Η δολοφονία του Γεωργίου Α' (The murder of King George I)

Φ. Σαραντόπουλος «Εμπρός δια της λόγχης» Η μεγάλη εξόρμηση (1912-1913) Σελίδα 478

Τρίτη 5 Μαρτίου 1912 - Η δολοφονία του Βασιλέως Γεωργίου Α’ Όταν στις 5 Οκτωβρίου του 1912 η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα έπρεπε να είναι κανείς πολύ αισιόδοξος για να φανταστεί ότι τρεις εβδομάδες αργότερα ο Ελληνικός Στρατός θα έμπαινε στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Η Θεσσαλονίκη ήταν μία πόλη που έσφυζε από ζωή, μία μεγαλούπολη με 170.000 κατοίκους, όταν η Αθήνα είχε 150.000, το Βελιγράδι 105.000 και η Σόφια μόνο 80.000. Οι Έλληνες ήταν υπερήφανοι για το απόκτημά τους και ήταν αποφασισμένοι να το κρατήσουν.

Το ίδιο και ο 70χρονος Βασιλέας Γεώργιος Α’, που για να επισημοποιήσει και να εδραιώσει την Ελλη-νική παρουσία, δεν δίστασε να εγκατασταθεί και ο ίδιος στην πόλη. Στο διάστημα της παραμονής του συνήθιζε, όπως και στην Αθήνα, να πραγματοποιεί καθημερινά περιπάτους, χωρίς συνοδεία ή με ελάχιστη προστασία. Το απομεσήμερο της 5ης Μαρτίου, ο Γεώργιος κατέβηκε από το μέγαρο Χατζηλαζάρου, που χρησιμοποιούσε ως Βασιλικό Ανάκτορο, στην αποβάθρα του Λευκού Πύργου. Δεν γνωρίζουμε αν ήθελε να πραγματοποιήσει επίσκεψη εθιμοτυπίας στον Γερμανό Ναύαρχο Γκόπφεν που ήταν στο λιμάνι με το πολεμικό πλοίο «Γκέμπεν» ή αν έκανε απλά τον απογευματινό του περίπατο. Τον συνόδευαν από απόσταση δύο Κρήτες Χωροφύλα-κες και μαζί του βάδιζε ο Υπασπιστής του Ταγμα-τάρχης Φραγκούδης, στον οποίο «εξέφραζε την μεγάλην του χαράν δια την πτώσιν των Ιωαννίνων, πλειστάκις τονίσας των νέον θρίαμβον των Ελληνικών όπλων», όπως σημείωνε σε σχετικό ρεπορτάζ η εφημερίδα «Εμπρός» της 7

ης Μαρτίου,

που συμπλήρωνε: «Η ευδιαθεσία του Βασιλέως εξηκολούθησε και μετά μίαν ώραν, όταν η Α. Μ. ήρχισε να επιστρέφη εις το Ανάκτορον. Όταν διήρχετο προ του Λευκού Πύργου, εγγύτατα του πλήθους το οποίον περιεστοίχιζε την κατ’ εκείνην την ώραν παιανίζουσαν μουσικήν, επλησίασεν, ανεμίχθη μετά των πολιτών, ήκουσε μουσικήν και κατά την δημοκρατικήν του συνήθειαν, συνωμίλησε μετά των ανθρώπων του λαού οι οποίοι ευρίσκοντο εκεί. Μετά τούτο, εισήλθεν εις την λεωφόρον της Αγίας Τριάδας …». Ο Διοικητής Χωροφυλακής Μομφεράτος κρατούσε γερά την τάξη με τους χίλιους Κρητικούς χωροφύλακές του και παντού βασίλευε χαρά και ευθυμία, καθώς η πόλη γιόρταζε την κατάληψη του Μπιζανίου. Ο Γεώργιος απαγόρευε να τον συνοδεύουν και να τον φρουρούν από απόσταση μικρότερη των 40-50 μέτρων. Έτσι δεν ήταν δύσκολο στο δολοφόνο να ρυθμίσει το πού και πότε θα τον χτυπήσει. Κατά τις 4 το απόγευμα,

679 καθώς ο Βασιλιάς επέστρεφε στο Ανάκτορο περνώ-

ντας από την περιοχή «Κερίμ Εφέντη», κοντά στο καφενείο «Πασά Λιμάν», στη διασταύρωση Πύργων και Αγίας Τριάδος, βαδίζοντας στο δεξί πεζοδρόμιο και όχι μακριά από το Αστυνομικό Τμήμα, ο δολοφόνος παραμόνευε καθισμένος σε ένα καφενείο, δίπλα σε δυο τρεις Τούρκους. Σηκώθηκε βιαστικά και από το απέναντι πεζοδρόμιο προσπέρασε τη συνοδεία, βαδίζοντας αντίθετα. Μόλις ο Βασιλιάς πέρασε τη γωνία, τον πλησίασε και τον πυροβόλησε από πίσω, από

679 Οι μαρτυρίες για την ώρα διαφέρουν, καθώς άλλοι μιλούν για 3 μμ, άλλοι για 4.30 μμ


απόσταση δύο-τριών βημάτων, με ένα Μαυροβουνιώτικο περίστροφο680

. Φαίνεται μάλιστα ότι είχε προηγουμένως χαράξει την μολύβδινη βολίδα, γιατί καθώς αυτή εισήλθε από την πλάτη και διαπέρασε την καρδιά, δημιούργησε μία τεράστια «πύλη εξόδου» βγαίνοντας από το στήθος. Ο Βασιλιάς παραπάτησε βγάζοντας μόνο ένα βογγητό πόνου. Ένας Εβραίος «zarzavachi»

681

(οπωροπώλης), ονόματι Ααρών Αμίρ, που ήταν κοντά, έτρεξε να τον συγκρατήσει.

