„Росијскаја газета“ уредува прилози за Русија во 30 водечки светски весници, вклучувајќи ги и „Њујорк тајмс“, „Дејли телеграф“, „Фигаро“ и „Ла Република“

Повеќе темина интернет-страницатана „Руска реч“

Само на mk.rbth.com

mk.rbth.com

Прилогот го уредува и го издава „Росијскаја газета“ (Москва), која е целосно одговорназа содржината. се печати и се дистрибуира во соработка со „нова Македонија“.

сабота - недела, 21-22 МаРт 2015 година бРој 22Издание на

Дубл дв@ имповерува насолзите

�� стр.12-13

Десет годиниуспешна соработка

Перспективите на рускиот гас во Европа

�� стр.10-11

Зошто Русија и Западот сè помалку се разбираат? �� стр. 4-5 �� стр. 6-7�� стр. 2-3

Што се крие под Москва?Што се крие под Москва?Што се крие под Москва?Што се крие под Москва?Што се крие под Москва?Што се крие под Москва?

ПОЛИТИКА2 |

Пред сè, неопходно е да се објасни ка-ко се појави идејата за изградба на га-соводот „Јужен тек“. Европската коми-сија постојано прашува зошто е потре-бен овој проект. Наводно, нема потребада се измислува нешто ново, кога веќепостои и нормално функционира тран-зитот низ Украина. Значи, зошто бешепотребен „Јужен тек“?

Кога се распадна Советскиот Сојузизлезе дека над 90 отсто од гасот од Ру-сија се извезува преку Украина. Украи-на во ваква ситуација почна да бара раз-ни олеснувања: Русија да ѝ наплатува загасот помалку, а поскапо да го плаќатранзитот. Но, парите што беа плаќаниза транзитот не беа инвестирани во га-соводот, а тој без модернизација заста-рува. На сите им беше јасно дека во овојпоглед порано или подоцна ќе мора неш-то да се преземе.

Поради тоа „Гаспром“ почна да гра-ди гасоводи што ја заобиколуваат Ук-раина. Најпрво тоа беше „Син тек“ конТурција, потоа „Јамал-Европа“ низ Бе-лорусија и Полска до Германија, и накрајот „Северен тек“ кон Германија. Цел-та беше и земјите од Јужна Европа да до-биваат гас заобиколувајќи ја Украина, папоради тоа беше осмислен проектот„Јужен тек“. Сите други проекти успеав-ме да ги реализираме, а со „Јужен тек“имаше проблеми.

Очигледно е дека модернизацијатана украинскиот систем ќе беше поевти-на од изградбата на „Јужен тек“. Со Ук-раина беа водени преговори на оваа те-ма. Така во 2004 година беше потпиша-на спогодба според која се предвидува-ше модернизацијата на украинскиот сис-тем за транспорт на гас да се модерни-зира со средства на „Гаспром“, па затоабеше основано заедничко руско-укра-инско претпријатие. Но, во Украина конкрајот на 2004 година се случи „порто-каловата револуција“ и новите властиведнаш ги раскинаа сите спогодби со Ру-сија. Во гасоводот и понатаму не се вло-жуваа средства, но затоа на големо сезборуваше за тоа дека наскоро во Ук-раина гасот ќе почне да доаѓа од некоидруги извори. Ниту тогаш, ниту, пак, под-оцна, никој не прецизираше кои се тиеизвори.

По извесно време, кога Јанукович ве-ќе беше на власт, украинската влада има-ше намера да потпише спогодба за асо-цијација со ЕУ. Но, кога стана познатасодржината на оваа спогодба излезе де-ка под условите наведени во неа, укра-инската индустрија фактички ќе бидеуништена. Тогаш украинската влада поч-на повторно да склучува спогодби со Ру-сија, меѓу другото и такви што се повр-зани со гасот. Украинците добија големпопуст, добија кредит во висина од тримилијарди американски долари, а им бе-ше ветен и уште еден кредит од 12 ми-лијарди долари.

Но, повторно се случи истата при-казна: дојде до нова револуција, фор-мирана беше нова влада и беа раскина-ти сите спогодби со Русија.

Што се случуваше во ваквата ситуа-ција со „Јужен тек“? Од економска глед-на точка тој беше исплатлив, па дури ипотребен за земјите-учеснички на овојпроект. Но, Европската комисија му со-општи на раководството на Бугарија ина Србија дека тие без усогласување сонеа немаат право да потпишат спогод-би (иако договорите веќе беа потпиша-ни). Ова, меѓутоа, не е точно. И Бугаријаи Србија имаат целосно право меѓуна-родните спогодби за увоз на гас да не гиусогласуваат со Европската комисија.Европската комисија има право само даги определува условите за експлоатацијана гасоводот кога тој ќе биде изграден.Сепак, таа инсистираше на тоа дека овојпроект мора да биде реализиран во рам-ките на Третиот енергетски пакет, а овазначеше дека „Гаспром“ треба да изгра-ди гасовод со сопствени средства, но ида ѝ овозможи на конкуренцијата ко-ристење на 50 проценти од капацитетот.„Гаспром“ не најде за сходно за своисредства да гради гасовод за компании-те-конкуренти и им понуди самите да гофинансираат својот дел од гасоводот.

На крајот овој гасовод не беше из-граден, додека конкурентскиот гасоводод Азербејџан кон Италија од Европска-та комисија ги доби сите дозволи затранспорт на азербејџанскиот гас сополн капацитет. „Гаспром“ сакаше даима рамноправен третман, а беше тре-тиран многу поостро од сите други. То-гаш беше донесена одлуката да се из-гради „Турски тек“. Овој проект пред-видува по патеката на „Јужен тек“ по дно-то на Црно море да се спроведе гасоводдо Турција, така што извозот на гас одРусија за Турција да не зависи од Украи-на. На другите земји им беше предло-жено да купуваат гас на границата меѓуТурција и Грција. Но, Европската коми-сија соопшти дека не гледа никаквасмисла во тоа. Беше кажано дека Тур-ција не е членка на ЕУ и оти може да ку-пува гас од каде сака, а дека другитеземји треба да го купуваат преку Украи-на, зашто тоа е „поисправна и посигур-на маршрута“.

Но, денес Украина фактички банкро-тираше и се држи на површината благо-дарение на надворешните дотации и накредитите што еден ден ќе мора да ги вра-ќа. Компанијата „Нафтогас Украина“,која управува со гасниот транспортенсистем на земјата, е загубар во измина-тиве неколку години. Нејзините годиш-ни загуби сега веќе се изразуваат во ми-лијарди американски долари. Претход-но нив ги покриваше Владата на Украи-на, но во услови кога целата земја е за-главена во долгови невозможно е да севраќаат долговите на ова претпријатие.Ова значи дека проблемите со транзитотсе неизбежни, и јас навистина не знамкако властите на Бугарија и Србија пла-нираат да се борат со ваквата состојба,зашто тие немаат алтернатива за увоз нарускиот гас преку Украина. Овој проблемтребаше да го реши „Јужен тек“, но сегатоа веќе не е возможно.

Перспективите на рускиот гас во европа� Сергеј Правосудов

„Руска реч“ ви ги пренесува најинтересните делови одизлагањето на уредникот на списанието „Гаспром“,Сергеј Правосудов, од конференцијата „Руски енергетскипроекти на Балканот по Јужен тек“, која беше одржана на2 март во Белград

| 3ПОЛИТИКА

Кога станува збор за „Турски тек“, Ев-ропската комисија можеби повторно ќеинсистира „Гаспром“ со свои средствада гради гасовод за некој друг, но ком-панијата нема да се сложи со тоа. Од дру-га страна, пак, сите алтернативи што сеспоменуваат сега се поскапи од ва-ријантата на „Гаспром“. Американскиоттелен природен гас, за кој толку многусе зборува, не само што е поскап, туку иќе го нема на пазарот во блиска иднина.Ако погледнеме колку е инвестирано воексплоатацијата на гас од шкрилци, ќевидиме дека сега тие инвестиции се нанајниско ниво во последниве 20 години.

