Хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн түүх ба...
-
Upload
trinhkhanh -
Category
Documents
-
view
229 -
download
0
Transcript of Хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн түүх ба...
LOGO
“ Add your company slogan ”
Гүйцэтгэсэн К.Алия
Хөрөнгийн зах
зээлийн хөгжлийн
түүх ба ирээдүй
Агуулага
Хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн түүх ба ирээдүй
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
1990 онд хуучин сациалист гэгдэх дэлхийн ихэнхи улсуудад нийгэм эдийн засгийн
өөрчлөн байгуулалт явагдаж манай улс ч эргэж буцахгүйгээр төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн
засгаас татгалзаж зах зээлийн эдийн засаг руу шижих түүхийн үе эхэлсэн. Энэ үеийн
тулгамдсан асуудлын нэг нь төрийн өмчийг хувьчлах асуудал байсан. Эдийн засагт
дангаараа ноёрхож байсан төрийн өмчийг хувьчилж хувийн секторыг бий болгохгүйгээр зах
зээлийн механизм үйлчлэх бололцоогүй юм. Иймээс социалист гэгдэж байсан дийлэнхи
орнууд нийтийг хамарсан их хувьчлал явуулсан нь 3 үндсэн хэлбэрээр хэрэгжсэнийг
эрдэмтэд тодорхойлсон байна. Үүнд:
а. Хурдавчилсан буюу бөөн бөөнөөр нь худаддах. Энэ аргыг хуучин
Ардчилсан Германы өмч хувьчлалд ашигласан байна.
б. Дундын зуучлах сан байгуулах замаар хувьчлах. Үүнийг Польш,
Казакстан зэрэг орнуудад хэрэгжүүлсэн.
в. Эрхийн бичгээр хувьчлах. Энэ аргыг Чех, Словак, Орос, Молдав,
Киргизстан, Монгол зэрэг оронд хэрэгжүүлсэн юм.
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
Хөгжлийн эхний үе шат
1990 îíä “¯íäñýí õóóëü” áîëîí Èðãýíèé õóóëüä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëæ, èðãýäèéí õóâèéí
ºì÷èéã çºâøººðñºí. 1991 îíä Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí áèðæ (ÌÕÁ)-èéã áàéãóóëæ, 1992 îíû 2 ñàðûí 7-íä
ÌÕÁ äýýð õºðºí㺠îðóóëàëòûí ýðõèéí áè÷ãýýð (ÕÎÝÁ)-ýýð óëñûí ºì÷èéã õóâü÷ëàõ àíõíû àðèëæàà
ÿâàãäñàí. Эрхийн бичгээр үнэ төлбөргүй хувьчлах аргыг сонгосон нь нэг талаас өмч
хувьчлалыг хурдан шуурхай хэрэгжүүлэх замаар хувийн секторын эдийн засагт гүйцэтгэх
үүргийг нэмэгдүүлэх, шаардлага тулгарсан нөгөө талаас хувьчлагдсан үйлдвэрийн газрын
хувьцааг худалдан авах чадалтай хүн ам цөөн, нийгмийн баялаг нь бүх хүмүүсийн хөдөлмөр
зүтгэлээр бүтээгдсэн учраас хүн бүр адил тэгш эрхтэй өмчийн эзэн байх ёстой гэсэн нийгэм
сэтгэл зүйн нөхцөл байдал үүссэн зэрэг олон хүчин зүйлтэй холбоотой байсан юм. Үүний
тулд нэг талаас иргэддээ хөрөнгө оруулалт хийх эрхийг Хөрөнгө оруулалтын эрхийн
бичгийн (ХОЭБ) хэлбэрээр үнэ төлбөргүй тараан өгч, нөгөө талд тэр үед ажиллаж байсан
улсын үйлдвэр аж ахуйн газруудыг хувьцаат компани болгон зохион байгуулснаар иргэд
ХОЭБ-ээрээ хувьцаа худалдан авч хувьцаат компаниудын хувь нийлүүлэгчид болсон.
