هنــــــــرولــــــــــــگی

اووم

تد پوهن３ وزار

د تعليمي نصاب د پراختيا د وونکو د س د مرکز معينيت

روزن３ او د سايند تعليمي نصاب د پراختيا او درسي

ف لوى رياستکتابونو د تالي

شد چاپ كال 1390 هـ

الف

مؤلفانسيدانور ميچنخيل د هنرونو د ديپارتمنت علمي غ７ى

محمد غالب اهللا يار د هنرونو د ديپارتمنت امرعلمي او مسلکي اديتور

سيد انوميچنخيلد ژب３ او ادبياتو اديتوران

محمد قاسم هيله من د تعليمي نصاب د پراختيا او درسي کتابونو د پروژې غ７ىف محمد سهراب ديدار

مولت مسلکي کميته

د اي６پوهنمل عبدالحى فرحمند د هنرونو د پوهني استاد

تد پوهن３ وزار

غالم محمد راهي د هنر د مضمون وونکىعاطفه شبنم عارفي د هنر وونک３

طرح او ډيزاينرحمت اهللا غفاري

ديني سياسي او فرهني کميه - مولوي عبدالصبور عربي

ف نيازى- دکتور محمد يوس

- حبيب اهللا راحل د پوهن３ وزارت سالکار د تعليمي نصاب د پراختيا په رياست ک３

د ارن３ کم５ه_ دکتور اسداهللا محقق د تعليمي نصاب د پراختيا د وونکو د روزن３ او د ساينس مرکز معين

_ دکتور ش５رعلي ظريفي د تعليمي نصاب د پراختيا د پروژې مسؤولس

ف لوى رئيف مرستيال عبدالظاهر گلستاني د تعليمي نصاب د پراختيا او درسي کتابونو د تالي

_ د سرمؤل

ب

ج

د

ملي سروددا عزت د هـــر افـــغان دى

دا وطن افغانستـــان دى

هر بچی ي３ قهرمـــــان دى

کور د سول３ کور د تورې

د بـــــــلوــــو د ازبکـــــو

دا وطن د ولو کـور دى

د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو

د پ＋تــــون او هزاره وو

پـــاميــريان نورستانيــــان

ورسره عرب －وجــر دي

هـــم ايمـــاق هم پشـه ４ان

ش دي

براهوي دي قزلبا

لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان

دا هيـــواد به تل ＄لي８ي

لـــکـــه زړه وي جــاويدان

په سينــه ک３ د آسيـــا به

هللا اکبرهللا اکبر وايو ا

وايو ا

نوم د حق مو دى رهبـــر

هـ

هللا الرحمن الرحيمبسم ا

د پوهن３ د وزير پ５غامگرانو وونکو او زده کوونکو

گ بنس جوړوي تعليمي نصاب د وون３ او روزن３ وونه او روزنه د هر ه５واد د پراختيا او پرمخت

گ او ولن３ د اړتياوو له مخ３ رامنته ک８５ي رگنده ده چ３ مهم توکى دى چ３ د معا請ر علمي پرمخت

گ او ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک３ وي له دې امله الزمه ده چ３ تعليمي نصاب علمي پرمخت

هم علمي او رغنده انکشاف ومومي البته نه ايي چ３ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا請و د نظريو او هيلو تابع شي

دا کتاب چ３ نن ستاسو په الس ک３ دى پر همدې ارزتونو چمتو او ترتيب شوى دى علمي گورې موضوعگان３ پک３ زيات３ شوې دي د زده ک７ې په بهير ک３ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پالن برخه

گر＄５دل３ ده هيله من يم دا کتاب له الروونو او تعليمي پالن سره سم د فعال３ زده ک７ې د ميتودونو د کارولو له الرې س شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو１و او زامنو په باکيفيته وونه او روزنه ک３ پرله

تدريپس３ گ６ه مرسته وک７ي چ３ د پوهن３ د نظام هيل３ ترسره شي او زده کوونکو او ه５واد ته ３ برياوې ور په

برخه ک７يپر دې کي پوره باور لرم چ３ زموږ گران وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک３ خپل

مسؤوليت په ري＋توني توگه سرته رسوي د پوهن３ وزارت تل زيار کاږي چ３ د پوهن３ تعليمي نصاب د اسالم د سپ５）لي دين له بنسونو دوطن س په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ولن３ د رگندو اړتياوو له مخ３ پراختيا ومومي

دوست９ د پاک حپه دې ډگر ک３ د ه５واد له ولو علمي شخصيتونو د وون３ او روزن３ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندو او پلرونو خه هيله لرم چ３ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له الرې زموږ له مؤلفانو سره د درسي کتابونو

ف ک３ مرسته وک７ي په ال ه تالي

له ولو هغو پوهانو خه چ３ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک３ ي３ مرسته ک７ې له ملي او ن７يوالو درنو مؤسسو او نورو دوستو ه５وادونو خه چ３ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو تدوين او د درسي

ش ک３ ي３ مرسته ک７ې ده مننه او درناوى کومکتابونو په چاپ او و４

ومن اهللا التوفيقفاروق وردگ

د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن３ وزير

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

مؤلفانسيدانور ميچنخيل د هنرونو د ديپارتمنت علمي غ７ى

محمد غالب اهللا يار د هنرونو د ديپارتمنت امرعلمي او مسلکي اديتور

سيد انوميچنخيلد ژب３ او ادبياتو اديتوران

محمد قاسم هيله من د تعليمي نصاب د پراختيا او درسي کتابونو د پروژې غ７ىف محمد سهراب ديدار

مولت مسلکي کميته

د اي６پوهنمل عبدالحى فرحمند د هنرونو د پوهني استاد

تد پوهن３ وزار

غالم محمد راهي د هنر د مضمون وونکىعاطفه شبنم عارفي د هنر وونک３

طرح او ډيزاينرحمت اهللا غفاري

ديني سياسي او فرهني کميه - مولوي عبدالصبور عربي

ف نيازى- دکتور محمد يوس

- حبيب اهللا راحل د پوهن３ وزارت سالکار د تعليمي نصاب د پراختيا په رياست ک３

د ارن３ کم５ه_ دکتور اسداهللا محقق د تعليمي نصاب د پراختيا د وونکو د روزن３ او د ساينس مرکز معين

_ دکتور ش５رعلي ظريفي د تعليمي نصاب د پراختيا د پروژې مسؤولس

ف لوى رئيف مرستيال عبدالظاهر گلستاني د تعليمي نصاب د پراختيا او درسي کتابونو د تالي

_ د سرمؤل

ب

ج

د

ملي سروددا عزت د هـــر افـــغان دى

دا وطن افغانستـــان دى

هر بچی ي３ قهرمـــــان دى

کور د سول３ کور د تورې

د بـــــــلوــــو د ازبکـــــو

دا وطن د ولو کـور دى

د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو

د پ＋تــــون او هزاره وو

پـــاميــريان نورستانيــــان

ورسره عرب －وجــر دي

هـــم ايمـــاق هم پشـه ４ان

ش دي

براهوي دي قزلبا

لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان

دا هيـــواد به تل ＄لي８ي

لـــکـــه زړه وي جــاويدان

په سينــه ک３ د آسيـــا به

هللا اکبرهللا اکبر وايو ا

وايو ا

نوم د حق مو دى رهبـــر

هـ

هللا الرحمن الرحيمبسم ا

د پوهن３ د وزير پ５غامگرانو وونکو او زده کوونکو

گ بنس جوړوي تعليمي نصاب د وون３ او روزن３ وونه او روزنه د هر ه５واد د پراختيا او پرمخت

گ او ولن３ د اړتياوو له مخ３ رامنته ک８５ي رگنده ده چ３ مهم توکى دى چ３ د معا請ر علمي پرمخت

گ او ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک３ وي له دې امله الزمه ده چ３ تعليمي نصاب علمي پرمخت

هم علمي او رغنده انکشاف ومومي البته نه ايي چ３ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا請و د نظريو او هيلو تابع شي

دا کتاب چ３ نن ستاسو په الس ک３ دى پر همدې ارزتونو چمتو او ترتيب شوى دى علمي گورې موضوعگان３ پک３ زيات３ شوې دي د زده ک７ې په بهير ک３ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پالن برخه

گر＄５دل３ ده هيله من يم دا کتاب له الروونو او تعليمي پالن سره سم د فعال３ زده ک７ې د ميتودونو د کارولو له الرې س شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو１و او زامنو په باکيفيته وونه او روزنه ک３ پرله

تدريپس３ گ６ه مرسته وک７ي چ３ د پوهن３ د نظام هيل３ ترسره شي او زده کوونکو او ه５واد ته ３ برياوې ور په

برخه ک７يپر دې کي پوره باور لرم چ３ زموږ گران وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک３ خپل

مسؤوليت په ري＋توني توگه سرته رسوي د پوهن３ وزارت تل زيار کاږي چ３ د پوهن３ تعليمي نصاب د اسالم د سپ５）لي دين له بنسونو دوطن س په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ولن３ د رگندو اړتياوو له مخ３ پراختيا ومومي

دوست９ د پاک حپه دې ډگر ک３ د ه５واد له ولو علمي شخصيتونو د وون３ او روزن３ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندو او پلرونو خه هيله لرم چ３ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له الرې زموږ له مؤلفانو سره د درسي کتابونو

ف ک３ مرسته وک７ي په ال ه تالي

له ولو هغو پوهانو خه چ３ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک３ ي３ مرسته ک７ې له ملي او ن７يوالو درنو مؤسسو او نورو دوستو ه５وادونو خه چ３ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو تدوين او د درسي

ش ک３ ي３ مرسته ک７ې ده مننه او درناوى کومکتابونو په چاپ او و４

ومن اهللا التوفيقفاروق وردگ

د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن３ وزير

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

ج

د

ملي سروددا عزت د هـــر افـــغان دى

دا وطن افغانستـــان دى

هر بچی ي３ قهرمـــــان دى

کور د سول３ کور د تورې

د بـــــــلوــــو د ازبکـــــو

دا وطن د ولو کـور دى

د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو

د پ＋تــــون او هزاره وو

پـــاميــريان نورستانيــــان

ورسره عرب －وجــر دي

هـــم ايمـــاق هم پشـه ４ان

ش دي

براهوي دي قزلبا

لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان

دا هيـــواد به تل ＄لي８ي

لـــکـــه زړه وي جــاويدان

په سينــه ک３ د آسيـــا به

هللا اکبرهللا اکبر وايو ا

وايو ا

نوم د حق مو دى رهبـــر

هـ

هللا الرحمن الرحيمبسم ا

د پوهن３ د وزير پ５غامگرانو وونکو او زده کوونکو

گ بنس جوړوي تعليمي نصاب د وون３ او روزن３ وونه او روزنه د هر ه５واد د پراختيا او پرمخت

گ او ولن３ د اړتياوو له مخ３ رامنته ک８５ي رگنده ده چ３ مهم توکى دى چ３ د معا請ر علمي پرمخت

گ او ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک３ وي له دې امله الزمه ده چ３ تعليمي نصاب علمي پرمخت

هم علمي او رغنده انکشاف ومومي البته نه ايي چ３ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا請و د نظريو او هيلو تابع شي

دا کتاب چ３ نن ستاسو په الس ک３ دى پر همدې ارزتونو چمتو او ترتيب شوى دى علمي گورې موضوعگان３ پک３ زيات３ شوې دي د زده ک７ې په بهير ک３ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پالن برخه

