ditë pakëputur.

__________________



Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga ky lloj agjërimi, ka thënë:

“Kush dëshiron të vazhdon agjërimin, le ta vazhdon atë deri në syfyr”.[1]

Vazhdimi i agjërimit deri në syfyr është i lejuar por jo dhe i preferuar, ngase Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka nxitur në shpejtimin e iftarit, ka thënë: “Do të

vazhdojnë njerëzit në hajr, përderisa e shpejtojnë iftarin...”[2], por, ua ka lejuar që

të vazhdojnë agjërimin deri në syfyr, vetëm. E kur i thanë: O i dërguar, ti e vazhdon

agjërimin, tha: “Unë nuk jam si ju”.[3]

P-446: Ç’është urtësia e ndalimit të veçantimit të ditës së xhuma për agjërim ? Në të a

përfshihet edhe agjërimi kaza?

Përgjigje: Është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Mos e

veçantoni ditën e xhuma me agjërim, as natën e saj me adhurim”.[4]

Urtësia e ndalimit të veçantimit të ditës së xhuma me agjërimështë se dita e xhuma është

festë e javës, është njëra prej tre festave të Islamit.

Ngase në Islam ka tre festa, Fitër Bajrami, Kurban Bajrami dhe dita e xhuma- festa e

javës.

Për këtë shkak është i ndaluar agjërimi në këtë ditë.

Në këtë ditë burrat duhet të dalin sa më herët për të falur namazin e xhumasë, të bëjnë

lutje dhe ta përkujtojnë All-llahun, pra i përngjan ditës së Arafatit, ku haxhiut nuk i

lejohet të agjërojë, ngase është i preokupuar me lutje dhe përkujtim të Zotit.

Ndërsa, dihet mirë se kur mblidhen disa ibadete dhe njëra mundet të vonohet, i jipet

përparësi asaj e cila nuk lejohet të vonohet ndaj asaj e cila lejohet të vonohet.

Nëse dikush thotë: Shkakun të cilin e përmendët, se është festë e javës, jep të kuptojmë

se agjërimi në këtë ditë është i ndaluar sikurse në dy Bajramet e jo vetëm nëse agjërohet

veçmas.

Themi: Ka dallim nga dy Bajramet, ngase ky përsëritet katër herë në muaj.

Andaj, ndalimi i agjërimit në të nuk ka ardhur si haram. Pastaj, në dy

Bajramet ka edhe dallime tjera të cilat nuk i ka dita e xhuma.

Ndërsa, nëse e agjëron edhe një ditë para ose pas xhumasë, atëherë dihet mirëfilli se nuk

ka qenë për qëllim veçantimi i ditës së xhuma me agjërim, ngase ka agjëruar një ditë

____________________






para –të enjten apo një ditë pas – të shtunën.

Fjala e pyetësit: Në të a përfshihet edhe agjërimi kaza?

Duket se argumentet aludojnë në përgjithësi, se është mekruh të veçantohet kjo ditë me

agjërim, qoftë farz apo nafile.

Zot mos e bë, përveç nëse njeriu është në punë dhe nuk lirohet nga ajo punë dhe nuk i

mundësohet ta kompenzojë agjërimin pos në ditën e xhuma, atëherë nuk është mekruh

që ta agjërojë këtë ditë veçmas, ngase është i nevojshëm për këtë.

P-447: Nëse dikush është duke agjëruar vullnetarisht dhe e prishë agjërimin, a ka

mëkat? Si dhe, nëse e prishë me m arrëdhënie intime a ka kefaret për të?

Përgjigje: Nëse njeriu është duke agjëruar agjërim vullnetar, dhe e prishë me haje, pije

apo marrëdhënie intime, ky nuk ka mëkat.

Ngase secili që fillon të bëjë një ibadet vullnetar nuk e ka obligim ta plotësojë, përveç

haxhit dhe umres. Por, më mirë është ta plotëson.

Pra, nuk ka kefaret nëse agjërimin e tij vullnetar e prishë me marrëdhënie intime, ngase

nuk e ka obligim ta plotësojë atë.

Ndërsa, nëse agjërimi është farz dhe ky bën marrëdhënie intime me të shoqen, kjo nuk

lejohet.

Ngase agjërimi farz nuk lejohet të ndërpritet përveç në raste të patjetërsueshme.

Kefaret ka vetëm për atë i cili bën marrëdhënie në ditë të Ramazanit, duke qenë prej

personave që e kanë obligim agjërimin.

Lexoje me vëmendje fjalën: “duke qenë prej personave që e kanë obligim agjërimin”,

ngase, nëse një njeri është në udhëtim me të shoqen dhe janë duke agjëruar, dhe e

prishin agjërimin me marrëdhënie intime, atëherë nuk kanë mëkat e as që duhet të

paguajnë kefaret.

Por, e kanë obligim që atë ditë ta kompenzojnë.

P-448: Çfarë dispozite ka itikafi? A i lejohet personit që është në itikaf të delë për të

kryer nevojën, për të ngrënë apo për shërim ? Cilat janë sunetet e itikafit? Si dhe, cila

është form a e itikafit të Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)?

Përgjigje: Itikaf është ndejtja në xhami në vetmi për ta adhuruar All-llahun (subhanehu

ue teala) është sunet me qëllim të rastisjes së natës së kadrit.


Ka aluduar All-llahUnë këtë, në ajetin: “E kur jeni në itikaf në xhami, mos t'u afroheni

atyre”. [el-Bekare: 187].

Në Dy Sahihët është treguar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokët e tij

kanë bërë itikaf.[1]

Itikafi ka mbetur i ligjësuar dhe nuk është deroguar.

Në Dy Sahihët transmetohet se Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) bënte itikafin në dhjetë ditët e fundit të Ramazanit

derisa vdiq, pastaj bënin itikaf edhe gratë e tij”.[2]

Transmetohet në Sahihul Muslim nga Ebu Seid el-H udriu (radijAllahu anhu) se Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) kishte bërë itikafin në dhjetë ditët e para të Ramazanit,

pastaj në dhjetë ditët e mesme e pastaj ka thënë: “Bëra itikaf në dhjetë ditët e para

duke kërkuar këtë natë (natën e kadrit), pastaj dhjetë ditët e mesme, e pastaj mu

tha: A jo është në dhjetë ditët e fundit, kush dëshiron të bëjë itikaf , le të bëjë”[3].

Ashtuqë, edhe tjerët bënë në itikaf së bashku me të.

Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “Nuk di asnjë hilaf në mesin e dijetarëve

rreth asaj se itikafi është sunet”.

Pra, itikafi është sunet me tekst dhe ixhma’.

Vendi i itikafit është xhamia në të cilën falet namazi me xhemat, në cilindo vend qoftë.

Për këtë bazohemi në përgjithshmërinë e ajetit: “E kur jeni në itikaf në xhami".

Më mirë është që të jetë prej xhamive në të cilat falet edhe xhumaja, që të mos ketë

nevojë të del për ta falur xhumanë, por nëse e bën edhe në xhami tjetër s’prishë gjë nëse

shkon herët për ta falur xhumanë.

Ai që është në itikaf duhet ta mbushë kohën e tij me adhurim ndaj All-llahut (subhanehu

ue teala) me namaz, me lexim të Kur'anit dhe me dhikër. Ngase ky është qëllimi i itkafit.

Nuk prishë gjë nëse flet pak me shokët e tij, sidomos nëse në atë bisedë ka dobi.

Ai që është në itikaf i ka të ndaluara marrëdhëniet intime dhe gjërat para

marrëdhënieve.

Daljen e tij prej xhamie, ulematë e kanë ndarë në tre lloje:

Lloji i parë: E lejuar, kur dalja është për çështje që i patjetërson sheriati apo natyra.

Sikurse dalja për të falur xhumanë, për haje e pije nëse nuk ia sjellë dikush, dalja për të

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Itikafit [2036]

[2] Buhariu në kapitullin e Itikafit [2026] Muslimi në kapitullin e Itikafit [1172]

[3] Buhariu në kapitullin e Itikafit [2027]


marrur abdest apo gusëll të obliguar, poashtu edhe për të kryer nevojën e madhe apo të

vogël.

Lloji i dytë: Dalja për një adhurim i cili nuk është obligim. Sikurse vizita e të sëmurit apo

përcjellja e xhenazes. Nëse e ka kushtëzuar në fillim të itikafit lejohet, në të kundërtën

nuk lejohet.

Lloji i tretë: Dalje që është në kundërshtim me itikafin. Sikurse dalja për të shkuar në

shtëpi, për të tregtuar, për të bërë marrëdhënie me të shoqen etj. Kjo nuk lejohet as me

kushtëzim as pa kushtëzim.


Fetvatë e Haxhit

P-449: Nëse e kryen haxhin një njeri i cili nuk falet e as që agjëron, ç’është puna me

haxhin e tij? Nëse pendohet, a duhet t’i kom penzojë ibadetet e lëshuara?

Përgjigje: Lënia e namazit është kufër, nxjerrës nga Islami dhe patjetërsues i qëndrimit

të përhershëm në Zjarr.

Ky është aludimi i Kur'anit, sunetit dhe fjalëve të Selefit – All-llahu i mëshiroftë.

Andaj, ky njeri i cili nuk e falë namazin nuk e ka të lejuar të hyn në Meke, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “O ju që besuat, vërtet idhujtarët janë të ndyrë, andaj

pas këtij viti të mos i afrohen më xhamisë së shenjtë”. [et-Teube: 28].

Haxhi i këtij i cili nuk falet nuk është në rregull dhe nuk pranohet, ngase është vepër e

kafirit.

Ndërsa, ibadetet e kafirit nuk janë në rregull.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Mospranimin e dhënieve të tyre nuk e

pengoi tjetër gjë vetëm pse ata m ohuan All-llahun dhe të dërguarin e Tij, dhe

namazin e falin vetëm me përtaci, e lëmoshën nuk e japin ndryshe pos duke

urrejtur”. [et-Teube: 54].

Pas pendimit, veprat e lëshuara më parë nuk duhet t’i kompenzojë, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaju atyre që nuk besuan, nëse heqin dorë (nga

rruga e tyre e gabuar) do t'u falet e kaluara”. [el-Enfal: 38].

Atij të cilit i kanë ndodhur ato, e ka obligim të pendohet tek All-llahu me pendim të

sinqertë dhe të vazhdojë në veprimin e adhurimeve dhe të afrohet tek All-llahu

(subhanehu ue teala) me vepra të mira, si dhe të shtojë istigfarin dhe pendimin.


All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj: “O robërit e Mi, të cilët e keni

ngarkuar me shumë gabime veten tuaj, mos e hum bni shpresën ndaj mëshirës së

All-llahut, pse vërtetë All-llahu i falë të gjitha mëkatet, Ai është që shumë falë dhe

është mëshirues!”. [ez-Zumer: 53]. Këto ajete kanë zbritur për penduesit.

do mëkat nga i cili pendohet robi, qoftë edhe shirk, All-llahu ia falë. All-llahu është U

dhëzues në rrugën e drejtë.

P-450: Vërejmë shumë se disa nga muslimanët, e sidomos të rinjtë bëjnë lehtësime për

kryerjen e farzit të haxhit duke e lënë për më vonë, ndonjëherë arsyetohen me ca punë,

sa është në rregull kjo? Si do t’i kishit këshilluar?

Poashtu vërejmë ndonjëherë se disa prindër i ndalojnë djem t e tyre për të shkuar në

haxh, duke u arsyetuar se kanë frikë për ta apOse ende janë të rinj edhepse kushtet e

haxhit i plotësojnë. Si gjykohet vepra e këtyre prindërve? Në këtë rast çfarë dispozite ka

respektim i i prindërve? All-llahu ju shpërbleftë dhe ju inspiroftë për çdo të mirë, të

dunjasë dhe ahiretit.

Përgjigje: është e njohur se haxhi është njëra prej shtyllave të Islamit dhe ndërtesave të

mëdhaja të tij, se nuk plotësohet Islami i dikujt para se ta kryen haxhin nëse ka mundësi.

Nuk e ka të lejuar ta vonon haxhin ai i cili i plotëson kushtet e kryerjes së haxhit.

Ngase urdhërat e All-llahut dhe të dërguarit duhet të përgjigjen menjëherë.

Poashtu njeriu nuk e din se çka mund ta godet, ka mundësi të varfërohet, të sëmuhet apo

të vdesë.

Nuk e kanë të lejuar nënat e as baballarët që t’i ndalojnë djemt e tyre nga haxhi nëse i

plotësojnë kushtet e obligimit të haxhit dhe janë me shoqëri të cilët janë të njohur me fe

dhe moral të besueshëm.

Poashtu djemt e kanë të ndaluar t’i respektojnë prindërit e tyre për lënien e haxhit duke

e pasur obligim.

Ngase nuk duhet të respektohet kirjesa kur i bëhet mëkat Krijuesit.

Përveç, nëse prindërit kanë ndonjë arsye të pranuar për ndalimin e tyre, atëherë duhet

të respektohen derisa të anulohet ajo arsye e vonimit të haxhit.

E lus All-llahun që t’i inspirojë të gjithë në atë që ka hajr dhe përmirësim.

P-451: Ai që ka borxhe, a duhet të kryen haxhin?

Përgjigje: Nëse njeriu ka aq borxhe, saqë ia mbulojnë gjithë pasurinë, atëherë nuk e ka

obligim haxhin.


Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) e ka bërë haxhin obligim për atë që ka mundësi, ka

thënë: “Për hir të All-llahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka

mundësi udhëtim i te ajo”. [Alu Imran: 97].

Pra, ai i cili ka aq borxh saqë ia mbulon tërë pasurinë, nuk llogaritet i mundshëm për

haxh. Ai e ka obligim t’i lanë borxhet, e pastaj nëse i mundësohet le ta kryen haxhin.

Por, nëse borxhi është më pak sesa posedon ky, ashtuqë të ketë një sasi për të kryer

haxhin pasiqë të lanë borxhin.

Në këtë rast e lanë borxhin e pastaj mund të kryen haxhin, qoftë ai haxh farz apo

vullnetar.

Vetëm se për farzin duhet të nxtitojë që ta kryejë, ndërsa haxh vullnetar nëse don kryen,

nëse don nuk kryen dhe nuk ka mëkat.

P-452: Nëse dikush ka autorizuar dikënd që të bën haxhin për të ëmën e tij (bedel), por

më vonë kupton se ky person kishte m arrur disa bedele. Çka duhet të veprohet në këtë

rast? Na tregoni All-llahu ju faltë.

Përgjigje: Njeriu duhet të jetë i vendosur në veprimet e tij dhe nuk duhet të autorizojë

përveç njeriun nga feja e të cilit është i qetësuar, i cili është besnik dhe i ditur për gjërat

e duhura në veprat si kjo, për të cilën do të autorizohet.

Kur dëshiron që të autorizosh dikënd që të bëjë haxh për babain tënd të vdekur apo për

të ëmën, është e udhës që të zgjedhish person të cilit i besohet në diturinë dhe fenë e tij.

Kështu duhet ngase shumica e njerëzve nuk i dijnë rregullat e haxhit, andaj nuk e

kryejnë haxhin si duhet edhepse mund të jenë besnik.

Por, ata mendojnë se ky është obligimi, ndërsa kjo është gabim.

Këtyre njerëzve nuk duhet t’u jipet autorizim për të kryer haxhin e dikujt, për shkak të

diturisë së cekët që e kanë.

Poashtu ka prej njerëzve, të cilët kanë dituri mirëpo nuk janë besnik.

Mund të vëresh se si nuk kujdesen se çka flasin apo veprojnë gjatë ibadeteve të haxhit,

gjithë këtë e bëjnë për shkak të dobësisë së emanetit dhe përpikshmërisë në fe.

Edhe këta nuk duhet të autorizohen që të kryejnë haxh për dikënd.

Pra, ai i cili dëshiron që të çon në haxh dikënd në vend të dikujt e ka obligim që të gjen

njeri të cilit i besohet dhe që ka dituri, me qëllim që të kryejë misionin ashtu si i ka hije.


Ky njeri, të cilin e përmendi pyetësi, që e ka autorizuar ta kryejë haxhin për të ëmën e tij

dhe më vonë ka dëgjuar se ky person ka marrur edhe autorizime tjera që të kryejë haxh

edhe për njerëz tjerë.

Në këtë rast shikojmë, ka mundësi që ky njeri t’i ketë marrur këto bedele, mirëpo ia ka

ndarë edhe dikujt tjetër, ndërsa vetë ka kryer një haxh për një person të caktuar.

Mirëpo, a lejohet që njeriu të veprojë këso vepre? D.m.th. a i lejohet njeriut që të merr

disa bedele për të kryer haxh ose umre, e pastaj nuk i bën ato vetë, por autorizon njerëz

tjerë?

Themi: Kjo nuk lejohet dhe nuk është hallall, kjo është ngrënie e pasurisë me të pa

drejtë.

Ka njerëz të cilët tregëtojnë në këtë çështje, merr disa bedele për haxh apo për umre,

duke u thënë zotërinjve se ky do t’i kryen ato.

Por në realitet, ky autorizon dikënd tjetër me çmim më të ulët sesa i ka marrur vetë.

Ashtuqë fiton pasuri me të pa drejtë, duke autorizuar njerëz, për të cilat ndoshta nuk

janë të kënaqur ata zotërinjtë.

Njeriu duhet të ketë frikë All-llahun lidhur me vëllezërit dhe vetveten e tij.

Ngase, nëse ai merr këtë pasuri, padyshim se e ka marrur me të pa drejtë.

Pastaj kur dikujt i jipet bedeli me qëllim që ai ta kryen atë haxh apo umre, ai nuk ka të

drejtë që të autorizojë person tjetër, ngaqë ka mundësi që personat që kanë dhënë këtë

bedel të mos jenë në kënaqur me personin tjetër.

P-453: Një plak ka hyrë në ihram me qëllim të Umres, por, pasiqë ka arritur në Qabe e

ka ndier veten të pamundshëm për të kryer umren, çka duhet të bëjë në këtë rast?

Përgjigje: Përgjigjeja është se ky person duhet të rrin në ihram derisa të çlodhet, përveç

nëse e ka bërë kushtëzimin në fillim të ihramit: “In habeseni habisun, femehil-li

hajthu habesetni- Nëse më pengon ndonjë pengesë, aty edhe dal nga ihrami”, në

këtë rast mund të del prej ihramit dhe nuk ka obligim gjë, as umre e as tavaf lamtumirës.

Por, nëse nuk e ka thënë këtë kushtëzim dhe nuk shpreson që t’i vijë fuqia për të kryer

umren atëherë del prej ihramit por duhet të pret një kurban (fidje) nëse ka mundësi.

Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E kryeni haxhin dhe umren për hirë

të All-llahut, po në qoftë se pengoheni, atëherë (therrni për kurban) çka t'ju vijë

më lehtë prej kurbanëve, e mos i rruani kokat tuaja derisa të arrijë kurbani

vendin e caktuar”. [el-Bekare: 196].


Bile edhe Resulull-llahu kur u pengua të kryen umren në rastin e H udejbijes, ai therri

kurban dhe doli nga ihrami.

P-454: Nëse dikush kryen haxhin për dikënd me të holla, dhe nga ato të holla m betet një

sasi, a lejohet t’i ndalë për vete?

Përgjigje: Nëse merr të holla për të kryer haxh dhe këto të holla teprojnë për harxhimet

e haxhit, ai nuk e ka obligm që të hollat e mbetura t’ia kthen personit që ia ka dhënë.

Përveç nëse personi i cili ia ka dhënë këto të holla i ka thënë: “Bëje haxhin me disa nga

këto të holla” e nuk i ka thënë: “Bëje haxhin me këto të holla”.

Pra, nëse i ka thënë: “Bëje haxhin me disa nga këto të holla” dhe një sasi e atyre të

hollave tepron, atëherë e ka obligim t’ia kthejë ato pronarit të vet, e ai nëse don ia falë,

nëse don i merr.

Por nëse i ka thënë: “Bëje haxhin me këto të holla”, atëherë nuk e ka obligim t’ia kthejë

pronarit ato të holla nëse i teprojnë.

Përveç nëse pronari i atyre të hollave nuk din gjë për çështjet e haxhit dhe mendon se

për haxh duhen harxhime shumë të mëdhaja. Pastaj, duke u bazuar në mendimin e tij, i

jep një sasi të madhe të të hollave.

Në këtë rast, personi i cili i merr ato të holla duhet t’ia sqarojë, t’i thotë:

Unë haxhin e kreva me kaq të holla, ndërsa të hollat që mi dhe janë më tepër sesa

meritoj.

E pastaj, nëse pronari ia falë mund t’i merr dhe s’prishë gjë.

P-455: Nëse i biri bën umre për të atin, a i lejohet të bën lutje edhe për veten?

Përgjigje: Në këtë umre i lejohet të bën lutje për veten, babain dhe për kë të dojë nga

muslimanët.

Ngase qëllimi është që t’i kryen veprat e duhura të umres për personin të cilin e ka bërë

nijet umren.

Ndërsa, meselja e lutjes nuk është rukën e as kusht i umres, andaj lejohet të lutet për

vete, për personin që e bën këtë umre si dhe për të gjithë muslimanët.

P-456: Ç’është dispozita e bedelit për haxh apo umre?

Përgjigje: Të autorizuarit e dikujt që të kryen haxh për dikënd nuk shpëton nga këto dy

gjendje:


Një: Autorizimi të jetë për haxh të obliguar (farz).

