4

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการศกษาครงน ผวจยไดคนควาเอกสารเพอใหครอบคลมตามเนอหาทตองการศกษา ดงน 1. ขอมลทวไปเกยวกบการเพาะเลยงไสเดอนดน 2. การประยกตใชไสเดอนดนก าจดขยะอนทรย 3. ป ยหมกจากการยอยสลายโดยไสเดอนดน 1.ขอมลทวไปเกยวกบการเพาะเลยงไสเดอนดน

1.1 การจ าแนกสายพนธไสเดอนดน ไสเดอนดนถกจดอยใน อาณาจกรสตว Animalia ศกดแอนนลดา ชนโอลโกคตา

(Class : Oligochaeta ) ตระกลโอพสโธโพรา ( Order : Opisthopora ) ส าหรบวงศ ( Family ) ของไสเดอนดน นกวทยาศาสตรไดจ าแนกออกเปนจ านวนวงศทแตกตางกนออกไป การจ าแนกสายพนธ ไดไสเดอนดนทอยในตระกล โอพสโธโพรา ทงหมดออก 21 วงศ ในการจดแบงกลมของไสเดอนดนโดยอาศยพนฐานดานความแตกตางของทอยอาศย นสยการกนอาหารและระดบความลกของชนดนในแนวดงทไสเดอนเหลานนอาศยอย แบงไดเปน 2 กลมใหญ คอ

1.ไสเดอนดนทอาศยอยในบรเวณผวดนทไมมการขดร กบไสเดอนทอาศยอยในดนและอาศยอยภายในร ซงไสเดอนทอาศยในบรเวณผวดนมกจะมสของล าตวคอนขางเขม สามารถสรางโคคนไดมากและเจรญเตบโตเตมไวไดเรว

2.ไสเดอนดนอกกลมหนงทอาศยอยในดนทลกกวาจะมสล าตวทซดกวา ผลตโคคนไดนอย และโตเตมไวไดคอนขางชา โดยทวไปไสเดอนดนในกลมนจะมล าตวขนาดใหญกวากลมแรก

นอกจากกลมไสเดอนดนทไดจดจ าแนกดงกลาว ยงมไสเดอนดนบางชนดทอาศยอยในทพเศษอน ๆ ซงพบไดนอยในดนในขยะหรอในสภาพแวดลอมทวไป เชน ไสเดอนดนพวกทอาศยอยใตเปลอกไม ทอนซงทเนาเปอย ในรากพช หรอใตพชจ าพวกมอส และซอกใบไมของตนไมในปาเขตรอนทยงไมไดจ าแนกอกดวย วธการจดจ าแนกไสเดอนดนอยางงายสามารถสงเกตไดจาก ขนาดและความยาวของล าตว สหรอแถบสของล าตว และแหลงทอยอาศย แหลงอาหาร เชนพนธ Pheretima posthuma ซงเปนไสเดอนดนพนธ ทมล าตวสเทาขนาดใหญยาวประมาณ 6-8 นว อาศยอยใตดนในสวนผลไม หรอในสนามหญา ในชนดนทคอนขางลก กนเศษใบไมทเนาเปอย และดนบางสวนเปนอาหาร และไสเดอนดนพนธสแดงพนธ Pheretima peguana เปนไสเดอนดน

5

ทมล าตวสแดงออกมวง ยาวประมาณ 2-5 นว อาศยอยในมลสตวหรอกองเศษซากพชทเนาเปอยทมความชนสง กนมลสตวและเศษซากพชทเนาเปอยเปนอาหาร (กลมผ เลยงไสเดอนดนแหงประเทศไทย,2550)

1.2 การเพาะเลยงไสเดอนดน ไสเดอนดน เปนสตวทอาศยอยในดนและเปนสตวทมประโยชนมาก เพราะชวยยอยสลายเศษพชและอนทรยวตถ ชวยใหเปนประโยชนตอพช ท าใหดนโปรง งายตอการไหลลงของน าลงในดนหรอกรณทดนชนและชวยใหดนระเหยน าออกไดดขน แตในปจจบนไสเดอนดนทมประโยชนคอยขางจะหายาก จ าเปนตองมการขยายพนธใหมปรมาณมากขน การเพาะเลยงไสเดอนดนจ าเปนตองเทคนคและวธการ ดงน 1.2.1 วสดทเหมาะสมในการเลยงไสเดอนดนคณสมบตของวสดทใชเลยงไสเดอน ควรเกบความชนไดด มความพรน และไมอดตวแนนมโปรตนสง อานฐ (2550) กลาววา การใชวสดอนทรยสด เปนวสดรองพนหนาประมาณ 6 นว โดยเนนสวนทเปนผกสเขยว วชพช ขยะสดโดยจะใชป ยคอกโรยบนหนา ใหหนาประมาณ 2 นว โรยปนขาวใหทวบรเวณ แลวจงใหความชนเลกนอยประมาณ 20%ของน าหนกขยะสดหรอใหเปยกชมแตไมใหมน า แชขงทงไวประมาณ 2-3 วน จะพบวาเกดขบวนการหมก สงเกตไดโดยมความรอนทสงขนทงไวประมาณ 4-6 สปดาหความรอนทเกดขน และจะหายไปหรออาจจะเรวกวาน ถามการหมกในกองทมความหนานอยกวาทก าหนดไว การหมกทสมบรณจะท าวสดมสเขมจนเปนสน าตาล มลกษณะรวนซยไมมกลนเหมน การเรมตนเลยงไสเดอนดน ในระยะเตรยมการจงควรมปรมาณไสเดอนดนอยางนอย 1 กโลกรมตอพนท 1 ตารางเมตร ซงจะใชเวลาประมาณ 4 – 6 สปดาห กจะท าใหปรมาณไสเดอนเพมจ านวนขนอยางรวดเรว และทวจ านวนมากขนถามสภาพแวดลอมทเหมาะสม คาความเปนกรด – ดาง โลหะเงน แคดเมยม ตะกว ดบก และสงกะสทปนเปอนอยในดนมผลตอน าหนกและปรมาณโคคนของไสเดอนดนสายพนธ E.fetida (Federico A et,.al.2007) นอกจากนการปนเปอนของดนจากมลพษตาง ๆ รวมถงชนดของดนทไสเดอนดนอยอาศยมผลตอการเจรญเตบโตของไสเดอนดน Johanne et al.(2006) พบวา คาความเปนกรด ดางของดน ปรมาณสารอนทรย และองคประกอบของดนมอทธพลตอวงจรชวตของไสเดอนดน กรมสงเสรมการเกษตร (2549) แนะน าการเลยงไสเดอนดนดงน การผสมดนกอนน าไปเลยงใชป ยหมก 55 สวน ขเถาแกลบเกา 35 สวน และป ยคอก 10 สวน ผสมคลกเคลากน รดน าพอชมคลมดวยวสดอะไรกได ทงไวประมาณ 2 - 3 อาทตย ความเปนกรดเปนดาง (PH) ของดนทเหมาะสมเทากบ 7 วธการเลยง น าสวนผสมดนใสในวงบอสงประมาณ 10 - 15 เซนตเมตร ปลอยไสเดอนดนอาย 2 - 3 เดอนลงไป (ถามอายมากหรอขนาดโตจะใหลกนอย)

