1

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกลภาควชาการออกแบบอตสาหกรรม

คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

บทความนเปนรายงานการศกษาเบองตนของโครงการวจยภายใตโครงการรปธรรมศกษาฯคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ชอโครงการ การสรางแผนททบทวน: งานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2 จากมมมองไทย (RedrawMapping: Japanese Design after World War II from Thai Perspective)

จากการศกษางานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2 ในเบองตนพบวาการรบรงานออกแบบญปนในสงคมปจจบน เปนการสบทอดแนวความคดทมผลจากอทธพลของมมมองจากตะวนตก โดยอาจเปนผลสบเนองจากความพยายามถายทอดภาพลกษณของญ ป นเองตอโลกภายนอก ต งแตยคท มการแผขยายอาณานคมตะวนตกมายงกลมประเทศเอเชย จงเปนทมาของการศกษาบรบทการออกแบบของญปนหลงสงครามโลกครงท 2 ผานมมมองไทย อาศยการทบทวนวรรณกรรมการสบคนจากสอสารสนเทศ สอภาพยนตร การตน และการเขารวมการประชมและการสมนาเชงปฏบตการทเกยวของกบงานออกแบบญปน เกดเปนแนวความคดในการแบงประเภทขององคประกอบในการศกษาเบองตนเปนมมมอง 2 ดานทยดหยนและอาจมขอบเขตเหลอมลำกน ไดแก มมมองดานสนทรยะ และ มมมองดานสงคม เศรษฐกจ และ เทคโนโลย ผลทไดจากการคกษาอตลกษณงานออกแบบญปนจากมมมองทงสองดาน กอใหเกดความร ความเขาใจในแงมมทหลากหลายและซบซอนขององคประกอบความเปนญป น นอกเหนอไปจากเนอหาในผลงานการออกแบบ ทเกดจากการสรางสรรคทงโดยศลปน ชางฝมอ นกออกแบบ ตลอดจน

2

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

ผสรางนรนาม สามารถอธบายผลการศกษาโดยเสนอแนวความคดในการสรางแผนทแสดงบรบทงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2 บนแกนอางองเชงเวลา และแกนอางองดานสนทรยะ ดานสงคม เศรษฐกจ และ เทคโนโลย เพอเปนประโยชนตอการศกษาคนควาตอไป

1. มมมองจากดานสนทรยะ

คำสำคญ: bi-ju-tsu, gei-ju-tsu, gi-ju-tsu, cha-do, zen, wabi-sabi, mono noaware, Isamu Noguchi, Butterfly Stool

“Our aesthetic sense is our order” 1 _____ Masahiro Miwa ‘The JapaneseAwareness of Space’ Process Architecture, June 1983

เปนการศกษาดานสนทรยะ รสนยม และ การรบรความเปนญปนในงานออกแบบผานงานศลปหตถกรรม ผลตภณฑอตสาหกรรม เปนปจจยภายในประเทศญป นอนเนองมาจาก สภาพภมศาสตร ทรพยากรธรรมชาต องคความรดานศลปวฒนธรรมประเพณ ภมปญญาทองถน ศกษาคำศพทนยามความเปนมาทเก ยวของกบการออกแบบ โดยอาศยพนฐานจาก ศลปะ (บจทส / bi-ju-tsu / : art) ความเปนชางฝมอ ( เกจทส / gei-ju-tsu / : craft) และวทยาการ (กจทส / gi-ju-tsu /

: technique, technology)

แมวาอารยธรรมญปน จะไดรบอทธพลสวนใหญจากจน และบางสวนจากเกาหลแตโดยลกษณะภมประเทศทเปนหมเกาะ และการดำเนนนโยบายดานการปกครองทปดประเทศในอดต ทำใหเกดการบมเพาะและตกผลกลกษณะเฉพาะของอารยธรรมญปนในการดำรงชวต คานยมเรองสถานะ บทบาทและหนาทของปจเจกบคคลในสงคม ตลอดจนความเช อทางศาสนา สงผลใหการออกแบบและการสรางสรรคผลงานศลปหตถกรรม ผลตภณฑ อปกรณ ของใชในชวตประจำวน ตองตอบสนองความตองการดานประโยชนใชสอยและความตองการดานจตใจของแตละบคคลตามสถานะทางสงคม รวมถงความจำเปนในการพฒนาประเทศทงในยคกอนและหลงการเปดประเทศ การศกษาถงความเปลยนแปลงทตระหนกไดอยางชดเจนในยค