Dy: Autorizimi të jetë për haxh vullnetar.

Nëse bëhet fjalë për farz, atëherë nuk lejohet që të autorizon dikënd që ta kryejë haxhin

apo umren për të. Përveç nëse është në gjendje, ku nuk mundet personalisht të arrin në

Qabe, sikurse ndonjë sëmundje e pashërueshme, pleqëri etj.

Por, nëse shpreson se shërohet nga kjo sëmundje, atëherë pret derisa ta shëron All-llahu

(subhanehu ue teala) dhe ta kryen haxhin vetë.

E nëse nuk ekziston ndonjë pengesë për ta kryer haxhin dhe është në formë që ta kryejë

vetë, atëherë nuk i lejohet që ta autorizojë dikënd ta kryejë haxhin për të.

Ngase, ai personalisht është i obliguar me këtë vepër, All-llahu ,azze ue xhel- le, ka thënë:

“Për hir të All-llahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka mundësi

udhëtim i te ajo”. [Alu Imran: 97].

Ibadetet, në përgjithësi, është qëllimi që t’i kryen secili personalisht, në atë mënyrë që të

plotësohet robëria dhe nënshtrimi ndaj All-llahut (subhanehu ue teala).

Në të kundërtën, dihet se ai i cili autorizon dikënd tjetër nuk mund t’i arrin këto kuptime

madhështore, për shkak të cilave edhe janë ligjësuar këto ibadete.

Ndërsa, ai i cili e ka kryer haxhin e obliguar (farzin) dhe dëshiron që të autorizojë dikënd

për të bërë haxh apo umre për të, dijetarët kanë hilaf:

Disa e kanë lejuar.

Të tjerët e kanë ndaluar.

Mendimi më i afërt sipas meje është: Ndalimi, pra, nuk i lejohet askujt që të autorizon

dikënd për të kryer haxh nëse bëhet fjalë për haxh vullnetar.

Sepse esenca është se çdo ibadet duhet të kryhet personalisht.

Sikurqë nuk lejohet autorizimi për agjërim, edhepse nëse vdes dhe i ka mbetur borxh

ndonjë ditë farz, atë e agjëron përgjegjësi i tij, ashtu është edhe për haxhin.

Haxhi është ibadet të cilin njeriu duhet ta kryen me trupin e tij, e nuk është ibadet i

pasurisë me qëllim që t’i bëhet dobi dikujt.

Pasiqë është ibadet trupor njeriu duhet ta kryen me trupin e tij, e nuk është në rregull që

dikush ta kryen në vend të tij përveç në rastet të cilat na janë treguar në sunet.

Ndërsa në sunet nuk ekziston diç që lejon kryerjen e haxhit nafile për dikënd tjetër.


Mendimi se nuk lejohet që dikush të kryen haxh apo umre nafile për dikënd është edhe

njëri prej dy mendimeve të Imam Ahmedit (rahimehullah) pa marrë parasysh a ka

mundësi apo jo.

Në momentin kur e përkrahim këtë mendim, njëkohësisht ka nxitje që të pasurit e

mundshëm ta kryejnë haxhin personalisht. Sepse ka njerëz, të cilët me vite të tëra nuk

shkojnë në Mekë, duke u mbështetur në atë se çdo vit autorizon dikënd që të kryejë haxh

për të.

Andaj, i ikë kuptimi për shkak të të cilit janë ligjësuar këto ibadete.

P-457: A lejohet të bëhet umre për të vdekurin?

Përgjigje: Sikurqë lejohet të bëhet haxh për të vdekurin ashtu lejohet edhe umre,

poashtu edhe tavaf, si dhe të gjitha veprat e mira.

Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “ do vepër e mirë e cila bëhet dhe sevapet e

saj i dhurohen ndonjë muslimani të gjallë apo të vdekur, këto i bëjnë dobi. Mirëpo

lutja për të vdekurin është më me vlerë sesa dhurimi i sevapeve.

Argument për këtë është fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “Kur të vdes

njeriu, puna e tij ndërpritet përveç nga tri rrugë: sadakaja rrjedhëse, dituria me të

cilën përfitohet apo fëmiu i mirë i cili lutet për të”.[1]

Mënyra e argumentimit nga ky hadith është se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

nuk ka thënë: “...apo fëmiu i mirë i cili do të bëjë ibadet për të, do të lexojë Kur'an,

do të falet, do të bën umre apo të agjëron”, edhepse hadithi është në kontekst për

punën.

Është duke folur për punën e cila ndërpritet me vdekje.

Sikur të ishte e kërkuar që njeriu të veprojë për babain apo për nënën, Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) do të thonte: “..apo fëmiu i mirë i cili do të punojë për të”.

Mirëpo, nëse dikush bën një vepër të mirë, dhe sevapet ia dhuron ndonjë muslimani, kjo

është e lejuar.

P-458: Nëse gruaja e kryen haxhin pa m ahrem[2], a e ka haxhin në rregull? Fëmiu

dallues (i arsyeshëm ) a llogaritet mahrem ? Si dhe, cilat kushte duhet t’i plotësojë m

ahrem i?

_____________________

[1] Muslimi në kapitullin e Vasijetit [1632]

[2] Mahrem quhet ai mashkull nga familja e një gruas, me të cilin nuk i lejohet martesa, siç janë:

babai, vëllai, m ixha, daja etj. (sh.p.)


Përgjigje: Haxhin e ka në rregull, mirëpo vepra, udhëtimi i saj pa mahrem është i

ndaluar dhe kundërshtim i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thënë:

“Nuk lejohet të udhëton gruaja pos me mahrem”.[1]

Fëmiu i cili ende nuk e ka arritur pubertetin nuk llogaritet mahrem, ngase ai vetë ka

nevojë për përgjegjës dhe mbikqyrje.

Nuk mundet që ky të kujdeset apo të jetë përgjegjës për dikënd.

Kushtet që duhet t’i plotësojë mahremi janë, të jetë musliman, mashkull, adoleshent dhe

me mend.

Nëse nuk i plotëson këto kushte nuk llogaritet mahrem.

Ja, po përmendim një çështje për të cilën na vie shumë keq, ajo është:

Neglizhenca e disa grave për udhëtim me avion pa mahrem.

Ato janë aq neglizhente në këtë çështje, saqë mund të vëresh në avion gra që udhëojnë

në vetmi.

Këtë e arsyetojnë duke thënë: mahremi i saj e përcjell deri në aeroportin prej të cilit

fluturoi avioni, ndërsa mahremi tjetër e prej në aeroportin në të cilin do të aterojë

avioni, e në avion ajo është e sigurtë.

Kjo arsye është e pavendtë në realitet.

Mahremi i cili e përcjellë nuk e futë atë në avion, por e futë në hallën e pritjes.

Ndoshta avioni vonohet për fluturime kjo grua mbetet si e humbur.

Ndoshta fluturon avioni, por nuk i mundësohet të aterojë në aeroportin e caktuar për

ndonjë prej shkaqeve, ashtuqë ateron në vend tjetër dhe mundet të humbë kjo grua.

Apo ndoshta, ateron në aeroportin e duhur, mirëpo mahremi tjetër i cili duhej ta pretë

nuk vjen për shkak të ndonjë sëmundje, gjumë, defekt i veturës i cili e ka penguar të

arrin apo diç tjetër.

Ta zëmë se gjitha këto pengesa anulohen, avioni arrin në vendin e duhur dhe e gjen

mahremi e cili e ka pritur, por kush është ai i cili është ulur karshi saj në avion?!

Mundet të jetë ndonjë njeri i cili nuk ka dro All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk i

mëshiron njerëzit, mundet ta habitë atë grua dhe kjo të habitet pas tij.

Kështuqë, arrihet në fitne dhe haram siç dihet.

_____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Dënim it për gjueti/ kreu: Haxhi i grave [1862]; Muslimi në kapitullin

e Haxhit [1341]


Obligime ka çdo grua që t’i ketë dronë All-llahut (subhanehu ue teala) dhe të mos

udhëtojë pos me mahrem.

Ndërsa obligim i përgjegjësve burra të atyre grave, të cilëve All-llahu u ka dhënë pushtet

ndaj grave është që t’i kenë frikë All-llahut poashtu, të mos i anashkalojnë familjet e tyre

dhe të mos u zhduket xhelozia dhe feja e tyre.

Njeriu është përgjegjës për familjen e tij, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) i ka lërë

në besë të tij, ka thënë: “O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej një

zjarri, lëndë djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e mbikëqyrin

engjëjt e rreptë e të ashpër që nuk e kundërshtojnë All-llahun për asgjë që Ai i

urdhëron dhe punojnë atë që janë të urdhëruar”. [et-Tahrim 6].

P-459: Një grua thotë: Kam vendosur që në Ramazan të shkoj në Umre, por në shoqërim

të m otrës, burrit të saj dhe nënës sime. A më lejohet që të shkoj në Umre me ata?

Përgjigje: Nuk të lejohet që të shkosh në umre me ata, sepse burri i motrës tënde nuk

llogaritet mahrem për ty.

Ka hadith të vërtetë nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) të cilin e transmeton

Ibën Abbasi, i cili thotë: Kam dëgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke

ligjëruar, ai tha: “Të mos vetmohet ndonjë burrë me grua pos në prezencë të

mahremit dhe të mos udhëton gruaja pos me mahrem”.

Një njeri u ngrit e tha: O i Dërguar, gruaja ime është nisur për në haxh, ndërsa unë jam

shkruar që të shkoj në filan betejën?!

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: “Shko, bëje haxhin me shoqen

tënde”.[1]

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka kërkuar detaje se a ka pasur

sëbashku me të edhe gra tjera apo jo? A ka qenë e re apo plakë? E sigurtë apo jo?

Pyetësja nëse nuk shkon në umre, për shkak se nuk ka mahrem i cili do ta shoqëronte, në

këtë rast nuk ka mëkat, edhe nëse nuk ka bërë umre asnjëherë.

Sepse, që haxhi dhe umreja të jenë obligim për gruan kusht është të ketë mahrem.

P-460: Cilat janë mikatet[2] kohore të haxhit?

Përgjigje: Mikatet kohore të haxhit fillojnë me hyrjen e muajit Shevval ndërsa mbarojnë

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Dënim it për gjueti/ kreu: Haxhi i grave [1862]; Muslimi në kapitullin

e Haxhit [1341]

[2] Mikat: vend apo kohë e caktuar prej ku fillohen veprat e haxhit. (sh.p.)


më 10 DhulH ixhe d.m.th. ditën e Bajramit apo mbarojnë me ditën e fundit të muajit Dhul

Hixhe.

Ky është mendimi i vërtetë rreth ajetit: “Haxhi është në muajt e caktuar”. [el-Bekare:

197].

Muajt është shumës, esenca është se me shumës është për qëllim shumësi.

Kuptimi i kësaj kohe është se haxhi bëhet gjatë këtyre tre muajve, por jo në çfarëdo dite

të saj, ngase haxhi ka ditë të caktuara.

Përveç tavafit dhe sa’jit[1], nëse themi se i tërë muaji DhulH ixhe është kohë e haxhit,

atëherë lejohet që njeriu ta vonojë tavafin ifadah[2] dhe sa’jin e haxhit deri në ditën e

fundit të muajit Dhul Hixhe.

Por, nuk i lejohet t’i vonojë më tepër. Përveç në rast arsye, sikurse t’i ndodhë nifasi

ndonjë gruas para se ta kryen tavafin ifadah, dhe i ka zjgatur nifasi derisa është kryer

muaji DhulH ixhe.

Ajo, në këtë rast ka arsye për vonimin e tavafit ifadah. Këto pra, janë mikatet kohore të

haxhit.

Ndërsa, umreja nuk ka mikate kohore, ajo mund të kryhet në çfarëdo dite të

vitit, porse në Ramazan vlen sa një haxh.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) të gjitha umretë i ka bërë në muajt e haxhit.

Umreja e Hudejbijes ishte në Dhul Ka’de, kompenzimi i kësaj umre ishte në

Dhul Ka’de, umreja e Xhi’ranes ishte në DhulKa’de dhe umren e haxhit që e kreu me

haxhin ishte në DhulKa’de.

Kjo aludon se umreja në muajt e haxhit ka vlerë dhe epërsi, ngase Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) këto muaj i ka zgjedhur për të.

P-461: A lejohet të bëhet nijeti për haxh[3] para hyrjes së këtyre m ikateve kohore?

___________________

[1] Sa’ji është njëri prej ibadeteve të haxhit dhe m anifestohet në atë mënyrë duke nxituar mes

dy kodrave të njohura: Safa dhe Merva. (sh.p.)

[2] Tavafi ifadah quhet rrotullim i kryesor rreth Qabesë gjatë haxhit. Ndryshe quhet edhe tavafi i

haxhit. (sh.p.)

[3] Bërja e nijetit për të filluar haxhin apo umrenë quhet ihram . Personi që e ka kryer këtë nijet

quhet muhrim . Andaj, fjalët: “ka hyrë në ihram ”, “gjatë ihram it”, “muhrim ”, që do t’i përdorim

në këtë kapitull kanë kuptim in se ai njeri ka bërë nijetin e haxhit apo umresë dhe tani është

duke i kryer rregullat e tyre. Këtë vërejtje bëmë me qëllim që të tregojmë dallim in mes kësaj dhe

veshjes së ihram it. Veshja e ihramit është diçka tjetër e nijeti diçka tjetër. (sh.p.)


Përgjigje: Ulematë kanë mospajtime rreth nijetit për haxh para hyrjes së muajve të

haxhit:

Disa dijetarë kanë thënë se nijeti për haxh para muajve të caktuar është në rregull dhe ai

person mbetet muhrim për haxh, por është mekruh që të bëhet nijeti i haxhit para hyrjes

së muajve të caktuar.

Ndërsa, disa dijetarë kanë thënë: Ai i cili e bën nijetin e haxhit para muajve të caktuar,

nijeti për haxh nuk pranohet, por, ai nijet shndërrohet në nijet për umre.

Ngase umreja, siç ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): “..ka hyrë në

haxh..”[1]. poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka quajtur haxhi i vogël

[elhaxhul esgar), siç shihet kjo në hadithin mursel meshhur[2] që e transmeton Amër

bin Hazmi, të cilin hadith njerëzit e kanë pranuar për argumentim.

P-462: Cilat janë m ikatet vendore të haxhit?

Përgjigje: Mikatet vendore janë pesë, ato janë: Dhil Hilejfe, Xhuhfeh, Jelem Karnul

menazil dhe Dhatu Irk.

Dhil Hilejfe është vendi që sot quhet Ebjar Alij, është në afërsi të Medines.

Larg Mekës është përafërsisht 420 km dhe është mikati më i largët nga Mekeja.

Është mikat për banorët e Medines dhe për ata që kalojnë nëpër Medine që nuk janë

banorë të saj.

Xhufeja është një fshat i vjetër në udhën e banorëve të Shamit për në Meke.

Mes tij dhe Mekës ka afër 120 km.

Ky fshat është prishur, ashtuqë, në vend të saj njerëzit sot e bëjnë nijetin prej në Rabig.

Jelemlemi është një kofër apo vend në udhën e Jemenasve për në Mekë. Sot quhet es-

Sa’dijeh. Mes tij dhe Mekës ka afër 80 km.

Karnul menazil është një kodër në udhën e banorëve të Nexhdit për në Meke.

Sot quhet es-Sejlul Kebir. Mes tij dhe Mekës ka afër 80 km.

Ndërsa Dhatu Irk është një vend në udhën e Irakenëve për në Mekë dhe është larg Mekës

afër 80 km poashtu.

Katër të parat, Dhil Hilejfe, Xhuhfeh, Jelemlem dhe Karnul menazil i ka caktuar Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem).

___________________

[1] Muslimi në kapitullin e haxhit [1241].

[2] Transmeton DarekutniUnë Sunenin e tij 2/285 nr.122


Ndërsa mikatin Dhatu Irk, sipas transmetimit të Ajshes[1] (radijAllahu anha) në Sunenet

edhe atë e ka caktuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Por, ka hadith të vërtetë se Omeri (radijAllahu anhu) e ka caktuar atë për banorët e

Kufes dhe të Basrasë, të cilët erdhën të ai dhe i thanë: O udhëheqës i besimtarëve,

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) për banorët e Nexhdit ka caktuar mikat, që të

arrijmë aty, gjatë udhës ka kriminel. Omeri (radijAllahu anhu) u tha: “Caktojeni atë që

është paralel me të në udhën tuaj”.[2]

Sidoqoftë, nëse vërtetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar,

atëherë është e qartë. Por, nëse nuk vërtetohet, atëherë është vërtetuar në sunetin e

Omerit (radijAllahu anhu) i cili është njëri prej katër halifëve të drejtë e të udhëzuar, të

cilët e kemi obligim t’i pasojmë.

Pastaj, dihet se Omeri (radijAllahu anhu) shpesh herë e qëllonte gjykimin e All-llahut në

shumë raste, edhe kjo mund të llogaritet një nga ato raste, nëse vërtetohet se edhe

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar ashtu.

Kjo kuptohet edhe me analogji (kijas). Sepse kur njeriu kalon nëpër mikat, e ka obligim

që të hyjë në ihram, Poashtu nëse kalon paralel me të dispozita është e njëjtë.

Në këtë transmetim nga Omeri (radijAllahu anhu) ka një dobi madhështore për kohën e

sotit, ajo është se njeriu ka mundësi që të niset për në Mekë me aeroplan për ta bërë

haxhin apo umren.

Në këtë rast, kur të arrijë aeroplani paralel me mikatin, ky e ka obligim që të hyjë në

ihram.

Nuk i lejohet që të vonon hyrjen në ihram derisa të arrijë në Xhidde, siç veprojnë shumë

njerëz.

Nëse vie paralel me mikatin nuk ka dallim a bëhet fjalë për në tokë, ajr apo det.

Andaj, njerëzit që udhëtojnë me vapor, kur të arrijnë paralel me Jelemlemin apo

Rabigun, ata hyjnë në ihram prej aty.

P-463: Ç’është dispozita kur dikush kalon mikatin pa hyrë në ihram ?

Përgjigje: Ai i cili kalon mikatin pa hyrë në ihram, nuk shpëton nga dy gjendje:

Ose e ka vendosur të bëjë haxh apo umre, në këtë rast e ka obligim të kthehet në mikat

dhe të hyjë në ihram me nijetin përkatës, të haxhit apo umres.

____________________

[1] Buhariu në kapitullin e Haxhit [1524] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1181]

[2] Buhariu në kapitullin e Haxhit [1531]


Nëse nuk kthehet, ky ka lëshuar një prej vaxhibeve të këtij ibadeti, andaj sipas dijetarëve

ky e ka obligim që të therrë kurban (fidje) në Mekë për këtë gabim dhe atë mish t’ua

shpërndan fukarave të Mekës.

Por, nëse e kalon mikatin duke mos pasur nijet për të bërë haxh apo umre, ky nuk ka

kurrfarë gabimi, pa marrë parasysh se a ka qenë në kohë të fundit në Mekë apo më herët.

Sepse, po t’ia obligonim këtij që të hyn në ihram me këtë kalim kah mikati, kjo do të

thonte se haxhi apo umreja është obligim më tepër se një herë gjatë jetës.

Ndërsa, është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë se haxhi

është obligim vetëm një herë në jetë, kush bën më tepër ajo është nafile.

Ky është mendimi i vërtetë i dijetarëve lidhur me atë që kalon mikatin pa hyrë në ihram.

Pra, nëse nuk ka nijet që të kryen haxh apo umre, ky nuk ka kurrfarë obligimi dhe nuk

duhet të hyn në ihram.

P-464: Nijeti i hyrjes në veprat e haxhit (nusuk) a është ajo e cila shqiptohet në telbije?

Përgjigje: Telbija është kështu: “Lebbejke umreten- Të përgjigjem për umre”, nëse

dëshiron umre. Apo “Lebbejke haxhxhen- Të përgjigjem për haxh” nëse dëshiron

haxh.

Ndërsa, shqiptimi ndonjë nijeti tjetër nuk lejohet, sikur që thonë disa: “All-llahumme

inni uridul umrete...- O Zot, unë dua të bëj umre...”; ose “..uridul haxhxhe.. – ..dua të

bëj haxh..”.

Kjo nuk është transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

P-465: Si duhet të hyn në ihram ai i cili është duke shkuar në Mekë me aeroplan?

Përgjigje: Ai i cili është duke shkuar për në Mekë me aeroplan e ka obligim që të bëjë

nijetin e ihramit në momentin kur aeroplani vije paralel me mikatin.

Andaj, duhet të pregatitet fillimisht duke u larë që në shtëpi e pastaj t’i veshë ihramet

para se të arrijë në mikat.

Kur të arrijë mbi mikat e bën nijetin për të hyrë në ihram, dhe nuk bën të vonohet, sepse

aeroplani kalon shpejt.

Për një minutë ka mundësi të kalojë sipërfaqe të madhe.

Në këtë gjë janë neglizhentë shumë njerëz. Nuk pregatiten paraprakisht, ashtuqë kur

stjuardesi tregon se kanë arritur në mikat, ata shkojnë dhe i veshin ihramet. Ky është

gabim i madh.


Bile, me duket se stjuardesët kanë filluar t’i përkujtojnë njerëzit para se të arrijnë mbi

mikat afro 15 minuta, për këtë duhet t’i falënderojmë.