Производството на гас од шкрилци е тол-ку скапо, што американските компанииништо не можат да заработат. На крајотАмерика ќе биде принудена да увезувагас, и нема да има слободен гас за извоз.Американците едноставно цинично гимамат другите земји.

Патем речено, кога станува збор заалтернативните извори на енергија,треба да се има предвид дека тие семногу поскапи од традиционалните.Земјите што се ориентирани на ваквиизвори (Германија и Данска) имаатнајскапа електрична енергија во Евро-па, Министерот за финансии на гер-

манската покраина Саксонија во еднапригода ми кажа дека народот наско-ро ќе се побуни доколку продолжи до-тацијата за експлоатација на обновли-ви енергенси и подигањето на ценитена електричната енергија. Сепак, и по-натаму продолжува убедувањето на на-селението за тоа дека Русија е не-пријател и неконструктивен партнер,при што не се нудат јасни алтернативиза рускиот гас. Всушност, така од на-родот се прави сиромаштија.

ААввттоорроотт ее уурреедднниикк ннаа ссппииссааннииееттоо „„ГГаассппрроомм““

Перспективите на рускиот гас во европа

ПОГЛЕДИ4 |

Со години живеам во САД и се уве-рив дека мислењето на Американцитеза Русите во голема мера се разликуваод претставата што Русите ја имаат воврска со ова. Еден од најчестите сте-реотипи што се врежани кај Русите едека Американците мислат дека по ули-ците на руските градови шетаат мечки.Всушност, Американците имаат многуподобро мислење за Русија, иако меч-ката од тајгите, за која во последно вре-ме зборува Владимир Путин, на Западне ги зголемува симпатиите кон Русија.

Западните политичари и аналити-чарите што се занимаваат со Русија мо-жат да се поделат на две групи. Поб-ројна е онаа што тврди дека Путин јапретвора Русија во авторитарна држа-ва, во која граѓанското општество не едоволно развиено. Застапниците наваквиот став сметаат дека ВладимирПутин е главен „политички архитект“на современа Русија. Според нив, де-нешната Русија не би опстанала без Пу-тин, како што тоа беше случај по зами-нувањето од власт на многу негови пре-тходници, почнувајќи од Иван Грозни,па сè до Борис Елцин. Државните и по-литички модели што тие ги создадоабрзо исчезнаа, а претседателот Путинпо своја волја ја обликува и ја менуваполитиката на Русија. Ваквиот став гоподдржува и актуелната администра-ција на САД.

Претставниците на втората групасметаат дека Владимир Путин е типи-чен лидер од историјата на Русија. Не-гова цел не е реализација на сопстве-ната политичка програма (претседате-лот Путин ја нема), туку зачувување насигурниот статус кво и на стратегиитеза развој на Русија, кои се дефиниранипред многу векови. Значи, не постоиникаква „Путинова Русија“, но постои„руски Путин“, чија појава на политич-ката сцена е резултат на националнатаполитичка култура, на институциите ина традицијата. Врз овој став, на при-мер, се засновуваше политиката на САДкон Русија во текот на првата деценијапо распадот на СССР.

Секако, ова е крајно поедноставенаподелба. Двата наведени става не сетолку праволиниски, туку постојат и по-инакви мислења. Во Русија многуминаго обвинуваат Западот, и тоа не без ос-нова, дека не сака да соработува со„вистинската Русија“, ами само со онаа„виртуелната“, создадена во кабине-тите на вашингтонските истражувачкицентри. Без оглед на тоа колку се пог-

решни претставите на западните ана-литичари за Русија, сигурно е дека све-тот би требало многу подетално и под-обро да ја запознае Русија.

Но, за да можат другите навистина

да ја запознаат и да ја разберат, Русијанајпрво мора самата себеси да си од-говори на некои клучни прашања, а,пред сè, треба да ги определи своитедолгорочни национални приоритети.

�Николај Злобин

Зошто Русија и Западот сè помалку се разбираат?

| 5ПОГЛЕДИ

Донекаде е разбирлива таа извесна не-доумица во светот, кога присоедину-вањето на Крим кон Русија сега се пре-тставува како еден од столбовите наруската државност, а само до пред ед-

на година за ова не зборуваше ниту рус-киот претседател, ниту претставници-те на воениот ресор, ниту дипломати-те, ниту, пак, експертите.

Наивно е да се очекува дека светс-

ката заедница одеднаш ќе ја смета зачувар на традиционалните вредностиземјата што во последниве сто годинаима минато низ неколку распади. Име-но, националната репутација се градидолго и мора да се заснова на реалнифакти, а не само на верата во сопстве-ната пропаганда.

На крајот на краиштата, конкурен-цијата меѓу определени земји не морасекогаш да значи спротивставување инепријателство, а овие категории во Ру-сија често се поистоветуваат. Природ-но, Русија сака да им биде конкуренцијана САД и на целиот Запад. Вашингтонтоа го сфаќа и го прифаќа. Но, исто та-ка, природно е и тоа што Западот во Ру-сија гледа конкуренција, па во соглас-ност со тоа така и се однесува.

Денес е очигледно дека е неопход-на суштинска промена на долгорочни-те односи на Западот кон Русија. Но,санкциите што Западот ги воведе самоја отежнаа ситуацијата, зашто со тоа сеоневозможени какви било контакти соРусија. Ваквите потези се последица накрајно „кусогледата“ политика. Запа-дот греши со обидите Русија да ја по-тисне на периферијата на светот, самозашто не се сложува со еден дел однејзината надворешна политика.

Од друга страна, суштинска проме-на на ставот на Западот кон Русија не еможна сè дури Русија радикално не госмени својот долгорочен однос кон За-падот. Моменталните политички не-согласувања во Русија предизвикаакрајна вулгаризација на западната ци-вилизација и на сите нејзини вреднос-ти. Русија, исто така, мора самата се-беси да си одговори на прашањето затоа дали „Русија е Путинова“ или е „Пу-тин руски“ и до кога најголемата земјана светот себеси ќе се смета за „мечка“?

ДДееннеешшннииттее ппррееттссттааввии ннааЗЗааппааддоотт ззаа РРууссиијјаа ссее ззаассттааррееннии ии ттииее ттррееббаа ддаа ссееппррооммееннаатт.. ООвваа ннееммаа ддаа ббииддее ллеесснноо ссèè ддууррии РРууссиијјаајјаасснноо ннее ггии ддееффиинниирраассввооииттее ддооллггооррооччннииииннттеерреессии ии ннее ппрреессттааннее ддааввеерруувваа ссааммоо ввоо ссооппссттввееннааттаа ппррооппааггааннддаа

Зошто Русија и Западот сè помалку се разбираат?

Алек

сеј И

орш

6 |

ООвваааа ггооддииннаа ооддббее--ллеежжууввааттее ззннааччааееннјјууббииллеејј –– 1100 ггооддииннии ооддоосснноовваањњееттоо ннаа ММааккее--ддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттоо--ппааннссккаа ккооммоорраа.. ККоојјббеешшее иинниицциијјааттооррооттннаа оовваааа ииддеејјаа?? ККааккввииббееаа ппооччееттооццииттее??

Како што конста-тиравте, оваа годинаодбележуваме знача-

ен десетгодишен јуби-леј од основање на Ма-

кедонско-руската сто-панска комора. Ини-

цијативата за нејзинотосоздавање се појави во

годините на т.н.„раѓа-

ње

на коморски плурализам“ во Републи-ка Македонија. Главен иницијатор бе-ше Руско-македонското друштво воСкопје во соработка со амбасадата наРуската Федерација во Република Ма-кедонија.