6

10 - 20 ค บนดนคลมดวยใบไมแหง เพอชวยกนความชนและเปนอาหารของไสเดอนดน ทงไวประมาณ 5 - 6 เดอนกจะไดลกไสเดอนเปนจ านวนมาก 1.2.2.สถานทเพาะเลยงไสเดอนดนตองมหลงคากนฝนและพรางแสง เนองจากไสเดอนดนไมชอบแสงสวาง ควรเปนสถานททระบายอากาศไดด ในบรเวณบอเลยงตองมตาขายปดดานบน หรอใชตาขายกนบรเวณดานขางรอบเพอปองกนศตรของไสเดอน เชน มด กบ ง เปนตน ทอซเมนตส าหรบท าบอรองรบสงปฏกลสามารถน าบอเลยงไสเดอน โดยเฉพาะขนาดกวางประมาณ 1 เมตรความยาวแลวแตตองการ และมความลกไมเกน 0.5 เมตร เหมาะสมใชเปนบอเลยงทใชเลยงไสเดอนดนจากขยะอนทรยทผลตจากครวเรอนไดดและสะดวกในการจดการ อานฐ (2550) กลาววา การเลยงไสเดอนดนในถงพลาสตกสขาวควรเตรยมการ ดงน น าถงพลาสตกสขาวขนาด 30-40 ลตร มาเจาะรแลวตอกอกน าเพอใชระบายน าบรเวณกนถง แลวจงเจาะรทผาปดถงเพอระบายอากาศโดยเจาะรรอบฝาปดใหมการถายเทอากาศไดดหลงจากเจาะรถงทจะใชเลยงเสรจแลวใหน าถงดงกลาวมาใสวสดเลยง ใสกอนกรวดหนาประมาณ 5 เซนตเมตร (ความหนาใหอยสงกวากอกระบายน า) แลวปดทบกอนกรวดดวยตาขายไนลอนอกทผสมวสดทเตรยมเปนทอยใหกบไสเดอนดนทมความชนประมาณ 80-90 เปอรเซนต ใสลงไปบนตาขายไนลอนหนาประมาณ 15 เซนตเมตรน าไสเดอนดนปลอยลงไปในถงประมาณ 500 ตว แลวจงใสเศษผก เปลอกผลไม ทมใหไสเดอนดนยอยสลายตอไป (ไมควรใสหนาเกน 2นว)และอาจจะเพมมลววแชน าใหไสเดอนดนเดอนละครงเพอบ ารงตวไสเดอนดน ส าหรบบรเวณทมแดดสองดงกลาวใหใชผาเกา ๆ ชบน าใหเปยกแลวคลมไวและหมนพรหมน าในถงประมาณวนละครง

การเลยงไสเดอนดนในกระบะ ลงไม หรอลงพลาสตก ควรใชขนาด 50x75 เซนตเมตร สง 15 - 20 เซนตเมตร หรอขนาดใกลเคยง พนกระบะเจาะรใหระบายน าได ปพนดวยกระดาษหนงสอพมพหรอตาขายไนลอนสฟาอยางใดอยางหนง ใสวสดเพาะเลยงทมสวนผสมของดนรวนสะอาด ป ยคอกเกา และเศษใบไมใบหญาในอตรา 3:1:1 โดยปรมาตร คลกเคลาใหเขากนใสลงในกระบะเพาะเลยงปรมาณ 3 ใน 4 ของกระบะ เกลยผวหนาใหเรยบ รดน าพอชม แตอยาใหแฉะ น ากระบะพรอมวสดเพาะวางบนโตะทมขาหลอน าปองกนมดเขามารบกวน น าไสเดอนปลอยลงในกระบะจ านวน 20 ตว ไสเดอนดน เปนสตวเลอดเยนทม 2 เพศ อยในตวเดยวกน วธผสมพนธจะกลบหวกลบหางใชสวนอกทคอนมาทางสวนหวแตะกนแลวใชขาเทยมยดกนไวเพอปลอย และรบน าเชอตวผระหวางกนทชองเปดสวนทสมผสกน หลงจากแลกเปลยนเชอตวผ เปนทเรยบรอยจงแยกตวออก ตอมาแตละตวจะสรางปลอกไวรอบคอ คลายวงแหวนสชมพออนเพอรองรบไขทผานการผสมพนธแลว เมอไขสกปลอกคอจะรบไขไวและเคลอนขนไปสวนหวอยางชา ๆ ในทสดปลอก