گر＄５دل３ ده هيله من يم دا کتاب له الروونو او تعليمي پالن سره سم د فعال３ زده ک７ې د ميتودونو د کارولو له الرې س شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو１و او زامنو په باکيفيته وونه او روزنه ک３ پرله

تدريپس３ گ６ه مرسته وک７ي چ３ د پوهن３ د نظام هيل３ ترسره شي او زده کوونکو او ه５واد ته ３ برياوې ور په

برخه ک７يپر دې کي پوره باور لرم چ３ زموږ گران وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک３ خپل

مسؤوليت په ري＋توني توگه سرته رسوي د پوهن３ وزارت تل زيار کاږي چ３ د پوهن３ تعليمي نصاب د اسالم د سپ５）لي دين له بنسونو دوطن س په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ولن３ د رگندو اړتياوو له مخ３ پراختيا ومومي

دوست９ د پاک حپه دې ډگر ک３ د ه５واد له ولو علمي شخصيتونو د وون３ او روزن３ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندو او پلرونو خه هيله لرم چ３ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له الرې زموږ له مؤلفانو سره د درسي کتابونو

ف ک３ مرسته وک７ي په ال ه تالي

له ولو هغو پوهانو خه چ３ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک３ ي３ مرسته ک７ې له ملي او ن７يوالو درنو مؤسسو او نورو دوستو ه５وادونو خه چ３ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو تدوين او د درسي

ش ک３ ي３ مرسته ک７ې ده مننه او درناوى کومکتابونو په چاپ او و４

ومن اهللا التوفيقفاروق وردگ

د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن３ وزير

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

د

ملي سروددا عزت د هـــر افـــغان دى

دا وطن افغانستـــان دى

هر بچی ي３ قهرمـــــان دى

کور د سول３ کور د تورې

د بـــــــلوــــو د ازبکـــــو

دا وطن د ولو کـور دى

د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو

د پ＋تــــون او هزاره وو

پـــاميــريان نورستانيــــان

ورسره عرب －وجــر دي

هـــم ايمـــاق هم پشـه ４ان

ش دي

براهوي دي قزلبا

لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان

دا هيـــواد به تل ＄لي８ي

لـــکـــه زړه وي جــاويدان

په سينــه ک３ د آسيـــا به

هللا اکبرهللا اکبر وايو ا

وايو ا

نوم د حق مو دى رهبـــر

هـ

هللا الرحمن الرحيمبسم ا

د پوهن３ د وزير پ５غامگرانو وونکو او زده کوونکو

گ بنس جوړوي تعليمي نصاب د وون３ او روزن３ وونه او روزنه د هر ه５واد د پراختيا او پرمخت

گ او ولن３ د اړتياوو له مخ３ رامنته ک８５ي رگنده ده چ３ مهم توکى دى چ３ د معا請ر علمي پرمخت

گ او ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک３ وي له دې امله الزمه ده چ３ تعليمي نصاب علمي پرمخت

هم علمي او رغنده انکشاف ومومي البته نه ايي چ３ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا請و د نظريو او هيلو تابع شي

دا کتاب چ３ نن ستاسو په الس ک３ دى پر همدې ارزتونو چمتو او ترتيب شوى دى علمي گورې موضوعگان３ پک３ زيات３ شوې دي د زده ک７ې په بهير ک３ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پالن برخه

گر＄５دل３ ده هيله من يم دا کتاب له الروونو او تعليمي پالن سره سم د فعال３ زده ک７ې د ميتودونو د کارولو له الرې س شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو１و او زامنو په باکيفيته وونه او روزنه ک３ پرله

تدريپس３ گ６ه مرسته وک７ي چ３ د پوهن３ د نظام هيل３ ترسره شي او زده کوونکو او ه５واد ته ３ برياوې ور په

برخه ک７يپر دې کي پوره باور لرم چ３ زموږ گران وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک３ خپل

مسؤوليت په ري＋توني توگه سرته رسوي د پوهن３ وزارت تل زيار کاږي چ３ د پوهن３ تعليمي نصاب د اسالم د سپ５）لي دين له بنسونو دوطن س په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ولن３ د رگندو اړتياوو له مخ３ پراختيا ومومي

دوست９ د پاک حپه دې ډگر ک３ د ه５واد له ولو علمي شخصيتونو د وون３ او روزن３ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندو او پلرونو خه هيله لرم چ３ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له الرې زموږ له مؤلفانو سره د درسي کتابونو

ف ک３ مرسته وک７ي په ال ه تالي

له ولو هغو پوهانو خه چ３ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک３ ي３ مرسته ک７ې له ملي او ن７يوالو درنو مؤسسو او نورو دوستو ه５وادونو خه چ３ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو تدوين او د درسي

ش ک３ ي３ مرسته ک７ې ده مننه او درناوى کومکتابونو په چاپ او و４

ومن اهللا التوفيقفاروق وردگ

د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن３ وزير

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

هـ

هللا الرحمن الرحيمبسم ا

د پوهن３ د وزير پ５غامگرانو وونکو او زده کوونکو

گ بنس جوړوي تعليمي نصاب د وون３ او روزن３ وونه او روزنه د هر ه５واد د پراختيا او پرمخت

گ او ولن３ د اړتياوو له مخ３ رامنته ک８５ي رگنده ده چ３ مهم توکى دى چ３ د معا請ر علمي پرمخت

گ او ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک３ وي له دې امله الزمه ده چ３ تعليمي نصاب علمي پرمخت

هم علمي او رغنده انکشاف ومومي البته نه ايي چ３ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا請و د نظريو او هيلو تابع شي

دا کتاب چ３ نن ستاسو په الس ک３ دى پر همدې ارزتونو چمتو او ترتيب شوى دى علمي گورې موضوعگان３ پک３ زيات３ شوې دي د زده ک７ې په بهير ک３ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پالن برخه

گر＄５دل３ ده هيله من يم دا کتاب له الروونو او تعليمي پالن سره سم د فعال３ زده ک７ې د ميتودونو د کارولو له الرې س شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو１و او زامنو په باکيفيته وونه او روزنه ک３ پرله

تدريپس３ گ６ه مرسته وک７ي چ３ د پوهن３ د نظام هيل３ ترسره شي او زده کوونکو او ه５واد ته ３ برياوې ور په

برخه ک７يپر دې کي پوره باور لرم چ３ زموږ گران وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک３ خپل

مسؤوليت په ري＋توني توگه سرته رسوي د پوهن３ وزارت تل زيار کاږي چ３ د پوهن３ تعليمي نصاب د اسالم د سپ５）لي دين له بنسونو دوطن س په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ولن３ د رگندو اړتياوو له مخ３ پراختيا ومومي

دوست９ د پاک حپه دې ډگر ک３ د ه５واد له ولو علمي شخصيتونو د وون３ او روزن３ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندو او پلرونو خه هيله لرم چ３ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له الرې زموږ له مؤلفانو سره د درسي کتابونو

ف ک３ مرسته وک７ي په ال ه تالي

له ولو هغو پوهانو خه چ３ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک３ ي３ مرسته ک７ې له ملي او ن７يوالو درنو مؤسسو او نورو دوستو ه５وادونو خه چ３ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو تدوين او د درسي

ش ک３ ي３ مرسته ک７ې ده مننه او درناوى کومکتابونو په چاپ او و４

ومن اهللا التوفيقفاروق وردگ

د افغانستان د اسالمي جمهوريت د پوهن３ وزير

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

مخ

ک

سرلي

کره او يا خطونه

ي په خطونو انور －ر

په افغانستان ک３ له اسالم نه مخک３ د هنر تاريخ

ي وسيلو سره اشنايي له هنر

شکل سطح او حجم

په －وتو اپه کول

شکل ( سطح او حجم)

ې هنر د ډبرو ددور

ې جوړول د سيمي کر

ک لوي انورول ې خه د ډ

له ميو

د بين النهرينايران او لرغوني مصر هنرونه

1234567891011

135913151719212325

خمخمخمخمخمخ

کدددللپپکل７ لي

1122223344555667788889999991111 911101

و

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

2729313335373941434547

1213 141516171819202122

س خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

د خپل３ خو３ د فصل انورول

س خ３ خه د －وتو د فشار په طريقه د حجم جوړول له ر

د هندلرغوني چين او جاپان هنرونه

ت ت يا باف

جوړ

د خينوحجمونو رنه کول

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ت هنر د مسيحي

له طبيعي موادو خه د السي کارونو جوړول

د افغاني هنرمندانو پيژندل

ز

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

1

1کره او يا خط

خط ه شي ته وايي په خپل چاپيريال ک３ کوم خطونه وينئ

د کاغذ په پا３１ يوه کره و کاږئهغ３ ن＋３ ته چ３ د پنسل له نوک３ خه پر سپين کاغذ پات３ کي８يکى يا نقطه ويل کي８يد يوه کاغذ پر مخ د انسان د الس حرکت خط جوړوي چ３ د کو يا نقطو مجموعه دهکه ددواړو السونو ورغوي سره و ن＋لوو ددواړو السو تر من يو نوى خط ليدل کي８ي

که السونه سره جالک７و هغه له منه ＄يد ＄مک３ او اسمان تر من يو خط ليدل کي８ي چ３ د ((افق))په نوم يادي８يدا خط د سمندر په خواک３ په ه تو－ه د ليدلو وړ دىهر ومره چ３ ک＋ته او پورته والړ شو د سمندر خط هم زمون８ سره ＄ي او را＄ي له دې امله د افق خط د انساني ديد دارتفاع کر

په

(١ انور)مستقيم خطونه)

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

2

ک３ يو خط ليدل له نظره تغير کوي د ب５لو ب５لو شيانو او موجوداتو په ن

کي８ي چ３ کوالى شو د هغه په واسطه د هر شي شکل ويوکوالى شو چ３ غرالوتونکيم２هکورمورک＋ت９الوتکه او داس３ نور په ب５لو ب５لو

تمرين١-په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ د مستقيمو خطو ډولونه پيدا ک７ئ٢-د منحني خطونو نمون３ په طبيعت او خپل چاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

٣-بيل بيل منکسر خطونه په طبيعت او چاپيريال ک３ ولوئ٤-د عموديافقيمايل او مستقيمو خطونو نمون３ په کومو ＄ايونو ک３ وينئ

٥- ډول ډول خطونه چ３ مو پيدا ک７ل بيا ي３ سره پرتله ک７ئ

خطونو ويوف ډولونه لريکولى شو

هغه خطونه چ３ موږ په خپله شاوخوا ک３ وينو مختلچ３ هغه په درو برخو وويشو١- مستقيم خط ٢- منحني خط

٣- منسکرخط ( مات شوى خط) ١- ٢- ٣- شکلونو ته وگورئ

طو ډولونه پيدا ک７ئاپيريال ک３ پيدا ک７ئ

ل ک３ ولوئک

ک

(٢تصوير)مات شوي خطونه

(٣ شکل)منحني خط

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

3

2ي

په خطونو انور －ري سرک３ بايد

ايا د انورولو لپاره په لوم７ې موضوع په پام ک３ ولرو

بايد ＄ان７

د خطونو په مرســته ــکلي شکلونه انوروالى شويو ســاده خط انتخاب ک７ئ او هغه د نورو خطو نو په مرسته داس３ بشپ７ ک７ئ چ３ ستاس３ د خو９ انور رســم ک７يددې کار لپاره د خط شــکل او دهغه حالت ته بايد په ډير