ШШттоо ппррееттссттааввуувваа ддееннеесс ММааккееддоонн--ссккоо--ррууссккааттаа ссттооппааннссккаа ккооммоорраа,, ккааккоо ззааРРееппууббллииккаа ММааккееддоонниијјаа ттааккаа ии ззаа РРуусс--ккааттаа ФФееддеерраацциијјаа??

Навистина е многу тешко да се ка-же што претставува нашата комора задвете земји денес, во смисла на тоа де-ка периодот на нашето постоење е ре-лативно краток. Сепак, уште на сами-от почеток ние си поставивме цел, а тоае да бидеме мост за економско поврзу-вање на двете земји.

ККаакквваа ее ссооррааббооттккааттаа ннаа ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттооппааннссккаа ккооммоорраа ссоо ддррууггииттеессттооппааннссккии ккооммооррии ввоо ддрржжаавваавваа,, ккааккоо ииссоо ддрржжааввннииттее ииннссттииттууццииии??

Во еден од членовите на статутот наМакедонско-руска стопанска коморајасно е прецизирано дека од особено

значење е институционалното повр-зување со релевантните институ-ции во земјата: министерства, здру-женија и, секако, соработката содругите стопански комори. Досе-га најуспешна соработка имамесо Стопанската комора на Ма-кедонија, како најголема асо-цијација од ваков вид. Со нивсме реализирале низа проек-ти од типот на семинари, јав-ни трибини и деловни сред-би.

ШШттоо ззннааччии ззаа ВВаасс,, ккааккооппррвв ччооввеекк ннаа ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттооппааннссккаа ккооммоорраа,,ддаа ссее ппррееддввооддии ееддннаа ввааккввааииннссттииттууцциијјаа??

Во почетокот тоа бешеисклучителен ентузијазам,бидејќи ние како инсти-туција се самофинанси-раме без дополнителнисубвенции. Но, тоа, оддруга страна, значешепредизвик и радост засекоја нова успешно за-вршена работа. Денесда се биде прв човек,да се застапува инте-рес на компаниитешто соработуваат водвете пријателски

РУСИЈА И МАКЕДОНИЈА

десет години успешна соработка� Емил Нијами

Дејан Бешлиев

Саво

Пеј

чино

вски

| 7РУСИЈА И МАКЕДОНИЈА

земји, за мене е истовремено и чест изадоволство.

ККооии ссее,, ссппоорреедд ВВаасс,, ннаајјггооллееммииттее уусс--ппеессии шшттоо ггии ииммааттее ппооссттииггннааттоо??

Најголемите успеси ги поврзувам сонеколку важни моменти. Најнапред тоае нашето успешно работење, кое при-донесе да оствариме партнерски дого-вор со Стопанската комора на РФ, а по-тоа и со уште шест регионални рускистопански комори. Потоа, нашето ак-тивно работење во работната група затрговска соработка при меѓувладина-та комисија за трговско-економска инаучно-техничка соработка. Секако,многу важна за нас е соработката со ре-сорните министерства околу органи-зацијата на национални штандови воРуската Федерација, со учество на ма-кедонски компании таму.

ККаакквваа ее ссооррааббооттккааттаа ннаа ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттооппааннссккаа ккооммоорраа ссоо ббииззнниисс--ззааееддннииццааттаа ввоо ММааккееддоонниијјаа?? ППооссттооии ллииззааииннттеерреессиирраанноосстт ккаајј ннаашшииттее ппррооиизз--ввооддииттееллии ззаа ррууссккииоотт ппааззаарр??

Досега нашата соработка со бизнис-заедницата во земјата е одлична. Тука,пред сè, мислам на секторот прехран-бена индустрија, производство наземјо делски производи и винопроиз-водители. Но, сепак, сметам дека имамногу простор за зголемување на на-шата активност и во други гранки наиндустријата, кои се помалку застапе-ни во соработката со партнерите одРуската Федерација, а кои реално мо-жат да имаат успех на пребирливиотруски пазар, како, на пример, компа-ниите од текстилната индустрија, ин-

дустријата за мебел и, пред сè, туриз-мот и ИТ-технологијата.

ММоожжее ллии ММааккееддоонниијјаа ддаа ссее ииззддииггннееннаа ннииввоо ннаа ззннааччааеенн ттррггооввссккии ппааррттннееррннаа РРууссккааттаа ФФееддеерраацциијјаа ииллии,, ссееппаакк,, ссммееммннооггуу ммаалл ппооннууддуувваачч ззаа ррууссккииоотт ппааззаарр??

Реално, може да се каже дека смемал понудувач за рускиот пазар во це-лост, но ние сме уверени дека шанси-те за настап на македонските произ-водители е во руските региони кадешто имаат недостиг на производи штоние ги имаме како компаративна пред-ност.

ЈЈаа ииссккооррииссттии ллии ММааккееддоонниијјаа ммоожж--ннооссттаа ззаа ппооггооллеемм ппллаассммаанн ннаа ппррооииззввоо--ддии ннаа ррууссккииоотт ппааззаарр ппоо ввооввееддуувваањњееттооннаа ееммббааррггоо ззаа ЗЗааппааддоотт оодд ссттррааннаа ннаа РРуусс--ккааттаа ФФееддеерраацциијјаа??

Сметам дека во рамки на можнос-тите Македонија ја искористи ново-настаната состојба по август 2014 го-дина. Секако, голем дел од произво-дите веќе беа планирани и за други па-зари, но, сепак, производителите гоподигнаа пласманот во Руската Феде-рација и тоа е добро, бидејќи рускитепотрошувачи имаат поголема можностза консумирање на квалитетни произ-води.

ТТууррииззммоотт ссее ссппооммееннуувваа ккааккоо ннееиисс--ккооррииссттееннаа ммоожжнноосстт.. ООдд ррууссккаа ссттррааннааппооссттооии ииннттеерреесс ззаа ппооссееттаа ннаа ММааккееддоо--нниијјаа.. ЗЗоошшттоо ррааббооттииттее ттааппккаааатт ввоо ммеесс--ттоо??

Причините се многу конкретни. Не-постоењето на директна линија одСкопје кон Москва и обратно е првиот

услов за недоволна развиеност и иско-ристеност на туристичките потен-цијали. Потоа слабиот маркетинг намакедонските фактори. Имено, Ми-нистерството за економија реално од-војува средства за национален турис-тички штанд, но со тоа завршува сè. Но,исто така, и македонските туристичкиагенции не се доволно активни. Иакодосега имаше обиди, сè уште нема ак-тивна реклама на ТВ-станиците, на рус-ките портали и сл. Потоа, нема или мно-гу малку постојат рекламни материјалина руски јазик, сè уште нема привлеч-на приказна за рускиот турист. Сето овае показател на моменталната состојба.

ННееооддааммннаа ссее ввррааттииввттее оодд ссааееммооттППРРООДДЕЕККССППОО,, ккоојј ее ееддеенн оодд ннаајјггооллее--ммииттее ссааееммии ззаа ппррееххррааннббееннии ппррооииззввоо--ддии ввоо РРууссиијјаа.. ККааккввии ссее ррееззууллттааттииттее ооддппррееттссттааввуувваањњееттоо ннаа ММааккееддоонниијјаа ннааннееггоо??

Во одговорот на ова прашање сакамда наведам дека за успешноста на сае-мите или Б2Б-средбите оваа годинасилно влијание ќе има курсот на рус-ката рубља. Во овие услови на слаб курсна рубљата, и македонските произво-ди, како и многу други, стануваат ска-пи за руските партнери. ПРОДЕКСПОмногу јасно го покажа и тоа. Има мно-гу голем интерес за производите, кон-кретно за македонското вино, но мал-ку нови договори. Се надеваме деканаскоро работите ќе се променат и ќетргнат кон подобро.

ШШттоо ее ооннаа ннаа ккооее ттррееббаа ссееррииооззнноо ддаассее ппооссввееттии ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттоо--ппааннссккаа ккооммоорраа ввоо ииддннииннаа ии ккааккввии ссèèппллааннооввии ииммааттее ппрреедд вваасс??