7

คอจะหลดออกฝงตวอยในดนตน ๆ และฟกออกเปนตวในทสด ไสเดอนดนแตละตวจะวางไขคราวละ 5-30 ฟอง กรณทมอาหารบรบรณไสเดอนดนสามารถขยายพนธไดทก ๆ 2 เดอน อาหารเสรมทท าใหไสเดอนดนสมบรณดคอน าขาว เมอพบวาจ านวนเพมขนจนแนนกระบะแนะน าใหแยกออกไปเลยงในกระบะใหม ระยะเวลาเพยง 3 เดอน จะไดปรมาณไสเดอนดนเพมขนหลายเทาตว ผเลยงบางรายมพนทจ ากดมกวางกระบะทบซอนกนหลายชน การปองกนนก หน จงจก หรอศตรอน ๆ เขามากดกน ใหท ามงลวดลอมอยางมดชด ดนทใชเลยงใหเปลยนใหมทก ๆ 3-6 เดอน สงส าคญดนจะตองชมชนอยเสมอ และทส าคญตองมชนดและปรมาณอาหารทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของไสเดอนดนดวย

1.2.3 สายพนธไสเดอนดน กลมผ เลยงไสเดอนดน (2550) กลาววา ในปจจบนมการจ าแนกไสเดอนดนทวโลกได 4,000 กวาชนด สายพนธทน ามาใชก าจดขยะอนทรยมประมาณ 15 ชนด สวนใหญจะอยในกลมของ Megadrili ในวงศ Lumbricidae สายพนธไสเดอนดนดงกลาว เชน 1.2.3.1 อายซเนย ฟทดา ( Eisenia foetida ) ชอสามญ The Tiger worm , Manure Worm , Compost Worm ไสเดอนดนสายพนธ อายซเนย ฟทดา เปนไสเดอนสแดงทมล าตวกลม ขนาดเลก ล าตวมสแดงสด เหนปลองแตละปลองแบงอยางชดเจน สามารถแพรขยายพนธไดรวดเรวและมกลนตวทรนแรง โดยทวไปประเทศในแถบยโรป และ อเมรกา สวนมากมกจะใชไสเดอนดนสายพนธ Eisenia foetida หรอ สายพนธใกลเคยงกนคอ สายพนธ Eisenia Andrei ในการก าจดขยะอนทรยเนองจากไสเดอนดนสายพนธนจะอาศยอยทวไปในบรเวณทมขยะอนทรยอย โดยพวกมนจะสรางกลมและเจรญเตบโตอยในกองขยะอนทรยเหลานน และมความทนทานตอชวงอณหภมทกวางและสามารถด ารงชวตอยในขยะอนทรยทมความชนไดหลายระดบ โดยรวมแลวจะเปนไสเดอนสายพนธทมความทนทานตอสภาพแวดลอมดมากและเลยงงายเหมาะสม ในการน ามาเลยงในขยะอนทรยไดหลายชนดทปะปนกนและพบวาเมอน ามาเลยงรวมกบไสเดอนดนสายพนธอนภายในฟารม พบวา จะมความทนทานมากกวาไสเดอนสายพนธอน ๆ 1.2.3.2 ยดรลลส ยจนแอ (Eudrilus eugeniae ) ชอสามญ African Night Crawler ไสเดอนดนสายพนธ African Night Crawler มขนาดล าตวคอนขางใหญ สามารถเคลอนทไดรวดเรวและไตขนขอบบอไดเกงมาก ในตางประเทศมการเลยงไสเดอนดนสายพนธนกนอยางกวางขวาง ไสเดอนดนสายพนธนมความเหมาะสมมากในการน ามาผลตเปนโปรตน ส าหรบเลยงสตว เนองจากมขนาดใหญและมอตราการแพรพนธสงมาก แตมขอเสยตรงทไสเดอนดนสาย

8

พนธนไมคอยทนทานตออณหภมทไมเหมาะสมเลยงยาก และเกบเกยวผลผลตไดยากดวยส าหรบในดานการน ามาใชจดการขยะพบวา ไสเดอนสายพนธมความสามารถในการยอยสลายขยะในปรมาณมากไดอยางรวดเรว เปนไสเดอนดนสายพนธในเขตรอน ซงจะชอบอณหภมทคอนขางรอน โดยจะเจรญเตบโตไดไมดในอณหภมทต ากวา 16 องศาเซลเซยส และจะตายในอณหภมทต ากวา 10 องศาเซลเซยล ดงนนการเลยงไสเดอนดนสายพนธนในประเทศไทยเขตหนาวจะถกจ ากดการเลยงเฉพาะภายในโรงเรอนทมการควบคมอณหภมในชวงฤดหนาวเทานนถงจะเลยงได ส าหรบการเลยงแบบภายนอกโรงเรอน จะเหมาสมกบเฉพาะพนทในเขตรอนหรอกงรอนเทานน

