Äàíñíû ìºí чàíàð,ангилал äåáåò,

êðåäèòèéí òóõàé îéëãîëò

МУИС-Завхан сургууль Д.Эрдэнэсоёл

The Account

Debits and Credits, T- Account

Double-entry accountig Asset Accounts

Liability Accounts Equity Accounts

Дансны тухай ойлголт

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàíñ áîë á¿ðòãýë õºòëºõ ¿íäñýí àðãûí íýã þì. Áèçíåñèéí òºðºë á¿ðèéí àæèë ã¿éëãýýã ýäèéí çàñãèéí àãóóëãûíõ íü èæèë øèíæýýð á¿ëýãëýí íýãòãýæ õàðóóëàõàä äàíñ õºòëºõ àðãûã õýðýãëýäýã.

Äàíñ ãýäýã (Account) íü àæèë ã¿éëãýý á¿ðèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ýëåìåíò¿¿ä áîëîõ õºðºíãº, ºð òºëáºð, ýçíèé ºìч, îðëîãî, çàðäàë á¿ðýýð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ íýãòãýí ä¿ãíýõýä àøèãëàäàã á¿ðòãýëèéí õýðýãñýë þì.

T- Account

ÍÁÁ-èéí äàíñíû õàìãèéí ýíãèéí õýëáýð ä¿ðñ Ò õýëáýðèéí ä¿ðñ þì. (ñóðãàëòàíä àøèãëàäàã). ÍÁÁ-èéí õýëýýð äàíñíû ç¿¿í òàëûí óòãûã Äåáåò, áàðóóí òàëûí óòãûã Êðåäèò ãýñýí òîìú¸îãîîð õàðóóëäàã.

Äàíñíû íýð ç¿¿í òàë áóþó áàðóóí òàë áóþó Äåáåò =Äò (Debit = Dr)

äåáåò êðåäèò Êðåäèò =Êò (Credit=

Cr)  

Äàíñíû ангилалÄàíñûã á¿òöèéíõ íü õóâüä õî¸ð àíãèëäàã.1. Áàëàíñûí äàíñ áóþó òîãòìîë äàíñ2. Îðëîãûí òàéëàíãèéí äàíñ áóþó ò¿ð äàíñ (орлогын болон

зардлын дансууд хамрагдана.)

1.Áàëàíñûí äàíñ áóþó òîãòìîë äàíñны ангилал

Õºðºíãèéí данс, Эх үүсвэрийн данс гэж ангилна.

Эх үүсвэрийн данс нь:Өр төлбөрийн данс (Liability Accounts)Эзэмшигчдийн өмчийн данс (Equity Accounts)

байна.

Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì” Õºðºíãèéí äàíñàíä çºâõºí ò¿¿íèé áýëýí áàéäàë, õºäëºë ººðчëºëòèéã

õàðóóëäàã. Á¿õ õºðºíãèéí äàíñ õýâèéí ¿åäýý äåáåò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéíà. ªºðººð õýëáýë ìºíãºí õºðºíãº, ãàçàð áîëîí áóñàä ÿìàð íýãýí õºðºíãèéí ºñºëò íü (äåáåò áèчèëò íü) ò¿¿íèé õîðîãäîõ õýìæýýíýýñ (êðåäèò áèчèëòýýñ) ÿìàãò èõ áàéíà. Õºðºíãèéí äàíñ íü äåáåò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéõ áºãººä õºðºíãèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëäàà, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã êðåäèò òàëäàà òóñãàæ õàðóóëíà.¯¿íèéã “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì” ãýíý.

Äàíñäûí ýõíèé ¿ëäýãäëèéã “Ñ1” ýöñèéí ¿ëäýãäëèéã “Ñ2” ãýæ òýìäýãëýí ã¿éëãýýíèé ä¿íãýýñ òóñãàéëàí õàðóóëäàã æóðàìòàé.

Ä¿ðýì ¸ñîîð õºðºíãèéí äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäэë (Äò Ñ2)- èéã ãàðãàõäàà ýõíèé ¿ëäýãäýë (Äò Ñ1)äýýð дебет гүйгээний дүн (∑ Äò)-г íýìæ, кредитèéí ã¿éëãýýний дүн (∑Êò)-г õàñàæ òîäîðõîéëäîã. ¯¿íèéã òîìü¸îëáîë:

Äò Ñ2 = Äò Ñ1 + ∑ Äò - ∑ Êò

Äò Õºðºíãèéí äàíñ Êò Ñ1

+ -

∑ Äò ∑ Êò Ñ2

Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì”

Жишээлбэл: Бараа материалын эхний үлдэгдэл 10000₮, борлуулсан барааны өртөг 45000₮, бараа материалын худалдан авалт 65000₮ бол бараа материалын эцсийн үлдэгдэлийг ол.

Бараа С1= 10000 45000 65000

65000 45000 C2= 30000

Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì”

Äò Ñ2 = 10000 + 65000 – 45000=30000

Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”

• Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñä нь ºð òºëáºð ба ýçýìøèãчäèéí ºìчèéí äàíñдаас бүрдэнэ . Ýäãýýð äàíñàíä хөрөнгийн ýõ ¿¿ñâýðèéí õºäëºë ººðчëºëòèéã òóñãàí õàðóóëäàã.Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñíû ºñºëò íü ( êðåäèò áèчèëò íü) ò¿¿íèé õîðîãäîõ õýìæýýíýýñ (äåáåò áèчèëòýýñ) ÿìàãò èõ áàéäàã. Èéìä ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñ íü êðåäèò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéõ áà ýõ ¿¿ñâýðèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã êðåäèò òàëä, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëäàà òóñãàäàã. ¯¿íèéã “äàíñíû êðåäèò áèчèëòèéí ä¿ðýì” ãýíý.