www.themegallery.com
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
Хөгжлийн эхний үе шат
Энэ үйл ажиллагааг зуучлан зохион байгуулах зорилгоор Хөрөнгийн биржийг
байгуулах шаардлага зүй ёсоор урган гарсан байна. Чухам ийм л зорилгоор Монголын
хөрөнгийн бирж анх 1991 оны нэгдүгээр сарын 18-нд байгуулагдсанаар хөрөнгийн зах
зээлд чухал байр суурь эзэлдэг анхны мэргэжлийн байгууллага бий болжээ. Юуны өмнө
Засгийн газраас ард иргэддээ өмч хөрөнгө худалдан авахад шаардлагатай 10 000
төгрөгийн үнэ бүхий эрхийн бичгийг тарааснаас 3 000 төгрөгийн ягаан тасалбар нь эд
хөрөнгө худалдаж авахад, 7 000 төгрөгийн цэнхэр тасалбар нь хувьцаа худалдаж авахад
зориулагдсан юм. Үүний үр дүнд 8,3 тэрбум төгрөгийн үнэ бүхий 96,4 сая хувьцааг
эзэмшсэн хөрөнгийн зах зээлийн анхны хэрэглэгчид буюу хөрөнгө оруулагчид болж
нийт дүнгээр 1,2 сая орчим хувьцаа эзэмшигч бий болсон. Нөгөө талд 476 улсын болон
хоршооллын үйлдвэрийн газрын хөрөнгийг тоолж, хувьцаат компани болгон зохион
байгуулсанаас үнэт цаасны зах зээлийн үндсэн бүтээгдэхүүн болох 470 ХК-ийн
хувьцаа Хөрөнгийн Биржийн бүртгэлд бүртгэгджээ.
www.themegallery.com
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
Хөгжлийн хоёр дахь үе шат
1995 оны 8-р сарын 28-наас эхлэн үнэт цаасны хоёр дахь зах зээлийн үйл
ажиллагаа эхэлсэн. Үүнийг бэлэн мөнгөний арилжаа эхэлсэн үе ч гэж нэрлэдэг. Өөрөөр
хэлбэл анхдагч зах зээлд ХОЭБ-ээ хувьцаа болгож хувиргасан бол хоёр дахь зах зээл
дээр уг хувьцаагаа мөнгө болох, өөр хоорондоо худалдаж борлуулах үйл ажиллагаа
эхэлсэн юм. Гэвч тухайн үеийн зах зээлд оролцогчид үндсэн хоёр зорилгоор үнэт цаасны
зах зээлд оролцдог байсан нь үнэт цаасны зах зээл нь хөрөнгө оруулалтыг дэмжих утгаар
байгуулагдсан үнэт цаасны сонгодог зах зээлийн утгаар үүсэн биш анхлан өмч
хувьчлалыг үнэгүй эрхийн бичгээр явуулахтай холбогдож хөрөнгийн зах зээл үүсэн бий
болсонтой нягт холбоотой юм. 1995 оноос хойш Хөрөнгийн зах зээлийн төлбөр тооцооны
асуудалыг Хөрөнгийн бирж 2003 он хүртэл арилжаа зохион байгуулах үйл ажиллагаатай
хавсаран явуулж байгаад 2003 оноос төлбөр тооцоог дангаар гүйцэтгэж байхаар төрийн
өмчийн хорооноос Үнэт Цаас Төлбөр Тоцооны Төвлөрсөн Төв байгуулгыг 100% төрийн
өмчит аж ахуйн нэгжээро үүсгэн байгуулсанаар Хөрөнгийн зах зээл дэхь бүх төрлийн
хувьцаатай холбоотой төлбөр тоцоог хийж гүйцэтгэж хувьцааны бүртгэл хадгалалтын
үүрэг гүйцэтгэдэг болсон юм.
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
Хөгжлийн гурав дахь үе шат
2005 онд “Монгол шитгээн ” хувьцаат компани анх удаа Монголын Хөрөнгийн биржид
бүртгүүлж нийтдээ 44792 ширхэг хувьцааг бүртгүүлсэнээр дараа дараачийн компаниуд
хөрөнгийн биржид бүртгүүлж хувьцаа гарган цаашид зах зээл нь сонгодог утгаар хөгжих эх
үндэсийг тавьсан юм. 2006 он гэхэд Женко Тур Бюро, Зоос банк, БиДиСек зэрэг компаниуд
Хөрөнгийн биржийн шалгуур үзүүлэлтийн дагуу хувьцаагаа олон нийтэд гаргаж нийт 7
654 065 460₮ - ийн хөрөнгө оруулалтыг хуулийн этгээд болон хувь хүмүүсээс татан
төвлөрүүлж чаджээ. Үүнтэй холбогдуулан Үнэт Цаасны Хороог өргөжүүлэх зорилгоор татан
буулгаж үнэт цаасны зах зээлийн хууль журамын мөрдөлтөнд хяналт тавих зах зээлийн
зохицуулахаар эрх бүхий байгууллага 2006 оноос Санхүүгийн Зохицуулах Хороог
байгуулсан юм.