Во нашите планови за идна сора-ботка насочени сме, пред сè, кон рус-ките региони со кои, како што пре-тходно напоменав, имаме реална шан-са за соработка. Потоа, во нашата про-грама имаме изработен предлог-про-ект за настап во тие региони. Имено,сакаме да поттикнеме изработка настратегија на настап на рускиот пазарна среден и на долг рок. Сметаме декасамо така ќе ги подобриме резултати-те на трговската размена. Но, постои иеден многу важен фактор, кој се од-разува во сите гранки што се застапе-ни во соработката. А, тоа е слабото поз-навање на рускиот јазик. Според мене,клучен фактор за уште поуспешна биз-нис-релација во сите сфери на сора-ботката.

ННаа 2255 ммаарртт ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаа ссттооппааннссккаа ккооммоорраа ггооооддббееллеежжуувваа ссввоојјоотт јјууббииллеејј –– 1100 ггооддииннии оодд оосснноовваањњееттоо.. ППоо ттоојј ппооввоодд „„РРууссккаа рреечч ннаа ммааккееддооннссккии““ ннааппррааввииииннттееррввјјуу ссоо ддииррееккттоорроотт ннаа ММааккееддооннссккоо--ррууссккааттаассттооппааннссккаа ккооммоорраа,, ДДеејјаанн ББеешшллииеевв,, ввоо ккооее ггллааввннии ттооччккии ннаа ииннттеерреесс ссее ммааккееддооннссккоо--ррууссккииттее ббииззнниисс--ввррссккии,, ннииввннииттее ппееррссппееккттииввии,, ккааккоо ии ппллааннооввииттее ззаа ззггооллееммуувваањњее ннаа ттррггооввссккааттаа ссооррааббооттккаа ммееѓѓуу ддввееттее ззееммјјии

десет години успешна соработка

НАУКА И ТЕХНОЛОГИЈА8 |

Група руски љубители на космона-утика и научници ја бараат советската ста-ница Марс-6, која стаса на површината наМарс на 12 март 1974 година. Тие веќе ус-пеаја, со помош на сателитите на НАСА,да ја пронајдат Марс-3. Оваа меѓуплане-тарна станица беше првата што стаса наЦрвената планета. Во иднина се планирапотрага по советската марсовска мисија,станицата Марс-2, лансирана во мај 1971година. Апаратот се урнал при слетува-њето, но затоа е првиот вештачки пред-мет на оваа планета. Според мислењетона научниците, истражувањето на овиестаници ќе му помогне на човештвото воосвојувањето на Црвената планета.

ВСЕЛЕНСКА АРХЕОЛОГИЈА

„Тие нашле стари марсоходи таму“.Овој коментар, кој пред неколку годинибеше напишан на една од социјалнитемрежи, му го измени животот на љуби-телот на космонаутиката Виталиј Егоров.Тој бил уверен дека сите стари меѓупла-нетарни станици се одамна најдени. Но,Егоров бил изненаден кога дознал декасè уште не се знае каде се наоѓаат со-ветските станици Марс-6 и Марс-2. Ни-кој ја нема видено и станицата Марс-3,која успеа да го направи феноменално-то, првото успешно приземјување наЦрвената планета во човековата исто-рија во декември 1971 година. Врската соапаратот беше изгубена по 15,5 секундиод спуштањето. Станицата успеа да пред-аде само панорама на околната повр-шина. Но, апаратот докажа дека успеш-ното спуштање на Марс е можно.

- Пред повеќе од 40 години Марз-3 сеспушти на истиот начин како што се спуш-ти и американскиот марсоход Кјуриоси-ти во 2012 година - забележува Егоров.

Потрагата по советските апаратиЕгоров ја започнал со помош на сним-ки од научниот сателит на НАСА, MarsReconnaissance Orbiter (MRO). На него-виот труп е поставена камера со висо-ка резолуција HiRise.

- Прифаќаме сугестии за тоа каде дасликаме од секаде во светот на нашатавеб-страница www.uahirise.org/hiwish -вели за „Руска реч“ директорот на Лабо-раторијата за планетарно истражувањесо слики при Универзитетот на Аризонаи раководител на научниот тим MRO Hi-Rise, Алфред Мекивен.

Егоров собрал иницијативна групасоставена од блогери, ентузијасти и на-учници, која на фотографиите од MROвидела објект сличен на советската ста-

ница. Тој се поврзал со професорот од Ин-ститутот по геохемија и аналитичка хе-мија „В.И. Вернадски“ Александар Бази-левски. Благодарение на неговата под-дршка, во март 2013 година НАСА орга-низираше повторно снимање од MRO. Наснимките убаво се гледала шипка со мо-тор за меко слетување, кочничен конус,падобран, како и самиот модул со размерод 1,5 метри. Тоа била станицата Марс-3.

АТМОСФЕРАТА НА МАРС Е ПРОМЕНЛИВА

Сега иницијативната група што ја ор-ганизираше Егоров го бара Марс-6. Апа-ратот влезе во атмосферата на Црвена-та планета во март 1974 година. Непос-редно пред слетувањето врската со апа-ратот беше изгубена. Според една од вер-зиите хаваријата се случила поради мар-

совската бура за време на вклучувањетона моторот за меко приземјување.

- Според податоците од телеметријата,падобранот на апаратот се отворил. Сеобидовме да го најдеме, но засега потра-гата е безуспешна. На оние фотографиишто ги имаме означивме неколку точкикои, можеби, претставуваат контури намодулот, но засега немаме доволно аргу-менти за да го потврдиме тоа. Чекаме но-ва снимка од делот каде што претпоста-вуваме дека тој се спуштил - раскажуваЕгоров за тоа како се одвива потрагата.

Според Алфред Мекивен, проучува-њето на фотографиите на Марс-3 и наМарс-6 им помага на научниците да гиоткријат причините за неуспехот на со-ветските апарати. „Секоја слика во ви-сока резолуција може да ни каже нештоново и важно за Марс. Слика од стар со-ветски апарат, исто така, може да им да-де информации на инженерите за онашто работело или не работело како штотреба, како што е случајот со неодам-нешните слики на апаратот Бигл-2“, сме-та Мекивен.

- Според фотографиите, ние, исто та-ка, можеме да го определиме степенот затоа колку овие советски апарати се пок-риени со песок или со прав. Тоа е еден одначините за проучување на атмосфера-та на Црвената планета, што е важно заизградбата на идната база на Марс. Тамуатмосферата е променлива, периодичносе појавуваат бури, дува силен ветар, заразлика, на пример, од Месечината, ка-де што трагите од луноходите можат дасе зачуваат илјадници години – вели за„Руска реч“ Александар Базилевски.

блогери во вселенска акција

ППррооууччуувваањњееттоо ннаа ссооввееттссккииттееммееѓѓууппллааннееттааррннии ссттаанниицциишшттоо ууссппееааллее ддаа ссее ссппуушшттааттннаа ММааррсс уушшттее ннаа ппооччееттооккооттннаа ссееддууммддеессееттттииттее ггооддииннииоодд ммииннааттииоотт ввеекк ммоожжее ддааббииддее ппооллееззнноо ззаа ссооззддаавваањњееббааззии ннаа ЦЦррввееннааттаа ппллааннееттаа,,ссммееттаааатт ннааууччннииццииттее

�Андреј Раскин

Б.Бо

рисо

в / Т

АСС

Московска област. Меѓупланетарната

автоматска станица Марс-3 во изработка. 1971 година

| 9НАУКА И ТЕХНОЛОГИЈА

Радијацијата ја има низ целиот кос-мос, а нејзиното погубно дејство е еденод главните проблеми на долгите пило-тирачки летови на космонаутите наМарс. „Радијацискиот фон во космосоте многу поголем од оној на Земјата. Заполовина година престој во орбитатакосмонаутите собираат доза радијацијашто обичниот човек на Земјата ја соби-ра во текот на 100 години“, вели Вјачес-лав Шуршаков, шеф на одделението зарадијациска безбедност на космичкителетови на Институтот за медицинско-биолошки проблеми при Руската акаде-мија на науките.