Ýíý ä¿ðýì ¸ñîîð ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäë (Êò Ñ2)- èéã ãàðãàõäàà ýõíèé ¿ëäýãäýë (Êò Ñ1) äýýð кредиò ã¿éëãýýний дүн (∑ Êò) -г íýìæ, дебет ã¿éëãýýний дүн( ∑ Äò)-г õàñàæ òîäîðõîéëäîã.

Êò Ñ2 = Êò Ñ1 + ∑ Êò - ∑ Äò Äò Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñ Êò Ñ1

- +

∑ Äò ∑ Êò Ñ2

Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”

Жишээлбэл: Дансны өглөгийн эхний үлдэгдэл 15000₮, төлсөн өр 30000₮, бараа материалын зээлээрх худалдан авалт 55000₮ бол бараа материалын эцсийн үлдэгдэлийг ол.

Дансны өглөг С1= 15000 30000 55000

30000 55000 C2= 40000

Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”

Êò Ñ2 = 15000 + 55000 - 30000

.

Îðëîãî áîëîí çàðäëûí äàíñíû áèчèëòèéí ä¿ðýì

Çàðäàë ãàðñàí ¿åä çàðäëûí äàíñíû äåáåò òàëä, çàðäëûã õîðîãäóóëáàë êðåäèò òàëä òóñ òóñãàíà

Îðëîãûã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã îðëîãûí äàíñíû êðåäèò òàëä, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëä òóñãàíà.

Орлогын болон зардлын данс нь тайлант хугацааны эхэнд нээгдэх ба тайлант хугацааны эцэст орлого зардлын нэгдсэн дансанд хаагдаж áàéãóóëëàãûí ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëäîã. Ийм учраас тэдгээрийг түр данс гэж нэрлэдэг.

2. Îðëîãûí òàéëàíãèéí äàíñ áóþó ò¿ð äàíñ

Орлого зарлагын нэгдсэн данс (ОЗНД)

Түр дансдад тусгасан үзүүлэлтүүдийг “Орлого зарлагын нэгдсэн данс” гэсэн дансанд бичиж хааснаар тайлангийн үр дүн тодорхойлогдоно. Дараа нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын өглөг, ноогдол ашигаарх өглөг, хуримтлагдсан ашиг гэхчлэнд хуваагдаж мөн нэрийн дансанд шилждэг юм.

ОЗНД нь тайлан гаргах үед ашиглагддаг учраас түүнийг завсрын данс гэж нэрлэж болно.

Данс хаах

Îðëîãî çàðäëûí äàíñûã õýðõýí õààõ òàëààð æèøýý àâч ¿çüå.

100,0 òºãðºãèéí өртөгтэй барааг 130,0төгрөгөөр борлуулав.

Борлуулалтын ББӨ îðëîãî

130,0 130,0 ÎÇÍÄ 100,0 100,0

100,0 130,0

30,0

хуримтлагдсан ашиг

30,0

Данс хаах

Тохируулах данс

Зарим хөрөнгө, өр төлбөр, эзэмшигчдийн өмч, орлого, зардлын дансыг нэмэгдүүлж эсвэл хорогдуулж тохируулдаг дансдыг тохируулах данс гэнэ. Тухайлбал

“Нэмэгдэж төлөгдсөн капитал” данс нь энгийн ба давуу эрхтэй хувьцаа дансыг нэмэгдүүлж тохируулдаг.

“Хуримтлагдсан элэгдэл” данс нь үндсэн хөрөнгө дансыг“Борлуулалтын буцаалт” данс нь борлуулалтын орлого дансыг“Найдваргүй авлагын нөөц” данс нь авлагын дансыг“Халаасны хувьцаа данс” нь энгийн ба давуу эрхтэй хувьцаа

дансыг тус тус хорогдуулж байдаг тул эдгээр дансдыг сөрөг тохируулах данс гэнэ.

Дåáåò,êðåäèòèéí ä¿ðìèéã òîãòîîõîä õÿëáàð áîëãîõîä çîðèóëàí õ¿ñíýãòýíä íýãòãýâ.

Äàíñ Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ä¿ðýì

Õºðºí㺠: Äåáåò áèчèëòýýð ºñíº

Êðåäèò áèчèëòýýð áóóðíà

ªð òºëáºð: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº

Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà

ªìч: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº

Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà

Îðëîãî: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº

Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà

Çàðäàë: Äåáåò áèчèëòýýð ºñíº

Êðåäèò áèчèëòýýð áóóðíà

Дансны жагсаалт ба кодууд:Дансны жагсаалт гэдэг нь

байгууллагын ерөнхий дэвтэр дэх дансдуудын кодлогдсон жагсаалтыг хэлнэ. Нягтлан бодох бүртгэлийн дансыг блок код болон груп (хэсэгчилсэн) кодолно.

Дансны жагсаалт Блок код

Код Данс

100-180 Эргэлтийн хөрөнгө

210-251 Эргэлтийн бус хөрөнгө

310-325 Өр төлбөр

410-422 Эзэмшигчдын өмч

510-512 Орлого

610 Борлуулалтын өртөг

701-716 Үйл ажиллагааны зардал

870-876 Үйл ажиллагааны бус зардал

Дансны жагсаалт Груп кодАвлагын дансыг груп кодоор кодлоё.• 1-эргэлтийн хөрөнгө• 20- авлага• 100- ерөнхий журналаар бүртгэх дансыг илэрхийлнэ.• 200-дэлгэрэнгүй байдлаар бүртгэх үеийн дансыг илэрхийлнэ

гэвэл• 120100-ерөнхий журналаар бүртгэх авлагын данс• 120200 –авлагыг дэлгэрэнгүй байдлаар бүртгэх үед хэрэглэх

данс юм.