Sepse, kur i lajmërojnë aq kohë më parë, u japin shansë për tu pregatitur dhe për t’i

ndërruar rrobët.

Në këtë rast duhet, bile është obligim që të ketë kujdes në kohën ai që dëshiron të hyn në

ihram, kur të thotë stjuardesi se kanë mbetur edhe 15 min për të arritur mbi mikat, ky

duhet të shikon orën e tij.

Ashtuqë, kur të kalojnë ato minuta të caktuara, apo dy-tre minuta më parë, të bën

telbijen për haxh ose umre.

P-466: Çka duhet të bëjë ai i cili e kalon m ikatin pa hyrë në ihram , dhe dëshiron të bëjë

umre?

Përgjigje: Ai i cili dëshiron të bëjë umre apo haxh dhe kalon nëpër mikat, e ka obligim të

mos e tejkalojë atë pa e bërë nijet (d.m.th. pa hyrë në ihram).

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Banorët e Medines e bëjnë nijetin

nga Dhil Hilejfe...”[1]. fjala: e bëjnë nijetin është folje në kuptim të urdhërit.

Duke u bazuar në këtë themi se ai i cili dëshiron të bëjë haxh apo umre dhe kalon nëpër

mikat, e ka obligim që prej aty të bën nijetin dhe të mos e tejkalon.

Në të kundërtën, nëse e tejkalon e ka obligim që të kthehet dhe të hyn në ihram.

Nëse kthehet dhe e bën nijetin prej aty, atëherë nuk duhet të therrë kurban (fidje), por

nëse hyn në ihram pas tejkalimit të mikatit dhe nuk kthehet në mikat, ai sipas dijetarëve

e ka obligim që të therrë kurban në Mekë dhe atë mish t’ua shpërndan fukarave të

Mekës.

Letër

Si falet dhe si hyn në ihram njeriu në aeroplan?

Në emër të All-llahut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Hamdi i takon Zotit të botërave,

ndërsa salavatet dhe selamet qofshin mbi pejgamberin tonë, Muhammedin, mbi familjen

e tij dhe gjithë shokët e tij.

Një: Si falet njeriu në aeroplan?

_________________



1. Nafilet i falë duke qenë ulur në ulësen e tij, në çfarëdo drejtimi është avioni, përkulet

për ruku dhe sexhde, duke e bërë sexhden më ulët.

2. Farzin nuk e falë në avion, përveç nëse i mundësohet të jetë i kthyer kah kibla gjatë

tërë namazit, si dhe i mundësohet t’i kryejë si duhet ruku në, sexhden, kijamin dhe uljen.

3. Nëse nuk i mundësohet kjo, atëherë e vonon namazin derisa të zbresë në aeroport,

ashtuqë të falet në tokë.

Nëse ka dronë se do të kalojë koha e namazit para se të aterojë avioni, atëherë e bashkon

atë namaz me namazin vijues, nëse qëllojnë prej namazeve që mund të bashkohen,

sikurse dreka me iqindinë apo akshami me jacinë.

E nëse ka dronë se edhe koha e namazit të dytë mund t’i ikë para se të aterojë avioni,

atëherë i falë në avion para se të mbarojë koha, duke vepruar aq sa mundet nga ruknet,

kushtet dhe vaxhibet e namazit.

Shembull: Nëse fluturon avioni para perëndimit të diellit, pastaj dielli perëndon duke

qenë në avion.

Në këtë rast ky nuk e falë akshamin derisa të aterojë avioni, të zbresë ky dhe të falet në

tokë.

Nëse ka dronë se do të kalojë koha e akshamit, atëherë e vonon deri në jaci për ta

bashkuar me jacinë në kohën e jacisë.

Nëse ka dronë se edhe koha e jacisë do të kalojë d.m.th. gjysma e natës, atëherë i falë në

avion para se të kalojë koha.

4. Forma e faljes së farzit në avion është si vijon: Ngritet në këmbë, kthehet kah kibla,

merr tekbirin fillestar, lexon një lutje të fillimit të namazit (sipas mundësisë), pastaj

Fatihanë e më pas edhe diç nga Kur'ani (sipas mundësisë).

Pastaj bie në ruku, ngritet nga rukuja derisa të qetësohet në këmbë, pastaj bie në sexhde,

ngritet nga sexhdeja derisa të qetësohet ulur, bën sexhden e dytë dhe kështu vazhdon

namazin deri në fund.

Nëse nuk ka mundësi të bëjë sexhde, atëherë ulet dhe sexhden e bën duke u përkulur.

Poashtu nëse nuk e din kiblen, dhe as që i tregon ndonjë besnik se kah është, atëherë e

kërkon sipas mundësive të veta dhe falet kah t’i duket.

5. Namazi i udhëtarit në avion falet i shkurtuar, andaj namazet me nga katër rekate i falë

nga dy, ashtu siç bëjnë gjithë udhëtarët.


Në çfarë forme hyn në ihram ai që dëshiron të bëjë umre apo haxh dhe gjindet në

aeroplan?

1. Lahet në shtëpinë e tij dhe mbetet me rrobat e tij të zakonshme, por nëse don mund t’i

veshë edhe ihramet.

2. Kur të afrohet aeroplani mbi mikat, atëherë i veshë ihramet, nëse nuk i ka veshur prej

në shtëpi.

3.Kur të jetë aeroplani paralel me mikatin atëherë vendosë të hyjë në ihram dhe bën

telbijen e haxhit apo umres.

4. Nëse hyn në ihram para se të jetë aeroplani paralel me mikatin, nga frika e

neglizhencës apo harresës nuk prishë gjë.

P-467: Nëse prej vendit të vet dikush shkon në X hide, e pastaj dëshiron të bëjë umre. A

mundet të hyjë në ihram prej në X hide?

Përgjigje: Kjo çështje nuk shpëton nga dy gjendje:

1. Të shkojë njeriu në Xhide pa nijet për umre, por duke qenë në Xhide i vie ideja për të

shkuar në Umre. Në këtë rast mundet të hyjë në ihram prej në Xhide, dhe nuk prishë gjë.

Argument është hadithi i Ibën Abbasit (radijAllahu anhu) ku i përmend mikatet dhe

thotë: “E kush është Brenda tyre (mikateve), e bën ihramin prej ku gjindet, saqë

Mekelinjtë prej Mekës”.[1]

2. Të udhëton prej vendit të vet me nijet se do të bëjë umre. Në këtë rast e ka obligim që

të hyjë në ihram prej mikatit nëpër të cilin kalon, e assesi nuk i lejohet të hyjë në ihram

prej në Xhide. Sepse Xhideja është brenda mikatit. është vërtetuar se kur Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) i caktoi mikatet tha: “A to janë për banorët e saj dhe për

ata që kalojnë nëpër to, e që nuk janë banorë të tyre, nëse dëshirojnë të bëjnë

haxh ose umre”.[2]

E nëse hyn në ihram në Xhide dhe shkon në Mekë në këtë mënyrë, atëherë dijetarët

thonë se e ka obligim të therrë një kurban (fidje) në Mekë dhe t’ua shpërndan fukarave

dhe umreja e tij është në rregull.

E nëse nuk hyn në ihram prej në Xhide pasiqë arrin aty me nijet për umre, atëherë duhet

të kthehet në mikat dhe prej aty të hyjë në ihram, dhe nuk ka gjë.

P-468: A lejohet të lajë trupin (gusëll) muhrimi pasiqë t’i ketë veshur ihramet?

__________________




Përgjigje: Larja e atij që është në ihram nuk prishë gjë, sepse kjo është vërtetuar nga

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa marrë parasysh a lahet një herë apo dy

herë.

Por, e ka obligim që të pastrohet nëse bëhet xhunub duke qenë në ihram, në këtë rast

lahet nga xhunubllëku. Ndërsa, larja për të hyrë në ihramështë sunet.

P-469: A lejohet që njeriu i cili ka bërë haxh për vetveten të bëjë haxh edhe për gjyshin e

tij të vdekur?

Përgjigje: S’ka ndonjë pengesë që njeriu të bëjë haxh për gjyshin e tij i cili nuk ka bërë

haxh, sepse kjo na është treguar në sunet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

P-470: A ka namaz të posaçëm për ihramin?

Përgjigje: Nuk ka namaz të posaçëm për ihramin. Por, njeriu nëse arrin në mikat dhe

afër është koha e ndonjë namazit të ditës, atëherë më mirë është që ta vonojë ihramin

derisa ta falë atë namaz e pastaj të hyjë në ihram.

Ndërsa, poqese arrin në mikat në ndonjë kohë tjetër, atëherë siç dihet lahet ashtu si

lahet nga xhunubllëku, parfymoset dhe i veshë ihramet.

Pastaj nëse dëshiron mund të falë namazin e duhasë nëse ka qëlluar në kohën e tij apo t’i

falë sunetet e abdestit nëse nuk ka qëlluar në kohë të duhasë dhe pastaj hyn në ihram,

kjo është mirë.

Ndërsa, namaz të posaçëm për ihramin nuk është treguar nga praktika e Resulull-llahut


P-471: Ai i cili në muajt e haxhit e bën umren, pastaj shkon në Medine dhe prej aty bën

nijetin për haxh. Haxhi i këtij a llogaritet haxh temettu’?[1]

Përgjigje: Pasiqë ky njeri i cili e ka bërë umren në muajt e haxhit, ka vendosur që këtë

vit të bëjë edhe haxhin, haxhi i tij llogaritet haxh temettu’.

Udhëtimet që i bën mes haxhit dhe umres nuk ia ndërrojnë haxhin, përveç nëse kthehet

në vendlindjen e tij dhe prej atje niset për në haxh, atëherë haxhi i tij nuk është haxh

temettu’.

_________________

[1] Haxhi është tre lloj: temettu’, ifrad dhe kiran. Haxhi temettu’ është haxhi i cili përmban edhe

umre dhe në të cilin duhet të therret kurban. Haxhi ifrad është haxhi i cili nuk përm ban umre

dhe nuk duhet të therret kurban, ndërsa haxhi kiran është haxhi, për të cilin kurbani mirret prej

vendit prej kah vjen haxhiu. (sh.p.)


Sepse ky secilit ihram (haxh apo umre) i ka dhënë udhëtim të veçantë.

Ndërsa ky njeri, i cili ka shkuar në Medine pasiqë ka kryer umren dhe ka hyrë në ihram

të haxhit prej Dhil Hilejfes, ky e ka obligim të therrë kurban të haxhit temettu’.

Kjo shihet në ajetin: “..ai që bënë umren para haxhit, duhet therrë një kurban që i

vjen më lehtë..”. [el-Bekare: 196].

P-472: Kush e bën umren në muajin Shevval, mirëpo nuk ka nijet të bën edhe haxh. E më

vonë i mundësohet të kryejë edhe haxhin, a llogaritet haxhi i tij temettu’?

Përgjigje: Jo, nuk llogaritet haxh temettu’ dhe nuk duhet të therrë kurban.

P-473: Cila telbije është vërtetuar se e ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem)? Dhe kur duhet të ndërpritet, qoftë në haxh apo umre?

Përgjigje: Telbija të cilën e ka thënë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) është:

“Lebbejke All-llahumme lebbejke, lebbejke la sherike leke lebbejk, innel hamde

uen ni’mete leke uel Mulk:, la sherike leke[1] – Të përgjigjem o Zot, të përgjigjem,

Ti je i pashoq, vetëm Ty të përgjigjem, hamdi të takon vetëm Ty. Të gjitha begatitë

dhe e tërë pasuria është e Ytja, Ti je pashoq”.

Imam Ahmedi transmeton edhe këtë shtesë: “Lebbejke ilahel hakk – Të përgjigjem o

Zot i Vërtetë”. Me sened hasen.

Gjatë umres telbija duhet të ndërpritet me fillimin e tavafit, ndërsa në haxh me fillimin e

gjuajtjes te Xhemreja[2] e madhe, në ditën e Bajramit.

Bazë për këtë është ajo që transmeton Tirmidhiu nga Ibën Abbasi (radijAllahu anhu) nga

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ai e ndërpritte telbijen gjatë umres kur e

prekte gurin e zi[3]. Tirmidhiu këtë hadith e ka vlerësuar si të vërtetë, por në senedin e

këtij hadithi është Muhamed bin Abdurrahman bin Ebi Lejla, të cilin e kanë quajtur të

dobët shumica.

Poashtu tregon Ibën Abbasi, radijall-llahu anhuma, se U sameja ishte i hypur bashkë me

Resulull-llahun prej në Arafat deri në Muzdelife, pastaj bashkë me të hypi Fadli, dhe që

të dy thanë: “Vazhdoi duke e thënë telbijen derisa gjuajti te Xhemreja e madhe”[4].

Ky hadith është në dy Sahihët.

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Haxhit [1549] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1184]

[2] Xhemre është njëjës – xhemerat shumës. Xhemreja e madhe është njëra prej tri xhemerateve

në të cilat haxhilerët i gjuajnë guralecat gjatë ditëve të Bajramit. Në popull emërtimi i këtyre

është i përhapur si shejtani i madh, i mesëm dhe i vogël. Gjë e cila nuk është në rregull. (sh.p.)

[3] Ebu Davudi në kapitullin e Haxhit [1817]; Tirmidhiu në kapitullin e Haxhit [1919]



Imam Maliku thotë se telbija gjatë umres ndërpritet kur të arrihet në harem.

Të tjerë thonë: E ndërpret kur të arrin në Qabe dhe e sheh Qabenë.

Kuptimi i fjalës ‘lebbejke’ është: Duke vepruar respektin ndaj Teje dhe duke u përgjigjur

thirrjes Tënde.

Fjala është përdorur në dysi, por ka për qëllim shumësin.

P-474: A i lejohet muhrimit t’i krehë flokët?

Përgjigje: Nuk është mirë që muhrimi t’i krehë flokët, ngase muhrimi duhet të jetë i

pakrehur dhe i pluhërosur, mirëpo nuk prishë gjë nëse i lanë flokët.

Ndërsa, krehja mund të shkaktojë rënien e disa qimeve.

Nëse i bie ndonjë qime pa qëllim, sikurse nga kruarja, fërkimi apo diç tjetër, kjo gjë nuk

prishë punë. Sepse nuk e ka pasur për qëllim që t’i shkulë flokët.

Duhet të dihet, se të gjitha ndalimet që janë gjatë ihramit, nëse veprohen gabimisht apo

me harresë, nuk prishin gjë.

All-llahu (subhanehu ue teala) në Kur'an thotë: “Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo

për çka keni gabuar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht, po

All-llahu është që falë, është mëshirues”. [el-Ahzab: 5].

Poashtu ka thënë: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!”. [el-Bekare:

286]. Zoti tha: “U bë”.

Lidhur me gjuetinë, gjë që është e ndaluar gjatë ihramit, All-llahu (subhanehu ue teala)

ka thënë: “O ju që besuat, mos e m bytni gjahun duke qenë ju në ihram . E kush e m

byt atë me qëllim , atëherë dënim i është therrja e një kafshe shtëpiake të

ngjashme me atë (të egrën) që e ka m bytur. Për këtë çështje vendosin dy njerëz të

drejtë nga mesi juaj..”. [el-Maide: 95].

Ky përcaktim, d.m.th. fjala “me qëllim ” aludon se ai i cili e vret gjahun pa qëllim

paraprak, ai nuk ka dënim.

Ky përcaktim njëherit është edhe përcaktim mbrojtës, ngase është në pajtim të plotë me

gjykimin. Sepse ai i cili e vepron atë me qëllim, ai e meriton dënimin, ndërsa ai i cili nuk e

ka bërë me qëllim paraprak, nuk është e udhës që të dënohet.

Këtë e kemi të ditur nga kjo fe Islame, e cila është fe e faljes dhe është e lehtë.

Pra, themi: Të gjitha gjërat e ndaluara gjatë ihramit, pa kurrfarë përjashtimi, nëse njeriu

i bën pa dije apo me harresë, ai nuk obligohet me asnjë nga dispozitat e gabimeve. Nuk


obligohet me therrje të kurbanit (fidje) e as që i prishet haxhi, nëse vepron diç që e

prishë haxhin, sikurse marrëdhëniet intime etj.

Në këtë mendim aludojnë argumentet e sheriatit të cilat i përmendëm.

P-475: Një haxhi i ka shkurtuar vetëm disa qime të flokëve, duke mos e ditur se si duhet,

dhe pastaj i ka hequr ihramet. Çka i obligohet këtij?

Përgjigje: Ky haxhi i cili ka shkurtuar vetëm një pjesë të flokëve duke mos e ditur se si

duhet dhe pastaj i ka hequr ihramet, ky nuk ka obligim asgjë, ngase nuk e ka ditur. Por, e

ka obligim që t’i qethë flokët në tërësi.

Shfrytëzoj rastin t’i këshilloj vëllezërit se kur të dëshirojnë të veprojnë ndonjë ibadet, të

mos fillojnë ta veprojnë përderisa t’i njohin kufijtë e All-llahut lidhur me atë ibadet.

Ashtuqë të mos u përzihet me diçka që ia pakëson këtë ibadet.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Thuaj: “K jo është rruga ime, e vënë në fakte

të qarta, e që unë thërras te All-llahu, unë dhe ai që vjen pas meje. Larg të metave

është All-llahu, e unë nuk jam nga idhujtarët.” [Jusuf: 108]. Poashtu thotë: “Thuaj: “A

janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?” Po, vetëm të zotët e mendjes m

arrin mësim”. [ez-Zumer: 9].

Andaj, njeriu i cili e adhuron All-llahun (subhanehu ue teala) me fakte, i ditur në kufijtë e

All-llahut për këtë ibadet, është shumë më i mirë sesa ai që e adhuron All-llahun pa dije,

por thjesht pason verbërisht dikënd që din apo që nuk din.

P-476: Nëse dikush hyn në Mekë pa e veshur ihram in, me qëllim që të mashtrojë

policinë se nuk dëshiron të bëjë haxh. Pastaj, prej aty e veshë ihram in. A e ka haxhin në

rregull apo jo? N a tregoni, All-llahu ju shpërbleftë me të mira.

Përgjigje: Sa i përket haxhit, atë e ka në rregull, ndërsa vepra e tij është haram. Haram

nga dy aspekte:

Një: Kundërshtimi i ligjeve të All-llahut duke mos e veshur ihramin prej mikatit.

Dy: Kundërshtimi i të parëve tanë, të cilët jemi të urdhëruar t’i respektojmë nëse nuk na

urdhërojnë të veprojmë mëkat.

Ky njeri, duhet të pendohet tek All-llahu dhe të kërkon falje.

Poashtu e ka obligim të therrë kurban në Mekë dhe t’ua shpërndan fukarave për shkak

se nuk e ka veshur ihramin prej mikatit.

Kjo është sipas mendimit të dijetarëve që thonë se është obligim të therret kurban

(fidje) nëse lihet ndonjë prej vaxhibeve të haxhit apo umres.


P-477: Një njeri i cili ka filluar haxhin temettu’, pastaj kthehet në vendin e tij dhe sërish

niset për në haxh prej vendit të tij. Haxhi i tij me siguri llogaritet haxh ifrad, apo jo?

Përgjigje: Po, nëse ai që ka filluar të bëjë haxh temettu’ është kthyer në vendin e tij dhe

është nisur sërish për ta vazhduar haxhin, haxhi i tij llogaritet haxh ifrad.

Për shkak se mes umres dhe haxhit ka bërë ndërprerje me kthyerjen në vendin e tij.

Kur të niset sërish d.m.th. ka marrur udhë të re për haxh, andaj haxhi i tij është haxh

ifrad, dhe nuk e ka obligim të therrë kurban të haxhit temettu’.

Mirëpo nëse këtë e bën me qëllim që t’i ikë therrjes së kurbanit, atëherë obligimi i

kurbanit nuk bie.

Hilet për ta rrëzuar një vaxhib, nuk e rrëzojnë atë. Njësoj sikurse hilet për ta bërë një

haram, nuk e bëjnë të lejuar atë.

P-478: A i lejohet muhrimit të m bajë om brellë, poashtu edhe rrip, duke e ditur se është

i qepur?

Përgjigje: Mbajtja e ombrellës për tu mbrojtur nga nxehtësia e diellit nuk prishë gjë dhe

nuk bën pjesë në ndalesën e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) për ta mbuluar

kokën – kokën e mashkullit – ngase kjo nuk llogaritet mbulim, por është hyrje nën hije

nga dielli.

Vërtetohet në Sahihul Muslim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) “kishte qenë

me Usame bin Zejdin dhe Bilalin, njëri prej tyre e drejtonte devenë e tjetri kishte

një pëlhurë me të cilën e mbronte Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) nga

nxehtësia. Vazhduan kështu derisa gjuajti te Xhemreja e madhe”.[1]

E në një transmetim: “..e tjetri, rrobën e tij e vëndonte mbi kokën e Resulull-llahut

(salAllahu alejhi ue selem) që ta mbrojë nga dielli”.

Ky hadith është argument se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka kërkuar të hyjë

nën hije duke qenë muhrim, para se t’i heqë ihramet.

Poashtu edhe vëndimi i rripit nuk prishë gjë.

A fjala “duke e ditur se është i qepur”, është fjalë e bazuar në kuptim të gabuar nga ana e

disa njerëzve të thjeshtë, të cilët kanë menduar se kuptimi i fjalës së ulemave “muhrimi e

ka të ndaluar të veshë atë që është e qepur” është çdo gjë në të cilën ka të qepur. Ndërsa

nuk është ashtu.