1.2.3.3 ลมบรคส รเบลลส ( Lumbricus rebellus ) ชอสามญ Red worm , Red Marsh Worm , Red Wriggler ไสเดอนดนสายพนธ ลมบรคส รเบลคส รเบลลส เปนไสเดอนดนสแดงทมล าตวแบนและมล าตวขนาดกลางไมใหญมาก โดยจะมล าตวใหญกวาไสเดอนดนสายพนธอายซเนย ฟทดา และเลกกวาไสเดอนดน สายพนธอฟรกน ไนท ครอเลอร ไสเดอนดนสายพนธนพบไดทวไปในดนทมความชมชน หรอบรเวณทมมลสตวหรอกากสงปฏกล ไสเดอนดนสายพนธนมความทนทานตอสภาพอณหภมและความชนในชวงกวาง ไมคอยเคลอนไหวมาก กนเศษซากอนทรยวตถไดมากและเรว เปนไสเดอนดนพนธการคาทมความเหมาะสมและนยมน ามาใชยอยสลายขยะอนทรยเพอผลตเปนป ยหมกในตางประเทศ 1.2.3.4 ฟเรททมา พกวนา ( Pheretima peguana ) ชอทองถน ขตาแร ไสเดอนดนสายพนธ ฟเรททมา พกวนา เปนไสเดอนดนสแดงทมล าตวกลมขนาดปานกลาง โดยมขนาดใกลเคยงกบไสเดอนสายพนธ แอฟรกน ไนทครอเลอร ไสเดอนดนสายพนธ ฟเรททมา พกวนา เปนไสเดอนดนสแดงทพบไดทวไปในแถบเอเซย ไสเดอนดนสายพนธนเปนไสเดอนดน ทมล าตวขนาดกลาง อาศยอยในบรเวณทมอนทรยวตถมาก เชน ใตกองป ยหมก ใตกองมลววในโรงเลยงววนม ใตเศษหญาทตดทง โดยจะอาศยอยบรเวณผวดนไมขดรอยในดนทลก ลกษณะพเศษของไสเดอนดนสายพนธน คอ มความตนตวสงมาก เมอถกจบตวจะดนอยางรนแรงและเคลอนทหนเรวมาก นอกจากนการน าไปใชก าจดขยะอนทรย พบวาไสเดอนดนสายพนธนสามารถกนขยะอนทรยจ าพวกเศษผก ผลไม หมดอยางรวดเรว ซงจาการทดลองน าไสเดอนสายพนธ ขตาแร มาก าจดขยะ จะถกยอยหมดภายใน 2-3 วน นอกจากไสเดอนดนสายพนธนกนอาหรแกงแลวยงสามารถขยายพนธไดอยางรวดเรว 1.2.3.5 ฟ เรททมา โพสธมา ( Pheretima posthuma ) ชอทองถน ข ค ไสเดอนดนสายพนธ ฟเรททมา โพสธมา เปนไสเดอนดนสเทาทมล าตวกลมขนาดใหญ โดยมขนาดใหญกวา ไสเดอนแดงพนธ ฟเรททมา พกวนา จะอาศยอยบรเวณผวดนในฤดฝน กนเศษซาก

9

อนทรยวตถทเนาเปอย ในฤดรอนและฤดหนาวจะอาศยอยในดนทลกลงไป และกนดนหรออนทรยวตถในดนทเนาเปอยไสเดอนดนสายพนธนมกพบอยใตดนภายในสวน สนามหญา หรอพนดนในปา ซงล าตวจะมสเทาผวเปนมนวาว สะทอนกบแสงอาทตยจะออกเปนสรง เมอจบจะดนอยางรนแรง และเคลอนไหวไดอยางรวดเรวมาก แพรพนธและเจรญเตบโตไดนอย อาศยอยในดนทคอนขางลก 1.2.3.6 โพลฟเรททมา อลองกาตา ( Polypheretima elongate ) ไสเดอนดนสายพนธนเคยน ามาทดลองใชในกระบวนการก าจดขยะอนทรย เชน ขยะทไดจากเทศบาลขยะหรอของเสยทไดจากโรงฆาสตว ของเสยจากมนษย สตวปก มลวว และเศษเหลอทงจากการผลตเหดในอนเดย ซงในประเทศอนเดยไดใชไสเดอนดนสายพนธนในการท าป ยหมกทางการคาทสะดวกและไดผลดโดยสามารถยอยสลายขยะทเปนกากได 8 ตน/วน ไสเดอนดนสายพนธนพบเฉพาะในเขตรอน และไมสามารถด ารงชวตรอดไดในเขตหนาว

1.2.3.7 เดนโดรแบนา วนาตา ( Dendrobaena veneta ) ไสเดอนดนสายพนธนมล าตวขนาดใหญ และมศกยภาพพอส าหรบน าไปใชในขบวนการผลตป ยหมกมลไสเดอนดน ไสเดอนดนสายพนธนจะอาศยอยในดน เจรญเตบโตไดชาและแพรพนธไดไมคอยเรวนก ไสเดอนดนสายพนธนไมเหมาะสมหรอมความเหมาะสมนอยมากส าหรบน าไปใชในการยอยสลายขยะอนทรย

1.2.3.8 เพอรโอนกซ เอกซคาวาตส ( Perionyx excavatus ) ไสเดอนดนสายพนธนเปนไสเดอนดนในเขตรอน ซงขยายพนธไดรวดเรวและเลยงงายเหมอนกบไสเดอนดนสายพนธ Eisenia foetida และในการเกบเกยวผลผลตหรอแยกไสเดอนดนออกจากป ยหมกไดงายมาก แตมขอเสยคอ มความตานทานตอการเปลยนแปลงของอณหภมทไมเหมาะสมไดคอนขางต าส าหรบการเลยงไสเดอนสายพนธนในเขตหนาว แตในสภาพเขตรอน จะเหมาะสมมากส าหรบการเลยงไสเดอนดนสายพนธน เนองจากเปนพนธพนเมองทพบไดทวไปในเอเชย และมการน ามาใชในขบวนการผลตป ยหมกมลไสเดอนดนในประเทศฟลปปนสและออสเตรเลย

