ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 8 1 7

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2018.01.24

БАГАВТАР ҮҮЛТЭЙ

-24° -32°

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2421.07 378.10 42.89

ЗЭС ГЭРЭГЭ БОНД

102.910.01%

100.930.24%

10-ЧИНГИС БОНДАЛТ

1336.850.22%

УЛС ТӨРЕрөнхийлөгч өнөөдрөөс зүүн болон говийн бүсийн аймгийн иргэдтэй уулзалт хийнэ. У.Хүрэлсүх: Оюутолгой төслийн зардлыг бууруулах шаардлагатай. Б.Наранхүү гишүүнийг эгүү лэн татах хүсэл тийг Цэцэд дахин гаргалаа. Батлан хамгаалах хуулийн зарим заалт Үндсэн хууль зөрч­сөн гэх мэдээлэл ирүүлжээ.

ЭДИЙН ЗАСАГНийслэлийн хэмжээнд 192 хадга ламж, зээлийн хоршоо үйл ажиллагаа явуулж байна. “Оюутолгой” компанийн гэрээт болон үндсэн ажилтны тоо14 мянгад хүрэв.Японы төв банк бодлогын хүүгээ хэвээр үлдээх шийдвэр гаргалаа. Цахилгаан машины зэсийн эрэлт 2027 онд 1.74 сая тонн болж нэмэгдэнэ гэв.

Хөрөнгийн биржийн MSE ALL индекс 1182.1 нэгж болж, 0.19 хувиар өсөв.

НИЙГЭМАнглийн ЭСЯ Сүхбаатарын талбай дахь мөсөн барим луу­дыг хүлээлгэн өглөө.Булган аймгийн зарим сум өвсний нөөцгүй болжээ. МҮЭХ-ноос нефть импортлогчдод хариуцлага тооцохыг шаардав. АНУ-д ажиллах гэрээт ажилтны бүртгэл хуурамч болохыг анхаарууллаа.

ДЭЛХИЙТрамп “АНУ эн тэргүүнд” бодлогын хүрээнд импортын шинэ, хатуу татвар баталлаа. Samsung хуучин загварын утсаа санаатай удаашруулдаг хэмээн Итали сэжиглэв.Японы Засгийн газар санхүү-гийн үнэмлэхүй их төсөв төсөвлөөд байна. Европын тогтвортой байд лын механизм Грект 6.7 тэр бум еврогийн зээл хуваарилав.

70680.22%

ХУРАЛДАЙ БОНД

116.440.00%

2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Татварын айсуй өөрчлөлт айдас дагуулавААНОАТ болон ХХОАТ­ын хуульд өөрчлөлт оруулахаар төлөвлөсөн. > 12

Ганцхан сарын хугацаанд "АСС" тогооч болсонЗургаан жилийн өмнө Монголын хоол үйлд вэр­лэлийн салбарын хөгжил түүхий байсан. > 6

Ухаалаг засаглалын сингапур туршлага

Хуурамч итгэл төрүүлж буй зохицуулалт

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnUbnew.infoOlloo.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Үзэлгүй нийгэм гэдэг харанхуйд тэмтчиж яваа хүнтэй адил алхам тутамдаа хана мөргөдөгД. Бямбасүрэн

ЦАГ АГААР

Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг таван хувиар бууруулж, 25 хувь болгох саналыг Барилга, хот байгуулалтын яам, Сангийн яам, Монголбанкны төлөөлөл оролцсон Ажлын хэсэг гаргалаа. Үүнийг Засгийн газрын ээлжит хурлаар ойрын хугацаанд хэлэлцэх товтой байна. 11

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг бууруулна

5

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

ЗГМ: СЭДЭВ

Төсөл “залгигч” голдрил

Ченжийг халъя гэвэл хоршоогоо хөгжүүл

Улс оронд өгөөжтэй ч улстөрч­дөд унацгүй бол Монголд ажил урагшилна гэдэг амаргүй.

Хэрэгжүүлсэн бол өдийд эдийн засгийн үр ашгаа өгч, нийг­мийн зарим салбарын тодорхой асуудлыг шийдчих байсан томоохон төслүүдээс цаасан дээр сүндэрлэсэн нь л тоймгүй олон. Хувийн хэвшлийн хэдхэн төслийг эс тооцвол төрийн оролцоотой ажлууд гацаж, ухарч, нурсаар хамтран хэрэгжүүлэгч, санхүүжүүлэгч тал нь залхсан, буцсан, хаясан тохиолдлууд цөөнгүй. Төрийн тогтвортой

“Мал маллахаа марксизмаар заалгахгүй” хэмээн омгорхдог монголчууд хөдөө аж ахуйн уламжлалт ухаанаа нэгэнт гээсэн бололтой. Ард иргэдийн өргөн хэрэглээний хүнсийг хангадаг энэ салбарын зүрхний цохилтыг үлгэн салган тэтгэж байгаа нь гадаад улс орон, олон улсын байгууллагын төсөл хөтөлбөрүүд болж хувирчээ. Гэхдээ үлдсэн багахан тамираа тарамдуулснаас болж амь тариа ч олигтой үйлчлэхгүй байна.

Зах зээлд шилжиж, малаа хувьд шилжүүлсний дараа хөдөө аж

3

бай дал, бодлогын залгамж чанар алдагдсан улс орон гээд цаашид санхүүжилт олгох бодолгүй бол­тол нь залхаачихсан урагшгүй улс гэвэл Монголыг л нэрлэнэ.

Саяхан Азийн хөгжлийн банк ны Зүүн Азийн газрын захирал Инду Бушан Монголд ирлээ. Улмаар Засгийн газрыг төлөөлөх Шадар сайд Ө.Энхтүв­шин тэй уулзсан юм. Тэгэхдээ тус банкнаас санхүүжүүлсэн тодорхой төслийн явц хэтэрхий удаан байгааг сануулаад “Дахин шинэ төсөл, хөтөлбөр батлах, хэрэгжүүлэхэд хүндрэлтэй болно шүү” гэдгийг хатуу анхааруулсан юм.

ахуйн бүтээгдэхүүнийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах өмчийн гол хэлбэр нь хоршоо болж хувирав. Малчид, та риа ланчид, фермерүүд хоо рон доо эвлэлдэн нэгдэж хөдөл мөрийн үр шимээ хүртэж, бүтээг дэхүүнээ зах зээлд нэвтрүүлэх боломжтой болсон. Харамсалтай нь, өнгөрсөн 20 гаруй жилийн турш эдийн засгийн тулгуур салбараас Made in Mon­golia­г дэлхийд таниулсан брэнд бий болгож чадсангүй. Харин ч эсрэгээрээ, хурга, ишгээ бойжуулах аргыг гаднынхнаар заалгаж, нутаг нэгтнүүд нь ТББ нэрээр төслийн мөнгөөр амь зуудаг болчихжээ.

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

З.Цэлмэг@tselmegZGM

MSE ALL индекс(нэгжээр) 1,400

1,200

1,000

800

2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Улс төрУЛСТӨРЧ ЯРЬЖ БАЙНА ТОВЧХОН

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА Уншигч та манай сонины мэдээ,

нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

» ЕРӨНХИЙЛӨГЧМонгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын иргэдтэй хийх уулзалт үргэлжилж байна. Төрийн тэргүүн өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд нийслэлийн Сонгинохайрхан, Баянгол, Хан­Уул, Баянзүрх дүүргийн иргэдтэй уулзсан. Тэгвэл өнөөдрөөс эхлэн зүүн аймгийн иргэдтэй уулзах юм байна. Ерөнхийлөгчийн уулзалт Хэнтий аймгаас эхэлж, Говьсүмбэрт өндөрлөх аж.

» ЦЭЦНэр бүхий иргэн Үндсэн хуулийн цэцэд хандаж, Батлан хамгаалах тухай хуулийн зарим заалт Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх асуудлаар мэдээлэл ирүүлжээ. Дээрх мэдээллийн дагуу үүсгэсэн маргааныг хянан хэлэлцэх Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаан энэ сарын 31­нд болно.

» БАЙНГЫН ХОРООУИХ­ын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэв. Засгийн газрын 2016­2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “Нэг иргэн­нэг бүртгэл” арга хэмжээ тусгагдсаны дагуу өмнөх Засгийн газар төслийг боловсруулан өргөн мэдүүлжээ.

» ЗАСГИЙН ГАЗАР Засгийн газрын ээлжит хуралдаан өнөөдөр болно. Өнөөдрийн хуралдаанд Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисын хууль бус эргэлттэй холбоотой гэмт хэрэг, зөрчлийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл хийнэ. Мөн Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулах Санхүүгийн ерөнхий хөтөлбөрийг хэлэлцэж, батална.

» ТОО

10Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу улсын хэмжээнд 2017 оны байдлаар нэг цэгийн үйлчилгээний есөн төв, 16 түр хамгаалах байр үйл ажиллагаа явуулж байна. 2018 онд шинээр 15 байршилд нэг цэгийн үйлчилгээний төв 10, түр хамгаалах байр тавыг байгуулахаар төлөвлөжээ.

» УУЛЗАЛТШадар сайд Ө.Энхтүвшин НҮБ­ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газрын Ази, Номхон далайн бүсийн дарга Лоретта Хибер Жерардеттэй уулзлаа. Монгол Улсын Засгийн газар НҮБ­ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газартай хамтран энэ оны долдугаар сарын 16­19­нд Улаанбаатар хотноо Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн сайд нарын бага хурлыг зохион байгуулахаар ажиллаж байгаа юм.

» ХҮСЭЛТУИХ­ын гишүүн Б.Наранхүүг УИХ­ын гишүүнээс эгүүлэн татах асуудлаар нэр бүхий хуульчид Үндсэн хуулийн цэцэд хандсан билээ. Тэгвэл энэ асуудал шийдэгдэхгүй удааширч байгаатай холбогдуулан хуульч Д.Миеэгомбо өчигдөр Үндсэн хуулийн цэцэд хүсэлт гаргажээ. Хүсэлтэд Үндсэн хуулийн цэц хуулийг буруу хэрэглэж, хууль зүйн ямар нэг үндэслэлгүйгээр маргаан шийдвэрлэх ажиллагааг удаашруулж байгааг онцолжээ.

parliament.mn©

БНСВУ­ын Үнд эсний ассамблейн дарга Тхи Ким Нганы урилгаар УИХ­ын дарга М.Энхболд тус улсад албан ёсны айлчлал хийлээ. Айлчлалын үеэр хоёр парламентын тэргүүн нар албан ёсны хэлэлцээ хийж, хамтын ажиллагааны санамж бичигт гарын үсэг зуржээ. Мөн УИХ­ын дарга М.Энхболд тус улсын Ерөнхийлөгч Чан Дай Куанг­д бараалхаж, Ерөнхий сайд Нгуен Суан Фук болон Хөдөө аж ахуй, хөдөөгийн хөгжлийн сайд Нгуен Суан Гыөнг нартай уулзсан байна.

УИХ­ын дарга М.Энхболд парламент болон аюулгүй байдал, батлан хамгаалах, хуулийн байгууллагуудын хооронд тогтоосон хамтын ажиллагааг бэхжүүлж, уулзалт, яриа хэлэлцээний давтамжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байгааг онцлов. Мөн аж үйлдвэр, аялал жуулчлал, барилга, хот байгуулалт, дэд бүтэц, уул уурхай зэрэг салбарт Вьетнамаас хөрөнгө оруулахыг дэмжих, худалдааны урсгалыг хоёр талтай болгох шаардлагатай байгааг дурдлаа. Тухайлбал, Засгийн газар хоорондын хуралдаанаар тохирсон Монголоос гүн хөлдөөсөн мах, махан бүтээгдэхүүн экспортолж, Вьетнамаас загас агнуурын бүтээгдэхүүн, жимс жимсгэнэ импортлох шийдвэрийг

хэрэгжүүлэхийн тулд тулгамдаж буй асуудлыг яаралтай шийдэх ёстой гэв. “Петро Вьетнам” компанийн Монголд газрын тосны хайгуул хийх хүсэлтийг Монгол Улсын Засгийн газар хүлээж авахад бэлэн байгааг УИХ­ын дарга М.Энхболд дурдаж, хоёр талын шууд оролцоотой хэрэгжүүлэх төслүүдийн нэг байж болох боломжтой гэлээ.

БНСВУ­ын Хөдөө аж ахуй, хөдөөгийн хөгжлийн сайд Нгуен Суан Гыөнг 2017 оны дүнгээр худалдааны эргэлтийн хэмжээ 67.7 сая ам долларт хүрч, 2016 оныхоос 16.5 хувь нэмэгдсэнийг мэдээллээ. Тэгвэл өнгөрсөн наймдугаар сард Улаанбаатарт болсон Засгийн газар хоорондын комиссын хуралдаанаас худалдааны эргэлтийг 70 сая ам.долларт хүргэх зорилт дэвшүүлсэн юм. Харин тус улсын Ерөнхий сайд Нгуен Суан Фук Монголд Вьетнамын мэргэжилтэй ажилчдыг илгээн ажиллуулах санал тавьсан юм.

Дашрамд дурдахад, Монгол Улс Вьетнамыг НҮБ­ын Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын бус гишүүнээр сонгогдоход нь дэмжиж, Вьетнамын тал Ази, Номхон далайн хамтын ажиллагаа, АСЕАН­ы зах зээлд оролцоогоо нэмэгдүүлэх Монголын санаачилгыг дэмжихээ илэрхийллээ.

УИХ-ын гишүүн Л.Мөнх-баатар тай ярилцлаа. Тэрбээр Засгийн газрыг бүх шатандаа хариуцлагатай ажиллана гэдэг хүлээлттэй буйгаа онцоллоо.

-Энэ Засгийн газар байгуу-лагдсаны 100 хоног энэ сарын 28-нд тохионо. Засгийн газрын хийсэн ажилд та хэрхэн дүн тавьж байна вэ?

­Үр дүнтэй ажлууд бий. Нийгэмд тулгамдсан олон асуудалд анхаарал хандуулж ажиллаж байна. Тухайлбал, цэвэрлэх байгууламж болон агаарын бохирдлын асуудалд түлхүү анхаарал хандуулж, шуурхай шийдвэрлэхээр ажиллаж байгаа. Гэхдээ улс орны эдийн засагт чухал дэмжлэг үзүүлэх томоохон төслүүдийг эдийн засгийн эргэлтэд хэзээ оруулах нь тодорхойгүй байна. Гэхдээ бэлтгэл ажлыг хангаж байгаа гэж ойлгож байна.

Мөн Монгол Улсад шударга ёс тогтоох амлалтаа биелүүлэх шат дараалсан арга хэмжээг яаралтай авах ёстой. Энэ хүрээнд бодлогоо тодорхойлж, ард түмэнд ямар арга хэмжээ авахаа ил болгох хэрэгтэй

Татвар нэмсэн шийдвэрээ эргэж харах боломжтой

гэж бодож байна. Үүнээс гадна иргэдийн хариулт нэхсэн олон асуудал бий, үүнд хариулт өгөх ёстой. Тиймээс Засгийн газар цаашид баримтлах бодлого, үйл ажиллагаагаа тодорхой болгож, УИХ­аар батлуулах хэрэгтэй. УИХ­ын намрын чуулган удахгүй завсарлана. Хаврын чуулганаар оруулаад ирэх болов уу гэсэн хүлээлттэй байна. Гэхдээ Засгийн газрын түвшинд шийдвэрлэх боломжтой олон асуудал бий. Бүх шатанд хариуцлагатай ажиллах байх гэсэн хүлээлттэй байгаа.

-Засгийн газраас авч хэрэг-жүүлсэн зарим арга хэмжээ олон нийтийн эсэргүүцэлтэй тулгараад байна. МАН 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө татвар нэмэхгүй хэмээн тусгасан ч амлалтаасаа буцаж долоон төрлийн татвар нэмсэн гэх шүүмжлэлтэй нүүр тулж байна. Үүнд та ямар байр суурьтай байна вэ?

­Татварын нэмэгдлийг УИХ­ын олон гишүүн эсэргүүцсэн. Учир нь манай нам сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө татвар нэмэхгүй гэсэн амлалт өгч ард иргэдийн итгэлийг хүлээсэн. Гэхдээ тухайн үеийн эдийн засгийн нөхцөл байдал амаргүй байсан бөгөөд Монгол Улс Олон улсын валютын сангийн хөтөлбөрт зайлшгүй хамрагдах шаардлагатай байсан. Ийм нөхцөл байдал үүссэн гэдгийг УИХ төдийгүй олон нийт ч хүлээн зөвшөөрсөн. Тиймээс УИХ­ын зарим гишүүн эсэргүүцсэн ч олонхын шийдвэрийг дагасан.

-Татвар нэмсэн шийдвэрийг хүчингүй болгох боломж бий юү?

­Шийдвэрээ эргэж харах боломж бүрдэж байна. Учир нь Олон улсын валютын сангийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”­ийг хэрэгжүүлснээр тодорхой үр дүнд хүрч байна. Эдийн засгийн нөхцөл байдалд эерэг дохио бий болсон тул татвар нэмсэн шийдвэрээ эргэж харах боломжтой. Олон улсын валютын сангийн төлөөлөгчид Монгол Улсад ажиллахаар ирж байгаа. Энэ хүрээнд дээрх шийдвэрийг буцаах талаар Засгийн газар хэлцэл хийх байх. Хэрэв хэлцэл амжилттай болбол УИХ­аар шийдэх байх гэсэн хүлээлттэй байна.