Qëllimi i dijetarëve me të qepurën është ajo e cila është e bërë në formë të ndonjë pjese

_________________

[1] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1298]


të trupit dhe vishet në atë mënyrë, sikur që është këmisha, brekët, fanella etj. E nuk

është qëllimi çdo send në të cilën ka të qepur.

Andaj, nëse një njeri veshë ridanë apo izarin[1] e arnuar, nuk prishë gjë, edhepse ato

arnëra janë të qepura mes vete.

P-479: Një njeri i hendikepuar, i cili nuk mundet t’i veshë ihramet, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Nëse njeriu nuk mundet t’i veshë rrobat e ihramit, atëherë le të veshë çfarëdo

rrobe që mundet.

Por, dijetarët thonë se ky e ka obligim të therrë një kurban dhe t’ua ndanë fukarave, ose

t’i ushqen gjashtë të varfër, për çdo të varfër gjysëm sa’u, ose të agjëron tre ditë.

Kështu kanë thënë dijetarët, duke e krahasuar këtë gjë me rrojtjen e kokës, për të cilën

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Po kush është prej jush i sëmurë ose ka

mundim koke (e rruhet para kohe) kompenzim i është: agjërim , sadaka ose

kurban”. [el-Bekare: 196].

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) mënyrën e agjërimit dhe sadakasë e ka sqaruar

ashtu si treguam.

P-480: Ç’është dispozita për atë i cili bën m arrëdhënie intime duke qenë në ihram , por

duke mos e ditur se m arrëdhëniet intime janë të ndaluara?

Përgjigje: Dihet mirë se marrëdhëniet intime janë haram gjatë ihramit, bile ato janë

harami më i madh.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Haxhi është në muajt e caktuar e kush ia

bën obligim vetes haxhin në këto muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk duhet të bën

mëkate, as nuk duhet polemizuar..”. [el-Bekare: 197].

Afrim gruas d.m.th. marrëdhëniet intime dhe ato që i paraprijnë marrëdhënieve.

Siç thamë, marrëdhëniet intime janë gjëja më rreptësishte ndaluar gjatë ihramit.

Nëse bën marrëdhënie intime gjatë ihramit të haxhit, këtë e ka bërë ose para daljes së

parë nga ihrami[2] ose pas saj. Nëse e ka bërë para daljes së parë, atëherë i shkaktohen

këto pasoja:

Një: I prishet haxhi dhe është i pavlefshëm, pa marrë parasysh a e ka për farz apo nafile.

_________________

[1] Rida quhet pjesa e lartë e ihram it, ndërsa izar pjesa e poshtme e ihram it. (sh.p.)

[2] Me fjalën dalja e parë nga ihrami [et-tehal-lul el-evvel) kemi për qëllim momentin kur njeriu i

heqë rrobat e ihramit, dhe prej këtij m omenti i bëhen të lejuara gjërat që i ka pasur të ndaluara

pos marrëdhënieve intime. (sh.p.)


Dy: Ka mëkat.

Tre: E ka obligim të vazhdojë haxhin, d.m.th. edhepse i është prishur haxhi, ai duhet të

vazhdon derisa ta plotësojë haxhin.

Pra, njëjtë sikurse është duke bërë haxh normal, me të gjitha dispozitat e tij.

Katër: Vitin e ardhshëme ka obligim ta kompenzojë këtë haxh, qoftë ky haxh farz apo

nafile.

Nëse është farz, të obliguarit për kompenzimështë i qartë, ngase haxhin në të cilin ka

bërë marrëdhënie intime e ka të pavlerë.

E nëse ky haxh është nafile, e ka obligim ta kompenzojë për shkak se edhe haxhi nafile

duhet të vazhdohet deri në fund, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E

kryeni haxhin dhe umren për hir të All-llahut plotësisht..”. [el-Bekare: 196].

Poashtu All-llahu (subhanehu ue teala) të filluarit e haxhit e ka quajtur obligim, ka thënë:

“Haxhi është në muajt e caktuar, e kush ia bën obligim vetes haxhin në këto

muaj..”. [el-Bekare: 197].

Mu për këtë shkak, themi se e ka obligim ta kompenzojë këtë haxh, qoftë për farz apo

nafile.

Pesë: Duhet të therrë kurban kafshë të madhe, si shpagim për veprën e tij, të cilën ua

shpërndan fukarave.

Në vend të kësaj kafshe mund t’i pretë edhe shtatë dele.

Kjo pra, është dispozita për marrëdhëniet intime nëse bëhen para daljes së parë nga

ihrami.

E nëse këtë e bën pas daljes së parë nga ihrami atëherë shkakton mëkatin, prishjen e

ihramit (vetëm) dhe e ka obligim të therrë një dele dhe t’ua ndanë fukarave, ose t’i

ushqen gjashtë të varfur, secilit të varfur nga gjysëm sa’u me grurë apo diç tjetër, ose të

agjëron tre ditë.

Mundet të zgjedhë cilëndo nga këto trija ta vepron.

Pastaj duhet ta ripërtrinë ihramin duke shkuar në mikatin më të afërt dhe prej aty të hyn

në ihram që të bën tavafin ifadah duke qenë muhrim.

Kështu kanë thënë fukahatë tanë.

Nëse pyet dikush, kur është është dalja e parë nga ihrami?

Themi: Dalja e parë nga ihrami ndodhë në ditën e Bajramit me gjuajtjen e guralecave te

Xhemreja e madhe dhe me rrojtjen apo shkurtimin e flokëve.


Në ditën e bajramit, kur njeriu i gjuan guralecat te Xhemreja e madhe dhe I rruan apo i

shkurton flokët, kjo konsiderohet dalja e parë nga ihrami [et-tehal-lul el-evvel).

Pas kësaj i ka të lejuara gjërat që i ka pasur të ndaluara deri në atë moment, pos grave.

Ajsheja (radijAllahu anha) ka thënë: “E parfymosja Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem) kur e veshte ihramin para se të hyjë në ihram dhe kur dilte prej ihramit

të parë para se të bënte tavafin”.[1]

Ky hadith tregon se pas daljes së parë nga ihrami vijon tavafi dhe aludon që rrojtja e

kokës të jetë para daljes së parë nga ihrami, siç treguam më lartë se dalja e parë ndodhë

me gjuajtjen e guralecave te Xhemreja e madhe ditën e Bajramit dhe me rrojtjen apo

shkurtimin e flokëve.

Ashtuqë, marrëdhëniet intime, të cilat bëhen para kësaj dalje atëherë I shkaktohen pesë

gjërat që i përmendëm më lartë.

E nëse bëhet pas kësaj dalje atëherë i shkakton ato që i përmendëm, d.m.th. mëkati,

prishja e ihramit dhe jo e haxhit si dhe therrja e kurbanit, të ushqyerit e të varfërve apo

agjërimi, qoftë në Mekë apo jashtë saj dhe qoftë rresht apo një nga një.

Mirëpo, nëse ky njeri ka qenë i paditur, nuk e ka ditur se marrëdhëniet intime janë të

ndaluara duke qenë në ihram, atëherë nuk ka ndonjë përgjegjësi, qoftë para daljes së

parë nga ihrami apo pas saj.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose

gabojmë!”. [el-Bekare: 286]. Zoti tha: “U bë”. Poashtu ka thënë: “Nuk ëshë ndonjë

mëkat i juaji ajo për çka keni gabuar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e

bëjnë qëllim isht, po All-llahu është që falë, është mëshirues”. [el-Ahzab: 5].

Nëse dikush thotë: Nëse ky njeri e ka ditur se marrëdhëniet intime gjatë ihramit janë të

ndaluar, por nuk i ka shkuar ndërmend se ajo i shkakton gjitha ato pasoja. Sikur të dinte

se çka do të shkaktonte, nuk do ta kishte bërë.

A është arsye kjo?

Përgjigjeja është: Kjo nuk është arsye, arsye është kur njeriu nuk e din dispozitën e kësaj

çështje, nuk e din se kjo është haram.

Ndërsa mosdija për pasojat nuk është arsye.

Mu për këtë, nëse një njeri i martuar, i moshërritur dhe me mend, e din se zinaja është e

ndaluar dhe i plotëson të gjitha kushtet për tu quajtur i mbrojtur (muhsan), atëherë

është obligim të gurëzohet.

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e Haxhit [1539]; Muslimi në kapitullin e Haxhit [1189]


Nëse thotë se nuk e kam ditur se dënimi është me gurëzim, sikur ta kasha ditur nuk do të

bëja zina.

Këtij i themi: Kjo nuk është arsye, ti duhet të gurëzohesh edhe nëse nuk e ke ditur se

çfarë dënimi ka zinaja.

Bile, njeriu i cili kishte bërë marrëdhënie gjatë ditës së Ramazanit erdhi dhe e pyeti

Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) se çka duhet të veprojë.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhëroi që të jep kefaret (shpagim) edhepse

ai person në momentin kur ka bërë marrëdhënie intime nuk e ka ditur se çfarë pasoja ka.

Kjo është argument se kur njeriu merr guxim ta kundërshtojë All-llahun dhe t’i vepron

ndalimet që i ka dhënë Ai, ai do të përgjigjet për pasojat e atij kundërshtimi, edhe nëse

nuk e ka ditur se çfarë pasoja ka.

P-481: Si duhet të jetë hixhabi i gruas duke qenë në ihram , dhe a është kusht që m

bulesa të mos ia prekë fytyrën?

Përgjigje: Gruaja e cila është në ihram, nëse kalon pranë burrave ose ata kalojnë pranë

saj, të cilët nuk i ka mahremë, atëherë e ka obligim ta mbulojë fytyrën.

Kështu bënin e gratë e sahabëve, radijall-llahu anhum.

Në këtë rast nuk duhet të paguan fidje, sepse kjo është gjë e urdhëruar, e nuk mundet që

gjëja e urdhëruar të jetë e ndaluar.

Dhe nuk është kusht që mbulesa të mos ia prekë fytyrën, pra, nëse mbulesa ia prekë

fytyrën s’prishë gjë.

Ajo duhet ta mbulon fytyrën në prezencën e burrave të huaj, e kur të hyn në tendë apo

është në shtëpinë e saj, atëherë e zbulon fytyrën.

Sepse, e kërkuar është që gruaja muhrime të mos e mbulojë fytyrën.

P-482: Një gruas, haxhike i kanë ardhur menstruacionet para tavafit lamtumirës. Çka

duhet të bëjë ajo?

Përgjigje: Për këtë grua e cila e ka kryer tavafin ifadah dhe i kanë ardhur

menstruacionet pasiqë i ka kryer veprat e haxhit, të cilës nuk i ka mbetur asgjë pos

tavafit lamtumirës, dispozita është se tavafi lamtumirës në këtë rast nuk është obligim.


Argument për këtë është fjala e Ibën Abbasit (radijAllahu anhu) i cili thotë: “U

urdhëruan njerëzit se gjëja e fundit për haxhijtë të jetë tavafi, por u bë lehtësime

për gratë që janë në hajz”.[1]

Poashtu kur Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i thanë: Safije bint Hujejit i ka

ardhur hajzi dhe ajo e ka kryer tavafin ifadah. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)

tha: “Atëherë, ecni!”.[2]

Pra, ia hoqi nga obligimi tavafin lamtumirës.

Ndërsa, tavafi ifadah nuk bie prej obligimit në rasThajzi. Ajo grua, ose do të rrin në Mekë

derisa të pastrohet dhe pastaj ta bën tavafin ifadah. Ose mund të shkon në vendin e saj,

duke mbetur ende në ihram, e kur të pastrohet, kthehet në Mekë dhe e bën tavafin

ifadah.

Bile mirë është që kur të kthehet, fillimisht të bëjë një umre d.m.th. të bëjë tavaf, sa’j dhe

t’i shkurton flokët e pastaj ta bën tavafin ifadah.

Mirëpo nëse nuk ka asnjërën mundësi, atëherë në vendin e hajzit, vëndon diç që e

pengon rrjedhjen e hajzit dhe ndytjen e xhamisë, dhe për patjetërsueshmëri e bën

tavafin sipas mendimit më të vërtetë.

P-483: Një grua ka hyrë në ihram njëkohësisht me burrin e saj duke qenë në hajz, e kur

është pastruar, e ka bërë umren pa m ahrem . Mirëpo, pas kësaj sërish ka vërejtur

gjakun. ka duhet të veprojë? Na tregoni, All-llahu ju shpërbleftë me të mira.

Përgjigje: Siç duket, kjo grua ka ardhur në Mekë me burrin e saj dhe ka hyrë në ihram

prej mikatit duke qenë në hajz.

Hyrja e saj në ihram prej mikatit duke qenë në hajz është ihram në rregull.

Sepse, kur Esma bint Umejsi e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke

qenë në Dhil Hilejfe kështu: O i dërguar, tani jam në nifas. Ai tha: “Lahu, mbuloje me

diç (vendin) dhe hyj në ihram!”.[3]

Nëse arrin në Mekë dhe pastaj pastrohet dhe e kryen umren pa mahrem, nuk prishë gjë,

sepse ajo gjindet midis qytetit.

Por, paraqitja e këtij gjaku sërish është pak problematike për pastrimin që ajo ka

menduar se i ka ndodhur.

Asaj i themi: Nëse ke qenë e bindur plotësisht në pastrimin tënd, umreja yte është në

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e Tavafit Lam tumirës [1756]


[3] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1218]


rregull.

Mirëpo, nëse ke qenë në dyshim, atëherë përsërite edhe një herë umren.

Kur them ta përsëritish, nuk kam qëllim që të kthehesh në mikat dhe të hysh në ihram

prej fillimit, por kam për qëllim që të bësh tavafin, sa’jin dhe t’I shkurtosh flokët.

P-484: Një gruas, e cila nuk e ka bërë tavafin ifadah i ka ardhur hajzi, ajo jeton jashtë M

bretërisë së Arabisë Saudite dhe është afruar çasti që të udhëtojnë. Këtë udhëtim nuk ka

gjasa ta vonojnë dhe është e pamundshme që ajo përsëri të vijë këtu. ka duhet të bëjë?

Na tregoni, All-llahu ju shpërbleftë me të mira.

Përgjigje: Nëse puna është ashtu, se asaj grua i kanë ardhur menstruacionet por ajo nuk

e ka bërë tavafin ifadah. Si dhe nuk ka mundësi të qëndrojë në Mekë e as që të kthehet

përsëri.

Në këtë rast, asaj i lejohet njëra prej këtyre dy gjërave:

1. Ose të përdorë injekcion i cili do t’ia ndërpret gjakun dhe pastaj të bëjë tavafin, nëse

ky injekcion nuk i bën dëm.

2. Ose të vëndon diç që e pengon rrjedhjen e gjakut dhe për patjetërsueshmëri e bën

tavafin.

Ky mendimështë mendimi më i vërtetë, të cilin e përkrahë edhe Shejhul Islam Ibën

Tejmiu (rahimehullah).

E kundërta e këtij mendimi është njëra prej këtyre dy gjërave:

1. Ose të mbetet ende në ihramin e mbetur, ashtuqë të mos i lejohen marrëdhëniet me

burrin e saj, apo të mos martohet nëse nuk është e martuar.

2. Apo të llogaritet e penguar, në kët rast duhet të therrë kurban dhe mundet të del nga

ihrami. Mirëpo në këtë rast, nuk llogaritet se ka kryer haxhin.

Që të dyjat janë gjëra të rënda, qoftë e para: që të mbetet në ihram, apo e dyta: të mbetet

pa haxh.

Ashtuqë, mendimi i vërtetë është ai të cilin e ka përkrahur Shejhul Islam Ibën Tejmiu

(rahimehullah) lidhur me këtë rast të patjetërsueshëm.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..dhe nuk ju obligoi në fé me ndonjë

vështirësi..”. [el-Haxh: 78]. Poashtu ka thënë: “All-llahu dëshiron lehtësim për ju, e

nuk dëshiron vështirësim për ju”. [el-Bekare: 185].

Por, nëse ajo grua ka mundësi që pasi të udhëton në vendin e saj, të kthehet përsëri pasi

të pastrohet, atëherë s’prishë gjë nëse udhëton.


E kur të pastrohet, kthehet në Mekë dhe e bën tavafin ifadah. Dhe në këtë periudhë nuk i

ka të lejuara marrëdhëniet intime, sepse ende nuk e ka bërë daljen e dytë prej ihramit.

P-486: A i lejohet gruas e cila është në ihram t’i ndërrojë rrobat me të cilat ka hyrë në

ihram ? Si dhe, gjatë ihram it a ka rroba të veçanta?

Përgjigje: Gruaja e cila është në ihrame ka të lejuar t’i ndërrojë rrobat e saja, pa marrë

parasysh a ka nevojë apo jo.

Me kusht që ato rroba tjera të mos jenë rroba që zbulojnë trupin apo të paraqesin bukuri

para burrave.

Pra, nëse dëshiron t’i ndërron rrobat me të cilat ka hyrë në ihram, mundet t’I ndërron

dhe s’prishë gjë.

Kur të hyn gruaja në ihram, për të nuk ka rroba të veçanta.

Ajo mund të veshë çka të dëshirojë, përpos nikabit dhe dorëzave.

Nikab është ajo që vëndohet mbi fytyrë dhe është e çelur te sytë, ndërsa dorëza (siç

dihet) janë ato me të cilat mbulohen duart.

Ndërsa, burri ka rroba të veçanta gjatë ihramit. Ato janë izari dhe ridaja.

Ai nuk duhet të veshë këmishë, brekë, imameh, veshje të mbuluara me kapuç etj.

P-487: A i lejohet gruas muhrime të veshë dorëza dhe çorape?

Përgjigje: Veshja e çorapeve nga ana e gruas nuk prishë gjë. Ndërsa, veshja e dorëzave,

është e ndaluar me ndalim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thënë:

“..dhe nuk veshë dorëza”.[1]

P-488: Një grua ka kaluar nëpër m ikat duke qenë në hajz, por ka hyrë në ihram dhe ka

shkuar në Mekë. A tje e ka vonuar umren derisa është pastruar.

Ç’është dispozita e umres së saj?

Përgjigje: Umreja e saj është në rregull edhe nëse e ka vonuar një apo dy ditë, me kusht

që ta ketë bërë umrenë pasiqë është pastruar. Sepse gruas gjatë hajzit nuk i lejohet të

bën tavaf.

Kur Ajshen (radijAllahu anha) e goditi hajzi, e cila më kishte ardhur në Mekë si muhrime

për umre, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: “Hyj në ihram për haxh dhe

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Dënim it të gjahut [1838]


vepro gjithëçka vepron haxhiu, përveç tavafit rreth Qabesë”.[1]

Kur Safijes i erdhi hajzi, ai pyeti: “A do të na pengojë ajo (për udhëtim)?” duke

menduar se ende nuk e ka bërë tavafin ifadah. Ata thanë: Ajo e ka bërë tavafin ifadah,

ai tha: “A tëherë, ecni!”.[2]

Pra, gruaja në hajz nuk e ka të lejuar të bën tavaf, nëse arrin në Mekë duke qenë në hajz,

ajo e ka obligim të pret derisa të pastrohet e pastaj të bën tavafin.

Por, nëse hajzi i vie pas tavafit të umres dhe para sa’jit, ajo mund ta plotësojë umren dhe

çdo gjë është në rregull.

E nëse i vjen hajzi pas sa’jit, ajo nuk e ka obligim të bëjë tavafin lamtumirës, sepse tavafi

lamtumirës nuk lypet prej gruas në hajz.

P-489: Një grua e cila ka hyrë në ihram prej m ikatit duke qenë në hajz. Pastaj është

pastruar në Mekë dhe i ka hequr rrobat me të cilat ka hyrë në ihram . Si është puna me

këtë?

Përgjigje: Gruaja e cila ka hyrë në ihram prej mikatit duke qenë në hajz, dhe pas arritjes

në Mekë pastrohet, ajo e ka të lejuar të ndërron rrobat dhe të veshë çfarëdo veshje,

përderisa ato rroba janë të lejuara.

Poashtu edhe burrit i lejohet t’i ndërron rrobat e ihramit me rroba tjera të ihramit dhe

nuk prishë gjë.

P-490: A është e lejuar m bulim i i fytyrës gjatë haxhit, sepse e kam lexuar një hadith me

këtë kuptim: “Gruaja nuk bën të vëndon nikab dhe as të veshë dorëza”. Ndërsa kam

lexuar një fjalë të Ajshes (radijAllahu anha) e cila thotë: “Kur u afronin burrat pranë

neve, ne i mbulonim fytyrat e kur u largonim , i zbulonim fytyrat”. Si mund t’i

pajtojmë këto mendime?

Përgjigje: E vërteta është ajo në të cilën aludon hadithi, i cili e ndalon muhrimen që të

vëndon nikab.

Gruaja muhrime e ka të ndaluar vënien e nikabit në çdo rast, pa marrë parasysh e

kalojnë burra pranë tyre apo jo.

E ka të ndaluar vënien e nikabit pa marrë parasysh a është në haxh apo umre.

Nikabi dihet ç’është, d.m.th. ajo pëlhurë me të cilën mbulohet fytyra dhe është e çelur te

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e Hajzit [305].



sytë.

