زبان فارسی در آذربایجان يفیروز منصور

پژوهشی در باره تات

,³®¼¦Ç °A °A ¬°A :³¦ªÇ]oÇM ,n±MqÇ« ºBµ³TzL¯¡®w »¯A±inB¢¯ nj v«±U uPw

¬Bz½BµRBÇU ° »Mo ¬B oUBU) :³ª]oU on og ogluna Tatina Tegi »¢UB®¼UBU

RBÇU ³ª¦Ç Fz®Ç« ° mÇiF« »wnoÇM ³ÇM o¢½j ° jo jB´®z¼Q An (<¬B{³¯B¢¼M BLUA>

bÀ æA ½A ,º¿BUC ©¼vM ³ª]oU ,ºo {B oT§A RB § ¬A±½j ³T{±¯ ³M /SiAjoP¯

,Bª ½ ° »vhU ¨A± A ²s½° ³M ,³T{Aj S§¿j ¬B¼wnB Ç ¬B¼¯Ao½A ³M ¬B oU ¨±ªî ¼M nj

oµ nj /k¯joM»« nB @³M An ¬C q¼¯ Bµ¥Xª§AJo nj ° ,k¯k¼«B¯»« <RBU> An Bµn± ½°A

,»«ÀwA ¬An°j nj uPw /k¼¯Bwn»« An o¼ dU ° Aq´TwA »®í« RBU ³ª¦ ,Rn±æ5/k¯jo »« À A RBU ,¬Bz¯BMp ° ¬B¼¯Ao½A Hæ±~h« ,J±¦ « ¥¦« ³M ¬B oU

nAo »]nBi ° »¯Ao½A ¬B d« ° ¬B£k®v½±¯ pA ºA²kî jB®TwA jn±« Bµ³T{±¯ ½A ¬±a

»wnoM ³M ³ jnAj B] ,SwA ²j±ª¯ pBM B] q¼¯ KeB~« »wnB nBíª§A¸o½Aj nj ° ³T o£@

/©½pAjoPM B´¯C oTz¼M

ºBµ³L¼TÇ nj Znk®Ç« (³¯B¢¼ÇM BLÇUA ° oæB®Çî) B®¼UBÇU ²rA° :³ SwA ½A ©¦v« nk

RB § ¬A±½j <»UBU ° RBU> BM » Mn _¼µ ,j±{ ¥½°FU ³ »«±´ « ° »®í« oµ ³M ¬±in°A

½A ¥¼§j ³M /jnAk¯ ¬BMp »wnB ¨jo« °tnB ¬BMp ¨±´ « ³M o¢½j éMB®« ° ºo {B oT§A

An ¬C v«±U ³ SwA ²k{ jB½ <o Ò¦]oÒM> :¬A±®î BM ¬B¼¯Ao½A pA ,¬±in°A ºBµj±MjB½ nj ³ @

³«k « nj ,v«±U ºBµ³T{±¯ ³ª]oU ª q¼¯ ©æBî ©¼\¯ /SwA ²jo ³ª]oU <o Ò¦wo Ò >

,g½nBU ¬C nj /SwA ²k«C ©µAo y¼Q ¬o 12 » oU ¬BMp ³M Bµ²nB¢¯ ½A> :kv½±¯»« JBT @

» oU n±Mq« ºBµ³T{±¯ /k®T{Ak¯ ¬B¼¯Ao½A ° JAoîA BM » MA°n ° RBLwB®« ³¯±£_¼µ ¬B oU

jBU± ,¬B oU ¬jn°C ¨ÀwA BM ,Bµ³L¼T ½A pA kíM ¤Bw k~¼w /k®{BM»« }§Bi ° oæ

,p°oÇ«A ¬B oÇU ºAoÇM 𼦼M± jBU± ºBµ³«± ®« ²pAk¯A oµ /k{ ©¼ ®U ° ³¼´U 𼦼M±

𼦼M±Ç jBU±Ç BÇM ¬±in°A ºBµ³T{±¯ ©µ ²pAk¯A ¬Bªµ ³M ;k{BM»« ¨±´ «B¯ ° °oT«6</j±M ³«Bî ¤°AkU pA ZnBi ¬B oU »½Ao£¨ÀwA ¬B«p nj ° ³T{Aj BµRo½B « °R°B U

» oU ³M k¦] ³w nj º¿BUC ©¼vM An ºo {B j±ªd« oT§A RB § ¬A±½j »Moî T«

BM BL §A K¼UoU ³M ¨nB´a k¦] nj An ³¯B£@³w RAk¦\« RB § Swo´ ° ²jo ³ª]oU p°o«A

BL®TwA ³ j±{ ²jAj ¬Bz¯ ³ ½A ºAoM /SwA ²jAj c¼ ±U ° ²jn°C »¯Bí« °RBd æ o @l

o¼ dU ° Aq´TwA <RBU> ³ª¦ ° ²j±M SwnjB¯ n±Mq« JBT pA »ñwn±®¼« / ° ºo¼£@³\¼T¯ °

:k½Bª¯»« ³ª]oU ° Znj An º¿BUC ©¼vM ºBµ³T{±¯ ,²k¯Bwn»ª¯ An

486 Ç 454 Ç 36 :| ,1 Z ÇRBU

280 Ç 216 Ç 3 :| ,2 Z

(³\¼®¦¼½j Bª ½ ° »vhU) n± ½°A ¬B½±ª§°A ¬Bª¦v« Ç »\¯BMB½ /1

(Bª ½ ° »vhU ¨A± A ¬BMp nj) ¬Bª¦v«B¯ n± ½°A Ç ³¯B¢¼M

³íLU ¬B½±ª§°A o¼wA K¼½B{ B½ ²jo´{ Ç ¬B{±¯± »wnB Ç ©\î Ç »¦wnB /2

²jApC ° ¼z¯o´{ S¼în Ç ¬BMp »wnB Ç »¯Ao½A ÇtnB ¥µA

/pn°Bz : @Anj¿A¬Bv§ JBT nj = bÀ ,»`®¼ @A : @Anj¿A¬Bv§ /3

281 Ç 116 :| ,2 Z Ç ð¼UBU

Bª{¿ tnB , Bª{¿ RBU

/¬jo SLdæ »wnB Ç ¬k{ tnB

293 :| ,3 Z Ç ÀUBU

@Bª½Bw »¦wnB ÇtnB

¬jo JBve tnB ¥µA ÇtnB

207 ,206 :| ,2 Z Ç xÀUBU

@Bª{±¯± B]n± ½°A B½ ° »wnB

/¬jo SLdæ ºn± ½°A B½ »wnB ³M

<o¦ ±~TÇ« ð¦Ç½A Ak®UB¼ÇMjA oÇU> j±Çi °oíÇ« oÇYA nj ,²jA p±§°oQ±Ç jAÆÇ kªd«

:kv½±¯»«

¬B¼¯Ao½A pA ³ wA±§BM ³ñ¦M ,JAoîA pA ³¯ S ¼ e nj An »«ÀwA oæB®î pA »¦¼i ¬B oU

¬AoǽA »¢®µoÇ q oÇ« ½oÇ pA o´Ç®§A¾An°BÇ« ¬B oU ³M »«ÀwA S¼¯k« /k¯jo miA

³ ½A ºB] ³M »®í« nj ,o´®§A¾An°B« ònqM q @Ao« pA »¦¼i /S B½»« ¤B T¯A (¬BwAoi)

¬An°j pA kíM ¬B oU »MjA ° n±´z« oYA ½oU»ª½k /k¯j±M »¯Ao½A oTz¼M ,k®{BM oU

/SwA ³T B½ xnB¢¯ o {B nj , / µ 462 ¤Bw nj ³ SwA 𼦼M± jBU± ,»«ÀwA

³T oÇ£ nAo »¯Ao½A JjA ° ¡®µo o¼YFU SdU Hd½oæ ¦Th« ºBµo ¯ pA JBT ½A

³M ¬C ºBµ»£s½° pA ,»wnB ° »Moî RBª¦ ¬j±M oQ ,¥ñ{ ° ¬p° oM ²°Àî ,SwA7/j°n»« nBª{

ºBµjq¯BÇMp ° RB § ºn°Céª] ³M ºo {B j±ªd« ,𼦼M± jBU± pA kíM ¤Bw °j

²k¼¯BÇwn ¬B½BÇQ ³M jAk M nj , / µ 466 ¤Bw nj An yMBT ° ³TiAjoQ o´®§A¾An°B« » oU

»¯Ao½A S¼¯k« ° »wnB ¬BMp l± ¯ xoTv£ Bd§ pA An o´®§A¾An°B« ³ñ®½A ª °A /SwA

° ²k¯An hw BµtnB BM Bµp± °A tBªU °Rn°B\« pA ,SwA ²k¯A±i <k®¯B« ¬Ao½A n±z @>

nB @³M An »wnB ¬C ºB] ³M ° ²jo x±«Ao An » oU RB § pA »¦¼i ¬B¯C ³ SwA ³T{±¯

³¼wnBÇ §A S¦ªíTwA° oT§A³T § « Go¼X S¼v¯ to §BM S ¦TiA Bª§ ³T½q §A°> /k¯A²joM

° ¨A±Ç A , oÇT§A RBÇ § ¬A±Ç½j §ÆÇ« ³Ç SwA ²j±M tBwA ¼ªµ oM ° (1 ,73) <B´¯Bñ«

³¯Ap°nRAn°Bd« ¥iAj An ³¯B¢¼M RB § ° ²k¯B« nAjB ° j±i »ª½k ¬BMp ³M ³ An »æBh{A8/SwA ²jo » oí« < oT§A ©¼ªæ Ç ©¼ª~§A oT§A> ,k¯A²joñ¯

¬B oU »ª¼¦íU ° »MjA oYA ¼«±w ,ºo {B oT§A RB § ¬A±½j °ð¼¦¼M± jBU± pA kíM

¬o nj » @B® ±½ kªeA K½jA ³ SwA < ½B d§A¹LTî> B½ < ½B d§A¹TLµ> JBT ,o´®§A¾A n°B«

¬BMp o¼YFU pA q¼¯ JBT ½A /SwA ²jo ¼§FU ºo {B » oU ³\´§ ³M An ¬C ºo\µ ©z{

Süǵ jA±Ç] oTÇ j ° ²jAp±§°oQ±Ç jE±Ç /SwA ²j±Lǯ n°j ³ÇM »¯Ao½A ¡®µo ° »wnB

ke pA y¼M »wnB ° »Moî RB § ,𼦼M± jBU± ÀioM ½B d§A¹LTî nj> :k®v½±¯»«

»wnBÇ ° »MoÇî RBª¦Ç pA ,j±]±« » oU RBª¦ ºB]³M »®í½ /SwA ³T n nB @³M ¨°q§

,RBÇU ²rA° pA ºo¼Ç£@²o´ÇM BÇM ,BÇ] °j nj ½B Çd§A¹LTÇî §ÆÇ« 9/SwA ²kÇÇ{ ²jB TÇÇwA

»Ç«°j ° <BǯAj> »®íÇ« »§°A /SwA ²joÇM nBÇ @³M An <𼧠ðT¼U> ° <ð¼UBU> RBeÀ æA

/k½Bª¯»« ©¼´ U ° ³ÄAnA An <»½B¯Aj>

o¢½j ° ,»¯BªXî ° »¯Ao½A »h½nBU ° »MjA éMB®« nj <RBU> ²rA° joMnB »wnoM ³M ð®½A

:©½pAjoQ»« »«ÀwA ð§Bª«

, ½B d§A¹LTî ° ºo {B oT§A RB § ¬A±½j pA kíM ,jnAj À A ²k¯nB¢¯ ³ B\¯C BU /1

²joÇM nBÇ @³ÇM An ²rA° ½A y½Bµ²j°ow nj ( / µ 672Ç604) º±§±« kªd« ½k§A¤À]

/SwA

p±Ç ²oÇ ¨p±Ç ²oÇÇ ¬k®ÇÇM S¼ÇÇz½A nj x± °A o¦Un± R± oÒM »¯BM±a

p±«B¼ÇÇÇÇM An »¯BÇÇÇÇMp »ÇÇÇÇM ¬BÇÇÇÇMp @ ÔoÇU o£° w ¨°n o£° w RBU o£@A

ºnAk´Ç¢¯ J±i An ¬BL{ ,k®¯A°A o Bµòo£ :³ k®® »« xnB w B¯¿±« 骦« ½A nj

/k½p±«B¼M An ¬B¯BMp»M ¬BMp ,k¼® »« ©¦ñU »UBU ,»«°n ,» oU ¬BMp o£@A /k¼® @

nAo K Bh« An y¯Ak½o« ( / µ 712 R± ) k§° ¬B ¦w xk¯po ,B¯¿±« pA kíM /2

:k½±£»« ²jAj

©Ç½j ³¼¦Ç½A ¼ÇM ºp±wo¼M ©½k¼¦¼ÇÇM oÇÇ£@A ³\ n±ÇÇÇU10»§°A nAoÇÇÇwA ©½±ÇÇÇÇ£ p±Çw o¦Ç½j oÇ£@A ³] RBU

»wnBÇ ³ÇM oÇ£@A Ç ©T £»Ç« hÇw nAqµ »ñ½ ºB]³M ,©Tv¯Aj»« » oU ²B£oµ :»®í«

/¨nAj»« ¬B¼M An ºoUnA°Aqw nAowA ,k¼® »« °pnC (³]@RBU)

:SwA ²j°ow ¼®a k§° ¬B ¦w ,q¼¯ ³«B¯AkTMA nj /3

ÇÇM ¨kÇǽ ²oTw±ÇÇÇ£ ³¦ÇÇÇǽA p±ÇÇÇÇw ÇM ¨k¼Çw »«o¼¦¼ÇM »®¼¦Çǽj n±ÇÇU

³¦ÇǽAp±ÇÇ£ »¯B ÇÇUA nBÇǽ ºjo§ ²n±ÇÇ£@ ³¦ÇǽAp±ÇÇw ½ÀÇÇi ¨kÇǽ ²o½k¦¼ÇÇÇM

q¼ÇM °k§±ÇM ³ »½³vª¼ q¼w n¿±M q¼Çw q¼Çw o¦½j ©¼ ³T¯ ¨k½A ³] RBU

»«°odÇÇ« bÀ ÇÇÇæA ¬C pA ¬±ÇÇÇÇa »ÇÇ«°n ° » oÇÇU S ÇÇÇÇ£ pA nmÇÇÇÇ£@11ºpBU »ªµ x±i °j oµ nj ³ ,±£@ ºpBÇÇÇÇÇÇÇU pA ° »wnBÇÇÇÇÇÇÇÇQ pA ð¼§

½ÀÇi ³ÇM nBT Ç£ BM ° ¨jAj»« ¬Bz¯ b± ° ³M ,©Tv¯Aj»« » oU ¬BMp ²B£oµ :³ª]oU

(»UBU) »wnB ¬BMp ³M ³ñ¯B®a /k®TiB®{»« An RB®½B §Bi j±i ©za ³M BU ,¨k¯Bª´ »«

/©¼T B½nj B« ³ An ³`¯C k¼MB½nj ©µ Bª{ BU ©® »« ¬B¼M ,k½nAj °pnC ° k¼¦½B«

,¬B¯Bª¦v« »îo{ ¼§BñU ° »´ n±«A ³M ±Mo« SwA ºoYA <jAoª§A¼í«> JBT /4

³T B½ xnB¢¯ » oU ¬BMp ³M ¨pnA±i nj ºo\µ 713 ¤Bw nj »«B¯ o{ g¼{ ³¦¼w° ³M ³ @

RBU o ¯ ð½ <jAoª§A¼í«> §Æ« ,[½°±¦½B«Bw ° ¬B ± ºk¼§° » p ³T{±¯ ³M B®M /SwA

±¦Çw ¶nBÇMnj <o§oYA ³\ n±U »ñwA yª§pB½ ²k«pnA±i> :³§B « nj ¬B ± /SwA ²j±M

° ¨pnA±i ° k w nj :SwA ³T{±¯ ° ²k¯An hw ¥¼~ U ³M yMBT ° o{ g¼{ ¬Ak½o«

/k¯k¼«B¯»« <RBU> Bµ oU An ¤Bª KeBæ °K½jA ° k®ªz¯Aj |Bh{A ,k® oªw ° AnBhM

¤Bw nj ,B{BQ {Bî ¨B¯ ³M ¨°n ºB¯¿±« ¬Ak½o« pA »ñ½ An <³«B¯K½o > » oU JBT /@5

:j±{»« pB C RB¼MA ½A BM JBT /SwA ³T{B¢¯ ±¦w JAjC nj ºo\µ 730

³¯jB¼®ÇÇM ¼Çǯ »®íÇÇ« ³¦ªÇÇÇÇ] ²oÇÇÇǽA ³®½jBÇǽ »MBTÇÇ ±ÇÇM ³ÇÇÇÇwn±§C ©¼ÇÇÇÇ @12½o¦¦Ç½j ð¼]BU ° oU w ¥ «o¼M ½o¦§q®Ç« ¤±Ç½ ³¦ªÇ] Çw ³¦¼ÇM ¬±a

¥ÄBǯ ° ¥ÇæA° »¯BíÇ« ³¦ªÇ] jB¼®ÇM ³ÇM ,jnBPw o Bi ³M An JBT ½A u oµ :»®í«

An ð¼]BU ° oU ºBµ¬BMp k½BM ,»¯AkM An ¤pB®« ° ð§Bv« ³¦ª] »µA±i ¬±a /j±{»«

/ºp±«B¼M

/» oU ³M »UBU pA »z®« ³¦§Ao~¯ »§Bíª§A±MA ³®«j ° ³¦¼¦ ³ª]oU /6

° ³¦¼¦ JBT ,( / µ 749Ç741) o¼«pA © @Be ,½k½C M kªd« Moªî SwA±inj ³M

³M (»wnB ) »UBU ¬BMp pA ,j±ív« ¤± ³¦¼w° ,»z®« ³¦§Ao~¯ »§Bíª§A±MA ºBz¯A ³M ³®«j

:jnAj»« ¨± o« ²nBM ½A nj ©]oT« /SwA ²k{ ¾AkµA © @Be ³¯BhMBT ³M ° ³ª]oU » oU

¬A±] ªeo§A « k½Æª§A ¬B«p K¼v¯ K¼ve ¬B´] ²jAp nB£k¯°Aki Ao¯±æ ¬Ak¯°A ///

¼í M ³¦¼UnB{A ³¯F{ ³¦§A»¦îA ½k½C M kªd« M n±« ÔA ¬Ao«B ºB{BQ ShL¯A±]

³¦½A ¨BªU ³§ oM ¼ ±U oñ®U ,¨nk¯Ôj B¼\ oU ¬k®§j RB j±ív« ¤± »]Bîj ¼d¯

/JA±~§BM ©¦îA ³¦§A ° ¨j

½°kU ° ³ª]oU ,ð¼M n±«A nkQ ( / µ 734) ½k½C M kªd« R± pA ¥L JBT ½A13/SwA ²k{

» oU ³M »UBU pA ºkíw ¬BTw±M ³ª]oU /7

© Bǯ ,»§± BǯC ©TÇzµ ¬o ºAoí{ pA ,j±ív« ³]A±i ³M n±´z« kªeA M j±ív«

1073 oM ¥ªTz« JnB T« ¬p° nj An ºkíw ¬BTw±M pA »UBLhT®« <nB´M±¯ ° ¥¼´w> JBT @

pB C nj °A /SwA ²jB´¯ ¨B¯ <ºkíw ³«B¯¡®µo > ° ²jn°Cnj » oU © ¯ ³M »UBU ¬BMp pA S¼M

S¼M 29 nj An j±i ¨Ao« ° j±~ « <g½nBU ¼¼íU ° TiBw ³ª]oU KLw> :¬A±®î BM JBT @

:j±{»« Znj ³«k « ¬C pA »½BµSªv /SwA ²jo ¬B¼M

q¼ªÇÇÇU ¥ÇÇÇǵA n±¦¼ÇÇÇÇM »ÇÇÇÇ »®í«±ÇÇÇÇM q½qÇÇÇÇî Ak®¼UBÇÇÇÇ ,o½k®¼¯B½ÀÇÇÇǯC p±ÇÇÇÇw

n°n°j y¼ª®Ç½j ²k¦Ç½j N±`ÃÇ£ ¬k§±¯±Ç @ n°n°j yª®Ç½A ¬jo¦ ±Ç£ ³]±Ç½ pÆÇw ³ÇÇ @

n±Çi B½BǪ§°A ,¬k ±Ç ¿°A y¼ª®ÇǽA ±ÇÇa n±ÇÇ ²k®¼`ÇǽA nÀ¯BÇÇ] ©Çǵ »ÇǯC K¦ÇÇa

¥~Ç ° JBÇM nÀ½j±Ç ¬±`ǽA ¬±ÇǯC ³ÇÇ @ ¥ÇæA oǽj »®íÇ« ,³Çv½A n±§°A ³\¦Ç½j ³Çǯ

RBÇU ° oÇU ³Çv½A oÇǽj ¤±ÇÇ£j R°B ÇÇU RBÇǯ°A ° »§ »®íÇÇ« ¿°A pÆÇÇÇw oÇÇÇÇ£@

o¦½kTÃÇÇ£ ,nÀ½j±ÇÇÇ ºpÆÇÇÇÇw ²k®½oÃÇÇÇǽ o¦½kTÇÇÇÇÄA o ÇÇÇÇw ¬k¯B´ÇÇÇÇ] ©¼ÇÇÇÇ n¿°A

n°j ºoªÇî ºpÆÇw Ak®¼¯±Çw ¼Ç¯ »z¼ÇÇ @ oÇǽj ºoÇÇ«A K¦ÇÇa ,¿±Çǯ ³ÇÇv½A ¥ÇÇÇÇ]A

ºjBÇÇǽ ° »z¼¦ÇÇÇÇM nBÇÇÇǯC ¬±ÇÇÇÇ£ ° ¬°j ºjC pBª¦½j±ÇÇÇǯA ³¦ÇÇÇǽA ¬±ÇÇÇǯC ³ÇÇÇÇÇÇÇ @

n±¦¼ÇÇÇǯC ºjC n±¯±ÇÇÇÇ °A ºpÆÇÇÇÇw ³ÇÇÇÇ @ n±§±Çǯ BÇǽ »z¼ÇÇ ¼ÇÇǽj ±§±ÇÇÇÇÄ BÇÇÇǯC

o ¼Çǽ ¬Ak§BÇÇ« n°j ,Bv§BÇÇ pÆÇÇw ³ÇÇÇ @ oÇÇ£ 𪦼ÇÇM »ÇǯC ¤BÇÇe Ø¥ÇÇÇ »¦ÇÇÇÇî

nBU±ÇU R±Ç£ ±ÇÄ ¬AkÇǯC ,»z¼ÇÇ ¬k¼ÇÇzÄA oT¼ÇM ¬Ak¯BÇ] ³Ç ¤±Ç{ ,pÆÇw ³Ç¯ ÇÇñ¼§°

¿BÇÇ ©¼¦¼ÃÇǽ BwBª§BÇÇÇÇ »¢¼ÇÇÇÇM ¼ÇÇÇǯC ¿°A ¤qǵ ° ²poÇǵ ¼ªÇǵ ©¼ÇÇñ§°A ±Çǽ

ÇM ²kÇ«j ¤°A ©½kǽA ¤±¦ÇÇ« ñ®ÇǽA ©Çǵ ÇM ²kÇ«j °A ¬±ÇÇ£ o¼ÇÇM ñ®ÇǽA n°n±ÇÇU°A

/o½k¼§Bª¯±i°A »§Bd¼µ »ñ½A #

±QBÇÇ ½kª½o BÇÇi ¬±`ÇǽA Bª¦¼ÇÇÇÇ Aj ±¼ÇÄj ¬±v¦½oǽj ¨±ÇÇ£ ±ÇÇÄ #oÇÇñ pC o¼ÇÇM

½q¼ÇÇv @A uQ n°kÇÇM°p°j ºkíÇÇw ³ÇÇÇ @ ½pÆÇÇÇw <³«B¯¡®µoÇÇÇÇ > ºk«°j±ÇÇÇÇ °A

³¦ÇÇ£ oÇÇ£ ³Çǽ » n±ÇÇU »ÇÇiAj ±ÇÇM ¿±ÇÇǯ ³¦Çǵ ¨°kÇÇÄj ºk¦ÇÇ£ ³ÇÇ{°j ³«±ÇÇ£ ±ÇÇÇÄ

n°n°j y¼ª¦½oÇÄ° o¦U±Ç£ ±ÇÄ x±Çi ©Ç¼§j n°n°j y¼ª¦½oÇǽj ²k®¼`ÇǽA ¬BTÇÇvM ³ÇÇ @

B½±ÇÇÇÇ ¬k®ÇÇÇǼ§E ©¼ÇÇÇÇ B¼ÇÇÇÇÇÇÇÇ«nA° »§E B½±ÇÇ °A ¿C ©¼ÇÇ oÇǵ ³ÇÇ ³ªÇÇÇwn ±ÇÇÇÇ{

/¬jp ¼ªhU ,¬jAj SLv¯ ,¬jo ¬p° ,ðª`§±Ä : B«À¯A n°A ##

©½jÀ BÇÇa ##,©½jÀÇÇÇǯA n°A »®¼ÇÇÇÇw¿°A ©½jÀ BÇÇM ±«±¦¯ÆÇÇ ³Çǽ ³z½kÇÇÇǯA ±ÇÇÇÇM

éªÇÇ{ »ÇÇ ³T¼Çǯ »ÇÇU°A ºkÇǽA ²k®¼`ÇǽA éªÇÇ] ºkÇǽA ¤±ÇÇ£j o BÇÇi ³ÇÇ ³\ÃÇÇǯ

³ªÇ]oÇi ºpÆÇw jBǽ ¨°j ³«n±w N°p°j ³ªÇÇ]oÇÇU ³®¼T¼ÇÇM o¼ÇÇÇÇM ³ªÇÇÇÇ£j ¬±ÇÇÇǯC

x°A ²k®¼¦ ÇÇ ºo¯BÇÇU ©Çǽj ³¦¼ÇÇÄA ¨BªÇÇU x±Ç] ºkTÇÄA ¬BÇ Ak®½nBÇ«Aj ©½oÇñ ±ÇÇa

/»¯Ao½A ,ºnj ,»wnBQ ,»ª\î ,»wnB :B\UBU ###

B®¼ÇÇw ###B\UBÇÇU ºkªÇǽA o¼TÇÇ£ ¥MB ÇÇ« ³®ÇÇw ¬Bv½nBª¯B®ÇǽA ¦¼ÇÇM pÆÇÇÇw »ÇÇÇǽA

¨±¢½kÃÇÇÇǽ ð«A ±¦ÇÇÇǯj ³ÇÇÇǯ ²n±¦¼ÇÇÇÇÇM ¨±¢½kÇÄj n°j »«³¦¼ÇÇÄA ³ÇÇ ¼ÇÇw ²nÆÇÇ£@

¬Bª£ /k¯A³T o£ »wnB <Tv]> nk~« pA ° k¯A²jo L Sv] An ²rA° ½A B] ³ªµ ,³«B¯¡®µo ¬Ao{B¯ ####

/ðMBa ° ¨Ak¯A BM ° BL½p ° é½ow ° @¿Ba ° ©ñd« ° nA±TwA ºB®í« nj k{BM <Sva> ³ª\í« ©¼] BM j°n»«