Ο δολοφόνος επιχείρησε να πυροβολήσει και τον Φραγ-κούδη, αλλά αυτός πρόλαβε να τον αφοπλίσει

682 και να τον

παραδώσει σε δύο Κρητικούς Χωροφύλακες, ενώ ταυτόχρονα φώναξε: «Ένα αμάξι, γρήγορα, ένα αμάξι». Ο Αμίρ τον πήρε στα χέρια και τον έβαλε σε μία άμαξα

683. Σε αφασία τον

μετέφεραν στο ΠΑΠΑΦΕΙΟ που είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο λόγω του Πολέμου, κι εκεί ανέλαβε ο Ανθυπίατρος Μαλαμίδης. Αλλά ο Γεώργιος ήταν ήδη νεκρός.

680 Τι είναι το Μαυροβουνιώτικο περίστροφο (Montenegrin revolver); Είναι ένα διπλής δράσης περίστροφο, που έβαλε το φυσίγγιο 11,25x36 mm. Τα περίστροφα αυτά παράγονταν στην Αυστρία, το Βέλγιο και την Ισπανία, όχι στο Μαυροβούνιο (Montenegro), αλλά συνδέθηκαν με αυτό όταν ο Βασιλιάς Νικόλαος του Μαυροβουνίου, προσπαθώντας να ενώσει το μικρό Βασίλειό του και αντιμετωπίζοντας εχθρικούς γείτονες όπως η Αυστρία και οι Αλβανοί, εξέδωσε μία πρωτοφανή εντολή με την οποία: «Κάθε άρρην Μαυροβούνιος είναι μέλος Πολιτοφυλακής, και ως εκ τούτου όχι μόνο επιτρέπεται αλλά επιβάλλεται να διαθέτει τουλάχιστον ένα περίστροφο Gasser». Πρόκειται για Αυστριακά περίστροφα Gasser υποδείγματος 1870, που πουλήθηκαν στο Μαυροβούνιο όταν ο Αυστριακός Στρατός τα αντικατέστησε με τα περίστροφα Gasser υποδείγματος 1878. Λέγεται ότι ο Νικόλαος ήταν και μέτοχος της εταιρείας «Leopold Gasser», που χάρη στην παραγγελία αυτή επιβίωσε ως το τέλος του Α’ Π.Π. Τα περίστροφα αυτά ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή, ιδίως ανάμεσα σε Αξιωματικούς, λόγω του εξαιρετικά ισχυρού φυσιγγίου τους. Θα λέγαμε ότι ήταν τα «Magnum» της εποχής εκείνης, αφού το φυσίγγιο 11,25x36 mm είναι πιο μακρύ και από ένα «0.44 Magnum». Με γόμωση μαύρης πυρίτιδας και βολίδα 310-grain, με ταχύτητα εξόδου πάνω από 900 πόδια/sec, είναι πιο ισχυρό ακόμη και από σύγχρονα όπλα όπως το 45άρι Colt ή το Ρώσικο 0.44”. 681 (οπωροπώλης) 682 Σύμφωνα με διηγήσεις, ο δολοφόνος δέχθηκε κατακέφαλα τις σπαθιές του Φραγκούδη (ή ενός Χωροφύλακα σύμφωνα με άλλους) και συνελήφθη βουτηγμένος στα αίματα. 683 Κατ’ άλλους, ο Βασιλιάς έπεσε κάτω και μόλις που πρόλαβε να ρίξει μια ματιά σ’ ένα Στρατιώτη που τον ανασήκωσε και να του σφίξει το χέρι. Ο Μάσσιμο Αριγκόνι, γιος του διάσημου αρχιτέκτονα της Θεσσαλονίκης Πιέρρο Αριγκόνι (όπως διαβάζουμε στο «Χρονικό της Θεσσαλονίκης» του Κώστα Τομανά), διηγείται: «Το απόγευμα της δολοφονίας βρισκόμουν μέσα στο τραμ, που ήταν σταματημένο στην στάση της Αγίας Τριάδας. Είδα τον Βασιλιά να περπατάει στο πεζοδρόμιο μαζί με τον Υπασπιστή του και σε κάποια στιγμή να τον πλησιάζει ένας από πίσω και να τον πυροβολεί. Είδα ακόμα τους δυο βρακοφόρους Χωροφύλακες που τον ακολουθούσαν εξ αποστάσεως, να πιάνουν τον φονιά που προσπάθησε να ξεφύγει προς την θάλασσα. Είδα και τον μπακάλη της γειτονιάς μας Ααρών Αμίρ να παίρνει αγκαλιά τον πληγωμένο βασιλιά και να τον βάζει σε μια άμαξα, που ξεκίνησε αμέσως και, διασχίζοντας την ανηφορική οδό Αγίας Τριάδας διευθύνθηκε προς το Παπάφη που ήταν τότε νοσοκομείο. Όπως μάθαμε, σε λίγο ξεψύχησε χωρίς να πει ούτε λέξη.»


Από το Νοσοκομείο, η σωρός του μεταφέρθηκε με αυτοκίνητο στην Έπαυλη Χατζηλαζάρου, με συνοδεία τους Υπασπιστές Πάλλη, Σκουμπουρδή και Φραγκούδη. Ενώ ο δολοφόνος Αλέξανδρος Σχινάς μεταφέρθηκε στο Αστυνομικό Τμήμα Φαλήρου Θεσσαλονίκης, όπου ανακρίθηκε από τον Πρωτοδίκη Β. Κανταρέ και τον Γραμματέα Γιαννιώτη. Η πόλη τέθηκε σε κατάσταση επιφυλακής, για να αποφευχθούν επεισόδια καθώς κυκλοφόρησε η φήμη ότι οι δολοφόνοι ήταν Βούλγαροι. Τα εμπορικά καταστήματα έκλεισαν και μόλις νύχτωσε τα φώτα των δρόμων και των κατοικιών παρέμειναν σβηστά. Οι καμπάνες στις Εκκλησίες χτυπούσαν πένθιμα. Την Παρασκευή 8 Μαρτίου, σε έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής, ο Κωνσταντίνος ορκίστηκε ως νέος Βασιλιάς. Και στις 12 Μαρτίου αναχώρησε για την Θεσσαλονίκη, με τη βασιλική θαλαμηγό «Αμφιτρίτη», με τη συνοδεία πλοίων του Ελληνικού Στόλου αλλά και των Μεγάλων Δυνάμεων. Αφού εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα για πολλές ημέρες, η σωρός του Γεωργίου μεταφέρθηκε σε κιλλίβαντα πυροβόλου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Από εκεί η σωρός μεταφέρθηκε ατμοπλοϊκώς στον Πειραιά με την «Αμφιτρίτη», στην οποία επέβαιναν οι συγγενείς και πολλοί αξιωματούχοι. Σε κλίμα «μελαγχολικής μεγαλοπρέπειας», έφτασε στην Αθήνα, όπου στις 20 Μαρτίου έγινε η κηδεία και τάφηκε στον λόφο «Παλιόκαστρο», στα Ανάκτορα του Τατοΐου. Στις 22 Απριλίου, ο Σχινάς, καθώς