-Улсын бүртгэлийн ерөн-

хий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг парламент хэлэлцэж байна. Хуулийг шинэчлэн найруулах болсон шалтгаан нь хангалттай хэмээн сөрөг хүчний зүгээс үзэж байна. Энэ салбарт ажиллаж байсан хүний хувьд уг хуулийг өөрчлөх шаардлагатай гэж үзэж байна уу?

­Улсын бүртгэлийн ерөнхий хууль анх 2009 онд батлагдсан. Бүртгэлийн үйл ажиллагааг сайжруулна гэдэг нь нэг удаа­гийн хуулийн өөрчлөлтөөр хязгаарлагдахгүй. Тиймээс ний­гэмд шинээр үүсэж буй харилцааг зохицуулахын тулд хуульд зайлшгүй өөрчлөлт оруулах

шаардлагатай. Энэ үүднээс Хууль зүй, дотоод хэргийн яам Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг УИХ­д өргөн мэдүүлсэн.

Миний хувьд хуульд өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага бий хэмээн үзэж байгаа. Учир нь өнөөдрийн байдлаар иргэн, хуулийн этгээд болон эд хөрөнгийн бүртгэл цахим болсон. Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүндрэл чирэгдэлгүй хүргэхийн тулд цахим хувилбарыг бүрэн ашиглах ёстой. Өөрөөр хэлбэл, иргэний бүхий л мэдээлэл цахим хэлбэрт шилжсэн байхад тухайн иргэнээс өөрийнх нь мэдээллийг дахин шаардах хэрэггүй гэсэн үг. Иргэн төрийн байгууллагуудаар гүйж, өөрийн мэдээллээ цуглуулах биш, төрийн байгууллагуудын мэдээлэл гүйж байх ёстой. Тухайлбал, халамж, даатгал, татвар, замын цагдаа зэрэг мэдээллийг хоорондоо солилцож, иргэнд чирэгдэл учруулах ёсгүй. Ийм л тогтолцоонд шилжихийн тулд дээрх хуулийг шинэчлэн найруулах зайлшгүй шаардлага бий.

-Хуулийн төсөл батлагдсанаар төрийн байгууллагуудын нэгдсэн мэдээллийн төв бий болно гэсэн үг үү?

­Төрийн үйлчилгээ үзүүлж буй бүхий л байгууллагын мэдээлэл нэгдсэн нэг баазад цугларч мэдээлэл солилцооны төвтэй болох нь чухал. Энэхүү төвд төрийн байгууллагын аль ч ажилтан нэвтэрч мэдээлэл авдаг ёстой. Гэхдээ хаанаас хэн хэзээ холбогдож, ямар мэдээлэл авсан гэдэг нь бүртгэгдэх ёстой. Ингэснээр мэдээллийн аюулгүй байдал хангагдана. Мэдээллийг хаалттай болон нээлттэй гэж ангилна. Нээлттэй мэдээллийг зөвхөн төрийн байгууллагууд ашиглах бус банк санхүүгийн байгууллага ч ашиглах боломжийг олгох хэрэгтэй. Ийм тогтолцоог бий болгохын төлөө төр ажиллаж байна.

-Ийм тогтолцоонд шилжих боломж нөхцөлийг дээрх хуу-лийн төсөлд тусгасан уу?

­Холбогдох заалтууд төсөлд тусгагдсан. Гэхдээ хэлэл цүүлгийн шатанд засаж сайжруулах шаардлага бий.

АЙЛЧЛАЛ

Монголд Вьетнамын мэргэжилтэй ажилчдыг илгээх санал тавьжээ

Татварын нэмэгдлийг УИХ-ын олон гишүүн эсэргүүцсэн

Б.Даваатогтох@datoZGM

Засгийн газрын түвшинд

шийдвэрлэх боломжтой олон

асуудал бий

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ёслолын арга хэмжээ хийн тууз хайчилж байв. Энэ төсөлд Азийн хөгжлийн банк 170 сая ам.доллар, Монгол Улсын Засгийн газрын 92 сая ам.долларын хөрөнгө гаргаж, гурван үе шаттай хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байлаа.

Ингэснээр нийт 293 км хатуу хучилттай авто зам, бүрэн тоноглогдсон засвар арчлалтын гурван төв, орон нутгийн 34.9 км зам, гурван гүүрний барилгын ажлыг хийхээр болсон. Гэвч цаасан дээр уртаас урт зам зурайн үлдэж.

Тэгвэл Дарханы цэвэрлэх байгууламжийн хувьд санхүү­жилтийн 90 хувьд нь Азийн хөгжлийн банкнаас хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болж,үлдсэн арван хувийг нь Монгол Улсын Засгийн газар гаргах үүрэг хүлээсэн. Нийт 20 гаруй сая ам.доллараар хэрэгжих уг төслийн сураг саяхнаас л дөнгөж сонсогдлоо. Гэхдээ зөвхөн гүйцэтгэх компанид гэрээгээ гардуулж өгсөн гэдгийг тодотгоё.

Өнгөрсөн 26 жилийн хуга­цаанд Азийн хөгжлийн банк

үзэгдэл манайд байгаад хамаг учир байгаа юм. Энэ нь төслийн мөн чанар, түүний талаарх ойлголтыг бүрхэгдүүлж байна. Аль ч Засгийн газар гарч ирээд төр, бизнес, нийгмийн салбарт олон төрлийн төсөл хэрэгжүүлнэ гэж ярьдаг, маш их мөнгө, зээл, тусламж төвлөрүүлдэг. Монголд өнөөдөр маш олон төсөл хэрэгжиж байгаа. Гэвч тэр төслүүдийн үр нөлөө, Монголын нийгмийг яаж урагшлуулав гээд ярихаар Улаанбаатарын утаатай тэнгэр шиг бүрхэг болчихоод байгаа юм.

Төсөл улс орон, ард түмний хөгжлийн төлөөх шинэ санаа, үйл явц. Шинэ санааг дагаж бид хэрхэн төслийг хурдтай хэрэгжүүлж урагшилж, хөг­жих вэ гэдэг л асуудал байх ёстой. Харин манайд уг төс­лийг эрх мэдэлтнүүд яаж ийгээд өөрийн болгохын төлөөх урал­даан, хувьсгалын биш хувийн ашиг сонирхолыг хэрэг жүүлэх гэсэн эрх ашгийн атгаг өрсөл­дөөн дөө золиослох болсон нь харамсалтай.

2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Төсөл “залгигч” голдрил

1Өөрөөр хэлбэл, АХБ­наас

дахиж манайд төсөл хэрэг­жүүлэхгүй шүү гэсэн дохиог ноён Инду Бушан хэллээ. Энэ бол чадан ядан байгаа Монголын эдийн засагт том цохилт болно. Төсөл “залгигчдын” гай, гамшиг энэ. АХБ­ны төлөөлөгч ураг­шилж өгөхгүй байгаа төслүүдэд Сонгинохайрхан дүүргийн загвар эмнэлгийн барилга, Баруун бүсийн босоо тэнхлэгт Орос­Хята дыг холбосон автозам, Дар хан­Уул аймгийн цэвэрлэх байгуу лам жийн төслийг онцлон цохож нэрлэв.

Хэд хэдэн төрийн нүүр үзэж, хэчнээн албан тушаалтны гар дамжаад ч эдгээр төсөл урагш­лахгүй байдгийн шалтгаан юунд байна вэ.

Төслийн нэгжийг удирдаж, тэнд шахааныхаа хүнийг шингээх гэсэн сонирхол их

Энэ бол одоогийн ханшаар 4.6 их наяд төгрөг. Эрүүл мэнд, боловсрол, нийгэм, санхүү, дэд бүтэц, хот төлөвлөлт зэрэг олон салбар, чиглэлээр 310 гаруй төсөл хэрэгжүүлэх санхүүжилтыг олгосон том түнш АХБ­ны итгэлийг алдан зээл, тусламжийн нэрээр орж ирсэн энэ их мөнгийг юунд зарцуулж, хаашаа шингээчихсэн нь ойлгомжгүй. Яахав улс төрийн тогтворгүй, тодорхойгүй, ороо бусгаа нөхцөл байдал, тулга тойрсон ялих шалихгүй хэрүүлээс болж хэрэгжих явцдаа сарнисан нь цөөнгүй байдаг л байх.

Гэхдээ Азийн хөгжлийн банк гэлтгүй олон улсын байгууллага, бусад донор орнуудаас өгч буй зээл, тусламжийн хүрээнд хийгдэх төслүүдийн санхүүжилт өөр голдрилоор урсан, тухайн үед эрх барьж буй улс төрийн нам, тэндээс томилогдсон хүмүүсийн халаас руу “цутгадаг” болсон нь нууц биш ээ. Төслийн хүрээнд улс орон, ард түмэнд ашигтай ажил, бүтээн босголт хийхээс илүү, өндөр цалин,

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Аль ч Засгийн газар гарч ирээд төр, бизнес, нийгмийн салбарт олон төрлийн төсөл хэрэгжүүлнэ гэж ярьдаг. Маш их мөнгө, зээл, тусламжийг төвлөрүүлдэг.

С.ЦОГТБАЯР ЗУРЖ БАЙНА

Монгол Улсад нийт 1.9 тэрбум ам.долларын санхүүжилтийн зээл, буцалтгүй тусламж болон техник туслалцааны төсөл хөтөл­бөрийг хэрэгжүүлсэн байна.

тусгай хангамжийг нь харж төслийн нэгжийг удирдах, тэнд шахааныхаа хүнийг шингээх гэсэн хувийн ашиг сонирхол албан тушаалтнуудад нийтлэг нэвчжээ. Тухайлбал, Швейцарын хөгжлийн агентлагийн “Тогтвор­той амьжиргаа” төслийн 100 гаруй ажилтныг өмнөх Зас­гийн газрын төлөөлөл гэдэг үндэслэлээр халах шийдвэрийг Ж. Эрдэнэбатын Засгийн газрын Сангийн сайдаар томилогдсон нөхөр гаргаж байсан нь саяхных.Төрийн албыг намын харьяаллаар бужигнуулдаг муу жишиг төслийн нэгжүүд рүү шилжсэний тод жишээ, нотолгооны нэг энэ л дээ.

Үнэндээ монголчууд төсөл гэхээр бөөн мөнгө гэж ойлгодог. Төсөл дээр ажиллаж байгаа хүнийг баяжиж байна гэж хардаг. Төслөөр мөнгө олж болно. Гэхдээ тэр нь эргээд улс оронд хэрэгтэй бүтээмжийг бий болгох нь чухал. Харамсалтай нь тэр бүхэн үр дүнгээ өгч амжаагүй байхад тухайн төсөл дээр ажилласан хүмүүс мөнгөжөөд эхэлдэг

• 26 жилийн хугацаанд Азийн хөгжлийн банк Монгол Улсад нийт 1.9 тэрбум ам.долларын санхүүжилтийн зээл, буцалтгүй тусламж болон техник туслалцааны төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн байна.

• Төрийн албыг намын харьяаллаар бужигнуулдаг муу жишиг төслийн нэгжүүд рүү шилжсэн. • Үнэндээ монголчууд төсөл гэхээр бөөн мөнгө гэж ойлгодог.

Лав л Г.Шийлэгдамбаас эх­лээд Д.Сарангэрэл хүртэл эрүүл мэндийн гурван ч сайд томилогдох бүртээ СХД­ийн жишиг эмнэлгийг барих ажилд анхаарлаа хандуулахаа амладаг байв. 37 сая ам.долларын өртөгтэй уг төсөл хэрэв хэрэгж­сэн бол 150­200 ортой, 7­8 төрлийн төрөлжсөн тусламж үзүү лэх, жилд дунджаар 47 мянга гаруй хүнд амбулаторийн тусламж, 10 мянга гаруй хүн хэвтэн эмчлүүлэх боломжтой олон улсын стандартад нийцсэн эмнэлэгтэй болох байлаа. Тэгвэл өнөөдөр Сонгинохайрханы 230 гаруй мянган иргэн даац нь 2­3 дахин хэтэрсэн эрүүл мэндийн төвөөсөө эмнэлгийн үйлчилгээ авах гэж хэдэн өдрөөр дугаарлан, шал эсвэл коридорт хэвтсэн дүр төрхийг та бид харж буй.

Баруун бүсийн босоо тэнхлэгт Орос­Хятадыг холбосон автозам. Уг төслийг хэрэгжүүлэх хэлцлийг баталгаажуулж 2011 онд Сангийн сайд асан С.Баярцогт Азийн хөгжлийн банкны төлөөлөлтэй харилцан гарын үсэг зурж,

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

Нийгэм

Засгийн газрын хуралдаанаар ХНХЯ-ны харьяанд байсан Эрүүл мэндийн даатгалын санг ЭМЯ-ны харьяанд шилжүүлэх шийдвэр гаргасан. Үүнтэй хол бог дуулан шинээр эмхлэн бай гуу лагдсан Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар энэ онд ямар томоохон ажил хийхээр төлөвлөсөн болон тулгам-даж буй асуудлын талаар тус газрын дарга Ч.Алтанхуягаас тодрууллаа.

-Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн орлого болон зар-лагын талаар мэдээлэл өгөхгүй юү. Энэ сангаас ямар хөн-гөлөлтүүд авч болох вэ?

­Эрүүл мэндийн даатгалд Монгол Улсын нийт хүн амын 73.4­98.6 хувь нь хамрагдаж, сангийн орлого жилээс жилд нэмэгдэж байна. Тухайлбал, санд 1995 онд 7.5 тэрбум төгрөгийн шимт гэлийн орлого төвлөрүүлж байсан бол 2016 онд 302.6 тэрбум төгрөгт хүргэсэн. Энэ хэрээр даатгуулагчийн хэтэвчнээс гарах мөнгийг бууруулахаар эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зарим үйлчилгээний зардлыг хариуцах болсон. Тодруулбал, 2016 онд 5.7 сая даатгуулагчийн тусламж, үйлчилгээний зардалд 238.5 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Гэхдээ манай сангийн орлого жил бүр зарлагаасаа давдаг. Одоогоор сан 473.4 тэрбум төгрөгийн мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдэлтэй байгаа. Үүнээс

Даатгуулагчийн халааснаас гарах төлбөрийг багасгана

0 0 8 1 7

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчЛ.Сугармаа

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн үлдэгдэл 473.4 тэрбум төгрөг байна

Б.Бямбасүрэн@byambaab_ZGM

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

442.2 тэрбум төгрөг нь банкны харилцах болон хадгаламжийн дансанд, 31.2 тэрбум төгрөг нь Засгийн газрын бонд хэлбэрээр байршиж байна.

-Даатгуулагчийн өндөр өр-төг бүхий мэс заслын тодор хой хувийг хөнгөлдөг болсон. Үүнд ямар мэс заслууд багтаж байна вэ?

­Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль шинэчлэн бат­лагдсанаар 2015 оноос эхлэн

өндөр өртөг бүхий мэс заслын тусламж, үйлчилгээ, үүнд шаардагдах зарим эмнэлгийн хэрэгсэл, протезийн зардлын төлбө рийг сангаас хөнгөлж эхэлсэн. Энэхүү тусламж, үйлчилгээг Улсын нэг, хоёр, гуравдугаар төв эмнэлэг, ГССҮТ, ХСҮТ, ЭХЭМҮТ эмнэлгүүд үзүүлж байгаа. Хууль хэрэгжсэнээр 2015 онд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний зардалд 3.3, 2016

Монгол Улс, Их Британи улс хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 55 жилийн ойн хүрээнд Их Британи улсын Элчин сайдын яамнаас хоёр улсын дипломат харилцааны бэлэг тэмдэг бо­лох Британийн Парламентын ордон болон Битлз хамтлагийн хөшөөг мөсөөр урлан, төв талбайд байршууллаа. Тус мөсөн баримлыг Улаанбаатар хотод хүлээлгэн өгөх ёслолын ажиллагаа өчигдөр болж, Их Британи улсаас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Катрин Арнолд, Гадаад харилцааны дэд сайд Б.Батцэцэг, нийслэлийн Засаг даргын орлогч Ж.Батбаясгалан болон бусад холбогдох албаныхан

оролцсон юм. Энэ үеэр Элчин сайд Катрин Арнолд хэлэхдээ “Манай хоёр орон, ард түмэн энхийг сахиулахаас эхлээд соёл, боловсрол гээд олон салбарт хамтран ажиллаж байна. Соёлын солилцооны тухайд Их Британи улсын Засгийн газраас авьяаслаг монгол оюутнуудыг сургах хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа. Түүнчлэн Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжил, хоёр орны худалдаа, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах чиглэлд бид томоохон хоёр ажил эхлүүлэхээр төлөвлөсөн. Мөн худалдаа эдийн засгаас гадна тогтвортой мал аж

ахуй, зэрлэг ан амьтдын хууль бус худалдааны эсрэг тэмцэхэд хамтарч ажиллана” гэв.

