حضرت عُثمان غني رضيه USMAN GHANI (R.A) THE 3RD HEAD OF (KHILAFAT E RASHIDIA)

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691

متي، مسلمانن ٽيون خليفو، افضل بشر بعدعمر فاروق رضيه ۽ افضل ا

حضرت عثمان غني رضيهعبدالرزاق ميمڻ: تحرير ۽ تحقيق

!عرصو ڪل خالفت جو ۽ وفاتڪنيت، نسب ، قبيلو، پيشو، ڄم،

ع 566نومبر 11۾ پئدا ٿيا۔ سندن عهد خالفت ( طائف)ع 675پاڻ ( عثمان بن عفان)پورو نالو سندن تائين هلي۔ سندن لقب غني ۽ ذوالنورين هو۔ وفات ( هجري 26)ع 565جوال سال 17کان ( هجري 32)

۔سندن وفات جو مقام به مدينه ( سال هئي 76۔75)۾ ٿي سندن عمر ( هجري 26)ع565جوال سال 17ميه)پاڻ قريش جي هڪ شاخ نوره هو۔ ۽ تدفين جنت البقي مديني ۾ ٿي۔م

پاڻ جن پهرئين . ۾ پئدا ٿيا( بنو ا

نهن ۾ شامل هئا۔ انتهائي خدا ترس ۽ غني طبيعت جا مالڪ هئا جنهن جي ڪري اسالم قبول ڪيو هو ا

نبي سائين ص جن کين غني لقب کان نوازيو هو۔

(جن جون ٻه نياڻيون هيون ۾ نبي سائين نڪاحجن جي )ذوالنورين ع ۾ پئدا ٿيا سندن تعلق قريش جي 675خالفت راشديه جو ٽيون خليفو حضرت عثمان غني رضيه

ميه)مشهور شاخ سان هو۔ سندن پورو نالو عثمان رضيه بن عفان بن اميه بن عبد شمس بن عبد مناف ( بنو ا

و۔ ٻنهين طرفن کان قريش هئا۔ پاڻ جاهليت جي دئور ۾ لکڻ پڙهڻ هو۔پي جو نالو عفان ۽ ما جو نالو اروى هسکي ورتو هو، اسالم جي شروعاتي دئور ۾ حضرت ابوبڪر صديق رضيه جي هٿ تي بيعت ڪري مسلمان

ٿيا۔ جواني ۾ ئي سوداگاري پيشي سان تعلق رکيائون ۽ شاهوڪار ٿي ويا۔ سخاوت جي ڪري غني مشهور و چوٿون مرد هوا۔ سندن پهرون نڪاح حضرت محمد صلي اهلل عليه وسلم جن ٿيا۔ اسالم قبول ڪرڻ وار

جي ڌي رقيه رضيه سان ٿيو۔ جڏنهن ڪافرن جو ظلم حد کان وڌڻ لڳو ته حجرت ڪري حبشه هلي ويا هئا ن کان پوء مديني هجرت ڪري هلي ويا هئا۔ بيبي رقيه رضيه جي وفات کان پونبي صلعم جن پنهنجي ٻي

۽ ام ڪلثوم رضيه سندن نڪاح ۾ ڏني جنهن جي ڪري کين ذوالنورين جو لقب به مليو۔نيا

سندن ڻي ا

http://www.sindhsalamat.com/members/371/

http://www.sindhsalamat.com/members/371/


76۔75)۾ ٿي سندن عمر ( هجري 26)ع565جوال سال 17وفات آهوان ڪري لقب غني ۽ ذوالنورين ۔سندن وفات جو مقام به مدينه منوره هو۔ ۽ تدفين جنت البقي مديني ۾ ٿي۔( سال هئي

ڀاتيڪٽنب جا

!(اروى بنت ڪريز)هو، ۽ والده جو نالو ( عفان بن ابوالعاص)سندن والد جو نالو !هئي( آمنه)هڪ ڀيڻ ( رضيه) کين