ЧОВЕЧКИ ФАНТОМ

Секој космонаут на МВС носи инди-видуален дозиметар само на едно место– во џебот кај градите, а ова дава пог-решна претстава за радијациското зра-чење. За да се добијат детални инфор-мации за тоа какво зрачење ги очекуваоние што патуваат во вселената, руски-те научници на МВС испратија фантомшто изгледа како човечко тело, а го на-рекоа Матрјошка. Тој беше создаден уш-те во 2004 година од страна на компа-

нијата „Атоменергомаш“, која е дел оддржавната корпорација „Росатом“. Спо-ред својот состав апаратот е мошне сли-чен на човековите ткива – ја има истатасодржина азот, кислород, водород и јаг-лерод. Во фантомот се монтирани де-тектори (околу 500), а се поставени наместата каде што се наоѓаат критични-те органи на човекот.

- Имено, тркалезната форма се пока-жа како најоптимална. Таа дозволува дасе зачува длабочината на органите кајчовекот -додава Вјачеслав Шуршаков.

По определено време детекторите севадат и се испраќаат на Земјата, а на нив-но место се поставуваат нови. Следнатазамена ќе се случи набргу, кога на МВСќе замине нов екипаж.

Чувствителните сензори на фанто-мот постојано собираат детални ин-формации за радијацијата. Фактички,Матрјошката веќе го зачувува здравјетона луѓето.

- За космонаутите постојат препора-ки за тоа во кој дел од станицата е најдоб-ро да се наоѓаат во периодот на сонче-вата активност, со која страна да се вртат,

односно како подобро да го избегнаткритичниот товар - вели Вјачеслав Ива-нович Петров, главен специјалист поелектроника на одделението за методии прибори за регистрација на зрачењепри АД „СНИИИП“ (влегува во состав накомпанијата „Атоменергомаш“)

ДРУГИ ФАНТОМИ

„Росатом“ прв има направено ваковуред, па дури има и предвидено во својотфантом да можат да се користат и детек-тори од други земји. Сличен научен ком-плекс се обидуваат да направат и другиземји. Во Европа постои фантомот РЕН-ДО во форма на човечко торзо. Тој, истотака, беше на МВС, па дури и една годинасе наоѓаше во отворен космос. Но, преднеколку години тој беше вратен на Земјатана доработка. Во моментов во тек е големмеѓународен проект за создавање фан-том што ќе биде многу сличен на човекот,а на него ќе има дури и коса. Идејата е ис-та: на местата каде што се наоѓаат кри-тичните органи на човекот да бидат мон-тирани детектори за радијација.

„Матрјошка“ или како штоуште ја нарекуваат –фантом, претставувасимулатор на човековототело и повеќе од 10 годинисобира подароци закосмичката радијација.Добиените податоципомогнаа да се направатпрепораки за космонаутите.Во март на Матрјошката ќеѝ бидат обновенидетекторите

�Андреј Ретингер

Руската Матрјошка против радијацијата

ДДоо 22000044 ггооддииннаа ссее ииззвврршшуувваааа ссааммооллооккааллннии ииссттрраажжуувваањњаа.. ААммееррииккааннццииттееггоо ппррооууччуувваааа рраассппррееддееллуувваањњееттоо ннаа рраа--ддиијјааццииссккииттее ддооззии ввоо ггллааввааттаа ннаа ффаанн--ттооммоотт.. ННаа ррууссккииттее ссттаанниицции „„ССааллуутт““ ии„„ММиирр““ ссее ссппррооввееддуувваааа ееккссппееррииммееннттииссоо ссффееррииччннии ффааннттооммии ннааппооллннееттии ссоо ввоо--ддаа.. ННаајјииннттеерреессннии ррееззууллттааттии ддааддее ллееттооттннаа ррууссккааттаа ккууккллаа ооккооллуу ММеессееччииннааттаа ннааккооссммииччккииоотт ааппаарраатт ЗЗоонндд--55.. ТТоојј ббеешшееммоошшннее ссллииччеенн ннаа ччооввеекк,, ссааммоо шшттоо ббее--шшее ннааппррааввеенн оодд ппччееннииццаа..

Руск

а фед

ерал

на в

селе

нска

аген

ција

КосмонаутотСергеј

Рјазански

Премиерата на „Москва не им веру-ва на солзите“ се одржа во Москва конкрајот на 1979 година. Но, врвот на при-кажувањето, кога филмот го изгледаа 90милиони гледачи, беше во 1980 година.На 11 февруари 1980 тој за првпат бешеприкажан на телевизија, а Оскарот вономинација за најдобар филм од неан-глиско говорно подрачје го доби една го-дина подоцна, во 1981.

Всушност, Владимир Мењшов за ос-нова на филмот ја зеде популарната хо-ливудска структура на „женски филм“.Во 1959 година во Америка се појави ус-пешната мелодрама „Најдоброто од сè“за проблемите на современите тогашни„нови“ слободни жени, кои доаѓаат воЊујорк со желба да направат кариера воиздавачкиот бизнис и добро да се ома-жат. Имено, во фактот дека нивните суд-бини се развиле различно се наоѓа итајната за успехот на филмот, со што сепокажува дека не постојат универзалниправила за достигнување на целите воработата и во љубовта. „Москва не им ве-рува на солзите“ се смета за приказна заедна Пепелашка, но, притоа, многуми-на забораваат дека на почетокот беа тридругарки – упорната Катерина (ВераАлентова), лекомислената Људмила(Ирина Муравјова) и скромната Антони-

на (Раиса Рјазанова), и траекторијата насудбината на двете последни правилного исцртуваат основното сиже. Оваа ше-ма подоцна се пресели во Америка и до-веде до појава на „Сексот и градот“ и на„Девојки“.

Советската филмска индустрија сепокажа добра за опстанокот на долго-рочните двојки. „Москва не им верува насолзите“ од Мењшов и од Алентова на-прави легенди на осумдесеттите, каквишто беа Григориј Александров и Љубов

KУЛТУРА10 |

дубл дв@ им поверува на солзите

ФФеессттииввааллоотт ннаа ссввооииттее ггллееддааччии,, ттрраа--ддииццииооннааллнноо,, ќќее иимм ппооннууддии ррууссккии ффиилл--ммооввии шшттоо ссее ввоо ии ннааддввоорр оодд ооффиицциијјаалл--ннааттаа ссееллееккцциијјаа,, аа ппооггооллеемм ддеелл оодд нниивв ќќееббииддаатт ппррииккаажжааннии ссоо ттииттллии ннаа ааннггллииссккиијјааззиикк.. ККааккоо шшттоо ззааббееллеежжуувваа ооррггааннииззаа--ттоорроотт,, „„ззааддааччаа ннаа ооффиицциијјааллннааттаа ссееллеекк--цциијјаа ее ннаа шшииррооккааттаа ппууббллииккаа ддаа ѝѝ ппррии--ккаажжее ккввааллииттееттннии ррууссккии ффииллммооввии,, ккооииннее ддоошшллее ддоо ппоошшииррооккааттаа ппууббллииккаа,, аа ккооииззаассллуужжуувваааатт ввннииммааннииее““.. ССееккоојј ффииллмм ќќееммоожжее ддаа ссее ггллееддаа ннее ссааммоо ввоо ррееааллнноо ввррее--ммее ааммии ввоо ттееккоотт ннаа 4488 ччаассаа ппоо ппррееддввии--ддееннооттоо ввррееммее ззаа ппррввооттоо ппррииккаажжуувваањњее..