μεταφερόταν στον επάνω όροφο του κτιρίου όπου εκρατείτο, «διέφυγε της προσοχής των χωροφυλάκων και ηυτοκτόνησε πεσών εκ του παραθύρου» (όπως ανέφερε η ανακοίνωση της Αστυνομίας).


Ο Γεώργιος είχε γεννηθεί στην Κοπεγχάγη στις 24-12-1845 και ήταν δευτερότοκος γιος του μετέπειτα Βασιλέως της Δανίας Χριστιανού Θ΄ Γλύξμπουργκ. Βασιλιάς των Ελλήνων εκλέχτηκε μετά από ψήφισμα της Β' Εθνοσυνέλευσης στις 18-3-1863, λίγο μετά την εκθρόνιση του Όθωνα. Είναι αξιοσημείωτο είναι ότι στο ψήφισμα αυτό ο Γεώργιος αποκαλείται «Βασιλεύς των Ελλήνων», κατόπιν προτροπής του ιδίου, και όχι «Βασιλεύς της Ελλάδας», όπως ονομαζόταν ο Όθων. Η Υψηλή Πύλη διαμαρτυρήθηκε έντονα για την επιλογή αυτή, που υπονοούσε ότι ο Γεώργιος θα ήταν Βασιλιάς όχι μόνο των κατοίκων της Ελλάδας, αλλά και όλων των Ελλήνων, όπου κι αν βρίσκονταν. Στα ξενόγλωσσα κείμενα ο τίτλος ήταν «ROI DES GRECS». Αργότερα, σε μία προσπάθεια συμβιβασμού με την Πύλη, έγινε «ROI DES HELLENES». Ο Γεώργιος ήταν ένας καλός Βασιλιάς, που κατάφερε να προσαρμοστεί στην Ελληνική πολιτική ζωή και να την επηρεάσει σημαντικά. Όσοι τον γνώρισαν έλεγαν ότι ο θυρεός του «Πατήρ του Έθνους» ήταν ακριβής στην κυριολεξία. Η διαλλακτικότητα και η ψυχραιμία του, του επέτρεπαν να διατηρεί ανοιχτές γραμμές με όλον τον πολιτικό κόσμο. Και χωρίς να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, η εξουσία του υπήρξε πάντοτε σεβαστή. Σαν αποτέλεσμα, όχι μόνο η Βασιλεία του υπήρξε μακροχρόνια, αλλά και συνέβαλε στην ωρίμανση του Ελληνικού πολιτικού κόσμου, που επί των ημερών του εξευρωπαΐστηκε σε μεγάλο βαθμό

684. Για τις Μεγάλες Δυνάμεις ήταν «ο

πλέον αξιόπιστος Έλληνας συνομιλητής». Και κατά την έκφραση του Βρετανού Βασιλιά Γεωργίου Ε΄, «ο θάνατός του ήταν μεγάλη απώλεια για την Ελλάδα». Γεγονός είναι πως ποτέ δεν φανάτισε τον Ελληνικό λαό υπέρ ή εναντίον του, ούτε καν την περίοδο της Επανάστασης του 1909, και ότι επί των ημερών του η Βασιλεία δεν είχε ένθερμους οπαδούς ούτε εχθρούς. Η ικανότητά του φάνηκε ιδιαίτερα στις διενέξεις του Διαδόχου Κωνσταντίνου με τον Πρωθυπουργό Βενιζέλο, στις οποίες έπαιξε σαφέστατα κατευναστικό και εξισορροπητικό ρόλο. Η είδηση της δολοφονίας είχε σημαντική απήχηση την Ευρώπη και ιδιαίτερα στους Βασιλικούς Οίκους, ενώ προκάλεσε ζωηρή ανησυχία στους Έλληνες πολίτες, αλλά και την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας. Αρχικά, σχηματίστηκε η εντύπωση πως δράστης ήταν Βούλγαρος Στρατιώτης του Βουλγαρικού Συντάγματος, που από τον Οκτώβριο είχε μείνει στην πόλη. Ο τότε Στρατιωτικός Διοικητής Θεσσαλονίκης, Πρίγκηπας Νικόλαος, έγραψε σχετικά στο ημερολόγιό του: «… Ο φόβος μήπως αυτό το φρικτόν έγκλημα χρησιμεύση ως σύνθημα για μια εθνική εξέγερσι εναντίον των Βουλγάρων, των οποίων η αυθάδεια, η κακοπιστία και ο ακράτητος εγωισμός είχον