Монгол Улс 1963 онд барууны улс орнуудаас хамгийн анх Их Британи улстай дипломат харилцаа тогтоож байсан түүхтэй юм. Хоёр улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зорилтын хүрээнд мөн Улаанбаатар, Лондон хотуудын харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлнэ гэдгийг энэ үеэр нийслэлийн Засаг даргын орлогч Ж.Батбаясгалан дурдлаа. Нэмж мэдээлэхэд, тус мөсөн баримлыг уран барималч Ц.Батмөнх урлажээ.

ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА

ХЭРЭГ ЗӨРЧИЛ ХЭВЛЭЛИЙН ХУРАЛ

Хоёр орны харилцааны бэлэг тэмдгээр Битлзийг нэрлэв

Орон нутагт автобус осолдлоо Шатахуун импортлогчдод хариуцлага тооцохыг шаардав

онд 15.6, 2017 оны гуравдугаар улирлын байдлаар мөн 15.6 тэрбум төгрөгийн зардлыг гаргаад байна. Ингэснээр даат­гуулагчийн халааснаасаа төлөх төлбөрийг бууруулж, санхүүгийн эрсдэлээс хам гаалж чадсан гэж үзэж байгаа. Жишээлбэл, элэг шилжүү лэн суулгах мэс заслын үед хэ рэглэсэн хэрэгслийн үнийн то дорхой хувийг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлж байна. Мөнгөн дүнгээр тооцвол 2016, 2017 онд элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал хийлгэсэн найман даатгуулагчийн зардалд 98.8 сая төгрөг зарцуулсан. Энэ мэтчилэн даатгуулагчийн халаас­наас гарах төлбөрийг багасгах чиглэлд анхаарч ажиллаж байна.

-Хөнгөлөлттэй олгодог эмийн жаг саалтыг шинэчилнэ гэж сонс лоо. Энэ талаар мэдээ-лэл өгөхгүй юү?

­Сүүлийн үед Монголд эмийн зохистой хэрэглээ ал­дагд сан. Эмийн жор бичих нэр бүхий эмч нар стандартын да гуу эм олгохгүй буюу хэт хя налт гүй, хавтгайруулан жор бичих асуудал олон гаргаж байна. Тиймээс хөнгөлөлттэй үнийг харьяа эмийн сангуудаар дамжуулан стандартын дагуу олгох, үнийн хөнгөлөлтийг зо хицуулах шаардлагатай тул­гарсан учир ойрын хугацаанд арга хэмжээ авч ажиллана. Хамгийн гол нь эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг

газруудад цахим хяналтын үйлчилгээг нэвтрүүлэх нь нэн тэргүүний ажил болсон. Учир нь хөнгөлөлт нэрийн дор даатгуулагчаас урамшуулал авдаг буруу тогтолцоо үүсчихээд байгаа юм.

-Монголд хийгддэггүй өндөр өртөг бүхий хагалгааг гаднын оронд хийлгүүлсэн тохиолдолд төлбөрийн хэдэн хувийг буцаан олгодог вэ?

­Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас Монгол Улсад үзүүл­сэн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний зардлын сан­хүүжүүлтын тодорхой хувийг олгож байна. Өөрөөр хэлбэл, Монголдоо хийх боломжтой өндөр өртөг бүхий нарийн мэргэжлийн хагалгаанд зөвхөн эх орондоо орсон тохиолдолд даатгалын сангаас 70 хувийн зардлыг хариуцаж эхэлсэн гэж ойлгож болно. Түүнээс биш гадаад хийлгэсэн эрүүл мэн­дийн тусламж үйлчилгээг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас хөнгөлөх эрх зүйн зохицуулалт одоогоор байхгүй. Гэхдээ яг энэ тохиолдолд Төрийн албаны болон Эрүүл мэндийн тухай хуулиар гурав хүртэлх хувийн буцаан олголт өгдөг гэж сонссон тул яамны хүмүүсээс лавлах нь зүйтэй болов уу. Дахин хэлэхэд, манай сангаас зөвхөн Монголд эмчлүүлсэн эрүүл мэндийн үйл чилгээнд хөнгөлөлт үзүүлэх жу рамтай.

ТОВЧХОН

» БАЯН-ӨЛГИЙАлтай, Баяннуур, Бугат, Булган, Буянт, Дэлүүн, Ногооннуур, Толбо сумын агнуурын бүс нутгаас энэ онд тусгай зориулалтаар 10 угалз, есөн тэх, 4000 ширхэг загас, бүргэд тэжээж буй хүмүүст зориулж 50 шар үнэг агнахыг БОАЖЯ­наас зөвшөөрчээ. Уг үйл ажиллагаанаас орон нутгийн төсөвт 585 сая төгрөг төвлөрүүлэх аж.

» ХОВДЦэцэг сумын Баянгол багт отроор өвөлжиж буй малчны хотонд ирвэс орж 10 гаруй бог мал барьжээ. Тус бүс нутагт оторлож буй малчдын мал, нохой руу ирвэс өдрийн цагаар дайрч, малчдад их хэмжээний хохирол учруулж байгаа аж. Тиймээс малчид аймгийн БОАЖГ, Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Алтайн бүсийн салбарт уламжилж, анхаарч ажиллахыг хүслээ.

» ДУНДГОВЬАзийн хөгжлийн банкны 6.5 тэрбум төгрөгийн зээлийн хөрөнгөөр Мандалговьд шинэ цэвэрлэх байгууламж барихаар болжээ.

» ЗАВХАН“Адра Монгол” олон улсын байгууллагын Эдийн засгийг дэмжих хөтөлбөрийн хүрээнд тус аймгийн хоршооны 1000 гаруй гишүүн ноосны төсөл хэрэгжүүлж байна. Энэхүү төслийн хүрээнд Завханы ноос, газар тариалан, сүү цагаан идээний 28 хоршооны 1042 гишүүнтэй хамтран ажиллах аж.

Багахангай дүүргийн нутаг Хоолтын даваа орчим цасан шуурга шуурч халтиргаа, гулгаа үүссэ ний улмаас даваа гарагийн 21.00 цагийн үед З а м ы н ­ Ү ү д ­ У л а а н б а а т а р

чиглэлд зорчиж бай сан 19 зорчигчтой автобус гул гаж, замын хажуу руу хазайн оржээ. Улмаар автобус асахгүй, зогс­сон учир онцгойгийнхон 22.30 цагийн орчимд Хот хоорондын тээв рийн нөөц автобусанд зор­чигч дыг шилжүүлэн суулгаж, Улаан баатар хотод хүргэлээ. Тус авто бусанд найман сартай хүүхэд

асран хамгаалагчийн хамтаар зорчиж явсан бөгөөд автобус унтарсан даруйд Багахангай дүүр гийн Замын цагдаагийн постод хүргэж, нийслэл хүрэх унаанд суулгах арга хэмжээ авсан аж. Харин замын хажуу руу хазайж зогссон автобусанд онцгойгийнхон 30 литр түлш хийж хөдөлгөсөн аж.

МҮЭХ­ноос шатахууны үнийг нэмэх асуудлаар байр сууриа илэрхийлж, Монгол Улсын Засгийн газар, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд шаардлага хүргүүллээ. Тэд шата­хуун импортлон борлуулдаг хэ дхэн компани зах зээлд шатахууны зо хиомол хомсдол үүсгэж байна

гэж үзэж байгаа юм. Тиймээс хэ­рэг лэг чийг хохироож, хууль зөр чиж зах зээлд шатахууны зо хиомол хомсдол үүсгэж буй ком паниудад хариуцлага тооцох, хэ рэг лэгчийн эрхийг хамгаалахыг шаар даж буйгаа МҮЭХ­ны ерөн хий лөгч Х.Амгаланбаатар хэллээ.

С.Батсайхан / ЗГМ©

С.Батсайхан / ЗГМ©

Б.БямбаЗГМ

2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

ЗГМ: Сэдэв

5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

С.Батсайхан / ЗГМ©

Малчид зах зээлтэйгээ холбогдож

чадахгүй байгаа учраас

мах, сүү өндөр үнээр

иргэдийн гарт хүрдэг.

492.3

ХОРШООДЫН ХӨГЖИЛ 5 АЙМГИЙН

15 СУМЫН

62 ХОРШОО

4845 ГИШҮҮНТЭЙ

ХУВЬ НИЙЛҮҮЛСЭН НИЙТ ХӨРӨНГӨ(САЯ ТӨГРӨГ)

ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

69.3% ЯВУУЛДАГ

ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

30.7% ЯВУУЛДАГГҮЙ

ТЕХНОЛОГИО САЙЖРУУЛАХ

19.3%80.7%

ШААРДЛАГАГҮЙШААРДЛАГАТАЙ

ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЧИГЛЭЛ

БОРЛУУЛАЛТЫН ОРЛОГО (САЯ ТӨГРӨГ)

40

20.9

50 48.4

10 6.5 6.5

30

9.75 1.6 1.6 1.6

20

3.20

Малын гаралтай...

Төмс, хүнсний ногоо...

Сүү сүүн...

Зочид буудал...

Худалдаа, талх...

Мал эмнэлэг...

Оёдол эсгүүр

Эсгий үйлдвэрлэл

Арьс ширэн эдлэл

ХААИС-ийн Эдийн засаг, бизнесийн сургуулийн захирал, доктор Б.Баасансүхээс дараах тайлбарыг авлаа.

-Хөдөө аж ахуйн бүтээг дэхүү-нийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахад хоршоо ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ. Үүргээ гүй цэт-гэж чадаж байна уу?

­Ер нь хоршооны эрх зүйн орчин төгс төгөлдөр болоо гүй байна. Уг нь тодорхой байвал хоршоо идэвхтэй байх боломжтой. Гэтэл өнөөдөр хоршоодын хөгжил янз бүр байна. Сүүлийн үед ийм аж ахуйн тоо нэмэгдэх болсон. Шалтгаан нь ноосны болон улаан буудайн урамшуулал гэх мэт төрөөс татаас авах зорилгоор байгуулах сонирхол их болсон. Үнэндээ өнөөгийн хоршооны дүр төрх татаас авах л зорилготой байна.

-Монголын хөдөө аж ахуйд хор шооны ямар загвар зохих

бол?­Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг

зах зээлтэй холбох ажлыг хоршоо гүйцэтгэх учиртай. Малчид зах зээлтэйгээ холбогдож чадахгүй байгаа учраас мах, сүү өндөр үнээр иргэдийн гарт хүрдэг. Тиймээс дундын хоршоодыг байгуулах замаар хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх боломжтой.

-Дундын хоршооны эрхзүйн орчин байна уу?

­Тодорхой хэмжээгээр байгаа ч үйл ажиллагааг нь дэмжсэн тогтолцоо алга. Ер нь хоршооны үйл ажиллагааг бодитой дэмжих бодлого алга, миний харж байгаагаар. Мөн хоршоог чадавхжуулах үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага байхгүй тул энэ үүргийг ТББ­ууд гүйцэтгэж байгаа юм. Хоршоогоо дэмжих бодлого, боловсон хүчнийг ажил хэрэг болговол 4­5 жилийн дараа мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн экспортод гарах бүрэн боломжтой болно.

-Хоршоо бол социализмын үед байсан нэгдэлтэй бараг ижил хэмжээний статустай байх нь бидэнд ашигтай гэж ярьж байна. Бүтцийн хувьд ямар байх нь оновчтой вэ?

­Төр засгийн зүгээс хүчээр

нэгтгэж, зохион байгуулснаас илүүтэй зах зээлийн горимоороо явах ёстой. Хоршоо нь хувьцаат компанийн хэлбэртэй байсан нь дээр болов уу гэж боддог. Мэдээж өнөөдөр хоршоог хувьцаат компанийн статустай болголоо гээд ченжийн тогтолцоог маргааш халчихгүй. Гадаад зах зээлтэй холбогдсон, ноос угаах жижиг үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа ченжүүд бий. Тэгэхээр хувьцаат компаниар дамжуулж ченжүүдийг зохицуулалтад оруулах шаардлагатай. Төрийн дэмжлэг үүнд хэрэгтэй. Гэхдээ 100 биш 20­30 хувьд нь л төрийн дэмжлэг байхад хангалттай. Үлдсэнд нь ченж, түүхий эд бэлтгэгч, худалдан авагчдыг нийлүүлсэн хувьцаат компани байхад болохгүй гэх зүйлгүй

-Өнгөрсөн жилүүдэд хоршоо хөгжөөгүй шалтгаан нь юу юм бол?

­Хоршооны үйл ажиллагаа итгэлцэл дээр явагдах ёстой. Бид нэгэндээ итгэхээ больсон учраас хоршооны хөгжил давжаарчихсан болов уу. Нөгөөтэйгүүр дундын, хувь нийлүүлсэн биш ерөнхийдөө эзний хоршоо давамгайлснаар засаглалын хувьд цааш явахгүй, үнэнийг хэлэхэд жалга довын үзлээсээ салж чадахгүй байна.

ЗГМ ТОДРУУЛГА

Б.Баасансүх: Төрөөс татаас авахын тулд л хоршоо байгуулж байна

◄1Мягмар гарагт салбарын яаман

дээр хоршооны эрх зүйн орчныг сайжруулах хэлэлцүүлэг болж өнгөрөв. Чухал асуудалдаа санаа тавьж эхэлснийг нь сайшаамаар байгаа ч хэлэлцүүлэгт бодлого боловсруулагч, салбарын мэр­гэ жилтнүүдийн төлөөлөл бараг л алга. Харин НҮБ, Швей­царын хөгжлийн агентлаг, “Гло бал коммунитис”, “Инвест коор Монгол” “Адра” зэрэг 10 гаруй гаднын байгууллага манай малчин, тариаланчдын амьжир гааг сайжруулах гарц шийдэл, туршилтын загваруудыг танилцуулж байх юм. Бүгд л малчин, ногоочин, тариаланч, фермерүүдийг чадавхжуулах, хоршооны аж ахуйгаа хөтлөхөд зориулсан сургалт явуулж, бүтээгдэхүүний брэндинг, сав баглаа боодлоо сайжруулах тухай нэг бүрчлэн тусалж, дэмжиж буйгаа тайлагнав.

Хар багаасаа мал адгуустай ноцолдож өссөн хүнээс өнөөдөр менежер бол гэж шаардаж байгаа нь бүтэхгүй хэрэг. Ер нь дэлхийн хаана ч байхгүй жишиг гэдгийг зарим мэргэжилтэн хэлж байна. Малчин хүн малаа маллаж, ногоочин хүн ногоогоо л сайн тарих чадвартай болохоос биш түгээх, борлуулах, менежмент хийх нь өөр нэг бүтцийн, тодруулбал, хоршооны хийх ажил. Тухайлбал, Германд “Райф файзен” хэмээх 100 гаруй жилийн түүхтэй, 1.4 сая гишүүнтэй хоршоо бий. Тус хоршоо нь гишүүддээ үйлчилдэг тусдаа банктай, ургамал хамгааллын бодис,

Ченжийг халъя гэвэл хоршоогоо хөгжүүлДов тойрсон бүтцээс тулгуур салбарын хөгжлийг эрээд хэрэггүй

бордоо, хөдөө аж ахуйн техник зэргийг нийлүүлж, агуулах саваар хангаж, борлуулалтын дэмжлэг үзүүлэх гэх мэт гишүүдийнхээ бүх хэрэгцээг хангадаг тухай хөдөө аж ахуйн хараат бус зөвлөх, доктор Б.Эрдэнэболор сонирхууллаа. Ийм нэгдсэн зохион байгуулалттай ажилласныхаа ачаар Герман улс өнөөдөр дэлхийн хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн экспортлогч гурван том орны нэг болжээ.

Мөн Энэтхэгийн “Гужарат” сүү үйлдвэрлэгчдийн хоршоо гэхэд 2.8 сая саалийн фермерийг нэгтгэсэн. Гишүүдийнхээ фермерийн тэжээлийн хангамж, борлуулалтыг

нь шийдэж, мэдлэг мэдээллээр хангах, хоорондоо хамтарч ажиллах санаачилгыг дэмжиж, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлдэг байна. Фермерүүд малаа өсгөх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үндсэн ажлаа л хийнэ. Арын бүх ажлыг нь хоршоо зохицуулж, зөвхөн өөрсдийнх нь төлөө ажилладаг бүтэц болж чаддаг тул фермерүүд ч урамтай ажилладаг байна.

Гэтэл манай улсад арван хэдэн мянган хоршоо байгаагийн тэн хагас нь хөдөө аж ахуйн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг. Томоохон сүлжээ гэхээсээ жалга дов тойрсон, хамтын засаглал бус ганц эзний удирдлага ноёлдог, бүтээгдэхүүнээ түгээдэггүй атлаа татаас авахын төлөө улайрдаг бүлэг төдий

бүтцүүд бий. Бүтээгдэхүүний тээвэрлэлт, борлуулалтын нэгдсэн сүлжээгүйн улмаас мах, сүү нь 3­4 ченжийн гар дамжин хот суурингийн хэрэглэгчдэд өндөр үнээр хүрч, түүхий эд нь үйлдвэрлэгчдийн шаардлага хангадаггүй. “Монгол ногоо” төслийн хийсэн судалгаагаар ногооны 12 хоршооны 73 хувь нь ченжээр дамжуулан ургацаа зах зээлд борлуулдаг байна.