Fjala e Ajshes (radijAllahu anha) aspak nuk vie në kundërshtim me hadithin e

përmendur. Ngase në fjalën e Ajshes (radijAllahu anha) nuk ekziston gjë e cila thotë se

ato kanë vënduar nikab, por ato i kanë mbuluar fytyrat me diç tjetër pos nikabit.

Dhe kjo çështje (mbulimi i fytyrës) është e patjetërsueshme nëse kalojnë burra pranë

tyre.

Ato e kanë obligim të t’i mbulojnë fytyrat sepse mbulimi i fytyrës para burrave të huaj

është vaxhib.

Pra, vënia e nikabit për muhrimen është e ndaluar rreptësisht, ndërsa për mbulimin e

fytyrës pa nevojë themi se më mirë është të zbulohet.

Ndërsa, nësa kalojnë burra pranë tyre, ajo e ka obligim ta mbulojë fytyrën, por jo me

nikab.

P-491: Nëse gjërat e ndaluara gjatë ihram it, i vepron dikush pa dije apo me harresë, çka

është dispozita?

Përgjigje: Nëse vepron diç nga të ndaluarat gjatë ihramit pasiqë e ka veshur ihramin,

por ende nuk e ka bërë nijetin e hyrjes në ihram, në këtë rast nuk ka ndonjë përgjegjësi.

Fillimi i ihramit është me bërjen e nijetit të ihramit e jo me veshjen e ihramit.

Mirëpo nëse e ka bërë nijetin, ka filluar të kryejë këtë ibadet dhe vepron diç nga të

ndaluarat gjatë ihramit pa dije apo me harresë nuk ka përgjegjësi.

Në momentin e anulimit të këtyre arsyeve, d.m.th. i kujtohet nëse ka harruar, apo e

mëson pasiqë nuk e ka ditur, atëherë e ka obligim që menjëherë të largohet nga ajo e

ndaluar.

Shembull: Nëse një njeriu harron dhe gjatë ihramit veshë xhelabije, ai nuk ka

përgjegjësi, mirëpo në momentin kur i kujtohet duhet ta heqë xhelabijen.

Poashtu nëse harron t’i heqë brekët, mirëpo pasi të bën nijetin dhe të fillon telbijen i

kujtohet kjo gjë, atëherë duhet t’i heqë ato në moment, që të mos ketë përgjegjësi.

Poashtu nëse ka qenë i paditur nuk ka ndonjë përgjegjësi.

Sikurse të veshë dikush ndonjë fanelë e cila nuk është e qepur por është e thurrur dhe

mendon se veshja e saj për muhrimin s’prishë gjë.

Mirëpo më vonë i qartësohet se ajo fanelë edhe nëse nuk është e qepur, ajo veshje është

e ndaluar gjatë ihramit, atëherë duhet ta heqë atë në moment.


Rregulli i përgjithshëm në këtë është se të gjitha të ndaluarat gjatë ihramit, nëse

veprohen pa dije apo me harresë, nuk ka kurrfarë përgjegjësie. Sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!”.

[el-Bekare: 286]. Zoti tha: “U bë”.

Poashtu ka thënë: “Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni gabuar, por

(është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllim isht, po All-llahu është që falë,

është mëshirues”. [el-Ahzab: 5].

Si dhe fjala e All-llahut (subhanehu ue teala) lidhur me gjuetinë, e cila është e ndaluar

poashtu gjatë ihramit: “..ai i cili e vret atë qëllimisht..”. [el-Maide: 95].

E në këtë nuk ka dallim se ajo e ndaluar a ka të bëjë me rrobat, parfumet dhe çka i ngjan

atyre, apo ka të bëjë me vrasjen e gjahut, rrojtjen e flokëve apo diç të ngjashme.

Edhepse disa dijetarë kanë bërë dallim mes kësaj dhe asaj, por mendimi i vërtetë është

se nuk ka dallim. Sepse këto të ndaluara janë prej gjërave, për të cilat njeriu arsyetohet

nëse i ka bërë pa dije, me harresë apo nën presion.

P-492: Një haxhi ka bërë disa gabime gjatë haxhit, mirëpo nuk ka patur mundësi të

paguajë kefaret (fidje) dhe është kthyer në vendin e tij. A mundet që atë kefaret ta

paguajë në vendin e tij apo patjetër është në Mekë? Nëse është patjetër që të paguhet në

Mekë, a lejohet ta autorizojë dikënd?

Përgjigje: Duhet ta dijmë patjetër se për çfarë gabimi bëhet fjalë:

Nëse e ka lëshuar ndonjë vaxhib të haxhit, atëherë duhet të therrë kurbanin (fidje) në

Mekë, sepse ai gabim ka të bëjë me haxhin, dhe është i pavlefshëm jashtë Mekës.

Nëse ka vepruar ndonjë prej ndalesave, atëherë mundet ta bëjë njërën nga këto tri gjëra:

Ose t’i ushqen gjashtë të varfur. Këtë mundet ta bëjë në Mekë apo në vendin ku e ka bërë

gabimin.

Ose të agjërojë tre ditë, këto mund t’i bëjë në Mekë apo jashtë saj.

Përveç nëse bëhet fjalë për gabimin e marrëdhënieve intime para daljes së parë nga

ihrami në haxh. Në këtë rast ky duhet të therrë kafshë të madhe në vendin ku e ka bërë

gabimin apo në Mekë, dhe ua ndanë fukarave.

Nëse është gabim i gjuetisë atëherë duhet të therrë kafshë të njëjtë (sikurse gjahu), ose

të ushqen të varfur ose të agjëron.

Nëse agjëron, mundet ta bëjë në cilindo vend, e nëse therrë kurban apo ushqen të varfur,

për këtë All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..duke e bërë atë kurban në Qabe..”.

[el-Maide: 95].


Pra, duhet t’i bëjë brenda haremit.

Poashtu i lejohet që të autorizon dikënd për këtë çështje, sepse edhe Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) e autorizoi Alijun (radijAllahu anhu) që te therrte pjesën e

mbetur të kurbanave të tij.

P-493: A lejohet ta bëjmë sa’jin para tavafit?

Përgjigje: Bërja e sa’jit të haxhit para tavafit të haxhit është e lejuar. Sepse kur Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ditën e Bajramit u ndalë dhe njerëzit e pyetnin, bile i

thanë: “E kam bërë sa’jin para tavafit”, ai tha: “S’ka gjë”.[1]

Nëse njeriu është duke bërë haxhin temettu’ dhe e bën sa’jin para tavafit, apo është duke

bërë haxhin ifrad apo kiran dhe nuk e ka bërë (ata që kanë bërë haxhin ifrad apo kiran)

sa’jin sëbashku me tavafin e arritjes nuk prishë asgjë nëse e bën sa’jin para tavafit. Sepse

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “s’ka gjë”.

P-494: A lejohet të bëhet umre disa herë gjatë një Ramazani? Dhe a ka periudhë të

caktuar kohore mes dy umreve?

Përgjigje: Bërja e umres disa herë gjatë Ramazanit është prej bidateve, sepse përsëritja

e saj brenda një muaji është në kundërshtim me praktikën e të parëve tanë.

Bile Shejhul Islam Ibën Tejmiu ka përmendur në Mexhmuul Fetava se është mekruh të

bëhet shpesh umre, e sidomos ata që e përsërisin gjatë Ramazanit.

Sikur të ishte kjo prej punëve të dashura, të parët tanë do të kujdeseshin më tepër që ta

praktikojnë atë.

Bile vetë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) njeriu më i devotshëm dhe njeriu që

më së shumti ka dashtur të bëjë vepra të mira, në vitin e çlirimit të

Mekës ka ndejtur 19 ditë në Mekë, e shkurtonte namazin dhe nuk ka bërë umre.

Poashtu edhe Ajsheja (radijAllahu anha) kur kërkoi me vendosje që të bën umre,

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhëroi vëllain e saj Abdurrahmanin që të

shkon me Ajshen në mikat dhe të bëjë umre, por nuk i tha edhe Abdurrahmanit që të

bëjë umre.

Sikur të ishte gjë e mirë, do ta kishte porositur që edhe ai të bënte umre.

Si dhe, sikur të kishte qenë e ditur kjo në mesin e sahabëve, atëherë vetë Abdurrahmani

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e Haxhit [1734] dhe Muslimi në kapitullin e haxhit/ kreu: Kush e bën

rrojtjen para therrjes së kurbanit.


do të bënte umren, sepse doli deri në mikat.

Për periudhën kohore mes dy umreve, Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thënë: “Duhet

të pretë derisa t’i nxihet koka”. Me kuptim që t’i rriten flokët shumë pas rrojtjes që e

ka bërë në umren e kaluar.

P-495: Duke bërë tavaf nëse thirrë ikameti, çka duhet të bëhet? A duhet të bëhet ai tavaf

prej fillimit? Nëse jo, atëherë prej ku e plotëson?

Përgjigje: Duke bërë tavaf nëse thirrë ikameti, ai duhet lërë tavafin dhe të falë namazin.

Pa marrë parasysh a bëhet fjalë për tavafin e umres, haxhit apo tavaf vullnetar.

Pas namazit kthehet dhe e plotëson tavafin e nuk e fillon sërish.

Plotësimin e bënë prej vendit ku e ka lërë më parë, ndërsa nuk ka nevojë që ta përsërisë

këtë gjiro edhe një herë.

Atë që e ka kryer, ajo ka bazë të vërtetë dhe llogaritet në rregull sipas sheriatit. Andaj,

nuk nuk mundet ta gjykojë dikush për të kotë përveç nëse ka argument nga sheriati.

P-496: Nëse njeriu që është duke bërë umren, nëse e bën sa’jin e pastaj tavafin, çka

duhet të bëjë?

Përgjigje: Nëse njeriu që është duke bërë umren e bën sa’jin e pastaj tavafin, ai nuk

duhet të përsërisë asgjë pos sa’jit.

Është kështu për shkak se renditja mes tavafit dhe sa’jit është vaxhib.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kështu i ka renditur dhe ka thënë: “Rregullat e

haxhit dhe umres mirrni prej meje”.[1]

Kur t’i marrim rregullat nga ai, atëherë në fillime bëjmë tavafin e pastaj sa’jin.

Por nëse thotë se është lodhur duke bërë sa’jin e parë, i themi se edhe për të ka sevape,

mirëpo lodhja nuk e përmirëson gabimin.

Disa nga tabiinët dhe disa dijetarë kanë mendimin se nëse e bën sa’jin para tavafit me

harresë apo pa dije, atëherë nuk prishë punë, sikurse gjatë haxhit.

P-497: Çdo të thotë el-idtiba’ë? Si dhe, kur është e ligjësuar?

Përgjigje: El-idtiba’ë është kur njeriu gjatë ihramit e zbulon supin e tij të djathtë, ndërsa

_________________

[1] Buhariu në kapitullin e Dijes [83] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1306]


dy s’kajet e ridasë i vëndon mbi supin e majtë.

Kjo është e ligjësuar në tavafin e arritjes, ndërsa në tavafet tjera nuk është e ligjësuar.

P-498: A lejohet të bëhet sa’j vullnetar?

Përgjigje: Nuk lejohet të bëhet sa’j vullnetar, sepse sa’ji është i ligjësuar vetëm gjatë

umres apo haxhit.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Safa” dhe “Merve” janë nga shenjat (për

adhurim ) e All-llahut, e kush e mësyen shtëpinë (Qaben) për haxh ose për umre,

nuk është mëkat për te t'i vizitojë ato dyja (të ece në ato dy vende). E kush bën

ndonjë të mirë nga vullneti, s'ka dyshim se All-llahu është shpërblyes i

gjithëdijshëm ”. [el-Bekare: 158].

P-499: A i i cili nuk e ka bërë tavafin ifadah pa dije, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Tavafi ifadah është rukën prej rukneve të haxhit, pa të cilin nuk plotësohet

haxhi.

Nëse nuk e kryen njeriu këtë tavaf, ai nuk e ka kryer as haxhin.

Patjetër duhet ta kryejë atë, duhet të kthehet qoftë edhe nga vendi i tij për ta kryer

tavafin ifadah.

Në këtë rast, pasiqë ende nuk e ka kryer tavafin, atij nuk i lejohet të bën marrëdhënie

intime me të shoqen e tij, ngase ende nuk e ka bërë daljen e dytë nga ihrami.

Sepse dihet, se dalja e dytë nga ihrami ndodhë me kryerjen e tavafit ifadah dhe sa’jit

nëse ka qenë duke e bërë haxhin temettu’, apo ka qenë duke kryer haxh ifrad apo kiran,

mirëpo nuk e ka bërë sa’jin sëbashku me tavafin e arritjes.

P-500: Kam parë disa njerëz, të cilët gjatë tavafit shtyhen me gratë e veta për ta puthur

gurin e zi. A ndaj, a është më mirë të puthet guri i zi apo largim i nga përzierja me

burrat?

Përgjigje: Nëse pyetësi pas’ka parë këtë gjë të çuditshme, unë personalisht kam parë diç

më të çuditshme.

Kam parë njerëz, të cilët para se të japin selam nga namazi i farzit, nxitojnë me shpejtësi

për ta puthur gurin e zi.

Pra, e prishë namazin e tij farz, i cili është një prej shtyllave të Islamit për të bërë këtë

gjë, e cila nuk është vaxhib.


Bile, as nuk është e ligjësuar përveç gjatë tavafit.

Kjo që ndodhë është nga padija e njerëzve, padije për të cilën njeriut i vjen keq.

Duhet të dihet se puthja e gurit të zi apo prekja e tij nuk është sunet përveçse gjatë

tavafit, sepse unë nuk di diç që aludon se ajo është sunet në vete.

Unë po them këtu se nuk e di, ndërsa e lus atë i cili ka njohuri në kundërshtim me këtë le

t’më informojë, All-llahu e shpërbleftë.

Pra, puthja e gurit të zi është prej suneteve të tavafit, bile nuk është as sune-t nëse me

veprimin e saj i shkakton dëm ndonjërit prej tavafbërësve apo dikujt tjetër.

Nëse me puthjen e gurit të zi, i shkaktohet dëm tavafbërësve apo dikujt tjetër, atëherë

transferohemi në shkallën e dytë, të cilën na e ligjësoi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) ajo është që njeriu vetëm ta prekë atë me dorë e pastaj ta puthë dorën.

Nëse edhe kjo gjë nuk mundësohet përveç me shkaktim të dëmit ndaj të tjerëve, atëherë

transferohemi në shkallën e tretë, të cilën poashtu na e ka mësuar Resulull-llahu. Ajo

është duke bërë shenjë kah guri i zi, pra, bëjmë shenjë kah ai me dorë, jo me dy duart por

vetëm me dorën e djathtë bëjmë shenjë kah ai dhe nuk e puthim dorën.

Kështu është suneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).

E nëse çështja është edhe më e keqe siç përmendi pyetësi për njerëzit të cilët shtyhen

me gratë e veta për ta puthur gurin. Ku ndoshta, ndonjë grua është shtatzënë, plakë, e re

e cila nuk mundet apo është fëmijë të cilin e ngrit lartë për ta puthur gurin. E tëra kjo

është prej gjërave të këqija.

Ngase me këtë i bëhet dëm familjes, si dhe ndodh ngushtim dhe përzierje me burrat.

Të gjitha këto janë mes haramit dhe mekruhut, andaj, njeriu duhet të mos veprojë ashtu,

sepse në këtë çështje –elhamdu lila – ka hapësirë, pra, bëj hapësirë për veten tënde dhe e

mos vështirëso që All-llahu të ta vështirësojë ty.

P-501: Një grua me burrin e saj kanë qenë duke bërë haxhin temettu’, dhe gjatë tavafit

të umres në rrethin e gjashtë, burri i saj ka thënë: “është rrethi i shtatë” dhe ka ngulur

këmbë në këtë mendim . A jo grua, a ka ndonjë përgjegjësi?

Përgjigje: Nëse ka qenë e bindur se ka qenë në rrethin e gjashtë dhe se nuk e ka kryer

tavafin, umreja e saj ende nuk është plotësuar. Sepse tavafi është njëri prej rukneve të

umres, pa të cilin nuk mund të ketë umre.

Por, nëse hyn në ihram për haxh në këtë gjendje atëherë haxhi i saj transferohet në haxh

kiran (e jo temettu’).

Është ashtu, ngase ajo e ka futur haxhin mbi umre para se ta përfundojë umren.


Mirëpo, nëse ka qenë e dyshimtë në momentin kur i shoqi i ka thënë se janë në rrethin e

shtatë, atëherë nuk ka ndonjë përgjegjësi.

Sepse kur ajo ka dyshim, ndërsa i shoqi ka bindje, atëherë e merr fjalën e të shoqit për të

arritur bindjen. uAll-llahu a’lem.

P-502: Nëse umrexhiu apo haxhiu dijnë shumë pak lutje, a i lejohet që gjatë tavafit, sa’jit

dhe rregullave tjera të lexon lutje prej librave të lutjeve?

Përgjigje: Umrexhiut apo haxhiut i mjaftojnë ato lutje të cilat i din, ngase ato të cilat i

din, njëkohësisht ua din edhe kuptimin, ashtuqë e lutë All-llahun (subhanehu ue teala)

nëpërmjet tyre.

Ndërsa, marrja e ndonjë libri apo ndonjë bredhësi[1] i cili i dikton të thojë diç për të

cilën ky nuk din gjë, kjo nuk i bën dobi.

Shumë njerëz i përcjellin këta persona brredhës në atë që thonë, mirëpo këta nuk dijnë

asgjë nga kuptimi i atyre fjalëve, poashtu shumë prej njerëzve të cilët lexojnë lutje nga

këto broshura, nuk kuptojnë gjë nga ato.

Ndërsa, ato broshura, në të cilat ka lutje të veçanta për çdo gjiro, ato llogariten bidate,

dhe nuk i lejohet muslimanit t’i përdorë ato, ngase ato janë dalalet.

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka caktuar lutje të veçantë për secilën

gjiro, ai ka thënë: “Tavafi rreth Qabesë, sa’ji mes Safasë dhe Merves dhe gjuajtja e

guralecave janë bërë për ta përkujtuar All-llahun”.[2]

Nëse bëhet fjalë për këso broshura, atëherë vaxhib e ka çdo besimtar që të tërheq

vërejtjen nga ato.

Le ta lusë All-llahun për nevojën të cilën do dhe le ta përkujton All-llahun aq sa mundet

dhe me atë që e din.

Kjo është shumë më mirë sesa t’i përdorë këto broshura, të cilëve ndoshta nuk ua din

kuptimin. Bile ndodhë që as shqiptimin të mos ua dijnë, e ku më kuptimin.

P-503: A ka lutje të posaçme gjatë ibadeteve të haxhit dhe umres, qoftë tavaf, sa’j etj?

Përgjigje: Nuk ka ndonjë lutje të posaçme për haxhin dhe umren, por njeriu e thotë atë

___________________

[1] Me fjalën bredhës ketu kem i për qëllim disa njerëz të cilët rrijnë rreth xhamisë së Qabesë, të

cilët i bashkangjiten ndonjë grupi të haxhilerëve apo umrexhive me qëllim që t’u diktojnë duatë

e tavafit dhe sa’jit. Gjithë këtë, e bëjnë me pagesë. (sh.p.)

[2] Ebu Davudi në kapitullin e Haxhit; Tirmidhiu në kapitullin e Haxhit; Imam Ahmedi në

Musnedin e tij [6/64].


lutje që don.

Mirëpo nëse i vepron ato të cilat janë të transmetuara nga Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) padyshim se është më mirë.

Sikur që është lutja mes Këndit të Jemenit dhe gurit të zi: “Rabbena atina fid dunja

haseneten ue fil ahireti haseneten ue kina adhaben nar – O Zot, na jep të mira në

dynja, na jep të mira në ahiret dhe na mbroj nga Zjarri”.

Apo lutja në ditën e Arafatit, lutja që bëhet mes Safasë dhe Merves si dhe lutje tjera.

Duanë të cilën e din se është prej sunetit, duhet ta thotë, ndërsa për duatë të cilat nuk i

din, mjafton ajo që e din. Pastaj, këto lutje nuk janë të obliguara, ato janë të pëlqyeshme.

Me këtë rast dua të them: Shumë nga broshurat e vogla, të cilat bijnë në duar të

haxhinjve dhe umrexhive, në to ka lutje të veçanta për secilën gjiro të tavafit apo sa’jit.

Them: Ato janë prej bidateve, të këqijat që janë në to janë të njohura.

Ata që i lexojnë, mendojnë se ato janë të transmetuara nga Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) dhe besojnë se me ato mund të afrohen tek All-llahu (subhanehu ue

teala).

Pastaj, ata i lexojnë ato lutje por nuk e dijnë kuptimin e tyre.

Për çdo gjiro të tavafit lexojnë lutje të veçanta, e kur të mbaron lutja para se të mbarojë

gjiroja – siç ndodhë në raste kur ka shumë njerëz – atëherë heshtin në pjesën e mbetur

të asaj gjiro, si dhe nëse kryhet ajo gjiro para lutjes, ata e ndërpresin lutjen, qoftë edhe

nëse janë në fjalën “O Zot”.

E ndrëpresin aty ku janë dhe nuk vazhdojnë kërkesën e tyre. E gjithë kjo është prej të

këqijave të cilat i sjellë bidati.

Poashtu në këto broshura ka lutje të veçanta për te Mekamu Ibrahim (vendi ku qëndroi

Ibrahimi), ndërsa nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka të transmetuar

diç të tillë.