684 Αν και άνθρωπος της «καλής ζωής», κρατούσε πάντα τα προσχήματα στο αυστηρών αρχών Αθηναϊκό περιβάλλον. Αλλά όποτε έφευγε στο εξωτερικό, δεν έχανε την ευκαιρία να γευτεί όσες απολαύσεις δεν μπορούσε στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στη Ρωσία, για να συναντήσει την αδελφή του Μαρία Φεοντόροβνα, σύζυγο του Τσάρου Αλέξανδρου Γ΄, γνώρισε και παντρεύτηκε στις 14 Οκτωβρίου 1867 στην Αγία Πετρούπολη, την δεκαεξάχρονη τότε Μεγάλη Δούκισσα Όλγα Κωνσταντίνοβνα της Ρωσίας. Απέκτησαν οκτώ παιδιά: Τον Βασιλέα Κωνσταντίνο (1868-1923), τον Πρίγκηπα Γεώργιο (1869-1957), την Πριγκήπισσα Αλεξάνδρα (1870-1891), τον Πρίγκηπα Νικόλαο (1872-1938, πατέρα της Πριγκίπισσας Μαρίνας του Κεντ), την Πριγκήπισσα Μαρία (1876-1940, σύζυγο του Μεγ. Δούκα Γεωργίου Μιχαήλοβιτς που δολοφόνησαν οι Μπολσεβίκοι το 1919, και παντρεύτηκε ξανά το 1922 τον Ναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη), την Πριγκήπισσα Όλγα (1880, πέθανε έξι μηνών), τον Πρίγκηπα Ανδρέα (1882-1944, πατέρα του Πρίγκηπα Φιλίππου, Δούκα του Εδιμβούργου) και τον Πρίγκηπα Χριστόφορο (1888-1940). Αδελφή του Γεωργίου ήταν η Βασίλισσα Αλεξάνδρα σύζυγος του Βασιλιά Εδουάρδου Ζ΄ της Αγγλίας.


φθάσει τότε εις το κατακόρυφον με έκαμε και μπόρεσα να συγκρατήσω κάπως τον εαυτόν μου! Εκείνο που συνετέλεσεν επίσης εις τούτο ήτο, ότι όλοι σχεδόν όσοι ευρίσκοντο εκεί, και πρώτος ο Ρακτιβάν, ο οποίος ήτο αντιπρόσωπος της Κυβερνήσεως, τα είχαν χάσει κυριολεκτικώς! Όλοι ανεξαιρέτως, και εγώ πρώτος, είχαμε όχι μόνον την υποψίαν, αλλά σχεδόν την πεποίθησιν ότι το έγκλημα είχε εκτελεσθή από Βούλγαρον. Όταν επήγα εις το Νοσοκομείον, όπου είχον μεταφέρει τον καϋμένον τον Βασιλέα, ήλθε ο Α. Μομφεράτος, ο τότε διευθυντής της Αστυνομίας, να μου αναφέρη ότι εις την πόλιν επεκράτει τρομερός ερεθισμός και ότι οι πολίται και οι Στρατιώται συνήρχοντο παντού με την πρόθεσιν να προβούν εις αντίποινα. Αυτή η είδησις με έκαμε να συνέλθω κομμάτι. Συλλογίσθηκα πως εάν δεν ελαμβάνετο αμέσως ένα μέτρον, μπορούσαν να επέλθουν ανυπολόγιστοι καταστροφαί. Διέταξα λοιπόν αμέσως τον Διευθυντήν της Αστυνομίας και τον Φρούραρχον Συνταγματάρχην Δράκον να σπεύσουν εις την πόλιν και να διαδώσουν παντού ότι ο δολοφόνος ήτο Έλλην … Την μεγαλυτέραν συγκίνησιν και ανησυχίαν από εμέ είχεν ο Ρακτιβάν. Όταν ήλθε κοντά μου και είδε τα χάλια μου, μου είπε: “Προσπαθήστε να κρατήσετε την ψυχραιμίαν σας, διότι εσείς έχετε αυτήν την στιγμήν την μεγαλυτέραν εξουσίαν και από σας εξαρτάται το παν!”»

Πράγματι, στις επόμενες ώρες, η Αστυνομία ανακοίνωσε το όνομα του δράστη. Και διέρρευσε η πληροφορία πως ο δράστης ήταν αναρχικός και σχεδόν παράφρων, και ότι δολοφόνησε τον Γεώργιο από εκδίκηση, επειδή στο παρελθόν ο Βασιλιάς είχε αρνηθεί να του χορηγήσει οικονομική βοήθεια. Σε ανταπόκριση της εφημερίδας «Εμπρός» της 7

ης Μαρτίου σκιαγραφείται

το «πορτραίτο» του δράστη: «… Εκ της ανακρίσεως δεν προέκυψαν στοιχεία επιβαρύνοντα άλλα πρόσωπα. Ο δολοφόνος είνε έκφυλος, αλήτης, ουχί βεβαίως παράφρων, πάντως όμως ανισόρροπος, ζων δι’ επαιτείας. Προ επταετίας εις ουδεμίαν σχέσιν ευρίσκετο μετά της ενταύθα αδελφής του. Αφίκετο ενταύθα προ 20 ημερών εξ Αθηνών, μετά ολιγοήμερον διαμονήν εν Βόλω οπόθεν διήλθε. Εις τινάς πλησιάζοντας αυτόν τελευταίως ανέπτυσσε περιέργους ιδέας περί σοσιαλισμού, ότι όλοι οι άνθρωποι, εκτός ολίγων, θα είνε ίσοι, ότι δεν θα υπάρχουσι πλέον πλούσιοι και πτωχοί και ότι οι εργάτες θα εργάζωνται μόνο δύο ώρας την ημέραν … Έζη εις εν άθλιον χάνι, δίδων δύο γρόσια την ημέραν δια τον ύπνον του. Δεν έτρωγε παρά μόνο γάλα. Είχεν εγγραφή προ ετών εις την Ιταλικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν εφοίτησε σοβαρώς. Ήτο αποδιοπομπαίος τράγος εις την οικογένειάν του … Εις υποβληθείσας εις αυτόν ερωτήσεις απαντά μετά ειρωνίας. “Τι είχες με τον Βασιλέα” ερωτά ο Ανακριτής. “Προ δύο ετών” απήντησε “υπέβαλα μίαν αναφοράν εις το Παλάτι ζητών βοήθεια και ο Υπασπιστής με εξεδίωξε με τρόπον βάναυσον”». Ο Σχινάς ήταν δάσκαλος και είχε υπηρετήσει στην Αγουλινίτσα και την Κατερίνη. Κατόπιν, τον κάλεσαν στην Κλεισούρα μαζί με την αδελφή του, η οποία ήταν επίσης δασκάλα. Εκείνη όμως αρνήθηκε να υπηρετήσει μαζί του, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί ο διορισμός. Ο Σχινάς επέστρεψε στην Αθήνα οικονομικά εξαθλιωμένος και το επόμενο διάστημα αναζητούσε εργασία, χωρίς αποτέλεσμα. Έπαθε φυματίωση από τις κακές συνθήκες διατροφής και διαβίωσης. Σε κατάσταση απόγνωσης, απευθύνθηκε για βοήθεια στο Παλάτι, αλλά τον έδιωξε ο Υπασπιστής Φραγκούδης. Σχετικά με φήμες που τον συνέδεαν με σοσιαλιστικούς ή αναρχικούς κύκλους του Βόλου, τα στοιχεία είναι αντικρουόμενα: Κάποιες πληροφορίες τον ήθελαν εκδότη περιοδικού σοσιαλι-