Нөхцөл байдал ингэтлээ дорд­сон шалтгааныг мэргэжилтнүүд анхнаасаа хоршооны тухай ойлголт буруу тогтсонтой холбон тайлбарлах юм. Монгол шиг том газар нутагтай, жижигхэн эдийн засагтай улсад нэгдсэн нэг том бүтэц байх нь үр дүнтэй болохоос бус олон тусдаа байх нь хүчээ тарамдуулах шалтгаан болжээ. Гэхдээ хоршоог нэг удирдлагад базсан сайн туршлага бий. “2005 онд Канадын турш лагаас авч нутагшуулсан Тариа лан эрхлэлтийг дэмжих сан нь үр тариан аж ахуй эрхэлдэг 1000

гаруй аж ахуйн нэгжийг нэгтгэсэн юм. Гишүүдээ үр бордоогоор хан гаж, хөдөө аж ахуйн техник, тоног төхөөрөмж зуучилж, бор­луулалтыг нь нэгдсэн байдлаар шийдэж нэг бүрчлэн хүрч ажил­лаж чадаж байна. Сангаас зээл авсан тариаланчид намар нь хураасан ургацаасаа эргүүлээд зээлээ төлж, бүх бодлого, үйл ажиллагаа нь уялдаатай болсон. Хоршоо гэдэг чинь олон хүнийг хамарсан бүтэц байх тусмаа урагшилж, үйл ажиллагаа нь уялдаатай байдаг гэдгийг олон улсын туршлага харуулдаг” хэмээн доктор Б.Эрдэнэболор яри лаа.

Ний нуугүй хэлэхэд нарийн боов, гурилан бүтээгдэхүүний үйлд вэрлэл сайн байгаа нь дээрх

зо хион байгуулалтын нэг үр дүн.Харин хоршоод зээл авах,

татварын хөнгөлөлтөд хамрагдах эрх зүйн орчин байхгүй байгаа нь энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа ахихгүй байгаа шалтгаан гэд­гийг Монголын нэгдсэн мал эмнэлгүүдийн дундын хоршооны үүсгэн байгуулагч Г.Бат­Ирээдүй онцоллоо. Тэрбээр “Бид үйл ажил лагааныхаа зардлыг санхүү жүүлэхээр зээл авах гэж яг үнэндээ таван жил хөөцөлдөж байна” хэмээв. Хоршоо нь гишүүдийн нийлүүлсэн дундын хөрөнгөтэй тул банкны зээлийн шалгуурт тэнцдэггүй аж. Тиймээс энэ чиглэлд эрх зүйн шинэчлэл хийх шаардлагатай байгааг тэрбээр анхаарууллаа. Хамгийн гол нь гишүүддээ мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлж, зах зээлээ хамтаар хамгаалж, бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах нь хоршооны мөн чанар. Тиймээс ч эдийн засгийн тулгуур салбарын хөгжлийг үүнээс ангид харах боломжгүй болчихоод байна.

Хоршоо нэгдсэн том

бүтэцтэй байх нь үр дүнтэй

Эх сурвалж: Хоршооны хөгжлийн судалгаа©

4.8%

17.7%

20.9%

4.8%

19.2%

8.5%

24.1%

1 сая хүртэл

1-520-50

10-20

50-80

80 саяас дээш

5-10

ХААН Банк нь дугаар дуудагч машины програм хангамжийг бэлтгэн нийлүүлэх компанийг сонгон шалгаруулах тул энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг туршлагатай байгууллага, аж ахуйн нэгжийг сонгон шалгаруулалтад оролцохыг урьж байна.

СОНГОН ШАЛГАРУУЛАЛТЫН ӨГӨГДӨЛ 1.1 КОМПАНИЙН ТОВЧ МЭДЭЭЛЭЛ (Бизнесийн үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдал)

• Байгууллагын ерөнхий танилцуулга (Байгууллагын нэр, албан ёсны хаяг, гол хувьцаа эзэмшигчийн нэр, нийт ажилтны тоо, тухайн бизнес эрхэлж буй туршлага, түүнийг батлах баримт бичиг)

1.2 ЕРӨНХИЙ ЧАДАВХИ

• Тухайн бизнесийг эрхэлж буй туршлага /жилээр/

• Сүүлийн 2 жилийн байдлаар амжилттай бэлтгэн нийлүүлсэн 2-оос доошгүй бараа, ажил үйлчилгээний гэрээний биелэлтийн тухай томоохон Захиалагч байгууллагын эрх бүхий удирдлагын баталгаажуулсан тодорхойлолт хавсаргана уу. ХААН Банкны тодорхойлолт хамаарахгүй болно.

• Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын өргүй болохыг тодорхойлсон тодорхойлолт хавсаргана уу.

1.3 САНХҮҮГИЙН ЧАДАВХИ

• Та харилцагч банкнаасаа дансны тодорхойлолт авч баримт бичигт хавсаргана уу. /үлдэгдэл бичихгүй байж болно/

• Санхүүгийн тайлан тэнцэл /2016 он, 2017 он/

1.4 ТУРШЛАГА,УР ЧАДВАР

• Тухайн байгууллагын бэлтгэн нийлүүлэх програмын чанар, үйлчилгээг хариуцсан ажилтнуудын мэргэшсэн байдал, түүнийг батлах баримт бичиг /мэргэжлийн, боловсролын гэрчилгээний хуулбар/.

1.5 ЭРГЭХ ХОЛБОО

• Холбоо барих эрх бүхий ажилтны нэр, албан тушаал, утасны дугаар, цахим хаяг

• Баримт бичиг бэлтгэсэн огноо, нийт баримт бичгийн тоо /хуудсаар/

2. БЭЛТГЭН НИЙЛҮҮЛЭХ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ТӨРӨЛ. Үүнд:

• Дугаар дуудагч буюу дараалал зохицуулагчийн програм хангамж

Сонгон шалгаруулалтад оролцох хүсэлтэй байгууллагууд ХААН Банкинд тендерт оролцох албан бичгийг сонгон шалгаруулалтын өгөгдлийн хамт ирүүлнэ үү.

Материалыг 2018 оны 01-р сарын 29-ний өдрийн 14:00 цаг хүртэл ХААН Банк Цамхагийн ресепшин хүлээн авч, зөвхөн шалгарсан компанид бичгээр хариу мэдэгдэнэ.

Õàÿã: ХААН Банк цамхаг, Чингисийн өргөн чөлөө-6, Стадион оргил-1, Хан-Уул,

Улаанбаатар 17010

Æè÷: Сонгон шалгаруулалттай холбоотой мэдээллийг +976 332333 (3427) хаягт

хандаж авна уу.

ÑÎÍÃÎÍ ØÀËÃÀÐÓÓËÀËÒÛÍ ÓÐÈËÃÀ

Сонгон шалгаруулалт зарласан огноо: 2018.01.16

ДУГААР ДУУДАГЧ БУЮУ ДАРААЛАЛ ЗОХИЦУУЛАГЧИЙН ПРОГРАМ ХАНГАМЖ БЭЛТГЭН НИЙЛҮҮЛЭГЧ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

нээсэн юм. Тухайн үед одоо байгаа хэмжээнд хүрэх болоогүй байсан ч гэсэн ахлах тогооч хийх чадвартай байсан гэж боддог. Өөрийн ресторанаа нээхэд тийм ч амар хялбар байгаагүй. Тухайлбал, барилга, инженерийн чиглэлийн мэдлэггүй хүнд олон бэрхшээл тулгарсан. Гэхдээ төрөл бүрийн зүйл хийх сонирхол маань их тус болсон байх гэж боддог.

-Эх орондоо хэзээ ирсэн бэ. Bluefin сүлжээ ресторанаа байгуу лахад хүндрэлтэй зүйл байв уу?

­Монголдоо ирээд 2013 оны дөрөвдүгээр сард Bluefin ресто­ранаа нээсэн. Ресторанаа нээх санаа сэдлийг манай багын найз өгсөн гэж хэлж болно. Учир нь надад Corporate зочид буудлын захирлаар ажиллах санал тавьсан. Жил гаруйн хугацаанд ажилласныхаа дараа өөрийн ресторанаа нээхээр болсон.

-Одоо сүлжээ рестораныхаа ахлах тогоочоор ажиллаж бай-гаа юу?

­Нуулгүй хэлэхэд сүүлийн үед рестораны гал тогоо руу орохгүй байгаа. Учир нь манай рестораны гал тогоо найдвартай хүний гарт бий. Тиймээс бусад ажилдаа илүү их анхаарал хандуулах болсон.

-Гэрийнхэндээ гарын хоолоо хийж өгдөг үү. Тогооч нараас яг ингэж асуумаар санагддаг юм л даа?

­Өгөлгүй яах вэ. Гэхдээ ажлын өдрүүдэд амждаггүй болохоор байнга хийж чаддаггүй. Харин амралтын өдрүүдэд гэр бүлийн­хэндээ амттай хоол хийж өгөхийг боддог. Ерөнхийдөө загасны махаар хоол хийх дуртай болоод ч тэр үү амралтын өдрүүдээр ихэвчлэн загасаар хоол хийж өгдөг.

-Bluefin сүлжээ ресто ран болтлоо өргөжиж, дөр вөн сал бартай үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Цаашид юу хийхээр зорьж байна вэ?

­Өнөөдрийн байдлаар Bluefin сүлжээ ресторан маань дөр вөн салбартайгаар үйл ажил лагаа явуулж байна. Рестораны үйл ажиллагаанаас халиад бичил хэмжээний аж ахуйтай болохоор ажиллаж байгаа. Бүтээг дэхүү­нээ зах зээлд гаргах болоогүй. Одоогийн байд лаар судалгааны түвшинд л явж байна. Хэтдээ

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

ЗГМ: Зочин

Хүн бүр гэрийнхээ гал тогоонд хамгийн сайн тогооч нь байдаг. Өөрийн гэсэн хоолны жорыг бүтээж, дахин давтагдашгүй амтыг бий болгодог. Тэгвэл хоол хийх сонирхол, шаргуу хөдөлмөрөө хослуулан өөрийн мөрөөдлөө биелүүлсэн Bluefin сүлжээ рестораны захирал П.Ганбаттай ярилцлаа.

-Тогоочийн мэргэжил гэдэг зураач, барималчинтай адил нарийн урлагийн бүтээл бүтээдэг гэж боддог. Яагаад тогоочийн мэргэжил эзэмших болов?

­Би эрхзүйч мэргэжилтэй. Мэргэж лээрээ ажиллаж байгаад тогооч болох сонирхолдоо хөтлөгдөн 2000 онд АНУ­ыг зорьсон. Америкт очоод тогооч болно гэж зүтгэсээр эхний хэдэн сар ажил хийгээгүй. Зүгээр л ресторан, пиццаны газар гээд төрөл бүрийн хоолны газарт ажилладаг байлаа. Хамгийн анх япон ресторанд ажилд орсон. Япончууд хоол хийхдээ хатуу дэг жаяг баримталдаг болохоор тогооч болохын тулд маш их хичээх ёстойг ухаарсан. Тэгээд өдөр шөнөгүй ажиллаж, ганцхан сарын хугацаанд рестораныхаа хоёрдугаар зэргийн тогооч болж ахисан. Өөрөөр хэлбэл “Асс” тогооч болчихож байгаа юм. Ахлах тогооч ч болох боломжтой байсан. Гэхдээ миний хүчин зүтгэлээс хамаарах асуудал биш байсан. Учир нь тус рестораны эзэн өөрөө ахлах тогоочоор ажилладаг байсан юм.

-АНУ-д ажиллаж, багагүй туршлага хуримтлуулсныхаа дараа өөрийн анхны ресторанаа Сиэтл хотод нээж байсан. Тухайн үед ямар бэрхшээлүүд тулгарч байсан бэ?

­Тогооч хүн бүр л өөрийн ресторантай болохыг мөрөөддөг. Гэхдээ ресторан нээх тийм ч амархан зүйл биш. Учир нь тогооч хүнээс маш их ур чадвар шаардахаас гадна асар их судалгаа хэрэгтэй. Тухайн үед би Денверт ресторан нээе гэж бодсон боловч нөхцөл нь бүрдэхгүй байсан. Тиймээс Сиэтл рүү нүүж, хоёр жил орчим судалгаа хийсэн. Ингээд АНУ­д очсоноос хойш найман жилийн дараа анхны ресторанаа

Ганцхан сарын хугацаанд "АСС" тогооч болсонЗургаан жилийн өмнө Монголын хоол үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил түүхий байсан

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

Японд 100, 200 ам.доллараар

ганцхан килограмм мах худалдаж авдаг

Хувийн архиваас©

Огноо : 2018.01.24

Тендер шалгаруулалтын нэр: Ус сувгийн удирдах газарт бохир усны насос нийлүүлэгчийг сонгон шалгаруулах.Тендер шалгаруулалтын дугаар/гэрээний дугаар: УСУГ-ХА-2018-06Ус сувгийн удирдах газар эрх бүхий тендерт бохир усны насос нийлүүлэгчийг сонгон шалгаруулах тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.Тухайн тендерт эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр 50,000 /тавин мянган/ төгрөгний цахим тендерийн хураамж төлж оролцоно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.Үүнд:

• Сүүлийн 2 жил буюу 2016, 2017 онуудын Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлнэ.

• Сүүлийн 2 жилд буюу 2016, 2017 онуудад ижил төстэй гэрээ хийсэн тухай мэдээлэл ирүүлнэ.

• Борлуулалтын орлого нь сүүлийн 2 жил тус бүр 150,000,000 /нэг зуун тавин сая/ төгрөгөөс дээш байх.

• Тендерийн хамт 3,000,000 /гурван сая/ төгрөгийн тендерийн баталгаа ирүүлнэ.• Хүчинтэй байх хугацаа: 2018 оны 05 дугаар сарын 7-ны өдрийг дуустал.

Тендерийг 2018 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн 10 цаг 00 минутаас өмнө цахим системээр тендерийн материалаа ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн 10 цаг 30 минут­аас нээнэ.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

Хаяг: Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, Ус Сувгийн Удирдах газар, Токиогийн гудамж-5 өөрийн байр, Р.Батсүрэн Утас: 70157018-223

­Нэг үеэ бодвол сайжирч байгаа ч гэсэн хөгжлийн хувьд нэлээд хоцрогдолтой явж байна. Учир нь ресторан нээж, ажиллуулж байгаа хүмүүс барууны соёлыг нэвтрүүлэхээр оролдож байгаа ч худалдан авагч, үйлчлүүлэгчид төдийлэн соёлжоогүй байна. Барууны зах зээлд ресторан гэдэг зүйл хэдэн зуун жилийн өмнөөс хөгжсөн түүхтэй. Гэтэл Монголд сүүлийн 20 орчим жил л хөгжиж байна. Тэгэхээр Монгол Улс бусад оронтой адил мөр зэрэгцэн хөгжиж байна уу гэвэл үгүй. Харин суралцаж байна. Хөгжихөд ч олон хүчин зүйл нөлөөлж байна. Тухайлбал, монгол үхрийн махаар стейк хийнэ гэдэг маш хүнд. Монгол үхрүүд байгалийн шалгарлаараа

өөрөө хоолоо олж иддэг. Ийм малын мах амт, шүүсний хувьд ярилтгүй ч эрүүл ахуй талаасаа асуудалтай. Булчин шөрмөсөндөө баригдсан, бараг өөхгүй, эсвэл цул махны дээр маш зузаан өөхтэй байдаг болохоор стейк хийхэд тохирдоггүй. Стейкний махан дотор мах өөхний агууламж нь тэнцүү, жигд байвал зөөлөн, амттай болдог. Гэхдээ сүүлийн үед махны чиглэлийн үхэр үржүүлдэг олон аж ахуйн нэгж бий болсон. Махны чиглэлээр үржүүлж буй үхэрт маш сайн чанарын тэжээллэг хоол өгөхийн сацуу эрүүл ахуйн өндөр хяналттай байдаг. Энэ мэт тоочвол олон зүйл бий.

-Гэхдээ дээд зэрэглэлийн ихэнх ресторан хилийн чана-даас бүтээгдэхүүнээ зөөдөг болжээ?

­Дэлхий дээр хамгийн үнэтэй мах бол Японы Коби мужийн хар үхрийнх. Өөхний агууламж, зэрэг­лэлээсээ шалтгаалаад дэлхийн зах зээлд хамгийн багадаа ки­лограмм нь 100 ам.доллараас эхэлдэг. Жишээлбэл, Японд 100, 200 ам.доллараар ганцхан килограмм мах худалдаж авах нь энгийн л үзэгдэл болчихсон. Харин монгол махны чиглэлийн эрлийз үхрийн мах килограмм нь 30 мянган төгрөг байдаг. Limuzin, Black Аngo бухын үр төл хамгийн өндөр зэрэглэлийн махтайд тооцогддог. Харин Монгол Улсад 1980­аад онд махны чиглэлийн үхэр үржүүлгийн төсөл явагдаж байсан. Төслийн хүрээнд Анг­лийн Херефордшир гүнлэгээс үхэр авчирч, үржүүлэхээр туршиж байсан. Энэ үхрийн үр удам нь Булган аймгийн Сэлэнгэ суманд байдаг. Монголчууд Сэлэнгэ үүлд рийн, заримдаа Казакын цагаан толгой ч гэж нэрлэдэг. Тэгэхээр эдгээр үхрийг махны чиглэ лээр үржүүлбэл маш сайн махны гарц гарна. Монголд энэ төрлийн үхрийг цуглуулаад махны чиглэлийн ферм нээгээд ажиллуулж байгаа хүмүүс ч бий.