1 Sparke Penny. Japanese design. Michael Joseph, London, 1987. 144 p.

3

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

ฟนฟเมจ และ ในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ตวอยางของการผสมผสานปรชญาแหงเซน (เซน / zen / ) ในพธชงชา (ฉะโด / / cha-do) กบผลกระทบจากอทธพลอารยธรรมตะวนตกไดแก การทญป นตองเปดประเทศและรบวฒนธรรมการนงเกาอเพอแสดงถงความศวไลซแบบตะวนตกในทศวรรษ 1870 ในรชสมยเมจอาจารยชงชาตระกลอระเซงเคอรนท 11 (เกนเกนไซ โซชทส / So-shitsu Gen-gen-sai / ) ตองออกแบบชดอปกรณพธชงชาขนใหมเพอองคจกรพรรด เกดเปนแนวทางพธชงชาแบบนงเกาอ รวเรอ สไตล (รวเรอ / ryu-rei / ) [ภาพท 1]

นอกจากน ปจจยสำคญทมผลตอวถการออกแบบของญปนอนเนองมาจากความเชอทางศาสนา เกดแนวความคดของการเคารพตอธรรมชาต การดำรงชวตทปรบตวไปตามลกษณะเฉพาะของฤดกาลตางๆ และการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางรคณคาและเกดประโยชนสงสด การตระหนกถงความสมถะและความงดงามอนเกดจากกาลเวลาทผานไปอยางเปนธรรมชาตทเรยกวา วาบ-ซาบ (วาบ-ซาบ / wabi-sabi / ) และอารมณความรสกของปจเจกบคคลผานประสบการณทมตองานออกแบบ (โมโน-โนะ-อะวาเระ / mono-no-aware / ) [ภาพท 2]

ภาพท 1 ชดอปกรณพธชงชาทออกแบบขนใหมเพอองคจกรพรรดในรชสมยเมจ เกดเปนแนวทางพธชงชาแบบนงเกาอ รวเรอ สไตล (รวเรอ / ryu-rei / )

ภาพท 2 วาบ ซาบ ในถวยชา

4

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

การศกษาการออกแบบญปนจากดานสนทรยะ สวนใหญจงเปนการศกษาผลงานศลปหตถกรรม และการแบงประเภทงานออกแบบตามวสดและกรรมวธการผลตตลอดจนการรบร ผานผลงานของศลปนทเปนท ยอมรบในระดบนานาชาต เชนการออกแบบโคมไฟ อะคาร (akari ) [ภาพท 3] โดยปฏมากร โนกจ อซาม(Noguchi Isamu : ค.ศ. 1904 - 1988), หรอเฟอรนเจอร เกาอบตเตอรฟลาย(Butterfly Stool) โดย นกออกแบบ ยานาหง โซร (Yanagi Sori : ค.ศ. 1915- ปจจบน) [ภาพท 4]

ภาพท 3 โคม อะคาร โดย โนกจ อซาม ภาพท 4 เกาอ บตเตอรฟลายไดรบ รางวล GMARK 1966โดย ยานาหง โซร