Ai kur kalonte pranë Mekamu Ibrahim-it thonte: “Vendin ku qëndroi Ibrahim i

pranojeni për vendfalje”. [el-Bekare: 125], dhe prapa tij fali dy rekate.

Ndërsa lutja të cilën e bëjnë ata dhe me të cilën u bëjnë potere njerëzve që falen afër

Mekamu Ibrahimit, ajo lutje është prej të këqijave nga dy aspekte:

-Ajo nuk është transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) andaj është

bidat.

-Ata u bëjnë dëm njerëzve të cilët janë duke u falur afër Mekamit.


E shumta që gjindet nëpër këto broshura është nga bidatet.

Qoftë nga aspekti i mënyrës, kohës apo vendit. E lusim All-llahun për udhëzim.

P-504: Një njeri pasiqë e ka kryer umren, ka vërejtur se në ihramet e tij kishte pasur

ndytësi, ç’është dispozita për këtë rast?

Përgjigje: Nëse njeriu bën tavafin dhe sa’jin e umres, e pastaj në ihramet e tij vëren

ndytësi, tavafi i tij është në rregull po edhe sa’ji d.m.th. umreja e tij është në rregull.

Kjo është kështu sepse, nëse në rrobat e dikujt ka ndytësi të cilën se ka vërejtur, apo e ka

vërejtur mirëpo ka harruar ta pastrojë, dhe në këtë gjendje e falë namazin, namazi i tij


E njëjta dispozitë është edhe nëse bën tavaf në atë gjendje.

Argument për këtë është ajeti: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!”.

[el-Bekare: 286].

Ky është argument i përgjithshëm, i cili llogaritet një prej rregullave madhështore të

sheriatit.

Por, për këtë mesele ka argument të posaçëm, argument është rasti kur Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) një ditë u falte me shokët e tij, dhe e kishte zakon të falet

këmbëmbathur. E papritur u zbathë, poashtu edhe shokët e tij u zbathën. Kur e kreu

namazin tha: “Pse vepruat ashtu?” thanë: Të pamë ty, se i hoqe sandalet, ashtu edhe

ne i hoqëm. Ai tha: “Më erdhi Xhibrili dhe më tregoi se në to kishte pasur

fëlliqësi”.[1]

Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e përsëriti namazin, edhe pse në fillim

të namazit kishte të mbathura sandale të ndyta.

Kjo na jep të kuptojmë se ai i cili falet në rrobë në të cilat ka ndytësi, por pa dije apo me

harresë, namazi i tij është në rregull.

Këtu ka një mesele: Nëse një njeri han mish deve dhe më pas ngritet për tu falur pa

marrur abdest, duke menduar se ka ngrënë mish dele.

A duhet ta përsërisë namazin apo jo?

Themi: Ky duhet të merr abdest dhe ta përsërisë namazin.

Nëse dikush thotë: Pse thatë se ai i cili falet në rroba të papastra pa dije nuk duhet ta

përsëritë namazin, ndërsa për këtë i cili ka ngrënë mish deve pa dije duheshka ta

përsëritë?

_________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Namazit [650]


I themi: Për shkak se ka një rregull shumë me rëndësi, ai është: “Gjërat e urdhëruara,

nuk bien nga obligimi në rasTharrese apo padije, ndërsa gjërat e ndaluara bien nga

obligimi në rastt harrese apo padije”.

Argument për këtë rregull është hadithi: “Kë e zë gjumi për namaz apo e harron atë,

le ta falë atë në momentin kur i kujtohet”.[1]

Si dhe njëherë kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dha selam pas dy rekateve

në namaz me katër rekate, pjesën e mbetur të namazit e plotësoi kur iu kujtua.

Kjo është argument se gjërat e urdhëruara nuk bijnë nga obligimi në rast harrese apo

padije.

Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) urdhëroi atë që e harron namazin ta falë

atëherë kur t’i kujtohet, e nuk u lirua nga kjo edhepse harroi.

Poashtu edhe vetë e plotësoi namazin, e nuk u lirua nga plotësimi edhepse harroi.

Poashtu, argument se urdhërat nuk bien nga obligimi në rast të padijes është rasti me

njeriun i cili erdhi dhe fali namaz në të cilin nuk u qetësonte si duhet.

Pastaj erdhi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e përshëndeti, a Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: “Kthehu e falu, se ti nuk u fale”, këtë ia përsëriti

tri herë, ai shkonte u falte e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i thonte: “Kthehu e

falu, se ti nuk u fale”.[2]

P-505: Gjurmët që janë në Mekam u Ibrahim , a janë gjurmët e këmbëve të Ibrahimit

(salAllahu alejhi ue selem) apo jo?

Përgjigje: Padyshim se vendqëndrimi i Ibrahimit është i vërtetë, dhe kjo e cila është e

rrethuar me xhamështë vendqëndrimi (mekami) i Ibrahimit.

Por, zgavrat që janë në të nuk duket të janë gjurmë e këmbëve të tij.

Ngase dihet historikisht se forma e këmbëve nuk ka ndryshuar që prej kohëve të lashta.

Me siguri këto zgavra janë të rregulluara nga dikush vetëm si shenjë.

E nuk mund të themi me bindje se këto zgavra janë gjurma e këmbëve të Ibrahimit


Pasiqë i erdh rasti, dëshiroj të bëj një përkujtim për një çështje, ajo është se disa

umrexhij dhe haxhilerë ndalen pranë Mekamu Ibrahim dhe bëjnë lutje të cilat nuk kanë

bazë nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

_________________

[1] Shih njërën prej fusnotave të pyetjes 185.

[2] Buhariu në kapitullin e Ezanit; Muslimi në kapitullin e Namazit.


Bile, ndoshta atë lutje e bëjnë edhe me zë të lartë, ashtuqë i pengojnë njerëzit që janë

duke i falur aty dy rekatet e tavafit.

Nuk ka lutje të posaçme për te Mekamu Ibrahim, bile suneti është që edhe ato dy rekate

të falen si shpejt, e pas selamit menjëherë çohet dhe ua liron vendin atyre që kanë të

drejtë më shumë, atyre që dëshirojnë t’i falin dy rekatet e tavafit.

P-506: A lejohet të fërkohem i në pëlhurën e Qabesë?

Përgjigje: Fërkimi dhe kërkimi i bereqetit në pëlhurën e Qabesë janë prej bidateve.

Kjo nuk ka bazë nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Kur njëherë Muavije bin

Ebi Sufjani (radijAllahu anhu) bënte tavaf dhe gjatë tërë tavafit u fërkonte në muret e

Qabesë, për këtë gjë e qortoi Abdullah bin Abbasi (radijAllahu anhu). Muaviju u përgjigj:

“Asgjë nga Qabeja nuk është për t’u lërë”, Ibën Abbasi ia ktheu: “Shembulltyrë për

juve është Resulull-llahu, unë e kam parë Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue

selem) duke prekur vetëm dy këndet e Jemenit” d.m.th. gurin e zi dhe këndin e

Jemenit.

Kjo është argument se ne për prekjen e Qabesë dhe këndet e saja bazohemi vetëm në atë

që është treguar në sunet.

Sepse shembulltyra më e mirë është Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).

Ndërsa, kapja për pjesën e Qabesë, mes derës së saj dhe gurit të zi, kjo është transmetuar

se sahabët e kanë bërë këtë, janë kapur në atë pjesë dhe janë lutur.

uAll-llahu a’lem.

P-507: Ç’është dispozita për rrojtjen dhe shkurtim in e flokëve gjatë umres dhe cila

është më mirë?

Përgjigje: Rrojtja apo shkurtimi i flokëve sa i përket umres është vaxhib.

Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) erdhi në Mekë për ta bërë haxhin

lamtumirës, pasiqë e bëri tavafin dhe sa’jin i urdhëroi të gjithë që nuk kishin marrur

kurbanin me vete[1] që t’i shkurtojnë flokët dhe pastaj të dalin prej ihramit.

Pasiqë i urdhëroi t’i shkurtojnë flokët – esenca e urdhërit është obligimi – kjo aludon se

shkurtimi i flokëve është i patjetërsueshëm.

Në këtë aludon edhe rasti në betejën e Hudejbijes, kur u penguan që të hyjnë në Mekë

____________________

[1] D.m .th. ata që nuk kanë qenë duke e bërë haxhin kiran, të cilin e bëri Resulull-llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ,. (sh.p.)


për të bërë umre, por Resulull-llahu përsëri i urdhëroi që t’i rruajnë kokat, bile u

hidhërua për shkak se e vonuan rrojtjen.

Sa i përket asaj se a shkurtimi apo rrojtja është më mirë gjatë umres?

Më mirë është rrojtja, përveç për atë i cili do ta bëjë haxhin temettu’ dhe vonë ka arritur

në Mekë.

Për këtë më mirë është t’i shkurtojë, me qëllim që t’i mbeten flokë për ta bërë rrojtjen e

haxhit.

P-508: Një haxhi me haxh temettu’ ka bërë tavafin dhe sa’jin dhe pastaj i ka veshur

rrobat e tij të zakonshme, por duke mos e kryer shkurtim in e as rrojtjen e flokëve. Pasi e

ka kryer haxhin ka pyetur dhe e ka kuptuar se ka gabuar. Çka duhet të bëjë ky?

Përgjigje: Ky njeri llogaritet se e ka lërë një vaxhib prej vaxhibeve të umres, ajo është

rrojtja apo shkurtimi i flokëve.

Sipas mendimit të dijetarëve, ky duhet të therrë kurban (fidje) në Mekë dhe t’ua ndanë

fukarave të saj.

Haxhi i tij mbetet haxh temettu’ dhe umren e ka në rregull.

P-509: A i i cili ka hyrë në ihram për të bërë haxh temettu’, mirëpo nuk i ka rruar e as

shkurtuar flokët në umren që e ka bërë dhe kështu e ka kryer haxhin. Çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Ky haxhi nuk i pas’ka shkurtuar flokët në umren e tij, a shkurtimi i flokëve

është prej vaxhibeve të umres.

Për lënien e vaxhibit sipas mendimit të dijetarëve ky e ka obligim të therë kurban (fidje)

në Mekë dhe t’ua ndanë fukarave.

Këtij haxhiut i themi: Ti e ke obligim ta kryesh atë që thonë dijetarët, të therrësh kurban

në Mekë dhe t’ua ndash fukarave.

Me këtë plotësohet haxhi dhe umreja yte.

Nëse është jashtë Mekës, atëherë mund të porositë dikënd i cili do ta therë kurbanin për

të. All-llahu dhashtë sukses.

P-510: Njëri që ka bërë haxh temettu’ nuk ka pasur mundësi të therë kurban, ashtuqë i

ka agjëruar tre ditë në haxh, ndërsa shtatë ditët tjera nuk i ka agjëruar. Që atëherë kanë

kaluar tre vite, çka duhet të bëjë?


Përgjigje: E ka obligim të agjërojë edhe pjesën e mbetur të dhjetë ditëve d.m.th. edhe

shtatë ditë. All-llahu na ndihmoftë.

P-511: Një person rrojtjen e umres e ka bërë në vendin e tij, andaj a e ka umren në

rregull?

Përgjigje: Dijetarët thonë se rrojtja e flokëve nuk është e përcaktuar me vend, pra nëse i

rruan në Mekë apo jashtë Mekës s’ka gjë.

Mirëpo dalja nga ihrami i umres është i lidhur ngushtë me rrojtjen, si dhe pas rrojtjes

duhet të bëhet tavafi lamtumirës.

Renditja e rregullave të umres është kështu: tavafi, sa’ji, rrojtja apo shkurtimi i flokëve e

pastaj tavafi lamtumirës nëse ai person qëndron në Mekë pas kryerjes së umres.

Mirëpo, nëse udhëton menjëherë pas kryerjes së umres, atëherë nuk duhet të bëjë

tavafin lamtumirës.

Pra, e kuptojmë se ai i cili dëshiron të qëndron një kohë në Mekë pas kryerjes së umres,

ai duhet që rrojtjen apo shkurtimin ta kryejë në Mekë, sepse me vonë duhet të bëjë

tavafin lamtumirës.

Mirëpo, nëse menjëherë pas tavafit dhe sa’jit niset për në vendin e tij, atëherë nuk prishë

punë që rrojtjen apo shkurtimin ta kryejë në vendin e tij.

Por, duhet ta dijë se ai do të mbetet ende në ihram, përderisa nuk i rruan apo i shkurton

flokët.

P-512: Ai i cili dëshiron të bëjë haxhin temettu’ dhe ka filluar ta bëjë umren (e cila bëhet

para këtij haxhi), mirëpo më vonë dëshiron që mos të bëjë haxhin. Çka duhet të bëjë ky?

Përgjigje: Nuk ka obligim asgjë, sepse ai i cili ka për qëllim haxhin temettu’ dhe hyn në

ihram të umres (së këtij haxhi), dhe më vonë, para se të hyjë në ihramin e haxhit

dëshiron që të mos bëjë haxh, ai nuk ka kurrfarë përgjegjësie.

Përveç nëse ka bërë zotim (nedhër), d.m.th. është zotuar se këtë vit do ta kryejë haxhin,

atëherë e ka obligim që zotimin ta respektojë.

E nëse nuk ka bërë ndonjë zotim, atëherë nuk prishë gjë nëse pas umres nuk vazhdon të

bëjë haxhin. All-llahu dhashtë sukses.

P-513: A i i cili ka filluar të bëjë haxhin temettu’, dhe e ka kryer umren, mirëpo nga

padija nuk ka dalur nga ihram i deri në ditën që e ka therrur kurbanin. ka duhet të bëjë

ky? Haxhin a e ka në rregull?


Përgjigje: Duhet ta dijë secili se ai i cili fillon haxhin temettu’, dhe e kryen tavafin, sa’jin

dhe rrojtjen apo shkurtimin e flokëve e ka vaxhib që të del nga ihrami.

Mirëpo nëse ende vazhdon të rrijë në ihram, atëherë meselja është kështu:

Nëse e ka bërë nijetin e haxhit para se të fillojë tavafin –d.m.th. tavafin e umres – atëherë

nuk prishë gjë.

Në këtë rasThaxhi i tij është haxh kiran, dhe kurbanin që e therrë llogaritet për haxh

kiran.

Mirëpo, nëse nuk e ka bërë nijetin e haxhit, por ka vazhduar me nijetin e umres dhe

kështu e ka bërë tavafin dhe sa’jin, për këtë shumë dijetarë thonë haxhi i tij nuk është në

rregull.

Ngase nuk mundet të futet haxhi në umre pasiqë të fillohet tavafi (i umres).

Mirëpo disa dijetarë thonë se s’ka gjë, nëse është i paditur. Edhe unë mendoj se nuk ka

ndonjë përgjegjësi si dhe haxhi i tij është në rregull inshaAll-llah. All-llahu dhashtë

sukses.

P-514: Një grup njerëzish e kishin hum bur rrugën për në M uzdelife, kur erdhën afër

saj, u ndalën dhe e falën aksham in dhe jacinë në ora një të natës. Pastaj, hynë në

Muzdelife në kohën e ezanit të sabahut dhe aty e fallen sabahun. Këta, a kanë ndonjë

përgjegjësi? Na tregoni, All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Ata nuk kanë kurrfarë përgjegjësie, për shkak se e kanë arritur namazin e

sabahut në Muzdelife, pasiqë kanë hyrë në atë kohë dhe aty e kanë falur sabahun ende

pa zbardhur.

Është vërtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush e falë këtë

namaz sëbashku me neve, qëndron me ne derisa të shpërndahemi nga këtu si dhe

të ketë qëndruar paraprakisht në A rafat, natën apo ditën, haxhi i tij është i

plotësuar...”.[1]

Gabimi i këtyre është se ata e kanë vonuar namazin deri pas gjysmës së natës.

Koha e namazit të jacisë është deri në mesnatë, siç e tregon këtë hadithi i transmetuar

nga Abdullah bin Amër bin Asi (radijAllahu anhu) në Sahihul Muslim.

P-515: Një grua është larguar nga Muzdelifeja në fund të natës dhe e ka autorizuar birin

e saj që ai t’i gjuan guralecat e saj, duke pasur mundësi që edhe kjo t’i gjuajë vetë. Si

është dispozita për këtë?

___________________

[1] Buhariu në kapitullin e Ezanit [757] Muslimi në kapitullin e Namazit [397].


Përgjigje: Gjuajtja e guralecave është prej rregullave të haxhit.

Për këtë ka urdhëruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e ka praktikuar, ai

ka thënë: “Tavafi rreth Qabesë, sa’ji mes Safasë dhe Merves dhe gjuajtja e

guralecave janë bërë për ta përkujtuar All-llahun”.[1]

Pra, është adhurim me të cilin afrohet njeriu te Zoti i tij, është adhurim ngase njeriu i

gjuan këto guraleca, në këtë vend si respekt dhe përkujtim për All-llahun.

Ky gjest është i bazuar plotësisht në respektin ndaj All-llahut, andaj njeriu gjatë gjuajtjes

së grualecave duhet të jetë i përulur dhe me devotshmëri ndaj All-llahut (subhanehu ue

teala) sidoqë të jetë çështja.

Nëse mbetet të vendosë se këta guraleca a do t’i gjuajë në kohën e parë apo më vonë, por

më vonë i mundësohet t’i gjuan me përulësi, devotshmëri dhe koncentrim, atëherë më

mirë është që gjuajtjen ta vonojë.

Për shkak se ky dallimështë i lidhur ngusht me shpirtin e adhurimit, a çdogjë që lidhet

me shpirtin e adhurimit atëherë ajo ka përparësi ndaj kohës apo vendit të adhurimit.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka namaz në

momentin kur servohet ushqimi dhe as në momentin kur është në mundim të dy

të fëlliqurave”.[2]

Pra, njeriu mund ta vonon namazin nga koha e parë e saj, në rast të kryerjes së nevojës

fiziologjike, apo në rast të lakmisë së fortë ndaj diçkaje që është prezente, siç është

ushqimi.

Pra, nëse mbetet të vendosë se a do t’i gjuajë guralecat në kohën e parë, në të cilën ka

vështirësi, dyndje, mundim për ta shpëtuar jetën apo do ta lë për më vonë, qoftë edhe

gjatë natës, kohë në të cilën do të mund t’i gjuajë me përulësi dhe koncentrim. Atëherë

themi se vonimi është më mirë.

Mu për këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bëri lehtësim për njerëzit e dobët

që të dalin nga Muzdelifeja në fund të natës, me qëllim që mos t’i godet ndonjë e keqe

kur të grumbullohen të gjithë njerëzit pas sabahut.

Pasiqë kjo është e qartë, atëherë themi se nuk lejohet që njeriu të autorizon dikënd që t’i

gjuajë guralecat në vend të tij, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe

plotësojeni haxhin dhe umren për All-llahun”, në këtë nuk ka dallim mes grave dhe

burrave.

Nëse është e qartë se gjuajta e guralecave është prej ibadeteve dhe se njeriut i cili ka fuqi

___________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Haxhit; Tirmidhiu në kapitullin e Haxhit; Imam Ahmedi në

Musnedin e tij [6/64].

[2] Shih fusnotën e hadithit të pyetjes 264.


nuk i lejohet të autorizon dikënd tjetër, atëherë kuptohet se secili njeri guralecat duhet

t’i gjuajë vetë.

Përveç nëse është burrë apo grua e sëmurë, apo është shtatzënë e cila ka dronë për

foshnjën e saj.

Ndërsa për meselen në të cilën ka rënë kjo grua, e cila nuk i ka gjuajtur gurët edhe pse ka

pasur mundësi trupore, unë mendoj se më e sigurtë është që ajo të therrë një kurban në

Mekë dhe t’ua ndanë fukarave, për shkak se e ka lërë një vaxhib.

P-516: Një haxhi te Xhemreja e madhe, i ka gjuajtur guralecat prej anës lindore, ashtuqë

guralecat nuk kanë rënë në gropë. A i tani është në ditën e trembëdhjetë, a duhet ta

përsërisë gjuajtjen tërësisht?

Përgjigje: Nuk duhet ta përsërisë gjuajtjen tërësisht, por duhet ta përësërisë vetëm

gjuajtjen në të cilën ka gabuar.

Pra, e përsëritë vetëm gjuajtjen që e ka bërë te Xhemreja e madhe, ashtuqë i gjuan si

duhet.

Gjuajtjen që e ka bërë prej anës lindore dhe guralecat nuk kanë rënë në gropë, i cili është

vendi i gjuajtjes, atë gjuajtje nuk e ka në rregull.

Mirëpo, nëse i gjuan prej urës dhe prej anës lindore, atëherë është në rregull, sepse

guralecat bijnë në gropë.

P-517: Nëse nga guralecat e caktuar, një apo dy gurë nuk bijnë në vendin e duhur, dhe

ka kaluar një apo dy ditë, a duhet ta përsëritë gjuajtjen në këtë xhemre? Nëse duhet, a

duhet t’i përsërisë edhe gjuajtjet që kanë vijuar në xhemeratet tjera?

Përgjigje: Nëse i kanë mbetur pa gjuajtur një apo dy gurë në ndonjërën prej

xhemerateve, fukahatë thonë: Nëse bëhet fjalë për xhemren e fundit (të madhen),

atëherë e plotëson vetëm atë që i ka mbetur, e nuk duhet t’i përsëritë ato që kanë kaluar.