στικών τάσεων, αλλά ο Γ. Κορδάτος υποστηρίζει πως «ο Σχινάς ήταν άγνωστος στο Βόλο»685

. Την εποχή της δολοφονίας, οι γεωστρατηγικές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή ήταν ιδιαίτερα ρευστές. Ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος δεν είχε τελειώσει τυπικά, ο Δεύτερος θα ξεσπούσε σε λίγο αλλά και στην Ευρώπη πλήθαιναν οι ενδείξεις για το επερχόμενο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι κυκλοφόρησαν διάφορες θεωρίες για τα κίνητρα της δολοφονίας. Η πρώτη στηρίζεται φυσικά στην επίσημη εκδοχή περί μεμονωμένου δολοφόνου με κίνητρο την εκδίκηση. Αν και πολύ λίγοι έχουν πεισθεί από αυτήν, αξίζει να αναφερθεί μία πληροφορία που παραθέτει ο Walter Christmas, προσωπικός φίλος και βιογράφος του Γεωργίου, η οποία την ενισχύει. Σύμφωνα με τον Christmas, το πρωί της δολοφονίας, σε συνάντησή του με τον Γεώργιο, στην ήταν παρών και ο Πρίγκηπας Νικόλαος, ο Βασιλιάς του είπε ότι «η πεντηκονταετηρίδα του, τον προσεχή Οκτώβριο, θα σήμαινε το τέλος της Βασιλείας του». Όπως αναφέρει ο Christmas, «ο Πρίγκηπας Νικόλαος κίνησε την κεφαλή του, σαν να του ήταν γνωστή αυτή η απόφαση, και το δεχόταν ως γνωστό». Και ότι επειδή έδειξε έκπληξη, ο Γεώργιος συνέχισε λέγοντας: «Ναι, θα παραιτηθώ. Είναι καιρός να αναλάβει ο γιος μου. Έφτασε σε κανονική ηλικία, έχει σθεναρότητα, την οποία εγώ πλέον δεν έχω. Είναι δημοφιλής και έχει κερδίσει θέση περιωπής και μέσα και έξω. Η ώρα του ήλθε.» Όπως γράφει ο Christmas «… κατά την συνομιλία αντιλήφθηκα πλέον καθαρά, ότι η παραίτηση θα γινόταν την 26

η Οκτωβρίου 1913, μετά τις εορτές της πεντηκονταετηρίδας

του»686

, στην πρώτη επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Αν η πληροφορία του Christmas είναι έγκυρη, γιατί να ήθελαν κάποιοι τη δολοφονία του, αφού ήταν διατεθειμένος να εγκαταλείψει οικειοθελώς τον θρόνο σε επτά μήνες; Εκτός αν οι δολοφόνοι αγνοούσαν την απόφασή του, επειδή την γνώριζαν λίγοι. Πάντως, είναι μάλλον απίθανο να την γνώριζε ο Νικόλαος και να την αγνοούσε ο Κωνσταντίνος. Η δεύτερη θεωρία, ότι ο ηθικός αυτουργός ήταν Βούλγαρος, είναι μάλλον αποτέλεσμα των αντιβουλγαρικών αισθημάτων του Ελληνικού λαού εκείνη την περίοδο, ωστόσο δεν στερείται βάσης αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο να τεκμηριωθεί. Σύμφωνα με αυτήν, ο Σχινάς έδρασε ως «μίσθαρνο όργανο» των Βουλγάρων, κάτι που ενισχύεται από το σχεδόν βέβαιο γεγονός ότι το προηγούμενο διάστημα είχε τακτικές επαφές με τον Βούλγαρο Συνταγματάρχη και Κομιτατζή Τσιλιγκέρωφ. Η τρίτη θεωρία ενοχοποιεί τον Αυστριακό Αξιωματικό Schinazyi, που υπηρετούσε σε Αυστριακό πολεμικό πλοίο, που τότε ναυλοχούσε στην Θεσσαλονίκη. Η θεωρία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1924, όταν κάποιος Γλ. Κόκλης (πιθανότατα πρόκειται για ψευδώνυμο) κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο υπό τον τίτλο «Βενιζέλος, Στέμμα, Δημοκρατία», στο οποίο, μεταξύ άλλων, ισχυριζόταν ο πραγματικός δολοφόνος ήταν ο Schinazyi, που μετά την πράξη του έσπευσε να εξαφανιστεί και στη θέση του συνελήφθη ο Σχινάς, που περνούσε τυχαία από το σημείο της δολοφονίας και λόγω της ιδιότυπης προσωπικότητάς του ανέλαβε την ευθύνη της. Σύμφωνα με τον Κόκλη, στην «παρεξήγηση» συνετέλεσε και το γεγονός πως τα δύο ονόματα παρουσίαζαν ηχητική ομοιότητα. Μία παραλλαγή αυτής της θεωρίας ανέφερε πως ίσως ο Σχινάζι συνόδευε τον Σχινά, ώστε να αναλάμβανε δράση αυτός, αν ο Σχινάς αποτύγχανε. Οι Αυστριακοί είναι πίσω και από την τέταρτη θεωρία, την οποία δέχονται οι περισσότεροι. Ο Πρωτοδίκης Β. Κανταρές, έντεκα μήνες μετά τη δολοφονία, συνάντησε τυχαία στην Αθήνα τον