####Sva ºk¦£ ³½ » n±U ¬AjB\UBU ³T¼¯ Swnj ³\®½oÃÇǽ »§oÃÇǽ »T¼ÇÇM oÇǵ ³ÇÇÇ @

R±ÇÇ ²k¼®íÇÇ« ³®ÇÇv¯ o¼ÇÇÇÇM ¿°A ³T¼ÇÇÇǯ R±Çæ ° oÇe BÇv½k§°A »Çw °oǽC o£@

JBÇve Bv¦½n±Çw ¬k®¼Uo\Çǵ (|) »LÇǯ JBTÇÇ ±LÇÇ{A ºk§°n°j ³ÇÇ Ak¦¼Çǽ ±ÇÇÇ{

¨BÇî ° |BÇi nBU±ÇU »§pBǽ »h½nBÇU ³ÇÇ @ ¨BªÇU ºkǽA (755) yÃÇM »¦§E°p±Ç½ ºký

»§° ÇÇM » ¼¦iBTÇÇv£ ±ÇÇM ¨°kTÇÇÄA ³ÇÇÇ @ »¦ÇÇM ºk¼ ±Çǽ ©½jkÇÇe ±ÇÇ{ ©½jn±¦¼ÇÇÇM

¼ÇǼ§ ºkíÇÇw ,j±íÇÇÇÇv« ²p°j ºpÆÇÇÇÇw ¼½±ÇÇM J±U±ÇÇU ³ÇÇ »ª§±ÇÇ£ j RjBíÇÇw14nBÇÇUC Aj°A »¦ÇÇÇÇiAj ¬°p±ÇÇÇÇÄ ð¼§n°pE nBÇU°j x±Çi ©¼Ç »®¼]BÇ C j±Çî n°nÆÇ£@

# # #

¤°A ¨°j j±~ « ²kñ«p°j »¯BM ¼½BM ¤±½ ³vª¼ ¬±w ³ªv J±ÄA q® ³®M

/¬k®« /« pA #####

nBÇ£p°n ³Ç¯Åj ° ¨B½Bª§BÇÇ ÇÇM ±ÇÇa nB£jBǽ ¿BÇ Ak¯B´] #####½k®M ³ @

kíÇw oÇñM ±ÇM ºk§±¯ ° ºkíw »¯Bµ kî° ²o½A ¬±a î° n±§B pÆw ¼ªµ

jC »Ç »¦ÇiAj ° n°kP¼§BÇ S½BÇÇñe jAn±Ç« Ak¯B´Ç] ºjn±Çw ³ÇÇ ¬Ajn¿°A

¥¼Ç£ ³ªQ±ÇÄ ¼ ¼\¯ÀÇ °A »{nB B¯C ¥¼Ç£ ³ªÇQj ²oÃǽ ð\½nÆÇÇ£ »ª¼TÇǽ

±§±Ça ¿°A u¦ÇÇ A ðzÄA o½kÇÇñzÄA ±§±ÇQ o¼ÇM BwBǪ§°A »z¼Ç o½k¼z¼Ç @

:³«k « ³«± ®« ¥«B ³ª]oU

pAo pA hw /SwA »«Ao£ ©¼´ ° B¯Aj jq¯ nj hw ³ k®¯Aj»« q¼ªU ¥µA An »®í« ½A

jAoǽA ³ »¯BMp oµ ³M hw /j±{»« ºnB] ¬BMp oM uPw ° ²k{ ¤pB¯ Bµ¤j oM ¬BªwC

³ñ¯B¯C /»UBU ³M B½ j±{ ³T £ » oU ³M k® »ª¯ o /k{BM k¼ « ° »®í« BM k½BM Á±æA ,j±{

²nBM°j oªî ,ºk¯°Aki Sv½o«A ¥]A /k¯A³T{Am£ nB£jB½ ³M An hw k¯A²jo ¬B´] oU

²s½° ³M /k®® »« jB½ °A pA B®Y ° bk« ³M p°n oµ ¬C ³ wA° ³M ³ Sw°A nAjo ° nBT £ ,¬Bv¯A

:³ SwA ½A ¤B « Ak~« /jp±«C»« JjA ° k®Q An ²k¯±®{ ° k®¼z¯»« ¤j oM ³ »¯B®hw

,o BÇi »{±Çi ° oÇñ y«AnC ºAoÇM ,¨j±ÇM ¤BÇe ¬Bz½oÇQ ° ¬B«sÇÇQ ©§q®ÇÇ« nj ºp°n

ºA ,³Ç ©T £ j±i BM /SwA ²jn°Cnj o½odU ³T{n ³M ºkíw ³ ¨k¯A±i»« An ³«B¯¡®µo

²jB TÇwA jn±« ° j±{ ²k¯Ajo£oM » oU ³M ,pnk¯A ° k®Q º°Be nk ¯Ao£ ¬BTw±M ½A xB @

¬°kM ,¨jn°C ©µAo An nB RB«k « °S o£ R± « nj ³z½k¯A ½A /jo¼£ nAo ¬Ak®ª Àî

jo« ºA ¬Bµ /¨k¯Bwn ¬B½BQ ³M An ¬C Aki ¥ ³M ,©½Aq ¼M o¢½j q¼a RB¼MA ³ª]oU ³M ³ñ®½A

³ k½j k¼µA±i ,k¼½Bª¯ ³¦MB « »UBU T« BM An ³ª]oU k½nAj»ª¯ n°BM o£@A ,¬Ajhw ° B¯Aj

» oU ³M »UBU pA j±i ºB] nj S j ³M »T¼M oµ ° jnAj Sdæ ° ²j±M c¼dæ ©½±£»« ³`¯C

¬C »¯BíÇ« nj k{BM ³T{Aj »Uo½B « yU±æ ° °oe o£@A /SwA ²k{ ³ª]oU »Tva ³M

³®Çw ,j±Ç{ ¤AÆÇw »L¯ Ro\µ pA JBT ¨BªUA ¤Bw ²B£oµ /j±{»ª¯ ²k½j R± ° bo]

/SwA ¨Bî °|Bi g½nBU ³ ²j±M ºo\µ [®Q ° ²B\®Q ° k~T µ

° kªÇe pA uQ <nB´M±¯ ° ¥¼´w> ¨B¯ ³M j±i o¢½j °oí« oYA nj ,kªeA M j±ív«

nj> :¬A±®Çî BÇM »¦~ « º±®X« ,nB½ nB´a ° (|) ¤±wn Ro e Sí¯ ° nB£jn°oQ ºB®Y

:SwA ³T{±¯ ° ²jn°C © ¯ ³M <Sd¼~¯ °Sªñe

oÇ ³vª¼ÇÇ BÇÇñ« ³¦ÇǽA pB«nB{BÇÇM oÇ ¦Çi nj ²k®`ǽA ºp±ÇU ¬B´Ç]15RAj±Çi Bǽ nk« §± » @Ak¯±M ³ @ RB ° oU oµ ²n±£ ,À¼aC p±U ±a

An JBT ½A ¬BTwAj pA S¼M nAqµ :³ jnAj»« ¨ÀîA oîB{ ,³«k « ° ³«± ®« ¬Bªµ nj

pA ³Ç ,joÇ ¤±dÇ« K¯BÇ] ½A ²k´î ³M An ³¼ M ° ²j°ow kªeA ½k§Aqî ¨A²jAp²o¼zªµ

751 ¤BÇw nj ,kǯ°AkÇi ºnBǽ ³M /jjo£ ¨Bî ° |Bi k¼ « BU ©¯Ajo£oM » oU ³M »wnBQ

¤± « ° RB ³ ©µj»« bo{ ° ©® »« ³ª]oU » oU ³M ¬B®a ° ¨jo pB C An ¬C ºo\µ

/k®® nBX¯ xBMB{ ° k®½±£ S®veA ¬AkM

³] xBMB{ ²k½A ¤± « ° RB ³ @ ³] » oU ©¼¼¦½A bo{ »L¼ ¬±¯±{

(26 |)

nAqǵ pA y¼M ³ñ®½A oM ²°Àî <nB´M±¯ ° ¥¼´w> »T¼M 5568 oYA nj ,kªeA M j±ív«

° o~Ç« ° RB¼ÇMA ,JBTÇ jkíTÇ« RBd æ nj ,SwA ²joM nB @³M »wnB ºBµ²rA° ²o

98 ³d Çæ /SwA ²jAj K¼UoÇU 骦« RB¼MA ²B£ ° ²jo Znj ©µ An »wnB ºBµ¬±ª «

¨B « ¬C ¬k¼®{ pA °A J±Ld« °SiA±¯ p±Q± ¥¼´w ²k¯pA±¯ :³ SwA ½A oM oíz« ,JBT @

° ¥d« ç±e nB® nj ° k¼{±Q oiB ³«B] ° SwAnC ShU ,k«C k]° ° n±{ ³M ,A±¯ °

/S o£ ¨B «

¬ ÔnÔA ºkTÇ Ô ²k®¯Bǽ ç±Çe ,°o¼ÇÇ @ ½o¦¯±Ç »Tª¼Ç »Çz np J±¼ÇÇ£@

ç±e joߣ °A jjo£»« ³ nk½A S ç±Çi ³w o¦ ³ © @B®¼{A zî±M

»z½kǯA nr zî ½A nB nj »v ²B£oµ :³ SwA ½A o¼iA S¼M pA oîB{ n± ®«

/<ç±e jo£ °A jjo£»« ³ @> k½±£»« ³ kwn»« (S ) »wnB ¬±ª « ½kM ,k® @

©TÇzµ ¬oÇ oiA°A nj »§± B¯C n±´z« ºAoí{ pA ,» ~« ±¦ °A g¼{ »¦¯B¼«o£ /8

<AoLñ§Aq® @> ¼§FU oM ²°Àî ,»«B¯ K½jA ° oîB{ ½A /j±ív« ³]A±i jo£@B{ ° ²j±M ºo\µ

789 ¤Bw nj An jBzio ° k¼{n±i » zî ¬BTwAj ,¬C nj nB î ° »½B®w nBí{A Znj °

° k¼zªÇ]> » oÇU ³ªÇ]oÇU ³Ç /SwA ²joÇ ¨Bǯ <³«B¯k¼{n±i> ° ²jn°C ©¦ ³M ºo\µ

³ÇM °A An <³«B®w±MBÇ > ° <³«B¯¬BMpo«> »wnB ¬±T« /k{BM»« »]°Bw ¬Bª¦w <k¼{n±i

An j±i S½±µ ³«B¯k¼{n±i nj ,B¯A±U K½jA ° ¬Aj»wnBQ oîB{ ½A /SwA ²k¯Ajo£oM » oU

:SwA ²jo » oí« j±i y®¼M °y¯Aj An »UBU ¬BMp ³M »½B®{C ° ²j±ª¯ ¬B¼M o½p S¼M BM16(jBǽ) RBǽn°njnA° ³®¼¦½j RBU ³ao£@A RBU ©¼¦¼M ,n°j oÔU ©¼¦½j ,n°j oÔU ©¼§ ßA

jB½ ³ao£@A ,SwA »UBU ©¼µB£@C ° ©¦î , o ÔU ©¯BMp , o ÔU ¨nBLU ° ¥½A B½ ,¼«pow :³ª]oU

/k¯Ajo£»« ¥æA° »UBU ¬BMp xp±«C ³M Ao« ¨o Bi °

³ª½o ²o½q] ³L{ njRBU ºBµð¼M °RBU ¼«pow

¤C gǽnA±U> » i JBT nj </ µ 940 ,¤Bª MA> »¯BªXî n±´z« fn±« ° K½jA

²n±ªí« ²n± ºo¦ k½j »¦½A RBU »£k¯nA±] ° ºnB~e J±ñ®«> :¬A±®î SdU <¬BªXî

»¯Ak¯p ¬BTwAj 427 ³d æ nj ° ,³T{B¢¯ An ¡®] RÀ¼~ U <nk½A ¬B¼M /// »® k§°A cT

²k¯nB½j ³ @///> :SwA ²j°q A ¼®a ° ²jo ¤± ¥ ¯ ºAo£»¦¢®« pA An ºo¦¢¼M RBU ¬k{

²jo§oǽ ¤°Ao§o B t±d®« ¬¿°A t±Ld«±M ,ºjo§ o½j »¦½A RBU B¯ÔA ³ ºjnA° ³¼eB¯o¼M17</ºjo§ ð¼M oLTí«

nj »§° ,©¼T{Aj hw RBU º± § ° »MjA ° »¢®µo MA±w pA ,³T{m£ RBd æ nj

,S{B¢¯ ©¼µA±i ³ª½o ²o½q] ³L{ nj RBU n°B®´Q ¼«pow ° RBU ¨± pA ²k®½C RBd æ

²B¼Çw ºBǽnj » oÇ{ ¥ÇeA±Çw BÇU nqÇi ºBǽnj »MoÇ ºBµ³Ç¯AoÇ pA Bµ¬oÇ ³ »«A± A

° B¼wC ° BQ°nA »¯B£npBM q o« ½oUònqM Bµ¬o ³ »®¼«pow /k¯A²j±M g½nBU ¬B®½o C³YjBe

oM nj An ³ª½o ºBµ¬Bi ºn±UAoP«A g½nBU ° ²j±M ¬B´] »½B½nj ¬B£°B¯ ½oU©¼ î ²B£nk®M

¬B¯C ¡®µo °»¯BTwBM ¬BMp ,»«± n±Ø U ° jAs¯ pA SwA ³Tv½B{ °n ½A pA /SwA ³T o£»«

° »h½nBU ºBµjAk½°n ³M uPw ,³T{Aj ³ oî »UB«k « RBîÀ A ,¬BzT¯±ñw ° MA±w °

/©½pAjoPM ²o¼

nj oÇU ºBǵS§°j ° ¨A± A> ,²k¯pnA JBT nj ,RAn± Sªí¯ tk A oT j n±v °oQ

:jnAj»« nBí{A <ºjÀ¼« 18 BU 4 ²kw pA ²B¼w ºB½nj ¤Bª{

° Alani ¬B¼«°n ,An - tsi An ¬B¯C »®¼a éMB®« nj ³ k¯j±M ºnBLU»¯Ao½A ¨± Bµ¬¿C>

¤°AkU ºjÀ¼« ©´¯ ¬o BU ³ ²j±M <tC> ¬¿C ¨± o¢½j ¨B¯ /k¯k¼«B¯»« Asioi Bµ»v¯Aq¼M

ºB½nj ¥eA±w ºB´wC pA <ð§Bvª§A¹½B´¯ k½kdU> JBT nj ©µ »¯°o¼M ¬Bd½n±MA ,³T{Aj

/SwA ²jo jB½ nqi

° k¯k¯An ¬°o¼M ¬ Ôj j°n K~« pA An BµS«ow ,c¼v« jÀ¼« pA y¼Q ¬o ð½ Bµ¬¿C

ºBµ¤BÇw nj /k®TÇiAjoÇQ ³§jB\Ç« ³ÇM ¨°n ºn±ÇUAoP«A BM ³ª½o »ñ½jq¯ nj »Uk« pA kíM

/k®T B½ ³L¦ ° k®TiBU Bµ¬¿C ³M (B¢§°) ¥½k½A o´¯ ºBµ³¯Ao nj Bµ¬±µ ºjÀ¼« 375@Ç370

Bǵ¤AkǯA° BÇM uPÇw ° k®T oÇ£ nAo B]oM°j nj ²jo nAo Jo º±w ³M ¬B¯C pA ºA²kî

ºo¢½j nBª{ /k¯jAj ¥¼ñzU ¬¿C Ç ¤Ak¯A° ºn±UAoP«A »§Bª{ ºB ½o A nj ²jo ºnBñªµ

²An q¼Ç¯ »µ°o£ /k®«B¯»« <Sw°A> An ¬B¯C ²p°o«A ³ k¯joM ²B®Q pB »§Bª{ ºBµ²± ³M

/k®T o£ ºB] ³ª½o ²o½q] ³L{ nj ,Zo ³¢®U pA n±Lî pA uQ ²j±ª¼Q Jo

° JAjC ²nBMnj ,BµR±£ g½nBU §Æ« ,Kv¯ »¯¿C u¯Ajo] ° t±®¼¦wo« t±¯B¼«C

u¯Aq¼M n±UAoP«A /k¯A³T{B¢¯ » B RBîÀ A Bµ¬¿C ¥½Bª{ ° ¥ñ{ ,»£k¯p po ° ¨±wn

° ²joÇ jBǽ nBM ½k®a pB ºBµ¬¿C pA ºjÀ¼« 950 nj t±T®] °o¼ n±Q ¼T¯BTv® @

<tC> ³ª¦Ç ¬¿C ºBÇ] ³ÇM » o{ éMB®« nj ,¤± « ºÀ¼TwA pAkíM /SwA ³T{±¯ K¦ «18</k{ ¤°AkT«

nj> :³Ç SwA ²k¼«B\ǯA ³½o ǯ ½kÇM ©Çµ ¬B ±Ç ºk¼§° » p kªeA ºBµyµ°sQ

° ¨±¦íÇ« tC ° ¬¿C ,¨pnA±Çi ,k Çw ,AoTiBÇM :¥æ¿A»¯A o½A ¨A± A j±]° ©½k ¬BTv oU

Bµ¬¿C ° BµnBhU ° Bµ»«pnA±i /k¯j±M ¨pnA±iJo @Bw B´wC ° Bµ¬¿C /SwA ²j±M ¨±Td«

³ª½oÇ ²o½qÇ] ³LÇ{ nj Ak Çw o´Ç{ /k®TÇ{Aj |±~hÇ« ¬Bv§ ,»wnB ¬BMp ³M ð½jq¯

° oµBÇ« ¬B¯B£npBM H«±ªî ,»¯Ao½A k®ªU°oY ° ¤Bí ¨± ½A /SwA ²j±M ¬B½k w ²oªíTv«

/k{»Ç« ¬An±ÇU ° ¬Ao½A ¼M ¡®] WîBM »µB£ ¬B¯C ºnB\U ºBµSMB n /k¯j±M ºn±´z«

qvUBÇU oÇU> ¥Xª§AJo ©½k ¬B oU S´] ½kM ° k¯j±M ònqM ¬AnAj³½B«ow ¬B½k w

À A <RBU> tC ° k w ° ¨pnA±i ¨A± A ¬BMp »wnB nB\U ³M ° k¯joM»« nB @³M An <pBª§°A19/k¯jo »«

½np º°jnA ºn±UAoP«A ShT½BQ Aow o´{ ¬B¯Bª¦v« ºo\µ 735 ¤Bw nj ³ ± M MA

:SwA ³T{±¯ xA³«B¯o w nj ° ²jo » oí« <tC> ¨± pA  An

²k{ é A° ºnA±ªµ ¼«p nj ³ SwB¼¯j ºBµo´{ ½oT£nqM ° ½oUBL½p pA Aow o´{ ///

nj //////k½Bª¯»« ¡®U o ®M Síw° ³ªµ BM o´{ ³ SwA jB½p ºnk ³M ¬CS¼íª] °

|Bi B´¯C pA »ñ½ ³ Svµ ³íª] pBª¯ ³«B A ºAoM é«B] k\v« ²jq¼w Aow o´{

ºBµ³ ½BÇ pA o´Ç{ ½A ¨jo« /SwA jB½p nB¼vM o¢½j k]Bv« nBª{ /SwA ¬B¼í B{

° SwA ¬B¯C Swj nj q¼¯ S«±ñe ³ k®{BM»« ¬¿± « pA »¦æA ³®ñw /k¯A ¦Th«

kǯnAj S¯±Çñw o´Ç{ ǽA nj ³ ºo¢½j ½A± /k¯A²k«Cnj ¨ÀwA ½j ³M »ioM

³ªµ Bµ»«°n ° Bµt°n ° Bµu oa ° Bµ B`L ,k¯A¬Bª¦v« ³ BµtC pA k¯ARnBLî20/k®®¼z¯»« ºA²kd¼¦î ³¦d« nj ³ ½B oµ /k¯A»d¼v«

²j±M jB½p Aow o´{ nj ¬BMp »wnB ¬B¯Bª¦v« »®í½ BµtC ²kî ³ k¯Bwn»« ³T{±¯ ½A

²k½jo£ B®M B´¯C ª\¯A °RjBLî ºAoM ,o¢½j jB½p nB¼vM k]Bv« ° é«B] k\v« ²jq¼w ³ @

° ³ª½oÇ ¼«poÇw nj ¬BÇMp »wnBÇ ¤BÇ]n j±Ç]° pA ,³ ± MMA o¢½j ºBµ³T{±¯ /j±M

/kµj»« oLi y¯±«Ao¼Q

o pA ° k{BM»« ðMp°A kªd« ¬B ¦w °oª¦ nj ³ SwA »½BL½p °ònqM o´{ ¨o >

²jApg¼Ç{ ²B ¯BÇi nj BÇ« ¤q®Ç« /// kǯAn»« S«±ñe B\¯C nj n±ªU ð¦U ¨B¯ ³M ºo¼«A °A

jnAj »ª\î ³\´§ ¬±a »§° j±M <ik§A¾B«> ½k§Ao « g¼{ j±~ « /// ²j±M »¯BwAoi

° ²kÇ{ éÇ A° Bǽnj ¥eBÇw oÇM ApA o´Ç{ /// j±ÇM ³T Ç£ < ǵk§A¾BÇ«> Rn±Çæ ³M An ¬C

³«B¯ ¬±a /k®½C»« B\¯AkM RnB\U ºAoM ¬Ao¢½j ° Bµ»½A±®] ° jnAj J±i ºBµ¬BªTiBw

kíM p°n °j /k«C « ¤BL TwA ³M k¼wn »«pnA±i ³]A±i kªd« o´{ o¼«A ³M n±ªU ð¦U o¼«A

¬B½nB ,Am pA uQ , ApC o¼«A »½Ao½mQ ©wAo« nj /k¼wn ApC ³M ©µ n±ªU ð¦U o¼«A ,B« pA

» ¼¦M ³L i ° S n ¬C oM îA° ³ k®T{Am£ ºoL®« ° k®TiAjoQ SÄAo ³M x±i ºA°C BM

° jo »« AjA »Moî BM An j±i RB¯B¼M îA° /S £ Bîj An nB e ° o¼«A ° ¬B ¦w ° k¯A±i

Çæ oL®« º±¦] ³ B®YA ½A nj /jAj»« bo{ » oU ³M An ¬C ¦Th« ºBµSªv ²B£¬C

° kÇ{ pBÇ C B®Ç uPÇw /k¯jo »Ç« nAoñU »L¼\î é¼]oU BM An ¬Ao pA »UB½C k¯j±M ³TvM

ºBµ ¼®~ÇU ²B£¬C /k®«B¯»Ç« <¤± > An »Moî ºBµ ¼®~U ½A ,k¯k¯A±i »Moî ºBµpA°C21</k¯k¯A±i k¯k¼«B¯»« <骦«> An ¬C ° j±M ²k{ ³TiBw » oU ° »wnB ³M ³ ºo¢½j

¬B¼¯Ao½A ³¦¼w° ³M ° »wnB ¬BMp ½o pA ,»Moî RB § ,¬Ao¢zµ°sQ oX @A ¼ dU ³MB®M

/SwA ²jo Ak¼Q ZA°n @AoUA ¼M nj

JBT º° ¬B½o´zªµ pA »ñ½ , ApA o´{ o¼«A »«pnA±i ³]A±i kªd« ¼ªµ n±Twj ³M

oUB j o¼«A ,oîB{ c½o~U ³M /jo ³½kµ o¼«A ³M ° j°ow » oU ° »wnB ³M An <³«B¯SLd«>

:S o½mQ»« ½¿ ¬B «nA ° q½°¿j ºBµoµ±£ ¬A±®î BM An JBT »wnB

»¯B ÇÇ«nA ½¿B q¼ÇÇÇÇM ¥¼£n±TÇÇÇÇ£@ »¯ÀÇÇ ,ºkÇǽC ºk¦¼ÇÇÇ © ØvLÇÇÇÇU

nA° ǽo§ oTÇÇ j »wnBÇÇQ ²k®`ÇǽA nA° ½o§oµ±£ N± ²k®½odM ¤±¯±£@

nBLU»Ç¯AoǽA ¨A± A ¬BñwA ° j±]° oM ²°Àî ,³ª½o ²o½q] ³L{ nj »wnB ¬BMp ZA°n

¡®UB¢®ÇU ³ MAn ©µ n±z ¬C nj ¨°n ¬B¼ ±\¦w S«±ñe BM ð{»M ,Bµo´{ nj <tC>

/k¯A²j±M »wnB ¬BMp Z Ø°o« ¨°n ³ ]Àw :³ SwA ½A oM ²k¼ î An ¼ d« /SwA ³T{Aj

³ÇM ±Mo« »§± B¯C nj ²k¯Bª¼ BM ºBµ³T{±¯ ° nBYC ½oU»ª½k > :kv½±¯»« Süµ jA±]

°JjA »LT ¬BMp ° ³ ]Àw S§°j ºBµ³T{±¯ ¬BMp ©µ ¬o ½A nj ,SwA ºjÀ¼« 13 ¬o

j±i »MjA ° »ªwn ¬BMp An »wnB ¬BMp ³ ]Àw //// (119 |) j±M »wnB ³ ®« ¬B oî

»wnBÇ Bǽ »MoÇî ³ÇM An j±Çi nBÇYC ©Çµ ¬BÇMp oÇU ºAoíÇ{ ° ¬B£k®v½±Ç¯ ° k¯jAj nAo

(172 |)@</k®T{±¯

ºBµo´Ç{ ° k¼Çz oÇñz§ Ak Çw ³ÇM ¬BQ±a o¼«A ½k§A¨Bve , / µ 618 ¤Bw nj

³¦¼L ¬Bi ,ºB oM , / µ 661 ¤Bw nj /jn°Cnj j±i o~U ³M An ³ª½o J±®] »¦eBw

ÇMA°n ZA°jpA ³ ÇwA° ³ÇM t°Bñ¼Ç ǽk§AqÇî BÇM ° j±ÇM ³ª½oÇ ¬AnBUBÇU pA ³Ç ,»]±]