การศกษาการออกแบบญปนผานนทรรศการผลงานออกแบบญปนระดบนานาชาตท องคกรหนวยงานรฐบาลเปนผ จด เปนผ กำหนดนยามความเปนญป นในงานออกแบบเพอสอตอสากล ดงจะพบตวอยางไดจากขอมลงานนทรรศการ ทจดแสดงรอบโลกในชอ “Japanese Design : A Survey Since 1950” เรมแสดงทฟลาเดลเฟยประเทศสหรฐอเมรกา ใน ค.ศ. 1994 ทมลาน ประเทศอตาล ค.ศ. 1995 ทดสเซลดอรฟ ประเทศเยอรมนน และ ท ปารส ประเทศฝรงเศส ในปเดยวกน สดทายกลบมาจดแสดงทโอซากา ประเทศญปน ค.ศ. 1996 นยามการออกแบบในงานนกำหนดจากหลกการ 5 ประการ ไดแก ความเปนชางฝมอ (craftsmanship) ความไมสมดล (asymmetry) ความกะทดรด (compactness) ความขบขน (humor) และความเรยบงาย (simplicity) ขณะท นทรรศการลาสดทจดขนท กรงเทพฯ ประเทศไทยค.ศ. 2006 ในชอ “DNA of Japanese Design” ไดถอดรหสการออกแบบของญปน

5

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

2 DNA of Japanese Design 15 รหสการออกแบบไดแก A: making it smaller, thinner and lighter, B: combiningfunction, C: mobility integration, D: expanding space and time, E: doing away with frills, F: interfacingcommunication, G: automation and labor saving, H: making expertise accessible by the public, I: making newvariations, J: enabling everyone to use it, K: mirroring nature, L: organizing into a system, M: exploitingmaterials, N: pioneering materials, O: beautiful wrapping

เปน 15 รหส 2 เพอใชอธบายเปรยบเทยบถงผลงานใน 3 ยค ไดแก ยคหตถกรรมทเปนงานชางฝมอ ยคเรมตนของงานออกแบบอตสาหกรรม และ ยคปจจบนในศตวรรษท 21 รหสการออกแบบทง 15 รหส ไดเพมเตมแงมมดานเทคโนโลย วสดและการผลต ตลอดจน แนวความคด วถชวต และ วฒนธรรมแบบญปน ทปรบตวตามกระแสสงคมโลก ทำใหนยามงานออกแบบญป นจากงานนทรรศการ สะทอนถงอตลกษณของผลงานและผสรางผลงานไดอยางหลากหลายและลกซง มความเปนพลวต ปรบแปรไปตามยคสมย และตามความเปลยนแปลงของเทคโนโลย

2. มมมองจากดานสงคม เศรษฐกจและเทคโนโลย

คำสำคญ: The Meiji Restoration, rangaku, wakon-yosai, Japanization, G-Mark,monotsukuri, GPI

เปนการศกษาความเปลยนแปลงของสงคมญปน ทมอทธพลตองานออกแบบในแงของสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย ความเปลยนแปลงของสงคมญปนทมอทธพลตอการออกแบบทเปนทนยมศกษาสวนใหญ พบวาเปนการเปลยนแปลงในยคฟนฟเมจ (เมจไคคาข / mei-ji-kai-kaku / : The Meiji Restoration) ซงทจรงแลวเปนความเปลยนแปลงอนเกดจากผลกระทบจากปจจยภายนอก ทงในแงของการปฏวตอตสาหกรรม และผลพวงของการลาอาณานคมของชาตตะวนตก ทกลมประเทศเอเชยตางไดรบผลกระทบเชนเดยวกน การเปดประเทศญปนดวยการมาของกองเรออเมรกนโดยนายพลจตวาแมทธว เปอร และการลมสลายของระบบโชกนทเกดขนใน ค.ศ. 1868 ซงเปนปเดยวกนกบการเสดจสวรรคตของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 แหงราชวงศจกร (พ.ศ. 2411) เปนการสนสดของยคเอโดะ ( / Edo ค.ศ. 1615 – 1868: พ.ศ. 2143 - 2411) และการเชอมตอของประวตศาสตรญปนยคใหม 3 ยคไดแก รชสมยเมจ ( / Meijiค.ศ. 1868 –1912) รชสมยไทโช ( / Taisho ค.ศ. 1912 – 1926) และรชสมยโชวะ ( / Showa ค.ศ. 1926 – 1989)