685 (Γ. Κορδάτου, «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας», 5ος Τόμος, Σελ. 311) 686 Walter Christmas, «King George of Greece», Εκδόσεις «Adamant Media Corporation», Λονδίνο 2001


συνάδελφό του Δ. Βακά και του ομολόγησε πως παρά το γεγονός ότι ο Κ. Ρακτιβάν και ο νομάρχης Θεσσαλονίκης Αργυρόπουλος είχαν δηλώσει ότι δεν επρόκειτο για συνωμοσία, ο ίδιος πίστευε ότι «ο δολοφόνος ήταν βαλτός από τους Αυστριακούς». Την ίδια πληροφορία αναφέρει και ο Γ. Κορδάτος, γράφοντας ότι το 1938 ο Πρωτοδίκης του είπε ότι «… στην αρχή, παρ’ όλο το ξύλο που έφαγε ο Σχινάς, δεν έβγαλε τσιμουδιά, αλλά μια δυο μέρες ύστερα, άρχισε να κάνει διάφορους υπαινιγμούς. Ενοχοποιούσε πράχτορες Γερμανούς καθώς και τον ίδιο τον Γερμανό πρεσβευτή. Αλλά δεν προχωρούσε, αν και έλεγε πως υπάρχουν και άλλα πιο σπουδαία, πιο τρανά και πιο υψηλά πρόσωπα». Κατά τον Κορδάτο, ο Σχινάς δεν ήταν μανιακός και ανισόρροπος και «έκανε ταξίδια στην Γερμανία και την Αυστρία. Η δολοφονία οργανώθηκε στο Βερολίνο ή στη Βιέννη»

687 («Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας», 5ος τόμος, σελ. 314). Ο ίδιος ο Αλ. Σχινάς, αμέσως

μόλις συνελήφθη φέρεται να δήλωσε στους Αστυνομικούς πως «εάν δεν τον εσκότωνα, θα σκοτωνόταν από άλλους», αλλά αυτό θα μπορούσε να το πει ακόμη και αν εννοούσε απλά έναν άλλο Σχινά ή έναν άλλο αναρχικό. Ο στρατηγός Θ. Πάγκαλος, στα «Απομνημονεύματά»

688 του, σημειώνει: «… Ο Βασιλεύς Γεώργιος ο

Α’ έτρεφε πραγματικήν αντιπάθειαν προς τον Γερμανόν Αυτοκράτορα και ήτο ένθερμος θιασώτης της Αγγλικής πολιτικής … Ο διευθύνων τότε τας ανακρίσεις Β. Κανταρές, προσωπικός φίλος μου, … εξέφρασε την πεποίθησί του ότι ο Σχινάς δεν ήτο ανισόρροπος ούτε αναρχικός, αλλ’ ότι υπήρξεν όργανον ανθρώπων οι οποίοι ενήργουν προς εξυπηρέτησιν των συμφερόντων ξένης δυνάμεως, η οποία είχε συμφέρον να θέση εκ ποδών τον αείμνηστον Βασιλέα Γεώργιον, ούτινος ήσαν γνωστά τα θερμά υπέρ της Αγγλίας αισθήματα … Ακολουθών το γνωστόν αστυνομικόν δόγμα “Ζήτησον τον ωφελούμενον του εγκλήματος” και λαμβάνων υπ’ όψιν ότι μετά εν έτος εξ αφορμής μιας άλλης υπόπτου βασιλικής δολοφονίας (του Αρχιδουκός της Αυστρίας εν Βοσνία), εξερράγη ο Παγκόσμιος Πόλεμος, έχει το δικαίωμα πας τις να εξαγάγη το συμπέρασμα ότι ο αείμνηστος Βασιλεύς έπεσε θύμα των εν τη Βαλκανική βλέψεων της Γερμανίας». Κάποιες πληροφορίες έλεγαν ότι ο Γερμανός Πρέσβυς είχε συναντηθεί με τον Σχινά στην Κων- σταντινούπολη, και ότι το όπλο του φόνου (ένα Αυστριακό περίστροφο Gosser) του το είχε δώσει ο φύλακας του Αυστριακού Προξενείου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες και τους συλλογισμούς αυτούς, θα μπορούσαν Γερμανοί ή Αυστριακοί πράκτορες να είχαν στρατολογήσει τον Σχινά, που βρισκόταν σε απόλυτη φτώχια, με την υπόσχεση ενός χρηματικού ποσού. Στο πλαίσιο αυτό, ίσως ταιριάζει η πιθανότητα να συνοδευόταν ο Σχινάς, την ώρα του φόνου, από κάποιον Γερμανό ή Αυστριακό Αξιωματικό, ίσως τον Σχινάζι. Πάντως η υπόθεση έχει και άλλα σκοτεινά σημεία. Για παράδειγμα, λέγεται ότι δεν κλήθηκε να καταθέσει ο Φραγκούδης, που ήταν αυτόπτης μάρτυς, και ότι αργότερα στάλθηκε ως στρατιω-τικός ακόλουθος στην Ελληνική Πρεσβεία της Ουάσινγκτον, όπου παρέμεινε μέχρι το θάνατό του, χωρίς να μιλήσει ποτέ για την υπόθεση. Υπάρχει επίσης και η επίσκεψη της Βασίλισσας Όλγας στον Σχινά. Λέγεται ότι τον επισκέφθηκε δύο ή τρεις φορές στο κελί του και σύμφωνα με μαρτυ-ρίες, μετά την τελευταία επίσκεψή της βγήκε από το κελί συντετριμμένη. Είχε άραγε αποκαλύψει ο Σχινάς τους ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας; Η Όλγα δεν μίλησε σε κανέναν για το περιε-χόμενο των συνομιλιών τους, παρά μόνο στον Πρίγκηπα Ανδρέα, που όμως δεν μίλησε ποτέ ανοιχτά για το θέμα. Ωστόσο, Αξιωματικοί που υπηρετούσαν στη Μεραρχία του, έλεγαν ότι τον είχαν ακούσει να κατηγορεί τους Αυστριακούς ως δολοφόνους.