غور او دقت پاملرنه وک７ئد خطونو په ليدلو د کوم شــکل په فکر کــ３ لوي８ئدنورو خطونو په زياتولو ســره يو شــکل رســامي ک７ئ تر و هغه شى چ３ تاســ３ په خپل ذهن ک３

مجسم ک７ى دىووينئددې کار لپــاره کولى شــئ خپل کاغذ ب５لو ب５لو خواوو تــه تاو ک７ئ کيداى شي چ３ له کوم３ بل３ زاوي３ خه يو مناسب شکل پيدا ک７ئوروسته ه）ه

وک７ئ چ３ هغه د خپل３ خو３ په شکل بدل ک７ئد هغ３ د بشــپ７ولو لپاره د موضوع جزئيات په لوم７ني خط ور زيات ک７ئ او

خپله طرحه بشپ７ه ک７ئ بيا هغه په خپله خوه رنه ک７ئ

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

4

تمرين١-په ب５لو ب５لو منحني خطونو د خپل３ خو３ شکل رسامي ک７ئ

٢-د مات شويو خطونو (منکسر)خه په －ه اخيستنه ډول ډول شکلونه انور ک７ئ٣-د عموديافقي او مايل مستقيمو خطو خه ابتکاري شکلونه جوړ ک７ئ

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

5

د افغانستان د هنر تاريخد افغانستان د لرغونو آثارو په هکله

ئت لر

معلوما

د افغانســتان ډير پخواني انســاني وســايل د ((ډبرو په لوم７ۍ))دورې پورې ف شــوي ديدا وسيل３ د

اړه لري چ３ د غزني د((ناور))په دــته ک３ کشــاوبســتيدان او چقمق له ډبرو خه جوړې شوي دي چ３ تاريخ ي３ له ميالد

نه مخک３ سلو زرو کالو ته رسي８ي (١ انور) د عاج له جنس خه د 3ميزيوه وړه پ＋ه

(٢انور) په بگرام ک３ دالس ته راغلو ٨٧٣ CM

اثارو اندازه (

5

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

6

تيرونه د ډبرو هست３ او ت５رې ډبرې يا په طبيعي شکل او يا د انسان په الس جوړې شــوي او په کار وړل شوي ديددې وســيلو جوړول د ډيرو پخوانيو

زمانو انساني مهارت شميرل کي８يد ډبرو د منن９ دورې ولن３ په غارونو ک３ اوسيدې

د انســانانو د ژوندانــه ارزــتمن اثــار چــ３ د ســمنانو د ((اق کپرک))او ((هــزار ســوم)) په غارونو ک３ پيدا شــوي دي په زړه پــورې اثار دي چ３ د ډبرو په منن９ دورې پوري اړه لريدا په افغانســتان ک３ د لوم７نيو انســانانو د ژوندانه ډير په زړه پورې اثار ديپه دې غارونو ک３ د کار په وســيلو ســربيره د خطونو او نقاشــيو نمون３ هم ليدل شــوي دي＄ين３ پوهان په دې باور دي چ３ دا پيچلي او په يو بل پورې ت７لي خطونه په افغانســتان ک３ د نقاشــ９ او

رسم الحظ

ف شوې ديلوم７ن９ نمون３ دي چ３ په دې غارو ک３ کش

ددې اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３ د شلو زرو نه تر پنو سو زرو کالو پورې ف شوي اثار د ډبرو په نوې

رســي８يد بدخشــان د کور په دره ک３ ＄ين３ کشدورې پورې اړه لريپه دې دوره ک３ په 請يقل شــويو ډبرو سربيره د مذهب عالم３ هم ليدل شوي ديد م７و د خولو له طريق３ خه داس３ معلومي８ي

چ３ ددې حوزې انسانان د عقيدو او معنوي مراسمو در لودونکي وو

(٣ انور) د مرمررو په ډبرو ک３ کيندل شوى

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

7

د انســانانو ذهني پراختيا د باورونو ايجادول او عقيدې په حقيقت ک３ د ډير پخواني هنري أثار لکه نقاشيمجسمه جوړونه او بيال ک

ک))په اثارو ک３ کتالى شومنديبيل سفالي لو３ د((مندي

يــوه لرغونــ３ ســيمه ده چــ３ د ((－نداهارا))((اوســني ننرهار))په شــمال لويديــ ک３ پرته ده ددې لرغون３ ســيم３ پــه اثارو ک３ خين３ مجسم３ او سفالي لو３ چ３ په هندسي منظمو انورونو ف شوی دی چ３

ــکلي ک７اى شــوي دي او د معمارۍ هنر کشتاريخ ي３ له ميالد خه مخک３ درى زره کالونو ته رسي８ي

د فاريــاب واليــت د ((داشــلي))په ســيمه ک３ د مهرونو او ف کيدل د هنر د پراختيا ــه ثبوت دي دا مهرونه په

وزنونو کشــډير مهارت ســره جوړ شــوي ديکورنيو مهرونو د اميرانو له مهرو ف شوو اثارو تاريخ له ميالد نه مخک３

ســره توپير در لودددې کشيو زرو کلونو ته رسي８ي

د بلخ په ((اى خانم))ک３ د ي＋و جوړولو او په هغ３ ک３ د نقشونو دانورولو مهارتونه په افغانستان ک３ د هنر د پراختيا يو بل پ７او بلل کي８يسربيره پردې په بلخ او اى خانم ک３ په زياته اندازه ي＋ه ي３ －يالســونه چ３ شاوخوا ي３ په ــکلو او رنه نقشونو او انورونو ف شوي دي په همدې ســيمه ک３ يو ورزشي

ــکلي شويکشف

لوبغالی (ستديوم)چ３ په لور ضلعي تي８و باندې فرش دىکششــوى دىهغه ه چ３ داى خانم دري له نورو ساحو خه جال کــوي دا دي چ３ د لوم７ي ＄ل لپاره د يونان او يونان- باختري هنر د مجســمو په جوړولو ک３ د ودانيو د کار وســيل３ د کال سامان او ال３ ليدل کي８ي چ３ د هغو تاريخ له ميالد خه وړاندې لوم７ۍ او دويم３ پي７ۍ ته رســي８ى((طال تپه))د افغانستان يوه بله لرغوني سيمه دهله طال تپ３ خه په کلو ايسته ډيزاينونو جوړ شوي

(٤ انور)الس بند د حيوان په انور ٠بدخشان)

( ٥ انور دجواهراتو 請ندوق دعاج کندن کاري

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

8

ف او تر السه شوي ديدا هنري له يوويشــتو زرو خه زيات طاليي اثار کشــ

اثار ډير زيات ارزــت لري د ونو پا３１ د هوســ９ مجســمهډول ډول الس بندونــه چ３ په الجوردي غميو ــکلي شــوي ديپه دې لرغونــو اثارو ک３

شامل دي يــوه بله ســيمه چ３ د افغانســتان د هنر پــه تاريخ ک３ ＄ان７ى ＄ــاى او ډير ارزت لريهغه د باميانو سيمه ده د باميانو واليت د افغانستان په مرکز ک３ پروت دىد بودا لويو مجسمو چ３ په وله ن７ۍ ک３ سارى نه لري دې سيم３ ته کال ور بخ＋ل３ وه چ３ د ((請لصال))او ((شمامه))په نوم يادي８ينوموړي اثــار ددريم３ او لورم３ ميالدي پي７يو شــهکارونه ديد الوي３ مجســم３ د －نداهــارا او يونان- بودايــي －６ هنري ترکيب دىپه نــ７ۍ ک３ د لوم７ي ＄ل خه －ه

لپــاره د باميانو پــه مغارو ک３ د انورولو په موخه لــه روغني رناخيستل شوې ده

ف شــويو اثارو هنري ارزتونه د افغانستان د هنر په تاريخ په برام ک３ د کشــ

ک３ اکلى ＄اى لريد بودامناســبه او دــکل３ ５رې لرونک３ مجســمه په ه６ه ک３ جوړه شــوې دهددې دورې آثــار د －نداهــارا د مکتــب په نوم ياد شــوي ديد－نداهارا په مکتب ک３ معنويت له هند او ماديت له يونان خه اخيســتل شوي دىددې

اثارو تاريخ لورم３پنم３ او شپ８م３ ميالدي پي７يو ته رسي８ي

تمرينايا ستاســو په چاپيريال ک３لرغوني اثار پيدا شــوي ديپه دې

اثارو ک３ کوم کوم شيان شامل وو

( ٦ انور) پربرونزوک９ جوړه شوى کاسه د اوکو د اکو طرح

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

9

4له هنري وسيلو سره اشنايي

ت د سرته رسولو لپاره ９ او السي کارونو د فعالي

د نقاشکومو شيانو ته اړتيا لرئپه کومو وسيلو کوالى شئنقاشئ

وک７ئ دالســـي کار د جوړولو لپاره له کومو شـــيانو خه －ه

اخلئخپل３ خيالي او ذهني مفکورې د نقاش９انور－رۍ او السي کار په شکل سرته ورسوئ او هغه نورو ته وياست د نقاش９ او د السي کارونو د جوړولو لپاره له ب５لو ب５لو وسيلو خه －ه اخيستل ک８５ي که د نظر وړ مواد نه وي نو کيداى شي نورې وسيل３ ي３ په ＄اى و کاروويا هغه ته ورته وسيل３ جوړې ک قلم خه کار اخيستل

معموال له موي ک７ومثال د نقاش９ په أبي رنونو ک قلم چ３ په خپله مو جوړ

کي８يکوالى شو په －وتهسفنج او يا هغه مويک７ی ويپه أبي رنونو انور －ري يا نقاشي وک７وتاس３ فکر وک７ئ چ３ د نورو کومو شيانو په واسطه کوالى شو په ابي رنونو نقاشي وک７و هغه وسيل３ چ３ د هنري کارونو لپاره

کارول کي８ي په درو برخو ويشل کي８ي١-هغه وسيل３ چ３ اثر يا ن＋ه ي３ پات３ کي８ي لکهپنسلرنه پنسل سکارهسيايي ابي رنونه روغني رنونه او رنه ک قلم په مرسته د

معموال د موي جوهر ابي او روغني رنونه نقاشي او رنه کولو لپاره کاروي

(١ انور) رنگه پنسلونه

ک او گ موي

( ٢ انور) ابي رند اوبو گيالس

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

10

٢-هغه وسيل３ چ３ ن＋ه پرې اي＋ودل کي８ي لکه کاغذمقوا يا پن６ کاغذرخت يا تکهخهکوديطبعي مواد(د ونو پا３１ د الوتونکو ب２ک３لر－يډبره)مصنوعي مواد (نخسيم )چ３ د نقاش９ او دالسي

کارونو د جوړولو په وخت ک３ کارول کي８يش

٣-کومکي وسيل３ لکه د طراح９ يا انور－رۍ تخته خط کپنسل تراشپنسل پاک د اوبو لوى د ترس کاغذ(ل８ ه شفاف سچ３ د رسام９ نقاش９ رنه