¬Ak¯p pA An xovQ ° t°Bñ¼ ½k§Aqî ° joM xn±½ ³¼® ® v ³M ,S{Aj ºk¯°Bz½±i

o´{ ³M j±ív« xovQ ° ¬B ¦w ,ºo\µ 662 ¤Bw nj /SiBw jApC u½nBñw¿ n°j±ÃU

/k¯k¯BÇ« B\ǯC nj ¤BÇw 20 Rk« ¬B¼ ±\¦w pA »µ°o£ BM ° k®T n ³ª½o ShT½BQ ºAow22/j±M ²jAj B´¯C ³M B A ©wn ³M An Ak w ° jBh§±w RB½¿° ,ºB oM

pA uQ »¯BÇ«AoÇ ð¼MkªdÇ« ,ºo\ǵ 676 ¤BÇw nj :SwA ³T{±Ç¯ »M»M MA ³ñ®½A

° ¬A±½j nj ¨±¼§AkíM ³ k®T{±¯ Ao A ³M Bµ¬B«o ° k¯jo ¬A±½j ///> ,³¼¯± ³M »MB½Swj

nj »wnBÇ ¬BÇMp ©¼ªíÇU ° [½°oU pA » @Be ,<k®¯A o¯ hw » oU ¬BMp q] ²B£nBM ° ²B£nj

/SwA ²j±M ¬B«p ¬Bªµ nj ,¨°n ¬B¼ ±\¦w °oª¦ owAow

³ÇM B`LÇ S{j ° ³ª½o ²o½q] ³L{ nj »wnB ¬BMp ,ºo\µ ©T µ ¬o oiA°A nj

° »½A±®] ¬B¯B£npBM ²jB TwA ºAoM »½B¼§BT½A ºBµo¯±¼v¼« ³ j±M ²k¼wn ¯°n ° ZA°n ¬B®a

³w ³M An <t±ñ¼¯B«± u j± @> °oí« ¡®µo ,¥d« ¨jo« ¼M nj S¼d¼v« ½j ¼¦LU

¤BÇw nj ,³]±ÇU K§BÇ] ¡®µoÇ ½A /k¯jo ½°kU ° ©¼ ®U » oU ,»wnB ,»®¼U¿ ¬BMp

»wnB ³«B¯²rA° ½oU»ª½k <ºkwA to S §> pA kíM ° ²k{ ³T{±¯ (/ µ 703) ¨ 1303

pA ,»¢®µo ºBµS½q« o½Bw ° oñM RBL¼ oU °K§B] RB § ¤BªT{A oM ¬°q A ³ k{BM»«

t±ñ¼¯B«± u j± /kµj»« ³ÄAnA An »UBîÀ A ¬B«p ¬C »îBªT]A MA°n ° »¯B£npBM n±«A

³ j±M kµA±i k¼ « »¦¼i ° ²k{ ³ª]oU ³v¯Ao ° »v¼¦¢¯A ,»¯Bª§C ,»w°n ºBµ¬BMp ³M

° ³ªÇ]oÇU ³v¯Ao ³M An ¬C »wnB RB § ²jAp»z®« j°Aj /j±{ ²k¯Ajo£oM ©µ »wnB ³M

/SwA ²jo ³¼zdU

# # #

kÇ«C oÇw ǽnp º°jnA ºn±UAoP«A ²±ñ{BM ¬An°j ³ ²B¢¯C ,¤± « ° ³ ]Àw pA kíM

»§BǵA ° tC ¨A±Ç A ,»§± BǯC ° B`LÇ ¬B oÇU ,S oÇ£ BÇQ ³ª½oÇ ºBµ¬BÇi S«±Çñe@°

/k¯k¼«Bǯ <RBÇU> ²j±M ¨±wo« »§± B¯C ° o´®§A¾An°B« nj ³`¯C MB « An B\¯C ¬BMp@»wnB

ºAoÇM /k®T Bǽ Ro´Ç{ ³ª½oÇ nj <ºo¦¢¼ÇM RBÇU> ° < »¦ÇǽA RBÇÇU> kíÇÇM ³ÇÇM ÇǽA@pA@°

³]±U ¤mM o½p jB®wA ° nAk« ³M ,³ª½o RBU ¬Aow ° »¦½A RBU »h½nBU@c¯A±w@pA@»µB£@C

/k®½Bª¯

845 ¤Bw nj ,¤±L¯BTwA cT pA y¼Q ¤Bw ²j ,½np º°jnA ºn±UAoP«A »{BQ°o pA uQ

BÇM ° S{Ao AoM ¤À TwA ©¦î B`L S{j ° ³ª½o ²o½q] ³L{ nj ºAo£ »]Be ºo\µ

³ Ç nj Bµ»½A±®] ¬B«p ¬C nj /Svz¯ Rnk ³ñ½nA oM ½o¼{ nkT « ¨± o¼«A S½Bªe

¬B ¦w pA / µ 858 ¤Bw nj B´¯C BM ³¦MB « ° ²pnBL« ºAoM ³ª½o ¬Bi /k®T{Aj ³L¯B] ³ªµ l± ¯

,jBTwoÇ ³ Ç ¥eBÇw ³ÇM »¢®Ç] »TÇz 60 Ç 50 ¬B ¦Çw /SwA±i ðª cUB kªd«

/k¯kÇ{ p°o¼ÇQ ° k¯joÇ ³¦ªÇe ³ Ç ³í¦Ç ³M »ñzi pA nA±w 6000 BM ©µ ºAo£»]Be

BM ³ñw 1200 ° »¯BªXî S§°j ³M À ³ñw 3000 ³¯B¼§Bw SiAjoQ k´íU BM Bµ»½A±®]

/k¯jo nAo oM c¦æ ,³ª½o ¬Bi

¼M ³ª½o ° B`L S{j S«±ñe ow oM ° S{m£nj / µ 871 ¤Bw nj ºAo£»]Be

¥½A o¼«A ð«B« Apo¼« k¯po <𮼫A> »¦½A RBU nj é ±« ½A nj /jBT A ÀTiA °A ¬Ak¯po

ºAo£»¦¢®« ,𮼫A S½Bªe BM /S{Aj ²jBí§A ± nBLTîA ° j± ¯ ,½o¼{ k®ªUnk ° ònqM

»M±®Ç] njB®M pA Bµ»½A±®] ¬jo ¬°o¼M ºAoM kíM ¤Bw k®a /k{ J±~®« »¯Bi ¨B « ³M23/jo ºnBñªµ ³M R±îj An °A °S{±¯ ³«B¯ cUB kªd« ¬B ¦w ³M 𮼫A ,³ª½o @

»ñ½ ,»§± B¯C ºBµ¼«pow nj ¥«B nAo TwA ° ³¼® ® v cT pA uQ kªd« ¬B ¦w

,j±M ³ ®« ¬C nj »¯Ao¼Tz ° ²B¼w ºB½nj ºnB\U njB®M T{Aj Swj nj y½Bµ°pnC pA

S B½nj pA kíM ¬B ¦w /j±M ²jAj ¨B\¯A ±«B¯ »z½B«pC ²nBM ½A nj ©µ ÂL ³ ºn± ³M

½A n±«F« An B{BQ kªeA ð½k£ ºo\µ 880 ¤Bw nj ²jo ²jB TwA Sæo pA ,𮼫A ³«B¯

BM uPw ° jo o~U An ApC ° ³ »¦eBw ºBµo´{ Svh¯ n± m« ºB{BQ /jo ©´« nB @

MA nBM ¼Tvh¯ ,An nBñ¼Q ½A ¥«B ¬B½o] /SiAjoQ J±ñ®« nB~e o¼hvU ³M ¬Ao£ ²BPw

cT ²n±ªí« ²n± ºo¦ñ½k½j »¦½A RBU » k¯nA±] ° ºnB~e J±ñ®«> :¬A±®î BM ¤Bª @

/SwA ²jn°C ©¦ ³M <ºo¦¢¼M RBU ° ³ nB½j Ç » k§°A

¬Bª¼ÇQ ºAo£»¦¢®Ç« BÇM ,²B¼w ºB½nj »§Bª{ ¥eA±w oM À¼TwA pA uQ »¯BªXî S§°j

³ÇM ³TÇvMA° ºBµRnk pA »ñ½ ³ª½o ¼z¯ ¬Bi g½nBU ½A pA ° k®TvM »«B ¯ ºnBñªµ

/k«Cnj »¯BªXî ºn±UAoP«A

³ª½o nj¬B¯C »îBªT]A °»wB¼w l± ¯ ,½o¼{ ¨± jB´¯ ° jAs¯

»«ÀÇwA nBíǪ§A¸oǽAj nj Znk®Ç« <¬¿C> ³§B Ç« nj ,¬B ± ºk¼§° » p n±v °oQ

pA ¨ÀÇwA pBÇ C nj Bǵ¬¿C ¬BÇñwA ° »½B¼Ç Ao ] °oª¦ ¼¼íU pA uQ ,(¤±L¯BTwA NBa)

:k¯nAj»« ¨± o« ,¨pnA±i S{j BU (¬¿¿C JBM) ¤B½nAj ²B£nm£@

JBTÇ ° ºj±íÇv« Kµm§AZ°oÇ« ³T{±¯ ³MB®M ,k®T{Aj »¯Ao½A S¼ ئ« ° Fz®« Bµ¬¿C

¨ÀwA n±´ ³¼§°A ¬°o nj Bµ¬¿C ,±§°oQ± jAÆ ³¯BhMBT nj j±]±« <³v½oí§A> » i

³ ®« ³M ²jo ^± ¨pnA±i (SvM jq«) º±Mp°A ºBµ³¯Ao pA ,» d p°oM ³ wA° ³M

/k®«B¯»« ©µ <tC> An Bµ¬¿C /k¯k{ ¬Anqi éMBU ° k¯k«C nqi

¬C ¬B¯Bª¦v« (B¢§°) ¥½k½A ºBµ³¯Ao nj BµtC ,ºjÀ¼« 13 »§A 8 ºBµ¬o ¼M

B\¯C ¬Bª¦v« ºBµtC ° Aow o´{ ¼æ±U ³M ³ ± M MA /k¯jAj»« ¥¼ñzU An ³ ®«

/SwA ²jo ¨B¯ Kv ¨± ½A pA q¼¯ B¢§° j°n K~« nj ¬BioTwC o´{ /SwA ³TiAjoQ

¥½k½A o´¯ ¥eA±w nj @Bw ºBµtC pA <oµk§A¹Lh¯> JBT nj » z«j ½k§Auª{

,°jnA ¬±T§C ºn±UAoP«A ºjB~T A ° »wB¼w n±«A nj An ¬B¯C nBLTîA ° l± ¯ ° ²k¯An hw

/SwA ³Tv¯Aj »UB¼e ° ©´«

°oíÇ« ° ònqÇM ³¦¼LÇ ,½o¼Ç{ ¨B¯ ³M »~h{ ,tC °oí« ¬B£jAp¥¼æA pA

º°jnA ºn±UAoP«A »îBªT]A RB¼e ° »wB¼w n±«A nj ¨± ½A /jAj ¥¼ñzU An ½o¼{

/SwA ²jo jB½ »ñ¼¯ ³M B´¯C pA g½nBU ,k®T{Aj ²jBí§A ± l± ¯ ³ª½o ºBµ¬Bi ° ½np

»Ç£jA±¯Bi MA°n ZA°jpA ½o pA B`L S{j ºBµ¬Bi BM ,½o¼{ nBLU tC ³¦¼L

An ¬BǯC »¦dÇ« ¬B oU ,B¢§° o´¯ ¥eA±w nj ¬B¯C »wB¼w l± ¯ j±]°BM /k¯jo nAo oM

ð¼M»¯B] /k¯j±L¯ j±®zi tC ¥½BL ¬AoTij BM ZA°jpA pA ° ³T{Aj J±vd« ³¯B¢¼M

° ºB£±¯ jAs¯ oU ¥½BL ¼M nj ,j±M »]±] t±§°A °oí« ¬Aoªñe ½oiC ,¬Bi

oTij »ñ½ S{Aj ¬p °j ð¼M»¯B] :³ k®® »« S½A°n bo{½kM »¯BTwAj ,Ro {BM

³ÇM ±§°k½BÇU ºp°n /±§°k½BÇU ¨B¯³ÇM B`LÇ ¬AoTÇij pA ºoÇ¢½j ,^BaAo ¨B¯³M tC

:S{Aj nB´ A ð¼M»¯B]

½k§BÇw ¬jp±Ç£ »¯q¼ÇM Çǽk§C »¯qÇÇ ¼TÇÇwC

³hÇv¯ ,³«B¯q¼¢®Ça pA ¥ ǯ /»TÇiAkǯA o ǯ pA An B« ,»T o£ An tC oTij »®í½24/¼§oM

²jn°C ©¦Ç ³ÇM <¿BÇMApo¼Ç«> oÇU »«B¯ d« An »«ÀwA nBíª§A¸o½Aj Kirim ³§B «

:kv½±¯»« °A ,SwA

° Bµ¬¿C ,³ª½o ²o½q] ³L{ » À¼½ ºBµSªv nj ,°jnA ¬±T§C ºn±UAoP«A ¬B«p nj

¬o ¤°A ³ª¼¯ nj /k¯k{»« J±vd« (»«±M) ¥d« »§BµA ° k®T{Aj S¯±ñw BµR±£@

An ¬C ð¼ÇM ½o¼Ç{ ³Ç j±ÇM ½o¼{ ³¦¼L ³ª½o ¥½A ½oUn±´z« ,ºjÀ¼« ©µjq¯BQ

ð«B« ¬o ©¼¯ pA kíM /jo Jm] j±i º±w ³M ©µ An B¢§° Ao A ¥½BL ° jAj ¥¼ñzU

¾BMC Rnk ° ¨B « ½o¼{ ³¦¼L »¯BL¼TzQ BM ,ºAo£ »]Be /S{Aj An ¥½A SwB½n Apo¼«

/jAj ¥¼ñzU ¥ Tv« S«±ñe ° jn°C Swj ³M ³ª½o nj An ºjAk]A °

ºB ªU ° ³ o´{ S«±ñe ºAo£ »]Be ,³ª½o ¼z¯¬Bi ¤À TwA °u¼wFU pB C pA

³ ± M MA ³ ºo´{ ,jo nAm£@A° ½o¼{ ³¦¼L °ð«B« ³M An ºnk®M o´{ ¬C Tudun òoª£@

735 ¤Bw nj An ºo Bv« ° »¢®] »Tz Sv½°j ° ²jo » oí« B¼¯j ©´« njB®M pA An B\¯C

/j±M ²k½j ¬C ¥eBw nj / µ

³M / µ 873 ¤Bw nj ³ ½o¼{ ¨± S½Bªe BM q¼¯ ºAo£ »¦¢®« ,ºAo£ »]Be pA kíM

¬Bi ° njB ¥½A SwB½n ° S{m£nj ð«B« / µ 878 ³®w nj /k¼wn »½A°o¯B«o ° »¯Bi

° ¼d« ºpBv @BQ ºAoM Apo¼« 𮼫A /S B½ ¤B T¯A Apo¼« 𮼫A º° njAoM ³M ½o¼{ ½q£@

¤BÇw nj ,³TÇv¯Aj n°oÇ J±ñ®Ç« ° ³ Ç pA An Bµ»Ç½A±®Ç] ZAoÇiA ,oTz¼ÇM ³ ¦w jB\½A

³¦ªÇe ,joÇ »«B ǯ ðªÇ SwA±Çinj ° S{±¯ ³«B¯ cUB kªd« ¬B ¦w ³M @/@µ@880

B B U ¬Bªµ ºB®L« oM ,³ª½o »M±®] ¥eA±w ³M / µ 880 ¤Bw nj B{BQ kªeA ð½k£@25/S o£ Rn±æ

½oUnkT « ½o¼{ ¨± ,¨1783 ¤Bw nj ¬CçAo ¯A BU ³ª½o ¼z¯¬Bi u¼wFU °kM pA

S§°j ° k{»ª¯ JBhT¯A »¯Bi ³M »v ,³¦¼L ½A o¼«A S A±« ¬°kM /k¯j±M ³ª½o ³¦¼L

¬Bi ²o¼U ° ¨A± A BM ,½o¼{ ³ ½B /jo »ª¯ »«Ak A _¼µ ,n±Mq« o¼«A À A»M »¯BªXî

/k{»« À A o¼L o¼«A ½o¼{ ¨± u¼Än ³M ,k®T{Aj ZA°jpA e ,³ª½o @

¬Ak ÇM ³ÇM ,/ / µ 881 ¤BÇw nj ,J±ñ®Ç« ° ³ Ç cTÇ pA uQ ,cUBÇ kªd« ¬B ¦w

,ð®¼Ç«A »µk¯B«oÇ ³ÇM ½o¼Ç{ ¨±Ç ,¡®Ç] ǽA nj /k¼Çz oÇñz§ (»¯B«°n º°Ak§±«)

¤BÇw nj /jn°C Swj ³ÇM ºp°o¼ÇQ ²joÇ kªdÇ« ¬B ¦Çw ³ÇM An »«B ǯ 𪠽oUònqM

,½o¼Ç{ ¥Ç½A u¼ÇÄn ð¼M y¼«B« JBhT¯A ° o ¯ BM ,ºAo£ kªd« òo« pA kíM @/@µ@93026/k{ J±~®« »¯Bi ³M ºAo£ RjBíw

:kv½±¯»« ,º±`Q /A

,½o¼Ç{ ºBµð¼ÇM ° BµApo¼« ° Bµ²jAq¯Bi BM ¬Bi ºAo£ KeBæ, / µ 945 ¤Bw nj

nj kíÇM p°n /k®Tw±¼ÇQ ¬Bª¼¦w ¬B ¦w ³M ¬ Ôj o´¯ nB® nj ,¬Ak M ¡®] nj S o{ ¹´]27/k«Cnj Ao]A ³¦eo« ³M ¬B«p ¬C »«B ¯ ¬Bw ½oU²±ñ{ BM ,³ª½o ¬Bi ° ¬B ¦w n± e

RBU ° ³ © @Be u oa ð¼M©wB pA ,ºo\µ 976 ¤Bw VjA±e bo{ nj ,º±`Q

(1 Z 469 |) /SwA ²k¯An hw º° »«B ¯ ºBµnB ° ,»¦½A

±wAo pA y¯Aow ° ½o¼{ ³¦¼L ° ²j±M ¼z¯»§A° ° q o« ³ »¯BTwBM ° ºnk®M o´{

/k®T{Aj S«±ñe °S¯±ñw ,Zo »½B½nj ²B£nm£ BU (k\v« C ¤Bª{ ºoT«±¦¼ 45)

/k¯j±M ¬BMp»wnB ³ª½o ²o½q] ³L{ nj ¬±ñv« ºBµ¬¿C o½Bw ° k®ªUnk ¬B¼®½o¼{

»¦½A RBU An ¬B¯BMp»wnBQ ¼«pow 28,³ª½o ºBµnBUBU ° ¬B¼¯BªXî , B`L S{j ºBµ oU

:kv½±¯»« ¬B ± ºk¼§° » p /k¯k¼«B¯»« ºo¦¢¼M RBU Any¯Aow ° (RBU ¼«pow)

³M B`L S{j »¯k« ¨A± A ,©½o ºBµRBU ° ¼½BQ ¥½k½A ºBµ³¯Ao nj @Bw »§BµA

nj ÇÇ <BǵtC> ºAoÇw ° ¬BioTwC nj B`L S{j »¯BTwBM ¨A± A 29/k¯°n»« nBª{30/k¯j±M <Bµnqi ° BµRBU> ©½o ²o½q] ³L{ nj ° ÇÇ <BµnB ¦M> ¥½k½A ³¯B¼«

j±]° SLwB®« ³M ºo\µ 703 ¤Bw nj <t±ñ¼¯B«± u j± @> JBT »wnB yhM

kªeA n±v °oQ /SwA ³T B½ K¼UoU ° o½odU ,³ª½o nj (½o¼{ ³¦¼L jAk]A ° BMC) Bµ¬¿C

:kv½±¯»« <» oU ¬BMp g½nBU> JBT nj ±¦ °A o í]

ÇÇ ApC o´{ Q. Blau ÇÇ ºAow o´{ V. Bang Ant±ñ¼¯B«± u j± xnB¢¯ ¥d«

D. A. An ³L¯B]³ªÇµ RB ¼ dÇU ½oTz¼ÇM »§° /kǯA³TÇv¯Aj ³ Ç o´{ C. Jirecek

ºEn ¼®Ça ,» oÇU oM ¬C »wnB RB § ºoUoM ³M ³]±U BM ° ²jAj ¨B\¯A Rasovskiy

³T Bǽ xnB¢¯ ( Ak w) RBh§±w ¼z¯»¯Ao½A ° »¯B£npBM o´{ nj JBT :³ k¯A²jAj

¼UnBÇ« ¬BTÇv´§ o¼ Çw 1578 ¤Bw nj ³ jpBw»« ¬Bz¯o Bi »ñv½°±wA n /SwA

k¯jo S½A°n « ³M ¥d« »§BµA RBh§±w nj :SwA ³T{±¯ yUAo Bi nj»ñv½±¯°oM

pA Bd§ oµ pA ³ k®T{Aj S¯±ñw ºjB½p (¬B¯BMp»wnB ) ¬B¼¯Ao½A o´{ ½A nj ÂL ³ @31/k¯j±M nAjn±ioM ºoU¿BM S§q®« ° ¨B «

° nBLUtC ¨± ²s½° ³M ,³ª½o nj u oa ° B`L ,nBUBU ,ºB ±¯ ¨A± A j±]° ³ wA° ³M

³Tv¯Ak¯ ¬BµB{jBQ ° ¼ Àw pA oTª An j±i ³ª½o ¬B¯Bi ³ SwA ²j±M ½o¼{ ¬BMp RBU

:k¯joM»« nB @³M An o½p ½°B®î °JB §A j±i ºBµ ¼§o½ ° »ªwn ºBµ³«B¯ ³e±§ow nj °

/q«p±w ¬Bi ºAo£ ¡M ¬B] :ºAo

qv¯BÇæ ° 𮼯 B`L S{j ° 𮼯 ©½o ShU ° 𮼯 Rn±½ ﱧ°A Ajn°A ﱧ°A>

𮼯 ZB oaAnC ïB °ð®¼¯ ZB ± ³¦¼M RB °ð¼¯B ±¯qw y¼ Bæ °ð®¼¯nBUBU J± @

¬B] ±¦Tª î ° ±¦Tªze ° ±¦T ±{ ° ±¦Tí n ° ±¦UjBíw »¯Bi ﱧ°A ©µ ° »µB{jBQ ﱧ°A

</ µ 1029 o æ 14 /// »§BíU &A ¨AjA ¬Bi ºAo£ ðM

/q«p±w ¬Bi ºAo£ S«Àw M ¬B ¦w ºAo£ njB´M :ºAo >

qvUBæ °ð®¼¯ ©½o ShU °ð®¼¯ B`L S{j °ð®¼¯ Rn±½ ﱧ°A ° Ajn°A ﱧ°A>

ZB ±Ç ³¦¼M RB ° 𮼯 ºB oaAnC ïB ° 𮼯 ºB ±¯ qw y Bæ ° 𮼯nBUBU J± @32</ µ 1047 o æ///»µB{jBQ ﱧ°A 𮼯 ¤± ¤±æ° 𮼯 ¤± ¬°A 𮼯

ShU ònqM Rn±½ ,©¼ î º°jnA ¬B ¦w ° ¬Bi An j±i ³ª½o ¬Bi ,Bµ ¼§o½ ½A nj

,¬BTvµ± ºBµu oa ,JBve»M ºBµºB ±¯ ° nBª{»M ºBµnBUBU , B`L S{j ° ©½o

/SwA ²jo jAkª¦ Oa bB®] °SwAn bB®] k®ª]nA ° nAk«B¯ ºBµ¬AjRBU ònqM ²B{jBQ

ºnk © B ¼ve ³T{±¯ L ,k¯A²jo ¼æ±U ¬AkM An ³¦¼M RB ³ <ZB °B > ³ª¦ @

/k{BM»« © í« ° nAk«B¯ ,n±´z« ,q½qî ,¨oTd« :»®í« ³M <»T § oU> ¨°j k¦] nj

S{j g½nBÇU> JBTÇ nj ,¬A±Ç n ÇM &AkLÇî ,ºo\ǵ ©µjpB½ ¬o ¬AnB¢¯g½nBU pA

³ © @Be , / µ 1019 ¤Bw nj B{BQ ¬A± n §Æ« nkQ /SwA ²joM ¨B¯ »¦½A RBU pA < B`L

kªd« ,²k®¼`½A ¡®] ±M> :kv½±¯»« ,¨±w ºAo£kªd« S{m£ow ¬B¼M nj °A /SwA ²j±M

J±®§±ÇM ¤±T Ç« ²k BÇ oM ¬k¯o¦ B »¦½A RB ¬¿°A ²k®w »eA±¯ ° »T§B½A ³ ºAo£@33</ºkª§°A ¨±¦í« »¦UB

RBÇ]nk®Ç« ,³ª½oÇ ²o½qÇ] ³LÇ{ RBÇU ¬AoÇw ° RBÇU ¼«poÇw oTz¼M »wnoM ºAoM

/SwA »¯k¯A±i °K§B] ,»L¦a ¾B¼§°A ³«B¯SeB¼w

»¦½A RBU ³¼eB¯ æ° nj

³ © nk½o§ ¥eBw q¼¯j ²o ³ ²k¯jnC ¼¯ ïAj njBa ²k® o »w³¦L ª½o ñ§ ///>

¼ § »wA±µ ° JC ° ¥eA±w ±½ »wBT{ Rk{ /o§o½j ºo¦§A RBU ³¦d« ¤°A ²k®T§B½A

oM Ao½p ,o§n±§ °A @Bw o¦¯B½ oiC ° p¿° »w ²o ¨°n »«± B½oX @A /nj ©¼ î ³¼eB¯ o¼M

ǯC ,³¦¼ BǪ§°A »Tǽ¿° ¬Ap±ÇMAoÇ ¥¼« p±¼a°Aºo{C q¼¯j ²o » o ±{nB ¼¯ ³ñ§°A

¬Bi ³¯ »¦½A RBU ±M »Te ///o§n±§°A @Bw ²k¯±M J±`£ ³¦½A »ª£ ³¯ »¦½A RBU ±M » ¦i

¾Anp°½k§An±¯ ° B ¦ ° ²o¦¯Bi nBM oµ B C ¤°A /nj © @Be B C o¼M ³®«B¯ »wB C RBU ¬k® o

°j ¬k® Òw ³ªß½ ¨jC © no¼T£ o§nAkMC ²±¼« ¬k®îA±¯A oµ ²k®¯B«p ¼¯ ²±¼« ²o¦¯B ¦w ºo¼ °34/J±¼ª½

An ²B¼Çw ºBǽnj »¦eBÇw ³¼eBǯ ,³ª½o J±®] nj ïAj njBa ºBµ²± SzQ :³ª]oU

ºA±Çµ ° JC BÇM SwA »ª¼ Çî ³¼eBǯ ,k{BM»« ³ S§B½A °q] ³ k®«B¯»« RBU ¬BTwA

¨°n ²o Ç ° ¬B½oÇiC ° jp¿ ¨A±Ç A pA »¦Ç½A RBÇU ¬B®Ç @Bw oX @A /¤kTí« ¬BTvMBU ° ¼ §

¤BªÇ{ ³M »Tz BM ¬Ap±MAo »§BµA ,²B¼w ºB½nj »M±®] ¥eBw pA ³ñ®½A ºAoM /k®{BM»«

(RBÇU ¬BTwA) »¦½A RBU ºAoM ,³ª½o ¬Bi o pA /k®® »« S¯±ñw »¦½A RBU nj ³T n

ºAoM ³ ±Mo« ¥~ nj ¤Bw oµ n± m« ºB C /<»wB C RBU> ¨B¯ ³M j±{»« ¼¼íU »ª @Be

,RBU ¼«pow R¿±~d« ° nAkMC ºBµ²±¼« A±¯A pA ,Ao«A ° ¾Anp° ° k´í¼§° ° ³ª½o ¬Bi

/jnAj»« ¤BwnA Bµ³½kµ

³` BM o´{ :jnAj»« ¨± o« ,³ª½o ¤A±eA ° nBYC » oí« yhM nj ,»¯BªXî jo¢¯B´]

