02 iaco unibertsoa 2015 16
Transcript of 02 iaco unibertsoa 2015 16
UNIBERTSOA
EGILEA: IACO
UNIBERTSOA“Existitzen den
guztia da unibrtsoa.
Uunibertsoa astro guztien mutzoa eta multzo horrek betetzen duen espazioa da.” Sinfonía nº 9 de Beethoven (Scherzo).wma
ASTROA
Astroak zeruko berezko gorputzak dira, hala nola izarrak, planetak, kometak, sateliteak…etab
BIG-BANG
Unibertsoko materia guztia gune bakar batean bilduta zegoen, baina duela 15 mila milloi bat urte inguru, eztanda egin zuen eta unibertsoan zehar zabaldu eta sakabanatu zen materia.
IZARRAK
Izarrak berEzko argia duten astroak dira.
Izarrak hidrogenoz eta bestelako gasez osaturik daude, eta horien erreakzioen ondorioz sortzen dira beroa eta argia.
Eguzkia gure izarra da. Izarren arteko
distantziak oso handiak dira eta neurtzeko unitate berezi bat erabiltzen da, argi-urtea.
KONSTELZIOAIzarrrez osaturiko irudiei konstelazioak
deitzen ditugu.Ezagunena Hartz-txikia da.Marinelek
erabiltzen zuten nabigatzeko,bertan Ipar Izarra dago. (Zeruan mugitzen ez den izar bakarra,iparaldea seilanalatzen du).
ZULO BELTZAZULO BELTZAunibertsoan dauden
objeturik bitxienak omen dira.Inork ez dute inoiz
ikusi,baina,astronomoek diotenez,hor daude.
Oso eremu txikiak dira,eta inguruan grabitate-indar izugarria eragiten dute;den-dena erakartzen omen dute,baita argia ere
QUASARRA
QUASARRAKzulo beltza handiak dituzten galaxien erdiko guneak dira.
Pisu ikagarria dute, oso argitsuak dira eta gure inguruko galaxiak baino askoz ere urrutiago daude.
EGUZKI-SISTEMAEguzki-sistema,Eguzkiaren inguruan sortutako planeten
eta beste gorputz ezpazial batzuen sistema da.Izar horrek inguruan biraka dabiltza zortzi
planetak,horien sateliteak,asteroideak, kometak,meteoritoak eta planeta arteko gas eta hautsak.
Planetak izar baten inguruan orbitan dauden objetu handiak dira.
Ez dute berezko argirik,baina izarraren argia islatzen dute.
Eguzki-sistema zorti planetak daude bi taldeetan sailka daitezke: barne-planetak-Merkurio,Artizarra,Lurra eta Marte –eta kanpo planetak-Jupiter,Saturno,Urano eta Neptuno-.
GRABITATE-INDARRA
Ezpazioko gorputz guztiek grabitate-indar egiten dute.Zenbat eta handiagoa izan objetua,orduan eta grabitate-inar handiagoa eragiten du.
Eguzki-sistema ere grabitazioari esker dago orekan.
SATELITEA EDO ILARGIA
Planeten inguruan biraka dabiltzan astroak dira.Planetek bezala,horiek ere ez dute berezko argirik.
ASTEROIDEAK
Forma irregularreko gorputz txiki harritsuak dira.
Eguzkiaren inguruan,birakartzen dute,eta Marte etaJupiter arteko asteroide-gerrikoa osatzen dute.
METEORITOAK
Meteoro edo izar iheskorrak ez dira benetako izarrak, txikiagoak baizik.
Izugarrizko abiaduran sartzen dira atmosferan,eta asko berotzen dira.
HALLEY KOMETA
Kometak zeruan noizean behin agertzen diren gorputz argidunak dira.
Bizitzarik gabeko izotezko gorputz dira.
Kometak bi isats izaten dituzte:Halley kometa 76 urtean behin hurbiltzen da Eguzki aldera.
LURRA,GURE ETXEALurra da Eguzkitik gertuen dagoen hirrugarren planeta.Bertako tenperaturak ura egoera likidoan edukitzea
ahalbideratzen du;eta,besterik,Lurrak oxigeno ugarikoa atmsfera du.
LURRAREN MUGIMENDUAK:1.Errotazioa:bere ardatzaren inguruan biraka dabil.24 ordu behar ditu. Horren eraginez bereizten dira
gaua eta eguna.2-TRASLAZIOA:Eguzkiren inguruan mugitzen da. Urtaroak eraiten ditu.365egun 6ordu eta 9minu behar ditu bira hori egiteko.
LURRA;GURE ETXEA
ILARGIA:Lurrak duen satelite bakarra da.Ilargiak,bi mugimendu ditu:-errotazioa (28egun)-translazioa (28 egun)Ondorioz Ilargiak beti erakuzten dio aurpegi
berdina Lurrari.Ilargiaren faseank:-Iberria:ikusten ez denean.-Ilgora:handitzen ari denean.-Ilbetea:osoa ikusten denean.-Ilbehera:gero eta txikiagoa ikusten denean.
ILARGIA
EKLIPSEAEguzkia,Ilargia eta Lurra lerrokatu
egiten dira espazioan,eta eklipse deritzegun fenomenoak sortzen dituzte.
EGUZKI-EKLIPSEAIlargia Lurraren zati bat ezkutatzen
badu, eklipse partziala dela esaten dugu.Eguzkia oso-osorik eslatzen badu,eklipse osoa.
ILARGIA-EKLIPSEA
Lurra Ilargiaren eta Eguzkiaren artean lerrokatzen bada,Lurraren itzalak estali egiten du Ilargia.
Ilargi-elipseak ibetean izatean dira beti.