کاغذ)بياتيسل＋تشکاستيبورنکولو او السي کارونو په برخه ک３ ي３ کاروي دا وسيل３ کار اسانوي خو نشتوالى ي３ د فعاليت د سرته رسولو مانع کيداى نشيدهغووسيلو چ３ زمون８ په واک دي لکه (طبيعى مواد)＄ين３ وسيل３ چ３ موږ ورته اړتيا لرو او په الس ک３ ي３ نه لرو نو بايد هغه له محيطي طبيعي موادو خه په ابتکاري ډول جوړې ک７ودا کار زموږ سره د کار په سرته رسولو ک３ مرسته کوييا په بل عبارت د ابتکاري وسايلو جوړول له هغه وسيلو خه چ３ په واک ک３ مو نشته خورا زيات ارزت لريکه سلي＋ت مو نه درلود له سرنا ک３ مادې خه استفاده کولى شون＋ه پري＋ودونکي وسيل３ د نقاش９ رسام９ او رنه کولو لپاره کارول کي８ي＄ين３ وسيل３ سيايي لرونکي وي لکه پنسل سيايي او سکاره خو ＄ين３ نور ي３ رنه ويلکه رنه پنسل رنه جوهر ابي رنونه روغني رنونه او طبيعي پوډري رنونه

مستقيما له پنسل او سکرو خه استفاده کول اسان ديکوالى شو دکاغذ په مخ

ک قلم او موي

(٢ انور) ابي رند اوبو لوى

(٣ انور) ابى رنونو ＄انگ７ى لوى او د اوبو لوی

(٤ انور) کاغذ د رسام９ په تخته په سکاشيپ ن＋لول شوى دى

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

11

پرې کار و ک７و ابي رنونه او جوهري رنونه له اوبو سره بايد －６ يا مخلوط شي تر و د هغو ينوالى يا غلظت مناسب شي او په اسانتيا سره د کاغذ پر مخ کاره شيروغني او پوډري رنونه له خا請و تيلو سره مخلوطي８ي تر و مناسب ينوالى پيدا ک７ي چ３ پر يوې سطح باندې په ه ډول ک قلم يا چاړې په واسطه پر سطح

وکارول شي ترکيبي مواد له موي په

ينوالى مناسب وينو رنباندې استعمالي８ي که د روغني رن

ک خه د سطح３ په مخ ک پورې نه ن＋لي او په ډيره اسانتيا له موي

مويبيلي８يله ابي او جوهري رنونو سره چ３ اوبه زيات３ شي کم رنه کي８ي

همدارنه له روغني او پوډري رنونو سره چ３ تيل زيات －６ شي نرى

(رقيق)کي８يد روانه رنونو د جوړولو لپاره همدا مواد له سپين رن

سره مخلوطويپه ابي او روغني رنونو باندې د نقاش９ لپاره بايد د رنپه ترکيب و پوهي８ئ وروسته د زيات تمرين له امله کوالى شئ چ３ د ک په

مناسب ينوالى پيدا ک７ىتر و وکوالى شئ چ３ د مويرن

واسطه هغوى د نقاش９ او رنه کولو لپاره وکاروئ کوم مواد پيژنئ چ３ د نقاش９ يا رنه کولو لپاره مناسب وي ايا ستاس３ د ژوندانه په چاپيريال ک３ طبيعي رنه مواد پيدا کي８يد هغ３ نمون３ پيدا ک７ئ او د نقاش９ او رنه کولو لپاره ي３ و کاروئمواد او ن＋ه پري＋ودونکي وسيل３ په زياته اندازه د رسام９نقاش９ او د السي کارونو لپاره کارول کي８ين＋ه منونکي وسيل３ لکه کاغذمقوايوه وه لر－ىډبله وهد کارتن مقواسفالي(خين) کورني لوي او پوزي چ３ د رسام９ او نقاشى لپاره کارول کي８يپه دې شيانو انورونه او نقاشي کيدالى شي که وغواړو چ３ په ابي رنونو نقاشي وک７و نو کاغذ مو بايدل８ ه ډبل او پي７ ويکه چيرته کاغذ نازک وي نو د کار په وخت ک３ يرې کي８يکه په کورنيو

يا غليظ ابي رنلووپوزي او يا لر－ي باندې کار کوو بايد له ين

خه کار واخلو د السي کارو د جوړولو لپارهجوړه شوې خه ب５ل ب５ل طبيعي مواد لکه (د ون３ پا３１ ډبرې د الوتونکو ب２ک３)او هغه

مصنوعي مواد چ３ په الس

گ کارولو (٥ انور د رن

مختلف３ وسيل３

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

12

ک３ ي３ لرئلکه (سيم نخباطله قطيکاغذاو باطله مقوا) د استفادې وړ ديتاس３ کوالى شئ چ３ له هغ３ خه په خپله خوه السي کار جوړ ک７ئد کار د پيل لپاره خه سمه ک＋يکاږئ او په سوکونو ي３ ووهئ بيا پرې کار وک７ئ خو بايد و پوهي８ئ چ３ خه او خپل خين السي کار بايد په پالستکي ک）وړه ک３ تاو ک７ئتر و هوا ي３ ونه وهي او ژر وچ نشي (خين کارونه بايد ورو ورو وچ شي تر و ونه چويله سيم نه د السي کارونو د جوړولو په وخت ک３ بايد غور و ک７ئ چ３ د سيم ت５رې وک３ مو السونه ژوبل نه ک７يد هنري کارو د سرته رسولو لپاره نورو وسايلو ته هم اړتيا لرو لکه د ترس کاغذ يا سکاشيپ چ３ د السي کار د ب５لو ب５لو برخو د يو＄اى کولو لپاره پکاري８ييا ترس کاغذ چ３ د مختلفو ډيزاينونو د کاپي کولو لپاره کارول کي８ي له بيات９ او د يرې کولو له چاړې خه د کاغذ او مقوا د زياتي بر خو پرې کولو لپاره استفاده کي８يخو ددې وسيلو ت５رې وک３ ته مو پام وي چ３ پرې خوږ نه شئد اوبو د لو３ اندازه بايد مناسبه او درنده وي چ３ د ابي رنونو د استعمال لپاره په کاري８ي＄که چ３ په اسانى سره نه چپه کي８يد نقاش９ او السي کارونوله تياريدو وروسته د رنونو د ثابت پات３ ک او يا د لو ي３

س د رسام９ د مويس خه －ه واخلئوارن

کيدلو لپاره له وارنو３ سفنج په واسطه د سطح３ په مخ و موئکله چ３ وچ شي نو سلي＋والى

ي３ له منه ＄يتمرين

١-د نقاش９ د سطح لپاره له کومو وسيلو خه استفاده کوئدهغ３ په هکله په خپلو ک３ خبرې وک７ئک قلم د جوړيدو لپاره د کارغهکوترېچرګ دب２کو اويا

ک قلم جوړ ک７ئد موي٢-د ＄ان لپاره يو موي

ف او کلي لر－ي ته اړتيا لرئد د اس او يا هغه ته د ورته حيوان د ورږو او يا ي３ د لک９ وي＋تانو او يو ظري

اس او يا د خره د وي＋تانو يوه اندازه په تار کلکه و ت７ئوروسته بيا د چرګکوترې او يا کارغه ب２که چ３ من ي３ خالي وي د وي＋تانو غوه شوې برخه د ب２ک３ په يوه طرف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينه

ک قلم مو جوړ شيف لر－ى ور دننه ک７ئ تر و د موي

شي او په بل سر ک３ ي３ هغه ظريک قلم په واسطه را واخلئ او د يوه ډبل کاغذ

٣-د ابي رنونو ب５ل ب５ل رنونه د مويپر مخ ي３ ک＋ي８دئ تر هغه پورې تمرين وک７ئ تر و رنونه د کاغذ پر مخ

د نقاش９ لپاره مناسب ينوالى پيدا ک７ي

12

رف داس３ ور دننه ک７ئ چ３ پک３ ينهک قلم مو جوړ شي

د مويخلئ او د يوه ډبل کاغذ

کاغذ پر مخ

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

13

5

ض لري چ３ هغ３ ته زموږ په شاوخوا ک３ ＄ين３ شکلونه يوازې طول او عر

ض او ارتفاع ((سطح)) وايي لکه د ون３ يوه پا１ه او ＄ين３ نور ي３ طولعر

لري چ３ هغ３ ته (حجم) وايي سطح په دوو ډولو ويشل کي８ي

هندسي سطح３(لوم７ي تصوير ته و－ورئ)او غير هندسي سطح３(دويم تصوير ته و－ورئ)په خپل شاوخوا ک３ کوم３ سطح３ وينئ کوم３ هندسي

او کوم３ غير هندسي دي

شکل سطح او حجمپه خپل شاوخوا ک３ چ３ کوم شکلونه وينئ هغه سره مقايسه ک７ئ

خوا ک３ ول شکلونه په دوو ډولو ويشل زموږ په شاو

يکي８

سطح او حجم

( ٢ انور) غير هندسي شکل ( سطح)( ١ انور) هندسي شکل ( حجم)

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

14

په طبيعت ک３ ډ４رې دايروي سطح３ ليدل ک８５ي لکه د وارلسم مياشت او دلمر پرست گل من د بشر په الس جوړ شوو

شيانو ک３ هم د سطحو ډولونه پيداکي８يلکهغاب او د تلويزيون مخ په طبيعت ک３ غير هندسي سطح３ په ب５لو ب５لو ب２و پيداکي８يد ب５ل３ په ډول د ونو د پا１و

ورزو ته پام وک７ئد حجمونو ډولونه هم په دوو ډلو مختلفو ډولو ته او دپتن

ويشل کي８ييو يي هندسي حجمونه او بل ي３غير هندسي حجمونه(٣ تصوير) او لورم تصويرونو ته پام وک７ئپه خپل شاوخواک３ کوم حجمونه وينئ کوم

يو ي３ هندسي او کوم يو ي３ غير هندسي دیپه طبيعت ک３ بيل بيل کروي حجمونه وجود لريلکه د لمر ستر－ه او

دشمسي منظوم３ ستوري د انسان سر ميوه او الوتونک３

تمرين١-د هندسي او غير هندسي حجمونو دوې نمون３ سره مقايسه ک７ئ

٢-ايا د انسان په الس جوړ شوي او د طبيعي حجمونو ترمن ورته والى وينئ

د انسان په الس په جوړ شوو حجمونو ک３ هم ب５ل ب５ل هندسي حجمونه پيدا کوالى شو لکه د پن６سکو ډولونه د قيطو ب５ل ب５ل ډولونه ودان９ او

ئ

( ٥ انور) هندسى شکل ( سطح)( ٤ انور) هندسي شکل (حجم)

( ٣ انور) ب５ل ب５ل ٦ هندسي مجمونه

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

15

6

ک ميتود دى چاپ د ډول ډول رنه انورونو د جوړولو لپاره يو چ

په واسطه سرته رسي８يپه السي چاپ ک３ له چ３ د مهر او رن

ب５لو ب５لو مهرونو خه ډير ساده او په چکتيا کوالى شو لوي３ سطح３ نقاشي رنين３ او کلي ک７ود چاپ مهرونه ب５ل ډولونه لري او دخپل چاپيريال له شيانو خه د مهر پر ＄اى －ه واخلئدچاپ الرې چارې او طريق３ ي３ هم ډيرې زيات３ دي په دې درس ک３ السي چاپ له يوتيار مهر خه په －ه اخستنه چ３ هغه د －وتو سرونه ديسرته رسووله