B\ǯAkM RBU ¬BTwA pA An Bµ²±¼« ³¯±£ ½A ,jnAk¯ ¬±T½p ° nB¯A ° o¼\¯A R¿±~d« ºAow

B´¯C pA »ñ½ ³ jnAj j±]° (³ ± ±« JC éL®«) ³¯Bi ¥¼Lw JBM 47 n±Mq« o´{ nj /k¯oM»«

/SwA n±´z« »¦¼i <ºn±L® »wB C RBU> :¨B¯ ³M

:kµj»« xnAq£ <»¦½A RB À¼½ y½BTw nj> :¬A±®î SdU ,»L¦a ¾B¼§°A

B{BªÇU ¬B¢½An W¦X« ¥ñ{ »wAjC ©½o ³¦ª] ²k®w ÀîA ²°pj © nj k®¦M ²± o¼M>

³®½BÇ Ø«A ,nk½o¦Ç Aj »¦Ç½A RBU ³¦ª] ºo¦ o »Mo ° » o{ Aj±æ n± m« ±M /n±®§°A

o¦«± ¬¿°A ¨°n» ¦i ³¦ª] ° /nk ±a ºo¦¦M °ºo¦ Aj JnBæ ñ§ /nj »T§B½A ³ ³¦ª]

¬o¦¯±M /nk¼«± RBU pAk¯A¡® ±U nk ¼M yM ¬°A ³¦ª] ,o§o{ ³¦½±w »¯Bv§ ¨°n © nj

° ¬BÇv§ ³¯±Ç£ ³ {BÇM o¼ÇM Ç o§ n±z¦½±Çw ³¦½o§oMoÇM ²k®ÇwA nC RBª¦Ç ³\Ç«°n »ÇÇij

(656 |7 Z ³«B®TeB¼w) </njnA° ºo¦eÀ æA

³ª½o ²o½q] ³L{ »«BªU B\¯C pA ³ Sv½k®¦M ²± º¿BM oM ,»¦½A RBU À¼½ :³ª]oU

³ SwA »¦½A RBU ºBµ²± < Aj±æ> Jo ° o{ K¯B] /j±{»« ²k½j W¦X« ¥ñ{ ³M

pA GoX @A B\¯C »§BµA /jnAj nm£ Shw ºBµ³¯jo£ ° Bµ²± ,k½C»« nBª{ ³M ³ S§B½A °q]

RBU ¨± pA pAk¯A¡® U o ¯ nAqµ ²jq¯BQ H®ª /k®® »« ©Ø¦ñU »«°n ¬BMp ³M ° ²j±M ¨°n ¨A± A

»§° ,k¯oM»« nB ³M ©µ »«°n RB § ³ñ®½A BM ³ª§Bñ« ¼M nj ¬B¯C /k®¯±ñv« À¼½ ¬C nj

/k¯nAj ºA³¯±£ o¢½j RBeÀ æA ° ¬Bv§

¾B¼§°A ³«B¯SeB¼w o{B¯ ,©æBî K¼\¯ /RBU n±«A °RBU ¨± RBeÀ æA ³\´§ ¥~ nj

oÇw pA kíÇM ,j±M ¨nB¼TiA nj ³ ³«B¯SeB¼w » i ³hv¯ °j pA :k¯nAj»« ¨± o« ,»L¦a

n± w pA kíM ,²j±M ³T{±®¯ ° k¼ w o w ²j ºo¢½j nj ° Ç o w ³w »ñ½ nj , ± ¬A±®î

:SwA ²k«C ©¦ ³M o½p K§B « ,»§Bi

²k®]°A ¬°n±M oM ²k® o »w ³¦L ¼®w ²o½o] ¨o ºo§ »eA±¯ »¦½A RBU ±M Ao½p ///>

³¯ ° nk¼¯Bv§ ¨°n ³¯ /njnA° ºo¦UBª¦ q C ³¯±£ o¼M ³ {BM J±§°A ²jo½BQBæ ³¦¼ Bª§°A é A°

¨jC ²k¯o¦ kUA ©¦ñU ºo§°k® BØ«A nA° ºo§³\´§ oM ³ {BM ¬Bªµ /nk¼¯Bv§ »«± ¬¿C ,ºBT ]

(657 Ç 656 :| ,7 Z) </n±§B ¬Ao¼e

,²k{ é A° ºA³µAo¼M é ±« ° ³ B«j nj ,³ª½o J±®] nj »¦½A RBU »eA±¯ :³ª]oU

³Ç¯ SwA ¨°n ¬BÇv§ ³Ç¯ ¬B{³\Ç´§ /kǯnAj ºA³¯±£ o¢½j RBª¦ ° ²s½° ³\´§ y¯B«jo«

¬Bv¯A k®® »« ©Ø¦ñU j±i ¼M nj ³ |±~h« ³\´§ ¬Bªµ BM /k¯nAj ¬¿C ¨± ¬BMp ,ºBT ]

/k¯pAk¯A»« Ro¼e ³M An

jnA±« nj ,³ ° ³ª½o ¼æ±U ª ,³«B¯SeB¼w RBd æ o¢½j nj ,»L¦a ¾B¼§°A

³T{±¯ K¦ « ° ²jo jB½ ,RBU ºBµB C °RBU ¬BTwA pA ,¬±£@B¯±£ ºBµ³®¼«p nj ° ¦Th«

/SwA

ºBǵxnAqÇ£ »¦~ Ç« ³§B Ç« » ,Acta Qrient ³¦\« ,1974 ¤Bw 28 ²nBª{ nj

¤Bw nj ¬Ôj Ç B¢§° ¤B¯B ° ¤±L¯BTwA ³M ¬BTv´§ S§°j ²jBTwo »ñv ¯A oU ²nk¯C S½n±«F«

nj ºA³§B « Bd§ oµ pA ,³ª½o ºBµRBU »wnoM ºAoM /SwA ²k{ Znj »¯Bª§C ³M ,1569

/k{BM»« ³]±U ° ¼ dU n±i

Bµt°n oL®a °¡®a nj ³ª½o ºBµRBU ¨B\¯Aow

S{j Øo~U jkæ nj ²nA±ªµ ³¼w°n S§°j ,³ª½o ºBµ¼z¯¬Bi ¥¼ñzU pB C pA

/j±ÇM ǽnp º°jnA ²k¼{BQ°oÇ ºn±ÇUAoPÇ«A ºBµ¼«poÇw ° ³ª½o ²o½q] ³L{ ° B`L

³ÇM SMBÇ n ¥d« ° ²B£joL¯ ¼Tvh¯ ,B¢§° j°n ºBµ³¯Ao nj ¬BioTwA ° ºAow ºBµo´{

° »«B ¯ ºBµ¬Bª¼Q TvM ° »¯BªXî S§°j ³M ³ª½o ºBµ¬Bi ¬jn°C º°n /S n»« nBª{

/SwA ²j±M Bµt°n nApC °çØoíU pA ¬k¯B« ¬±~« ºAoM ,q¼¯ o¢½j ºBµºnBñªµ

SwkÇM Swj ° ³ª½oÇ ºBµo´Ç{ ³M Bµ²kw ° RA±®w nj Bµt°n RÀªe ºjBªU

,Bµ»¯BªXî oM ¨°j ½oUB ºp°o¼Q BM ³ k¼«B\¯A ¬AkM ,³½Bvªµ ¤°j ³¦¼w° ³M B´¯C Tz£@

BM ° ,k{ nAm£@A° Bµt°n ³M ApC »h½nBU o´{ ,(³]nB®½B ða± @) 1774 ²kµBí« L

é »¯BªXî S§°j ºBµS½Bªe o½Bw ° »«B ¯ ðª ,³ª½o ¼z¯ ¬Bi ¤À TwA ¨ÀîA

S§°j ¬C RAp°B\U /jBT A Bµt°n k®ª nj ³ª½o owBUow ³ k¼zñ¯ ¤± ¤Bw ²j /k½jo£@

ºp°o¼ÇQ ǽA pA ,©Çµ ¬AoǽA ºBµ¼«pow o½Bw ° ¬A°o¼{ ° ¬BTv]o£ ° pB B®« ³M

/S B½ ³«AjA °S o£ tBwA ¨°j ½oUB @

:kv½±¯»« ,RAn± /¬/A n±v °oQ

Bµ»¯BªXî ³¼¦î oM ³ª½o nj An »í¼w° RB ¼¦LU Bµt°n ,1774 ¬Bª¼Q jB í¯A pA uQ

ºBµnBUBU ° ¬BM± o´¯ ºBµ³¯Ao @Bw ºBµºB£±¯ ,²k®L½o ºBµ²kî° ° k¯jAj»« ¨B\¯A

RB«B « /k¯k¯Bz¯»« ³ª½o ºBµo´{ nj ° k¯jo »« K¦] j±i º±w ³M An ¬ Ôj Ao A

jBTwo »« ¥~ « ºBµ³«B¯ (³ @Bw) ½o¼{ ¨± ¬B½Apo¼« ° Bª¦î ³M »¯BªXî

Aoǽp ,S{Akǯ ºj±w BµnB ½A »§° /k®TiBw»« ²B£@C Bµt°n k¼ ° ¨Aj pA An ¬B¯C

° ²j±M © ®« yUnA ° (¡® U ° N±U) ¼zUC ºBµbÀw k B ,³ª½o ¥ Tv« S§°j

³d¦wA BM ©µ BµnBUBU ,k½Bª¯ »£jBTv½A Bµt°n ¥MB « nj BU S{Ak¯ » B ³½odM ºA±

An Bǵt°n ºBµ²kÇî° K½o ,k¯j±M ²k{ c¦v« ° ²k¼wn Rnk ³M »¯BªXî S§°j

»£jBTv½A u ¯ ½oiC BU ½o¼{ ºBµð¼M ° ³ª½o ºBª¦î B´®U ¬B¼« ½A nj /k¯jn±i35/k¯jAj»« ³«AjA An@²pnBL« ° ²jo @

:kv½±¯»« ©µ k§±UnBM /°

Ro]B´Ç« ³ÇM n±L\Ç« n°p ³M An »¯BªXî ºBµ oU ,³ª½o oM À¼TwA pA uQ Bµt°n

³ pA ,1794 ¤Bw nj ³ ºn± ³M ,k¯k¼a± ²A±h§j ³M q¼¯ o´{ »§BµA o½Bw /k¯jo @

An B\¯C ,1802 ¤Bw nj ,Pallas t¿BQ /j±M ²k¯Bª¯ » BM ºq¼a ¡®w ° @Bi ¥U q]

kíM ¤Bwkæ ,jo »ª¯ p°B\U o ¯ 290 pA o´{ ¬Ajo« ¨BªU :SwA ²jo xnAq£ ° ²k½j36/j±M ²k¼wn o ¯ 17000 ³M ³ S¼íª] nB«C ,1894 ¤Bw nj ,Bµt°n ³L¦ pA

BÇM ° ²k¯An ³¯B{B ° ³¯Bi pA An »«±M ¨jo« B´®U ³¯ ,»§B {A ºBµ¼«pow nj Bµt°n

° ²jp ©´M An Bµo´{ Sؼíª] K¼ oU ,o¢UnB ºBµ²°o£ ° ³¯B¢¼M ¨A± A ºÀ¼TwA ° ¬BñwA

²s½° ³M ,»«ÀwA ° »¢®µo °»Ø¦« nBYC ¨Ak´¯A nj ³ñ¦M ,k¯jo »« »{ÀT« AnSؼئ« tBwA

/k®T{Aj»«oM ³¯Bªeo¼M ° Jo Øh« ºBµ¨B£ ,¬B¯C g½nBU ½odU ° ¬BMp o¼¼ U

³¦\Ç« ¬B£k®v½±Ç¯ ºAn±{ ± î ,ve ±¦ °A &AkLî ,ºA³ª½o o¢zµ°sQ ° fn±«

:k¯nAj»« ¨± o« » ±vL« ³§B « nj ,»v¼¢¦¼M Rn±½ ¬B\½BMnlC>

yUC An ºjB½p RBL~ ° RBµj nBMoµ ° ²jo Øo~U An ³ª½o nBM ½k®a Bµt°n>

,³ª½o tnAk« ° k]Bv« nB® ºBµ³¯BhMBT nj ³ SwA KLw ½kM /k¯A²jo ¬Ao½° ° ²jp

nj ³ SwA ½A S ¢{///SwA ²k¯Bª¯ » BM »¦L ¶k{ ºn°Cjo£ jB®wA ° KT pA ºnBYC

q o« Bµ¬o ³ »®¼«pow /j±{»ª¯ Ak¼Q ºo®µ ° »h½nBU nBYC ³¯±£ _¼µ q¼¯ ¨jo« ¤pB®«

k®T{Aj ³ Àî JBT ³M ©µ BµjA±w»M »Te ,²j±M ½oñ T« ° ¼in±« ° BMjA ° Aoí{ éª\U

/k¯jo »« ºnAk´¢¯ ¬B{³¯Bi ºB] ½oT´M nj An Bµ³hv¯ °

:jnAj»« ¨± o« , n±Mpo Q ±¼{nC ºBµ³«B¯ pA ²jB TwA BM ²k®v½±¯

» h« S½n±«F« ,ºk® A ¬BªXî oñvî » B ³M ³ª½o »T « ° »§A° ,¨ 1833 ¤Bw nj

nAk« ° jB®wA °» i gv¯ ºn°Céª] ³M SLv¯ ° k½Bª¯ Ro Bv« Bµo´{ nj ³ k®µj»«37/joLM ¼M pA ° ²k¯Ap±w An B´¯C ±ª\« uPw ° k® ¨Ak A »ª½k

NBÇa) »«ÀÇwA nBíǪ§A¸oǽAj nj <Kirim > ±vLÇ« ° ¥~ Ç« ³§B Ç« »¯B½BQ yhM

:k¯Bwn»« ²jB A ¼®a (¤±L¯BTwA

»½BµKTÇñ« ,k]Bv« nA±] ° K®] nj ,³ª½o RBL~ ° ¾Ao nj ,Bµo´{ oM ²°Àî

³M ,Bµt°n ºÀ¼TwA pA kíM /j±M ³T B½ B®M ³wnk« ½k®a ©µ »eA±¯ nj ° ²j±M o½Aj

½o]B´« ° »w°n ³®ñw y½Aq A ° »«ÀwA »¯BL« K½ohU ° S¼d¼v« ¼¦LU RApA±«

©µjp±Ç¯ ¬oÇ pBÇ C pA///k{ ³TvM q¼¯ ¬B oî ° ©¦î q @Ao« ½A ,RBL~ ° Bµo´{ nj

³¦¼Çw° ,1870 ¤BÇw nj /k¯joÇ pB C An »¢®µo ºBµS¼§Bí »Lµm« ºBµo¯±¼v¼«

»w°n ºAoM Bµt°n /k½jo£u¼wFU <ºo§ KTñ« nBUBU> ³ª½o nj n±Mq« ºBµo¯±¼v¼«

ZA°n An ±®¼ ¬BMp Bµºkıw BM ²pnBL« ºAoM k¯À® nj ³ ºn± ¬Bªµ ,³ ®« ¬jo @

¬oÇ ¨°j ³ª¼Ç¯ pA ³Ç <»ñv®ª¦½A> ¨B¯ ³M Bµo¯±¼v¼« pA »ñ½ ¤A±®« ¬Bªµ ³M ,k¯jAj

< ºo§ KTñ« ©¦í« nBUBU> ¬B\½BMnlC ºnlC ¬BMp [½°oU ° S½Bªe :¬A±®î BM ,©µjp±¯

³\Ç´§) »MoÇ » oÇU ¥MB Ç« nj ,q¼Ç¯ ³ª½oÇ tnAk« ºAoM ,jo »« ©¼¦íU ° ¼¦LU An38/k¯jo S½± U ° [½°oU An ºnBUBU ¬BMp (»¯BªXî

¨jo« ¬BMp ³ k¯A²k¼ î ½A oM oU ¬B d« oX @A ³ñ¦M ,³ª½o ³§B « ²k®v½±¯ B´®U ³¯

:kv½±¯»« RAn± /¬/A n±v oQ /SwA ²j±M (»Moî ° »wnB %80) <»¯BªXî ³\´§> ³ª½o @

¬B¯C ¥¼~dU ²s½° ³M ,²j±M d« ³ª½o ²o½q]³L{ »§BµA oM »¯BªXî » oU ¬BMp o¼YFU

³M jB½p nAk « ³M jA±wBM ° ¿BM ³ L ¨jo« /SwA ¼í« ° ¨±¦í« ¬BMp ¬AkM tnAk« nj

Hæ±~hÇ« ,»¦dÇ« ºBµ²°oÇ£ ° ¼½BQ RB L ,k®T £»« hw »¯BªXî » oU39/k¯j±M ²k¯B« ³TvMA° ºB£±¯ ° B`L » oU ³M ,¬B®¼z¯^± @

:k½Bª¯»« nB´ A ¼®a©µ Süµ jA±] oT j

k®T{±¯»« » o{ » oU »MjA ³\´§ ³M ³ ³ª½o ²o½q] ³L{ »§BµA ,©µjq¯B{ ¬o nj

©µjq¯B{ ¬o nj»¯BªXî » oU oX¯ /// (132 |) /k®T{±¯ »¯BªXî ³\´§ ³M An j±i nBYC

ª /k{ oU²k¼`¼Q ° oU ¼¦ »wnB ° »Moî RBL¼ oU ° RBª¦ ¬joM nBñM S¦î ³M

oXǯ ³M q¼¯ B´¯C ºn±Twj kîA± pA » íM ,»wnB ° »Moî RBL¼ oU ° RBª¦ j°n°

»wnB ° »Moî RBL¼ oU ° RBª¦ ,15 ¬o ³ª¼¯ pA kíM ///(137 |) /jo l± ¯ » oU

nj ³ ºn± ³M /k¯jAj ¥¼ñzU An »¯BªXî ¬BMp oæB®î S½oX @A ° k®T B½ y½Aq A ²nBLñ½

»wnBÇ ° »MoÇî ³¼ ÇM ,»¦íÇ k¼Ç ° ¥íÇ k®Ça q\ÇM ,17 ¬oÇ ºBµTÇ« » íM

(151 |)@/k¯A²j±M

K¼ oÇU ³ª½oÇ ¨joÇ« ¬BMp kænj 80 ¥ A¿ ³ k¯nAj»« ©¦v« Bµ³½o ¯ ½A ³ñ®½A BM

¬BÇz¯ »h½nBÇU nAkÇ« ,³ªÇµ ǽA BÇM ,³TÇ{Aj (»wnB ½o pA »Moî) »wnB ° »Moî

S§B½A nj RBU ¨± pAk¯A¡® U nAqµ 15 ,nBLU ¬¿C <½o¼{> ©½k ° njB ¨A± A ³ k®µj»«

° k®T{Aj <RBU> ¬BMp ,»L¦a ¾B¼§°A ³«B®TeB¼w nj ³e°oz« RBU ¬BTwA ¬B® @Bw o½Bw ° ³ @

o¼iA ¬°o BU ° ²jAj nAo ©Ø¦ñU ²±¼{ An t±ñ¼¯B«± u j± JB¯ »wnB y¼Q Bµ¬o pA

oiA°A pA »¯BªXî »h½nBU ³T{±¯ °j ³M ²nBM ½A nj /k¯A²jo »« ²jB TwA ¬C RB oM pA q¼¯

/k®½B«o ³]±U ,ºjÀ¼« ©µk µ ¬o ¤°A ³ª¼¯

jkíTÇ« RB¼ÇMA BM An <©½o ³ i Ç B`L S{j g½nBU> (²jApB{BQ) ¬A± n M &AkLî

»¯BªXî ³\´§ BM An ºAo£ S§°j °A /SwA ²joM ¬B½BQ ³M ºo\µ 1049 nj ° ¬±dz« »wnB

:k®½Bª¯»« ¼æ±U ¼®a

©za »w ²k½j ,J±§°A K½o ³®{ B½ qñw ¬°A ²j ¼e ¤°A ,K½o §j ¬B ¦w ¥æBd§A >

³ ºk½A JB¼«B °¥«B ¬B ¦w o¼M JBUo ÔQ »L ¥L®w kí] »w ² Øo ,JA±i oQ »L u£o¯

y¯Aj °S oí« ,J±§°A n±´ª] ©Ø¦v« ²jB @l ° ©´ ,n±´z« ° °oí« ³¦½A jAkw ° k{n

,³TwA o¼Q ³¦½A REo] °SîB\{ ° ³TwAnC ³¦½A

»Ç¢¯n°A ¡®´Ç¯ §kÇî odM ºo¼Ç{ ÇT§AkÇÇî nAp³z¼ÇÇM

»¢®µo ¡®¦Q ¼T{j ° ²± @ ºoLÇÇ ÒM U°BhÇÇw ¬BTw±ÇÇM

¥«B ¬B ¦w ° ¤j B¯Aj jo« o¼M ,¥ÄB ³®d½B~¯ Bd¦æ ° Bª¦î ,¥ÄB« ³®ª¦ñU »wnB Hæ±~i40</ºk½A

:kv½±¯»« »L¦a ¾B¼§°A

³ThU ,SwA ¨Bî nm£ oM o B¯ ³ »¦d« Ç »]°oi nj º¿BM oM ,³ »T « é«B] ¨oe nj

:SwA ³T B½ o½odU »¦] i BM »wnB RB¼MA ½A ¬C º°n oM ° ²k{ K~¯ o«o« »¢®w

g¼M±ÇU Sª½±Ç£ ³ ³¦§ xBe pBªÇǯ nAqÇÇ£@B¼ÇÇÇM B¯Bª¦ÇÇÇÇv«41g½nBU k{ <¸±¦~§A S¼¯> ³M ³í ÇM ǽA ¾B®ÇM nj Ç oÇÇñ

Ç Sؼئ« ° Sؼíª] ,k¯A³T B½ ¼ ±U ° ²jo q¼U ¬Ak¯j ° ¡®a ³ »½B] oµ oM Bµt°n

½A pB C ³ª½o ²o½q] ³L{ »¯Ao½° o£@A /k¯A²jo j±MB¯ An B\¯C g½nBU ° ¬BMp Ç¡®µo °½j

Bµxn±½ ½A SiBU »Q nj o´®§A¾An°B« ° pB ,¬BTv®«nA ,¬BTv]o£ ,²j±M Bµºo£»ze°

/k¯A²j±M

:©¼¯A±i»« ¼®a <¬Ao½A »]nBi MA°n g½nBU> nj

(¬Bi¼£oÇ£ njAoM) nk¯Bvñ§A u¯oQ ºA± ¬jAj Svñ{ pA uQ ³¦æB ÀM k½k] nAqU

BM ° ¨ÀîA ³¼w°n @Bi pA »Tªv An ¬BTv]o£ ,1802 oL«BTPw 12 fn±« ¬B«o »

©Ø¦ñU »Te u½nkU ° j±ª¯ »Ø¦« ºBµ¬B«pBw ºj±MB¯ ³M °o{ oU¨BªU ³a oµ Rk{42/jo ±®ª« ¼«pow ¬C nj An »]o£ ¬BMp ³M

²o½q] ³L{ oM k®Tv¯A±U ,»¯B ¼{ xÀU ° ³Ã ±U ¤Bw k~¼w pA kíM Bµt°n ³ ²B£ ¬C

pA n°j ,nBªíTÇwA AkǵA ° oÇ¢¯Ao½° ºBµ³«B¯oM ½A BM ,k®MB½ Swj y¯±«Ao¼Q ° ³ª½o @

An RB¼í A° ° k®v½±®M An Bµ<RBU> ° Bµ<¬¿C> n±«A ½B e ° g½nBU ,¬B¯C ³ j±ª¯»« nB T¯A

RBU ³ SwA ²j±M ¬B¯C ºnBªíTwA ºBµbo ° Bµ³«B¯oM ºAo]A ° ³«AjA nj /k®µj nBzT¯A

° J±¦ « ¥¦« Ç ¬B oU ¼«pow nj ³¯B¢¼M oæB®î An (¬BMp »wnB o~®î Ç »wnB ¬BMp)

° nBvµ± ¬Aj±´] ²k¯Bª¼ BM Ç ºowow ,²nA°C Ç o¼ dU ° Aq´TwA § Ç ¬B oU ³ ¦w SdU

,»Çw°n k´íTÇ« ¬B£k®v½±Ç¯ ,Bµx°n ° ²An ¬Bªµ ¼¦LU ° ³«AjA nj /k¯jo » oí« ,²o¼

¨Bǯ ³ÇM An ¤A°p ³M°n ° °oT« ºBµ¥d« ³\´§ ,Bµn±z o½Bw ¬B d« ¬jo ²Aoª£ ºAoM

,k¯k¼¯BwB®{ <RBU> An ¨B®ª£ ° ²k® @A oQ °ða± ºBµ²°o£ ° k¯jo ozT®« <»UBU ¡®µo >

oÇM ³¦¼Çw° ½kM ° k®{BM Bª®µAn ° oLµAn <²j± « ³ ¦e> º±\Tv] ³M An ¬Ao¢zµ°sQ BU

²joÇQ ,¬B{j±Çi »L¦ ³íw±ÇU kæB « ° »¢®µo RB½B®] ° BµS¦« S{m£ow ° g½nBU

/k®¯AoTv¢M »{±«A o ° ¥´]

¬Ao½A nj»UBU °RBU ³¦Ãv«

¬BMp»wnBÇ »§BǵA ° |BhÇ{A ³ÇM ¬B oU K¯B] pA ³ SwA »eÀ æA <RBU> ²rA°

»Ç¯AoǽA éMB®Ç« nj /SwA ³T n nBñM oTz¼M ¬B¯C »h½nBU ° »MjA éMB®« nj ° ²k½jo£ À A

/SwA ²jo »« }hz« An ¬BMp oU ° ¬BMp»wnB ²°o£ <ð¼]BU ° oU> bÀ æA Á±ªí«

pA ° ,jn±i»« ©za ³M bÀ æA ½A ©µ ³½± æ pA ¥L »¯Ao½A ºBµg½nBU nj , æ° ½A BM

° o¼LíU ³M ²rA° ½A »]nBi ¬Ajo¢¯B´] ºBµ³T{±¯ nj GoX @A ,kíM ³M o¼L tBLî²B{ ¬B«p

/SwA ²k«Cnj ½oíU

:kv½±¯»« <¬BwAoi ¬AnAkMow S ´¯> ³§Bwn nj ,»ñv {°o Q /N /ºA

ºBµSwA±i Sv½BM»« nBaB¯ (µ742 ¤Bw ºp°o¼Q pA uQ) j±ív« ° ve g¼{

Ro ¼ve ½k§Aqí« Ç ¬BwAoi »§Aj±Ã o¼«A ½oUònqM BM ° k¯n°CoM An ¨jo« ³«Bî

/k¯±{ ¡®] jnA° ,RAoµð¦«

²joªÇ{ ¤± Ç« ¬BÇin±ª¼ÇU ºB ±Ç kdTÇ« ° nBǽ ° j±M ¥ Tv« ¬AnB£p°n ¬C nj º°

pA »z oñz§ ½A /k¯jn°Cjo£ »¢®] jo« nAqµ ²j pA K o« ºoñz§ ¬AnAkMow /k{»«

pA ¬BÇwAoÇi owAow »½Bµn ¬C kµ Ao½p /S{Aj ¬A°Ao S¼ªµA ¬Bz½A nB ¶k®½C Bd§

¼®Ça An joLǯ ǽA S¼ªÇµA ,RAoǵ ð¦Ç« ºnBÇMnj ¬AoîB{ pA »ñ½ /j±M ¬¿± « ³ ¦w

:k® »« ¼æ±U

ºjqÇǯ ¬Ao¼ÇÇÇ{ ¬joÇÇÇÇ£ »¦ÇÇÇǽ ¼ÇÇÇÇUp° ºjqÇǯ ¬AoÇǼ§j oÇÇM RoÇÇ °oÇÇvi oÇÇÇÇ£@

(64 |) ºjq¯ ¬Ao½A ³M ³ª¼i o£j oU ð½ oÇÇze BÇÇU ¬AnAkMoÇÇÇw ¬B®ÇÇÇÇw ©¼ÇÇÇÇM pA

k¦] 360 ·d æ nj ,k® »« » oí« ¤± « ¬B oU ª{j An ¬AnAkMow ³ »îBMn ½A

/SwA ²k¼wn SLY ³M ,ve g¼{ ¨B\¯Aow ° ¤Be bo{ nj <o¼v§AK¼Le> g½nBU ¨±w

oÇM ¤± « ¬Bi n±ª¼UB oLTí« ¾Ao«A pA »ñ½ »§°o¼«A ¦vU pA <o¼v§AK¼Le> §Æ«

:k¯Aj»« hw ¼®a ,¬B£o£ S½¿°

¬Ak¯BÇi BLÇUA ³T Bǽ nB´TÇ{A (jBÇMCoTÇwA) nBǽj ¬C nj ³Ç½nAkMoÇw ¨Akí¯A ° ¨Aq´¯A ///

oñM±MA ° k¯k«C éª] »§°o¼«A S½An ¥ nj k¯j±M » h« B½A°p nj ³ ¬Bin±ª¼UB

° ²nA±w nAqµ °j BM j±ª¯»« S«±ñe ¬BªwB{ nj»¯B «Aj ve ¥L pA ³ »¯BªwB{

¬A±¦´ÇQ /S BT{ nA°qLw ³M ³Th½o£ ³ oí« pA ° ³T n »§°o¼«A ¡®] ³M nAkMow ²jB¼Q

° Sz£ jBMCoTwA ³]±T« oñM±MA o¢½j SM±¯ ²jAj º° ³M ¬po¼zª{ jo« nAq´\®Q ve

¥¢®Ç] pA »§kñ½ ·z¼M ¬Ao¼{ pA · ½B BM »§°o¼«A k«C j°o ½°j ¬B ¦w nj ¬±a

nj»¯±i o½k U Kve ³M ° SwAnB¼M ¤BT æ oñM±MA oMAoM nj ³T BT{ ¬°o¼M ¬B]o]