م ڪلثوم ، نائله ، رمله بنت شيبه ، فاطمه بنت الوليد ، فاخته )! شريڪ حيات هيون (رضيه) سندن رقيه، ا

م عمروم البنين ، ا

۔(بنت غزوان ، ا

عمرو ، عمر ، خالد ، ابان بن عثمان ، عبداهلل االصغر ، الوليد ، سعيد ، عبدالملڪ ۽) ! پٽ 8( رضيه) کين م ايان الصغرى) ! نياڻيون 8 کين

( مريم ، ام عثمان ، عائشه ، ام عمرو ، ام ايان الڪبرى ، اروي ، ام خالد ، ا

هيون۔!صلح حديبه کان پهرئين مسلمانن جا سفير

جيئن ته حضرت عثمان غني رضيه هڪ مالدار سوداگر هئا پاڻ اسالم جي واڌ ۽ ڦهلڻ ال پنهنجو سرمائي کي اسالم جي استحڪام ۽ ۾مضبوطي ال قطب آندائون۔ صلح حديبيه کان پهرئين پاڻ مسلمان جا سفير

بڻجي ويا۔جي هٿ تي بيعت جڏنهن سندن شهادت جي غلط خبر پکيڙي وئي ته مسلمان نبي سائين صلعم جن

جو نالو مليو۔( بيعت رضوان)ڪئي جنهن کي

پڻ هئا۔ ۽ ان کان پو ٻن خلفا راشدين حضرت ( ڪاتب وحي)دئور رسالت ۾ حضرت عثمان رضيه جن ن کان پو سن ! ابوبڪر صديق رضيه ۽ حضرت عمر رضيه جي دئورن ۾ سندن مشير به رهيا

5ع ۾ 566۽ ا

ٽيون خليفو مقرر ڪيو۔ ماڻهن تي مشتمل مجلس شورى کين !اسالمي مملڪت جون سرحدون دئور عثمانيه ۾

سال دور خالفت ۾ اسالمي مملڪت جو سرحدون چئني پاسن ۾ ڦهلجي ويون۔ 13سندن دئور عثمانه رضيه جي نالي وارن سپه ساالرن ۾ عبداهلل رضيه بن عامر، عبداهلل بن سعد ، حضرت معاويه

هي هئا ن دئور ۾ جيڪي عالئقا فتح ٿيا ا

رضيه، سعد رضيه بن العاص، ۽ وليد رضيه بن عتبه شامل هئا۔ ا

سنڌ ۽ ايشيا ڪوچڪ ۽ مصر ۾ قبرص ۽ روڊس جا جزيره، نمايان هئا۔ ان کان عالوه مسدلمان جي فوج فتحيون ماڻيون۔

!حضرت عمر رضيه بن العاص مصر ۾ رومين کي شڪست ڏني

!عبداهلل رضيه بن سعد مراڪش، تيونس ۽ الجزائر ۾ فتحيون حاصل ڪيون !سعد رضيه بن العاص خراسان ۽ جرجيان !جڏنهن ته عبداهلل رضيه بن عامر ڪابل، سوات، منيشاپور، ۽ سجستان تي اسالمي قبضو برقرار رکيو


!فوجي ڪاميابيون دئور عثمانيه رضيه ۾ حاصل ڪيل فوجي ڪاميابين جو هڪ پاسو اهو هو ته حضرت امير معاويه رضيه

جي سرڪردگي ۾ اسالمي بحري ٻيڙي، بغريه روم ۾ گهڻيون ڪاميابيون حاصل ڪيون۔ حضرت عثمان وال ۽ ويڪر 151۾ واچ آندي جنهن سان ان جي ڊيگه لعمهجري ۾ مسجد نبوي ص 32غني رضيه جن

والن تي پهچي وئي هئي۔ 161 !ٽئين خليفي طور چونڊ

حضرت عثمان، حضرت علي ، حضرت )صحابين 5حضرت عمر فاروق رضيه جن پنهنجي وفات کان پهرئين رضوان اهلل عليهم اجمعين ( طلحه ، حضرت زبير، حضرت سعد بن ابي وقاص ۽ حضرت عبدالرحمان بن عوف