E nëse bëhet fjalë për xhemren e parë apo të dytë, atëherë ai e plotëson pjesën e mbetur

të gjuatjes dhe i përsëritë gjuajtjet në xhemeratet që vijojnë.

E vërteta sipas meje është: Në çfarëdo rasti, ai duhet ta plotësojë vetëm pjesën e mbetur

të gjuajtjes. Nga shkaku se obligimi i renditjes bie në rast padije apo harrese.

Andaj ky njeri i cili e ka gjuajtur xhemren e dytë, nuk beson se ka gabuar diç në xhemren

e parë, pra ky është në mes padijes dhe harresës.

Këtij i themi: Ajo pjesë që të ka mbetur pa e plotësuar nga gjuajtja te xhemreja e parë,

plotësoje, dhe nuk e ke obligim që gjuajtjet pas saj t’i përsëritish.


Para se të përfundoj përgjigjen, dëshiroj të tërheqi vërejtjen se vendi i caktuar i gjuajtjes

është gropa që gjindet aty, e jo shtylla që është vënë aty si shenjë për gropën.

Pra, nëse guralecat i gjuan në gropë, pa e goditur shtyllën, atëherë kjo gjuajtje është në

rregull. uAll-llahu a’lem.

P-518: Kem i dëgjuar se nuk lejohet të gjuhet me guraleca, me të cilat është gjuajtur

njëherë. A është e vërtetë kjo dhe a ka argument? All-llahu ju shpërbleftë.

Përgjigje: Kjo nuk është e vërtetë, edhepse ata të cilët kanë ndaluar gjuajtjen me

guraleca, me të cilët është gjuajtur njëherë, kanë thënë tri shkaqe:

1. Kanë thënë se ai guralec me të cilin është gjuajtur është sikurse uji i përdorur për

larjen nga xhunubllëku. A uji i përdorur për xhunubllëk mbetet i pastër, por jo edhe

pastrues.

2. Ai guralec është sikurse robi kur të lirohet, andaj nuk mund të lirohet përsëri.

3. Nëse themi se lejohet, atëherë duhet të themi se të gjithë haxhilerët mund ta kryejnë

gjuajtjen vetëm me një guralec. Kështu: E gjuan ti këtë guralec, pastaj e merr përsëri dhe

prap e gjuan, pastaj e merr përsëri dhe prap e gjuan, derisa t’i plotësoshë shtatë. Pas teje

vjen dikush tjetër dhe e merr të njëjtin guralec dhe me të i gjuan shtatë.

Këto janë tri shkaqet, në të cilat nëse meditojmë me të vërtetë i shohim se janë shumë të

dobëta.

Për shkakun e parë: Ne themi se ajo dispozitë esencialisht nuk është në rregull, kemi për

qëllim dispozitën ku thanë se uji i përdorur për larjen nga xhunubllëku mbetet i pastër

por jo edhe patrues.

Për këtë nuk ka argument. Nuk mundet ta ndryshojmë cilësinë esenciale të tij, e cila

është pastërtia dhe pastrimi, përveç nëse kemi argument.

Pra, uji i përdorur për larjen nga xhunubllëku mbetet i pastër dhe pastrues.

Pasiqë kjo dispozitë esencialisht nuk është në rregull, atëherë edhe dispozita tjetër e

krahasuar me këtë nuk është në rregull.

Për shkakun e dytë: I cili i krahason guralecat e gjuajtur me robin e liruar, themi se kjo

është krahasim me diçka që nuk është e njëjtë (kijasun meal farik).

Robi i cili lirohet, ai më është i lirë dhe nuk robërohet.

Gjë që nuk është me guralecin, i cili pasi të gjuhet ende mbetet gurë, dhe nuk anulohet

nga ai kuptimi për të cilin ka qenë në rregull të gjuhet me të.


Mu për këtë, nëse robi i liruar, robërohet përsëri me ndonjë metodë të lejuar me sheriat,

atëherë mund ta lirojmë përsëri.

Për shkakun e tretë: I cili thotë se atëherë të gjithë haxhinjtë mundeshkan ta kryejnë

gjuajtjen me një guralec, ne themi: Nëse ka mundësi të bëhet ajo, le të bëhet.

Por, nuk ka mundësi, dhe nuk do ta kishte bërë askush duke pasur guraleca me bollëk.

Duke u bazuar në këtë themi nëse ndonjë apo më tepër guraleca të bijnë nga dora duke

qenë rreth xhemres, atëherë në vend të saj mund të marrish guraleca tjerë që gjinden

para teje.

Ke të drejtë të gjuash me to, pa marrë parasysh, a të shkon mendja se ka gjuajtur dikush

me to apo jo.

P-519: A i lejohet haxhiut që sa’jin e haxhit ta bëjë para tavafit ifadah?

Përgjigje: Nëse ky haxhi është duke e bërë haxhin ifrad apo kiran, atëherë i lejohet që

sa’jin e haxhit ta bëjë para tavafit ifadah.

Pra, e bën atë pas tavafit të arritjes, sikurqë e bëri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue

selem) dhe shokët e tij të cilët kishin kurbanin me vete.

Mirëpo, nëse është duke e bërë haxhin temettu’, ai i ka dy sa’je.

Sa’ji i parë është ai të cilin e bën për umren. D.m.th. kur të arrin në Mekë e bën tavafin,

sa’jin dhe i shkurton flokët.

Ndërsa sa’ji i dytë është gjatë haxhit, i cili më së miri është të bëhet pas tavafit ifadah.

Për shkak se sa’ji çdoherë e pason tavafin, mirëpo nëse e bën atë para tavafit, përsëri

nuk prishë gjë sipas mendimit të vërtetë. Sepse e pyetën Resulull-llahun (salAllahu alejhi

ue selem): “E bëra sa’jin para tavafit”, ai tha: “S’ka gjë”.[1]

Rregullat që duhet t’i veprojë haxhiu me renditje në ditën e Bajramit janë këto: Gjuajtja

te Xhemreja e madhe, pastaj therrja e kurbanit, pastaj rrojtja apo shkurtimi i flokëve,

pastaj tavafi e pastaj sa’ji.

Përveç nëse ka qenë duke e bërë haxhin ifrad apo kiran dhe e ka kryer sa’jin së bashku

me tavafin e arritjes, në këtë rast nuk duhet përsëri të bëjë sa’j.

Më së miri është që këto rregulla të renditen në mënyrën si i përmenda.

Mirëpo nëse veprohet ndonjëra para tjetrës, e sidomos në rast nevoje nuk prishë asgjë.

____________________



Kjo është nga mëshira dhe lehtësimi i All-llahut. Hamdi i takon vetëm All-llahut, Zotit të

botërave.

P-520: Kur është koha e gjuajtjes te xhemreja e madhe? Dhe kur është koha për

kompenzim të saj?

Përgjigje: Në ditën e Bajramit, koha e gjuajtjes te xhemreja e madhe mbaron me daljen e

agimit të ditës së njëmbëdhjetë, ndërsa fillon me fundin e natës së Bajramit për të

dobëtit dhe ata që nuk mund t’i përballojnë turmave të mëdhaja të njerëzve.

Ndërsa koha e gjuajtjes në xhemreja e madhe në ditët e teshrikut (ditët 11, 12 dhe 13]

është e njëjtë me kohën e gjuajtjes në dy xhemret tjera.

Koha e tyre fillon prej zevalit (mesditës) dhe mbaron me agimin e ditës që vijon.

Por në ditën e fundit të ditëve të teshrikut, në këtë natë nuk lejohet të gjuhet, sepse kjo

është nata e ditës së katërmbëdhjetë dhe ditët e teshrikut mbarojnë me perëndimin e

diellit të ditës së trembëdhjetë.

Prapseprap, gjuajtja edhe në ditët tjera gjatë ditës është më mirë.

Por në këtë kohë ka shumë haxhilerë, ku mund të goditesh me diç të keqe dhe të cilët

haxhilerë nuk intersohen fortë për njëri-tjetrin.

Nëse ka dronë se mund të vdesë, të goditet me diç te keqe apo të lodhet shumë atëherë

mund t’i gjuajë natën dhe s’prishë gjë.

Poashtu edhe nëse i gjuan natën pa pasur ndonjë frikë, nuk prishë punë.

Por, më e mira është që në këtë çështje të mundohet ta vepron më të sigurtën dhe mos t’i

gjuan natën përveç në rast nevoje.

Ndërsa, sa i përket kompenzimit, ajo është pasiqë të del agimi i ditës që vijon.

P-521: Lejimi i bërjes së sa’jit para tavafit a është i veçantë me ditën e Bajramit?

Përgjigje: E vërteta është se nuk ka ndonjë dallim mes ditës së bajramit dhe ditëve tjera

lidhur me lejimin e bërjes së sa’jit para tavafit.

Lejohet edhe pas Bajramit, duke u bazuar në përgjithshmërinë e hadithit, në të cilin një

njeri i tha Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): “E bëra sa’jin para tavafit”, ai tha:

“S’ka gjë”.[1]

Pasiqë hadithi është i përgjithshëm, atëherë nuk mund të bëjmë dallim për këtë mesele,

__________________



qoftë në ditën e Bajramit apo në ditët pas tij.

P-522: Nëse e bën tavafin ai haxhi i cili duhet të bëjë sa’jin, dhe pas tavafit del e nuk e

kryen sa’jin. E më vonë i tregohet se duhet të bëjë edhe sa’j. N ë këtë rast, a duhet ta

kryejë vetëm sa’jin apo sëbashku me të edhe tavafin ta përsërisë?

Përgjigje: Nëse njeriu e bën tavafin duke menduar se pas tij nuk duhet të bëhet edhe

sa’j, e pastaj lajmërohet se duhet të bëjë edhe sa’j, ky duhet ta kryejë vetëm sa’jin e nuk

ka nevojë ta përsërisë tavafin.

Për shkak se nuk është kusht që tavafi dhe sa’ji të bëhen njëra pas tjetrës menjëherë.

Bile, po ta zëmë se njeriu e vonon sa’jin me qëllim, prap nuk prishë gjë.

Por, më mirë është që sa’ji të bëhet menjëherë pas tavafit.

P-523: Çka mendoni për atë i cili e shkurton vetëm një pjesë flokëve në umre?

Përgjigje: Mendoj se ky njeri ende nuk e ka kryer shkurtimin e flokëve.

Ky e ka obligim t’i heqë rrobat që i ka dhe sërish t’i veshë rrobat e ihramit, pastaj t’i

shkurtojë flokët ashtu si duhet e pastaj të del nga ihrami.

Me këtë rast dëshiroj të jap një këshillë, se secili besimtar i cili dëshiron të bëjë një

ibadet, e ka obligim që t’i mësojë të gjitha rregullat që All-llahu ia ka zbritur Resulull-


Ashtuqë ibadetin ta kryejë me fakte e jo me injorancë.

All-llahu (subhanehu ue teala) i ka thënë të dërguarit: “Thuaj: “K jo është rruga ime, e

vënë në fakte të qarta, e që unë thërras te All-llahu, unë dhe ai që vjen pas meje”.

[Jusuf: 108].

Ta zëmë nëse një njeri dëshiron të udhëton prej Mekës në Medinë dhe nuk gjinden udhë

të asfaltuara.

Ky njeri, me siguri nuk do të niset përderisa të pyet mirë për këtë udhëtim.

Nëse kjo ndodhë për udhët konkrete, pse atëherë të mos pyesimedhe më tepër për

udhët shpirtërore të cilat na afrojnë tek All-llahu (subhanehu ue teala)?!

Me shkurtimin e flokëve është për qëllim shkurtimi i tërë flokëve. Më së miri është që

për shkurtimin e flokëve të përdoret maqina, sepse ajo e përfshin tërë kokën. Por,

lejohet që shkurtimin ta bëjë edhe me gërshërë, me kusht që t’i shkurtojë gjitha flokët.


Sikurqë gjatë abdestit e fërkon tërë kokën, këtu duhet t’i shkurtojë flokët nga e tërë

koka. uAll-llahu a’lem.

P-524: Kur është koha e gjuajtjes së gurëve?

Përgjigje: Koha e gjuajtjes së guralecave të xhemreja e madhe, për njerëzit e shëndoshë

dhe me fuqi fillon ditën e bajramit pas lindjes së diellit.

Ndërsa për të tjerët, siç janë të dobëtit dhe ata të cilët nuk mund t’i përballojnë

grumbullit të njerëzve sikurse fëmijtë dhe gratë, koha e gjuajtjes nis prej fundit të natës.

Esmaja e bija e Ebu bekrit, radijall-llahu anhuma, shikonte me kujdes humbjen e hënës

në natën e Bajramit, e kur humbte hëna, ajo u largonte nga Muzdelifeja për në Mina dhe

te xhemreja i gjuante guralecat.

Ndërsa, koha e fundit e gjuajtjes te kjo xhemre është kur të perëndon dielli i ditës së

Bajramit. Mirëpo nëse ka shumë njerëz, apo e ka tendën larg xhemerateve dhe dëshiron

që gjuajtjen ta vonojë për natën, nuk prishë gjë kjo.

Mirëpo, të mos e vonojë deri në agimin e ditës së njëmbëdhjetë.

Sa i përket gjuajtjes së guralecave në ditët e teshrikut, të cilat janë dita e njëmbëdhjetë,

dymbëdhjetë dhe trembëdhjetë, koha e gjuajtjes fillon prej mesditës (zenitit) d.m.th. në

kohën e drekës dhe vazhdon deri në natë.

Mirëpo, nëse ka vështirësi për shkak të grumbullit të madh apo diç tjetër, atëherë nuk

prishë punë që gjuajtjen ta bëjë natën e deri në agim.

Në këto ditë [11,12, 13] nuk lejohet që gjuajtja të bëhet para mesditës, sepse Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) gjuajtjen e ka bërë pas drake në këto ditë, dhe njerëzve

u ka thënë: “Rregullat e haxhit mirrni nga unë”.[1]

Pasiqë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka vonuar gjuajtjen deri në këtë kohë,

edhepse ka qenë vapë e madhe e nuk e ka bërë në mëngjes kur është flladë dhe më lehtë,

kjo është argument se gjuajtja nuk lejohet para kësaj kohe.

Në këtë aludon edhe ajo se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) gjuajtjen e bënte

prej momentit që kalonte dielli zenitin dhe para se ta falë drekën.

Kjo është argument se nuk lejohet gjuajtja e guralecave para zenitit, përndryshe gjuajtja

para zenitit do të ishte më mirë, me qëllim që të arrijë faljen e drekës në kohën e parë të

saj. Sepse namazi në kohën e parë është më me vlerë.

Sidoqoftë, argumentet aludojnë se gjuajtja në ditët e teshrikut nuk lejohet të bëhet para mesditës. _____________________ [1] Shih fusnotën e hadithit të pyetjes 496.


P-525: Një haxhi është sëm urë ditën e A rafatit, ashtuqë s’ka mundur të kryejë bujtjen

në Mina, gjuajtjen e guralecave e as ta bëjë tavafin ifadah. ka duhet të bëjë tani?

Përgjigje: Nëse ky haxhi është sëmurë me ndonjë sëmundje e cila ia pamundëson

kryerjen e rregullave të haxhit, mirëpo në fillim të hyrjes në ihrame ka bërë kushtëzimin,

i cili citon: “In habeseni habisun, femehil-li hajthu habesetni-Nëse më pengon

ndonjë pengesë, aty edhe dal nga ihrami”, atëherë del prej ihramit dhe nuk ka ndonjë

përgjegjësi.

Por, nëse ky haxh për të ka qenë haxh farz, atëherë duhet ta kryejë në vitet e ardhme.

Por, nëse nuk e ka bërë kushtëzimin, atëherë – sipas mendimit të vërtetë – nëse nuk

mundet ta përfundojë haxhin, i lejohet të del nga ihrami, mirëpo e ka obligim të therrë

kurban. Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “E kryeni haxhin dhe umren

për hir të All-llahut, po në qoftë se pengoheni, atëherë (therrni për kurban) çka

t'ju vijë më lehtë prej kurbanëve..”. [el-Bekare: 196].

E vërteta është se fjala ”po në qoftë se pengoheni” përfshin pengimin që mund ta bën

armiku apo dikush tjetër.

Pra, mund të del nga ihrami dhe duhet të therrë kurban, tjetër obligim përveç kësaj nuk

ka.

Përveç nëse nuk e ka kryer haxhin e obliguar, atëherë në vitin e ardhshëm duhet të bëjë

haxhin.

Por, nëse ky i sëmurë vazhdon haxhin, qëndron në Muzdelife por nuk buan në Mina e as

që i gjuan gurët, në këtë rast haxhi i tij është në rregull dhe i vlefshëm.

Por, duhet të therrë kurban për çdo vaxhib që nuk e vepron.

Në këtë rast duhet t’i therrë dy kurbane, një për mosbuajtjen në Mina dhe një për

mosgjuajtjen e gurëve.

Ndërsa, për tavafin ifadah duhet të pretë dhe ta kryejë tavafin nëse e shëron All-llahu.

Sepse tavafi ifadah sipas mendimit të vërtetë mund të bëhet deri në fund të muajit

DhulHixhe, e nëse ka ndonjë arsye, atëherë derisa të hiqet arsyeja.

P-526: Kush buan jashtë Muzdelifesë, duke mos i ditur kufijtë e saj, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Sipas mendimit të ulemave ai duhet të therrë një dele dhe t’ua ndanë

fukarave të Mekës, sepse nuk e ka vepruar një prej vaxhibeve të haxhit.

Me këtë dua t’i përkujtoj vëllezërit e mi haxhilerë që të kenë më tepër kujdes në njohjen

e kufijve të vendeve të duhura, siç janë Arafati dhe Muzdelifeja.


Shumë njerëz në Arafat ndalen jashtë kufijve të Arafatit dhe aty qëndrojnë derisa të

perëndojë dielli.

Pas perëndimit të diellit shkojnë pa hyrë aspak në Arafat.

Nëse shkojnë pa mos hyrë aspak në Arafat, këta njëherit shkojnë edhe pa haxh.

Për këtë pra, njeriu duhet të kujdeset shumë që t’i njohë kufijtë e Arafatit, për këtë i

ndihmojnë shumë shtyllat e miljeve, falënderimi i takon All-llahut (subhanehu ue teala).

P-527: A i i cili ka filluar të bëjë haxh ifrad dhe pas tavafit të arritjes bën sa’j, a duhet që

pas tavafit ifadah përsëri të bëjë sa’j?

Përgjigje: Pas tavafit ifadah nuk duhet të bëj sa’j. Sepse ai i cili bën haxhin ifrad dhe pas

tavafit të arritjes bën sa’j, ky sa’j llogaritet sa’j i haxhit.

Andaj, nuk duhet ta përsërisë pas tavafit ifadah.

P-528: Për haxhin kiran a mjafton vetëm një tavaf dhe vetëm një sa’j?

Përgjigje: Në haxhin kiran, tavafi i haxhit dhe sa’ji i haxhit mjaftojnë edhe për umren

edhe për haxhin.

Tavafi i arritjes është sunet, ashtuqë sa’jin nëse do e bën pas tavafit të arritjes, sikurqë e

bëri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) por, nëse do mund ta vonon deri në ditën

e Bajramit dhe ta bën pas tavafit ifadah.

Të bëhet pas tavafit të arritjes është më mirë, për shkak se kështu veproi i Dërguari


Në këtë rast, ai në ditën e Bajramit duhet të bëjë vetëm tavafin ifadah dhe jo sa’jin, për

shkak se sa’jin e ka bërë më herët.

Argument se tavafi dhe umreja vlejnë për haxh dhe për umre është fjala që Resulull-

llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia Ajshes (radijAllahu anha) e cila ishte duke bërë

haxhin kiran: “Tavafin që do ta bësh rreth Qabesë dhe sa’jin mes Safasë dhe

Mervesë të mjaftojnë për haxhin dhe umren tënde”.[1]

Me këtë Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e bëri të qartë se tavafi dhe sa’ji i

haxhiut që bën haxh kiran mjafton për haxhin dhe për umren e tij.

P-529: Cila është dispozita për atë i cili buan në Mina deri në ora 12 të natë e pastaj hyn

në në Mekë dhe nuk kthehet deri në agim ?

____________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e Haxhit [1897]


Përgjigje: Nëse ora 12 e natës ështe mesi i natës në Mina, atëherë nuk prishë punë nëse

del pas asaj kohe, edhepse më mirë është që në Mina të rrijë natën dhe ditën.

Por, nëse ora 12 nuk është mesi i natës, atëherë nuk guxon të delë. Sepse buajtja në Mina

duhet të përfshijë pjesën më të madhe të natës, siç kanë thënë fukahatë tanë,

rahimehumull-llah.

P-530: Nëse haxhiu dëshiron të bëjë ngutjen (teaxh-xhul) d.m .th. të del nga Minaja në

ditën e dym bëdhjetë (e jo në ditën e trembëdhjetë), ashtuqë del prej Minasë para

perëndim it të diellit. Mirëpo, ka ca punë në Mina, a mund të kthehet përsëri pas

perëndim it të diellit dhe a llogaritet se e ka bërë ngutjen në rregull?

Përgjigje: Po, ngutja e tij llogaritet në rregull, sepse ai e ka kryer haxhin.

Ndërsa kthyerja e tij përsëri në Mina për ndonjë punë nuk e pengon ngutjen.