Монголын Улсын үнэт цаасны зах зээлийн хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй
болгох, техник технологийг шинэчлэх, хүний нөөцийг чадавхижуулах, хөрөнгийн зах зээлийн
бүтэц зохион байгуулалт, засаглалыг сайжруулах зорилгоор хуучин Төрийн өмчийн хороо
/одоогийн ТӨБЗГ/, Лондонгийн Хөрөнгийн Бирж Групп, Монголын хөрөнгийн бирж ТӨХК-ууд
хамтран 2011 онд “Ажлын мастер гэрээ”–г байгуулсан.
2015 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрийн Монгол улсын Засгийн газрын 147 дугаар
тогтоол, үнэт цаас, хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд Сангийн сайдын
2015 оны 10 дугаар сарын 06-ны өдрийн №280 дугаар тушаал, Сангийн сайдын 2016 оны 04
дүгээр сарын 13-ны өдрийн 138, 139 дүгээр тушаалын дагуу "Үнэт цаасны төлбөр тооцоо
төвлөрсөн хадгаламжийн төв" ТӨХХК-ийн өөрчлөн зохион байгуулж, арилжааны төлбөр
тооцоо гүйцэтгэх чиг үүрэг бүхий зуун хувь төрийн өмчит "Арилжааны төлбөр тооцоо"
ТӨХХК-ийг үүсгэн байгуулсан.
Хөрөнгийн зах зээлийн түүх
www.themegallery.com
1. Хөгжлийн эхний үе шат
476 хувьцаат компани
8,3 тэрбум төгрөгийн үнэ бүхий 96,4 сая хувьцааг
1,2 сая орчим хувьцаа эзэмшигч
29 брокерийн пүүс
2. Хөгжлийн хоёр дахь үе шат
Бэлэн мөнгөний арилжаа
Хувьцааны төвлөрөл
3. Хөгжлийн гурав дахь үе шат эхлэл
Шинэ үнэт цаас 217,138,428 ширхэг
57,701,160,086 төгрөг, Санхүүгийн Зохицуулах Хороог,
Ажлын мастер гэрээ, Арилжааны төлбөр тооцоо" ТӨХХК
Үнэт цаасны төлбөр тооцоо төвлөрсөн хадгаламжийн төв" ТӨХХК
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
МХБ-ийн зах зээлийн үнэлгээ 2016 оны байдлаар 1.4 их наяд төгрөг, 2016 оны
байдлаар нийт арилжааны үнийн дүн 348,6 тэрбум төгрөг байна.