يا کوم بل رن－وت３ نه د چاپ د اخيستلو لپاره خپله －وته په ابي رن

ک＋يکاږئ او بياي３ په بي７ه په يوه سپين کاغذ ولوئ دا کار و واره په مختلفو رنونو تکرار ک７ئ تر و ستاس３ د کاغذ سطحه له مهرونو

ډکه شي

په －وتو اپه کولش خه د خپل３

ى شئ چ３ له هر ساده نقايا کوال

ئخو３ شکل جوړ ک７

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

16

تمريند نقاش９ لپاره د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئ او په مختلفو

رنو نو د －وتو د چاپ الرې چارې او د خپل３ خو３ موضوع نقاشي ک７ئ

وچ شي نو بيا د －وتو ن＋ان په غور و－ورئ او د وروسته له هغ３ چ３ رن

خطونو په زياتولو سره د خپل３ خو３ شکل ترې جوړ ک７ئ

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

17

کره يو دايروي حجم دى چ３ کوالى شو له مختلفو موادو خه ي３ جوړ ک７و لکه د واليبال او فوتبال پن６وســکيد ميوو لــه ډل３ خه نارنجمالتهکينو دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له تار او پ７ي خه يوه کره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خه کره جوړه ک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې تشل３ په اندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

د هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

7

17

دا ول کروي حجمونه دياوس غواړو چ３ له ســيمډبل تارونو درج３ له ره جوړه ک７وکه تاس３ غواړئ له سيم خهررکره جوړه

کتار او پ７ي خه يوه ک

ررک７ئ نو پام کوئ چ３ د سيم د تاوولو په وخت ک３ ＄انونه پي نه ک７ئلوم７ى ســيم تار درج３ تار او يا پ７ى د يوې ششتشل３ په

تاندازه －رد تاو ک７ئ وروسته بيا تارونه په ډير مهارت

ره جوړه شيد هغ３ په شاوخوا تاو ک７ئ چ３ يوه کره جوړه شي

رر

ې جوړولد سيمي کر

ې ستاس３ په شـــاوخوا ک３ کوم شيان کر

يته ورته د

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

18

تمرين١-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

٢-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئ

دکــرې لــه جوړولــو وروســته د هغــ３ پــه هکلــه فکر وکــ７ئ او ه）ه وکــ７ئ چ３ له پورتنيو مــوادو خه ب５ل ب５ل شــکلونهلکه ميوه－لالوتونکي او داس３ نورجوړ ک７ئ دکور او ولي په کلي کولو ک３ خپل رول کره باندې د نورو موادو په زياتولو و لوبوئ په لکه(ب２ک３ د ون３ ساقه請دفمندک３د ميــوو پوســتکيکاغذمقوا) د خپلــ３ خو３ ابتکاري شکل جوړ ک７ئ او په پاى

ک３ کوالى شئ هغه رنه ک７ئ

د تشل３ په شان يوه وړوکي کره له سيم يا نخ خهله مختلفو موادو خه و ډوله کرې تکميل شوي دي

له کرې خه يوه کلى الوتونکي جوړ شوى دى

18

تمرين-جوړې شوي کرې نندارې ته وړاندې ک７ئ

رر١

-د جوړو شوو کروي شيانو په هکله سره وغ８ي８ئرر

٢

په کره ک３ جوړ شوى کب

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

19

8

د ت８５و په دورې پورى ت７لي هنري اثار چ３ د بشــر په الس د غارونو په ديوالو نقاشي شوي دي د ډبرو په دورو پورې اړه لريد ډبرو د لرغونو اثارو لوم７نى نمونــ３ چ３ د ډبرو په دورو پورې اړه لري د فرانســ３ د((الســکو)په غارونو او د هســپاني３ د (التاميرا)پــه غارونوکــ３ پيدا شــوي ديلوم７ني تصوير ته پاملرنه وينئلطفا هغه پوتن３ وک７ئه شــى چــ３ ستاســ３ پــه ذهن کــ３ پيدا شــوي ووايئدويــم تصويــر د ډبرو پــه منن９ دورې پــورې اړه لريپه دې نقاشــ９ ک３ او لــه هغ３ نــه په مخکــ３ دوره ک３ کوم

د ډبرې د دورې هنر

ايا پوه８５ئ چ３ ډ４ر لرغوني هنري اثر کوم او په کوم ＄اى ک３ من ته راغلي دي

(١ انــور) لــه ميالد نه مخکــ３ د ١٠٠٠ تر ١٥٠٠ ق م پــه حــدودو ک３ د فرانســي د ال

سکا په غارونو ک３ انورگري

پاد

( ٢ انور) د ډبرو په مننى دوره ک３ د ايران په لرستان ک３ ٨٠٠ ق م په حدودو ک３

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

20

تفاوتونه وينئ وک７په بز－رۍ او مالدارۍ ي３

انســانانو په تدريجي ډول پــر مختف هنرونه ي３

پيــل وک７ د هغوى ژوند ډير تغيير وک７علــوم او مختلرا منته ک７ل

٤ او ٣ تصويرونوته پاملرنه وک７ئد ډبرې د نوې دورې هنري اثار له نورو دورو سره مقايسه ک７ئ

تمرين١-ايا کله له خپلوانو سره کار ته تللي ياست

٢-د کار 請حنه د کيس３ يا تمثيل او يا د نقاش９ په ډول وړاندې ک７ئ

(٢ تصويــر) ته پاملرنه وک７ئ د ډبرې د دورې هنري اثار د نورو دورو سر پرتله ک７ئ

(٣ انــور) د ډبــرې د دوري انــور شــوى －يــالس چــ３ د ايــران په شــوش ک３ پالس

راغلی دی ٤٠٠٠ ق م

(٤ انــور) د ډبــرو په نــوې دوره ک３ د انلستان د مالزبرى په دته ک３ له ډبرو

خه جوړ شوى دی

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

21

9گ

رنى

ي واى ه به شو

نه واف رنونه ستاسو په فکر که رن

(١تصوير) د طبيعت مختل(٢تصوير) د طوطي رنين３ ب２ک３

لري د بشــر په الس د جوړو شوو په طبيعت ک３ هر يو شــکل يو رن

يو پوښ دى＄ينــ３ رنونه په شــيانو او هم د ولو شــيانو له پــاره رن

طبيعت ک３ ډير زيات دي١او ٢ تصوير ته پام وک７ئانســانانو تر اوســه ١٦ ميليونــه رنونه جوړ کــ７ي او د رنه کولو لپــاره ي３ کار ولي دي تاســ３ پخوا زده ک７ي دي له درو ا請لي رنونو خه (زي７ســور او شين آســماني) ب３ شم５ره رنونه جوړيدلى شــيدا درې رنه له نورو رنو

ص رنونه ديخه نه شي جوړيدلى او بيخي خال آتا٦

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

22

سره ترکيب چ３ روانه رنونه (٤ انور) ا請لي رنونو ته له سپيين رن

الس ته راشي(3انور) د ا請لي رنونو ترکيب د ثانوي رنونو د السته راوړلو لپاره

جوړي８ي د دوو ا請لي رنونو د يو ＄اى يا ترکيب له امله دريم رن

الندې شکل ته ＄ير شئ

دريم تصوير و －ورئ ســره ترکيب ک７و ترو شــفاف

له ســپين رن کيدالى شــي دا هر يو رن

او روانه شي لورم تصوير ته و －ورئ

سره يو＄اى يا ترکيب ک７و تر وتت او همدارنه کوالى شو دا رنونه له تور رن

تياره شيرنه مواد په دوو ډلو ويشل کي８يزيات طبيعي رنونه له معدني موادو خه لکه (د ســکرو پوډر او د الجوردو پوډر)او دوــو رنونه لکه (د پياز له پوکي او د

انارو له پوکي)خه جوړي８يمصنوعي رنونه له کيمياوي موادو خه جوړي８ي

تمرين١-له دويم３ درج３ رنونو خه يوه نمونه جوړه ک７ئ

٢-دويمه درجه رنونه دوه برخ３ ک７ئ ＄ين３ ي３ روانه او ＄يني نورتت يا تياره ک７ئ چيرته او د کومو شيانو د رنه کولو لپاره کاروي

٣- دا هر يو رن

الندېېېېېېېېېې شکل ته ＄ي

ئ－

ت

رئير شئ ئ＄ي

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

23

10

ب５ل３ ب５ل３ ميوې د نقاش９ لپاره کل３ او په زړه پورې موضوعان３ ديد کال هر فصل －و３ －و３ ميوې لري چ３ ＄ان７ې ب３２ او خوندونه

لريد هر فصل خا請و ميوو ته ＄ير شئ

ک لوي نقاشيې خه د ډ

له م５و

ستاس３ په شاوخوا ک３ د نقاشي لپاره کوم３ په ي

ې موضوعان３ شتون لرزړه پور

زستاس

(١تصوير)په مختلفو شکلونو او رنو نوميوې چ３ ب５ل ب５ل جوړ تونه پک３ ليدل کي８ي

23

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

24

شکل او جوړت په هکله سره و غ８ي８ئدکوم فصل د هغو د رن

ميوې انتخابوئد خپل３ خو３ ميوې د لوي په د ننه ک３ انور （ وک７ئ چ３ ميوې او لوي ي３ لوى و باسئ او هم غال９

ک７ئکو ميز او چ３ ميوه پرې اي＋３ دههغه هم رسامي ک７ئپه ډير ＄ير

او غور ي３ رنه ک７ئ

تمريند خپل３ خو３ ميوې په يوې پا３１ کاغذ ک３ انور او بياي３ رنه ک７ئ

شکل او جوړت ته پاملرنه وک７ئ دا ميوې په کوم فصل پورې (請٣وير) د توتانو رن

اړه لري

(٢ تصوير)په مني ک３ کوم３ ميوي رسي８ي

(٤ تصوير)په کوم فصل ک３ مو ميوې د ونو په اخونو ک３ ليدلي دي

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

25

11

د بيــن النهرين هنر د بين النهرين تمدن ســومرياکديبابلي او اشــوري قومونــو د دجلــ３ او فــرات رودونــو پــه مين ک３ منــ تــه راوړ دوى له خاموخ＋تو خه دعبادت لپاره لوى او و پوړيزې ودان９ جوړول３ چ３ هغه

ي３ د زيورات په نامه يادول３ لوم７ى تصوير د زيورات يوه نمونه رايي د ايران هنرد ايران هنر له اسالم نه مخک３ په دوو برخو ويشل شوی دىلوم７ۍ ک))او((شوش))

ک)((مارليبرخه ي３ د أريايانو له دورې نه مخک３ أثار د((سلي

پــه منطقو ک３ چ３ په ايــران ک３ واقع ديالس ته راغلــي ديدويمه برخه

د بيـــن النهرينايـــران او لرغونـــي مصـــر هنرونه

ت ه ته واييئ چ３ زيورا

ايا پوهي８

(١- تصوير)زيورات(زيورات اور)پــه بيــن النهريــن کــ３ ٢١٠٠ کاله له

ميالد خه مخکى

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

26

تمرين١-په پخوانيو زمانو ک３ ي３ لوي３ ودان９ ه ډول جوړول３

د هغ３ د جوړولو طريق３ په ياد انور ک７ئ- ستاس３ په فکر ول３ ډيرې مهم３ ودان９ په مصر ک３ د فرعونيانو مقبرې دي ٢