»®íǽ »T{BÇ RBÇU ³Ç k¯jn°CoM jB½o nBLñ½ ³M »§°o¼«A ¨jo« ²jBT A ¬AnAkMow ¤j

¬B£o£JC oM An j±i »¯BªwB{ oñM±MA ²jn°C q½o£ ³M°n ³½nAkMow ° Sh½o¢M ð½pBU

(367 | ,3 Z o¼v§AK¼Le) ///S n Sv¯A±T¯ ¬°o¼M B«A jp

:k½Bª¯»« ¼æ±U ¼®a An tBLî ²B{ ¬±z ,³§A°¿ ßj °oT¼Q /1

»®í½ B´¯C ½oU¼½BQ pA S¼ªµA K¼UoU ³M ³ SwA ³Twj nB´a pA K o« ¬Ao½A ¬±z

Sªµ ¬C¥¼ñzU ³M »v¼¦¢¯A »§o{ »¯±T¯C ³¼æ±U ³M y¼Q ºk®a ²B{ ³ <¬B¼`¢® U>

/©® »« °o{ ,S{Bª£@

RBµj ° Bµo´{ nj B´¯C ºA°F« ° ñv« ³ k®Tvµ »¯Ao½A ¥¼æA jAs¯ pA ¬B¼`¢® U

ZB¼TeA B´¯C j±]° ³M S ° oµ k¯n±L\« k¯o¼£»« ± e ¤Bw ¨BªU nj ¬±a ° /SwA

³TÇwj ǽA jnA° BµxBL§qÇ »®í½ ¬B£jApK¼\¯ /k®{BM o Be S«ki ³M Gn± k{BM

Ç § S¼în ³M /k®µj»« ¥¼ñzU BµS¼în An ¬C jAoÇ A S ¼ e nj ° k¯±{»ª¯

³Ç SwA ǽA n± ®« k®½±£»« <RBU> »T ° »wnB nj /j±{»« À A q¼¯ <RBU>

BµxBL§qÇ pA oU¥¼ÇæA ¬BǯC S ¼ e nj »§° /Sv¼¯ (xBL§q ) BL\¯ ³ L pA o

n°p ³M An j±i kíM ³M » ±æ ¥¼îBªwA ²B{ ¬B«p pA o m§Ao¼iA ³Twj Ao½p ,k®Tvµ

½A »í A°¼® @Bw ° k®Tvµ ¥æ¿A»¯Ao½A BµRBU ³ »§Be nj /k¯A²jo ¥¼ªdU ³d¦wA

³M ° BµApo¼« pA » íM ° ¬Ak®ªU°oY ° ¬B£nqM pA »¦¼i ° ,k®µj»« ¥¼ñzU An ¼«pow

° ºnBÇMnj ¥ BÇz« B½ ° k®Tv¼¯ © ®« ¬B¼µBPw ¾q] »¦½¿j ³M ³ »¯Bv »¦ n±

¼ªµ °q] q¼¯ ¬B¼`¢® U /k¯±{»« J±vd« <BµRBU> pA ºk®M³ L njk¯nAk¯ »T§°j

/k¯A²k«CBµºjBMC ° RBµj pA Á±ªí« ° k®Tvµ <BµRBU> ³ L

k¯j±M ¬B¯C ° k¯A³TiBw }hz« ° pBTª« An j±i Bµ»¯Ank¯pB« ,¬B¼`¢® U ¬B¼« nj

kªd« ° k¯jo B j ¬A°o½A ³í¦ pA ²B{ ¥¼« ÀioM ¬BTv®«nA nj y¼Q ¤Bw °j ³ @

k®a pA kíM j±M ²jo ³¦ªe o ¯ nAqµ k~¼w »Te ° Sv½°j BM ³ An oU nAjow B{BQ

nAqµ Sv¼M K½o Âí ¬Ao½A ºA± ¬B¼`¢® U ²kî /k¯jAj Svñ{ q¼Tw ° ¡®] p°n

²jBw ºA³«Bªî ° k¯nAk¯ ow oM xBL§q ZBU k®Tvµ <BµRBU> pA ¬B¯C ¬±a ° SwA o ¯43/k¯k®M»«

:kv½±¯»« o¢½j ºB] nj ³§A°¿ ßj °oT¼Q

³ SwA »¯B«À Hæ±~h« ° RBU ¬B¼`¢® U ³M oTz¼M (tBLî ²B{) °A ºBñUA p°o«A

²BÇ{ /// k¯±{»Ç« ³T{Bª£ k®¦M ºBµ¨B « ³M ° j±{»« ³ B A ¬BzUnk oM p°oMp°n

JBhTǯA <BµRBÇU> ¬B¼Ç« pA An ¬BL~®« KeBæ o½Bw ° ¬B¼z®« ° ¾Anp° ¨BªU HL½o U

²joÇ q oªTÇ« B´Ç¯C ¬Ak¯poÇ Bǽ ¬B«ÀÇ Swj nj An »«B ǯ ¥ BÇÇz« ° k® »ÇÇ«

(350@|)@/SwA

nBMnj [½An ¬BMp> :SwA ³T{±¯ j±i ³«B¯o w ©µjpB½ ¥~ nj ©µ o Pª RoL¦¢¯A /2

ºjBÇî ¨joÇ« ¬BÇMp BÇM ¬BMp ½A ° SwA ³½± æ ³¦v¦w ºnjB« ¬BMp ³ SwA » oU ¬Ao½A

/jnAj R°B U Sñ¦ª«

:jnB¢¯»« ¼®a <¬C ²k¯B«o ° ¬Ao½A ¬±z > ,WdL« nj

²k¼«B¯ <xBL§q > Bµ oU o pA B´¯C ³ k{ WîBM º± æ ¬B¼ ±æ |Bi ²À ½A ///

§ ½A ¬joM nBñM BM Bµ oU ³ SwA Swnj /k¯nAj fowow ³ »¯Bv »®í½ ,k¯±{

½kÇM /k®Tv¯Aj j±i nBhT A ³½B« An ¨B¯ ½A BµxBL§q B«A k®T{Aj o ¯ nj An »«B®{j

An B´Ç¯C ³Ç ¼«poÇw ½A »«±M ¨jo« ³M ° k®§BM»« j±ioM Shw BµxBL§q K¼UoU

/k¯o¢¯»« o¼ dU ²k½j ³M k®«B¯»« <RBU> ³æÀi n± ³M B½ ð½pBU ,ð¼]BU

pA K oÇ« »Ç½A±Ç oÇM ³Ç (¬B¼`¢® ÇU ²k¯B«o ) »wB C o§ »`¢® U ,¬B¼`¢® U44/SwA ¨±w ³LUn ºAnAj ¬Ao½A ¬±z nj ,jnAj »µk¯B«o ¬Ao½A ¬An°³z¼Q ° ¬B¯B µj

:¬±v¯Bw ³«B¯o w pA ,o¢½j »T½A°n /3

²jpA°j ³M ²À ½A ³ k®½±£»« Ao½p k{BM»« ³ªµ ¨AoTeA jn±« nB¼vM (ZBU) ²À ½A

²À ½A RB ½ozU ° ¨Àw ºBµp°n nj BµxBL§q ° Bµ¬Bi ¨BªU /jnAj|B~TiA ¨B«A

/k¯nAm£»« ow oM An

¼®`ªµ k¯nAm¢M ow ³M An ²À ½A k®¯A±U»ª¯ k®Tvµ <ºn±z @> ³ Bµ<RBU> »§°

/k¯nAm£»ª¯ ow oM An ²À ½A Sv¼¯ ºoñz§ ¼¯A±i pA ³ q¼¯ »¦í ³§°k§AjBªTîA

Bǽ <¬AowÀÇ > »®íªM ³ xBL§q ° k®½±£»« An ¬Ao½A »¦d« ºBµ»«±M BµRBU

¬B«ÀÇ ³¦v¦Çw pA BµxBL§qÇ /k®Tvµ ºoñz§ k{BM»« ¬Aow fow <¬BµÀ fow>

²k®µB®ÇQ ¬AoǽA ³ÇM ³ k®Tvµ »½BµS¦« pA B½ k¯A²j±M ¨À ¥æA nj »®í½ k®{BM»«45 /k¯A²k«C ¬Ao½A ³M ºo¢®µ ° z«j pA BµxBL§q pA ºnB¼vM /k¯A²k{

° ¬B®¼z¯o´Ç{ ,¬B\½BÇMnlC ¬BÇMp oU RÀ½A o½Bw ° Bµ¬±vµB{ ³ SwA o @l ¥MB

/SwA ³T{Aj ¤°AkU bÀ æA ½A q¼¯ pB nj /k®«B¯»« <RBU> An ¬B¼½BTw°n

»UBÇǵj ³\¯±ÇÇÇÇM ³§A ©½kzª§BÇÇÇÇw ³¦\½nkÇÇÇÇU

»UÀǽA ©½kzªTÇǽA ºo ±Çǯ n±ÇÇa ³ÇÇanBQoÇÇM

»ÇÇUC »®¼h¦ÇǽA »Çǯ ³înqÇÇ« ©½kÇǽA y«oÇÇÇUnC

»UBÇU »Ç¯ »¦§±Ça ³ªÇ½p°A ©½kÇz« ³¦Ç½A oL\Çǯn

RBÇ @l ©µnj oM ³«o½° AjBL« ,o½° @³wo½° ³¯ oµ46RBU ° »§k® A±®¼M ,¬±v§ÅA ³v§ÅA ¬k®]C º±

:kv½±¯»« ºkîBw ¼vd«À

Ti°k¯A ° ¬k¼MA±i ° ¬jn±i q] ³ Bµ<RBU> Bµ¬±vµB{ ¤± ³M B½ Bµ¼z¯o´{ ///

(77 | Ç °B¼i) ///@k®T{Ak¯ ºnB @

y¼Q Bµ¤Bw nB ©wA ³M y½°nj ²o ¥µA ¨B®ª£ oîB{ ð½ ³ » °oí« nB¼vM oí{ ///

y½BwC ° ¬BñwA ³M An ¬±vµB{ RBU ³ ,RBU ° ¬±vµB{ ¼M Sv½A ²o B®« ,²j°ow

»®¼z¯ njBa Rm§ ° S oM ° Sªí¯ pA ¬±vµB{ ° k® »« R±îj ³¯Bi ° o´{ nj47/jk®vQ»ª¯ An »®¼z¯o´{ ° k® »« B j

¬BU°A ¬Ak Bªa± ±M ¥£ ¬±vµB{ ºA ºjj RBU

¬BÇU°A ¬AkiBª`½A ±w nAk®¼« n±U°A ³§SeAoTwA

JC ¬jn±i pA ° ±{ @Bw ° B¼M Ç nm¢M ^± pA ° B¼M ¬±vµB{ ºA S £ RBU :³ª]oU

/<xBM SeAn ¼X @

¨B¯ <RBU> ,Svh¯ ,k® »« o ¯ K¦] ºjB¼®M ³Tñ¯ °j ,¬±vµB{ °RBU ²o B®« ½A nj

¨±´ Ç« ° »®í« ¬Bªµ bÀ æA ½A /SwA ¬±vµB{ K¯B] pA ,»½BTw°n ° ºo´{ ¬jo @

° < @AoU¿A ¬Bv¦§ @Anj¿A> JBT nj »v§k¯A ¬B¼e ±MA ³ jn°C»« jB½ ³M Any¼Q ¤Bw 700

»®í« pn°Bz ° ¼z¯o´{ An < B > ° <S > ²rA° <³¼ oT§A¹ ¦§A» ³¼ q§A ¹ dU> §Æ«

pA j±Çi ǽA ³Ç SwA »®¼z¯o´Ç{ pA ¬B oÇU ²sǽ° ³M ¬B®¼z¯njBa q¼µoQ ,¨°j /k¯A²jo @

¥Xª§AJo ° ,kµj»« oLi »½BTw°n °ºo´{ »¢®µBªµB¯ °RBU ° oU ³\´§ RB ÀTiA

¥ÇiAj :»®í½ <o¼¦£ ¬Ak¯p »`½A o´{ ³ n±U> :k½±£»« ³ jn°C»« jB¼M An » oU °oí«48</k½Bª¯»« ¬Ak¯p oU ³M o´{

p°o«A »¯B\½BMnlC ¬Apn°Bz ºBµSv½BM nj °R¿CnAqMA ³M ° ©½nm¢M ²o B®« ° ¥X« pA

:ÂX« /k®Tvµ <¬BMp »wnB = RBU> ©µ p±®µ ¬B¯C ³ ©¼®¼M»« ,©¼®ñ A o ¯ S j ³M ©µ

,°Co¼« ,¬BL BM ,(oL\¯n) oÒL{ Òn ,nB½pn° ,Akik :¬B\½BMnlC RBµj nj ºpn°Bz RB §

/ZÒj ,²B¢®«oi ,«oi (S ]) R±] ,µA°B£ ,© ÔhÔU ,© Ôh Ô{ ,»« Òp ,nAjBQ ,nAj±a ,¬BM±a

,°pBM ,ºjo ,³`¦¼M ,¥¼M ,¬BTvM ,(³z¼M) ³z¼« ,³` BM ,ïBM ,¤A±] ,o]o] ,(³¯B{) ³®{

,ªa ,©¼a ,¬ Òp Òn Ò° , Ò{± Ò ,S @An±{ ,°Cn±{ ,°C @Bi ,°C¬ Òj ,± Ô®Ò ,q½o´ ,°B¯ ,k®M ,n Ò°

:kv½±¯»« ©µ kªeA¤C ¤À] ///(¤p± @) np± ,y§± ,¥L®w

(¨A²jo »¦ RBí§B « ° ¨A²j±M B´¯C nj K¦ A ³ @) Aoµp ±¦M o¢½j RBµj nj ³ao£@

RA°jA <¼¢v¼a> ° <¼¢{B«> ° <¬B¯±i> njÂX« »§° ,k®¯p»« oe » oU ³M ¨jo«

(19 |) /SwA »UBU ¬BMp ³M p±®µ ¬C|Bi RBeÀ æA ° ºpn°Bz ° SîAnp

¥ A¿ ,k½Bª¯ jB\½A »µB¢µB®Q ° »§±ªí« »®ñv« kµA±hM »¯B\½BMnlC »½BTw°n ²B£oµ

, @BµC (_£@) s£ :nAqMA ° c§B~« BM An nB\¯ ,nB s ,y @A±¯ ,³¦í ,jo£@B{B®M ,B®M :|Bh{A

(¤B ±ÇU) ºjoÇQ (o¼ÇU ²BÇ{) oUBÇ{ ( o¼U) o½j ,³ThU (o]C ° Szi) _¼Qo , @Bis @

,¬A°jo¯ ,¥¼Mo ð§A ,𮦠,¥¼M ,¬± o ,³L¯p ,pAoU ,¤± B{ ,³zª{ ,¿B« ,³z¼U Ç ,o¼~e

:¬BªTiBw ³M ,RAq¼´\U °RAk¼´ªU ½A BM ° k® »« ©µAo An ²o¼ ° @ Òo Òi ,A°B¯ ,¿B« ³ThU

,B¯BTÇwC ,¬A±Ç½A , Ç , BÇ A ,³` BÇ , BÇ (¨BÇM) ¨Aj ,nA° Ôj ² Òo´ÇÔ« (nA±½j) An°Ôj ,²n± Ô®ßM

,ç±Çe ,³§± Ò ,oiC ,BñQ ,¬B @³¦Q ,»«po½p ,B¯BiqP{C ,B¯Bi²±´ ,B¯Bh °k®æ ,B¯Bi¿BM

¨B\ǯA An »½B®ÇM n±Ç«A o½Bw ° jpAjoQ»« ²o¼ ° ow°¿Aj /ow²o¼{ ,ow ³§Ba , Ò²o ßµ ,nBL¯A

³T o£ Bµ²o´M »wnB ¬BMp pA x°n ° ©wn ½kM ºo´{ ºBµj±ª¯ ° ±®æ o½Bw /kµj»«

/k¯A³T B½ ¬Bz¯ ° ¨B¯ °

Bµ¼z¯RBU

,Bµ oU :³ k¯nAj ½A oM c½o~U ¬±vµB{ RÀ½A ºBµ±¢T £ ° ¬Ajo¢¯B´] ºBµ³T{±¯

<RBÇU> An ¬BÇMp »wnBÇ ¬B®¼z¯ºjBÇMC ° S¼Çîn ,¬An°³z¼ÇQ ° ¬B¯B ǵj ° »«±ÇÇM ¨joÇÇ«

,jq½ ¾Ao ¬BMp »wnB ¼z¯ºjBMC ° S¼în ¬B oU B½C ?» ½Ao{ ³a nj »§° /k¯k¼«B¯»«

?k¯k¼«B¯»« <RBU> ©µ An Zo ° ¬B´ æA ,¨o´] ,¬Ao´U ,¬B«o @

!q£oµ

nA±Ç] ° K®] nj ³ ²k{»« À A »¯B¯BMp »wnB ³M <RBU> GoµB ,³½± æ pA kíM

MA°n ° oTz« »£k¯p ,»¦d« ¬B® @Bw ²o«p nj ° ¼í« ³ ®« ð½ nj ,¬BMp oU RÀ½A

/k®½Bª¯ e An j±i ¨±wn ° ¬BMp ,j±i ¥æB ke nj ð½ oµ ° ,k®{BM ³T{Aj »îBªT]A

° ²BÇ£@Aoa ½oiC BM ¬BMp »wnB »§BµA B\¯C nj ³ k¯A²k¼«B¯ ¼z¯RBU An »½Bµ¼«pow

q oªU i B½ »¦d« ºpo« nA±¯ ð½ ° ²jo Ak¼Q » ÀU , oU RÀ½A l± ¯ ³ ®« ° Àz

,jnA°²pBU ° nAj³¦£ ° ¼z¯njBa ° o¢a± Bµ oU /k¯A²j±ª¯ nAo oM ( Ò{± Ò @) »¢½Bvªµ

¥¼ÇñzU An ð½nBÇM j°kd« ° ³ ®« ½A »ª½k ¬B® @Bw ° pn°Bz ° ¼z¯ºjBMC BµRBU

,kªeA¤C /k®¯Aj»« ©µ » oU BµRBU ³ SwA ²j±M nA±] ° JoÔ ½A ³ wA° ³M /k®µj»«

nB ³M ¬B{j±i ¬BMp nj » oU S § oU© k®¯Aj»« » oU BµRBU ³ªµ ³ao£@///> :kv½±¯»«

½A »wnB ° »UBU RB § ¬Bªµ ¬Bz¯BMp »¦æA RB § ©µj °j ¥ Ake Bµ oU B Ø«A /k¯oM»«

(19 |) </SwA ²k¯B« » BM RBU ²j k®a

° ºjB~T A ½Ao{ éMBU ,¬Ao½A RBL~ ° RBµj nj ,»¦d« ºBµy½±£ ° ²n°Bd« ¬BMp

ºkeow ºBµ À¼½ pA ²jB TwA BM ¬±vµB{ RÀ½A /SwA ºnA±\ªµ RBLwB®« ° »îBªT]A

nj ° ²j±ªÇ¯ nAo oM ³ ®« ¬C nj ºoTz¼M MA°n k®Tv¯A±U , oTz« ºBµ²B£@A oa ° y§B

/k½Bª¯ l± ¯ »Mo ¬B¼z§B ³\´§ nj ¬Bz¯BMp ,¬B « S{j o{

:kv½±¯»« ,¬pBM ¥wnB«

³M Hæ±~h« ° »îBªT]A MA°n ³M HwBwA o ¯ ³M » oU ¬BMp pA ²jB TwA o Be ¤Be nj

° Bµy§BÇ ¼ÇM An ºjBǽp tBªÇU RB¯BÇñ«A ³Ç jnAj »¢TÇvM ºjB~TÇ A R¿jBL«

nj Bµ À¼Ç½ nj S«BÇ A ¨B¢®Çµ y§BÇ ¬AnAkÇ«Aj /// k®® »Ç« ©µAo Bµ»¯B\½BMnlC49/k¯nAj nAo oU ¬AnAk«Aj »¢½Bvªµ

: °oí« ³ ®« °j nj <RBU ° oU> bÀ æA y½Ak¼Q ¥«A±î ° ¥¦î »wnoM ³M ð®½A

RBLwB®Ç« »¢¯±Ç¢a ,½°q pA »Tªv ° ¤Bh¦i » ozM±®] ° ¬B\½BMnlC »Mo ¤Bª{

/©½pAjoQ»« B´¯C ºnA±\ªµ

¤BªÇ{ nj ,²BÇ{ njBǯ òoÇ« BU tBLî ²B{ ¬B«p pA ,» B { ° ¬±vµB{ ònqM RÀ½A

¬°o¼M n± m« ³ ®« pA ° ²jo Àz ° À¼½ ,¬B « ° ïAjAo ºBµS{j °¬ÀLw ºBµ²± @

³M nBM ¼Tvh¯ ,» B { ònqM ¥½A BM » B { ¬Bh¼¦î ,²B{ njB¯ òo« pA kíM /k¯j±M ²k«B¼¯

¬Bi ©½o /j°q A j±i RB o~T« ³M ©µ An j°oTzµ ° j°o«o£ ³¼eB¯ uPw ° k«C JAow

JAoÇw ³ÇM ,¬±vµB{ ° » B { RÀ½A jB¼ ¯A ° »M± ow ºAoM ,q½oLU o¼hvU pA ¥L ,k¯p

jn±« An ½°q BU JAow pA xnjAoM ° » B { ¬Bi jBæ ,³½nB]B ¥½A°A nj /k¼z oñz§

¬±vµB{ ºBµZ± , ²B{»¦ídT ¬B«p nj /k®T B½ ¦vU ³ ®« oM ° k¯jAj nAo pBU °SiBU

BÇM Apo¼Ç« tBLî ºBµ¡®] nj /k¯j±M ¬B\½BMnlC yUnA ¬ApBMow ½oT °oí« pA » B { °

Bµt°n /k½jo£ ©Ø¦v« ° ¨±¦í« t°n ° ¬Ao½A ºBµS§°j ºAoM Bµ¬±vµB{ y ¯ ,Bµt°n

nj ° ,k¯jo RB ¼¦LU °xÀU »¦¼i ¡®] ¬B«p nj ,¤Bí ° ²k¯pBw ºBµ°o¼¯ Jm] ºAoM

¨Aj ¼¦íU ¬A±®î ³M ,po« º±w ¬AkM An ¬B¯C n±Lî ,©µ ºB`¯Bª oU 1828 »¦¼ªdU jAjnA o

BU k¯j±M ²joTv£ ¨Aj ° ³Tv¯Aj pB\« ,tnA ³¯Bij°n »§Bª{ ³¯Ao ºBµ²B£@A oa pA ²jB TwA °

/k®½Bª¯ ©µAo ³¦¼w° ¬B¯C Jm] °K¦] ³M SLv¯

BÇM ,tnA ¤BªÇ{ ³ÇM » B Ç{ ° ¬±vµBÇ{ RÀ½A ^± pA ºo¼£±¦] ºAoM ¬Ao½A S§°j

»¯BTvµ± B®« nj n± m« RÀ½A ³M » À¼½ éUAo« |B~TiA ° @À«A ° » AnA ºnAm£@A°

/kǵj ¬BÇñwA ° k®Ç ºnAk´Ç¢¯ ¬B\½BÇMnlC ¥ÇiAj nj An ¬B¯C jo »« »íw ,¬B\½BMnlC

³L~ »§Bª{ ºBµ²B£@A oa ° RBµj ,j°oTzµ ° j°o«o£ ° JAow oM ²°Àî ,n± ®«½kM

/S o£ nAo » B { RÀ½A ðئªU ° Øo~U ³ ¼e nj [½nkU ³M S§°j S A±« BM q¼¯ ³¯B¼«

,j±ÇM nBÇz A ¥Ç½A ¬Aow ¬B«o ° nB¼TiA nj ,Bµ» B { pA ¥L ,³¯B¼« ° j°o«o£ ³ ®«

° @ÀÇ«A KeB~ÇU ³ÇM [½nkÇU ³ÇM ,k¯j±ÇM Rnk k®v« nj ° ònqM ¥½A ¬±a Bµ» B {

½A ³T n ³T n /j±M nAo oM S«±~i ¥½A °j ¼M ³Tw±¼Q ° k®TiAjoQ nBz A ¥½A ºBµ²B£@A oa

nj q¼¯ ¬p°A ¤q Ao A ºBµ²B£@A oa ð¦ªU ° S n oUAo ³¯B¼« pA Bµ» B { ¤BªîA °x°n

/S o£ nAo B´¯C o~U ³«B¯oM

nj é A° j°oTzµ JBU JBU nj An » B { ònqM À¼½ ,1831 ¤Bw nj ,S¼U ¬±« ¥®¦ @

j°n ºBµ³Ç¯AoÇ ° ³ªzaow nj An BµnBz A À¼½ ° , @Bd ³í¦ J±®] ºoT«±¦¼ 30

nj ³¯B¼Ç« ³ÇM ²k¼woǯ ,¬BÇ«p ¬C nj Bµ» B { q o« /SwA ²jo xnAq£ ° ²k½j ¬Bz Aow

©µ BM BµnBz A ° Bµ» B { ºk® k¼íw S¼ñ§B« ow oM ,yª k½C pA kíM ,j±M yª k½C

JBMnA njAoM ,¬p°A ¤q ºoT«±¦¼ 3 nj ³\¢®½ ºBµ²B£@A oa ðئªU ow oM /k®T{Aj ³îpB®«

nAk½j pA kíM ,j±i »½B¼ Ao ] RB ¼ dU ³«AjA nj ,S¼U ¬±« /k®Tz Bµ» B { An ³\¢®½

90) Terk oU o´{ ,jBMC°oµ pA kíM /²k{ ¤Bh¦i ¨pBî ,¨nB ºBµ¬BMp »ñ¦¼£ °RBU50/S{Aj ¦íU Bµ» B { ³M ³ ²k½j An (ºBa ¬Bª oU o{ ºoT«±¦¼ @

