Байршил (Location Planning) -...

Байршил (Location Planning)

Үйлдвэрлэлийн менежмент – 1 APM 261

Лекц №11

Д.Кадирбек, МВА ХААИС, ЭЗБС, Менежментийн тэнхим, №217 kadirbyek.weebly.com, [email protected]

Copyright by KADIRBYEK, D., MULS 1

1. Байршил, зөв шийдвэрлэх шаардлага

•Байршил (location) – Стратегийн шинжтэй шийдвэр



•Байршлын асуудлыг шийдвэрлэх тохиолдол

1.Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний газрыг шинээр байгуулах

2.Хуучин ажиллаж байсан үйлдвэр, үйлчилгээ үйлдвэрлэлээ өргөтгөж, салбар нэгж нээх

3.Зах зээлийн сегмент өөрчлөгдөж, хуучин байршил оновчгүй болох

4.Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үндсэн орцууд нь шавхагдах, зарим нөөц нь дутагдах



•Байршлыг зөв шийдвэрлэх нь

1.Үйлдвэр 1. Талх

2. Гутал

3. Мод боловсруулах

4. Цахилгаан бараа

5. Уул уурхай

6. Сүү боловсруулах

2.Үйлчилгээ 1. Үсчин

2. Банк

3. Гуназ, ресторан

4. Даатгал

3.Ашгийн бус байгууллага (төрийн байгууллага) 1. Сургууль

2. Эмнэлэг

3. Хоршоо



•Байршлыг буруу шийдсэний сөрөг тал:

1.Тээврийн зардал нэмэгдэх

2.Ажиллах хүч дутагдах

3.Бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэх

4.Түүхий эд материал, бүтээгдэхүүний чанар алдагдах

5.Бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх хугацаа уртсах



•Байршлыг зөв шийдвэрлэснээр хэмнэх зардлууд:

1.Бүсийн зардал

2.Хуваарилалтын зардал

3.Орцын зардал


2. Байршилтанд нөлөөлөх хүчин зүйлс

1. Үйлдвэрийн байршилд нөлөөлөх хүчин зүйлс

• Хөдөлмөр

• Зах зээл

• Хотжилт

• Нийлүүлэгч ба нөөцийн байршил

• Дэд бүтэц

• Татвар, төлбөр

2. Үйлчилгээний байршилд нөлөөлөх хүчин зүйлс

• Хэрэглэгчид

• Тээврийн зардал

• Өрсөлдөгчдийн байршил

• Газар зүйн болон бусад хүчин зүйлс



1. Түүхий эд материалын хүчин зүйл

1.Тээврийн зардал

2.Түүхий эд материал, бүтээгдэхүүний чанар

• Газар тариалангийн үйлдвэр (газрын үржил шим)

• Фермерийн аж ахуй (сүү, сүүн бүтээгдэхүүний чанар, нийлүүлэлт)

• Загасны аж ахуй (нуур, цөөрөм)

• Ойн аж ахуй (ой мод)

• Уул уурхайн үйлдвэр (ашигт малтмалын орд)



2. Дэд бүтцийн хүчин зүйл

1.Зам тээвэр – авто, төмөр, агаарын зам

2.Цахилгаан, эрчим хүч

3.Уур, ус

• Боловсруулах үйлдвэр (сүү боловсруулах, ноос боловсруулах, талх, нарийн боов үйлдвэрлэх)



3. Зах зээлийн хүчин зүйл

1.Хугацаа

2.Үйлчилгээний зардал

• Үйлчилгээний байгууллагууд (банк, үсчин, түргэн хоолны газрууд, ресторан, хувцас угаалгын газар, дэлгүүр г.м.)



4. Хөдөлмөрийн хүчин зүйл

1.Цалингийн зардал

2.Хөдөлмөрийн нөөц

• Хөдөлмөрийн багтаамж их шаарддаг хүнд үйлдвэрүүд

• Үндэстэн дамнасан корпорациуд (Тоёота, Сони, Самсунг, Apple)



5. Улс төр, эдийн засгийн хүчин зүйл

1.Татварын ачаалал

2.Улс төрийн тогтвортой байдал

• Хөрөнгө оруулалт их шаарддаг хүнд үйлдвэрүүд (үндэстэн дамнасан корпорациуд, Рио тинто - Оюу толгой)