ي３ د اريايانو دوره ده چ３ ډير مهم او ارزــتناک اثر ي３((تخت جمشيد)) دى دويم تصوير ته پام وک７ئ

د لرغوني مصر هنرد مصر لوى تمدن د نيل د درياب په ن６و کــ３ مين ته راغلی دىپــه لرغوني مصر کــ３ ډيرمهم أثار د فرعــون په مقبرو پــورې ت７لي ودان９ دي په مصــر ک３ تابوتونه

او زيات３ مجســم３ د فرعون او د ملکو په شکل جوړې شوي ديد مصر په قبرونو کــ３ د ژوندانــه 請حن３د غــم دودونه 請حن３ــکار او د کرکيلــ３

د جنــنقاش９ شوي ديدريم تصوير ته و－ورئ

(٣تصوير) د مصر اهرامونه((دجينره اهرامونه)) د ميالد نه ٢٥٠٠ کاله مخک３

(٢تصويــر)د تخــت جمشــيد دورننوتو دروازه له ميالد ن٥٠٠ کاله مخک３

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

27

12

س (مکن)خ３ خه د حجمونو جوړول له ر

چ３ ستاس３ په شاوخوا ک３ کوم ئ

ايا پوهي８ي

حجمونه شته د

و－ــ７ي له ب５لو ب５لو مــوادو خه لکه خه－چلر－يفلزشيشــه او ＄ين３ حجمونه يا ــکلي الســي کارونه جوړوي رس خه د ســرې خاورې او اوبو له مخلوط کيدو خه جوړي８يخه يوه نرمه شکل منونکي ماده ده چ３ د مختلفو حجمونو د جوړولو لپاره مناســبه دهتاســ３ هم کوالى شــئ چ３ له جوړې شوې خ３ خه (خو چ３ په الس پورې ونه ن＋ــلي)د خپلى خو３ حجم جوړ ک７ئ

کــه جوړه شــوې خه موجوده نه وي نو د کار له ســرته رســولو خــه يوه ورځ مخکــ３ د رس خــاوره له غلب５ل (پرويزي) خه و باســئ او لــ８ې او به په ک３ واچوئ چ３ د خ３ شــکل غوره ک７ي او بياي３ په ســوکونو ه ووهئ چ３ خه د

(١تصوير) دخو اخ＋ل

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

28

کار کولو لپاره تياره شــي وروســته بيا هغه په پالستيکي ک）وړه ک３ واچوئ چ３ وچه نه شيد کار د پيل لپاره لوم７ى د خپل３ خو３ موضوع انتخاب ک７ئبيا په الس باندې خ３ ته ب２ه يا شــکل ورک７ئ او هغه ه چ３ غواړئجوړ ي３ ک７ئوروسته له هغ３ چ３ ستاس３ حجم جوړ شود پخولو لپاره ي３ د تودو３ په کوره

ک３ ک＋ي８دئ چ３ پوخ شي

تمرينخپله خوه ک７ې موضوع لکه کورن９ اروی يا کوم بل شى له خ３ خه جوړ ک７ئ

(٣تصوير) د خ３ له غون６اړي خه د حجم جوړول(٢تصوير) د خ３ دايروي کول

(٤ تصوير)غون６اړي ته ب２ه ورکول

28

خ３ خه جوړ ک７ئئئ

ړم

ړي３

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

29

13

د کال هر فصل خپل３ ＄ان７ې کالوې لريد پسرلي موسم شين والى او تازه －يله －النو او غويو خه د ونو ډک اخونهنرم او ماليم پسرلني بادونه پسرلني بارانونهد الوتونکو د ＄الو جوړونه له ＄انه سره لري د نقاش９ لپاره د پسرلي د موسم له موضوعانو خه －ه اخيستالى شو داوړي د لمر ＄ل５دونک３ ستر－هدغنمو زرين ک＋تونهميوه لرونکي ون３ اوږدې ور＄３ او په اوبو ک３ المبل رايادوي د مني موسم ماليم بادونه دونو رنين３ پا３１نرم بارانونه او د الوتونکو کوچيدل له ＄انه سره لري د ژمي موسم سپين３ واورېساړه بادونه دواورې ډک３ کل３ منظرېپه واورو ک３ د الوتونکو او ارويو

د خپل３ خو３ د فصل نقاشي

ئ تاس３ د کال کوم فصل خوو

ې په خپلو نقاشيو ک３ ه ې فصل کالو

ددى شئ

کوال غو９ډول کاره په رن

(١ تصوير)پسرلنى رن(٢ تصوير)په اوړي ک３ د －لو ډک３ دت３ ＄ان７ې کال لري

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

30

ش أسمان زموږ ش اخونه خ７ بخن او بنف

د پ＋و پلونه د ونو النده او تپه ذهن ک３ ژوندى کويد هر فصل ＄ان７تياوو ته په ډير غور او دقت پاملرنه وک７ئ او د هغوى په هکله سره وغ８ي８ئ هر يو فصل په کومو شکلونو او رنونو

ووالى شئ

تمرين ١-تاس３ د خپل３ خوى فصل انور ک７ئ

٢- د هر فصل رنگونه سره پرتله ک７ى

(٤تصوير) واورهکنلسپين ساړهپه ژمي ک３

رن

(٣ تصوير) د مني په موسم ک３ د ونو پا３１

په رنرن

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

31

14س لـــه خـــ３ خـــه د －وتو د فشـــار په

د رطريقه د حجمونو جوړول

ىى د

س کوم لوى جوړ ک７ايا تر اوسه مو په ال

د خين حجم د جوړيدو ډيرې ساده الرې چارې د －وتو او فشار طريقه ده په دې طريق３ کوالى شو چ３ ب５الب５ل حجمونه جوړ ک７ولکه کاسهغاب

پياله او －الن په دې طريقه تيارې شوې خ３ ته بايد ه فشار ورک７ شي اط

(١- تصوير) د خميره شوى خ３ غون６ارى

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

32

هغه بايد د غون６اري په ب２ه جوړه شــي او بيا هغه د الس په ورغوي ک３ ک＋ي８دئ او د بل الس پــه －وتو هغه ژوره ک７ئد خپل خوښ شوې شکل په ５ر ي３ جوړ ک７ئهر ومره چ３ د هغ３ ن６ې ــکل３ جوړې ک７ئ په هغه اندازه کلي کي８يددې لپاره چ３ خه وچه نه شي ل８ې اوبه ورزيات３ ک７ئله هغ３ وروســته چ３ ستاســ３ لوــى جوړ شو د مختلفو وسيلو په واسطه لکه (د خود کار

قلم پوښ او کفلى ستن )فشار ورک７ئتر و په ک３ ب５الب５ل نقشــونه جوړ او لوي

کلي شي

تمرين١-په خپله خوه يوه کاسهغابپياله او يا －الن جوړ ک７ئ

٢-د شتو موادو په مرسته لوي نقاشي ک７ئ７ئ

( ٤تصوير) د کلولى ژورول

تصوير) د کاسي ديوالونو ته شکل ورکول ٢)

( ٣ تصوير) د کاسى ن６و ته شکل ورکول

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

33

د لرغوني هند هنر د لرغوني هند په هنري اثارو ک３ د معبد ودان９مجسمه ف نقشــونه او نقاشــ９ شــامل３ دي

جوړونهپه تي８ې ک３ توږل شــوى ريليچــ３ په بودايــي او هندويي دينونو پورې اړه لــريد هندوانو په معبدو ک３معماري او مجســمه جوړون３ ســره ت７لي دي او يو لــه بله نه شــليدونکى اړيک３ لــري د بودايي دين ډيرې لوي３ لوي３ نقاشــ９ او مجسم３ په هند ک３ شته ديلوم７ى تصوير د هندوانو د هنري اثارو کارندويي کــوي د لرغوني چين هنــر د چين ndash خطاطي او نقاشي په وله ن７ۍ ک３ زيات شهرت لريچينايانو د خطاط９ او نقاشــ９ لپاره له يو ډول روش او وســيلو خه کار اخلي هغوى د طبيعت په هکله د مختلفو موضوعانو په اړه خپل ذهني او خيالي انورونه

د لرغونـــي هندلرغونـــي چيـــن او جاپـــان هنرونه

ايا تر اوسه مو د هند او لرغوني چين د هنرونو په اړه ه فکر ک７ی دى

(١تصوير)د خاجوراهو معبد(خاجوراهو)په هند ک３ د هندوانو په معبدو ک３ مجسم３ د معماريو په ديوالو

او منارو باندې جوړي８ي

15

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

34

تمرين١-د چينهند او جاپان په هنرونو ک３ کوم３ ＄ان７تياوې وجود لري

٢-په يوه اخباري نازک کاغذ باندې د خپل３ خو３ موضوع انور ک７ئ او يو طومارى نقاشي جوړه ک７ئ

په مرســته د کاغذ پر ک قلم او رن

د مويمخ يا په وري＋ــمو باندې انورولپه چيني نقاش９ ک３ د اشغال شوې فضا او خالي فضا تــر من ＄انــ７ى ارتبــاط او همدارنه د کال اړيکه د خط او نقاش９ ترمن وجود لــريد بودايي هنرد مجســم３ جوړون３ او نقاشــيو زياتــ３ نمون３ او پــه ＄ان７ي ډول د بــودا لويــ３ مجســم３ په چيــن ک３ التر اوســه پر＄اى پات３ ديچين د چيني لوــو

پــه جوړولوــکال او ظرافت کــ３ ن７يوال شهرت لري د چين هنر ته په دويم تصوير ک３ پاملرنه وک７ئ

د جاپان هنرد لرغوني جاپان هنر د چين له هنر خه خپله الر موندل３ دهد طبيعــت منظرې－لونــه الوتونکيانســاناند ژوندانه 請حن３ او جاپاني طراحي شــوي داستانونه ن７يوال شــهرت لريپه جاپاني نقاش９

ک３ رنونــه ＄لند دي او طبيعت په تزئينﾧي ډول ــودل شــوى دى جاپانيانــو د چيــن طوماري نقاشــي د ژوندانه د 請حنو د کاره کولو لپاره په کار وړه او طوماري نقاشــ９ ي３ د پ５＋ــو د ــوولو لپاره په و برخو وويشــله پــه دريم تصوير ک３ د جاپان د نقاشــ９ نمون３

ووينئ

(٣ تصويــر)د جاپــان هنــر د(لــوى مــوج پــه نــوم ياديــ８ي او د ((هوکوســاى))کرا وور

جاپانىد(توکو کاواى دوره ١٩٠٠م)

(٢تصوير)د چين هنرد نيلو فراتى －ل چ３ د (يون )اثر دى او په الس انور شوى دى

شوپن

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

35

16

ت ت يا باف

جوړ پرته نور کوم شيان د سطح３ په

له رنشيانو او موجوداتو ک３ وينئ

س کولو په وزرونه او بدن دى چ３ بصري دي او د لم

(١- تصوير) پتنوخت ک３ ي３ ژور تياوې نه احساس کي８ي

（ دى چ３ کله يوازې د ليدن３ وي او جوړت د پديدو ظاهري پو

بصري ارزت لريلوم７ي تصوير ته پام وک７ئ کله په الس وهلو هم احساسي８ي او بصري المسه ي３ ارزت لريدويم تصوير ته و－ورئ