۔تي مشتمل هڪ ڪميٽي تشڪيل ڏني هئي

انهي ڪميٽي حضرت عمر رضيه جن جي وفات کانپوحضرت عثمان کي مسلمانن جو ٽيون خليفو چونڊيو تر افريقا جو ( ايران)سال خالفت جون ذميواريون سنڀاليون هيون۔ سندن دئور خالفت ۾ 13هو۔ پاڻ

۽ ا

ڪافي عالئقو اسالمي حڪومت ۾ شامل ڪيو ويو۔ !جامع القرآن

به چئجي ٿو۔ ابن دائود ۾ بسند صحيح حضرت سويد بن ( جامع القرآن)کي ( ذوالنورين)حضرت عثمان غني حضرت علي رضيه جو فرمان آهي ته حضرت عثمان رضيه جي باري ۾ خير ئي )غفله کان رايت ٿيل آهي ته باري ۾ جيڪو به ڪجه ڪيو آهي پنهنجي طرفان نه ( قرآني آيتون گڏ ڪرڻ)چئو، ڇو جو انهن مصاحف

جي آئون )۔ انهي جي ٻي روايت ۾ آهي ته (پر اسان جي هڪ جماعت سان مشهورو ڪري ڪيوڪيو جي باري ۾ ائين ئي ڪريان ها جيئن عثمان رضيه ڪيو۔( مصحف)خليفو هجان ها ته ( علي رضيه )

!مشرڪن جوڪوڙو ايمان آڻي اسالم ۾ داخل ٿيڻ

هي جيڪي ڪوڙو ايمان وتون خاص ڪري ا

آڻي اسالم ۾ داخل ٿيا هئا جن کي منافق اسالم دشمن ق

ن دئور ۾ ڪوڙا نبي به پئدا ٿيا۔ جن صلعم نبي سائين ! چئجي ٿو( مشرڪ)جن سان عداوت رکندا هئا ۽ ا

اهڙن اسالم دشمن قوتن اسالم ۾ داخل ٿي اسالم کي اندران ٽوڙڻ چاهيو !کي سرزمين عرب کان ڀڄايو ويو هو ٿي ۔

! هشن کي ٻنجو۽ خوا منافقن جي توقع جن کان به اها توقع رکڻ لڳا ته هنن جي رويو بادشاهن وانگر هوندو لي اهلل عليه وسلمهي منافق رسول اهلل ص

۽ اڳين بادشاهن وانگر پاڻ به ڪو ولي عهد مقررڪندا جيڪو اسالم جي واڳ هنن جي منشا موجب کڻي ! تنهنڪري هو اصحابن جي وچ ۾ به اختالف وجهڻ جون تدبيرون ڪرڻ لڳا هئا ! اڳتي وڌي

!نبي سائين صلي اهلل عليه وسلم طرفان منافقن تي ڪاري ضرب مت مسلم، نبي سائين ! فقن جي خواهش تي زبردست ضرب تڏنهن پئي اانهن من

جن جي صلعم جڏنهن ا

جن کي مسلمانن جو پهريون صديق رضي اهلل تعالي عنه تعليم جي روشني ۾ متفقه طور حضرت ابوبڪر تڏنهن کان ئي خدا سانانهن مسلمان نما منافقن کي تنهن ڏينهن کان ئي خالفت راشديه ! خليفو چونڊيو

!هو ڪاڻ وير ٿي پيو


!ڪاشانه خالفت جو محاسرو ن کان پو جڏنهن امت مسلم انتهائي بهادر ۽ دعائي رسول اهلل رت عمر فاروق کي ضح !صلي اهلل عليه وسلم ا

مت مسلم ! برداشت نه ٿيو نکا منافقناتفاق سان پنهنجو ٻيو خليفو چونڊيو ته اهو صدمو به ۽ پو جڏنهن ا

اصحابين تي مشتمل ڪميٽي جي رڪمنڊيشن سان حضرت عثمان غني کي ٽيون خليفو مقرر ڪيو 5)ن وقت ته هنن سندن نرم دلي جو فائدو وٺي کين