6

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

ดวยปจจยบงคบจากภายนอกดงกลาว นำไปสความพยายามพฒนาประเทศอยางเรงดวนดวยนโยบายการเรยนรเทคโนโลยจากตะวนตก เชน ฮอลแลนดศกษา (รนงาก/ ran-gaku / ) การสงคณะศกษาดงานเดนทางไปตางประเทศ พรอมไปกบการจางผเชยวชาญกวาสามพนคนมาทำงานในญปน ภายใตแนวความคด (วะคงโยไซ/ wa-kon-yo-sai / ) ทถอจตวญญาณตวตนความเปนญปนเปนแกนแลวหอหมดวยกระพของกระบวนการเทคโนโลยตะวนตก ทสงเสรมใหเกดส งท สรางสรรคโดยเหมาะกบสถานการณและเงอนไขของสภาพสงคมแตละยค ลกษณะสงคมของญป นทมการแบงแยกสถานะชนชนทางสงคมอยางชดเจน เปนคานยมความเปนกลมทไมเนนความเปนปจเจกบคคล จนแมเมอรฐบาลทหาร (บะคฟ /baku-fu / ) ระบอบโชกนและระบบไซบตส (ไซบทส / zai-batsu / )ทเปนการรวมตวของกลมอำนาจทหารในระบอบโชกนเดมกบกลมพอคาตระกลสำคญของญปนทเกดขนกอนสงครามโลกครงท 2 ลมสลายไปแลวกตาม

ยงไปกวานน จากการทประเทศญปนเปนประเทศผแพสงครามเพยงประเทศเดยวในโลกทถกทำลายลางดวยระเบดปรมาณถง 2 ครง ในสงครามโลกครงท 2 ทำใหเกดลกษณะเฉพาะของชนชาตในการพยายามพฒนาประเทศดวยกลไกการต งหนวยงานตางๆ ของรฐเพอสนบสนนอตสาหกรรมทเขมแขงในฐานะตวขบเคลอนหลกของระบบเศรษฐกจ ตวอยางองคกรทมบทบาทในการออกแบบอตสาหกรรมของญปน ไดแก Japan Industrial Design Promotion Organization (JIDPO) และG-Mark Organization โดยการใหรางวลผลตภณฑท มการออกแบบดเดน เพ อสนบสนนการยกระดบคณภาพมาตรฐานผลตภณฑใหเปนทยอมรบและสามารถแขงขนได ความพยายามสรางอตลกษณและความเปนผนำดานการออกแบบในระดบสากล เชน การออกแบบหมอหงขาวไฟฟาเปนชาตแรก [ภาพท 6] และบทบาทของ Russel Wright นกออกแบบอเมรกนทมอทธพลตอความเคลอนไหวของ “การออกแบบทด” (Good Design Movement) ทงในอเมรกา ญปนและเอเชย ในชวงปลายยคทศวรรษ 1990 มการอาศยแนวความคด (monotsukuri : makingthing, thing being made) การผลตทอาศยทกษะภมปญญาดงเดมของงานฝมอผสมผสานกบความกาวหนาของเทคโนโลยในระบบการผลตแบบอตสาหกรรม เพอสรางความพงพอใจใหกบผบรโภคซงมความเขมงวดในการพจารณาคณลกษณะผลตภณฑและมรสนยมทหลากหลาย [ภาพท 5]