рестораны стейкний махаа өөрсдөө гаргаж авахаас гадна худалдаанд гаргах төлөвлөгөөтэй байгаа. Мөн ресторануудад зориул сан түүхий эдийг бэлт гэх бэлдцийн үйлдвэр байгуу лахаар төлөвлөж байна. Хагас, бүтэн боловсруулсан хоол үйлд вэрлэж, зах зээлд борлуулахаар тооцсон. Энэ жилээс катрингийн салбарт хөл тавьсан. Тухайлбал, Улаан­баатар хот дахь Элчин сайдын яамдын томоохон арга хэмжээ, хүлээн авалтад оролцож байгаа. Үүнээс гадна чадварлаг боловсон хүчин бэлдэх бодол бий. Өөрөөр хэлбэл, гарын шавиа бэлдэнэ гэсэн үг. Одоогийн байдлаар тогооч болох сонирхолтой, энэ чиглэлээр суралцаж төгссөн залуучуудыг дэмжиж байна.

-Монголын хоол үйлдвэр-лэлийн салбарын хөгжил ямар түвшинд байна. Дэлхийн жишигт нийцүүлэхийн тулд ямар алхам хийх ёстой вэ?

­Монголын хоол үйлдвэр­лэлийн салбарын хөгжил дэлхийн жишигтэй харьцуулахад тун тааруу түвшинд байгаа гэж хэлж болно. Жишээлбэл, манай Blue­fin ресторан таван жилийн өмнө Steak house нэртэйгээр үүдээ нээж байлаа. Тухайн үед манайд хоолны соёл хөгжөөгүй байсан бөгөөд ихэнх хүн стейк хэрхэн иддэг ойлголтгүй байсан. Гэтэл өнөөдөр энэ байдал өөрчлөгдсөн. Хүмүүс стейк хэрхэн иддэг талаар хэнээс ч асуухгүйгээр ресторанаар

үйлчлүүлж байна. Үүнийг дагаад үйлчлүүлэгчийн соёлд ч суралцаж байна. Хэдийгээр хоол үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил дэлхийн жишгээс хоцорч яваа ч гэсэн барууны чиг хандлагатай болж байгаа нь сайшаалтай. Одоогоос зургаан жилийн өмнө намайг АНУ­аас ирэхэд манай хоол үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил түүхий байсан. Харин өнөөдөр нөхцөл байдал хамаагүй дээр болсон. Олон чадварлаг залуу тогооч хүч түрэн гарч ирж байна.

-Сүүлийн үед шил шилээ даган олон ресторан үүд хаал гаа нээж байна. Энэ хэрээр өрсөлдөөн бий болж, хоолны үйлдвэрлэлийн хөг жил дээ шилсэн үү. Ер нь ямар мах стейкэнд хамгийн тохиромжтой байдаг юм бэ?

Within the frames of International Monetary Fund’s (IMF) Extended Fund Facility (EFF) program, the Government is planning to amend the Laws on Corporate Income Tax and Personal Income Tax to be presented to the Parliament by April 2018 and if approved, it will take effect starting from January 1, 2019. Furthermore, the General Law of Taxation is expected to amend within the frames of EFF program.

The IMF’s staff team is expected to work in Mongolia for two weeks starting from January 25 to discuss tax reforms. The related officials informed that the ministry is planning to organize an online discussion among taxpayers and

investors.Accordingly, the American

Chamber of Commerce (AmCham) in Mongolia covered the tax reform during its Monthly Meeting on Tuesday. Aside from the tax reforms obligated by the EFF program, several other tax changes, such as tax on land purchase for entities and individuals are expected to be amended; however, the officials explained that the bills yet to be finalized.

Furthermore, Zandanshatar Jalbasuren, Chief of Cabinet Secretariat, requested the investors to cooperate on air pollution reduction. For instance, the Chief of Cabinet Secretariat expressed the Government’s interest in cooperating on raw coal production, gasification and smog reducing businesses.

Khurelsukh Ukhnaa, Prime Minister of Mongolia, has received Jean­Sebastien Jacques, CEO of Rio Tinto.

At the beginning of the meeting, Prime Minister remarked “As the investors, we need to efficiently implement the Oyu Tolgoi project for the benefit of Mongolian people and effectively develop the underground mine in Oyu Tolgoi. A joint working group needs to be established. As a shareholder, Mongolian Government and the citizens must ultimately benefit from the Oyu Tolgoi project. Therefore, it is necessary to reduce financing costs and interest rates. Furthermore, a power station needs to be built for Tavan Tolgoi deposit and for the Gobi region's energy

supply. Also, the construction of a railroad needs to begin in order to intensify coal export and freight transports.” In response, Mr Jean­Sebastien Jacques said “I fully support the proposal of Mr. Prime Minister. The investors are keen to work with the Government of Mongolia to achieve more stable and sustainable long­term solutions. Rio Tinto has opened a representative office in Mongolia to expand its operations here, increase its investment, strengthen its exploration program and international technology services. Oyu Tolgoi has become one of Rio Tinto's largest and most productive projects. We employ around 14,000 people, of which more than 90 percent consist of Mongolians.”

Additionally, Turquoise Hill Resources LLC announced that Oyu Tolgoi has completed the sinking of Shaft 2.

ZGM DAILY2018.01.24, WEDNESDAY ~ №018 (817) 7THE OFFICIAL GAZETTE

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSPresident Battulga Khaltmaa plans to depart for other provinces to meet the citizens. The working trip will start today from the eastern region and is currently scheduled to continue until January 28.

Mongolian Parliament signs memorandum of understanding on cooperation with the National Assembly of Vietnam.

Deputy Prime Minister receives Loretta Hieber­Girardet, Chief of the Inter­Cluster Coordination Section at the Programme Support Branch at OCHA.

Minister of Environment and Tourism Tserenbat Namsrai meets ADB delegation led by Indu Bhushan, Director­General for East Asia Department of ADB.

ECONOMYBank of Mongolia organizes the first Conference on Economy Policy under the theme “Economic Trend and Challenges” in Orkhon aimag.

From the total of 290 Savings and Credit Cooperatives operating in Mongolia, 192 are located in Ulaanbaatar, while only 98 operate in 68 soums of 21 aimags.

MSE ALL index grew by 0.19 percent, to 1,182.1 points. The market cap stands at MNT 2.55 trillion.

SOCIETYAs a result of an inspection of Mongolian Immigration, around 40 foreign employees of Oyu Tolgoi JSC have been forced to return to their home countries.

National University of Mongolia inaugurates a new Laboratory for Laser Energetics with a funding of MNT 3 billion.

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Bilig.BZGM

Baigal.G, Bilig.BZGM

Asian Development Bank (ADB), in cooperation with the Ministry of Finance, has held a fo­rum for the private sector to offer their financial products and ser­vices. According to Michael Bar­row, Director General for Private Sector Operations Department, the ADB is aiming to expand its

ADB: Private sector needs supportive infrastructure and government

markets, as well as the commercial banks to have correspondent by enhancing correspondent bank­ing relations with the internation­al banks. On top of that, we are offering direct financing. We are interested in financing companies in the agribusiness, manufactur­ing and energy efficiency areas, as well as tourism. Therefore, a direct financing is possible as long as there is a reasonable scale. But if the amount is small, it is

typically more efficient for us to finance through the banking sec­tor in Mongolia. Ultimately, we would like to get to a situation where we invest hundred million dollars per year at least. Although it may take a little bit of time, it is the kind of order of magnitude we are seeking.”

According to Mr. Michael Bar­row, the biggest challenges for the private sector in Mongolia is get­ting an access to markets. He add­

financing in agriculture, financial institutions, environment and so­cial infrastructure in the coming years.

Mr Michael Barrow said, “MS­MEs are one of our foremost area. We are working with the commer­cial banks to provide financing to allow them to increase financing for the MSMEs. Also, we have an active trade and finance program, which helps some of the MSMEs and allow them to have access to

ADB holds Private Sector Outreach Workshop

PM asks Rio Tinto to intensify contract obligations

The delegation highlights the need for improv­ing investment climate and infrastructure.

Rio Tinto expresses to achieve more stable and sustainable long­term solutions.

MSE ALL index grew by 0.19 percent, to 1,182.1 points

AmCham Mongolia holds its monthly meeting

The market cap stands at MNT 2.55 trillion.Chief of Cabinet Secretariat requests coopera­tion on air pollution reduction.

Call for art and CultureprojeCt proposals 2018 art and culture are the main expressions of social transformation and are at the heart of development. The Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) in Mongolia is calling for proposals for art and culture projects with the aim to foster cultural and artistic diversity and encourage the creative use of art for social transformation and development in Mongolia.

Proposals can cover a range of different artistic expressions, both traditional and contemporary, such as the preservation of cultural heritage, painting, drawing, music, theatre, drama, dance, cinema, television, photography, writing and storytelling.

For more information, please visit SDC website www.eda.admin.ch/mongolia or www.facebook.com/SwissCooperationMongolia

2018 оны Соёл урлагийн төСлийн шалгаруулалтад урьж байна. Соёл урлаг нь нийгмийн өөрчлөлтийн голилэрхийлэл бөгөөд хөгжлийн цөм болдог.

Швейцарын хөгжлийн агентлаг нь Монгол Улсын соёл урлагийн хөгжилд хувь нэмэр оруулах, урлаг соёлын олон талт болон өвөрмөц онцлогийг бэхжүүлэх, мөн нийгмийн хөгжил, дэвшилд урлагийг бүтээлчээр ашиглах шинэлэг санаачлагыг дэмжиж, санхүүжүүлэх зорилгоор соёл урлагийн төслийн саналыг хүлээн авч байна.

Төслийн санал нь уран зураг, хөгжим, театр, жүжиг, бүжиг, кино, телевиз, гэрэл зураг, уран зохиол болон соёлын өвийг хамгаалах зэрэг уламжлалт болон орчин үеийн урлагийн аль ч төрөл хэлбэрээр байж болно.

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг Швейцарын хөгжлийн агентлагийн вэбсайтаас хүлээн авна уу.www.eda.admin.ch/mongolia

Contacts:Swiss Cooperation Officeof the Embassy Switzerland-Consular Section

Sky Plaza Business Centre,Embassy Street-9 , Khoroo 1,Sukhbaatar district,P.O. Box 37, 14253UlaanbaatarE-mail: ulaanbaatar@eda.admin.ch

Tel: 00976 11 331422Fax: 00976 11331420

Web: www.eda.admin.ch/mongolia www.facebook.com/SwissCooperationMongolia

ed, “It is important for businesses to have a supportive infrastructure and for the Government to have proper regulations and rules. One of the most difficult things for the private sector to handle is the changes in regulations and how things are done. Therefore, some certainty, predictability and strong government support for private sector are of utmost importance. It is very important that the govern­ment listens to the private sector and show consistency. Private sec­tor hates uncertainty and constant changes in regulations. Having spoken to Mongolian government officials while being here, I think there is a lot of support for private sector. They recognize that private sector is critical for Mongolia’s economic development. There are a lot of good initiatives being discussed by the Government. It is important that they are carried through and done.”

After highlighting that certain things need to be improved in the investment climate and in the inf rast ructure, Mr Michael Barrow remarked that the gov­ernment can help by making sure the transporta tion and power in­frastructures are all in supply and available.

Batsaikhan.S / ZGM©

AmCham Mongolia holds discussion on tax reform

Prime Minister meets CEO of Rio Tinto

INVESTMENT

MINING

COMMODITY MARKET

(USD/t oz.)Gold (Comex)

(USD/bbl.)Crude Oil (Brent)

70.00

68.00

66.00

1280.00

1310.00

XII/2017

XI/2017

I/2018

I/2018

1,336.40

(USD/MT)Copper (LME)

XI/2017 I/2018

7,068.007050.00

7150.00

7250.00

69.42

Хаха, бүгд л адилхан

Шинэ, шударга лидер шүү

Асаалттай танк шиг арслан ард нь байхад юунаас айх вэ?

Энэ шиэнэков хуучин бууны хугархай,

хулгар чихт ахыг яаж ч чадахгүй

Төрд ороод баяждаг нь зөвхөн монголчууд

биш юм аа.

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

Лавлах

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

07.00 “Өглөө” хөтөлбөр

11.00 “Монголын мэдээ” хөтөлбөр

15.35 “Монхорынхон” теле зохиомж 8 дугаар хэсэг

17.30 “Хайр хэрэгтэй хүмүүс”

19.20 “Өвлөхүйн ухаан”

22.10 “Хавар” ОАК 18 дугаар анги

08.45 “Монголчууд нийгэм журамд давшин орсон нь” 5 дугаар цуврал

11.45 “Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ” нэвтрүүлэг

15.40 “Аугаа уран зургууд” нэвтрүүлэг

19.00 "Царай муутын мөн чанар” ОАК 7-8 дугаар анги

21.00 “80 саяын уналт” шоу нэвтрүүлэг

22.00 "Көсем” ОАК 8 дугаар анги

09.30 “Тог тог тог” хүүхдийн нэвтрүүлэг

12.00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

15.30 “Цэнхэр тэнгисийн домог” ОАК 19 дүгээр анги

17.30 “Пэппа торой” хүүхэлдэйн кино 37-40 дүгээр хэсэг

20.00 "Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22.30 “Бирмингемийн дээрэмчид” ОАК 6 дугаар анги

12.00 “Бизнесийн хэмнэл” нэвтрүүлэг

15.00 "Бизнесийн төв цэг” хөтөлбөр

17.00 "Bloomberg Surveillance” нэвтрүүлэг

20.30 “Эврика” нэвтрүүлэг

22.00 “Технологийн шийдэл” нэвтрүүлэг

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ07.00 “Ажил хэрэгч өглөө” нэвтрүүлэг

ТВ ХӨТӨЛБӨР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -32o

-44o

ХОВД -26o

-35o

ЗАВХАН -25o

-38o

БАЯНХОНГОР -18o

-31o

ГОВЬ-АЛТАЙ -21o

-33o

ӨВӨРХАНГАЙ-18o

-28o

АРХАНГАЙ -19o -30o

ХӨВСГӨЛ -21o

-33o

БУЛГАН -22o

-35o

ТӨВ -25o

-33o

ДУНДГОВЬ -19o -29o

ӨМНӨГОВЬ-17o

-30o

ГОВЬ-СҮМБЭР -22o

-32o

ДОРНОГОВЬ-21o

-31o

СҮХБААТАР -23o

-34o

ХЭНТИЙ -21o

-36o

СЭЛЭНГЭ -23o

-31o

ОРХОН -20o

-31o

ДАРХАН-УУЛ -22o

-31o

ДОРНОД -22o

-32o

БАЯН-ӨЛГИЙ -20o

-33o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

I.26 -23o

-33o 6 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

I.25 -23o

-33o 5 м/с

4 м/с

Үүлшинэ

I.24 -24o

-32o 6 м/с

4 м/с

Багавтар үүлтэй

I.28 -21o

-30o 7 м/с

4 м/с

Үүлшинэ

I.27 -25o

-32o 6 м/с

5 м/с

Ялимгүй цастай

Б.БаярмааЗГМ

Туульч А.Балдандорж “Эзэн улаан бодон” хэмээх бэсрэг туйл хайлах гэж байна. Энэ бүтээл нь 5-6 цаг үргэлжилдэг ч ердийн туйлаас хэмжээгээр багад тооцогддог, туульчдын хувьд анхны “сурах бичиг” болдог байна. Японы эрдэмтэн Хасуми Харуо “Эзэн улаан бодон” туульд гардаг баатрын адуун сүргийн зүсмийг түүхийн тэмдэглэл, баримттай харьцуулаад бодит түүхийн тусгал байж болно хэмээн дүгнэсэн байдаг. Энэхүү баатарлаг туулийг монголчууд нялхаст ээлтэй гэж үздэг аж. А.Балдандорж нь алдарт туульч, төрийн шагналт Б.Авирмэдийн хүү бөгөөд удмынхаа ес дэх үеийн туульч юм. Уг арга хэмжээ Богд хааны ордон музейн Хаан туульсийн өргөөнд энэ сарын 26-ны 14.00 цагт эхлэх бөгөөд морин хуур, хөөмийн тоглолтуудыг ч мөн үзэх боломжтой.

АНУ-ын визний журмыг хэлэлцэж байна

ХӨТӨЧ

(Өмнөх дугаарын хариу)

2

3

7

3

5

341

8 9

2

8

1

43

8

9

612

1

957

381954672

146582739

927618453

532197864

465273198

798436215

859741326

273865941

614329587

ЗГМ: СҮДОКҮЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭӨм

нөх д

угаа

рын

хари

у / 1.