1.2.4.อาหารทใชเลยงไสเดอนดนไสเดอนดนจะไมกนของมชวตจะเขายอย สารอนทรยทเรมเนาเปอย โดยเฉพาะสารอนทรยทมปรมาณไนโตรเจนเปนองคประกอบอยสง ปรมาณอาหารทไสเดอนตองการจะแตกตางกนไปตามสายพนธ และจ านวนไสเดอนในสภาพแวดลอมนน ๆ Surendra (2007) พบวา เศษผกผสมใบไมเลกนอยท าใหการเจรญเตบโตของไสเดอนดนสงสด ซงมความสมพนธกบปรมาณไนโตรเจนหลงจากเลยงไสเดอนดน 150 วน

10

2.การประยกตใชไสเดอนดนก าจดขยะอนทรย การวจยในดานการจดการปญหาขยะอนทรยทเกดจากการเลยงหรอการผลตพช และของ

เหลอทงจากโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ โดยใชไสเดอนดนมการวจยอยางกวางขวาง ซงขยะอนทรยทใชไสเดอนดนยอยสลายประกอบดวย มลสกร มลวว มลมา มลกระตาย ของเสยจากการเลยงไกไข ไกกระทง ไกงวง เปดและกากเหลอทงจากอสาหกรรมการผลตตาง ๆ ซงภายหลงไดมการวจยใชไสเดอนดนก าจดเศษเหลอท งจากการผลตผกดวย โดยเฉพาะเศษเหลอท งในอตสาหกรรมการผลตเหด อตสาหกรรมมนฝรง อตสาหกรรมการผลตเหลาและเบยร และเศษเหลอทงจากอตสาหกรรมการผลดกระดาษ ซงในระยะเรมตนไดทดลองในหองปฏบตการขนาดเลก แตตอมาไดพฒนาและขยายไปทดลองในระดบพนททใหญขน เชน ในฟารม และในทสดกพฒนาระบบตาง ๆ ใหเหมาะสมส าหรบใชในเชงพาณชย นอกจากนการควบคมปจจยแวดลอม เชน อณหภม ความชน คาความเปนกรด–ดางเปนสงทตองค านงถงเปนอยางมากในการประยกตใชไสเดอนดนก าจดขยะอนทรย (สามารถ,2549) ในกระบวนการจดการขยะเหลอทงตาง ๆ เหลานโดยใชไสเดอนดน โดยมากจะมวตถประสงค 2 หวขอหลก คอ 2.1. เพอน าเศษเหลอใชหรอขยะอนทรยทางการเกษตรมาใหไสเดอนดนยอยสลาย แลวน าผลผลตทจากการยอยสลายขยะอนทรยเหลานนมาใชเปนป ยใสเขาไปในพนดนทท าการเกษตรเพอปรบปรงโครงสรางของดนและเพมแรธาตอาหารแกพช และน ามาใชกบการผลตพชสวนประดบ เชน การใชเปนวสดเพาะกลา หรอใชผสมกบวสดปลกอนๆ ส าหรบปลกไมกระถางทางการคา เพอลดตนทนการซอป ยเคม

2.2.เพอน าผลผลตของตวไสเดอนดนทขยายไดจากขบวนการก าจดขยะ น ามาผานขบวนการทเหมาะสมเพอผลตเปนอาหารโปรตนสงส าหรบสตวตาง ๆ เชน ไก ปลา หม และสตวชนดอน ๆ เพอลดคาใชจายในการซอโปรตนอาหารสตว

ในประเทศทพฒนาแลวคาใชจายในการก าจดขยะ และสงปฏกลทเกดจากบานเรอนสง ประกอบกบนโยบายดานการพฒนารกษาสงแวดลอมทเขมงวด และจตส านกในการรกษาสงแวดลอมของประชาชน สงผลใหการก าจดขยะอนทรยทเกดจากครวเรอนมประสทธภาพมาก ซงการใชไสเดอนดนยอยสลายขยะอนทรยในครวเรอนกเปนอกวธการหนงทไดรบความนยมมาก และสามารถลดประมาณขยะอนทรยจากครวเรอนได สามารถประยกตใชไสเดอนดนก าจดขยะ ดงน