7

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

นอกเหนอจากความพยายามเปนผนำดานการออกแบบ การพฒนาประเทศดวยความพยายามผลกดนดานเศรษฐกจดวยการอาศยการเพมขนของดชนผลตภณฑมวลรวม Gross Domestic Product (GDP) เปนตวกำหนดนโยบายดานอตสาหกรรมสงผลใหเกดปญหาสงคมบางประการคลายคลงกบกลมประเทศพฒนาแลวของตะวนตกตวอยางจากวรรณกรรมรวมสมยไดแก ปญหาการเปลยนแปลงจากลกษณะครอบครวสงคมเกษตรเปนครอบครวสงคมอตสาหกรรม บทบาทและภาระหนาทของสตรตอครอบครว การเพมของสดสวนประชากรสงอาย และมลพษอตสาหกรรม ซงความกาวหนาทางเทคโนโลยและกระบวนการผลตประกอบกบเศรษฐกจทดข น ทำใหมการผลตสงอำนวยความสะดวกตางๆทถอเปนการยกระดบมาตรฐานการดำรงชวตทสงขน เชน การมตเยน โทรทศน และเครองซกผา(คะเดนซนชโนะจนหง / ka-den-san-shu-no-jin-gi / ) [ภาพท 7] เครองใชไฟฟา 3 อยางทจำเปนตองมไวใชในชวตประจำวนเพอเปนเครองหมายของมาตรฐานคณภาพชวตครอบครวทดหลงสงครามโลกครงท 2 และความเขมงวดในเรองคณภาพของผบรโภคทมผลตอคานยมการเลอกผลผลตการเกษตรตามการรบรดวยรสชาตและความสวยงามทำใหตองมการคดแยกรปทรง ขนาด หรอ ส ในลกษณะเดยวกนกบมาตรฐานผลตภณฑท ผลตในระบบอตสาหกรรม หรอกระทงสรางรปทรงใหมเพ อกระตนความตองการเชงการตลาดดวยความกาวหนาของเทคโนโลยเชน แตงโมทรงสเหลยม

ภาพท 5 เครองคดเลขไม 2006 และกระเปาลายไม Monaccaโดย ทาคม ชมามระ Takumi Shimamura

ภาพท 6 หมอหงขาวไฟฟา โตชบา ไดรบรางวล GMARK 1958 การออกแบบและการผลตทเปนความภมใจ ในการออกแบบหมอหงขาวไฟฟาเปนชาตแรก

8

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

แตงกวารปดาว รปหวใจ [ภาพท 8] เปนตน แตในทางกลบกน มการศกษาวจยพบวาดชนความพงพอใจเกยวกบคณภาพชวตของผบรโภคชาวญปนกลบตำลง แปรผกผนกบคา GDP ทสงขน จงมการศกษาการใชคาดชน Genuine Progress Index (GPI)เพอหาดชนชวดความเจรญกาวหนาทแทจรงทอาศยขอมลทงแงบวกและแงลบของผลกระทบทเกดจากการผลตสนคาอตสาหกรรมทถกออกแบบและสรางข นเพ อตอบสนองความตองการของผบรโภค

ภาพท 7 แสตมปท ระลกถงความเจรญกาวหนาและคานยมดานมาตรฐานคณภาพชวตทแสดงดวย ผลตภณฑเครองใชไฟฟาทจำเปนตองมในชวตประจำวน ไดแก โทรทศนหมอหงขาว และ เครองซกผา

ภาพท 8 แตงโมทรงสเหลยม แตงกวารปดาว รปหวใจhttp://uraurara.269g.net/image/suika-sikaku.jpghttp://plaza.rakuten.co.jp/atelier87dokei/diary/200802290000/

9

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

นอกจากน ความเปลยนแปลงเชงสงคมยงสงผลใหมการตระหนกถงคณคาของความเปนญปนในชวตประจำวนทไดรบผลกระทบจากปจจยหลายประการ อาทเชนปจจยเชงสงคมทเปนรปธรรมเชน วฒนธรรมการรบประทานอาหารทเปลยนไปนยมความเปนตะวนตกมากขน และประกอบกบอทธพลแนวความคดการออกแบบเพอสงแวดลอม สงผลใหอตสาหกรรมเครองใชไฟฟา เครองครว แขงขนเสนอผลตภณฑทสรางคานยมดงกลาวสำหรบผบรโภค [ภาพท 9] และตวอยางในเชงสญญะทมการถายทอดผานภาพยนตรการตน Spirited Away ( เซนโตะจฮโระโนะคามคาคช /sen-to-chi-hiro-no-kami-kaku-shi / ) เกยวกบจตวญญาณความเปนญป นทหายไปจากบรบททางสงคมของเดกญป นปจจบน ยงไปกวานนปจจยเชงเทคโนโลย เชน ส งของเคร องใชหตถกรรมท ถกทดแทนดวยอปกรณเทคโนโลย จนถงระดบมหภาคไดแก การออกแบบชมชนเมอง การออกแบบระบบขนสงมวลชน ทงรถไฟฟาบนดน รถไฟฟาใตดน รถไฟชนกนเซน ไดแสดงถงความพยายามเปนผนำดานเทคโนโลยทเปนนวตกรรม สำหรบปจจยเชงเศรษฐกจ ตวอยางไดแก การคนควาวจยสรางหนยนต [ภาพท 10] เพอชวยเหลอมนษยทงในการทำงานและการดำรงชวตอยางสะดวกสบาย และแนวความคดการสรางสงคมอดมคตของการอยรวมกนโดยเทาเทยมกนในสงคมของผพการและผสงอายผานงานออกแบบ