23

БОСООГООР:1. 1942 онд шоронд нас барсан Монголын нэрт уран бүтээлч, улс төрийн зүтгэлтэн2. "... түүн шиг" телевизийн шоу3. Хөлөгт тоглоом4. Амьд организмыг

бүрдүүлэгч хамгийн жижиг нэгж5. Малчдын өвөлжөөнөөсөө шилжин нүүх газар9. Зээр, гөрөөсний төл10. Эр нь үр төл байдаггүй үхэр13. Дөрвөлжлөн хийсэн туургатай том майхан,

АНУ­д улирлын чанартай ажиллах боломж олгодог H­2 ангиллын визний жагсаалтад Монгол Улс багтсан. Энэхүү мэдээлэл гарсны дараа АНУ­ын визтэй холбоотой залилангийн гэмт хэргийн шинжтэй зарлал, мэдээлэл олноор гарч байгаа тул иргэдийг зөвхөн албан ёсны эх сурвалжаас мэдээлэл авахыг Гадаад харилцааны яамнаас анхаарууллаа.

Улаанбаатар дахь АНУ­ын Элчин сайдын яам гуравдугаар сарын 1­ний өдрөөс эхлэн монгол иргэдэд Н2 ангиллын виз олгож эхэлнэ. Одоогоор уг ангиллын визээр АНУ­д ажиллах иргэдийг хэрхэн бүртгэх, ажил олгогчтой холбох нарийвчилсан журмыг АНУ­ын ЭСЯ­тай тохиролцохоор ажиллаж байгаа юм. H­2A виз нь улирлын чанартай хөдөө аж ахуйн салбарын ажлын байранд, H­2B виз нь хөдөө аж ахуйн бус улирлын чанартай ажлын байранд тус тус ажилчин авахад ашигладаг.

Монгол Улсын хувьд H­2 ангиллын визний эрхийг энэ сарын 18­наас эхлэн жилийн хугацаанд эдэлнэ. Хэрэв түр хугацаагаар ажиллахаар ирсэн иргэд нь визний хугацаагаа хэтрүүлэх, АНУ­д байх хугацаандаа гэмт хэрэг, зөрчил гаргах тохиолдолд жагсаалтаас хасагддах юм. 2018 оны жагсаалтаас Хайти, Белиз, Самоа зэрэг улс хасагджээ.

Бэсрэг тууль хайлна

ҮЗВЭР

Билгийн тооллын 7Өвлийн адаг харагчин үхэр сарын есөн улаан мэнгэтэй, улаан луу өдөр. Үс засуулбал: Хэл ам,хэрүүл тэмцэл ирнэ.Наран ургах, шингэх: 08.15-17.44Барилдлага: Үл зохилдохШүтэн барилдлага: ХурьцахуйСуудал: Гал

ЗУРХАЙ

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 24, Буд гараг. Билгийн тооллын 7. Шийдэм одтой, улаан луу өдөр.

Өдрийн наран 08.15 цагт мандаж, 17.44 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, бич жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба могой, морь жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөрлөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба хишиг даллага дуудуулах, насны бүтээл хийлгэх, зэтгэрийг номхотгох, хөгжмийн зэмсэг урлахад сайн. Гүүр тавих, газар ухах, эрдэнийг гадагш өгөхөд муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Mr. Баагий БОДРОЛ....

ЗГМ. КОМИКС

С

МС

ХАР Ө Э А И

П Ө Р Ц Г О

ҮРЕ

А

Э

ЭВ

Р

ТУ

И

Э

М

С

Б

Н

Р

А

Ө

Л

ДА

Х

А

Х Р

КИ

Э

БҮ

Ц

ЛТ

Э М

А

Н

У

А В

УБ-Бээжин 07.30 09.45Бээжин-УБ 10.50 13.20УБ-Сөүл 17.10 21.20Сөүл-УБ 13.00 15.50УБ-Хонконг 07.50 12.25Хонконг-УБ 13.25 18.05УБ-Москва 08.00 09.50Москва-УБ 00.00 07.10

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Москва-УБ 21.35 07.30УБ-Москва 13.50 14.28УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20УБ-Замын-Үүд 20.00 07.50Замын-Үүд-УБ 21.35 09.55УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35Сайншанд-УБ 20.25 07.01УБ-Сайншанд 09.15 19.15

УДБЭТЖ.Вердийн “Трубадур” дуурийг ирэх сарын 3, 4-нд тоглоно. Италийн суут хөгжмийн зохиолч Ж.Вердийн томоохон бүтээлийн нэг болох энэхүү дуурь нь дөрвөн бүлэг, найман үзэгдэлтэй. Энэ дуурийг анх 1853 онд Ромын Аполло театрт тоглож байсан бол 140 гаруй жилийн дараа Монголын тайзнаа амилуулсан билээ. Тасалбарын үнэ 10-20 мянган төгрөг бөгөөд 150 минут үргэлжилнэ.

УЛСЫН ФИЛАРМОНИМорин хуурын чуулгын жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Торгоны хээ” ардын дууны цуврал тоглолт ирэх сарын 8, 9-ний 19.00 цагт болно.

ИХ МОНГОЛ ЦОГЦОЛБОРҮндэсний дээл хувцас, гоёл чимэглэлийн үзэсгэлэн худалдаа, загварын шоу энэ сарын 27-нд 18.00 цагт болно. Хувиараа бизнес эрхэлдэг эмэгтэйчүүдийн бүтээлийг сонирхохоор ирсэн хүн бүрт гарын бэлэгтэй. Тасалбарын үнэ 20 мянган төгрөг.

МОНГОЛЫН ЗАЛУУЧУУДЫН ХОЛБОО

Аялагч Амай буюу Ж.Золбаяр “Цаг хугацаагаар” илтгэлээ энэ сарын 27-нд 18.00 цагт тавина. Тэрбээр дэлхийн 86 орноор аялсан туршлага, адал явдлаасаа хуваалцах юм. Уг үнэ төлбөргүй илтгэлийн үеэр аялагч Ж.Золбаярын эмчилгээний төлбөрт хандив өгөх боломжтой.

ХҮҮХЭЛДЭЙН ТЕАТРСурагчдын амралтад зориулсан “Гайхамшигт хайрцаг” тоглолт энэ сарын 27, 28-нд 14.00 цагаас болно. Тоглолтод тус театрын шилдгийн шилдэг үзүүлбэрүүд багтжээ. Уг тоглолтын тасалбар 6500 төгрөгийн үнэтэй.

Үнэгүй газар өмчлөлийн хугацаа дуусна

УЛААНБААТАР

Иргэн бүрт газар өмчлүүлэх хуулийн хугацаа энэ оны тавдугаар сард дуусна. Одоогоор уг хууль хэрэгжихээс өмнө иргэдийн эзэмшдэг хашааны газрын өмчлөл 84.4 хувьтай байна. Харин Улаанбаатар хотод нийт өмчлөх ёстой талбарын 86.4 хувийг иргэд өмчилж авчээ. Гэр бүлийн зориулалттай газрыг үнэгүй өмчлөх хуулийн хугацаа дуусмагц нийслэлийн гаднах бүсэд төлбөртэйгээр болон бусад хэлбээрээр өмчлүүлэх юм байна.

Тиймээс тавдугаар сарын нэгнээс өмнө гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газар өмчлөх бол харьяа орон нутгийн Газрын албанд даруй хандахыг зөвлөж байна. Үл хөдлөх эрхийн улсын бүртгэлийн газарт хандаж өмчилсөн газраа улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр иргэний газар өмчлөх эрх үүсэх юм.

Осгосон үеийн анхны тусламж

ЗӨВЛӨГӨӨ

Эрүүл мэндийн яамнаас иргэдэд осгож, хөлдөх аюулаас эрүүл мэндээ хамгаалахыг зөвлөж байна. Осголтын үед даарч чичрэх бөгөөд арьсны өнгө цайж, булчин суларч, хөдлөхөд бэрхшээлтэй болохоос гадна ухаан санаа өөрчлөгддөг байна. Энэ үед биеийн температур 33 градус хүртэл буурах ба 30­аас доош болбол ухаан алддаг. Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвд жилд 500 орчим хүн ийм шалтгаанаар хандаж, эмчлүүлдэг аж.

Хөлдсөн хүнийг дулаан байранд оруулж, бүх биеийн үзлэг хийж, анхны тусламж үзүүлэх шаардлагатай байдаг. Биеийн гэмтсэн хэсгийг 20­40 градусын усанд 40 орчим минут байлгана. Үүний дараа дулаан, хуурай хувцас өмсүүлж, халуун хоол цай өгөөрэй. Харин биеийн осгож, хөлдсөн хэсгийг цас болон бусад зүйлээр үрж болохгүй, ил гал, хэт халуун усыг шууд ашиглаж болохгүй бөгөөд спиртний төр­лийн бүтээгдэхүүнээс зайлсхийх хэрэгтэй.

шигшээ болон алдарт "Манчестер Юнайтед" багийн ахлагч асан12. Улаан шороог тодорхой хэлбэрт оруулан барьж галд шатааж хийсэн

сав суулга14. Хотгойдын Чингүнжав ноёнтой хамтран Манжийн эсрэг эрэлхэгээр тэмцсэн Ойрадын баатар15. Чингис хааны их ордон

сэрүүн сүүдрэвч

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Халх Монголын бөөгийн үндсэн шүтээн хайрхан (Хөвсгөл, Цагаан-Үүр)6. 10 мянган м2-тай тэнцэх хэмжээтэй талбайг хэмжих нэгж7. Казахуудын адууны махыг утаж боловсруулсан хоолны нэр8. Үе залгамжлах баялаг11. Английн

1 2 3 4 5

6 7 89 10

11 12

1413

15

Цагаан ордон Хятадын нарны зайнд тариф тогтоолоо

Дэлхийн эдийн засаг 3.9 хувиар өснө

АНУ­ын Ерөнхийлөгч Д.Трамп Хятадаас импортлох нарны үүрэн зай болон угаалгын машинд ногдуулах тарифыг нэмэгдүүллээ. > 10

Олон улсын валютын сан “2010 оноос хойш дэлхийн өсөлт нэгэн зэрэг дээшлэх төлөвтэй байна” хэмээн мэдэгдэв. > 10

Хойд Солонгос олимпод оролцоход саад учирлааУмардын төлөөлөгчдийг олимпод оролцуулах Сөүлийн хүчин чармайлтыг иргэд эсэргүүцэж эхэллээ. > 10

олон улсын төрийн бус ганцхан байгууллага үлдэж хоцорлоо.

“Очир алмаас мөргөлдөөнт бүсээс гаралгүйг батлах утга учиртай баталгаа байхгүй”­г IMPACT­ын захирал Жоанн Леберт анхааруулав. “Хүмүүс асууд лаа шийдвэрлэсэн гэж гэнэхэн итгэцгээдэг. Тэгвэл асууд лыг эргэж харах цаг бол­жээ” хэ мээн тэрбээр мэдэгдсэн юм. Засгийн газар очир алмаа­сын уурхайг хяналтдаа авч, 200 уурхайчныг хөнөөсөн Зимба­бвегээс экспортод гарч буй үнэт чулууны наймааг зогсоож чадаагүйгээс шалтгаалан Лон­донд байрладаг Global Witness төрийн бус байгууллага 2011 онд Кимберлийн процессоос гарчээ.

Ёс зүйн асуудалд илүүтэй анхаардаг болсон мянганыхны итгэлийг олохоор чармайж буй дэлхийн очир алмаасын үйлдвэрлэлд уг шийдвэр цохилт боллоо. Өмнөх үеийнхэнтэй харьцуулахад үнэт эрдэнийг өөрөөр ойлгодог, гэр бүл зохиох нь хожуу шинэ үеийнхнийг талдаа татах үүднээс очир алмаасын үйлдвэрлэл зар сурталчилгаагаа ихэсгэсэн. Гэтэл өнгөлсөн очир алмаас 2017 оны хамгийн сул

Жон ТорнхиллСингапур нь чөлөөт худал­

дааны боомт гэдгээрээ алдартай төдийгүй интер венционизм буюу эдийн засаг дахь төрийн оролцоогоороо ч урт удаан түүхтэй.

Тус улсын прагматик арга барил амьдрал дээр гялалзтал хэрэгжиж хүний амьдралын хоёрхон үеийн дотор Сингапурыг гуравдагч ертөнцөөс хөгжингүй болгож өгсөн. Гэвч технологийн дэвшил нэвтэрсэн бусад улс орны нэгэн адилаар Сингапурт шинэ сорилт тулгарлаа. Өөрсдийнх нь сайрхдагаар “ухаалаг үндэстэн” дахиад нэг хол үсрэхүйц ухаалаг байж дөнгөх үү.

Хошуучлагч байж ирсэн 5.6 сая хүн амтай энэ улс шинэ нөхцөлд хэрхэн нийцэхийг харах нь их сонин. Дэвшилтэт робот техник, хиймэл оюун ухаан зэрэг хүчирхэг технологийн болзошгүй сүйрүүлэгч хүчийг хөгжиж буй орнуудад турших туршилтын шилдэг талбар бол Сингапур. Хэрэг дээрээ Сингапурын технократ засаг энэ бүхнийг хэдийнэ ухамсарлаж бодлого, практик хоёртоо засвар оруулсан. Уламжлал ёсоор тус улс чөлөөт зах зээлийн зарчим, төрийн идэвхтэй оролцоо хосолсон гибрид аргаар ураг­шилж байна.

Арал­улс технологийн өөрч лөл төд идэвх гүй аялдан

Хуурамч итгэл төрүүлж буй зохицуулалт

Хуванцарт дайн зарлавЖон Аглионби, Анна Николау, Шехерезаде Данешку

Жил бүр 120 тэрбум хуванцар лонх үйлдвэрлэдэг Coca­Cola 2030 он гэхэд нийт савлагааныхаа хэмжээтэй тэнцэх хаягдал цуг­луулж, дахин ашиглахаар болсон нь өргөн хэрэглээний бараа бүтээг­дэхүүн үйлдвэрлэгчдэд амлалт үүрэг авах урам зориг төрүүллээ.

Хуванцар хаягдлыг бууруу лах нь үйлдвэрлэгч компаниудын “зах зээлийн төлөвлөгөөний бүрдэл” болж хувирсныг Bernstein­ийн шинжээч Али Дибаж тайлбарлав. “Компаниудын гол үйлчлүүлэгч нь мянганыхан. Харин мянга­ныхан зөвхөн санхүүгийн хувьд бус, бусад талаар ч сайн сайхан дэл хий ертөнцөд амьдрах хүсэл­тэй” хэмээн тэрбээр өгүүлсэн юм.

Их Британийн BrightBlue судал гааны байгууллагын санал асуулгаас үзвэл 18­28 нас ны сон­гогч дын хувьд уур амьс галын өөрч лөлт улстөрчдийн анхаарах гол асуудал болж байна. “Бизнесийнхэн, Засгийн газрууд аль аль нь сэхээ авч эхэллээ. Хэд хэн жилийн өмнө хуван­цар хаягдалд бага анхаардаг байлаа. Тэгвэл одооноос байдал өөрчлөгдөх нь” хэмээн НҮБ­ын хүрээлэн буй орчны агентлагийн захирал Эрик Солейм өгүүлэв.

McDonald’s 2025 он гэхэд савлагаандаа зөвхөн дахивар ашиглахаар төлөвлөж байгаагаа өнгөрсөн долоо хоногт зарласан юм. Эдүгээ дэлхийн McDonald’s сүлжээний 10 хувь нь дахивар ашигладаг.

Их Британийн хүнсний Iceland сүлжээ бохирдлыг багас гах үүд нээс 2023 он гэхэд бүтээг­дэхүү нийхээ хуванцар савлагааг бүрмөсөн халах гэж буйгаа өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдлээ. Danone­ийн мэдэлд байдаг цэвэр усны Evian брэнд 2025 он гэхэд дахивар ашигласан хуванцар лонх ашигладаг болно.

хот, муж улс, холбооны хууль бүрээр хуваагдмал, замбараа муутайг nuTonomy­ийн дэд ерөнхийлөгч Гречен Эффген Сингапурын тов тодорхой хууль, технологийн дэмжлэгтэй харьцуулан байж тайлбарлав. “Үнэхээр урагш харсан сэтгэлгээ, урам зориг дүүрэн засаг энд бий” хэмээн тэрбээр өгүүлсэн юм.

Харин Сингапурын Засгийн газар жолоочгүй машин, автобусыг замын түгжрэл багасгаж, хөгшдийнхөө зорчих чадварыг сайжруулахад тустай гэж үздэг.

Бүрэн автомат жолоодлоготой,

зөвхөн шаардлагатай үед үйлчилдэг тээврийн хэрэгсэл нь байгаль орчинд ээлтэйн зэрэгцээ тээврийн ачааллыг хөн гөрүүлж, Сингапурын замаар давхилдах 800 мянган автомашиныг 300 мянга болтол нь бууруулах чад­вартайг NuTonomy тооцоолжээ.