جو محاسرو ( ڪاشانه خالفت)شهيد ڪري ڇڏيو ۽ ا

ڪيو جنهن وقت اڪثر اصحابي حج ڪرڻ مڪي هليا ويا هئا ۽ پاڻ پنهنجي جان خطري ۾ وجهي به منافق اسالم کي منهن ڏنو۔

!منافقن جي صورتحال تي حضرت علي رضيه جن کي ڳڻتي

پريشان ٿي پيا هئا پاڻ پنهنجن ٻنهين اوالدن حضرت علي رضيه جن ان صورتحال پئدا ٿيڻ جي ڪري سخت سان گڏجي ٻين به گهڻن حج تي ويل اصحابن جي پٽن جنهن ( حضرت حسين رضي)۽ (حضرت حسن رضيه)

به شامل ( حضرت عبداهلل بن زبير)، ( حضرت عباهلل بن عمر)۾حضرت طلحه رضيه جي صاحبزادن سميت محبوس ( نظربند يا گهيري ۾)ڏينهن تائي پاڻ 61ا پر جي حفاظت تي مامور ڪي( ڪاشانه خالفت)هئا

رهيا۔ڏينهن جي گهري کان پوء شهادت 61

ڏينهن کان پو اهي منافق رسوالهلل ۽ باغي اسالم سندن رضيه گهر ۾ داخل ٿيا ۽ کين شهيد ڪري 61 ڇڏيائون۔ ان خونريزي بغاوت ۾ سندن رضيه زال بيبي نائله رضيه جن جي آڱر به شهيد ٿي وئي، سندن

مت مسلم جي چوٿين خليفي جو شرف حاصل ٿيو۔ ابن شهادت کان پو حضرت عليرضيه جن کي ا

عساڪر، زيد بن ثابت کان روايت ڪن ٿا ته نبي سائين ص جن فرمايو ته هڪ ڏينهن عثمان رضيه توهان ن وقت هڪ فرشتو جيڪو مهنجي ص

ن چيو ته هي لعمص جي پاسي مان گذريا پئي ته ا

ويجهو هو ته ا

شهيد ٿيندو۔( عثمان)شخص

!خليفي مقرر ڪرڻ جي وصيت چوٿين

اصحابن کي خليفو نامزد ڪرڻ جي وصيت ڪئي هئي ته ٽن ڏينهن اندر انهن مان 5حضرت عمر فاروق به ڏنو هئائون ءال عبداهللڪنهن هڪ کي ٽيون خليفو مقرر ڪيو وڃين راء ڏيڻ جو حق پاڻ پنهنجي فرزند

نهن ۾ خالفت سنڀالڻ نه ته ءپر سختي سان منع ڪيائون ته سندس فرزند کي خليفو مقرر نه ڪجي، ان الا

لو ٻڌايائون ته دربار خالفت جي ذميواري مهنجي ال ئي ڇا آسان هئي جو آئون جي اهليت نه هئي، پر ان ال ک

پنهنجي اوالد کي ان مشڪل ۾ وجهان۔

حضرت مقداد بن السود رضيه، ۽ حضرت ابو طلحه رضيه فاروقي وصيت موجب حضرت صهيب رضيه جن عارضي خليفو مقرر ڪري مديني جو حڪمران يا امير مقرر ڪيو هو۔ پر جيئن ته حضرت کي ٽن ڏينهن ال

طلحه رضيه جن موجود نه هئا ۽ مديني کان ٻاهر ويل هئا ان ڪري فاروقي وصيت تحت ٽن ڏينهن تائين سندن انتظار ٿيو پر پاڻ نه وريا۔ تنهنڪري حضرت علي رضيه، حضرت عثمان رضيه حضرت زبير رضيه ،

رت سعد رضيه ، حضرت عبدالرحمان عوف رضيه ۽ حضرت عبداهلل بن عمرو رضيه جن بيبي عائشه حض