ภาพท 9 เครองครว อางสำหรบใชในครวทสามารถนำนำทงไปใชในการปลกตนไมเพอการบรโภคในครอบครวได INAX ไดรบรางวล GMARK2005

10

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

การศกษาอตลกษณการออกแบบญป นผานมมมองทงสองดาน คอ มมมองดานสนทรยะ และ มมมองดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย จงกอใหเกดความรความเขาใจในแงมมท หลากหลายและซบซอนขององคประกอบความเปนญป นนอกเหนอไปจากตวผลงานออกแบบ ทเกดจากการสรางสรรคทงโดยศลปน ชางฝมอนกออกแบบ ตลอดจนผสรางนรนาม และนำไปสการอธบายขอมลการศกษา โดยจะเสนอแนวความคดในการสรางแผนทของบรบทงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2 บนแกนอางองเชงเวลาและ แกนอางองเชงปจจย สภาพสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย เพอเปนประโยชนตอการศกษาคนควาตอไป

ภาพท 10 การพฒนาหนยนตรนตางๆ ตงแต ค.ศ. 1986 – ปจจบน ทออกแบบเพอเลยนแบบการเคลอนไหวของมนษย ASIMO HONDA

11

ผชวยศาสตราจารย กลธดา เตชวรสนสกล

บรรณานกรม (Bibliographies)• ภาษาไทย

มณฑา พมพทอง มองสงคมญปนหลงสงครามโลกครงท 2 จากวรรณกรรม กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ลำดบท 95, 2547. 248 หนา

สมศกด ดำรงสนทรชย Japanatomy: ยทธศาสตรความคด วถชวตญปน กรงเทพฯ: Manager Classic 2549.286 หนา

อรรถจกร สตยานรกษ. Japanization กรงเทพฯ : Openbooks, 2548. 190 หนา

• ภาษาองกฤษ

Barnoff Nicholas, Freeman Michael, Things Japanese. Periplus, Hong Kong, 143 pp.

Dunn Michael. Traditional Japanese Design: Five Taste. Japan Society. Harry N. Abrams Inc. New York. 2001

Hagiwara Shu, Kuma Masashi. Origins: The Creative Spark Behind Japan’s Best Product Designs.Kodansha Int’l. 2007. 112 pp.

Hasiino Tomoko, Saito Osamu, Tradition and Interaction: Research Trends in Modern Japanese IndustrialHistory. Australian Economic History Review, Vol.44, No.3, ISSN 0004-8992, November 2004,pp.241 – 258.

Ito Toshiharu. Design by Design, Design Index: Wake up the five senses through design. Tokyo CalendarMooks, Aug.2005. 40 - 53 pp.

Kikuchi Yuko, Russel Wright’s Asian Project and Japanese Post-War Design. The 5th Conference incorporatingNordic Forum for Design History Symposia. International Committee of Design History and Studies(ICDHS). (Also presented at Design History Society’s annual conference, the Delft University ofTechnology). 2006. 14 pp. http://tm.uiah.fi/connecting/proceedings/kikuchi.pdf

Koren Leonard. Wabi-Sabi: for Artists, Designers, Poets and Philosophers. Stone Bridge Press, 1994. 96 p

Koizumi Takeo, The Japanese who have neglected washoku (Japanese Food). Japan Now 2007, JapanNow Corporation, 131 pp.

Koyama Ori, Kuwata Mizuho. Inspired Shapes: Contemporary Designs for Japan’s Ancient Crafts.Kodansha America, Inc. 2005. 112 pp.