جوړتونه په دوو طبيعي او مصنوعي ډلو ويشل کي８يطبيعي ي３ هغه دي چ３ په زياته اندازه تنوع لري لکه د ميوو پوستکيد حيوان پوستکي د مار پوستکي د ونو دتن３ پوستکي او چ３ هر يو ي３ خا３請 ＄ان７تياوې لريمصنوعي ي３ انسانان له مختلفو موادو

خه الس ته راوړي

س سربيره د بافت يوه نوې تجربه (٢- تصوير) د الوتونکي د ب２کو په لم

احساسوو

ج

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

36

س کولو تجربه (٣ تصوير)دنرمو او زي８واو بدنو ډولونه د پا１و او تن３ په لم

کوالى شو

س کول ي３ (٤ تصوير)د اناناس په ميوه ک３ ژور والي ته پاملرنه وک７ئلم

کوم احساس را پاروي

س کولو ي３ خپل درک بشپ７ود د جوړتونو په ليدنو درک کووپه لم

س کولو زموږ په ذهن کوم نوى درک نه اضافه لوم７ی نمون３ په لم

کي８يلکه د مرمرو د تي８و په نقاشيو الس وهلاما په بصري- المسه س کولو

جوړتونو ک３ دليدلو له پلوه بافت ته متوجه کي８و او هم د لمپه وخت ک３ نوى احساس را ته پيدا کي８ي لکه د يوه الوتونکي په بدن

الس تيرول

تمرينس ک７ئ

١- په خپل شاوخوا ک３ مصنوعي او طبيعي جوړتونه پيدا او هغه لماو د دې تجرب３ په هکله سره وغ８ي８ئ

(٥ تصوير)د مرمرو د تي８و بافت چ３ يوازې په ليدلو درک کي８ي

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

37

17

د خو د حجمونو رنول

په کومو طريقو کوالى شئ د خو حجمونه کلي ک７ئ د خو په حجمونو باندې د نقشــونو په جوړولو رسربيره د حجمونو د کال لپــاره يــوه الره د هغ３ رنه کول ديد رنه کولو نه مخک３ بايد لوــى وچ شوى ويپه ب５لو ب５لو موادو لکه －ياهي رنونه (زردچوبه) معدني رنونه

لکه (الجورد)چ３ له سلي＋تو سره －６ شوي وي پالستيکي رنونه او يا(١- تصوير)سفالى نقاشي شوى حجم

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

38

تمرين له خو خه په خپله خوه يو حجم جوړ ک７ئ

ک７ئکوالى شــئ أبى رنونه که ولرئخپل خين حجمونه پرې رن

له زياتو اوبو ســره مخلوط)او دا رنونه په خپله خوــه ډير رقيق (رن

له کمو اوبو ســره) مخلــوط ک７ئددې لپاره چ３ غليظ (رن

يــا رن رنه ک７ئ

رنونه را １ه شــي نو له رنه کولو مخک３ ي３ په سپين رناو وروسته ي３ د خپل３ خو３ په رنونو رنه ک７ئکله چ３ رنونه وچ س پرې وموئ تر و رنونه ثابت پات３ شي او خپله

شول نو بيا وارنکال له السه ور نه ک７ي

(٢- تصوير) د رنه ولو مرحله

( ٤ تصوير)دا لوي له ن６و خه د کاس３ منن９ برخ３ ته په ابي رنونو رنه شوي دي ( ٣- تصوير)د الوي په دايروي شکل په اب３ رنو رنه شوي د ي

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

39

د لرغوني يونان هنريونانيانو د ورته والي يا شــباهت د هنر لوم７ن９ نمونه له طبيعت خه په الس راوړهد يونان ډير مهم أثار انساني مجسم３ د معمارۍ ش لرونکي －لدانونه دي د يونان ديوالي نقاش９ او

ودان９د يوالي نقاش９او نقمجسم３ له منه تللي دي د يونان هنرمندان په نقاش９ او مجسمه جوړولو ک３ د انسان د بدن په جوړولو ک３ له ډيرو کلو تناسبونوخه استفاده کوي

د لرغوني يونان او لرغوني روم هنرونه

د لرغوني يونان او روم هنرونه د نورو هيوادونو ي

له هنرونو سره ه تو پير لر

س معبد د يونان په (١- تصوير) د اکرو４ولي

اتن ک３ ٤٥٠ ق م

18

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

40

تمرينک په ډول سرته ورسوئ بايد

که وغواړئ خپله نقاشي د موزائي کوم کارونه تر سره ک７ئ

(٢ تصوير)ديوالى نقاشي په روم ک３ ٥٠م کال

ک جوړ شوی دى (٣ تصوير)په موزائي

د(نــبــرد ايــســوس)رومــي کاپي له يوناني س خه

ک خه د مرمر له جنموزائي

تاريخ ١٠٠ م

لومــ７ى تصوير د يونان د معمــارۍ نمونه ده د لرغوني روم مجســم３ دلرغوني روم هنراو نقاشــي د يونان له هنــري اثارو خه کاپي شــوي دي او د روم هنــر د يونان له هنر خه ري＋ــ３ اخليروميــان د يونانيانو په شــان له طبيعــت نه تقليد کويهغــوى په ن７ۍ ک３ د لوم７ى ＄ل لپاره په نقاشــ９ او مجسمه ک３ د ورته والي يا شــباهت ه）３ ک７ي ديپه روم

ک３ د لويو ودانيو جوړول پيل شول

ک ک３ (د وړو او رنه پارچو د نروميانو په ديوالي نقاشيو او موزائي

اي＋ودلو خه چ３ په ديوالونوچتونو او د ＄مک３ په مخ لول په ن

کي８ي)د ودانيو د ــکال لپاره －ه اخيستله٢ او ٣ تصويرونه د لرغوني روم له هنر خه انتخاب شوي دي

40

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

41

19

س خپل３ خو３ شوې نمون３ ته په غور او دقت و－ورئ او يا دهغ３ عک

و－ورئد هغ３ شکلاندازهتناسب او خپل ذهن ته وسپارئ وروسته د هغ３ په جوړولو ک３ د سيمي کرې له ميتود خه －ه واخلئسيم په

س سانتي متره لر－ي باندې تاو ک７ئ او يوه وړه سيمي کره جوړهيول

د ب５لو ب５لو سيمي حجمونو جوړول

ئ ب او الوتونکي د جوړولو لپاره ه کو

د کي

تاس３ تر اوسه کبان او الوتونکي ليدلي دى شئ

کوم يو ډول ي３ جوړوال

( ١ تصوير)

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

42

تمرين١- خپل کارونه د نورو د نندارې لپاره ک＋ي８دئ او د هغ３ په هکله و غ８ي８ئ

(٣- تصوير)سيمي کرې ته د کب شکل ورک７ئ

ک７ئپه دقت سره هغه شکل چ３ ستاس３ په ذهن ک３ دى پرې اضافه ک７ئترو هغه شکل چ３ غواړئ جوړ شيجوړ شوى کب او يا الوتونکى په هغه وسيله بشپ７ ک７ئ چ３ لرئ ي３ د مثال په تو－ه د ستر－و لپاره ي３ د ميوو د زړي (خسته)او د وزرو د جوړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئ

په پاى ک３ يا ول السي کار او يا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئ

کلورک７ئ(٤ تصوير)ستر－３ او لک９ ورسره و請ل ک７ئ

３３

３سته)او د وزروووووووووووو د ججججججججوووووووووووووړيدو لپاره له طبيعي ب２کو خه －ه واخلئئئئئئئئئئ

يا ول السي کار او ياااااااااا د هغه ＄ين３ برخ３ رنه ک７ئئئئ

گ(٢ تصوير) تکميل شوى پتن

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

43

د مســحيت د لوم７ن９ دورې هنرد مســحيت په پيل کــ３ د لرغوني روم پيروان ي３ حکومــت دا دين په رســميت نــه پيژاند او د حضرت مســيح(ع)شکنجه او ازارولدوى د ＄ان له ويرې عباداتونه د ＄مک３ الندې کوو(زير زمين９)کــ３ په په تر ســره کــول په دې کوو ک３ د مســيحيانو د م７و قبرونه هم وولوم７ن９ نقاشــ９ ي３ د همدې کوو په ديوالونو انور ک７ې وېلوم７ي س هنرد مســيحي دين له رســمي کيدو وروسته د

تصويرته و－ورئ د بيزان

د مسيحي هنر په هکله په ه پوهي８ئ

ت هنردمسحي

(١تصوير) د مسحيت په لوم７نيو وختونوک３ په زير زمينو ک３ انور گري ٤٠٠ م کال

20

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

44

تمرين١-له خپلو خپلوانو او دوســتانو ســره د رنه ي＋و او د کو３ په داخلي فضا باندې دهغو د تاثير

په هکله وغ８ي８ئ او د خبرو پايل３ په و کرو ک３ وليکئ٢- له کومو تمدنونو سره چ３ اشنا شوي ياست د هغو د معمارۍ نمون３ سره مقايسه ک７ئ

ک کليسا باندن９ برخه (د اياليا د ميالن کليسا ١٣٨٦)(٤ تصوير)د －وتي

س هنر وروورو را منته شــو او معمــاری هنر او د بيزانــ

س کليســا وو ته ي３ په ١٠٠٠ کالــه يــ３ دوام و مونــدد بيزان

ک کاريو د روم او ک کالورکولهدغو موزائي

رنه موزائييونان له هنري کارو خه وان ونيو تر و د مســيحي دين

د هنرونو برياوې تر السه ک７يدويم تصوير ته و－ورئک هنر له ايالي３ خه پيل شــو او

د －وتي ک هنــرد －وتي

ک په دوره ک３د لويو او ډيرو ولــ３ اروپا ته و غيدد －وتي

لوړوکليســاوو جوړولــو دود و موند چ３ هغه د کليســاوو د (٢ تصوير)د ســانتا أپوليناره کليســا (د کليســا داخلي فضا ((ســانتا أپولينــاره))٥٠٠ ميالدي

ش شوى ک７کي(د کليسا رنه ک７کي ((شانره))١٢٠٠ ميالدى)(٣تصوير)نق

ديوالونود نقاشــ９ لپاره مناســب نه وو نو ＄که مسيحي هنرمندانو په ک７کيو او رنه

ي＋و باندې خپل هنر ته ادامه ورک７ه3 او ٤ تصوير ته و －ورئ

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

45

21 له طبيعي موادو خه د السي کار

جوړول

د خپل３ خو３ شکلونه په ساده طبيعي موادو جوړ ک７ئ

(١- تصوير)د طبيعى موادو را غون６ول

ستاس３ په چاپيريال ک３ کوم طبيعي مواد پيداکي８ي لکه د ونو کلي نري اخونهدونو د تنو پوکيد ونو پا３１－لپا３１د الوتونکو ب２ک３زي８ې او وړې ډبرېد ميوو زړي له خپل چاپيريال خه را ول ک７ئ خپلو را

ول شوو موادو ته په ＄ير و گورئ او فکر پرې وک７ئوروسته و－ورئ

ج له

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

46

(٤- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه مچ جوړول

(٢- تصوير)په طبيع３ موادو د يوه انسان د ير ې جوړول

(٣- تصوير)په طبيعي موادو د يو الوتونکي جوړول

چ３ د کومو شکلونو د جوړولو لپاره بايد و کارول شيد سلي＋تو په واسطه ک ک７ئ چ３ ستاس３ د خپل３ خو３ شکل