Sepse kthyerjen në Mina e ka bërë me nijet për ta kryer atë punë e jo për të vazhduar

haxhin.

P-531: Një haxhi prej vendeve të huaja term inin e udhëtimit e ka pasur në ora katër

pasdite në ditën e trem bëdhjetë nga muaji D hulH ixhe. A i në ditën e dymbëdhjetë pas

gjuajtjes së guralecave nuk ka dalur nga Minaja, ashtuqë është dashtur të buajë edhe në

natën e trem bëdhjetë. Ky person a e ka të lejuar që guralecat t’i gjuajë në mengjes, sepse

po ta vonon gjuajtjen deri pas zenitit atëherë i ikë udhëtim i dhe shkaktohen vështirësi

të mëdhaja? Nëse përgjigja e juaj është jo, por ne kem i dëgjuar se ka mendim i cili e

lejon këtë? Na tregoni All-llahu ju shpërbleftë me të mira.

Përgjigje: Nuk lejohet gjuajtja e guralecave para zenitit.

Por, mundemi që në këtë rast urgjent ta lëmë gjuajtjen në tërësi, dhe atëherë e ka

obligim ta therrë një kurban (fidje) në Mina apo në Mekë, si dhe mund ta autorizojë

dikënd që ta bëjë këtë, e pastaj mishin t’ua ndanë fukarave.

Pas kësaj, e bën tavafin lamtumirës dhe mund të ecë.

Për fjalën: “Nëse përgjigja e juaj është jo, por ne kemi dëgjuar se ka mendim i cili e

lejon këtë?” ne e themi këtë përgjigje: Po, ka mendim që lejon gjuajtjen e gurëve para

zenitit, por ai mendim nuk është me vend.

E vërteta është se gjuajtja e gurëve në ditët pas Bajramit nuk lejohet të bëhet para

zenitit. Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Rregullat e haxhit

dhe umres mirrni prej meje”.[1]

__________________

[1] Buhariu në kapitullin e Dijes [83] Muslimi në kapitullin e Haxhit [1306]


Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) në këto ditë gjuatjen e ka bërë pas mesdite.

Nëse dikush thotë: Gjuajtja e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pas mesdite

është thjeshtë vepër, e vepra e thjeshtë nuk aludon në obligim.

Themi: është e vërtetë se kjo është thjeshtë vepër dhe se vepra e thjeshtë nuk aludon në

obligim.

ështja se ajo është thjeshtë vepër është fakti se ai i ka gjuajtur pas mesdite por nuk ka

urdhëruar që gjuajtja të bëhet në këtë kohë si dhe nuk ka ndaluar që të bëhet para kësaj

kohë.

Ndërsa çështja se vepra e thjeshtë nuk aludon në obligim, është fakti se obligim nuk

quhet përveç nëse ka urdhër për vepër apo ndalim nga ndonjë vepër.

Por, për këtë vepër themi se ka diç nga anash që aludon se kjo është obligim.

Prej gjërave që aludojnë se kjo është vaxhib është fakti se Resulull-llahu (salAllahu alejhi

ue selem) e vonoi gjuajtjen deri pas zenitit.

Sikur të ishte e lejuar para zenitit ai do ta bënte para zenitit, për shkak se kjo është më e

lehtë për njerëzit.

A dihet mirë se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur donte të zgjedhte mes dy

gjërave, e zgjedhte më të lehtën, përderisa nuk ishte mëkat.

Fakti se në këtë rast nuk e zgjodhi më të lehtën (gjuajtjen para zenitit) është argument se

ajo (më e lehta) është mëkat.

Në atë se gjuajtja pas zenitit është vaxhib aludon edhe fakti se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) gjuajtjen e bëri menjëherë pasiqë dielli kaloi zenitin dhe para se ta falë

drekën.

Duket sikurse ai me padurim ka pritur që dielli të kalojë zenitin që sa më shpejtë t’i

gjuajë guralecat.

Për këtë shkak dhe e vonoi drekën, edhepse falja e namazit në kohën e pare është më

sevap.

Gjithë këtë e ka bërë me qëllim që gjuajtjen ta bëjë pas mesditës.

P-532: A i i cili nuk i gjuan gurët në ditën e dym bëdhjetë duke menduar se në këtë

mënyrë bëhet ngutja (teaxhxhul). Pas kësaj del nga Minaja dhe nuk e bën as tavafin lam

tumirës. Si është puna me haxhin e tij?


Përgjigje: Haxhi i tij është në rregull, ngase atij nuk i ka ikur asnjë prej rukneve

(shtyllave) të haxhit, por atij i kanë ikur tre vaxhibe nëse nuk e ka kryer as bujtjen në

Mina në natën e dymbëdhjetë.

Vaxhibi i parë: Bujtja në Mina në natën e dymbëdhjetë.

Vaxhibi i dytë: Gjuajtja e gurëve në ditën e dymbëdhjetë.

Vaxhibi i tretë: Tavafi lamtumirës.

Për të gjitha këto vaxhibe ai duhet të therrë nga një kurban në Mekë dhe t’ua ndanë

fukarave.

Ngase, nëse lihet ndonjë vaxhib, dijetarët thonë se duhet të therrë kurban në Mekë dhe

t’ua ndanë fukarave.

Me këtë rast dua t’i këshilloj vëllezërit tanë haxhilerë që mos të bijnë në këtë gabim.

Sepse ka shumë haxhilerë të cilët ngutjen e kuptojnë në mënyrën si e ka kuptuar ky.

Mendojnë se kuptimi i ajetit: “Kush ngutet (të largohet prej Mines) për dy ditë”. [el-

Bekare: 203], është që ai të del nga Minaja në ditën e njëmbëdhjetë.

Dy ditët e përmendura në ajet mendojnë se janë dita e Bajramit dhe dita e njëmbëdhjetë.

Ndërsa, në fakt nuk është kështu, ky është kuptim i gabuar, sepse All-llahu (subhanehu

ue teala) ka thënë: “All-llahun përmendeni në ditët e caktuara. Kush ngutet (të

largohet prej Mines) për dy ditë, nuk bën mëkat..”. [el-Bekare: 203], me ditët e

caktuara që përmenden në ajet janë për qëllim ditët e teshrikut, a dita e parë e teshrikut

është dita e njëmbëdhjetë.

Pra, ajeti: “Kush ngutet (të largohet prej Mines) për dy ditë” ka për qëllim nga ditët e

teshrikut, gjegjësisht ditën e dymbëdhjetë.

Andaj, njeriu duhet të ketë kujdes që ta përmirëson kuptimin e tij rreth kësaj mesele,

ashtuqë të mos gabojë.

P-533: A i i cili nuk gjen vend në Mina, shkon atje gjatë natës dhe qëndron aty deri pas

mesnate. Pastaj shkon në mesxhidul haram dhe pjesën tjetër të ditës e kalon atje. Ç’është

dispozita për këtë?

Përgjigje: Dispozita thotë se kjo vepër është e vlefshme, por duhet të veprohet e

kundërta. Sepse, haxhiu në ditët e teshrikut më e udhës është të qëndrojë në Mina gjatë

natës dhe ditës.

Nëse nuk gjenë vend, atëherë qëndron aty deri ku kanë arritur njerëzit d.m.th. te tendat

e fundit. Po qoftë edhe jashtë kufijve të Minasë, pasiqë të ketë hulumtuar mirë për të

gjetur vend.


Disa dijetarë të sotshëm kanë thënë se nëse njeriu nuk mund të gjenë vend në Mina,

atëherë obligimi i bujtjes në Mina bie nga ai. Ai mund të buajë ku të mundet në Mekë apo

jashtë saj.

Këtë e kanë krahasuar me meselen kur njeriu nuk e ka ndonjë pjesë të trupit e cila duhet

të lahet gjatë abdestit, në të cilin rast bie obligimi i larjes së asaj pjese.

Mirëpo nuk duket ashtu. Sepse për këtë pjesë të trupit, dispozita lidhet ngushtë me

larjen e saj, e cila nuk ekziston tani. Ndërsa, në meselenë tonë, qëllimi i bujtjes është që

njerëzit të jenë gjithë sëbashku, një ummet.

Andaj, them se është obligim na këtë rast që bujtja të bëhet në tendat e fundit, ashtuqë të

jetë sëbashku me haxhilerët. Kësaj mesele i përngjan meseleja kur mbushet xhamija

plotë, dhe mblidhen edhe njerëz tjerë, atëherë ata duhet të lidhen me safat që janë

brenda xhamisë dhe t’i vazhdojnë ato, ashtuqë të jenë një xhemat.

Pra, bujtja në Mina i ngjanë kësaj e mesele e jo meselesë së pjesës trupore të humbur.

P-534: Një haxhi ka bërë tavafin lam tumirës në mëngjes, pastaj bie të flejë dhe pas

iqindie dëshiron të udhëtojë për në vendin e tij. ka duhet të bëjë ky?

Përgjigje: Ai duhet ta përsërisë tavafin edhe një herë, qoftë në umre apo haxh. Sepse

Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Mos të delë askush nga Mekeja

përderisa gjëja e fundit në të, të jetë tavafi rreth Qabesë”.[1]

Këtë e ka thënë në haxhin lamtumirës. Pra, fillimi i obligimit të tavafit lamtumirës daton

prej atëherë.

Nuk ka të drejtë dikush të na kundërshton në këtë me faktin se Resulull-llahu (salAllahu

alejhi ue selem) ka bërë umre dhe pas saj nuk ka bërë tavafin lamtumirës.

Sepse obligimi i tavafit lamtumirës daton prej haxhit lamtumirës, e Resulull- llahu

(salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Vepro në umre atë e vepron gjatë haxhit”.[2]

Përjashtim nga kjo fjalë e përgjithshme bën qëndrimi në Arafat, bujtja në Mina dhe

gjuajtja e gurëve, kjo është me pajtimin e gjithë dijetarëve.

Ashtuqë çdo gjë përveç këtyre mbetet brenda asaj përgjithshmërie.

Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) umren e ka quajtur haxh i vogël [el-

haxhul esgar)[3]. Kjo gjindet në hadithin e gjatë dhe të njohur që e transmeton Amër bin

Hazmi, dhe të cilin e kanë pranuar ulematë për argumentim, edhe pse është hadith

__________________

[1] Muslimi në kapitullin e haxhit [963]

[2] Buhariu në kapitullin e haxhit [1536]; Muslimi në kapitullin e Haxhit [1180]

[3] Shih fusnotën e hadithit të dytë në pyetjen 461.


mursel.

Por mirret për argumentim për shkak se ulematë e kanë pranuar ashtu.

Si dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “Dhe plotësojeni haxhin e umren për

All-llahun..”.

Nëse tavafi lamtumirës llogaritet plotësim për haxhin, pse të mos llogaritet edhe si

plotësim për umren.

Poashtu pasiqë njeriu ka hyrë në mesxhidul haram me përshëndetje është e udhës që

edhe të del me përshëndetje.

Pas gjithë kësaj themi se tavafi lamtumirës është vaxhib për umre ashtu sikurse është

vaxhib për haxh.

Ka një hadith, të cilin e transmeton Tirmidhiu, i cili citon: “Kur dikush nga ju bën haxh

apo umre, le të mos del prej aty derisa gjëja e fundit në të, të jetë tavafi rreth

Qabesë”.[1]

Por, në këtë hadith ka dobësi sepse në zinxhirin e tij gjindet Haxhaxh bin Arta’a.

Sikur mos të ishte ky hadith i dobët, atëherë do të ishte argument për këtë mesele dhe

ndalës i mospajtimit.

Por, për shkak të dobësisë, argumentimi me të nuk është i fortë.

Por, gjërat që i përmendëm pak më herët, të gjitha aludojnë se tavafi lamtumirës është

vaxhib edhe për umre.

Poashtu nëse e bën këtë tavaf për umre, kjo është më e sigurtë dhe më larg përgjegjësisë.

Nëse e bën tavafin lamtumirës për umre, askush nuk do të thotë se ke gabuar.

Ndërsa, nëse nuk e bën, atëherë ai që mendon se është vaxhib do të të thotë: Ke gabuar.

Pra, ai që e bën tavafin është në të drejtë në çdo rast, ndërsa, ai që nuk e ka bërë tavafin

ai është në rrëzik dhe në gabim sipas mendimit të disa dijetarëve.

P-535: Cila është dispozita e tavafit lam tumirës për umre?

Përgjigje: Ai umrexhiu i cili vjen në Mekë me qëllim që vetëm të bëjë tavafin, sa’jin dhe

rrojtjen apo shkurtimin e flokëve dhe të kthehet menjëherë, për këtë nuk ka tavaf

lamtumirës.

Sepse tavafi i arritjes për këtë person zë vendin e tavafit lamtumirës.

________________

[1] Ebu Davudi në kapitullin e haxhit [2002];Tirmidhiu në kapitullin e haxhit [946]


Por, nëse qëndron në Mekë më gjatë, atëherë sipas mendimit më të vërtetë, ai e ka

vaxhib të bëjë tavafin lamtumirës.

Ky mendimështë i bazuar në këto argumente:

Së pari: Përgjithshmëria e hadithit: “Mos të delë askush nga Mekeja përderisa gjëja e

fundit në të, të jetë tavafi rreth Qabesë”.[1]

Fjala “askush” është e papërcaktuar, andaj përfshin secilin që del prej Mekes.

Dy: Umreja është sikurse haxhi, bile Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka

quajtur umren edhe haxh, siç vërehet kjo në hadithin e njohur që e transmeton Amër bin

Hazmi[2], të cilin njerëzit e kanë pranuar që të punojnë me të.

Në atë hadith ka thënë: “Umreja është haxh i vogël”.

Tre: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thënë: “Ka hyrë umreja në haxh deri

në ditën e Kijametit”.[3]

Katër: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Ja’la bin Umejjes i ka thënë: “Vepro në

umre atë që e vepron gjatë haxhit”.[4]

Pasiqë këtë tavaf e bën për haxh, atëherë bëje edhe për umre.

Nga kjo përgjithshmëri nuk bën përjashtim asgjë përveç asaj për të cilën janë pajtuar

dijetarët se nuk bënë pjesë aty, siç është qëndrimi në Arafat, bujtja në Muzdelife, bujtja

në Mina dhe gjuajtja e gurëve.

Këto gjëra me pajtimin e gjithë dijetarëve nuk veprohen gjatë umres.

Pastaj, nëse njeriu e bën këtë tavaf, kjo është më e sigurtë dhe më larg përgjegjësisë. All-

llahu dhashtë sukses.

P-536: Një njeri ka hyrë në ihram prej m ikatit, por kur ka arritur në Mekë, kontrolli

policor e ka ndaluar që të hyjë për shkak se nuk ka pasur dokumentin e duhur për haxh.

Çthotë dispozita për këtë?

Përgjigje: Dispozita në këtë rast thotë se ky llogaritet i penguar, pasiqë nuk iu

mundësua të hyjë në Mekë.

Andaj, në vendin ku është penguar ai duhet të therrë kurban dhe del nga ihrami.

________________

[1] Muslimi në kapitullin e haxhit [963]

[2] Shih fusnotën e hadithit të dytë në pyetjen 461.

[3] Shih fusnotën e hadithit të parë në pyetjen 461.

[4] Buhariu në kapitullin e haxhit [1536]; Muslimi në kapitullin e Haxhit [1180]


Nëse këtë haxh e ka pasur haxh farz, atëherë në vitet e ardhme ai duhet ta kryejë, edhe

atë sikur haxh i parë e jo sikur kompenzim.

E nëse nuk bëhet fjalë për haxh farz, atëherë sipas mendimit të vërtetë ai nuk ka ndonjë

obligim.

Argument për këtë është se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) njerëzit që u

penguan nga kryerja e umres në rastin e H udejbijes, nuk i urdhëroi që ta kompenzojnë

atë umre.

Në Librin e All-llahut dhe në sunetin e të dërguarit nuk ekziston diç, e cila ta bën të

obliguar kompenzimin e asaj për të cilën je penguar.

All-llahu (subhanehu ue teala) ka thënë: “..po në qoftë se pengoheni, atëherë (therrni

për kurban) çka t'ju vijë më lehtë prej kurbanëve..”. [el-Bekare: 196].

Pra, nuk ka përmendur tjetër pos kësaj.

Ndërsa, umreja e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) është quajtur umreja e

kompenzimit, për shkak se ai ua kishte dhënë fjalën Kurejshëve se do ta bëjë atë umre

doemos.

Kjo nuk ka të bëjë me kompenzimin e njohur. All-llahu e din më së miri.

P-537: A i i cili dëshiron të bëjë haxhin dhe pastaj ndalohet nga ai, çka duhet të bëjë?

Përgjigje: Nëse ende nuk ka hyrë në ihram, atëherë nuk ka ndonjë obligim.

Sepse njeriu i cili ende s’ka hyrë në ihram, nëse do e bën haxhin por nëse do mund edhe

të kthehet në shtëpi.

Përveç nëse bëhet fjalë për haxh farz, në atë rast ai duhet të nxitojë që ta kryejë këtë

obligim, por, në qoftë se i del ndonjë pengesë atëherë nuk ka gjë.

Por, nëse kjo pengesë i ka dalur pasiqë ka hyrë në ihram, dhe në fillim të ihramit e ka

bërë kushtëzimin: “In habeseni habisun, femehil-li hajthu habesetni-Nëse më

pengon ndonjë pengesë, aty edhe dal nga ihrami”, atëherë ai del nga ihrami dhe nuk

ka ndonjë përgjegjësi.

Por, nëse nuk e ka bërë kushtëzimin mirëpo shpreson që ajo pengesë të anulohet

shpejtë, atëherë pret derisa të anulohet ajo dhe e plotëson haxhin.

Nëse anulohet pengesa para kohës së Arafatit dhe ky qëndron në Arafat, haxhin e ka të

plotë.

Por, nëse anulohet pas kohës së Arafatit, saqë nuk i mundësohet të qëndron aty, në këtë

rast i ka ikur haxhi.


Ky tani del nga ihrami si umrexhi, ndërsa vitin e ardhshëme kompenzon këtë haxh nëse

e ka patur farz.

Ndërsa, nëse nuk shpreson se do të anulohet kjo pengesë shpejtë, atëherë del nga ihrami

dhe e therrë një kurban.

Për këtë është argument përgjithshmëria e ajetit: “E kryeni haxhin dhe umren për

hirë të All-llahut, po në qoftë se pengoheni, atëherë (therrni për kurban) çka t'ju

vijë më lehtë prej kurbanëve..”. [el-Bekare: 196].

P-538: Gjunahet që i bën haxhiu, a ia mangësojnë shpërblimin?

Përgjigje: Mëkati në përgjithësi i mangëson shpërblimet e haxhit, sepse All-llahu

(subhanehu ue teala) thotë: “Haxhi është në muajt e caktuar e kush ia bën obligim

vetes haxhin në këto muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk duhet të bën mëkate, as

nuk duhet polem izuar..”. [el-Bekare: 197].

Bile disa dijetarë kanë thënë: Mëkati në kohën e haxhit e prishë haxhin, sepse është i

ndaluar gjatë haxhit.

Por shumica e dijetarëve përqëndrohen në rregullin e tyre të njohur: Se ndalesa nëse

nuk është pjesë e pandarë e atij ibadeti, atëherë nuk e prishë ibadetin.

A mëkatet nuk janë të veçanta vetëm gjatë ihramit. Ato janë të ndaluara brenda dhe

jashtë ihramit.

Ky është mendimi i vërtetë, se mëkatet nuk e prishin haxhin por ia pakësojnë

shpërblimin.

P-539: Kush bën haxhin me pasaportë të falsifikuar, haxhi i tij a është në rregull?

Përgjigje: Haxhi i tij është në rregull, sepse falsifikimi i pasaportës nuk ndikon në

vërtetësinë e haxhit.

Por, ka mëkat dhe duhet të pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala).

Si dhe ta përmirësojë pasaportën e tij, me qëllim që mos të luajë me përgjegjësit. Si dhe

mos t’u ikë obligimeve të cilat i patjetërsohen në personalitetin e tij të realtë, ashtuqë të

bëhet ngrënës i pasurisë së huaj padrejtësisht duke gënjyer dhe e ndërruar emrin.

Me këtë rast dua t’ua tërheqi vërejtjen vëllezërve se kjo çështje nuk është e lehtë.

Nuk është mëkat i vogël të falsifikohen emrat dhe të mirren emra tjerë, me qëllim që të

përfitojnë nga ndihma e qeverisë apo për qëllime tjera.


Kjo është lozje me marrëdhëniet ndërnjerëzore, gënjeshtër, tradhëti dhe mashtrim ndaj

përgjegjësve dhe qeveritarëve.

Le ta dijnë se kush ka frikë All-llahun, Ai do t’i çelë rrugë atij dhe do ta furnizojë prej kah

nuk e kujton.

Kush e ka frikë All-llahun, All-llahu do t’ia lehtësojë punët.

Kush ka frikë All-llahun dhe e thotë gjithmonë të vërtetën, All-llahu ia përmirëson punët

dhe ia falë gjunahet.

Përfundoi me lejen e All-llahut

Përfundimi i përkthimit ishte më: 12/XhumadethThani/1425

29/Korrik/2004

në Medinen e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)

1 | Fetva rreth shtyllave të Islamit Shejh Muhamed ibn...

Documents

Transcript of 1 | Fetva rreth shtyllave të Islamit Shejh Muhamed ibn...