Kusago Takayoshi, Rethinking of Economic Growth and Life Satisfaction in Post-WWII Japan – A FreshApproach. Social Indicators Research (2007) 81: 79–102, Springer 2006. (DOI 10.1007/s11205-006-0016-9)

Margolin Victor, A World History of Design and the History of the World. Journal of Design History, Vol.18,No.3, Oxford University Press, The Design History Society, doi: 10.1093/jdh/epi043. pp.235 – 243

Mizutani Takeshi, Nakamura Setsuko, Dutch influence on the reception and development of western-styleexpression in early modern Japan. 64th IFLA General Conference: Amsterdam, Netherlands, 16-21August 1998 Code Number: 036-101-E http://www.ifla.org/IV/ifla64/036-101e.htm

Pekarik Andrew Japanese Design: A Survey Since 1950. Design Issues, Vol.11, No.2. Summer, 1995,pp. 71 – 84. http://links.jstor.org/sici?sici=0747-9360%28199522% 2911%3A2%3C71%3AJDASS1%3E2.0.CO%3B2-6

Moriyama Akiko , Nippon design 1957 – 1966.http://doraku.asahi.com/kiwameru/design/1957_1966.html

Satake Hiroshi , The Current of the Consumer Electronics in Japan. Josai Management Review, Vol.2 (20060300) pp. 151-163 Josai University ISSN:18801536

Sian Evans. Contemporary Japanese design. Collins & Brown, London, 1991. 224 pp.

12

ตามรอยงานออกแบบญปนหลงสงครามโลกครงท 2

Sparke Penny. Japanese design. Michael Joseph, London, 1987. 144 p.

Tanaka Ikko, Koike Kazuko. Japan Design: The Four Seasons in Design. Chronicle Book, San Francisco.1984. 142 pp.

Trade Fair Department. DNA of Japanese Design. Japan External Trade Organization. Japan 2006

Yoshida Mitsukuni ( ). Tsukuru: Aesthetics at Work. Mazda Motor Corporation-sponsored Culture Series.1991.

• ภาษาญปน

A Universal Design for Public Transportation: Fukuoka City Subway Nanakuma Line Total Design-A 10-YearHistory,

. 141 pp. (in Japanese)

Barrier Free Design Guide Book, .Sanwa, Tokyo, 2004. 366 pp. (in Japanese)

Universal Design 100. Nikkei Design, 2004. (in Japanese)

(คำใหการของนกออกแบบ, 50 ป ผลตภณฑญปน) JIDA JapanIndustrial Designer Association, Tokyo, Japan, 2006. 175 p.(in Japanese)

• เวบไซท

http://en.wikipedia.org/wiki/Meiji_restorationhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nanban_trade_periodhttp://en.wikipedia.org/wiki/Rangakuhttp://en.wikipedia.org/wiki/Spirited_Awayhttp://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%82%E3%81%AE%E3%81%A5%E3%81%8F%E3%82%8A (in Japanese)http://libopac.josai.ac.jp/search/gakunai/magazine/Bkiyo/2/2-151.pdfhttp://ci.nii.ac.jp/naid/110004776353/en/http://libopac.josai.ac.jp/search/gakunai/magazine/Bkiyo/2/2ContentsH.htmhttp://www.always3.jp/ (movies: Always, sunset on 3rd street)http://www.art-c.keio.ac.jp/archive/noguchi/about/3.htmlhttp://www.g-mark.orghttp://www.g-mark.org/library/40th/japan/toshiba.htmlhttp://www.gol27.com/HistoryTeaJapan.htmlhttp://www.japon.net/yanagi/profile.shtmlhttp://www.jarc.net/aging/03oct/index.shtml (Statistics Bureau “Population Estimates.”)http://www.jidpo.or.jp/http://www.nippon-kichi.com/http://www.overpopulation.org/older.htmlhttp://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2411http://www.asahi-net.or.jp/~hn7y-mur/chihiro/http://www.honda.co.jp/ASIMO/technology/history/asimo.htmlhttp://www.robo-garage.com/robo/index.htmlhttp://www.toyota.co.jp/en/tech/robot/