ВВоо ооффиицциијјааллннааттаа ппррооггррааммаа ззаа 22001155ггооддииннаа ќќее ббииддаатт ппррииккаажжааннии ффииллммооввиишшттоо ббииллее ссннииммееннии ииззммииннааттииввее ггооддииннии,,аа ккооии ннее ддоошшллее ддоо шшииррооккааттаа ппууббллииккаа,,((„„ГГллууппаавв ддееббеелл ззаајјаакк““ ннаа ССллаавваа РРоосс,, „„ЕЕллии--

ззииуумм““ ннаа ААннддрреејј ЕЕшшппаајј,, „„РРуудднниикк““ ннаа ННуурр--ббеекк ЕЕггеенн)),, нноо ии ннаајјппооззннааттииттее ффииллммооввииоодд 22001144 ггооддииннаа шшттоо ддооббиијјаа ннааггррааддии ннааииннттееррннааццииооннааллннии ффеессттииввааллии,, нноо ккооии ггииггллееддааллее ммааллккууммииннаа.. ММееѓѓуу нниивв ссее „„ККуу--ччеешшккии рраајј““ ннаа ААннаа ЧЧееррннааккоовваа,, „„ККллаасс ззааккооррееккцциијјаа““ ннаа ИИвваанн ТТввееррддооввссккии,, „„ККааккооммее ввииккаааатт““ ннаа ННииггииннаа ССаајјууффааллеевваа,, „„ББуу--ддааллаа““ ннаа ЈЈуурриијј ББииккоовв ии ддррууггии..

ГГллееддааччииттее ннее ссааммоо шшттоо ќќее ммоожжаатт ддааггии ггллееддаааатт ффииллммооввииттее ттууккуу ии ддаа ггии ооццее--ннуувваааатт оодд 11 ддоо 1100,, ссоо ццеелл ддаа ссее ооддррееддииллааууррееааттоотт ннаа ННааггррааддааттаа оодд ппууббллииккааттаа..ВВоо ррааммккииттее ннаа ффеессттииввааллоотт ќќее ббииддее ннаа--ппррааввееннаа ррееттррооссппееккттиивваа ннаа ннееккооллккуу ффиилл--ммаа,, ммееѓѓуу ккооии ии „„ВВррееммее ззаа жжееллббии““,, „„ЗЗаа--ввиисстт ннаа ббооггооввииттее““ ии „„ИИззммааммаа““..

ООссввеенн ттооаа,, ффеессттииввааллоотт ннаа ссввооииттее ггллее--ддааччии ќќее иимм јјаа ппооннууддии ппррооггррааммааттаа ззаа ддоо--

ккууммееннттаарреенн ффииллмм –– „„ССппооммеенн““.. ЌЌее ббииддааттппррииккаажжааннии ппооззннааттииоотт ппууббллииццииссттииччккииффииллмм ннаа ММииххааиилл РРоомм,, „„ООббииччеенн ффаашшии--ззаамм““ ии ддооккууммееннттааррннииоотт ффииллмм ннаа ААллеекк--ссааннддаарр ЗЗеељљддооввиичч,, „„ППррооццеесс““,, ккоојј јјаа ааннаа--ллииззиирраа ппррииррооддааттаа ннаа ттооттааллииттааррииззммооттввррзз ппррииммеерроотт ннаа ссууддббииннааттаа ннаа ччллеенноо--ввииттее ннаа ЕЕвврреејјссккииоотт ааннттииффаашшииссттииччккииккооммииттеетт,, ккооии ббииллее ссттррееллааннии ппоо ннаарреедд--ббаа ннаа ССттааллиинн ввоо 11995522 ггооддииннаа..

дубл дв@ за целиот свет ННаа ссаајјттоотт ннаа „„РРооссиијјссккаајјааггааззееттаа““((dd22..rrgg..rruu)) ввооппееррииооддоотт оодд 66 ддоо 2200 ааппррииллќќее ссее ооддрржжии ооннллаајјнн--ффииллммссккииоотт ффеессттиивваалл ДДуубблл ддвв@@

� Генадиј Устијан

Серг

еј М

ихее

в / Р

осиј

скај

а Газ

ета

| 11KУЛТУРА

Орлова во триесеттите и во четирие-сеттите години од минатиот век. И меѓуовие двојки има многу заеднички рабо-ти. Може да се каже дека „Москва не имверува на солзите“ стана за двајцата„Светол пат“, приказна за советска Пе-пелашка, која на почетокот многу рабо-ти, има направено успешна кариера, падури потоа го добива својот принц, иа-ко доцна, иако намачен, но, сепак, сигу-рен. Исто како и Орлова, која одиграмлад передовик на производството на38 години, и Алентова ја одигра улогатана девојка што е дојдена да ја покориМосква, студентката Катерина Тихоми-рова, на иста возраст. Сепак, тоа не сеодрази на филмот, зашто вториот дел сеслучува по многу години, така што хе-роината што станува мудра ја наоѓасвојата среќна судбина.

Но, приказната за Пепелашка пре-трпе цинична трансформација. Во три-есеттите и во четириесеттите години одминатиот век не беше можно да се ми-не преку депресијата по разочарување-то, а да не зборуваме за постоењето насексуален живот. Катерина минува пре-ку пеколот на самохрана мајка, која за-бременила од неодговорен мамин син иоткако ќе го слушне прекорот од странана тогашните државни органи за нејзи-ното место во советската хиерархија, таатргнува кон врвот по единствениот пат– преку тешка работа и ноќно учење.

Токму фактот дека таа е самохранамајка е и причината поради што филмот

беше критикуван. Интернационалниотуспех на филмот може да се објасни и сотоа што Мењшов речиси и не задоцни сосветските трендови – Кодексот за про-изводство на филмови во Холивуд бешеизумрен кон крајот на шеесеттите годи-ни од минатиот век, а, според него, бе-ше категорично забрането да се прика-жува секс пред бракот. „Лекомислена-та“ Катерина, која му се предава на сни-мателот Рудољф од Останкино, предиз-вика лавина критики од страна на чи-новниците, кои не сакаа да видат ваквихероини на екраните. И, само приходи-те и Оскарот го омекнаа односот кон„оваа плачлива мелодрама, недостојназа советската жена“.

Сторијата за тоа како Мењшов доби-ва Оскар е типичен пример за тоа вре-ме. Режисерот не го пуштија да заминена врачувањето на филмската награда,а тој, откако ја дознава веста од телеви-

зија на 1 април, помислува дека е тоа ше-га. На таков начин филмот ја продолжитрадицијата на добивање Оскар за рус-ките филмови во речиси секоја декада –„Војна и мир“ ја доби наградата во 1968,„Дерсу Узала“ во 1975, „Изморени од сон-цето“ во 1994 година. Потоа статуеткитесе чуваа во Државната кинотека, а Мењ-шов практично мораше да ја узурпира.Тоа се случи во 1989 година кога нему мубеше доделена наградата Ника, па Ос-карот му беше даден за да го „подржи“.Мењшов не ја врати статуетката, и за тоасосема имаше право. Исто како што не-говите хероини доаѓаа до среќата по теш-ки патишта, и тој, на крајот, физички ста-на сопственик на најценетата наградаво светската филмска индустрија. И вре-мето потврди дека успехот е заслужен.

Филмовите од онлајн-фестивалотДубл дв@ можете да ги гледате со ан-глиски титли на: http://d2.rg.ru/

На отворањето на филмскиот онлајн-фестивал на„Росијскаја газета“ – Дубл дв@ на 6 април, почеснатанаграда „За придонес во филмската уметност“ ќе јадобие една од најпознатите филмски двојки на рускотокино – Владимир Мењшов и Вера Алентова. „Руска реч“се сеќава на нивниот познат филм „Москва не им верувана солзите“, кој во 2015 ја слави 35-годишнината

Кадар од филмот „Москва не им

верува на солзите“

РИА

Ново

сти

ПАТУВАЊА12 |

Под московскиот асфалт, неколку десетици метри подземјата, се крие малку познат подземен град, кој есоставен од тунели, бункери, складишта и катакомби.Многу од овие подземни простории до денешен ден сечуваат во строга тајност. „Руска реч“ на своите читателиим претставува неколку места во подземјето на Москвашто се отворени за посетители

�Андреј Раскин

Што се крие под Москва?