GovTech буюу Сингапурын Засгийн газрын технологийн агентлаг иргэдэд тухтай, гацаагүй төрийн үйлчилгээ нэвт рүүлэх, жинхэнэ дижитал эдийн засаг, нийгэм, засаглал үүсгэхэд туслах үүрэгтэйг ерөнхий захирал Жаклин По тайлбарлав. Хэрэг дээрээ Сингапурын Засгийн

газар нь иргэд, компаниудад зориулсан найдвартай, хүн бүрт нээлттэй өгөгдлийн дэд бүтэц бүтээгч төрийн салбарын суурь юм. Жишээ нь, тус улсын арилжааны найман банк үйлчлүүлэгч нартаа маш бага чирэг дэлтэйгээр Сингапурын иргэдийн өгөгдлийн баазад хэрэглэгчдийн зөвшөөрлөөр нэвтэрч болно. Улсын эрүүлийг хамгаалах үйлчилгээний мобайл аппликэйшн ашиглахдаа эцэг эх нь хүүхдийнхээ вакцин тариулсан эсэхийг ч шалгах бололцоотой.

Технологитой хөл нийлүүлж

буй Сингапур нь аваргуудын бүрэлдэхүүнд багтах эрмэл­зэлтэй. Гэхдээ ийм бодлогод хувийн мэдээллийн эмзэг байдал, төр засгаас иргэдээ чанд хатуу хянадаг эрсдэл бий.

Сингапурт өгөгдлийн нууцлал, халдашгүй байдал нэгдүгээр зэрэглэлийнх хэмээн хатагтай По баталж байв. Гэхдээ л Энэтхэгийн иргэний бүртгэлийн Aadhaar системээс алдагдсан өгөгдлийг хувийн салбарын үйлчилгээ эрхлэгчид буруугаар ашигласан хэрэг илэр­сэн нь эрсдэл ямар ноц тойг харууллаа.

Сингапур нь жолоочгүй автомашин турших хамгийн нээлттэй зохицуулалт үүсгэсэн улсын нэг.

дагагчийн үүрэг гүйцэтгэхийн оронд идэвхтэй оролцоог чухалчилдаг. Үндэстэн дамнасан технологийн аварга группүүд Ази дахь төвөөрөө Сингапурыг сонгохыг тус улсын Засгийн газар идэвхтэй дэмжиж ирлээ. Мөн өөрийн технологийн компаниуд, шинжлэх ухааны боловсрол олгох тогтолцоог ч бүх талаар хөгжүүлж байна.

Ганц жишээ дурдахад, Синга­пур нь автомат жолоодлоготой автомашиныг бүх талаар хөхиүлэн хөгжүүлэгч. Жолоочгүй автомашин турших хамгийн нээлттэй зохицуулалтын нэгийг үүсгэсэн тус улс Уан­Норт дүү­рэгтээ хувийн компаниудын туршилтад зориулан нийтийн замыг нээлттэй болгосон юм.

Бодлогын үр дүнгийн нэг нь Массачусетсын технологийн их сургуулийн робот зүйн ухааны экспертүүдээс бүрдсэн nuTonomy старт­ап компани. АНУ­ын Бостонд үүссэн тус компани хожим нь үндсэн үйл ажиллагаагаа Сингапурт шилжүүлжээ. Дэмжигч Засгийн газар, авьяаслаг инженерүүдийн суурь бааз, сайн зассан авто зам, урьдчилан мэдэж болох цаг уурын нөхцөл нь хотыг жолоочгүй машин турших дэлхийн хамгийн төгс талбай болгож өгчээ.

АНУ дахь автомат жолоод­логотой машины зохицуулалт

Компаниудын зэрэгцээ Засгийн газрууд ч сэрж эхэллээ. Ерөнхий сайд Тереза Мэй Их Британийн байгаль орчныг сайжруулах 25 жилийн төлөвлөгөөний бүрдэл болгон 2042 он гэхэд бууруулах боломжит хуванцарын хэмжээг энэ сард тогтоож өглөө. Европын холбоо ч 2030 он гэхэд хуванцар савлагааг зөвхөн дахивар ашиглан үйлдвэрлэхээ өнгөрсөн долоо хоногт зарлав.

Unilever, Mars, PepsiCo, Marks and Spencer, Procter & Gamble компани ч Coca­Cola­гийнхтай төстэй үүрэг амлалт хүлээгээд байна. Nestlе өрсөлдөгч Danone­той хамтран картон хайрцаг зэрэг хаягдал дахин боловсруулсан, байгальд арай ээлтэй хуванцар лонх бүтээхээр жилийн өмнөөс ажиллаж байгаа.

Unilever компани хүрээлэн буй орчинд бага хохирол уч руу­лахын тулд 2025 он гэхэд дахивар ашигласан хуванцарт бүрэн шил­жинэ. Дэлхийд өдөр бүр хоёр тэрбум хүн Unilver­ийн бүтээг­дэхүүн хэрэглэж байгааг Sunsilk шампунь, Surf угаалгын нунтаг үйлдвэрлэгч тайлбарлав. Жилд хоёр сая тонн савлагааны материал худалдаж авдаг тус компани 2010

оноос хойш сав боодлын хаягдлаа 28 хувиар бууруулж чадсан гэж мэдэгдэж байна.

Tide угаалгын нунтаг, Gillette сахлын хутга үйлдвэрлэдэг P&G компани 2020 он гэхэд сав, баглаа боодлынхоо 90 хувийг дахивраар үйлдвэрлэдэг болно. Үлдсэн 10 хувь буюу ариун цэврийн цаасны гадуурх гялгар баглаа, жижиглэн савласан шампунийн хуванцар уут зэрэг “уян хатан савлагаа”­г өөрчлөх нь заавал шийдэх ёстой асуудал хэмээн АНУ­ын групп компанийн хаягдлын менежмент хариуцсан захирал Стив Шикра өгүүлэв. Бэрхшээлийг шийд вэр­лэхийн тулд P&G дахивар тушаах хэрэглэгчдийг урамшуулах хямдрал зарлаж, тусгай купон тараан, дахивар ашигладаггүй улс орнуудад дахин боловсруулах үйлдвэрүүд байгуулж байна.

Сав баглаан дээр дахивар ашигласныг гэрчилдэг тэмдэглэгээ тавьдаг болсон 40 жилийн хугацаанд ийм савлагааны дөнгөж 14 хувийг нь эргүүлэн цуглуулж, үүнээс ердөө хоёрхон хувийг нь дахин ашигласныг Ellen MacArthur Foundation­ээс 2015 онд хийсэн судалгаа баталж байна.

Хэнри СэндерсонАфрикийн “цуст алмаас”­ны

худалдаанаас сэргийлэх зорилго­той дэлхий нийтийн хэлэл цээр нь хэрэглэгчийн худал дан авсан үнэт чулуу хүний эр хийг зөрчсөн гэмт хэрэг, хүчир хийлэл мөргөлдөөнөөс ангид гэдгийг тодорхойлоход тус болж чадахгүй байна.

Зэвсэгт бүлэглэлүүдийг сан ­хүү жүү лэхэд ашигладаг очир алмаа сын далд худалдааг зогсоох зорилгоор байгуулсан Кимберлийн процесс хэмээх гэрчилгээжүүлэх тогтолцооноос гарч байгаагаа Канадын зас гийн газрын бус IMPACT байгуул­лага зарлав. Худалдан авсан үнэт чулууны гарал үүслийн тухай “хуурамч итгэл” үүсгэдэг Кимберлийн процессыг өөрчлөх шаардлагатай хэмээн тус байгуул­лага үзэж байна.

Мөргөлдөөнт бүсийн зэвсэгт бүлэглэлүүдээс гаралтай, conflict diamond гэгддэг очир алмаас бий үүний хууль бус худалдааг зогсооход гаргасан хувь нэмрийнх нь төлөө Кимберлийн процессыг үндэслэгчдийг Нобелийн шаг­налд дэвшүүлсэн удаатай. IMPACT гарснаар тус процесст

үзүүлэлттэй таваарын нэг боллоо. Уурхайгаас хэрэглэгчдэд

хүрч буй очир алмаасын мөрийг мөшгөхийн тулд биткойны суурь технологи – блокчэйн ашиглахаар шийдсэнээ уг үнэт чулууны дэлхийн гол үйлдвэрлэгч De Beers өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдлээ. Тус компани Ким­берлийн процессыг сэргээх сонирхолгүйгээ мөн тайлбарлав.

“Хэрэглэгч, ялангуяа мянга­ныхан эцэг эхээсээ ч илүү асууж шалгадаг болсон”­ыг De Beers­ын ерөнхий захирал Брюс

Хуурай газраас далай хүртэлх хуванцар хаягдалСая тонноор (2010 оны статистик)

275.0 Дэлхий даяарх жил бүр

Эргийн бүс орчмын

Дахин ашиглалгүй хаяж буй

Далай тэнгист хаяж буй

99.5

31.9

8.0

Кливер өгүүлж байна. Гэхдээ Кимберлийн процесс цаашид ч “амин чухал үүрэгтэй”­г ноён Кливер анхааруулсан юм.

Дэлхийн зах зээлд гардаг очир алмаасын 99.8 хувь нь мөр гөл дөөнт бүс нутгийг санхүү­жүүлдэггүй гэдгийг энэ онд Европын холбоог удирдаж буй Кимберлийн процесс мэдэгдсэн. Кимберлийн процессын гишүүн улсууд зөвхөн өөр хоорондоо худалдаа хийж, тээвэрлэж буй очир алмаасандаа conflict free буюу “мөргөлдөөнт бүсээс гарал гүй” гэсэн гэрчилгээ олгож ажилладаг. Тус процессын гишүүд зөвхөн 2015 онд 14 тэрбум ам.долларын үнэ бүхий очир алмаасын худалдаа хийжээ.

Гэтэл conflict free гэсэн тодор­хойлолт нь Засгийн газраа түл хэн унагахын тулд зэвсэгт мөргөлдөөнийг санхүүжүүлдэг зэвсэгт босогч, тэдний холбоот­нуудыг хамарсан хэт явцуу утга тайг шүүмжлэгчид анхаа­руулдаг. Уг тодорхойлолтод хүний эрхийг зөрчигч төрийн оролцоо, хүүхдийн хөдөлмөр, мөнгө угаах, алан хядагчдыг санхүүжүүлэх ажил­лагаа багтдаггүй.

ВВМ©

Ухаалаг засаглалын сингапур туршлага

АНУ импортын хатуу татвар тогтоолооШон Доннан

АНУ­ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп Хятадаас импортлох нарны үүрэн з а й б о л о н у г а а л г ы н машинд ногдуулах тарифыг нэмэгдүүлснээр сонгуулийн амлалтаа хэрэгжүүлж, импор тын татварыг нэмсэн эхний алхам боллоо. Дотоодын үйлдвэр­лэгчдийг хохирлоос хамгаалах хуулийн заалтыг ашигласан энэхүү арга хэмжээ ирэх гурван жилд угаалгын машины татварыг 50, нарны зайн татварыг 30 хувь нэмэгдүүлэх аж. АНУ­ын засаг захиргаа өмнө нь демпингийн эсрэг болон зарим бүтээгдэхүүний импортын татварыг нэмэх арга хэмжээ авч байсан боловч даваа гарагт зарласан энэ шийдвэр ноён Трамп албан тушаалдаа орсноос хойш гарын үсгээ зурсан анхны ийм төрлийн баримт болов.

АНУ­ын худалдааны төлөө­лөгч Роберт Лайтхайзер “Ерөн­хийлөгчийн алхам Трампын засаг захиргаа Америкийн ажил­

чид, фермерүүд, малчид, бизне­сийнх нийг үргэлж хамгаалах бодлогыг тодотгож байна” гэжээ. Түүнчлэн угаалгын машины асуудлаар АНУ­ын Whirlpool компанийн хараанд өртсөн Өмнөд Солонгосын LG, Samsung компаниуд тариф нэмэгдэхээс сэргийлэн Өмнөд Каролина, Теннеси муж улсуудад үйлдвэрээ барьж байна. Нарны эрчим хүчний холбооны мэдээгээр дээрх шийдвэрийн улмаас АНУ­д 23000 ажлын байр алдагдах ба нарны төслүүдэд хөрөнгө оруулах ёстой хэдэн тэрбум ам.доллар саатаж магадгүй юм.

Гэхдээ хоёр төрлийн барааны тариф нэмэгдсэний үр дагаврыг түргэн тойрох боломжтой гэнэ. Бас уг тарифаас чөлөөлөх нөхцөлүүд бий. Нарны зайн импортын эхний 2.5 гигаватт хүчин чадлыг татвараас чөлөө­лөх агаад угаалгын машины им­портын эхний 1.2 сая ширхгийг эхний жилд 20 хувиас доогуур татвартай оруулж болно. Өн­

Хойд Солонгос олимпод оролцоход саад учирлааБрайн Харрис

Умардын төлөөлөгчдийг Пён­чаны өвлийн олимпод орол­цуулах Өмнөд Солонгосын Засгийн газрын хүчин чармайл­тыг ард иргэд нь хөгшин залуу­гүй эсэргүүцэж эхэллээ. Ийм ханд лага хойд хөрштэйгөө харил цаагаа дулааруулах Сөү­лийн эрмэлзлийг мохоож, олон нийтийн санаа бодлыг ихэд анхаардаг Ерөнхийлөгч Мун Жэ Иний байр суурьт цо­хилт болж магадгүй юм. 70 жилийн турш хоёр Солонгос зааглагдаж ирсэн агаад ирэх сард Өмнөдөд болох олимпийн тоглолтод нэгдсэн далбаан дор жагсаж, эмэгтэйчүүдийн хоккейн хамтарсан баг гаргахаар тохиролцоод буй.

Ноён Мун Пёнчаны өвлийн олимп нь Солонгосын хойгт энхийг тогтоох үйлсийн суурь болж, Пхеньяны цөмийн ба баллистик пуужингийн тур­шилтаас Үдсэн хямралыг нам­жаана хэмээн найдаж байгаа юм. Гэвч дулаарлын бодлогыг шүүмжлэгчид Солонгосын хойгт нэгдмэл улс байх цаг үеийг санан дурсахаа больсон шинэ үеийнхэнд дипломат санаачилга хэрэггүй гэж үзэж байна. Санал асуулгад оролцсон 20­30 насны өмнөд солонгосчуудын 80 хувь нь хамтарсан багийг дэмжээгүй байна. Хойд Солонгосын асуудлаар Ёнсейн их сургуулийн шинжээч Бон Ёншик “Сөүл ба Пхеньяны Засгийн газрууд хуучнаар сэтгэсэн хэвээр байна. Энэ асуулга Муны захиргаанд том цохилт боллоо. Залуусын хувьд нөгөө л хуучин Засгийн газар ярина, хэлэлцэнэ гэдэг боловч үйл хөдлөл алга” гэжээ.

Нөгөөтэйгүүр хоккейн хам­тарсан баг гаргахын тулд олон жил олимпод бэлтгэсэн Өмнө­дийн тоглогчдыг хасаж байгаад иргэд ихээхэн бухимджээ. Түүнчлэн нэгдсэн далбаан дор өрсөл дөх Өмнөд Солонгосын хувьд утгагүй зүйл гэж шүүмжлэх хүмүүс бий. Сөүлд телекомын компанид ажилладаг Ким Сун Киү “Өмнөд, Хойд хоёр Солонгос бол тусдаа

үндэстэн. Яагаад энэ хоёрт хоёуланд нь хамаагүй хой­гийн далбаан дор хамт жагсах ёстойг ойлгохгүй байна. Хок­кейн тоглогчдод шударга бус ханд лаа. Улстөрчид олон улсын спор тын арга хэмжээнд оролцож, геополитикын учир утгыг нь алдагдуулж байгааг бу руу гэж бодож байна” хэмээн ярив.

Gallup Korea төвийн санал асуулгаас үзэхэд сүүлийн долоо хоногт Ерөнхийлөгч Муны дэмж лэг зургаан хувь буурч 67 хувь болжээ. Түүнчлэн ахмад нас ныхан ч сэтгэл дундуур байгаа нь ажиглагдлаа. Даваа гарагт эсэргүүцлийн жагсаалд орол цогчид Умардын удирдагч Ким Жон Уны хөргийг шатаа­сан байна. Тэдний нэг нь “Пёнчаны олимп Пхеньяны олимп болж хувирлаа. Энэ нь цөмийн зэвсэглэлийг хүлээн зөвшөөрч, Хойд Солонгосын дэглэмийг магтсан хэрэг болж байна” хэмээн шүүмжилж байв. Сөүл олимпийн үеэр цэргийн сургуулилалтаа зогсоохыг АНУ­аас хүссэн билээ. Ноён Бон иргэдийн ийм хандлага Өмнөд Солонгосын дипломат бодлогыг саатуулж болзошгүйг анхааруулжээ.