6. Бусад хүчин зүйл

1.Байгаль, цаг уурын нөхцөл

2.Шинжлэх ухаан, технологийн дэвшил

a) Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэх аж ахуй, Дарсны үйлдвэрлэл (Raby Roman усан үзэм)

b) Компьютер, түүний эд ангийн үйлдвэрлэл


3. Байршлын шийдвэр гаргах нь

•Байршлын стратеги


ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Орлогод төвлөрнө

Хэмжээ – Орлого

- Худалдан авах чадвар харгалзах

- Өрсөлдөөнд давуу тал олж авах

Үйлчилгээний чанар

- Машины зогсоол ба үйлчлэгчид

орж ирэхэд төвөгтэй бус

- Орчны тохь тух

Зардлын үзүүлэлтүүд

- Түрээсийн төлбөр

- Удирдлагын зардал

- Үйл ажиллагааны бодлого

(ажлын цаг, цалингийн төвшин)

ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

Зардалд төвлөрнө

Тодорхой зардал

- Түүхий эдийн тээврийн зардал

- Бүтээгдэхүүн хүргэлтийн зардал

- Цахилгаан, хөдөлмөр, түүхий

эдийн, уур усны г.м. зардлууд

Тодорхойгүй (ирээдүйд) зардал

- Сайн дурын байгууллагуудын

үйл ажиллагаа

- Амьдралын чанар ба худалдан

авах чадвар

- Засгийн газар болон орон

нутгийн засаг захиргааны үйл

ажиллагааны чанар


•Байршлын арга хэрэгслүүд


ҮЙЛЧИЛГЭЭ

- Хүчин зүйлсийн нөлөөлөл -

регрессийн шинжилгээ, симуляци

(Regression Models, Simulation)

- Хүчин зүйлсийг үнэлэх арга

Ачаа-зайн арга (Load-Distance

Method)

- Зорилтот нутгийн хүн ам зүйн

судалгаа (Demographic Analysis)

- Худалдан авах чадварын судалгаа

(Purchasing Power Analysis)

- Гравитацийн арга (Center of

Gravity method)

- Газар зүйн мэдээллийн систем

(GIS – Geographic Information

Systems) – сүлжээ, дистрибьютер

ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

- Тээврийн бодлого (Transportation

Method)

- Хүчин зүйлсийг үнэлэх арга

(Factor-rating method)

- Байршлын хувилбаруудын

хугарлын цэгийн шинжилгээ

(Locational break-even analysis)

- Гравитацийн арга (Center of

Gravity method)

- Ачаа-зайн арга (Load-Distance

Method)


•Хүчин зүйлсийг үнэлэх арга (Factor-rating method) 1. Байршлын хувилбаруудыг үнэлэхэд нөлөөлөх хамгийн чухал

хүчин зүйлсийг тодорхойлно.

2. Хүчин зүйл тус бүрт ач холбогдлыг харгалзаж хувийн жин (𝑤𝑗) өгнө. Бүх хүчин зүйлсийн хувийн жингийн нийлбэр 1.0 тэй тэнцэнэ.

3. Байршлын хувилбар бүрийн хүчин зүйл тус бүрт тохирох оноо (𝑠𝑖,𝑗) өгнө. (1-10, 1-5, 1-100 г.м.)

4. Хүчин зүйл бүрийн хувийн жин, тохирох оноог харгалзан үржүүлж, нийлбэрийг (𝑆𝑖) байршлын хувилбар бүрээр олно.

5. Хамгийн өндөр оноо бүхий хувилбарыг сонгоно.

𝑆𝑖 = 𝑤𝑗𝑠𝑖,𝑗

𝑛

𝑖=1

- 𝑆𝑖 - 𝑖-р байршлын нийт оноо

- 𝑤𝑗- 𝑗-р хүчин зүйлийн хувийн жин

- 𝑠𝑖,𝑗 - 𝑖-р байршлын 𝑗-р хүчин зүйлийн оноо



• Байршлын хувилбаруудын хугарлын цэгийн шинжилгээ (Locational break-even analysis)

1. Хувилбар тус бүрээр тогтмол зардлыг тодорхойлох (𝐹𝐶𝑖)

2. Нэгж бүтээгдэхүүний хувьсах зардлыг хувилбар тус бүрээр тодорхойлох (𝐴𝑉𝐶𝑖)

3. Хүлээгдэж буй бүтээгдэхүүний эрэлтийн таамаглалаас хамааруулж хувилбар тус бүрийн нийт зардлыг тодорхойлох (𝑇𝐶𝑖,𝑗)

4. Хувилбаруудын нийт зардлын хандлагыг нэг графикт харуулах

5. Хамгийн бага зардал бүхий хувилбарыг үйлдвэрлэлийн хэмжээ, хүчин чадлаас хамааруулж сонгоно.