11

2.2.1 ครวเรอนทมกจะมกจกรรมตาง ๆ ทกอใหเกดขยะอนทรยหลายชนดโดยเฉพาะกจกรรมการประกอบอาหารของครอบครวในแตละวนจะมขยะอนทรยจ าพวกเศษผก เปลอกผลไม หรอเศษอาหารเหลอทงเปนประจ า ซงในแตละครวเรอนโดยเฉลยจะทงขยะอนทรยตาง ๆ เหลานอยางนอยประมาณ 1.5-3 กโลกรมทกวน ซงในชมชนทใหญกวานยอมจะมขยะอนทรยทมากกวานหลายรอยเทา ซงขยะอนทรยเหลานจะถกใสถงขยะแลวทงทกวนโดยรถเทศบาลจะมารบแลวน าไปก าจดตอไป ซงขยะททงออกจากบานเรอนเปนจ านวนมากกจะกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม โดยกอใหเกดกลนเหมนเปนแหลงสะสมและแหลงกอโรคและแพรกระจายโรคโดยแมลงวน หรอแมลงสาบ รวมทงกอใหเกดน าเสยในหลาย ๆ พนท ซงจะตองสญเสยคาใชจายในการแกไขสงแวดลอมทเปนพษเหลานปละหลายลานบาท ดงนนหากแตละบานเลยงไสเดอนภายในบานและก าจดขยะอนทรยตาง ๆ เหลานนกจะสามารถลดประมาณขยะลงไดเปนจ านวนมาก โดยการเลยงไสเดอนดนภายในภาชนะตาง ๆ เชน อางพลาสตก ลนชกพลาสตก บอซเมนตหรอกระถางตนไมไวภายในบรเวณบานหรอภายในหองครว เมอประกอบอาหารและมเศษผก เศษผลไม หรอเศษอาหารเหลอ กสามารถน าไปใสภายในภาชนะตาง ๆ ทเลยงไสเดอนดนดงกลาวใหไสเดอนดนยอยสลายกลายเปนป ยตอไป โดยสามารถใสเศษขยะอนทรยไดทกวน และเมอครบ 30-60 วน กสามารถแยกน ามลไสเดอนดนภายในภาชนะหรอน าหมกทรองไดไปใชปลกตนไมในบานได หรอ น าไสเดอนทขยายเพมขนกสามารถน าไปใชเลยงในภาชนะอน ๆ ตอไป หรอใชจ าหนายใหบอตกปลาหรอใชเปน อาหารเลยงไก เลยงปลา เพอเปนโปรตนเสรมได

2.2.2 องคกรปกครองสวนทองถน เชน เทศบาลและอบต. เปนหนวยงานทใหบรการชมชนในดานความสะอาด ดานสาธารณสข และดานความสวยงามของภมทศนในชมชน การจดเกบท าลายขยะกเปนอกงานหนงทเทศบาลและอบต. ใหบรการแกชมชน ดงนนการเลยงไสเดอนดนก าจดขยะอนทรยเพอผลตป ยหมกจงเปนแนวทางหนงของการก าจดขยะอนทรยทนาสนใจ แทนการฝงกลบหรอเผาและไมกอใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม อกทงยงไดผลผลต คอป ยหมกมลไสเดอนดน ป ยน าหมกมลไสเดอนดนและตวไสเดอนดน ซงทางเทศบาลและอบต. สามารถน าไปใชในการบ ารงตนไมทใชจดภมทศนตามบรเวณชมชนตาง ๆ และสามารถแจกจายไสเดอนดนทขยายไดใหแกเกษตรกรหรอชาวบานตอไปได

2.2.3 โรงงานอตสาหกรรมทแปรรปผลผลตทางการเกษตรหลายแหงตงอยมากมาย เชน โรงงานคดบรรจผลผลตทางการเกษตร โรงงานแปรรปอาหารกระปอง เชน ผลไมกระปองโรงงานมนฝรง โรงงานกระดาษ โรงกลนสรา โรงหมกเบยรหรอโรงผลตเหด เปนตน ซง

12

โรงงานตาง ๆ เหลานจะกอใหเกดขยะอนทรยและน าเสยจ านวนมากในแตละวน ซงอาจกอใหเกดสภาพแวดลอมเปนพษไดหากไมมระบบก าจดขยะทถกตองและเหมาะสม ดงนนสามารถเลยงไสเดอนดนเพอก าจดขยะตาง ๆ เหลานไดดเนองจากมวตถดบทเกดจากกระบวนการผลตอยทกวนโดยไมตองน ามาจากแหลงอน ๆ ซงเปนการก าจดขยะทไมสญเสยคาใชจายสงและไมกอใหเกดกลนเหมนรบกวนชมชนดวย นอกจากนกากตะกอนจากระบบบ าบดน าเสยของโรงงานอตสาหกรรมยงสามารถน ามาเลยงไสเดอนดนได

2.2.4 พนทการเกษตร ประเทศไทยมการท าไร ท าสวน ท านา และเลยงสตวกนเปนจ านวนมากเกอบทกทวภาคของประเทศ ซงเมอเกบผลผลตจ าหนายแลวมกจะมวสดเหลอใชทางการเกษตรเกดขนในไรนาหรอภายในสวน ซงเกษตรกรสวนใหญจะก าจดโดยวธการเผา เนองจากเปนวธการทท าไดงายทสด เมอมการจดการดงกลาวตดตอกนเปนเวลานานปลายป จะกอใหเกดสภาพทท าใหดนเสอมโทรมในเวลาตอมา ซงปญหาดงกลาวสามารถแกไขไดโดยการน าวสดเหลอใชทางการเกษตรเหลานนมาท าป ยหมกแลวน ากลบมาใชภายในฟารมตอไปซงเปนการเพมอนทรยวตถและธาตอาหารแกดนไดในระดบหนง แตการท าป ยหมกโดยทวไปจะใชเวลานานและเสยแรงงานมาก ดงนน เกษตรกรอาจจะสามารถน าวสดเหลอใชทางการเกษตรดงกลาวมาใหไสเดอนดนยอยสลายเพอผลตเปนป ยหมกไดซงเปนอกแนวทางหนงทนาจะเหมาะสมกวาเพราะใชเวลานอยและไมสนเปลองแรงงานในการจดการมาก หรออกแนวทางจงทสามารถท าได กคอ การสรางสภาพแวดลอมในไรนาหรอภายในสวนใหเหมาะสม คอ ใสเศษอนทรยวตถคลมดนแลวรดน าใหมความชนอยเสมอแลวปลอยไสเดอนดนสายพนธ ทเหมาะสมลงไปในดนเพาะปลกเหลานน เพอใหไสเดอนดนชวยฟนฟดนปลก ทงนในพนทการเกษตรทใชป ยเคมในการผลตพชมกจะไมพบไสเดอนดน K.M. Smetak et al. (2006) พบวา การใชป ยเคมในพน ทเกษตร และปรมาณไนโตรเจนในดนมผลตอความหนาแนนของไสเดอนดนในแตละพนท 2.2.5 ฟารมปศสตว การเลยงสตวในฟารมขนาดใหญหลายแหง โดยเฉพาะฟารมเลยงสกร ฟารมเลยงไก หรอ ฟารมโคนม โคเนอ ซงฟารมเลยงสตวตาง ๆ ดงกลาวในอดตมการเลยงสตวกนขนาดเลกตามบานเรอน หรอการเลยงแบบปลอยซงจะไมกอปญหา แตในปจจบนมการตงฟารมเลยงสตวขนาดใหญทางการคา ซงในการเลยงสตวชนดตาง ๆ มกจะมมลสตวจ านวนมากททบถมกนจนเกดกลนเหมนและเปนปญหาทส าคญตอสภาพแวดลอมภายในฟารม และบรเวณใกลเคยงถาไมมระบบการจดการทดโดยเฉพาะในเรองกลนเหมนและแหลงเพาะแมลงวนเปน ปญหาส าคญในการเลยงสตวในปจจบน ท าใหตองมการตดตงระบบก าจดของเสยและใชสารเคมในการก าจดแมลงวน ท าใหสญเสยคาใชจาย และมสารเคมตกคางในฟารมเปนจ านวน