687 (Γ. Κορδάτου, «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας», 5ος Τόμος, Σελ. 314) 688 (Θ. Πάγκαλος, «Τα απομνημονεύματά μου 1897-1947», σελ. 279-280).


«Η ανάμιξις της αειμνήστου Βασιλίσσης Όλγας … είναι σαφής απόδειξις ότι ευθύς αμέσως εισέδυσεν εις το πνεύμα της η υπόνοια ότι οι ηθικοί αυτουργοί του εγκλήματος ευρίσκοντο πιθανώτατα ενταύθα και ήσαν πρόσωπα ισχυρά προ των οποίων θα εκάμπτετο και θα έκυπτεν η δικαιοσύνη. Προς διαλεύκανσιν του μυστηρίου η αξιοπρεπής και αγέρωχος Βασίλισσα, δεν εδίστασε να εισδύση μέχρι και αυτού του αθλίου δωματίου της ειρκτής και να αντικρίζη κατά μόνας τον απαίσιον δολοφόνον του πεφιλημένου συζύγου της», έγραφε αργότερα στα «Απομνη-μονεύματά» του ο Λεων. Παρασκευόπουλος. Αλλά και ο Επίσκοπος Γεννάδιος Χατζηαποστόλου, που τότε υπηρετούσε στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, είχε επισκεφθεί τον Σχινά στο κελί του για να τον εξομολογήσει, κατά παράκληση της Όλγας. Και το 1962 έγραψε: «Δις επεσκέφθην τον δολοφόνον, εντός μιας και της αυτής εβδομάδος, ευρών δε τούτον κείμενον εντός ιδιαιτέρου δωματίου επί της τοποθετημένης επί του εδάφους σούστας κλίνης, και έχοντα πλησίον του πτυελοδοχείον δια τα πτύελά του, διότι ούτος ήτο φυματικός διανύων το δεύτερον στάδιον της ασθενείας ταύτης … (Ο Σχινάς) είπε ότι διεπνέετο … υπό τοιούτων αρχών (αναρχικών), αίτινες αποτελούσι την αιτίαν του εγκλήματος, αφορμή όμως της εκτελέσεως τούτου υπήρξε η επιδειχθείσα αστοργία και σκληρότης του Βασιλέως, έναντι των εκ της πενίας και δυστυχίας δεινοπαθημάτων του … (τον ερώτησα) “Μήπως υπό την πρόφασιν ταύτην, υποκρύπτεται άλλος σκοπός και εγένεσο όργανον ξένης προπαγάνδας, γείτονος Κράτους ή άλλης εποφθαλμιώσης την Θεσσαλονίκην Ευρωπαϊκής Δυνάμεως και προέβης εις το αποτρόπαιον έγκλημα με την βεβαιότητα, ότι … θα επέλθη ανατροπή της πολιτικής καταστάσεως και θα εξυπηρετηθώσι τα συμφέροντα ξένων ισχυροτέρων ίσως δυνάμεων;” Τότε ούτος επικαλούμενος θεούς και δαίμονας απέκρουε πάσαν τοιαύτην πρόθεσίν του και ισχυρίζετο ότι κατά τη γνώμη του είναι περιττοί οι Βασιλείς, τρεφόμενοι εκ του ιδρώτος του πενομένου λαού, εκδηλών τρόπον τινά αναρχικάς και αντικαθεστωτικάς ιδέας … Η σχηματισθείσα τότε γνώμη μου, την οποία και διετύπωσα εις την αείμνηστον Βασίλισσαν είναι ότι ο απαίσιος κακούργος ήτο αναρχικός και ως τοιούτος ίσως να εχρησίμευσεν ως όργανον ξένης εποφθαλμιώσης την Θεσσαλονίκην Δυνάμεως … Παρά την διακρίνουσαν δε αυτόν ευστροφίαν πνεύματος, περιείρχετο εις πολλάς και διαφόρους αντιφάσεις.» Ενώ όμως οι ανακρίσεις προχωρούσαν, ο Σχινάς έπεσε από το παράθυρο του ανακριτικού γρα-φείου και σκοτώθηκε ακαριαία. Ήταν αυτοκτονία ή φόνος; Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Σχινάς εκπαραθυρώθηκε από Αστυνομικούς, κάποιοι μάλιστα προσδιορίζουν και τον Κ. Ρακτιβάν ή τον Πρίγκηπα Πέτρο ως εντολέα. Μερικοί πάνε ακόμη πιο πέρα, λέγοντας ότι ο Σχινάς εκτελέστηκε μυστικά σε κάποιο ερημικό σημείο, έξω από την πόλη! Το βέβαιο είναι ότι μετά τον θάνατο του Σχινά, το τελευταίο στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει στους ηθικούς αυτουργούς, οι φάκελοι με το ανακριτικό υλικό, καταστράφηκε ολοσχερώς. Όπως δηλώθηκε τότε, οι φάκελοι κάηκαν το 1914 όταν εκδηλώθηκε πυρκαϊά στο ατμόπλοιο «Ελευθερία», με το οποίο είχαν σταλεί στην Αθήνα. Όλα δείχνουν ότι η υπόθεση αυτή θα μείνει σκοτεινή. Υπάρχει και η θεωρία ότι ο Βενιζέλος επεδίωξε να «κλείσει» την υπόθεση για να μην αποκα-λυφθεί ο ρόλος των Αυστριακών, σε μία εποχή με τόσες ανισσοροπίες. Κατά τη θεωρία αυτή «ο Βενιζέλος προτίμησε να κερδίσει την Θεσσαλονίκη και να χάσει ένα Βασιλιά». Αν έγινε έτσι, η στάση αυτή προσέφερε μόνο προσωρινά πολιτικά και διπλωματικά οφέλη. Αν ζούσε ο μετριο-παθής Γεώργιος, που στο παρελθόν είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει επιτυχώς εθνικές κρίσεις, ενδεχομένως να μην είχε οδηγηθεί η χώρα στον Εθνικό Διχασμό.