صديقه جي گهر ۾ گڏ ٿيا ۽ مقداد رضيه بن االسود رضيه ۽ ابو طلحه رضيه گهر جي دروازي تي انهي ڪري ويهي رهيا ته ڪنهن ٻئي شخص کي ان فيصلي جي گهڙي ۾ اندر اچڻ نه ڏين۔

!جي سازش جو انڪشاف ل قت ن کي خالفت عثمانيه جو

ن ڪري ا

پهريون مقدمه فاروق اعظم جي قاتل خودڪشي ڪري ڇڏي هئي، ا

سزا ڏيڻ جي ضرورت محسوس ڪئي وئي، ۽ اهو خيال پئدا ٿيو ته ڳالهه اتي ئي ختم ٿي ويندي۔ پر خليفي يا گهڻا ماڻهون به شريڪ هئا، هڪ هرمزان هو ، جيڪو ايراني ٻجي شهادت کان پو خبر پئي ته ان سازش ۾

۽ مسلمان ٿي ويو هو ، ٻيو حيره جو رهائشي هڪ عيسائي غالم جفينه نالي هو۔ هو

ان سازش جو انڪشاف هن ريت ٿيو جو حضرت عبدالرحمان ابوبڪر رضيه هرمزان جي جا رهائش وٽان

قاتل فاروق اعظم م هرمزان ۽ جفينه ٽنهين کي هڪ جڳهه تي ويهي ( ابو لولو)گذريا ته هن فيروز يعني ٿڻ وقت هڪ خنجر جيڪو سندس هٿ ۾ هو،

ٿيو، ا

مشهورو ڪندي ڏٺو، فيروز عبدالرحمان ر کي ڏسي ا

ن خنجر کي ڏسي ورتو هو پر کيس شق نه ٿيو۔ ن کي کڻي ورتو۔ عبدالرحمان به ا

هي واقعو )ڪري پيو ا

تي وحشانه جڏنهن ابو لولو فاروق اعظم ( حضرت عمر رضيه جي شهادت کان ڪجهه ڏينهن پهرئين جو هوحملو ڪري کين زخمي ڪيو ۽ پاڻ به خودڪشي ڪري ڇڏي هئي، ته عبدالرحمان اهو خنجر ڏسي

سڃاڻي ورتو هو،۔ ته هاڻ انهن جي سمجهه ۾ ڳالهه آئي ته اهي ٽئي ويهي سازش ڪري رهيا هئا اهو واقعو جڏنهن زخمي حضرت عبداهلل بن عمر کي گوش گذار ٿيو ته پاڻ تيش ۾ اچي ويا۔

رآن !پاڪ جا پهريان حافظ ق

۾ ٿئي ٿو پاڻ ( عشره مبشره)پاڻ هر جمعي جي ڏينهن هڪ غالم کي آزاد ڪرائيندا هئا ، سندن شمار به چيو ويندو هو ، پاڻ ( جامع القرآن)ڪاتب وحي هئا اسالم قبول ڪرڻ ۾ سندن چوٿون نمبر هو ، کين

سائين جن پنهنجي قرآن پاڪ جا پهريان حافظ هئا ، سندن هٿ مبارڪ کي نبي سجن پنهنجو هٿ ۽ نبي هٿ کي اهلل جو هٿ قرار ڏنو هو۔

!تنگدستيء جو لشڪر )جيس عسره لشڪر

م الحڪيم)سندن ناني حضرت عبدالمطلب جي ڌي هئي جيڪا نبي سائين ص جي والد مبارڪ ( ا

هڪ ئي پيٽان پئدا ٿي هئي ان مائٽي جي لحاظ سان حضرت عثمان رضيه جن جي ( جاڙي)عبداهلل سان گڏ ي ۔پاڻ حضرت ابراهيم ع ۽ حضرت لوط ع کان پو پهريان شخص هئا والده مبارڪ نبي سائين جي پڦاٽ هئ

جن راه اسالم ۾ پنهنجي زال سان گڏ هجرت ڪئي۔

جنگ تبوڪ ۾ مسلمانن تي ايڏي گهڻي مصيبت آئي هئ جو مدينه منوره ۾ ڏڪار پيو هو ۽ مسلمان ذارو ڪري رهي