13

มาก ดงนนการเลยงไสเดอนดนเพอก าจดมลหรอของเสยจากฟารมเลยงสตวตาง ๆ ดงกลาวนาจะเปนอกทางออกหนงส าหรบฟารมเลยงสตว เนองจากการท างานของไสเดอนดนจะสามารถลดกลนและยอยสลายของเสยหรอมลสตวตาง ๆ เหลานนกลายเปนป ยหมกไดอยางรวดเรว ซงสามารถน าไสเดอนดนมาประยกตใชไดงายมาก สามารถ (2547) พบวา ไนโตรเจนทอยในรปของมลสตวมความเหมาะสมในการผสมกบขยะอนทรยทยอยสลายยากในกระบวนการผลตป ยหมกจากมลไสเดอนดน 3.ปยหมกจากการยอยสลายโดยไสเดอนดน

3.1 คณสมบตของป ยหมกมลไสเดอนดน ลกษณะโครงสรางทางกายภาพของป ยหมกไสเดอนดนมลกษณะเปนเมดรวนละเอยด มสด าออกน าตาล โปรงเบา มความพรนระบายน าและอากาศไดดมาก มความจความชนสงและมประมาณอนทรยวตถสงมาก ซงผลจากการยอยสลายขยะอนทรยทไสเดอนดนดดกนเขาไปภายในล าไส และดวยกจกรรมของจลนทรยทอยในล าไสและน ายอยของไสเดอนดนจะชวยใหธาตอาหารหลาย ๆ ชนดทอยในเศษอนทรยวตถเหลานนถกเปลยนใหอยในรปทพชสามารถน าไปใชได เชน เปลยนไนโตรเจน ใหอยในรป ไนเตรท หรอ แอมโมเนย ฟอสฟอรสในรปทเปนประโยชน โพแทสเซยมในรปทแลกเปลยนได และนอกจากนยงมสวนประกอบของธาตอาหารพชชนดอนและจลนทรยหลายชนดทเปนประโยชนตอดน รวมทงสารควบคมการเจรญเตบโตของพชหลายชนดทเกดจากกจกรรมของจลนทรยในล าไสของไสเดอนดนอกดวย สามารถ (2549) พบวา ปรมาณธาตอาหารพชทไดจากการใชไสเดอนดนยอยสลายขยะชมชนมความแตกตางกน ตามชนดของขยะชมชนทใชท าป ยหมก โดยป ยหมกทผลตจากเปลอกผลไมผสมเศษผกมปรมาณไนโตรเจนสงสด ป ยหมกทผลตจากเศษผกมปรมาณฟอสฟอรสทงหมดสงสด ป ยหมกทผลตจากเปลอกผลไมผสมวชพชมปรมาณโปรแตสเซ ยมทงหมดสงสด ป ยหมกทผลตจากเปลอกผลไมผสมเศษผกผสมวชพชมปรมาณแคลเซยมทงหมดสงสดและป ยหมกทผลตจากวชพชมปรมาณแมกนเซยมทงหมดสงสด ปรมาณธาตอาหารพชทไดเมอเทยบกบป ยหมกโดยทวไป จะมปรมาณธาตอาหารพชทสงกวาโดยเฉพาะไนโตรเจน การผสมอนทรยวตถหลายชนดในการผลตป ยหมกจากมลไสเดอนดนจะชวยเพมปรมาณธาตอาหารพชได Payal et al. (2006) พบวา การใชไสเดอนดนสายพนธ Eisenia foetida ยอยสลายขยะอนทรยจากหองครวรวมกบขยะอนทรยจากสถานทราชการและรวมกบเศษวสดเหลอทงจากกจกรรมการเกษตร และกากตะกอนน าเสยจากระบบบ าบดน าเสยโรงงานอตสาหกรรม ป ยหมกจากมลไสเดอนดนทไดมปรมาณฟอสฟอรสทละลายได เพมขน 1.4 – 6.5 เทา