¼M nj °oT« ° »§Bi RBµj ²kµBz« ª ,¬Ajo¢¯B´] pA »¦¼i ,S¼U ¬±« pA kíM

°nBM ° ZoM ° nA±½j ³M ³ k¯A²jo jn±ioM »½Bµ²B£@A oa ° Bµ²kñµj ³M ,³¯B¼« ° ¬B\¯p ²An

/k®{BM ¬B«A nj p°B\U ° ©]B´U pA BU k¯A²j±M n±~d«

,1834 oLTÇ @A 23 nj ,³¯B¼Ç« ³ÇM q½oLÇU pA Sª½qÇî ¨B¢®Çµ ,RnA±TÇwA /q§nBÇa ¥®¦ @

:SwA ²jo S{AjjB½ ¼®a An j±i RAkµBz«

°A ,jnAj ²k´Çî ³ÇM An » B Ç{ RÀ½A SwB½n ,» B { ¬Bi ¬Bª¼¦w ,³¯B¼« ³«±e nj

» oí« S§°j ³M ²j±ª¯ ²jB«C » B { pBMow Z± ³w ,¡®] ¬B«p nj ³ SwA Ø ±«

An »½Bµ²kñµj K¦ A j±i ²An ow nj ²p°n k®a ½A nj /©¼T n k® C ³M ³¯B¼« pA /k½Bª¯

Bµ¥ q« BM RBµj ¬C »¦£ ºBµnA±½j ° k®T{Aj ºA³¯Ao½° ° ða± ³í¦ GoX @A ³ ©½k½j51/k¯k{»« ²k½j ,RBµj nB~e ³{±£ nB´a nj n Ø°k« ZoM nB´a °

kµB{ ° ²j±M ¬B\¯p ¨pBî ¬Ao´U pA ,1837 R°A ¥½A°A nj ,¨BµAoL¦½° /jnB`½n ¬BT¼QB @

oM ,k® jB½ RÀ½A o½Bw ° ¬±vµB{ ° » B { pA ³ñ®½A ¬°kM °A /j±M ²An ow RBµj »¯Ao½°

:kµj»« o ¯ ° ºEn ¼®a Bµ²k½kQ ½A

S{±¯oÇw S ¼ Çe nj ,kǯA³T oÇ£ nAoÇ »¦ÇæA ²jB] o¼v« ° »ñ½jq¯ nj ³ »UBµj

ºBµ¥ÇU ³ÇM ¬±® @A©µ k¯A²j±M jBMC ° k®ªU°oY ¥L Bµ¤Bw ³ »UBµj ,k¯nAj ºnA±{j

nB ¦½A ° RnB pA »{B¯ ,nA±½j ³M n±~d« RBµj ½A »¯Ao½° /k¯A²k{ ¥½kLU ³¯Ao½°

Á±ªíÇ« ¥dÇ« ¨jo« »ª]B´U ±`ªµ nj Ao½p ,k{BM»ª¯ »z oñz§ ° ª{j ºA±

¾Ao ½A ¬B¼½BTw°n »íª]³Twj Ro]B´« »§° ,k®® »« oU HT ±« An ³¯B{B ° ³¯Bi

¨±¦íÇ« nAo pA ° ³T o£ Rn±æ «A ° n°j ºBµB] ³M ¬joM ²B®Q ° ºk¼«AB¯ oYA nj52/SwA ²jo nApC pA q½o£ ° nAo ³M n±L\« An B´¯C »Unk KeBæ ° o¢ªTw ð§B«

:jnAj ³§± « ½A pA S½Bñe ,©µ ¬k¯À ¬r°A ³«B¯o w pA »½Bµ²nBQ

Rn±æ ,k®T{Aj nAo n°jAn°j ³ ¨k½j ³MAoi ºjB½p ²kî ©½k{ ZnBi ³¯B¼« pA ¬±a

¥Q »ñ½jq¯ nj///(88 |) </k¯A³T{Aj»« AqvM »T¼ªµA oTz¼Q ³ k¼¯Bwn»« ¬B{oµB

¨±¦íÇ« ³Ç SwA ¬BTÇvµj k®Ça ° ònqÇM »½Aov¯A°nB »ª ³¦æB ³M (¬p°A ¤q )

(91 |) /k¯A³T n o¢½j ºB] ³M ° ³T £ oU An ¬Cy®¼® @Bw oiA°A ½A nj j±{»«

²kÇñµj ǽA pA /©½k¯Anm£ jnAj nA±¯Bi k~¯BQ kænB´a ³ ³]k¼wnB nj An K{ ///

(98 |)/SwAS¦î ¼ªµ³M q¼¯ xA³¼ªvU ³]° ,j±{»«¥½kLU»wnB ³M » oU³\´§

:k®v½±¯»« 1840 ³½n± ,ºBa ª oU nj »wow°j S® @

nj ºBaª oU ³ ºA³¢¦] /jnAj jB½p »TîAnp ºBµ¼«p ° SwA jBMC ³½o ½A Ao A

n°j pA ° ²k{ n±~d« »¦£ºBµ²nA±½j BM ³ SwA ða± ºBµ³½o pA oQ jnAj nAo ¬C

pA ³¼eB¯ ½A ¨jo« ³ kµj»« ¬Bz¯ BµnB~e ¼ªµ j±]° »§° /jnAj »L§B] ²o ®«53/k®Tv¼¯ nAjn±ioM S¼®«A

o´Ç{ oM © @Be Zo«°Zoµ ° k® C ¨jo« nBMS @À é ° ¼æ±U pA uQ ²k®v½±¯

³Ç ©½n±i»«oÇM »½Bµ²kÇñµj ³ÇM ¨kÇ oǵ nj> :k® »Ç« jBǽ ¼®a ³¼¯B ¦w pA ,¬B\¯p

(133 |) </j±M ³TvM ¬Bz½Bµ²pA°nj ° k{»« ²kµBz« ¬B{nAj²o¢® ºBµnB~e

° ¼ dÇU ³Tv½BÇ{ (³]k¼wnB ) ¼\wnB pA o´MA ° Zk¼µ pA kíM ,³v¯Ao o¼ w xnAq£@

/SwA ¥«FU

nB®Ç pA ²An »Ç nj /©½k¼Çwn ¼\wnBÇ ³M BU ©½j±ª¼Q ²An SîBw y{ kíM p°n ///

³M ³¼eB¯ ½A ¬j±Mð½jq¯ /©¼T{m£ ²±¼« ¬BTinj ¬B¼« nj ° qLwow nAq« ° BµnAq¼§B{

oÇ¢½j pA oUjBMC KLw ¼ªµ ³M ° SwA ¬C ¬B® @Bw oTz¼M ¼«FU K]±« S§B½A q o«

(134 |) /jnAj ©µ ºoTz¼M ³®ñw ° SwA »eA±¯

³ wA° ³M ³ñ¦M ,²j±L¯ S§B½A q o« ³M ¬j±Mð½jq¯ S¦î ³M ¼\wnB S¼®«A ° ºjBMC

³¼eB¯ ¬AkM (¬B¯BMp oU) » B { ° ¬±vµB{ RÀ½A ºBQ ,g½nBU ¬C nj p±®µ :³ SwA ²j±M ½A

» AnA ° @À«A KeBæ j±i ° k®® ¬°o¼M ºjBMC pA An ¬BMptnB ° »«±M ¨jo« BU j±M ²k¼wo¯

° ³¯B¼« RBµj »MAoi ³M ¬joM»Q ° ,»]nBi ¬Ajo¢¯B´] ºBµxnAq£ ¥¼ªñU ºAoM /k¯±{

(¬B\ǯp o´Ç{ © @Be) ºnB]B ²jAqµB{ ° »¯Ao½A »ªwn ¨B « ð½ ºBµ³T{±¯ pA ,¬B\¯p

/©¼® »« ²jB TwA

:jnB¢¯»« ¼®a j±i ¤Be bo{ nj ,AnC𦫠Apo¼« tBLî

B´®Ç½A ° /kǯA²jo ³ BeA An ¬B\¯p Sªw ³w pA ¬±vµB{ RÀ½A ³ ½A »ª î ³¼¦M

njuM pARBîBª] ½A /±¦ñ¼MRn± ° ±¦¯B®½A ,nBz A ,¬°o½°j :k®{BM»« ³ ½B nB´a

ºAo pA » §BL« ,¥L ¤Bwk®a ,³TwBioM S½Bñ{ ³M B½Bîn ° k¯A²jo »MAoi ¬B\¯p

²joÇ »®¼Çz¯AodÇæ oÇU ³ SwA ²k¼zhM Bµ¬±vµB{ ³M ²B{ An ¬A±½j ³~§Bi

_¼Çµ S§°j o¼MkÇU ½A /k®½Bª®¯ RnB An B½Bîn ° k¯±{SîAnp ° SeÀ ¤± z«

³§Fv« ǽA pA »´T®Ç« /kǯA²joÇñ¯ Sؽ°kM oU Bµ¬±vµB{ ³ Ao½p ,²k¼zhL¯ ²k½B

SîAnp Bµ¬BªÇµ ©Çµ ¤BÇe ³TÇ{Aj S¼Çîn ³~§Bi RBµj /kǯA²joM ºjB½p Sí ®«

° k®® »Ç« º ØkíÇU ©Çµ Ao A RBµj ³M ° k¯oM»« Bµ¬±vµB{ An kÄA± ,k®½Bª¯»«

Bµ³Ç Ap nj ° j±i RB Àz nj ¬BTv«p ¬B @Bª ¬B{j±i /k¯oM»« An ¨jo« » AnA

K§BÇ j°n»Ç« j±Çi éÇUAo« ³M ¥½A ³ñ®½A ©wA ³M ²j±ª¯ S oe nB´M ¥~ /k®Tvµ

° B´Ç¯C ¼ÇM nj ° k®½Bª¯»ª¯ n±~ ºjpj pA ° k®¯Aoa»« An ¬B\¯p ºB½Bîn RBîAnp

³½j ²oµB S§°j ºB®«A ©ñe ³M j±{ ³Tz ¬±vµB{ pA ³`¯C /j±{»« é A° ¥T B½Bîn

nk ³M j±{ ³Tz S¼în pA ³`¯C ° ,j±{ |B~ k½BM B½ S o£ S¼în pA k½BM ¥«B @

»´T®Ç« ,R±LÇY çoÇ ³ÇM /k®® »Ç« nBÇñ¯A ° k¯jpj»Ç« Bµ¬±vµB{ An yí¯ ¬Bñ«A

³Ç »T¦¼ Ç /k®µj»ª¯ RB¼§B« S§°j ³M ©µ nB®½j ð½ /jAj k®µA±i ³½j ¬B«±Ukæ

/k®µj»« nB¼vM nA±w B´®½A kµj fnS§°j S´] ³M »¢®] S ° oµ /SwA ½A k¯nAj

B\Ç{ »¯B«joÇ« ,k{BÇM oiq« ³½k´« ° n±~®« ¥X« ³ Sv¼¯ kM ©µ ¬B{nA±w

ð½ k½BM»ªÇ¯ »§° /kǯA²jo J±i RB«ki ¬BwAoi ° RAoµ ²n°j nj ,k®{BM»«

»§BÇw ³æÀÇi j±ÇM k®µA±i o Be ¡®] nj ºp°n ð½ ³ k®® JAoi An S½¿°

/k¯nBTh« k®® » ¦ oµ ° k®µj»« S§°j ºAnp° ³M ¬±vµB{ ¼¯A±i »¦ » §BL«

ºpAo¼{ ¬Bi JBµ±§AkLî Apo¼« ³M n¿Bv´Pw An nBz A ¥½A ¨j±M B\¯C « ³ »T °

JA±Ç¯ ovQ Apo¼« ³¦§A³¼]° B C ³M An ¬°o½°j ¥½A ° j±M ²joPw ³§°k§Ao¼~¯ ³M K ¦«

²jBTwo »«jC ð½ oµ ¬B{j±i o pA ©µ B´®½A ,Apo¼« kªeA ¬B ¦w ³§°k§Ak î

±¦¯B®Ç½A u¼ÇÄn ³Ç k¯j±ÇM ¬B{j±i ¼¯A±i ³M ²joPw ±¦¢¼M Rn± ° ±¦¯B®½A /k¯j±M

¬BP¼UoÇw ¬±vµBÇ{ ¬Bi»¦ ®¼ve ±¦¢¼M Rn± u¼Än ° ¬±vµB{ ¬Bi ³¦§Aq½qî

° k® w±£ ° oT{ ° k ¯ » §BL« »§Bw ,¬B{j±i ³M ²joPw RÀ½A pA BwÅn ½A /k¯j±M

çoî ¬Ao´U ³M ³`¯C /k®½Bª¯»« B´¯C pA S½Bªe ²jBí§A ± ° k¯o¼£»« ²o¼ ° °n

oªÇY ³]°_¼Çµ ³M o¢½j , oiq« ° f±v®« ° gwB¯ ¨BñeA n°kæ q\M ³ j±{»«54@/jnAk¯

:kµj»« xnAq£ ¬B\¯p ³«±e 1296 ¤Bw ºBµjAk½°n pA ,AnCð¦«

/k¯j±ª¯ B½Bîn ³M An º ØkíU A±¯A ° k¯k«C S oe ³M ¬±vµB{ RÀ½A nB´M ¥~ oiA°A

À¼½ ³¯A°n ²jAj B´¯C ³M n±«F« o ð½ pA joñ¯ ºA²k½B _¼µ ©T{±¯ ¬Ao´U ³M ³`¯C

ºA³®T ²B£oµ ° j±zM »v ³M º ØkíU nAm¢« k®T{±¯»« « ³M o¢½j o pA ,k¯jo »«

p°B\U ° º ØkíU pA An ¬±vµB{ ¨jBTwo »« nk oµ /SwA ±U ³Ø«l oM S¼§±Ãv« j±{

y¼ÇQ ²joÇ JA±Ç] An S«±Çñe ¨jC j±M B´¯C ²Aoªµ ¬Ao´U pA ³ ºn±«F« k½Bª¯ 鮫

(127 |)@/k«C»«

:SwA ²jo jB½ ©µ ½°q ³«±e ºBµ¬±vµB{ pA ,AnCð¦«

¬C nj ©µ ¥½A pA ºnk ° k®T{Aj »ñ¦« ³ Àî ±¦¯B®½A ºBµ¬±vµB{ ©µ Aoµp ±¦M nj

³ j±M »T ° oTª ° k¯jo »« ¬B¢½Bvªµ ³M º ØkíU A±¯A /k®T{Aj Àz RBd æ

³½o nj ,S«±ñe oiC ¤Bw /k{BM ²j±L¯ S¼în ° B´¯C ¬B¼« nj RnB ¥T ºA±îj

ZBeð¦Ç« ©Çµ ºnkÇ ° ¬±vµBÇ{ ¬Bi³¦§Aq½qî ¤B« ¬C ¡¯Aj k®a ³ jBMCSª~î

An ³Ç¦§AoÇñ{ ZBÇe ¨A±Ç A pA o ǯ ð½ /kÇ{ éÇ A° B´Ç¯C ¬B¼« »îAq¯ ,j±M ¨B¯ ³¦§Aoñ{

S«±Çñe ³ÇM ³Ç¼§AnBz« /k¯jo RnB An ³¦§Aoñ{ ZBe SîAnp ° k®Tz Bµ¬±vµB{

An ²k{ RnB SîAnp ³ ©T{±¯ ¬±vµB{ »¯Bh¦½A ³M ° ¨jBTwo n±«F« /k{ çnBî

Ao« n±«F« /k®® SvM ¬±i B] ¬Bªµ nj B½ ²jn°C o´{ ³M B½ ©µ An ¥UB ²j±ª¯ joTv«

¬°o¼ÇM ³§±¦£ Rn±æ o¢½j o pA ° ²jn±i Rn±æ o ð½ pA ³ k¯jp ³§±¦£@

(165 |) /kz¯ »½B®TîA GkMA ©T{±¯ ¬Ao´U ³M ©µ nk oµ /S n

o\®« ,³ ®« nj Sze° ° RnB ° ¥T nAo TwA ° RAp°B\U ° ºkíU ³¯±£ ½A ³«AjA

»§Bi ° k¯jo oU AnRBµj (BµRBU) B½Bîn ,½°q BU q½oLU ²An o¼v« ¨BªU nj :³ k{ ¬AkM

ºBµ¬BÇñ« ° o¼Çv« ½A nj ½°q ¤Bª{ BU ¬BMp oU ºBµ¬±vµB{ ° k®T{Am£ ³®ñw pA

³ ǯ Bµ¬±vµBÇ{ l± ǯ »¯B½BQ i k®«An o{ nj ° ,k®Tz£ ¬±ñv« ° o Tv« ,n°B\«

An »wnB ° » oU ºBµ¬BMp pA ºA²q¼«C ° jn°C ©µAo Aoµp ±¦M nj An RBU ° oU » ÀU

/jAj ¥¼ñzU

:SwA ²jn°C ,j±i ³«B¯o w nj ,M°A /¬r°A

» oÇU ¬BÇMp ³ÇM An j±i ºB] »wnB ¬BMp [½nkU ³M ,©¼® »« S oe ³ ½°q pA

Swo´ /k¯A²jo e An j±i »wnB ¬BMp ©µ p±®µ ²kñµj k®a ¬B® @Bw B´®U /kµj»«

»§BµA ½A /(34 |) /SwA » oU ° »wnB RBª¦ ° »«BwA pAºA²q¼«C »½B¼ Ao ] ¨B¯

»µj¬B«pBw ° »®¼z¯njBa S¦~i ,B] ð½ nj »\½nkU ¬BñwA BM (¬B¯BMp oU)

Rn±Çæ ³ÇM ° kǯA²kÇ{ ¨BÇ jA Bǵ<RBU> ¬B¼« nj ° ²jAj Swj pA An ¬B{»½AkTMA

³ ½BÇ pA ³TÇwj ð½ ° ¬±vµBÇ{ ¥½A pA ³Twj k®a /k¯A²k«C nj ºA²jBw ºBµS¼în

(41 |) /k®T§B½A ½A ¼z¯njBa ºBµ¥½A B´®U ¬À¼£ ºBµy§B

:» B { ¥½A ° ³¯B¼« pA M°A ¬r°A ¼æ±U

<» B {> oU ¥½A ,k¯k{ ²k¯An K î k®¦M ºBµ²± º±w ¬C BU Bµ<RBU> ³ñ¯C pA kíM

½A /k¯j±ª¯ l± ¯ ºBa»]C ²nj BªîA BU »Te ,k¯jn°Cnj j±i ¤B {A ³M An»eA±¯ ½A

ð½ ° ²jn±h¯ Swj «B j±i »½AkTMA »UÀ½A ¬B«pBw BM ©µk\¼µ ¬o ¬B½BQ BU ¥½A

RBL]±« ,º± æ ³¦v¦w ± w pA kíM ¬Ao½A ³½q\U ° Zo« ° Zoµ /j±M ²k¯B« ³anBQ

¬±® @A B«A ,j±M Bµ» B { »wo ,³T{m£ nj ³¯B¼« /jn°C ©µAo An ¥½A ½A »Lv¯ ¤À TwA

(46 |) /Sؼíª] nAqµ [®Q BM SwA ºn°B®´Q ¬BTvµj

Bµ<RBU> ºB] ³M ¬BMp oU ¬B®¼z¯njBa »®½q¢½B] B½ »\½nkU ¬BñwA ,¨±¦í« nAo pA

¬B\¯p ° ³¯B¼« ¾Ao nj ³ SwA ²j±M »¦eAo« ° RB«k « ³MBz« ° MB « ,½°q Jo nj

/SwA ²k{»« Ao]A

¤Bª{ ºoT«±¦¼ 30 nj An (¼\wnB ) ³]k¼wnB ,1840 ¤Bw nj ,»wow°j S® @

¬Bªµ nj ©µ ¬k¯À ¬r°A ° ,²k½j °nBM °ZoM ¬°kM ,S¼íª]oQ ° jBMC °«A ºB] ,¬BTv @BU

/SwA ²jo » oí« »wnB Any«jo« ¬BMp ¤Bw

pA ,o´MA ° ³¼¯B ¦w pA kíM ,y °oM y½o®¼µ oT j ,jo¢¯B´] °j ¬C pA kíM ¤Bw Sv¼M

kªÇ~§AkLî nA±w ¼¦L Tv« , À¼½ ³M ¬B¯C ^± ¤Be nj ºBµ¬A°nB ° RÀ½A ºBµnjBa

:SwA ³T{±¯ ° ²jo jB½ (½°q © @Be) Apo¼«

AoÇ A ½°qÇ RBǵj pA »ñ½ nj ,²An gwo [®Q pA kíM ,½°q oT¯À SØ¼í« nj ///

³Ç kíÇM p°n cLÇæ /j±ÇM ²joÇ ³ BeA °nBM ° ZoM BM ºk®¦M nB~e Ao¯C ³ ©½jo @

©½jn±ioM k® w±£ ° °B£ pA ºA³¦£ BM ²j ²pA°nj ±¦] ©¼® S oe B\¯C pA ©¼TwA±i»«

pBM ²An ° k®T n B´¯C BU ©½k{ ¥Ø í« »TîBw nBaB®M /// k®T n»« Aodæ ³M Aoa ºAoM ³ @

¥MB « nj ,²An » SîBw ð½ pAuQ /// /©½±{ ZnBi ²j ²pA°nj pA ©¼Tv¯A±U B« ° k{

/k{»« ²k½j qLw nAq« ° ¬BTinj ¬C nB® ° ³{±£ nj ³ ©½k½j An »í¼w° ³¢¦] j±i

° k®TÇ{Aj nAoÇ o¢½kÇñ½ pA »®¼íÇ« ¥æA± ³M ³¢¦] ¬C nj ³ k¯j±M »UBµj B´®½A

ºAoM An nB~e ½A /j±M ³T o£@Ao ºk®¦M HTLv¯ nA±½j ° nB~e An B´¯C ³ªµ Ao A

©¼T n ²An ³ gwo nB´a /// k¯j±M ²k¼z RBµj n°j ³M ¬B¯qµAnRÀªe pA ºo¼£±¦]55/©½jo ²kµBz« An ½°q o´{ ,¬Bª§C ¥½B« ð½ j°ke ³¦æB nj n°j pA

¬BTÇv @BÇU x±e ° ¤±e nj An n±~d« ºAo é ±« ° ¥d« ,»½B´¯ ¤q®« ²An ³¦æB

nj ,ð½jq¯ ³T{m£ nj RBµj ½A »§BµA :³ jnAj ½A oM SeAoæ ³T{±¯ ° ,kµj»« ¬Bz¯

BÇ j JBÇU ¬BǯC ¥MB Ç« nj ³Ç kǯA²j±M ºn°C¬B½p ° jB½p ²kî çoíU ° ©]B´U çoí«

o¼MkÇU ° nBÇ ²nBÇa An ºpBw°nBÇM ° »z nB~e ,j±i ¤B« ° ¬B] e ºAoM ° k®T{Ak¯

/k¯A²jo ¨Ak A ¬C jB\½A ³M ° ,³Tv¯Aj »T¼®«A

:SwA ³T{±¯ ° ²k½j An ³¼eB¯ ½A ,SwBM /qª¼] ,y£°oM pA kíM ¤Bw ²j

nj ¬C nBMoQ ° ònqM ºBµïBM ,SwA nA±¯Bi nAqµ oM ¥ªTz« ° nBMS n ²kñµj µjB¼w

ºA³Th¼«C y½±£ ³M ,³«±e o¢½j ³½o k®a ° ²j ½A ¨jo« /k¯A³T o£ nAo ºjBMC J±®]56/SwA »wnB ° ºjo pA » ±¦h« B½±£ /k®«B¯»« <RBU> An ¬C ° k®® »« ©Ø¦ñU

S¯±ñw ¬BMp oU »§BµA ,²j°kd« ¬C nj :³ SwA Sؼí A° ½A o¢¯B¼M ©µ ³¼îÀ A ½A

/k¯jo »« À A <RBU> ¬B¯BMp»wnB ³M ° k®T{Aj

ºBµnBÇ pA (½°qÇ ©Ç @BÇe) ,AnCð¦Ç« Apo¼« tBLî ,SwBM/qª¼] pA kíM ¤Bw y{

,kíM ³M g½nBU ¬C pA /SwA ²jo ³Ø¼´U xnAq£ ,Aoµp ±¦M ¾Ao @Bw ±¦¯B®½A ºBµ¬±vµB{

An ¬BTv @BU »M±®] yhM ¬B¼½BTw°n ,±¦¯B®½A ºBµ¬±vµB{ BM ,k®«A n ° Aoµp ±¦M ºBµRBU

/k¯A²jAj ¥¼ñzU

jn±Ç« » o{ ¬B\½BMnlC nj An B´¯C ¬BñwA ²j°kd« ° Bµ¬±vµB{ l± ¯ °oª¦ ²B£oµ

,ïAjAo ° ¬B « S{j pA n±Mq« RÀ½A ²±L¯A S oe ³ ©¼®¼M»« ,©¼µj nAo S j ° ³í§B «

nj AnRBU ° oU ¥MB T« nAo TwA ° ^± »¯B½BQ ³ ®« ,J±®] ³M ¬B¯C ^± é¼w° »£k® @A oQ °

:SwA ²jn°Cj±]° ³M J±®] yhM °j

³M ,²jAj ¥¼ñzU An B´¯C »Mo S oe nA±¯ ° SwAn bB®] ,½°q Ç q½oLU ²jB] o¼v«

/j±{»« »´T®« Aoµp ±¦M nj <RBU ° oU> »½B´¯ tBªU ° » ÀU ³ ¯

¤Bª{ BU B\¯C pA ° ¤Bh¦i BU JAow pA ,¬B¯C » o{ o¼v« °Oa bB®] ,³ »Un±æ nj

©ÇµAo j°oµB{ nA±] nj An y§B ° RBU ° oU pA o¢½j ºA²q¼«C ° ³T o£oM nj An ¨nB

96 ¥Çñ{ /SwA ²jAj ¥¼ÇñzU An » ¦ThÇ« Sv½p ¼d« ° oTz« ºBµ À¼½ ° ²jn°C

,¬pBM /¥wnB« ·T{±¯ <y§B > JBT nj Znk®« <»M±®] Sªv ºAoM ¥~ « »¯BMp ³z ¯>

:SwA ²k«C n± m« JBT nj /SwA ³ ®« ½A B °A pA B½±£ °K§B] »¦¼i nAj±ª¯

° é¼w° <¬BMp RBU> ³î±ª\« ,¨nB ¤Bª{ ° (j°oµB{ yhM) ¤Bh¦i » o{ J±®]

ºBµBTw°n pA ºA²o¼\¯p ° ¬BMp oU ²kñµj °j /k®µj»« ¥¼ñzU An ºA³anBPñ½

¥´Ça j°kÇe pA ³Ç An »M±®Ç] ³M »Mo §Bª{ pAnj nA±¯ »Twkñ½ ,¼z¯jo ða± @57/k®¯p»« ©µ ³M ,SwA ³T B½ ¥¼ñzU RBU ²kñµj