𝑇𝐶𝑖,𝑗 = 𝑉𝐶𝑖 + 𝐹𝐶𝑖 = 𝑄𝑗 ∗ 𝐴𝑉𝐶𝑖 + 𝐹𝐶𝑖

- 𝑇𝐶𝑖,𝑗 - 𝑖-р байршлын 𝑗 дэх хугацааны нийт зардал

- 𝑄𝑗- 𝑗 дэх хугацааны эрэлтийн хүлээгдэж буй таамаглал

- 𝐴𝑉𝐶𝑖 - 𝑖 -р байршлын нэгж бүтээгдэхүүний хувьсах зардлын хүлээгдэж буй хэмжээ



•Байршлын хувилбаруудын хугарлын цэгийн шинжилгээ (Locational break-even analysis)


Хувилбар Үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээ

Q1 Q2 Q3 ... Qm

1 TC11 TC21 TC31 ... TCm1

2 TC12 TC22 TC32 ... TCm2

3 TC13 TC23 TC33 ... TCm3

... ... ... ... ... ...

n TC1n TC2n TC3n ... TCmn

TC11=FC1+Q1*AVC1

TCmn=FCn+Qm*AVCn


•Байршлын хувилбаруудын хугарлын цэгийн шинжилгээ (Locational break-even analysis)


Q

TC TCА

TCБ

Q1* A хувилбар

TCВ

Q2* Б хувилбар В хувилбар


•Гравитацийн арга (Center of Gravity method)

•GIS – Geographic Information System




• Ачаа тээврийн зардлыг хамгийн бага байлгах

• Хувилбар тус бүрийн координатын цэгийг тодорхойлох (𝑥𝑖, 𝑦𝑖)

• Хувилбар тус бүрийн тээвэрлэх ачааны хэмжээ, мөн нийлбэрийг нь тодорхойлох (𝑙𝑖, 𝑙𝑖

𝑛𝑖=1 )

• Хувилбаруудын координатын цэг ба тээвэрлэх ачааны үржвэрийн нийлбэрийг олох ( 𝑙𝑖 ∙ 𝑦𝑖

𝑛𝑖=1 )

• Шинэ байршлын координатын цэгийг олох (𝐶𝑥 , 𝐶𝑦)

𝐶𝑥 = 𝑙𝑖 ∙ 𝑥𝑖𝑛𝑖=1

𝑙𝑖𝑛𝑖=1

𝐶𝑦 = 𝑙𝑖 ∙ 𝑦𝑖𝑛𝑖=1

𝑙𝑖𝑛𝑖=1

- 𝑥𝑖, 𝑦𝑖 - 𝑖-р байршлын координатын цэг

- 𝑙𝑖- 𝑖-р байршлаас тээвэрлэх ачааны хэмжээ

- 𝐶𝑥 , 𝐶𝑦- шинэ байршлын координатын цэг Copyright by KADIRBYEK, D., MULS 21



•Жишээ нь:

• Зочид буудлуудын байршлыг харгалзаж шинээр байгуулах зоогийн газрын байршлыг шийдэх



•Ачаа-зайн арга (Load-Distance Method) • Хэд хэдэн хувилбараас ачаа тээврийн зардал хамгийн бага

байх хувилбарыг сонгох

• Одоогийн байршлуудаас (үйлдвэр) шинэ хувилбар бүр (агуулах) хүртэлх зайг олох (𝑑𝑖,𝑗)

• Одоогийн байршлуудаас (үйлдвэр) тээвэрлэх ачааны хэмжээг тодорхойлох (𝑙𝑖)

• Шинэ хувилбарууд хүртэлх зай ба тээвэрлэх ачааны үржвэрийн нийлбэрийг олох ( 𝑙𝑖 ∙

𝑛𝑖=1 𝑑𝑖,𝑗)

• Хамгийн бага зардал гарах хувилбарыг сонгох (min → 𝑙𝑑𝑖,𝑗)

𝑙𝑑𝑖,𝑗 = 𝑙𝑖 ∙ 𝑑𝑖,𝑗

𝑛

𝑖=1

- 𝑙𝑑𝑖,𝑗 - одоогийн 𝑖 байршилаас шинэ 𝑗-р байршил хүртэлх ачаа, зайн үржвэрийн нийлбэр

- 𝑙𝑖- 𝑖-р байршлаас тээвэрлэх ачааны хэмжээ

- 𝑑𝑖,𝑗 - одоогийн 𝑖 байршилаас шинэ 𝑗-р байршил хүртэлх зай Copyright by KADIRBYEK, D., MULS 23


•Ачаа-зайн арга (Load-Distance Method) • Шинээр эмнэлэг байгуулах боломжтой Яармаг, 22-ын товчоо

гэсэн 2 байршлаас оновчтойг сонгох, үүнд дүүргүүдийн хүн ам, дүүрэг тус бүрээс 2 байршил хүртэлх зайг харгалзах



АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД

БАЯРЛАЛАА

Байршил (Location Planning) -...

Documents

Transcript of Байршил (Location Planning) -...