ا هئا ان ڪري ان جنگي لشڪر گهڻا تنگدست ۽ پريشان هئا ايستائين جو وڻن جا پن کائي گ

۔ ترمذي شريف ۾ عبدالرحمان بن خباب رضيه (تنگدستي جو لشڪر)چيو وڃي ٿو ( لشڪر جيس عسره)کي جي مدد ال ماڻهن کي راغب ڪري ( جيش عسره)کان روايت آهي ته نبي سائين جن ان تنگدستي جي ڪري

ٿي ٺ پاالن ۽ سامان 111رهيا هئا ته عثمان رضيه ا

!سان ڀريل ڏيڻ جو اعالن ڪيو سئو ا


ٿي بيٺا ۽ آئون لعموري جڏنهن پاڻ ص جن اصحابن کي سامان لشڪر جي ترغيب ڏني ته وري عثمان رضيه ا

ٺ بشمول سامان جي ڏيان ٿو، وري جڏنهن نبي ص 311جن سامان ۽ جنگ درستي جي ترغيب ڏيڻ لعما

ٿي اعالن ڪيائون ته اي اهلل جا رسول ص مان ٺ بشمول سامان جي ڏيان ٿو۔ 211لڳا ته پاڻ وري ا

ا

!ٿا ته راوي عبدالرحمان بن خطاب رضيه فرمائن

حديث جو راوي عبدالرحمان بن خطاب رضيه فرمائن ٿا ته پو نبي سائين جن منبر تان لهندا ويا ۽ هي لفظ ادا هاڻ عثمان )معنى ( ما على عثمان ما عمل بعد هىذه۔ ما على عثمان ما عمل بعد هىذه۔ ) ڪندا ويا

مطلب سندن اهو عمل ( ڪندا سائيندو جيڪو ان کان پوء رضيه کي ڪو به اهڙو عمل نقصان ڪونه ر ايترو افضل ۽ مقبول آهي جو، جي هو نفل ادا نه ڪن ته بهان جي حساب ڪتاب جمع ال ڪافي آهي۽ ان

نهن ال ڪو خطرو ڪونهين ۔(651مشڪوات شريف )مقبوليت کان پو ا

! عثمان سان نڪاححضرت سان ( ضيهرقيه ر)نياڻي پهرئين يججن صلعم نبي سائين

سان نڪاح ڪرايو ته رضيه عثمان جو حضرت ( ضيهرقيه ر)جن جڏنهن پنهنجي نياڻي صلعم نبي سائين ه)پاڻ فرمايائون

! (رقيه ۽ ان جي مڙس عثمان جو آهي وبهترين جوڙو جيڪو انسانن ڏٺو ا

م )نياڻي ٻي يج جن صلعمنبي سائين

! عثمان سان نڪاححضرت سان ( ضيهر لثومڪا

م ڪلثوم)رقيه رضيه جي وفات کان پو پاڻ پنهنجي ٻي نياڻي بيبي جو نڪاح به عثمان رضيه سان ( ا

!ڪرائي ڇڏيو

!جي دلجوئي جن صلعمنبي سائين عثمان سانحضرت م ڪلثوم جي به وفات ٿي وئي ته پاڻ حضرت عثمان جي بيبي ۽ جڏنهن

دلجوئي ڪري چوڻ لڳا ته مون ا

ها به عثمان جي نڪاح ۾ ڏيان ها! وٽ جي ٽي ڌي هجي ها ته ا

۔(جو عقد حضرت علي سان ڪرائي چڪا هئارضيه بيبي فاطمه پاڻ پنهنجي ٽين نياڻي ياد رهي ته )

پڄاڻي

حضرت عُثمان غني رضيه USMAN GHANI (R.A) THE 3RD HEAD OF (KHILAFAT E RASHIDIA)

Leadership & Management

Transcript of حضرت عُثمان غني رضيه USMAN GHANI (R.A) THE 3RD HEAD OF (KHILAFAT E RASHIDIA)