14

การใชป ยหมกมลไสเดอนดนและน าหมกมลไสเดอนดนในการปลกพช จะสงผลใหดนมโครงสรางดขน คอ ท าใหดนกกเกบความชนไดมากขน มความโปรงรวนซย รากพชสามารถชอนไชและแพรกระจายไดกวาง ดนมการระบายน าและอากาศไดด ท าใหจลนทรยดนทเปนประโยชนบรเวณรากพชสามารถสรางเอนโซมทเปนประโยชนตอพชไดเพมชน นอกจากนจลนทรยดนทปนออกมากบมลของไสเดอนดนยงสามารถสรางเอนไซมฟอสฟาเตสไดอกดวย ซงจะมสวนชวยเพมประมาณฟอสฟอรสในดนใหสงขนได และไสเดอนดนยงชวยสนบสนนวฏจกรคารบอนและวฏจกรไนโตรเจนในระบบการเกษตร (Steven J. et al.,2007)

3.2 การใชป ยหมกมลไสเดอนดนเปนสวนผสมของวสดปลก และวสดเพาะกลาพชนอกจากการน าป ยหมกมลไสเดอนดนไปใชเปนป ยแลว ยงสามารถน ามาใชเปนสวนผสมของวสดปลกและวสดเพาะกลาพชได วสดปลกพชหรอวสดเพาะกลาพชทมสวนผสมของป ยหมกมลไสเดอนดนจะมธาตอาหารพชอยในปรมาณทเจอจางและอยในรปพรอมใช ซงจะคอย ๆ ปลดปลอยธาตอาหารใหกบตนกลาพชในการเจรญเตบโตระยะแรกไดอยางเหมาะสม ประกอบกบป ยหมกมลไสเดอนดนมโครงสรางทโปรงเบาระบายน าและอากาศไดด และจความชนไดมาก ดงนนตนกลาพชจะสามารถเจรญเตบโตออกรากและชอนไชไดดมาก ในการน ามาปลกพชจ าพวกไดประดบจะสงเสรมใหพชออกดอกไดดมากเนองจากจลนทรยในป ยหมกมลไสเดอนดนสามารถสรางเอนไซมฟอสฟาเตสได จงท าใหวสดปลกนนมปรมาณของฟอสฟอรสเพมสงขนสงผลใหพชออกดอกไดดยงขน Sylvain et al.(2006) พบวา ป ยหมกทไดจากการยอยสลายของไสเดอนดนมผลตอการเจรญเตบโตของขาวและถวลสง แตธาตอาหารพชในป ยหมกจะสลายเรว คณสมบตของป ยหมกมลไสเดอนดนทน ามาใชเปนวสดปลกพชจะแตกตางกนตามวสดทน ามาใชผลตป ยหมกมลไสเดอนดน แตโดยทวไปแลวโครงสรางของป ยหมกมลไสเดอนดนทไดจะมลกษณะทคลายกน คอ จะมสวนประกอบของธาตอาหารพชอยในรปทพชสามารถดดไปใชได มสวนประกอบของธาตอาหารรองและธาตอาหารเสรมเกอบทกชนดทพชตองการ ในการน าป ยหมกมลไสเดอนดนมาใชเปนวสดปลก ควรน ามาผสมกบวสดปลกชนดอน ๆ กอน เนองจากป ยหมกมลไสเดอนดนจะประกอบดวยอนทรยวตถเปนสวนใหญ และมอนภาคของดนอยนอย ดงนนในการน าป ยหมกมลไสเดอนดนทไดมาผสมกบวสดปลกชนดอน ๆ จะไดผลดกวาและสนเปลองนอยกวาการใชป ยหมกมลไสเดอนดนเพยงอยางเดยว ซงในการปลกพชสามารถน าป ยหมกมลไสเดอนดนมาเจอจางไดหลายระดบ Johann G. (2006) พบวา การผสมป ยหมกมลไสเดอนดนกบวสดเพาะกลาทางการคา (Peat) ท าใหกลามะเขอเทศมรากยาวขน

15

3.3 ขอดของวสดปลกทมสวนผสมของป ยหมกมลไสเดอนดน 3.3.1 ป ยหมกมลไสเดอนดนสามารถชวยเกบความชนและปลดปลอยออกมาให

พชอยางชา ๆ เมอพชตองการยดระยะเวลาการใหน าแกพชไดนานขน 3.3.2.กรณใชผสมดนทเปนดนเหนยวจะชวยเพมอากาศในดน ท าใหดนรวนซย

และชวยในการถายเทน าและอากาศไดสะดวก 3.3.3 กรณผสมดนทเปนดนทรายจะชวยเพมเนอดน ชวยใหดนเกบรกษาความชน

และธาตอาหารในดน ลดการชะลางธาตอาหารของน า 3.3.4 ลดปญหาการสลายตวของธาตอาหาร เปนตวปลดปลอยธาตอาหาร

อยางชา ๆ ท าใหประหยดป ย 3.3.5 ปกปองดนไมใหมสภาพโครงรางแนนเขงและชวยเตมอนทรยวตถในเนอดน

ชวยใหดนรวนซย รากพชสามารถแพรขยายไดกวาง 3.3.6 ป ยหมกมลไสเดอนดนจะมสาวนประกอบของกรดฮวมค ซงเปนตวกก

เกบธาตอาหารทจ าเปนตอพชหลายชนด เชน ฟอสฟอรส (P) โพแทสเซยม (K) แคลเซยม (Ca) เหลก (Fe) และทองแดง (Cu) ซงธาตอาหารเหลานจะถกเกบอยในโมเลกลของกรดฮวมค อยในรปพรอมใช และจะถกปลดปลอยออกมาเมอพชตองการ Norman Q. et al.(2006) พบวา กรดฮวมคในป ยหมกมลไสเดอนดนทผลตจากเศษอาหารมความสมพนธกบการเจรญเตบโตของตนกลาดอกเปเปอร