را ول شوي مواد داس３ سره کلف

ترې جوړ شيله دغو موادو خه چ３ تاس３ را ول ک７ي دي و مختلشکلونه جوړوالى شئ

تمرين١-د طبيعي موادو له و نمونو خه لکه د ونو پا３１ ل＋ت３تي８ېد ب５لو ب５لو

زړو يا مند کوخه دخپل３ خو３ شکل جوړ ک７ئ٢- د طبيعي ډول ډول موادو له ترکيب خه لکه له تي８ېزړي او پا１و خه په خپله

خوه يو شکل جوړ ک７ئ

46

لو

خه په خپله

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

47

22د افغاني هنرمندانو پ５ژندل

اي＋ودونکي

د افغانستان د معا請ر هنر بنسي

ک دو

پروفيسور غالم محمد ميمنياســتاد غالم محمد ميمني د فارياب واليت په يوې مشهورې کورن９ کــ３ پــه ١٢٥٢کال کــ３ وزي８يد خــداى(ج) هغــه ته په کوچينوالي６يــر عالي هنري اســتعداد ورکــ７ى وهغه په ډيــر ل８ وخــت ک３ د امير عبدالرحمــان خان او د هغه س

در باريانــو پام ＄ان تــه را واړاوه او په وارلکلن９ ک３ کابل ته راغى نوموړى د ډيرو غ＋تلو نقاشانو د الرونو له امله يو لوى هنرمند شو استاد په هنري برخو ک３ ستر خدمتونه ک７ي دي د هغو له جمل３ خه په ١٣٠٢ هجري س

کال کــ３ ي３ د 請نايعو ــوونی تاســيک７چــ３ تر اوســه ډير لــوى لــوى هنرمندان په ک３ روزل شــوي دي او پــه هنري کارونو بوخت ديپروفيسور غالم محمد ميمني

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

48

په نقاش９رسام９ ســربيره په موسيق９معمارۍمهندس９شعر او ادبياتو ک３ ي３ لوى الس درلودله استاد خه ډير هنري أثار پات３ شوي دي چ３ د ه５واد په دننه او بهر ک３ ساتل کي８يدده د نقاش９ و اثار د افغانستان په ملي －الري ک３ ســاتل کي８ياســتاد د ١٣١٤ کال د ليندۍ (قوس)په مياشت ک３ له دې

فاني ن７ۍ خه ستر－３ پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

استاد برنامرحوم اســتاد عبدالغفور برــنا د افغانســتان ډير تک７ه او غ＋ــتلى هنرمند و اســتاد برنا په ١٢٦٨ کال پــه کابل ک３ وزي８يد د حبيبي３ په ليســه ک３ ي３ خپل تحصيالت بشــپ７ ک７ل او د عالي هنــري تحصيالتو لپــاره لويدي المان ته واستول شوخپل عالي تحصيالت ي３ د المان د ــکلو هنرونو په اکاډم９ ک３ د شــپ８و کالو په موده ک３ پاى ته ورسول او بيرته وطن ته راستون شو په هنري او فرهني کارو بوخت شوبرنا په نقاشــ９ ک３ يو وتلــى هنرمند وســربيره پر نقاش３ په موسيق９تمثيلاو د ډرامو تمثيلي و

و په ليکلو ک３ ي３ لوى الس درلود اســتاد برنا د افغانســتان معا請ر هنر ته تر يوۍ کچ３ ولســي ب２ه ورک７ه د افغانستان ب５ل３ ب５لــ３ تاريخي 請حن３ او د افغانســتان د خلکو ک７و وړو تــه ي３ مراجعه وک７ه او د ولن３ د ي３ طبق３ معا請ر هنر ي３ ور دننه ک７ اســتاد برــنا د امکان تر پول３ ه）ه وک７ه چ３ ډير سوچه افغاني رنونه په افغاني سوچه موضوعانو ک３ و کارويتر و افغاني هنر د اروپايي هنر له اغ５زې جال ک７ي د اســتاد

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

49

برــنا اثار لرغوني تصويرونهطبيعي منظرېفولکلوريک３ موضوعان３ او د دپرتريتونو رســمونه ول د خپلو خلکو د هويت ر－ندوى دياســتاد په ٦٦ کالو په عمر له دې فاني ن７ۍ خه ستر－３ ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د

پ３ ک７ې او په کابل ک３ خاورو ته وسپارل شو

ث الديناستاد غو

استاد (غوث الدين غوثي) د غالم محى الدين زوى په ١٢٨٩ هــ ش کال ي３ په کابل ک３ ســتر－３ و غ７ولــ３ده ابتدايي تحصيالت په غزني ک３ سرته ورســول＄وان غوث الدين په ١٣٠٩ هــ ش کال له يوى لوي＋ــت کســيزې ډل３ سره د 請نايعو په ــوونى ک３ د نقاشــ９ د هنر د زده ک７ې لپاره شــامل شــو تــر فارغيدو وروســته په همدې ليسه ک３ د وونکى په 請فت و －مارل شــوبيا د مخابراتو په وزارت کــ３ د پســتي موزيم د مديــر په حيث و اکل شــو په ډيرو زياتو پستي کو ک３ دده اثار موجود دي په قندهار ک３ ډيرې مهم３ او تاريخي پي＋ــ３ چ３ ډيــر کالونه يــ３ دوام ک７ى وودده پــه اثارو ک３ ليدل کي８ي

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

50

تمرينتاس３ په خپلو واليتونو ک３ کوم هنرمندان پيژنئد مهمو اثارو نومونه ي３ واخلئ

ک انور دا اثار شل هنري اثرونه دي چ３ درياليزم او رومانتزم په سب

شوي دياستاد غوث الدين په ١٣٦١ هــ ش کال ک３ د هنرمندانو س ودده اثارو په اســياافريقا او په مصر ک３ لوم７ۍ

د اتحاديــ３ رئيجايــزې تر الســه کــ７ي دي همدارنه دده اثارو په هندوســتان او بلغاريــا ک３ هم جايزې －لي دي د اثارو شــمير يــ３ له (٢٠٠٠) تر (٢٥٠٠) پورى رسي８ي هغه د پوهن３ وزارت د هنر ن＋ان او رتين ن＋ــان تر السه ک７ي دي استاد د ٨٥ کالو په عمر په امريکا ک３ م７

او په هغه ＄اى ک３ خاورو ته وسپارل شو

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

51

موزيم داس３ ＄اى يا ودان９ ده چ３ د هيواد تاريخي او فرهني اثار په ک３ ساتل کي８يد هنري او تاريخي نمونو ساتل په فرهني لحاظ د ډير ارزت وړ دي دولت د تاريخي اثارو د ساتن３ لپاره موزيمونه ايجادوي د افغانستان د ملي موزيم بنس په ١٢٩٢ هــ ش کال ک３ د عجايب خان３ په نوم کي＋ودل شوپه لوم７نيو وختونو ک３ په هغه ک３

خطي نسخ３د قرانکريم تفسيرونهپه الس －ن６لشوي توکيحربي وسيل３بيرق او ساتل کيدلدا اثار د ١٣٠٧او ١٣٠٨ هــ ش کالو ＄ان بوږ نوونکو پ５＋و او بريدونو الندې راغلل او پات３ شون３ ي３ په ١٣٠٨ هــ ش کال ک３ يوې بل３ ودان９ ته يوړل شول او د کابل د موزيم تر عنوان الندې ي３ خپل مناسب فعاليت پيدا ک７په ١٣٣٩ هــ ش کال د يونسکو د هئيتونو په مرسته د موزيم تشکيالت د علمي معيارونو په پام ک３ نيولو سره ا請الح ک７اى شول د کابل موزيم

په ١٣٥٢ هــ ش کال ک３ د افغانستان د ملي موزيم په نوم ياد شوش کال ک３ د هغه المارۍ او ويترينونه په عالي شکل

په ١٣٥٣ هــ ډيزاين شولتر و چ３ اثار ي３ نندارې ته ک＋ي＋ودل شي او نوې ان３ په ک３ جوړې شوې تر و د هغ３ بيا جوړونه تر سره شي پر هغ３ سربيره هنري اثاري３ فهرست بندي هم شول د کورنيو ج７و په ف چ３ ډير کالونه ي３ دوام وموند ملي موزيم مناسبه

پيل سره په ډير تاسپراختيا ونه موندله

د افغانستان په ملي موزيم ک３ د هيواد د ب５لو ب５لو سيمو ډير زيات شمير اثار په مختلفو پي７يو پورې لکه د ډبرو دورېد برونزو دورې د اوسپن３

دورې پورې اړه لريساتل کي８يسربيره په دې د لوم７نيو مدنيتونو يو زيات شمير اثار لکه کريکو ک مدنيت او د －ندهارا مدنيت په دې

باختري مدنيت کريکو- بوديموزيم ک３ ساتل کي８ي

يد افغانستان له ملي موزيم سره پ５ژند －لو

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال

52

تد اووم ولي د منابعو فهرس

س الرود د غالم محى الدين ١- د ماشومانو او نوي ＄وانانو د نقاش９ د تدري

شبنم غزنوي اثر ١٣٨٠ هــ ش کال س الرودکود

٢-د لوم７ن９ دورې د لوم７يو دويمو او دريمو وليو د هنر د تدرينمبر ٤- ٥٣ و ١٣٨٥

٣-د طراح９ او نقاش９ د طريقو الرودروبين پاکبار٤-د تجسمي هنرونو جهاني مسلکي او حرفوي کود ٢١- ٣٥٨١٣٨٦

٥-د تجسمي هنرونو ا請ول ډاکتر محمد حسين حليميس ابتن

٦-طرح او شکل (کالس مقدماتى من درما هاوس) يو هان٧-سود طراحي فنى و حرفوي کود ٩٢- ٣٥٩ ١٣٨٦

کتاب٨-د ابتن د رن

٩-د السي چاپ کار－اه ١ فنى حرفوى کود ٢٠- ٣٥٨١٣٨٤ ١٠-د هنر دايرة المعارفرويين پاکبار

١١-د هنر تاريخارزت کاميريچد تهران نشراتتهران١٣٨٠١٢-د ن７ۍ د هنر تاريخفنى او حرفوى کود ٤٠- ١٣٨٥ او ٧- ٤٧٠١٣٨٦

١٣-په تاريخ ک３ د هنر سير ١د پوهنى نه مخک３ کود٣- ٥٩٤١٣٨٦ اعلم او مرتضى اسعدى

١٤-افغانستان (دمقالو مجموعه)ژباړونکی هوشن١٥-د افغانستان د تاريخ فشرده فاروق انصارى د مطالعاتو مرکزکابل١٣٨٦

١٦-د افغانستان مختصر تاريخعالمه عبدالحى حبيبى١٧-د خط تاريخ او دافغانستان لرغون３ ليکن３عالمه عبدالحى حبيبي

١٨-موزيم پيژندنه او د افغانستان د موزيمونو سره ديپارتمنت اتنو －رافي او لرغون پيژندنه د کابل پوهنتون د اجتماعي علومو پوهنىپوهندوى محمد رسول

باوري- کابل ١٣٧٥ کال