° RBǵj »z nB~Çe ° ²j±M B«o ©ñe Bd]A ° n°p ,½°q Ç q½oLU o¼v« nj o£@A

° ov¼« An » B { ° ¬±vµB{ ¬BñwA ° BµRBU nAo ,³ ®« Zo« ° Zoµ ,BµºjBMC »¯Ao½°

ºnB\« pA °S§°j »ªwn ¬B«o BM Bµ¬±vµB{ l± ¯ ,¤Bh¦i yhM nj ;³TiBw»« ñª«

,è½± U ¬±vµB{ ¬Aow ³M ³ ®« ¬C S«±ñe ,¨BñeA n°kæ BM ° ,³T B½ xoTv£ »¯±¯B

/SwA ²k{ k¼ @FU ,B½Bîn S½Bîn °SîB A

ð§B« ° ³ ®« © @Be ïAj³aAo Jo nj ÂL ³ » BMAo o¼z¯A±] ¬Bi© B »]Be

RB{BzTÇ A ³M »£k¼wn ºAoM ,Apo¼«tBLî ©ñe oMAoM / µ 1246 ¬BLí{ nj ,j±M RBµj

¥d« ¨pBî ° kMB½»« S½n±«F« ,k¯±YB¼ ° k¯°B @B ½A± BM B\¯C »§BµA Aq¯ ° ¨nB ¤Bd«

Znj <nB]B ²n°j ºBµ© n ° Bµ¬B«o > :JBT nj 28 ²nBª{ ³M ³ k®w ½A T« /j±{»«

¤Bd« nj k¯±YB¼ ° k¯°B @B oUo¼ ½A± g½nBU ½A BU ³ kµj»« ¬Bz¯ ,SwA ²k{

/k¯j±M Rnk KeBæ ° k®T{Aj ¬BñwA ¨nB

boÇ{ ½kÇM ,¤Bh¦Çi S«±ñe ³M » BMAo ¬Bi© B JB~T¯A ²nBMnj ,²B{kªd« ¬B«o

:SwA

S«khz¼ÇQ ° ¨ÀÇ ¬Bi© BÇ »]BÇe ¬B Bh§A Jo « /// ²B¢½B] é¼ n ²B\¼§Bî ///

° ©½kÇ ¬AnBX¯¬BÇ] ³¦ª] pA ° ©½A²j±«pC An °A ºnAm¢T«ki ©wAo« nj ³ An ³æBi

° ¤BÇ ²k®ÇioÇ ¤BÇw ǽA nj /// SwA ²oµB Rk« kMA S§°j ©¼ªæ ¬Bz¼ RjAnA

° k½BÇM ³ º±d¯ ³M ³ ©½j±«o jq«B¯ ° pAo ow ¤Bh¦i S«±ñe ³M An °A BµkíMB«

¥ªî ³M ¼¦M »íw ºpA±¯S¼în ¨pA±§ nj ,k½C ° jqw °A »UAl oµ±] ²± pA ° k½B{

o @B{ ° » An j±i nBT n ve pA An B\¯C ºB½Bîn ° ¤Bªî ° Ao{A ° ¬B¼îA ° jn°C

±¦« ³L B ° B½Bîn ° Ao{A ° ¬B¼îA ° ½o{BL« ° ¤Bªî ³ñ¯C no « ///// jnAj ³¢¯

° ئhU °A »´¯ ° o«A pA ³Tv¯Aj j±i ¤À Tw¿BM © @Be An ³¼§AnBz« ²B\¼§Bî ,¤Bh¦i

o´{ » Go½odU ///// k®{BM jB ®« ° é¼ « »¯A±½j RB«ki ©½k U nj ° ²joñ¯ Aod¯A58/1254 nBL« ¬B «n

³M » BMAo ¬Bi© B JB~T¯A> :¬A±®î BM ,²B{ ¬B«o pA SîB A nj ,Apo¼« ¬B«o´ © n

/94 SLY ²nBª{ /SwA ²k{ njBæ 1254 ³\e ºl nj <¤Bh¦i S«±ñe

³M ¤Bh¦i »eA±¯ °RBµj ³ªµºnAm£@A° ° ¬Bi© B ³ ½oî ¤±æ° Ç Apo¼« ¬B«o´ © n

95 SLY ²nBª{ / µ 1256 ¤°¿AºjBª] :n°kæ g½nBU /º° »íª]JA±MA ¬A±®î

° ¤Bh¦i © @Be ¬Bi© B ,SwA ²k{ SLY 96 ²nBªzM ³ Apo¼« ¬B«o´ o¢½j © n nj

/SwA ²k{ » oí« (¬BMpjo ¥½A À¼½ Ç ¤Bh¦i » oz§Bª{) ±¦¯Ao B{

¬BTwo´{ oM ,RÀ½A ° ¬±vµB{ ¬Aow ,»T§°j ºBµS½n±«F« ° »ªwn ¨BñeA ½A BM

B\¯C BU ,k¯k½pB½ Swj q¼¯ ¨nB ¤Bª{ ³M ° k¯k¯An ¬B«o ° k®T B½ ئvU ³«±e ° ¤Bh¦i

³ ǯ ,»½BµBTÇw°n ° ³¯BÇij°n nA±Ç] nj ¬BǯC po« ° ke ³ k®T o£ ºB] ° k®T n y¼Q

An » ÀÇU é ±Ç« ° nA±\ªµ ¥d« ½A »«±M ¨jo« /k{ S¼LXU ° jAj ¥¼ñzU An » oTz«

An ¬B¯BMp»wnB ²kñµj ¥´a ,n± m« Ò{± Ò » o{ K¯B] nj /k®«B¯»« ( Òz Ò = Ò{ Ö±Ò @)

/k¯nAj ¬Bñ« ° B] ,¬BMp oU ºBµ¬±vµB{ H«±ªî »Mo yhM nj ° ,k®½±£»« <RBU>

ïAjAo ³ ®« ºBµRBU

»wnoM> :¬A±®î BM »L§B] » ¼ dU ³§B « ,©¦í« S¼MoU ²B¢z¯Aj pA ,¬B½o ¯ o æA oT j

° ,³T{±Ç¯ <Bµ¬BÇñ« tBÇwA oÇM ³¼ñU BM »½B¼ Ao ] »eA±¯ »Tz¼í« ° »T¼íª] R¿±dU

pA »½BµSªv /k¯A²jAj nAo »wnoM jn±« ¦Th« Bd§ pA An ïAj³aAo B½ ïAjAo ³ ®«

:k½Bª¯»« ¥ ¯ ,¤B « °K¦ « ¼¼LU ºAoM ,An ³§B « ¬C

° »ÇeA±Ç¯ pA »Çñ½ ºjBÇMC ³ÇanBÇQ 1070 BÇM (oǵA ¬BTwo´Ç{) ïAj³ÇaAoÇ ³ ®Ç«

1070 pA ºjBMC 973 »«BwA ³z½n /k½C»« JBve ³M ¬B\½BMnlC ònqM ºBµ¬BTwo´{

³Ç »½BµBTw°n jAkíU BµºjBMC ½A ±ª\« pA /SwA ³T o£ nAo ³í§B « jn±« ºjBMC

©wA BTw°n 91 ¬B¼« ½A nj /k® »ª¯ p°B\U BTw°n 260 pA k¯nAj » oU »«BwA «B @

ºAnAj BµBTw°n pA ºoTz¼M jAkíU /k¯A²jo miA »í¼L o B®« ° ²o´a pA An j±i

¡®µo nj ³ k¯nAj »ªwA o¢½j RnBLî ³M B½ k®Tvµ »wnB ° » oU ³MBz« »«BwA

k®{BM ³T{Aj }§Bi »wnB ©wA ³ »½BTw°n /jjo£»« ¦U ¬Bvñ½ » oU ° »wnB

oiC nj An jBMC k¯±vQ ³ k®Tvµ »½BµBTw°n oTz¼M ° (BTw°n 40) k®{BM»« © »¦¼i

» oU ³M ³¯ ° »wnB ³M ³¯ An »«±´ « ±¯ _¼µ BµBTw°n pA ºjAkíU ©wA /k¯nAj j±i

ºAnAj B´Ç¯C pA ºoTz¼M jAkíU ³ k®µj»« ¬Bz¯ j±]±« miD« ° éMB®« B Ø«A k¯Bwn»ª¯

ºjo »«BwA BM BµºjBMC /SwA BU 418 BµBTw°n ½A jAkíU ,k®Tvµ »ª½k »¯Ao½A ©wA

72 Bµ ÀÇz ¨B¯ pA ³T o£ ¨B´§A ° ,85 ½A± ° RÀ½A ¨B¯ ³z½n pA »«BwA BM ° 7

/// k®{BM»«

©½k ¬Ao½A B½ »wnB «B »«BwA Á±æA ³ S £ k½BM »«BwA ½A »£k® @AoQ o ¯ pA

o{ »¯BTvµ± «B ºBµ¬BTvµj B½ nB«q½j ºBµ¬BTvµj nj ïAjAo Jo nj oTz¼M

/jnAj j±]° ,S B½ ° ³¢¯Aj°j ,³¢¯AjnB´a ¥X«

S¦Çî ³M ïAj³aAo Jo ,k{ o @l ³ ºn± ¬Bªµ ° j±]±« éMB®« ³M ³]±U BM

»«BÇwA SªÇv ǽA nj Am§ /SwA ²j±ÇM l± ǯ ¥MB oTª |Bi »½B¼ Ao ] ½Ao{

³§Fv« ½A k½Æ« ³¼eB¯ ½A nj »UBU ¬BMp j±]° /SwA ²k{ e »wnB ° »ª½k

pA ºoTª RAoYA »§° jnAj j±]° ³ ®« ½A nj < Àz > »¯Bñ« k¯±vQ ³ñ®½A BM /SwA

/SwA S½Ån ¥MB ³¼eB¯ ½A nj o½Bzî ° RÀ½A l± ¯

¥X« é Uo« B®« q] ,SwA © »¦¼i »wnB «B »«BwA ,ïAj³aAo o{ nj

»«BwA ,SwA ²kz¯ »¦ªî »TeAn ³M ¬B oU l± ¯ ³ ³¢¯AjnB´a ° ³¢¯Aj°j ºBµ¬BTvµj

,p°jB«o£ ,ïAjow Szµ ¥X« »«BwA ³ªµ ½A BM »§° /k¯A³T B½ o¼¼ U » oU ³M GoX @A

/j±{»« S B½ ¥d« nj ,k®Tvµ »wnB »«BwA pA ³ ¬¿A°C ,j°oµj

k®Tv¯A±U»« oTª BµBTw°n ,o½Bzî ° RÀ½A w±U ²k{ o¼hvU »eA±¯ nj Hª¦v«

,¬Ao´£ :¥X« ©½k »¯Ao½A »«BwA ,³ªµ ½A BM »§° /k®½Bª¯ e An j±i »ª½k »«BwA

/k¯nAj j±]° ³ ®« nj ,S B½ ,oL¼¦ @

³ÇM An j±Çi ¨Bǯ ³Ç ïAjAoÇ o½BÇzî ° RÀǽA ¥½BL ° ½A± »«BwA ³M ³]±U

²jo l± ¯ B®« ½A nj oU ¨A± A ³ SwA ½A o¢¯B¼M k¯A²jAj »½B¼ Ao ] ºBµ¬Bñ«

/k¯A²k{»¦d« ¬B® @Bw ¬k¯AnK î WîBM °

ºnAk«AjSz¼í« ±¯° ¬BMp ,j±i »®¼z¯^± »£k¯p BM (¬B oU) ©]B´« ²°o£ ½A

o£@A ¬B¼« ½A nj /k¯A²jo ¥¼ªdU ïAjAo »ª½k ¬B® @Bw oM An j±i »¦~ »½B\MB] °

ïAjAo Jo ,uñîoM ,²k½jo£ R¿±dU x±hTwj l± ¯ ½A ¥MB « nj ïAjAo o{

Sz¼í« ±¯ ° ð¼®ñU SwA ³Tv¯A±U ° ²jAj ¬Bz¯ S«°B « ¨±\µ ½A ¥MB « nj oTz¼M59////k½Bª¯ e j±i »¦L ¬kªU ³M oTñ½jq¯ »¦¼i An j±i

pA »¦¼Çi ,o¼ÇiA ¤Bw kæ nj ³ SwA ³T o£ Rn±æ »¯B«p ,²pBU ²k¯pnA ¼ dU ½A

x±Ç«Ao An j±i »ª½k ³\´§ ,k®T{Aj <»UBU> y½±£ ÂL ³ ïAjAo Jo RBµj ¨jo«

, B ¯ o½Bw nj B´¯C ¤BX«A ° RBµj ½A ¶nBMnj /k®® »« j±®{ °S £ » oU ¬BMp ³M ° ²jo @

/k{ kµA±i »wnoM °WdM

³ ®« ð½ Jo ° o{ nj ½BL« ¬BMp °¡®µo °j j±]° ° ,o¼£o ¯ ²k½kQ ½A j±ª¯

³ SwA ²j±M » BMAo ¬Bi© B »]Be pA nB]B S§°j ºBµxpA±¯ pA »{B¯ ,©µ j°kd«

¤±¼U ³M An »UBµj ° @À«A ° S{Aj l± ¯ ïAjAo nj ,¤Bh¦i S«±ñe ³M JB~T¯A pA ¥L

/j±M ²jn°C nj j±i

nAm£@A° ¬Bi© B ¤±¼U ³M nB«q½j ¤Bd« ¾Ao pA ³anBQ ²j ,²njBæ ºBµ© n ° Bµ¬B«o ³MB®M

RÀ½A o~U nj An nB«q½j ¤Bd« o{ ,RBµj ¬AkM ¬±vµB{ ºBµ¥½A ¬jn°C BM ¬Bz½A ° ²k{

° ,k¯A²k{ ( Ò{±Ò ©µ) nA±]©µ RAk¯poµ ° nB«q½j ¬BMp »wnB ¨jo« BM ° ²jAj nAo ¬BMp oU

nBÇñM ,nB«qǽj »ª½kÇ ° ¬BÇMp »wnBÇ »«±ÇM ¨joÇ« ²nBMnj An <RBU> ·ª¦ RÀ½A ¬Bªµ

/k¯A²joM

,25 :ºBµ²nBª{ ³M <nB]B ²n°j ºBµ© n ° Bµ¬B«o > ³î±ª\« nj ²k{ SLY ºBµ© n

° Apo¼Ç« tBLÇî K¯BÇ] pA , / µ1245 BÇU 1243 ¤Bw pA Ç 50 ,49 ,48 ,46 ,31 ,27

ºBµ¬B«oÇ /SwA ²kÇ{ njBÇæ » BÇMAo ¬Bi© B e nj ,Apo¼«kªd« ° Apo¼« ¬°k½o

³M , / µ 1259 ¤A±{ BU , µ 1250 ³\eºl pA 101 ,84 ,71 ,63 ,62 ,61 ,54 :²nBª{

ºB½Aq« ºB îA oM ²°Àî ,Bµ¬B«o ° Bµ© n ½A nj /SwA ²k¼wn nB]B ²B{kªd« c¼{±U

,¬B]²qǵ ,k®«p± ,°À ,nB¼¦î ,kªd«q ,k®M¬Ao ,¤Ap°j :¾Ao ,»¯A±½j RB´]±T« ° »§B«

¤±¼U ³M ,ºno « ° K]A±« ç±î nj ,nB«q½j ¤Bd« nj é A° bq½j ³iow ,JÀ¼§ ,o´«³a±¯

/SwA ²k½jo£ nAm£@A° » BMAo ¬Bi© B »]Be

»îBªT]A ° ºjB~T A MA°n BM ,q¼¯ nB«q½j ¤Bd« nj <RBU ° oU> bÀ æA ,¬Bw½kM

/k«C j±]° ³M ,B´¯C RBLwB®« ³íw±U ° Bµ¬±vµB{

# # #

³í§B « »wB®z¯BMp Bd§ pA An k¯poµ ° nB«q½j ,¨nB ,½°q ºBµ<RBU> ©¼µA±hM o£@A

/joM ©¼µA±h¯ »½B] ³M ²An ° ©½±{»« °oM°n Bµ»£k¼`¼Q ° BµºnA±{j BM ©¼½Bª¯ »wnoM °

³ MBÇw ºA³\Ç´§ ±`ªÇµ ° jnAkǯ j±Ç]° <RBU> ¨B®M ºA³¦¼L ° ¨± ¬Ao½A nj ³ ½A ºAoM

/©¼Tvµ »h½nBU nAk« °RB«±¦í« k B ³®¼«p ½A nj ° ³T{Ak¯ »¢®µo

»wnB »¦d« ° ¦Th« ºBµy½±£ ,j±{»« ºn°Cjo£ »UBU ³\´§ ¨B¯ ³M ²p°o«A ³`¯C

/k®T{Aj tBªU ¬C ¬Bª¦ñT« BM ³T{m£ nj oU RÀ½A ³ SwA

(¨ 1950) 1329 ¤BÇw nj An <»¯poǵ ° »UBÇU> ³§BÇwn ,¡¯nBÇ »¦í§AkLî ¬A°njB{

:k¯A³T{B¢¯ ¼®a <¬poµ> » oí« nj ° ³T{±¯

²k¯BªÇ¯ » BÇM ¬C nj k®Ça ºnA±¯BÇi qÇ] ¬±®Ç @A ° ³TÇ n »Ç¯Aoǽ° ³ÇM °n ³½oÇ ÇǽA>

,y£°oM y½o¼®µ oT j ¬Bª§C o¼ w ,¬Bz½A pA y¼Q ¤Bwj±¯ ³ »Un±æ nj (34@|)/SwA

nA±¯Bi 600 An y¯B® @Bw ° ²k½j An ¬poµ ,q½oLU ³M B ¦] pA j±i ²An ow nj 1860 ¤Bw nj

:SwA ²jo ¼æ±U ¼®a ° ³T{±¯

Síw° ³ ©½k¼wn ²± ³®«Aj nj ºA³M°oh« ³ª¼¯ ²j ³M ²An » SîBw k®a pA uQ

Bµ»Ç¯AoǽA /j±ÇM nA±¯BÇi 600 ºAnAj ° k{»« ²k¼«B¯ <¬Apoµ> ²j ½A /S{Aj ºjB½p

JBve ²jA±¯Bi »®í½ nA±¯Bi KveoM An R¿B½A ° Bµo´{ ° RBµj Sؼíª] Á±ªí«

k®a ²j ½A nj /k{»« o ¯ 4000 j°ke nj <¬Apoµ>Sؼíª] K¼UoU ½kM ///@k®® »«

Oa Sªw nj /k®Tvµ ¼z¯o½Bzî q¼¯ ³ ®« ½A o¢½j RBµj ° k¯nAj S¯±ñw ¥½A

ǽA /SwA <ïAjAoÇ > ³ÇM °oíÇ« ³ j±{»« ²k½j ºk®¦M ° é Uo« ºBµS{j ²jB]

nB® nj ©µ ºo¢½j o½Bzî /SwA ¬±vµB{ °oí« o½Bzî S¯±ñw ¥d« BµS{j

/k®® »Ç« »£k¯p ,k¯nAj ³«AjA nqi ºB½nj ¥eA±w BU ³ BµS{j ½A nj Bµ¬±vµB{

/jnAj nAoÇ ¬ÀLÇw ²±Ç ³®Ç«Aj nj ³ SwA <¼¢z«> ¨B¯ ³M »¦d« Bµ¬±vµB{ q o«

»£kǯp B´Ç¯C nj ³Ç k¯nAj njBa 10 ,000 ,0Ç j°ke nj S{j ½A nj Bµ¬±vµB{60/k®® »«

»UBU ¬BMp pA »§° ,²jn°C ©¦ ³M ³ ®« pA ºA²k¯pnA RBîÀ A ,k®ªz¯Aj o¼ w y£°oM

nj ,SwA ²k¯Ao¯ hw ,j±M »¯±® jAkíU oMAoMkæ ¬B{nBª{ ¬B«p ¬C nj ³ ¬poµ ¨jo«

»¢ªµ ,¬B¼ ±æ BU B ¦] ¨jo« ¬BMp pA ¬Bz½A ²jo L RBeÀ æA °RB § ,³ »Un±æ

³M A±îj ¨B¢®µ ³ »ao B ° »¯Ao½A pBMow ºBµ¨B®{j ²s½° ³M ,SwA ²j±M (»UBU) »wnB

/²o¼ °¡wnkQ ,³Ti±wnkQ :¥X« ,k¯A²jAj o¢½kªµ

ð¼§BTǽA Çh§A©wn BM An B´¯C yMBT »¯Bª§C T« nj y£°oM ³ An »UB § ³¯±ª¯ ð®½A

¥ ǯ ,SwA ²joÇ LÇ (¬B¼ ±Çæ BÇU B ¦Ç] ¼M) ¥d« ¨jo« ¤± pA ° ,²j±ª¯ }hz«

:k½Bª¯»«

,©Çza ,³¦Ç ÒM ,¬jp oÇe ,J±i»¦¼Çi ,Sñ¦ªÇ« ,S§°j ,²jAqµB{ ,nAk¯Bª´« ,Ajo

,ǵAo¼Q , §p ,¬Ajo¢MBT C ,SwB« ,nAkMC ,nAk¯B¼¦ ,pBMow ,x±Q½p , k½ nAj±¦]

,²p°o¼ ,Bª¯³¦L ,y ,³ªña ,nA±¦{ ,Sí¦i ,³`¼¦ ,oª k®M ,BL ,¼TwC ,ºnAjow

ºBa ,k® ,oñ{ ,yñz¼Q ,Akik ,k¼ wy½n ,¤BL TwA ,³¯BinBQBa ,¡®wnBQ ,n±{

,¬poǵ S{j ,nA±¯BÇi ,¡wnkÇQ ,³Ti±wnkÇQ ,»Çao BÇ ¨Bí¯A ,±ª¼§JC ,½o¼{

,RB¼§B« ,qP{C ,o B¯ ,©]oT« KeBæ ,»`¦½A JB®] ,K½B¯ ,JBT C ,³¯Bi ,Aov¯A°nB @

61/¬B¼¦ _¼QnB« ,¥T ,SwA o Be ³ªµ ,¨Bí¯A ,B{BªU ,© @Be ,n¿BU ,Z± ,nA°oi

/kµj o mU BU k½j»ª¯ ¬B«Bw ¬C ¨jo« »«±ªî ³\´§ nj »U°B U ° o¼¼ U ,¬Bª§C o¼ w

¬B¯C k½B{ ,jo »« ³LeB~« ,S{j nj ¬±vµB{ ¬B®¼z¯njBa pA o ¯k®a BM y£°oM ²B£oµ

³T Ç£ ïAjAo nj S¼U¬±« ³M ³ ºn± ¬Bªµ /k¯jo »« » oí« <»UBU ³\´§> An RB § ½A

/k¯j±M

¬BÇMp ,¬Ao½A ³M y£°oM o w pA ¥L ¤Bw ²j ³ ©¼MB½»« nj <¥¼{ ºk¼§> ³«B¯o w pA

jnA° RB ½ozU BM ,1849 oLT @A 30 p°n nj ,¥{ ©¯Bi /SwA ²j±M »wnB k¯o« ºjBî ¨jo«

:SwA ³T{±¯ ° ²k{ k¯o«

ºAkæ BM ¬B{Ao //// ©½k{ o´{ jnA° ,k¯j±M nAj±¦] ¬B{Ao pA ºA²kî ³ »§Be nj ///

»TwkM±a pA ²jB TwA ° <k½°oM ,k½°oM> jB½o BM ° k¯jo »« n°j ²An ow pA An ¨jo« k®¦M62/k¯k¯An»« K î k¯j±M ²k«C B{BªU ³M ³ An º°Bñ\® ¨jo« j±i

"They drove asid t he crowd. Shout ing from time to Teim Birooecd,

Birooeed! (begone, begone) P:82

:kv½±¯»« ,¨BµAoL¦½° /jnB`½n ¬BT¼QB @

/©½k¼wn o£o£ºBTw°n ³¯BiSvQ ³M ²jo S oek¯o« pA ,1837 R°A 17 p°n jAk«BM

° µjkM ¬p °j »§° /©® oæ ³¯BiSvQ nB® ,²±¼« ïBM nj An ³¯BdLæ ³ ¨jo k~

¨nBM Bµ¨B®{j A±¯A ° k¯k¯An ¬°o¼M B\¯C pA Hd½oæ Ao« ,k¯j±M ïBM KeBæ ³ ±]²q¼Tw

/SwB´¯C pA »® Hæ±~h« »wnB ¬BMp ³ »½Bµ¨B®{j ,k¯jo @

and Who Loaded me with every Species o f abuse, in wh ich the

Language Persian is Particulary rich.63

»wnBÇ An k¯oÇ« ¬B¼ao B ¬BMp ,A± ¿°j ¬Ar ¨AjB« ,y£°oM oT j pA kíM ¤BwSv¼M

:kv½±¯»« °A /SwA ²jo SLY

nAk½kÇQ n°j pA (k¯oÇ«) o´{ ½A jA±w ³ j±M o´ ð½jq¯ ³æÀi 1881 ¥½n°C 9

nj /©½jo n±Lî o´{ ½A ºBµnA±½j pA ° ©¼TiAk¯A pBU°SiBU ³M An ¬BLwA B« ° k½jo£@

AqwBǯ RBª¦Ç ° k¯k¼z »Ç« jB½oÇ ° k¯k½°j»Ç« BÇ« ¤BL¯j ³M ¬B¼ao B ³ »§Be

xA±Ç½> :k¯jp»Ç« jB½o ²jo k®¦M ¬BªwC o ³M ³¯Bw±½F« An BµSwj ° k®T £»«

pA j±~ « ³ ¨k¼ª´ BµkíM ////// ¨k¼ª´ »ª¯ An ³¦ª] ½A »®í« « <SwA oÔQ ¬B½jB«

64 /SwA TvMC ¬B½jB« :³ SwA ½A <SwA oÔQ ¬B½jB«> ³¦ª]

JoÇ pA oTz¼ÇM ,¨nBÇ ¤BªÇ{ ° ¤Bh¦Çi Jo nj ¬±vµB{ RÀ½A ,nB]B ²n°j nj

o½BÇw ° BµRBÇU BÇM ,ºjB~TÇ A RBLwB®Ç« ³ÇM B®M ,°o®½A pA /k®T{Aj S¼§Bí ° l± ¯ ïAjAo

/k¯j±M ²jo nAo oM ºoTz¼M ¬°BíU °tBªU ,q¼¯ ³«±e ¬B¢½Bvªµ

¬B®´¼«©µ BM ³ SwA »¯B¼¯Ao½A pA ²kî ¬C »wnB ³\´§ ,¤Bh¦i j°oµB{ ° ¨nB »UBU

BÇM ° ²jo »£k¯p »¦d« RBLwB®« BM ,³ ®« ° ¼d« ð½ nj ºjo ° »z§B ° »ñ¦¼£@

»UBU BM ,¬B¯C ³\´§ /k¯nAj »îBªT]A ° ºjB~T A MA°n ³ ®« Jo nj q¼¯ ¬BMp oU RÀ½A

ÀTiA pA ³T{m£ ,³ñ®½A ºAoM /k{BM ¬Bvñ½ k¯A±U»ª¯ ,½°q RBµj o½Bw ° Aoµp ±¦M

BM ¬C R°B U ° ½°q ³\´§ j±i <RBU ° oU> ³¦Ãv« ¬k«Ck½kQ pA ¥L ,RBLwB®« ° ¼d«

/SwA ²j±M WdM jn±« ,»wnB

½°qÇ »§BµA ¬BMp> :SwA ³T{±¯ ° ²k½j An ½°q ,1637 ¤Bw nj ,t±½nBç°A ¨AjC

,Bµ»Ç¯A oǽA o½BÇw pA An Bµ»®½°q ¬A±U»« ³ k¯nAj »æ±~hM ³\´§ »§° ,SwA »wnB65</jAj }¼hzU ,Bµ¬BMp»¯Bª§C pA Bµºk®¦µ k®¯B«