Неглинка е лева притока на реката Моск-ва. Долга е седум и пол километри, а во лето-писите за првпат се споменува во 1147 година,исто како Москва. Неглинка извира на повр-шината, во реонот Марјина рошча, потоа ка-ко понорница протекува под центарот на гра-дот, па повторно извира кај Александровска-та градина и се влева во реката Москва низширок камен отвор на брегот што се гледа одГолемиот камен мост. Речиси по сиот свој текНеглинка протекува низ тесен камен тунелсличен на цевка. На почетокот на 19 век нејзи-ниот тек бил канализиран со колектор. Еднаприватна компанија организира екскурзија

Се наоѓа во близина на метро-станицата „Таганскаја“, а изграден е во педе-сеттите години од минатиот век, во екот на Студената војна. Влезот во овој бун-кер е заштитен со бетонски плочи со дебелина од 6 метри, а е скриен зад едналажна куќа од 19 век. Оваа подземна скривница се наоѓа на длабочина од 65 ме-три, на исто ниво како и Кружната линија на московското метро (рус.: Кольце-вая линия) и висока е колку зграда од 17 ката. Подземниот комплекс се прости-ра на повеќе од 7.000 квадратни метри и е составен од четири системи од туне-ли. Објектот е граден како скривница за командата на далечната авијација иимал инфраструктура и опрема за задоволување на основните животни потре-би, така што можел да служи како команден центар во случај на нуклеарен на-пад врз Москва. Температурата на воздухот во бункерот изнесува 16 степени.

Во Бункерот-42 во 2006 година беше отворен музеј на Студената војна. Му-зејот е интерактивен: посетителите можат да пробаат советска униформа и даго допрат оружјето од тоа време, во шлемови и во заштитни одела да прошета-ат по тунелите што некогаш биле тајни, да видат како е да се биде војник заврска, или да „лансираат“ нуклеарни боеви глави со притискање на прочуено-то црвено копче.

hhttttpp::////wwwwww..bbuunnkkeerr4422..ccoomm//

ННЕЕГГЛЛИИННККАА –– СКРИЕНАТА РЕКА

ББУУННККЕЕРР--4422

Pres

s Pho

to

| 13ПАТУВАЊА

Што се крие под Москва?

на подземниот тек на Неглинка.Но, се случува договорените екскурзии да

бидат откажани во последен момент порадидожд, зашто тогаш расте нивото на водата вореката. Реката Неглинка важи за едно однајтаинствените и најмистичните места воМосква: авантуристите и истражувачите намосковското подземје тврдат дека во овој ту-нел често доживуваат привидувања. Во ка-мениот тунел се влегува низ колектор што сенаоѓа во близина на метро-станицата „Сре-тенски булевар“.

hhttttpp::////mmoosseexxttrreemmee..rruu//dduunnggeeoonn

НЕГЛИНКА – ССККРРИИЕЕННААТТАА РРЕЕККАА

ССЈЈААННООВВССККИИТТЕЕ ККААММЕЕННООЛЛООММИИ

Сјановските каменоломи се наоѓаат во Подмосковје, недалеку од селото Ста-росјаново. Од овие каменоломи потекнува варовникот кој во минатото бил ко-ристен за изградба на тврдини и на храмови во „белокамената“ Москва. Сјановс-ките каменоломи се отворени во 17 век. Во советскиот период каменот од овиекаменоломи се користел за зајакнување на пистите, а за време на Втората светс-ка војна тука се наоѓала воена болница, додека по нејзиното завршување оваместо станало сеизмолошка станица.

Влезовите во Сјановските каменоломи се затворени во 1974 година. Во тоавреме системот на подземни премини бил долг над 90 километри. Група енту-зијасти во 1988 година повторно ги откопала и отворила еден од влезовите воСјановските каменоломи, кои, благодарение на мештаните од околината и напостојаните посетители, беше реновиран во 2007 година.

Постојаните посетители на Сјановските каменоломи себеси се нарекуваат„системшчики“, по примерот на некогашното советско хипи-движење. Во овиеподземни тунели и премини се разви своевидна супкултура со свои правила, ми-тови и ритуали. Тунелите на Сјановските каменоломи се на длабочина од 25 до30 метри, а нивната висина варира меѓу 0,4 и 3 метри. Температурата во каме-ноломите се движи меѓу 7 и 10 степени според Целзиус. До Сјановските каме-ноломи може да се стаса со автобусот со број 439. Патот од метро-станицата „До-модедовскаја“ до автобуската станица „Пошта“ трае околу 35 минути.

hhttttpp::////mmoosseexxttrreemmee..rruu//dduunnggeeoonn

ССТТААЛЛИИННООВВИИООТТ ББУУННККЕЕРР

Таканаречениот „бункер на Јосиф Сталин“ се наоѓа недалеку од метро-стани-цата „Измајловскаја“. Овој објект е изграден во триесеттите години од минатиотвек. Бил планиран како резервен команден центар на Врховниот командант наСоветскиот Сојуз. Тунелот е долг 17 километри и го поврзува бункерот со Кремљ.Сталин престојувал во овој бункер кон крајот на ноември и почетокот на декем-ври 1941 година. Тука е донесена одлуката дека Москва не смее да се напушти идека по секоја цена мора да се брани. Од 1996 година Сталиновиот бункер е пре-творен во музеј и можат да го посетат сите оние што сакаат. Овој подземен објекте релативно мал. Во него се наоѓаат само најнеопходните простории: сала за сед-ници, работен кабинет, соби за одмор, кабинет на генералот, простории за обез-бедувањето и трпезарија.

hhttttpp::////wwwwww..eellppiiddaa..rruu//ssttaalliinn

elpi

da.ru

mos

extre

me.

ru

mos

extre

me.

ru

ИСТОРИЈА14 |

Се смета дека историјата на рускатавоена униформа започнува од Петар Ве-лики, но тоа не е сосема точно. Иако пре-цизните правила со кои се пропишуваизгледот на облеката за целата војска сеутврдени дури на почетокот од 18 век, ипретходно постоеле обиди за воведува-ње воени униформи. До 16 век во Русија,како и во поголемиот дел европски земји,не било точно определено како треба дабидат облечени војниците. Во тоа времепоголемиот дел од руската војска билакоњаница, во која служело благород-ништвото. Државата на благородништ-вото му доделувала земјиште, а тоа, пак,било задолжено од приходите од тиеимоти да опреми и да вооружи опред-елен број војници и да учествува во војни-те. Благородниците морале лично даучествуваат во битките и да обезбедат

„луѓе, коњи и оружје“. Спахиите ги опре-мувале војниците според своите мож-ности.

Секако, не можело да стане збор заиста облека: разнобојни руски кафтани(капути што се закопчуваат од преднатастрана, припиени до телото и благо ѕвон-чести надолу) се мешале со кожени та-тарски наметки, а имало и униформи иоружје што биле запленети во судиритесо Полјаците. Ваквата шаренолика војскане постигнувала значајни успеси во бит-ките. Потоа, во 16 век, Иван Грозни до-нел значајна одлука за формирање напрвата постојана војска во Русија. Тоабиле полкови од стрелци, кои броеле по3.000 лица. Биле вооружени со мускети,нов вид рачно огнено оружје. Се насе-лиле во околината на Москва, добивалепостојана плата, а биле препознатливипо кафтаните скроени посебно за стрел-ците. Бојата на кафтаните на почетокотне била точно определена. Современи-

ците забележале дека стрелците носелецрвени, жолти и сини кафтани.