91.1%
5.3% 2.9% 0.7%
Санхүүгийн салбарын бүтэц, 2016 оны IV улиралын байдлаар
Арилжааны банкууд, 24.6 их наяд төгрөг
Үнэт цаасны зах зээл, 1.4 их наяд төгрөг
ББСБ, 0.8 их наяд төгрөг
Даатгал, 0.2 их наяд төгрөг
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
Монголын хөрөнгийн биржийн үнэт цаасны арилжаа
Он
Хувьцаат
компанийн
тоо
Нийт хувьцааны
тоо
Зах зээлийн
үнэлгээ, төгрөг
Арилжсан
хувьцааны тоо
Арилжааны
үнийн дүн,
төгрөг
2014 237 4 754 590 738 1.44ихнаяд 51 714 334 24.2тэрбум
2015 235 5 804 676 657 1.26 ихнаяд 35 930 617 30.5 тэрбум
2016 227 6 398 939 969 1.40 ихнаяд 53 631 638 45.5тэрбум
Засгийн газрын бондын арилжаа
Он Тоо Анхдагч, төгрөг Хоёрдогч, төгрөг Нийт дүн, төгрөг
2014 375 539 36.1 тэрбум - 36.1тэрбум
2015 5 397 895 510.3 тэрбум 5.1 тэрбум 515.4тэрбум
2016 852 978 139.3тэрбум 10.0 тэрбум 149.3 тэрбум
Компанийн бондын арилжаа
Он Тоо Анхдагч, төгрөг Хоёрдогч, төгрөг Нийт дүн, төгрөг
2015 50 000 500.0сая 2.0 сая 502.0сая
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
Монголын хөрөнгийн биржийн зах зээлийн үнэлгээ
www.themegallery.com
546
195
1 400
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
0
100
200
300
400
500
600
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Зах з
ээл
ий
н ү
нэл
гээ
Ари
лж
ааны
дүн
/тэрбум төгрөг/
Хувьцаа Компанийн бонд ЗГҮЦ Зах зээлийн үнэлгээ
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
www.themegallery.com
Газрынтос, байгалийнхий
1%
Уул уурхай 19%
Хүнд үйлдвэрлэл 1%
Ойн аж ахуй 0%
Хөдөө аж ахуй 0%
Хүнсний үйлдвэрлэл 29%
Хөнгөн үйлдвэрлэл 7%
Барилгын материал үйлдвэрлэл
6%
Тээвэр, логистик 3%
Нийтийн хангамж 0%
Худалдаа 2%
Үйлчилгээ, аялал
жуулчлал 2%
Хэвлэл мэдээлэл 0%
Харилцаа холбоо
1%
Санхүүгийн үйлчилгээ 4% Үл хөдлөх хөрөнгө
23%
Мэдээллийн технологи
0%
Зах зээлийн үнэлгээнд салбарын эзлэх хувь
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
Хөрөнгө оруулагчдын төрөл 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Гадаадын ААН 41.40% 13.06% 89.45% 99.10% 6.32% 0.61% 1.35%
Гадаадын иргэн 8.05% 3.09% 1.75% 0.02% 5.22% 1.08% 1.67%
Дотоодын ААН 42.66% 77.54% 3.05% 0.82% 55.90% 93.34% 87.37%
Дотоодын иргэн 7.89% 6.31% 5.75% 0.06% 32.56% 4.97% 9.61%
www.themegallery.com
Хөрөнгө оруулагчдыг дотоодын \аж ахуйн нэгж, дотоод иргэн, гадаадын иргэд, гадаадын
аж ахуйн нэгж, гэсэн 4 төрөлд хуваан үзэж, нийт арилжаанд эзлэх хувь хэмжээг хөрөнгө
оруулагчдын төрөл тус бүрээр хувьчлан харуулав.
-
100,000,000,000.00
200,000,000,000.00
300,000,000,000.00
400,000,000,000.00
500,000,000,000.00
600,000,000,000.00
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016*4сар
Дотоодын иргэн
Дотоодын ААН
Гадаадын иргэн
Гадаадын ААН
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
2016 оны IV улирлын байдлаар Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 58
гишүүн үнэт цаасны компани (ҮЦК), 3 Кастадион банк байна.
№ Тусгай зөвшөөрөл Тоо
1 Брокер, дилер 58
2 Андеррайтер 22
3 Хөрөнгө оруулалтын зөвлөх 14
4 Кастадион банк 3
Үүнээс:
5 Алсаас арилжаанд оролцох эрхтэй 31
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
ТОП 20, MSE ALL индекс
Монголын хөрөнгийн бирж нь 1995 оноос TOП20 индексийг, 2014 оноос
MSEALL индексийг тооцоолж эхэлсэн ба өнөөдрийн байдлаар TOП20 индекс
10,805 төгрөг, MSEALL индекс 780 төгрөгийн үнэлгээтэй байна.