° ¬BMp ºÀTîA ºAoM ° ²jo Bµyµ°sQ <»UBU ° RBU> ¶nBMnj ³ »¯Ak®ªz¯Aj ° À

ºBµWdM ª H«±ªî ,k¯A³T{Am£ nB£jB½ ³M nk ¯Ao£ nBYC ° ²k¼z Sªep »¯Ao½A ¡®µo

RBL~Ç °¾AoÇ nj » oÇU ¥«B ZA°n ° »®½q¢½B] »Te ,»UBU © ئñU pA , ¦Th« ° ±®T«

/j±{»« ³ oî »½Bµ³¯±ª¯ /k¯A²k¯A n hw ¼z¯RBU

:jnAj»« ¨± o« <»¯poµ ° »UBU> ³§Bwn nj ¡¯nB ,»¦í§AkLî ¬A°njB{

²joÇ xo¼Ç]A »UBU ³\´§ T o£@Ao ºAoM nBM ¼Tvh¯ « ³ ºA³§BwS~{ jo«o¼Q

° ¥´a ,³a ,©® »« K\íU nB¼vM ¨nAj o Bi ³M An » j± ¨B½A BU « :S £»« ,¨j±M

¾AoÇ oTz¼ÇM k®TÇ{Ak¯ ²j°Ao« ¬Ak®a Bµo´{ BM ¤Bd« ½A »§BµA ³ y¼Q ¤Bw ²B\®Q

S Bǽ |BhÇ{A pA BÇvM ³a ° ,k¯jo »ª¯ SLdæ »UBU ³M q] ¬Bñ®½o ³M ð½jq¯

nB¼vM é ° ¤Bw ²B\®Q ½Açoî nj»§° k¯j±L¯ k¦M An » oU ¬BMp ÂæA ³ k¯k{»«

½A ¬±® @A©µ ° /k{»UBU ¼z¯B] » oU ¬BMp oTz¼M ³a oµ Sîow BM ° S B½ o¼¼ U

ºq¼a ¬Bª¯BMp ° B« pA o¢½j ¤Bw²B\®Q k½B{ ³ jo¼£»« ¨B\¯A k®U ºA²pAk¯A ³M ¥ªî

(29 ° 28 |) /// k¯Bª¯ » BM ³¯Bv q]

:k¯A³T{±¯ <¬Bñ®½o x±£@> ·§Bwn nj ,1332 ¤Bw nj ,¾B @l »¼d½ k®ª]nA d«

,²j±M p°o«A pA oTz¼M ,y¼Q ¤Bw jBTzµ ° jBT µ nj ¬BMp »UBU ¨jo« ³ Sv¯Aj k½BM q¼¯

²k½jo£ » oU ¬B¯C ³ªµ ¬BMp ¬±® ³ k¯A³T £»« hw »UBU ³M q¼¯ ºo¢½j ºBµ³½j

hw »UBU ³M Bµ³½j ¨Ak ³ k¯nAj jB¼M ¬B«Bw ¬C ¤Bv®´ ¬Ajo«o¼Q pA »ioM ° ,SwA

(5 |) /SwA ²k½jo£ » oU ¬Bz¯BMp p°o«A ³ k¯A³T £»«

kªeA¤C ¤À] ¬A°njB{ ,An »¦d« ºBµy½±£ o¼¼ U ° »îBªT]A ¤±dU ° ²k½kQ ¼ªµ

:SwA ²jn°C ©¦ ³M <Aoµp ±¦M ºBµ¼z¯RBU> nj ©µ

,»¦¼Çw ¬±`ªÇµ »¯B\½BÇMnlC » oU ¬BMp ³ ½A ¬C ° SwA nB nj ºo¢½j ³§Fv« ///

° ¬BMp³ª¼Ç¯ ° ¬BMp pA ³`¯C ° ²jBT A ²An ³M ³ Ao« ° ¬B\¯p J±®] pA ³ SwBµ¤Bw

³ »®¼î SwA ºA²kµBz« ½A ° /joM»« ° k½±{»« j±i BM jnAj j±i ²An ow nj ³\´§

° jBMCo¢®w) WdM jn±« ² ßj °j ¼ªµ BM »½B®{C ¤BwSv¼M çoî nj n± w ½A © An

³M ¨A³T n ²j °j ½A ³M ° ¨A²j±L¯ y¼M » j± ³ y¼Q ¤Bw Sv¼M /jnAj (jBMC©¼µAoMA

pA ¨Ak _¼Çµ HL½o U p°o«A B«A k®Tv¯Aj»ª¯ » oU ²j °j ½A ºBµ³`M ³ ¨nAj o Bi66//// k¯Ak¯ » oU ³ Sv¼¯ ²j °j ½A ºBµ³`M

:³T{±¯ ©µoÃM ¥¼«A

pA kíM ³½o ð½ q¼¯ (j°oµB{ ° ¤Bh¦i) ³¼eB¯ ½A nj j±{»« ²k½j ³ ºn± ³M ///

¬BMp ¥L ¤Bw ²B\®Q nj ³ u¼ªi »§BµA ÂX« /j°n»« » oU l± ¯ SdU nj ºo¢½j

» oÇU ¬C »§BǵA ³Ç jBMC°oǵ BÇM ³ · MAn · wA° ³M p°o«A k¯jo »« SLdæ »UBU67/k®¯p»« oe » oU H«±ªî SwA ²j±ª¯ Ak¼Q k®® »« SLdæ

° K§BÇ] <»wnBÇ Ç »¯B\½BÇMnlC ¡®µoÇ > nBT £y¼ÇQ nj ºjAq´ÇM /jAq´M ºBµ³T{±¯

/S\e °Sªñe º°Be ° ,SwA »¯k¯A±i

nj ³ SwA toTwj pA n°j ° © ¬B®`¯C ¬Ao½A nj ,(» oU) ¬BMp ½A nj ³T{±¯ RB¼MjA ///

¦ÇU ° ©¼µB Ç« ° »h½nBÇU ³v½B Ç« ºAoM »í]o« ³ S § KT /SwA ¨kî ©ñe

/SwA ²kz¯ ½°kU ,k{BM RBª¦ @

¬Ao¼Q jnAj o Bi ³M ²k¯nB¢¯ ³ y¼Q ¤Bw ²B\®Q BU ° k®Tvµ y§B AnBTwC »§BµA

»z§BÇ ¬BÇMp ³M q¼¯ »§BµA ©¼ î S½oX @A ° k¯jo »« ©Ø¦ñU ¬BMp ½A ³M B«²jA±¯Bi

/k¯j±ÇM k¦ÇM » oU ºnBª{Sz¢¯A jAkíU k½B{ Ao A RBµj nj /k¯jo »« SLdæ

jAkíU AnBTwC o´{ nj ¤Bw ²B\®Q pA kíM ð®½A ,Bµº±¦´Q »½Ajp» oUSwB¼w © o¼¦î

» oÇU q¼Ç¯ BµBTÇw°n »§BǵA ¼M nj ° k®ª´ »« B½ k®¯Aj»« »z§B ºnBª{Sz¢¯A

ºnlC» oU ³M »z§B pA ¤°AkT« ¬BMp »§° ,k®Tvµ y§B »«±M »§BµA /SwA ¤°AkT«

RB¼MjA »½B ±ñ{ ³M ¬Ao½A nj Aoa ³ ywoQ ½A ²nBMnj WdM /// /SwA ³T B½ o¼¼ U

SwB¼Çw ³M ° SwA o Be °oª¦ pA ZnBi SwA ²kz¯ ²jAj ¬Bñ«A »¯B\½BMnlC ¬BMp68/jjo£»« oM º±¦´Q ¬Ak¯Bi ³M ²k{ ³Tñ½j

©µ An <º±¦´Q ¬Ak¯Bi ³M ²k{ ³Tñ½j SwB¼w> B½ <º±¦´Q »½Ajp» oU SwB¼w> :»®í«

nj q¼aB¯ »M±Tñ« RB¼MjA BM ºA³\´§ :³ k{BM k¯A±U»« ³a oT½± ½A pA S\e :©½k¼ª´

ºnBª{Sz¢¯A jAkíU k½B{ y¼Q ¤Bw ²B\®Q ³ ,¬ Ø°kÔ« ¡®µo °JBT k B ,¨kî ©ñe

¨jo« »¯BTwBM ¬BMp ¼z¯B] º±¦´Q ¬B«p nj ,k¯j±M k¦M An ¬C AnBTwC Ao A ¬B¼½BTw°n pA

BM /kµj»« »{±«A o jBM ³M An B´¯C jAs¯ ,S ؼئ« ,¬BMp MA±w ° j±{»« »h½nBU o´{ ð½

nj ¬C ³MBÇz« ° ,»¯BÇwC ½kÇM ³«±e ° AnBTwC ¨jo« ¬BMp o¼¼ U ° »¢®µo ºBª ½ ¼®a

<º±¦´Q »½Ajp» oU SwB¼w> ºBîjA ,²pBU ,BµB] o½Bw ° nB«q½j ° Aoµp ±¦M ° u¼ªi

/©¼® »« ©µ

oLÇi »h½nBÇU S¼íÇ A° ð½ pA ° ,kǯnAj»Ç« ©Ø¦Çv« An »T ¼ Çe ,Bµ³T{±Ç¯ ǽA ³ªµ

/k®µj»«

An B\¯C Sؼئ« ° ³¦¼L ° ¨± ,nBLU ° jAs¯ ,»®¼«pow nj ³\´§ o¼¼ U :³ SwA ½AS¼í A°

oǵ ³ÇM ° k®TÇ{Aj »LµmÇ« ° JoÇz« oǵ AnBTwC ¨jo« ,y¼Q ¤Bw ²B\®Q /kµj»ª¯ o¼¼ U

,²o¼Ç ° ºjoÇ ° »ñ¦¼Ç£ ²A±i ,k{BM »UBU ° »z§B ²A±i k¯jo »« © ئñU ³ ºA³\´§

° ³\Ç´§ o¼¼ ÇU BÇM /k¯j±L¯ ¬Bª oU ° oU ½A± ° ¨A± A pA ¬B«p ¬C nj ³ SwA »´½kM

° ±\¦w ° qÔ ¬B£k¯B«pBM ³M ° ²kz¯ ¥½kLU oU ³¦¼L ° ¨± ³M o¢½j ,» oU ³M ²n°Bd«

©µ p°o«A BU ° ²jo e An »z§B ºB½B\w °S®w ¬Bªµ ³ñ¦M /k®Tz¢¯ J±v®« ¤± «

/k¯A²jAj ³«AjA

/SwA jBæ ©µ nB«q½j ° jBMCo¢®w °u¼ªi ºBµRBU ¶nBMnj ,¤A±eA ° B °A ¼ªµ

³ñ¦M ,k¯A²kz¯ ³TvMA° B½ °¥½kLU oU ²o¼zî ° Bª½°A ° ³¦¼L ° ¨± ³M n±Mq« RBµj»§BµA

/SwA ²jo Ak¼QS¼«±ªî ¾Ao ½A nj ,Bµ¬±vµB{ BMºnA±\ªµ RBLwB®«³MB®M» oU³\´§

kǵA±i ²jAj c¼ ±U ²k®½C nj ³ »¦«A±î ° ¥¦î ³MB®M ,©µ ¬B\½BMnlC nj » oU ¬BMp

²jAj ¬Bz¯ ³ ½A ºAoM /SwA ³T B½ ZA°n ° ¯°n ,»¯Ao½A Sؼئ« ° nBLU ° jAs¯ o¼¼ U ¬°kM /k{

;SwA ³T{Aj ³«Bî ¤°AkU° ²j±M »wnB ¬B\½BMnlC ¨jo« ¬BMp ²B{»¦ídT ¬B«p BU ³ j±{

° ³í§B Ç« oǽp An ºnB]BÇ ²n°j ºBµg½nBÇU » íÇM ° »]nBi ¬Ajo¢¯B´] ºBµ³«B¯o w

/©¼µj»« nAo »wnoM

BµS{±¯»Q

/5 :| / / µ 1339 /²o«Bî ³íL « ,¤±L¯BTwA /»w²n±U n±U /¾B¼ /O§C ò±£ /1

171 :| /¨°j NBa 1366 Ç ¬Ao´U ,±¯ oz¯ /» oU ºBµ³\´§ ° ¬BMp g½nBU nj ºo¼w /jA±] /S¼Ãµ /2

Ç 3374 :| ¬Ao´U /©z{ k¦] /nBz A j±ªd« oT j ²nA±«B¯ <ð½pBU ° ð¼]BU ° RBU> /kªd« /» B¼wo¼Mj /3

/3421

1331 ¤±L¯BTwA 4 ²nBª{ 2 Z /»w³î±ª\« o¦íLTU »¦« <ºFz®« ¯ RB¼MjA n±U> /jAÆ kªd« /²jAp±§°oQ± /4

/74 | Ç / µ

5. Minorisky. V - "Tat". Islam Ansiklopedisi Istanbul - Cilt XI. S: H6 - 50.

/163 ° 136 :| / / µ 1341 ,²o«Bî ³íL « ,¤±L¯BTwA /ºo§ ²kMC ¬±in°A / ©æBî K¼\¯ /6

/25 :| /¨ 1918 ²o«Bî ³íL « ,¤±L¯BTwA /o¦ ±~T« ð¦½A Ak®UB¼MjA n±U /jAÆ kªd« /²jAp±§°oQ± /7

/58 | ,¼z¼Q /jA±] /Süµ /8

Battal, Taymas, Abdullah. "Divanii Lugate't Türk Tercümesi Turkiyat Mecmuasei. cilt XI.S:79

Istanbul 1954.

/64 : | /¼z¼Q /jA±] /Süµ /9

/205 | /¨ 1926 /¤±L¯BTwA /»h½nBU RB¼MjA n±U /jAÆ kªd« ,²jAp±§°oQ± /10

Tarama Sözlügü. CiltII S:886 T.T.K.B. 1953 Gölpinarli. Abdülbäki - Mevlana'dan sonra Mevlevilik.

Istanbal. 1953 - S:61.

»\¯oM /»¦« ³íL « /¤±L¯BTwA /ºo§³¯±ª¯ »UB¼MjA n±U /»§Bî ve Ç ¬BveA ²jAp»«Bªe Ç ¼ ±U » e /11

/139 | /1926 ,k¦]

12. Saadet.S. Cagatay. Türk lehceleri ornekleri T.T.K.B - Ankara. S: 249

Fahir.iz - Eski Türk Edebiyatinda nazim Istanbul. 1967 - Cilt:I.S: 584.

13. Saadet. S. Cagatay. ± miF« /S: (269).

/SwA Sw±¼Q »P ±T 11 | /<nB´M±¯ ° ¥¼´w> JBT oM »¯Bª§C ³«k « , / µ /¬BªUn±«

7 | /2 Z /»w ³î±ª\« RBL¼ n±U <o¦ ±¯ kÄBî ³®h½nBU ºo¦¢¦¢M »§± B¯C> /¨/²jAp±§°oQ± @

14. Saadet.S.Cagatay. ¼z¼Q /S: 277

/19 :| ,Hannover. 1925 Ç ¬BªUn±« / µ :¨BªTµA ³M /nB´M±¯ ° ¥¼´w /kªeA M j±ív« /15

16. Tarama Sözlügü . Cilt: - S:684 T.T.K.B. 1958.

:¨BªTµA ³M »vñî ³hv¯ /¬BªXî ¤C g½nA±U /¤Bª MA /17

Serafettin. Turan. Ankara. 1954. Defter S:427

18. Kurat. Akdes.Nimet - IV - XVlll. yüzyillarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk kavimleri Ve devletleri.

Ankara. 1972. T.T.K.B S: 15, 16, 17

<¬AnqÇi> JBTÇ 154 ° 95 RBd Çæ ³ÇM ,Bǵ¬¿C ³ÇM éÇ]An t±T®]°o¼ n±Q ¼T¯BTv® ºBµ³T{±¯ ²nBMnj

/k®½Bª¯ ³í]Ao« ,ke±« »¦îkªd« :³ª]oU ,o¦Tv Ô n±UnC ¼§FU

° 63@:| Ç 1940 /jBªTî¿A¹íL « ,²oµB / »v¼ B« ¼ B½° ¬BTv oU »ñ¯±£±M /kªeA ,¬B ± ºk¼§° » p /19

/6

,1 Z 1348 ,¬Ao´ÇU /JBT oz¯ ° ³ª]oU ²B¢®M /ke±« »¦îkªd« :³ª]oU /³ ± M MA ³«B¯o w /³ ± MMA /20

/403 ° 402 :|

/366 | ,miF« ¬Bªµ /³ ± M MA /21

:³«k « 1350 Ç ¬Ao´U »{°o MBT RAnBzT¯A /n±ñz« jA±]kªd« :¨BªTµA ³M /¨°n ³ ]Àw nBLiA /»M»M MA /22

/298 ° 134 :³«B® ±\¦w /105 Ç 97 |

,³T{±¯ é«B] ° ¥~ « ³§B « ,»ñw Ô±M ± @B½/C ,»M»M MA ¬B«p nj ³ª½o ¬B¼¯Ao½A ° Bµ¬¿C ° Ak w o´{ ²nBMnj

/SwA ³T B½ nBzT¯A ,1954 ,D.T.C.F ³½oz¯ 12 ²nBª{ nj ¬C ³ª]oU

²kÇ{ SLÇY »wnBÇ ºBµ²rA° °q] ,K{ow ,J°o :»®í« ³M <¨Bz C :¨Bz C> ³ª¦ ,t±ñ¼¯B«± u j± nj #

<¤±L¯BTÇwA NBÇa> /»«ÀÇwA nBíǪ§A¸oǽAj nj ²ozT®Ç« <¨pnA±Çi> :³§B Ç« nj ,¬B ±Ç ºk¼§° » p /SwA

éMB®Ç« nj <kǯA²joÇ mÇiA Bµ»Ç«pnA±Çi pA An S § ½A ©µ Bµ oU ° SwA »«pnA±i ²rA° ¨Bz C :kv½±¯»«

/©½nAj ¬jp ¨Bz C SM±¯ ,»wnB

23. Kurat.A.N. ¼z¼Q . S: 211 - 221

24. Togan.Z.V. "Alan" Islam Ansiklopedisi . Cilt: I S:377

25. Mirza Bala. "Kirim" Islam - Ansiklopedisi Cilt: 6 - S: 741 - 762

26. Inalcik. Halil. "Kirim Hanliginin Osmanli Tabiligina girmes: Ve ahdname meselesi" Belleten.

No:30 - 1944. S:185 - 229.

/209 :| ,1 Z , / µ 1282 ,¤±L¯BTwA /º±`Q g½nBU /©¼µAoMA ,º±`Q /27

¼TvhÇǯ /k¯j±ÇÇM jo¢¯BMB¼ÇÇM ° ¼z¯njBÇÇa ¨A±ÇÇÇÇ A BµnBUBÇÇÇÇU :kv½±¯»ÇÇÇÇ« ,B{BÇÇÇÇQ Rj±ÇÇÇÇ] /kªÇÇÇÇeA /28

jo£ ºp°A ,¬ Ôj ,¬BM± ,B¢§° , ½Ba ,©] :ºBµo´¯ ¥eA±w pA An ¬B¯C (/ µ 941 t±¦])@¬Bi@ºA o£KeBæ@nBM

, / µ1290 ¤±L¯BTÇwA /Rj±Ç] g½nBÇU /jAj ¬BÇñwA ° k¼zhÇM Bǵ¬AkÇM »Ç AnA °@ @ÀÇ«A@³ª½o @nj ° jn°C

/264@:|@,1@Z

/26 | /¬BTv ß oU »ñ¯±£±M Ç 1 /¬B ± ºk¼§° » p /29

/28 ° 26 | ,¬Bªµ Ç 1 /¬B ± ºk¼§° » p /30

31. Caferöglu. Ahmet. Türk dili Tarihi. Istanbul. 1974. CiltÕ S: 178, 179.

32. Kurat.A.N. ¼z¼Q - S: 392, 429.

ºBµ¬Bi> :ºBµ³«B¯ ° Bµ ¼§o½ ³î±ª\« /SwA ²k{ ¤BwnA kıw ²B{jBQ ° _½n°j±Ã ¥¼ÄBh¼« ³M Bµ³«B¯ ½A

/SwA ²k¼¯Bwn NBa ³M 1940 ¤Bw nj ° ²jo ½°kU RAn± n±v °oQ ,An <±½B N±U ±¼{nC nj ³ª½o @

Ç ±{n° ¬BTv´§ ¨±¦î »«jB @C »wB®{n°Bi yhM RAnBzT¯A / B`L S{j g½nBU /¬A± n M ³¦§AkLî /33

45 ° 44 | ,1966

/617 :| /7 Z /¤±L¯BTwA /©æBî K¼\¯ :¨BªTµA ³M /»L¦a ¾B¼§°A ³«B®TeB¼w /»L¦a ¾B¼§°A /34

35. Kurat.A.N. ¼z¼Q S:267 - 268.

36. Barthold.W. "Kefe" Islam Ansiklopedisi Vol:6 - S: 536 - 37.

37. Kirimli Abdulah oglu Hasan - "Kirim. Türk Tarihi yazmalarnin imhasinda Rus barbarligri."

Azerbaycan yurt Bilgisi. Cilt:2 Istanbul. 1933. S:37 - 40.

38. Mirza Bala.¼z¼Q - S: 758.

39. Kurat.A.N.... ¼z¼Q S: 302.

/45 ° 44 :| /¼z¼Q /¬A± n M ³¦§AkLî /40

/674 :| /¼z¼Q /»L¦a ¾B¼§°A /41

/¨°j NBÇa 1355 ,¬Ao´ÇU /ïoª¼Çw ºBµJBTÇ /¬AoǽA »]nBi MA°n g½nBU /B o§AkLî ,º°k´« ¡®{±µ /42

/197:|

,1348 Ç ¬Ao´ÇU /JBT oz¯ ° ³ª]oU ²B¢®M /B { ½k§A B\{ :³ª]oU /³§A°¿j °oT¼Q ³«B¯o w /³§A°¿j °oT¼Q /43

345 ° 344 :|

:| Ç@1350 /¬Ao´U /»¦« nBYC ª\¯A /ºnAk¯B´] t°Bñ¼ :³ª]oU /¬Ao½A ²Bz®µB{ nBMnj nj /o Pª Ç RoL¦¢¯A /44

/89 ° 88

55 :| 1346 /¬Ao´U /B®¼wMA RAnBzT¯A /»¦ U » U :³ª]oU ° ¨BªTµA ³M /¬±v¯Bw ³«B¯o w /45

/45 ° 43 | /1941 ,± @BM ,oz¯nlC /³«B¯ N±µN±µ /oMBæ /²jApoµB /46

/172 :| Ç 1345 ,¬Ao´U ,o¼L o¼«A RAnBzT¯A /o´{¼ñz« B½ °B¼i /¼vd«À /ºkîBw /47

48. Atalar Sözü - Istanbul. 1936. T.D.K S:5. No:¨BªTµA ³M Velet izbudak.480

:| /2 Z /1367 k´z« ,º± n tk ¬BTwC RAnBzT¯A /¬B¼`{o ¼«Ao « :³ª]oU /y§B /¬pBM ¥wnB« /49

/610

50. Monteith.E.ic. "Journal of a Tour through Azerbaigan and the Shores of the Caspian." J.R.J.S.

Vol:3. 1833. P:14, 21.

51. Stuart.C. Journal of a residence in northern Persia. London 1854 P: 148, 149.

52. Vilbraham. Riehard. Travels in the Trans - Caucasian Provinces of Russia. London. 1839.

P:58.59.

/1362 /¬Ao´U »µB¢z¯Aj oz¯ q o« /» Ao{A ¬BveA oT j :³ª]oU /¨ 1840 Ç 1839 nj ¬Ao½A /»wow°j S® /53

/124 :|

/¬Ao´U ðMBM RAnBzT¯A /»½A±¯ ¼vd§AkLî :y{± ³M /AnC𦫠Apo¼« tBLî ¤Be bo{ /AnC 𦫠Apo¼« tBLî /54

/122 ° 121 | /1352

/RBîÀÇ A RAnBzTǯA /³`MjoÇ tk®´Ç« :³ªÇ]oÇU /¬Ao LeBÇæ ¬B ¦w nBMnj ³M ºo w Ç y½o®¼µ /y£°oM /55

/157 ° 156 :| /1368/¬A o´U

56. Bassett.James. Persia The land of the imams . London. 1887. P:86.

/437 :| 2 Z /y§B /¬pBM ,¥wnB« /57

RBí§B « ³vwÆ« /»TwA o B n :y{± ³M / / µ 1211 Ç 64 :¤°A k¦] /nB]B ²n°j ºBµ© n ° Bµ¬B«o /58

/226 Ç 27 :| /1372 ,¬Ao´U Ç ¬Ao½A oæBí« g½nBU

³«B®¦~ <Bµ¬Bñ« »«BwA oM ³¼ñU BM »½B¼ A o ] »eA±¯ »Tz¼í« ° »T¼íª] R¿±dU »wnoM> Ç o æA /¬B½o ¯ /59

/75 Ç 89 | /1365 Ç ¤°A ¤Bw ,¤°A ²nBª{ tk ¬BTwC »¢®µo S¯°Bí« /»½B¼ A o ] RB ¼ dU

/131 :| /¼z¼Q /y½o®¼µ ,y£°oM /60

/»¯Bª§C T« /126 Ç 129 :| /¼z¼Q /y½o®¼µ ,y£°oM /61

/24 ° 23 :| 1362 /¬Ao´U ,±¯ oz¯ /¬B¼MAoU±MA ¼ve :³ª]oU /¥¼{ºk¼§ RAo Bi /ºnB«/¥¼{ /62

63. Wilbraham. R. Op.cit. P: 73.

NBÇa /¬Ao´ÇU ²BÇ¢z¯Aj RAnBzT¯A /»{°²o kªd« »¦î :³ª]oU /x±{ ° ²k¦ Ç ¬Ao½A /A± ¿±½j ¬Ar ¨AjB« /64

/39 :| /1364 /¨±w

/¬Ao´ÇU /nBñTÇMA »¢®µoÇ ° »UAnBzT¯A ¬B«pBw /n±P´M kªeA :³ª]oU /t±½nBç°A ³«B¯o w /t±½nBç°A /¨AjC /65

/154 | /1363

17 :| /¨nB´a NBa ,1356 /¬Ao´U /o¼L o¼«A RAnBzT¯A /Aoµp ±¦M ºBµ¼z¯RBU /¤À] /kªeA ¤C /66

BU 302 | /1358 n±½o´{ - o¼U ,6 Ç 4 ºBµ²nBª{ /²k®½C ³¦\« <¬B\½BMnlC ¬BMp ²nBMnj oÃM ³«B¯> Ç oÔM¥¼«A /67

/305

/10 :| 1369 /¬Ao´U ,B¼¯j RAnBzT¯A /»wnB - »¯B\½BMnlC ¡®µo /jAq´M ,ºjAq´M /68