Кон крајот на векот имало сè помал-ку разлики во воените униформи. Еденстранец во 1606 година го опишал пе-шадискиот полк на следниов начин:Стрелците се облечени во црвени сук-нени кафтани, кои на градите се врзу-ваат со бели врвки. Во тоа време посто-ел и коњички одред стрелци, кој бил об-лечен исто како и пешадијата. На поче-токот на 17 век бил утврден единствени-от изглед на униформите на рускитестрелци, кој останал непроменет сè довремето на Петар Велики. Основен делна униформата бил кафтан со долги по-ли, кој се закопчувал оддесно налево.Бројот на врвките зависел од полкот, аза офицерите врвките биле правени одконоп прошиен со сребрен и со златенконец. Под кафтанот носеле зипун (кос-тум сличен на кафтанот, но покус и со-шиен од покруто сукно) во иста боја.

Првите руски воени уни форми

�Александар Вершинин

РИА

Ново

сти

Сергеј Пивоваров

| 15ИСТОРИЈА

Првите руски воени уни форми

На главата носеле калпаци, високизашилени капи кои на прстенот ималекрзно. За офицерските калпаци се ко-ристело скапоцено крзно. Стрелците накапите пришивале златни амблеми слич-ни на кокарда или, пак, златна паричка.Секој полк имал определена боја на кал-пакот, на кафтанот и на чизмите. Офи-церите носеле посебен вид копје, кое сенарекувало протазан. Според бојата надршката на протазанот се разликувалеи воените чинови. Обичните војници пре-ку рамото носеле бела лента на која ви-села фишеклија со барут и со куршуми.

Руската воена униформа први ја опи-шале странците кон средината на 17 век.Еден Австралиец од руската воена служ-ба напишал: „Кафтаните им се убави,еден пол има кафтани со светлозелена,а друг со темнозелена боја на сукното.Според рускиот обичај, кафтаните севрзуваат на градите со златно јаже содолжина од четвртина аршин“.

Треба да се спомене дека прватаединствена воена униформа во совре-мената смисла на зборот се појавила воАнглија, а ја вовел Оливер Кромвел во1645 година. Во другите европски земјиваквата униформа стасала од Франција30 години подоцна. Малкумина знаат де-ка во времето кога Александар Дима гонапишал својот познат роман „Тројцатамускетари“, припадниците на францус-

ката кралска гарда сè уште не ги носелепрепознатливите сини наметки со крст.Ваквите наметки се појавиле 50 годиниподоцна, во седумдесеттите години одседумнаесеттиот век, кога Шарл Д‘ар-тањан, прототипот на главниот јунак одроманот на Дима, повеќе не бил жив.Значи, кафтанот на руските стрелци енајверојатно првата воена униформа воЕвропа.

Воените униформи не гиследат актуелните моднитрендови, но може дабидат убави и елегантни насвој начин. Војникотзадолжително треба даизгледа уредно и, што енајважно, понадворешниот изглед да несе издвојува од другите: вовојската владеат поинаквимодни правила.Униформата е составен делод воената служба ипретставува многу повеќеод воена облека: таадисциплинира, создавапосебна врска меѓувојникот и неговитедругари по оружје, аистовремено ја покажува ивоената хиерархија

Царот Петар Велики

Фото

граф

ија о

д сл

обод

ни и

звор

и

КАЛЕИДОСКОП16 |ИМПРЕСУМПисмата на читателите, колумните и илуст-рациите означени како „мислење“, како итекстовите од рубриката „погледи“ во овој до-даток се избрани за да прет стават различнигледишта и не го изразуваат нужно гледиш-тето на уредникот на проектот „Russia Be-yond the Headlines“ или на весникот „Ро-сијскаја газета“. Ве молиме вашите писма икоментари да му ги испраќате на уредникотна urednik@mk.rbth.com

Додатокот „Руска реч“ го финансира, уредува и го издава „Росијскаја газета“(Москва, Русија).

��Интернет-страница: mk.rbth.com ��Еmail: urednik@mk.rbth.com ��Телефон: +7 (495) 775 3114 ��Факс: +7 (495) 988 9213 ��Адреса: ул. Правды 24, д. 2,

Москва 125993, Россия.

ЕВГЕНИЈ АБОВиздавач и директор на RBTHПАВЕЛ ГОЛУБ главен уредник на додатоци-те на RBTH �ВЈАЧЕСЛАВ ЧАРСКИгенерален продуцент �ЕМИЛ НИАМИ пре-вод, лектура, веб, гостин-уредник на додато-кот „Руска реч на македонски“ �ЈАНЕ ЈОВА-НОВ, ТРАЈЧЕ СТОЈАНОВ превод, лектура,веб �ЕКАТЕРИНА ТУРИШЕВА заменикгенерален продуцент за Балканот, МАРИЈАСМИРНОВА асистенција, веб �АНДРЕЈЗАЈЦЕВ, НИКОЛАЈ КОРОЉОВ илустрации�За огласување во овој додаток, ве молимеда се обратите на ЈУЛИЈА ГОЛИКОВА, директор на одделот за односи со јавност: julia.golikova@rbth.com

�ИГОР ДАНИЛОВИЌ координатор на „Рускареч“ во „Нова Македонија“�ВЛАДИМИР МИЈАНОВИЌ помошниккоординатор на „Руска реч“ во „НоваМакедонија“�МАРЈАН ДЕЛЕВСКИ дизајн�МАРИЈА ЧУНДЕВА технички уредник

© 2014 сите права се задржани од ФГБУ „Росијскаја газета“: АЛЕКСАНДAР ГОРБЕНКО претседател наредакцискиот совет, ПАВЕЛ НЕГОИЦА генерален директор,ВЛАДИСЛАВ ФРОНИН главен уредник.

Забрането е копирање, дистрибуција или преземање на содржините од овој дода-ток, освен за лична употреба, без писмена согласност на „Росијскаја газета“.Ве молиме за дозвола да се обратите на те-лефон +7 (495) 775 3114 или на и-мејлот urednik@mk.rbth.com„Russia Beyond the Headlines“ не сноси одго-ворност за ненарачаните текстови и фотографии.

Russia Beyond the Headlines (RBTH) го финан-сира „Росијскаја газета“, руски дневен весник.Содржината на овој подлисток е подготвенабез учество на новинари и уредници на „НоваМакедонија“. RBTH се финансира за сметкана добивката од рекламодавците и од комер-цијалните спонзори, а исто така и од средства на руски државни ин-ституции. Ние се занимаваме со независнаредакциска позиција и претставуваме различ-ни гледни точки на настаните во Русија и воостанатиот свет со помош на квалитетна со-држина и експертски мислења. Од моментотна нашиот почеток во 2007 година се стреми-ме да се придржуваме до високите редакцис-ки стандарди, да го покажеме најдоброто но-винарство од Русија и за Русија. На таков на-чин се надеваме дека ќе пополниме една важ-на дупка во информирањето за нашата земјаод страна на другите медиуми. Сите прашањаи коментари за нашето финансирање или занашата редакциска структура, ве молиме даги упатите на urednik@mk.rbth.com. Повеќе ин-формации на mk.rbth.com.

RBTH издава 30 прилози во 23 земји совкупна месечна публика од 33 милиони луѓе, а исто така одржува и 19 сајта на 16јазика.

Вработени во Рускатавселенска агенција ѝ

помагаат на космонауткатаЕлена Серов по

приземјувањето накапсулата Сојуз ТМА-10М во

градот Караганда воКазахстан на 12 март 2015

година. Американскиотастронаут Бери Е. Вилмор,

руските космонаутиАлександар Самокутјаев иЕлена Серова, безбедно се

спуштија во казахстанскатастепа по петмесечен престој

на Меѓународнатавселенска станица

Изво

р: A

P

Оваа година Русија наизборот за песна на

Евровизија ќе јапретставува шармантната

Полина Гагарина. Таа ќенастапи со песната „A Mil-

lion Voices“, во којапејачката повикува на

мир во целиот свет

Legi

on M

edia

Мих

аил

Џапа

риѕе

/ ТА

СС

Дечиња се восхитуваат наекспозицијата во Московскиотпланетариум