780
10805
0
200
400
600
800
1000
1200
0
5000
10000
15000
20000
25000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
MS
EA
LL
, тө
грө
гөө
р
ТО
П2
0, т
өгр
өгө
өр
MSEALL индекс ТОП 20 индекс
Хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
№ Симбол Компанийн нэр № Симбол Компанийн нэр
1 APU АПУ 11 MMX Махимпекс
2 BAN Багануур 12 MNP Монгол шуудан
3 BNG Баянгол зочид буудал 13 MRX Мерекс
4 BUK УБ-БҮК 14 NEH Дархан нэхий
5 EER Ариг гал 15 RMC Ремикон
6 GOV Говь 16 SHG Шарын гол
7 JTB Женко тур бюро 17 SUU Сүү
8 MCH Монголын цахилгаан холбоо 18 TCK Талх чихэр
9 MIE Материалимпекс 19 TTL Таван толгой
10 MIK Мик холдинг 20 UID Улсын их дэлгүүр
www.themegallery.com
TOП20 индексийг Монголын хөрөнгийн биржийн хувьцаат компаниудын хувьцааны
арилжааны үнийн дүн, арилжааны идэвхи болон зах зээлийн үнэлгээ зэргийг харгалзан
хагас жил тутам шалгаруулдаг.
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
Үнэт цаасны зах зээлийн цаашдын хөгжлийн хандлага
•Интернет арилжаа on line сүлжээ
•Үүсмэл үнэт цаас / Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хууль/
• Биржийн бус зах зээл
•Цахим төлбөр тооцоо, Тооцооны нэгдсэн систем
•Олон улсын арилжаа
•Давхар бүртгэл
•Компанийн сайн засаглал
Олон улсын хөрөнгийн биржүүдийн зах зээлийн үнэлгээ
Зэрэг Улс Хөрөнгийн биржийн нэр Их наяд ам.дол
2016-12
1 АНУ NYSE Group 19.6
2 АНУ Nasdaq-US 7.8
3 ЯПОН Japan Exchange Group (Tokyo) 5.9
4 БНХАУ Shanghai Stoch Exchange 4.1
5 EX Euronext 3.5
6 БНХАУ Shenzen Stock Exchange 3.2
7 Хонг Конг Hong Kong Exchanges and Clearing 3.2
8 Их Британи London Stock Exchange 2.9
9 Канад TMX Group (Toronto) 2.0
10 Герман Deutsche Borse AG 1.7
11 Энэтхэг BSE limited 1.6
12 Энэтхэг National Stock exchange of India Limited 1.5
13 Швейцар SIX Swiss Exchange 1.4
14 Австрали Auistralian Securities Exchange 1.3
15 БНСУ Korea Exchange 1.3
Эх сурвалж: World Federation of Exchange, LSE/JICA
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
www.themegallery.com
Trends in the Number of IPOs in World Exchanges
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
www.themegallery.com
Trends in the Number of IPOs in World Exchanges
176
101
87
295
423
367
269
73
23
95
77 67
103
137
96
66
92 94
120
153
99 114
68 54
23 26
50
66 57
78
95 84
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
LSE
JPX
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
www.themegallery.com
0
1,000,000,000,000
2,000,000,000,000
3,000,000,000,000
4,000,000,000,000
5,000,000,000,000
6,000,000,000,000
7,000,000,000,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Монгол улсын ДНБ, Хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ
Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүй
Огноо
Бүгд
Төгрөгийн
Хадгаламжийн
Үлдэгэл
Иргэдийн
Төгрөгийн
хадгаламжийн
Үлдэгэл
ААН –ийн
Төгрөгийн
хадгаламжийн
Үлдэгэл
Гадаад
валютын
хадгаламжийн
Үлдэгэл
төгрөгөөр
Валютын
Хадгаламжий
н хүү
Төгрөгийн
хадгаламж
ийн хүү
2007/12 1489.7
1113.7 1014.9
98.8 376
0 0
2008/12 1338.9
898.7 829.5
69.2 440.2
13.6 7.4
2009/12 1856.4
1234.3 1125.6
108.7 622.1
12.9 6.4
2010/12 2756.2
2001.6 1835.4
166.2 754.6
10.7 4
2011/12 3890.3
2912.4 2586.6
325.8 977.9
10.5 4.5
2012/12 4922.8
3488 3109.2
378.8 1434.7
11.7 6.1
2013/12 6393.4
4917.2 3668.2
1249 1476.2
12.1 5.4
2014/12 7380
5410.3 3838.4
1571.9 1969.8
12.5 5.8
2015/12 7383
5434 4389.7
1044.3 1949
13.3 6.6
2016/12 8548.4
5767 5216.1
550.9 2781.4
13.1 6
www.themegallery.com
LOGO
“ Add your company slogan ”
Маркетинг, магистрант К.Алия