Ειρήσθω εν παρόδω ότι η δολοφονική επίθεση της 5ης Μαρτίου 1913 δεν ήταν η πρώτη κατά του Γεωργίου

689. Είχε προηγηθεί η αποτυχημένη απόπειρα του 1898, μερικούς μήνες μετά την ήττα

του 1897. Το απόγευμα της 14ης Φεβρου-αρίου 1898, ο Βασιλιάς και η κόρη του Μαρία επέστρεφαν με τη βασιλική άμαξα στην Αθήνα, μετά από περίπατο στο Φάληρο. Καθώς η άμαξα ανέβαινε την σημερινή Λεωφόρο Συγγρού, στη θέση «Ανάλατος», δέχτηκαν πυροβολισμούς από τον δημοτικό υπάλληλο Γ. Καρδίτση και τον Ι. Γεωργίου ή Κυριακό, που είχαν στήσει ενέδρα. Οι δολοφόνοι αστόχησαν, τραυματίζοντας ελαφρά στο πόδι τον συνοδό της άμαξας.

Οι δράστες συνελήφθησαν την επόμενη μέρα και στις 19 Μαρτίου καταδικάστηκαν σε θάνατο. Η ποινή εκτελέστηκε στις 27 Απριλίου στις φυλακές Παλαμηδίου στο Ναύπλιο. Η απόπειρα συνοδεύτηκε από πλήθος διαδόσεων και φημών και κάποιοι είπαν ότι ήταν σκηνοθετημένη, ώστε ο Βασιλιάς να αποκτήσει πάλι τη συμπάθεια του λαού, καθώς μετά την ήττα του 1897 είχε αναπτυχθεί ένα βίαιο αντιδυναστικό ρεύμα ανάμεσα σε πολίτες και Αξιωματικούς. Ο Γεώργιος, για να διαψεύσει τις φήμες, αρνήθηκε να απονείμει χάρη στους δύο δράστες, αν και η ποινή τους είχε θεωρηθεί ως ιδιαίτερα αυστηρή. Οι δράστες είχαν υποστηρίξει ότι έδρασαν από πατριωτικό φανατισμό. «Απεφάσισα να εκδικήσω την προσβληθείσαν τιμήν της πατρίδος μου και δια τούτο εξετέλεσα την πράξιν», είχε πει στην απολογία του ο Γ. Καρδίτσης.

689 Το «φάντασμα του αναρχισμού» από την Ευρώπη ήρθε και στην Ελλάδα. Το 1894, στην Πάτρα, με ηγέτες τους οπαδούς των Κροπότκιν και Προυντόν Δ. Αρνέλλο και Β. Θεοδωρίδη, και στη συνέχεια τον φοιτητή Δ. Μπαντούνα, τον Δ. Καραμπίλια και τον ποιητή Πάνο Τσεκούρα, υπήρχε έντονη αναρχική δραστηριότητα, που το 1896 έβγαλε και εφημερίδα με τίτλο «Επί τα πρόσω», ενώ σύντομα επεκτάθηκε και στον Πύργο. Τη νύχτα της 3-11-1896, ο τσαγκάρης Δημήτριος Μάτσαλης επιτέθηκε με μαχαίρι στη μέση του δρόμου στον Τραπεζίτη Διονύσιο Φραγκόπουλο και τον μεγαλέμπορο Ανδρέα Κόλλα, φωνάζοντας «Άτιμοι μπουρζουάδες, που ρουφάτε το αίμα της φτωχολογιάς. Θα πεθάνετε…» Ο Τραπεζίτης έπεσε νεκρός, ο έμπορος τραυματίστηκε βαριά. Ο δράστης σκούπισε το μαχαίρι στο ρούχο ενός από τα θύματα και παραδόθηκε χωρίς αντίσταση στον κόσμο και τους Χωροφύλακες που τρέξανε. «Γιατί τους σκότωσες;» τον ρώτησε κάποιος. «Γιατί είμαι αναρχικός. Και πρέπει να σκοτώνω αυτούς που εκπροσωπούν τον πλούτο και την καταπίεση.» Αργότερα, τον Απρίλη 1898, ο αναρχικός Δημήτρης Μπαντούνας δολοφονήθηκε στην Πάτρα. Στην Αστυνομία, ο δράστης Δημουλιάς δήλωσε: «Τον σκότωσα γιατί είμαι αναρχικός.» «Μα, ήταν ο Μπαντούνας, ένας από τους αρχηγούς σου.» «Ήταν, ναι, αλλά έκανε κήρυγμα κακό.» «Τι κήρυγμα;» «Ν’ αφήσουμε την τρομοκρατία. Εγώ όμως ξέρω ότι χωρίς τρομοκρατία αναρχισμός δεν υπάρχει. Και αν αφήναμε τον Μπαντούνα να κάνη το κήρυγμά του, γρήγορα θα μας διέλυε. Γι’ αυτό τον σκότωσα. Κατάλαβες κυρ’ Αστυνόμε;» Και το μεσημέρι της 13-5-1905, ο Κώστας Γυραχώρης, τρόφιμος χαρτοπαικτικών λεσχών, μαχαίρωσε τον Πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηληγιάννη, την ώρα που έβγαινε από τη Βουλή. Στη δίκη δήλωσε: «Και έξω σκοτώνουν Βασιλιάδες και Υπουργούς. Και μεις πρέπει να τους σκοτώνουμε, όταν γίνονται τύραννοι και ασυνείδητοι.»

Η δολοφονία του Γεωργίου Α' (The murder of King George I)

Documents

Transcript of Η δολοφονία του Γεωργίου Α' (The murder of King George I)