Тэрбээр “Хойд Солонгосын стратеги маш тодорхой байгаа. Ким Солонгосын дайнаар хол­боо тасарсан гэр бүлүүдийг уулзуулахыг зөвшөөрсөн нь ахмадуудыг татах оролдлого” хэмээн тайлбарлав. Ерөнхийлөгч Мун даваа гарагт хэлсэн үгэндээ өрийн бодлогыг хамгаалан “Энэ бол Хойд Солонгосын цөмийн асуудлыг шийдвэрлэж, Солонгосын хойгт энхийг авчрах үнэ цэнтэй боломж.Тоглолтын ачаар Өмнөд, Умард нүүр тулан уулзах боломж олдлоо. Дайны аюул дахиад нүүрлэж болзошгүй үед яриа хэлэлцээ болж байна” хэмээн мэдэгджээ. Ахмад дайчин 75 настай Кох Биун Хак хэлэхдээ “Залуус олимпийн цаадах том зургийг харахгүй байна. Тэд том үйл хэргийн төлөө жижиг зүйлийг золиосолж сурах хэрэг тэй” гэсэн юм.

Дэлхийн эдийн засаг 3.9 хувиар өснө

тооцсон байна. Түүнчлэн Канад, Мексик улсууд Америкийн тат­вар буурсны ач тусыг хүртэх аж.

Хөгжилтэй орнууд таамгаас илүү гарсан өсөлттэй байх авч дэлхийн хамгийн түргэн өсөлттэй бүс нутаг нь Ази тив байх агаад Хятад, Энэтхэг зэрэг томоохон эдийн засгууд гол үүрэгтэй юм. Сангийн

тайланд “Энэ бүс нутаг дэл­хийн өсөлтийн талаас илүүг хан гана” гэж дурдсан байна. Гэвч хатагтай Лагард “Дэлхийн таа маг эерэг байгаа ч бид сэт­гэл амарч болохгүй” хэмээн анхаа руулав. Тэрбээр өсөлтийг тогт воржуулахад эрсдэл үүсэж бо лохыг санууллаа. Хүн амын олонх нь хөгжлийн гадна

үлдэж буйн дээр өсөлт зөвхөн мөчлөгийн шинжтэй байгаа тул шинэчлэлийн бодлогыг 2020 он гартал үргэлжлүүлэх ёстой гэжээ. Түүнчлэн өндөр инфляц болон бодлогын хүү өөдрөг үзлийг сүүдэртүүлж болзошгүйг ОУВС­гийн захирал анхаарууллаа.

Крис ГайлзДэлхийн эдийн засгийн

эли түүд Швейцарын Давост цуглаж буй энэ үед Олон улсын валютын сан “2010 оноос хойш дэлхийн өсөлт нэгэн зэрэг дээшлэх төлөвтэй байна” хэмээн мэдэгдэв. Өнгөрсөн 10 жилийн бэрхшээлийг түүхэнд үлдээж, тус сан 2010 оноос хойш хамгийн эрчимтэй өсөлт ирэх гэж буйг мэдээлжээ. PwC хэмээх мэргэжлийн үйлчилгээний компанийн гаргасан жил бүрийн судалгаанд захирлуудын итгэл дээшилснийг онцолсон дүгнэлт нь ОУВС­гийн өөдрөг таамагтай давхацлаа. Тус сангийн захирал Кристин Лагард даваа гарагт Давост хэлсэн үгэндээ “Ирэх болон дараагийн жилд ч дэлхийн өсөлт эрчимжих бүх шинж ажиглагдаж байна. Энэ бол маш нааштай мэдээ” гэсэн юм.

Дэлхийн санхүүгийн хямра­лын дурсамж бүрэн арилаагүй ч Грек улс хямралаас гарч буй нь Швйецарын амралт сувиллын хотод ирсэн захирлуудад эерэг бодол төрүүлж байна. PwC­ын олон улсын захирал Боб Мориц “Захирлууд дэлхийн эдийн засгийн талаар өөдрөг бодолтой буй нь гол үзүүлэлтүүд хүчтэй байгаагаас хамаардаг. Хөрөнгийн зах зээл цэцэглэж буй үед захирлууд ийм бодолтой байгаад гайхах зүйлгүй” хэмээн тайлбарлав. Гэхдээ сэтгэл ханах нь эрсдэл дагуулж болзош­гүй юм. ОУВС­гийн ерөнхий эдийн засагч Маурис Обстфелд 2017­2018, 2019 онд өсөлтийн таамгийг дээшлүүлсэн боловч бид эрсдэлд тун ойрхон байж болзошгүй хэмээн анхаарууллаа. Өнгөрсөн оны намар таамаг дээшлүүлсэн үзүүлэлтүүд он гараад үргэлжилснээс гадна АНУ­ын татварын шинэчлэл шинэ таамагт нөлөөлжээ.

АНУ ба евро бүсийн өсөлтөд тулгуурлан дэлхийн эдийн засаг энэ онд 3.9 хувиар өсөх бол ирэх хоёр жилд 0.2 хувиар түргэсэх төлөвтэй байгааг тус сан мэдээлэв. АНУ­ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп ирэх баасан гарагт олон улсын эдийн засгийн чуулганд хүрэлцэн ирж, үг хэлэхээр төлөвлөж байгаа. ОУВС АНУ­ын өсөлтийг 2018 онд 2.3 хувь гэж таамаглаж байсан бол 2.7 хувь болгож нэмэгдүүлсэн. Түүнчлэн 2019 оны таамгийг 0.6 хувиар нэмж, 2.5 болгосон байна. Тус сангийн таамагт АНУ компанийн татварыг бууруулсан явдал нь 2020 он гэхэд өсөлтийг 1.2 хувиар түргэтгэнэ хэмээн

гөрсөн онд АНУ­д 3.5 гигаватт хүчин чадалтай бага оврын нарны төхөөрөмж суурилагдсан бол үүнээс хоёр дахин илүү хүчтэй нарны эх үүсгэврийн үйлдвэрүүд баригдсан. Тус салбарынхан Ерөнхийлөгчийн шийдвэрийг эсэргүүцэн импортын өртгийг нэмж буй нь дотоодын хэрэг лэгчид болон нарны зайн импортоос хамааралтай ком паниудын зардлыг өсгөж, ажлын байр алдагдана хэмээн шүүмжиллээ.

АНУ­д байрладаг үйлдвэр­лэгчид сүүлийн жилүүдэд импорт нэмэгдсэнээс болж хохирол хүлээсэн хэмээн гомдоллодог. Тухайлбал, Suni­va ба SolarWorld гэдэг хоёр компани тусдаа зарга үүсгэсэн явдал Трампын захиргааг ийм арга хэмжээ авахад хүргэсэн байх магадлалтай. Гэтэл Suni­va нь Хятадын эзэмшилтэй, So­larWorld нь Германы компани агаад хоёулаа дампуурсан тул америкчуудын зэвүүцлийг

төрүүлсэн аж. Тарифыг шүүмж­лэгчид Бүгд найрамдах на­мын хан Трампын шийдвэрийг түдгэлзүүлэх байх гэж найдаж бай сан нь талаар болсонд дур­гүйц жээ. Жишээ нь, Ерөнхий­лөг чийг дэмждэг Fox News теле визийн тоймч Шон Хан­нити гадаадын эзэмшилтэй ком­паниуд Цагаан ордноос тусламж хүссэнийг шүүмжилсэн байна.

Нарны эрчим хүчний хол­бооны тэргүүн Абигейл Хоппер “Татвар нэмснээр АНУ­ын нарны

зай, модулын эрэлтийг хангах үйлдвэр баригдахгүй, гадаадын эзэмшилтэй Suniva, SolarWorld мэтийн компаниудыг сэхээхгүй боловч манай эдийн засгийн хөгжиж буй салбарт хямрал үүсгэж, идэвх зүтгэлтэй хэдэн арван мянган Америк ажилч­дыг ажилгүй болгоно” хэмээн мэдэгджээ. Эдгээр компанийн гомдлыг ашиглан ноён Трамп Хятад, Өмнөд Солонгос зэрэг улсыг худалдааны заль мэх хэрэглэж байна хэмээн буруутгасан. Ноён Лайтхайзер Reuters агентлагт өгсөн ярилц­лагадаа Хятадын оюуны өмчийн журмын талаар тусдаа судалгаа хийж, улмаар Бээжинд томоохон торгууль ногдуулах тухай тэмдэглэжээ. Түүнчлэн Хятадыг онилсон ган, хөнгөн цагааны импортын асуудлаар үндэсний аюулгүй байдлын мөрдөн байцаалт явуулж бай­гаа бөгөөд дөрөвдүгээр сард Ерөн хийлөгч шийдвэр гаргахаар төлөвлөж байна.

ВВМ©

2007 2008 2009

Нийтийн хэрэглээний

АНУ-ын нарны эрчим хүчний зах зээлийн өсөлт(Нэмэгдсэн хүчин чадал гигаваттаар)

Өрхийн бусӨрхийн

2010 2011 2012 2013 2014 2015 20160

5

10

15

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

Эдийн засаг

112018.01.23, МЯГМАР ~ №017 (816)

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2,422.30

Евро 2,964.65

Япон иен 21.87

ОХУ рубль 42.80

БНХАУ юань 378.19

БНСУ вон 2.27

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

2.5 Их наяд төгрөг. Хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ 2.5 их наяд төгрөгтэй тэнцэж байна.

» АРИЛЖАА

15 Хувь. Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Ногоон хөгжил үндэсний нэгдэл” компанийн хувьцааны ханш мягмар гарагт 15 хувиар өсөв. Харин “Адуун чулуун”­ы хувьцааны ханш 5.6 хувиар уналаа.

» БАНК, САНХҮҮУлсын хэмжээнд 2017 оны эцсийн байдлаар нийт 290 хадгаламж, зээлийн хоршоо үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн 192 нь нийслэлд байна. Бусад 98 нь 21 аймгийн 68 суманд ажиллаж байгаа аж.

» УУЛ УУРХАЙ

14 Мянга. “Оюутолгой” компанийн гэрээт болон үндсэн ажилтны тоо14 мянгад хүрэв.

» БАНК, САНХҮҮ

1000 Тайлан. Санхүүгийн зохицуулах хороо банкнаас бусад санхүүгийн салбарууд, эдгээр салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуйн нэгжүүдийн 2017 оны жилийн эцсийн тайлан тэнцлийг нэгтгэж байна. Хорооноос олгосон тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулсан 1000 орчим хуулийн этгээдээс жилийн эцсийн тайлан мэдээг цуглуулах аж.

» ТҮҮХИЙ ЭД

1.74 Сая тонн. Цахилгаан машины зэсийн эрэлт энэ онд 180 мянган тонн байсан бол 2027 онд 1.74 сая тонн болж нэмэгдэнэ хэмээн Олон улсын зэсийн холбоо тооцоолжээ.

» ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ

3162 Лиценз. Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын бүртгэлийн системд ашигт малтмалын 3162, түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын 526 тусгай зөвшөөрөл бүртгэлтэй байна. Эдгээрээс хайгуулын тусгай зөвшөөрөл 1759 байгаа нь нийт газар нутгийн зургаан хувь, ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл 1403 буюу нийт газар нутгийн нэг хувийг эзэлж байна.

ИПОТЕК

• Нийслэлийн хэмжээнд 30 гаруй мянган айлын орон сууц ашиглалтад орсон.

• Ажлын хэсэг зээлдэгчийн нийт хугацаанд төлөх зээлийн дарамтыг бууруулахаар төлөвлөж байна.

• Орон сууцны зээлийн урьдчилгаа албан ёсоор буурснаар эхний ээлжинд ипотекийн зээлийн журамд өөрчлөлт орох юм.

Ипотекийн зээлийн урьд­чилгааг таван хувиар бууруулж, 25 хувь болгох саналыг Барилга, хот байгуулалтын яам, Сангийн яам, Монголбанкны төлөөлөл оролцсон Ажлын хэсэг гаргалаа. Үүнийг Засгийн газрын ээлжит хурлаар ойрын хугацаанд хэлэлцэх товтой байна. Энэ оны эхэнд УИХ­ын чуулганы инд рээс орон сууцжуулах хөтөл бөрийн хэрэгжилтийн явцыг танил­цуулсан Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ипотекийн зээлийн хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ гэж мэдэгдсэн.

Тэгвэл 100 хоногийнхоо босгон дээр Засгийн газар хэлсэндээ хүрч, гүйцэтгэх засаглалын кабинет иргэдэд ээлжит “бэлэг”­ээ барихаар зэхэж байгаа нь эхнээсээ ийнхүү ил болж эхэллээ. Ипотекийн зээлийн хүртээмжийг нь нэмэгдүүлэхээр Сангийн сайдын тушаалаар байгуулагдсан Ажлын хэсэг урьдчилгаанаас гадна зээлийн хүүг бууруулах гарцыг давхар судалж байна. Энэ хүрээнд гэр хорооллоос орон сууцанд нүүн орж байгаа иргэдэд найм бус долоон хувиар ипотекийн зээл олгох боломжийг хэлэлцжээ. Харин орон сууцнаас орон сууцанд орж байгаа иргэдэд хүүгийн хөнгөлөлт үйлчлэхгүй юм байна. Төслийн шатанд яваа эдгээр өөрчлөлт Засгийн

Netflix компанийн орлого өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр улирлын эцэст 3.29 тэрбум ам.долларт хүрч, шинжээчдийн таамгаас 5.3 хувиар давжээ. Ийнхүү эерэг өсөлт үзүүлэхэд хэрэглэгчийн тоо улирлын дүнгээр 8.3 саяар нэмэгдэж, тэрчлэн зардал танах хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн нь дэмжлэг болсон байна. Netflix­ийн гүйцэтгэлийг жилээр нь харвал 2017 онд нийт хэрэглэгчдийн тоо нь 109.2 саяд хүрч, орлого нь 11 тэрбум ам.доллар давжээ. Үр дүнд нь хувьцааны ханш нь жилийн

Японы Төв банк шинжээчдийн таамаглаж байсанчлан мөнгөний бодлогоо хэвээр үлдээх шийдвэр гар галаа. Тус банкны бодлого то дор хойлогчид нэгдүгээр са рын эхээр урт хуга цаатай Зас гийн газрын бонд худалдан авал таа

танана гэж зарлаж байсан юм. Энэхүү шийдвэртэй холбоо той­гоор тус банкийг олон улсын жиш гийг дагаж мөнгөний бод­логоо чангатгана гэсэн хүлээлт бий болоод байсан юм. Хэдий тийм боловч Япон улсын инфляц зо рил­

тот хоёр хувиас бага бай гаа учир мөнгөний бодлогоо өөрч лөхөд эрт байна гэж банкны удирд лагууд үзжээ. Үүнээс гадна Япон улсын хэрэглээний үнийн индекс өнгөр­сөн арваннэгдүгээр сард 0.9 хувиар өссөн үзүүлэлттэй гарсан билээ.

Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг бууруулнаИпотекийн зээлийн шинэ нөхцөл ил болж эхэллээ

Б.МөнхЗГМ

газрын хурлаар албажлаа гэхэд ипотекийн зээлийн эрч нэмэгдэх нь дамжиггүй. Гэхдээ санхүүжилтийн хомсдол тээг болж мэдэхээр байна.

Нэг хувийн хөнгөлөлт нь өрхийн

эдийн засагт үлэмж нэмэртэй. Урьдчилгаа босгыг таван хувиар чөлөөлснөөр барилгын салбараа худалдан авалтаар дэмжинэ гэсэн үг. Нөгөө талдаа ипотекийн зээлд хамрагдах боломжтой иргэдийн тоо өсөх хүлээлттэй байгаа юм. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөөс орон сууц худалдаж авсан иргэд ипотекийн зээлийг долоон хувийн хүүтэй олгох “хар зураг” тодорч байна. Нийслэлийн хэмжээнд 30 гаруй мянган айлын орон сууц ашиглалтад орсон. Хэдий тийм боловч түүний борлуулалт нь дөнгөж 30 орчим хувьтай байна.

Төслийн шатанд яваа Ажлын хэсгийн саналд Засгийн газар цэг хатгаснаар эрэлт, нийлүүлэлт огтлолцох боломжтой. Учир нь, урьдчилгаа буурснаар орон сууцны зээлд хамрагдах иргэдийн тоо нэмэгдэнэ гэж салбарынхан үзэж байна. Эдийн засаг сэргэж

байгаа энэ үед ипотекийн зээлээ дэмжих нь зүй ёсны шаардлага гэж үзэх хүн цөөнгүй. Засгийн газраас орон сууцны зээлийг энэ оны тухайд 120 тэрбум төгрөгөөр санхүүжүүлэхээр төлөвлөж буй.

ОУВС­гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”­т хамрагдсантай холбогдуулан Монголбанк ипотекийн зээлээс гарч байгаагаа оны өмнө зарласан. Ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийг төсвийн шинжтэй санхүүжилт гэж үзсэн тул төв банкны эх үүсвэрээр санхүүжүүлэхийг ОУВС хязгаарласан. Ингэснээр Монголбанкны оролцоо ялимгүй хумигдаж, Засгийн газар цаашид орон сууцны хөтөлбөрийг жолоодох үүрэг хүлээсэн юм. Гэхдээ Монголбанк зээлийн эргэн төлөлтөөс 180 тэрбум төгрөгөөр ипотекийн зээлийг санхүүжүүлэхээр төлөвлөж

байна. Энэ онд нийт 300 орчим тэрбум төгрөгөөр ипотекийн зээлийг санхүүжүүлнэ. Ингэснээр ойролцоогоор 5000 иргэний орон сууцны зээл шийдэгдэх нь.

Ажлын хэсэг зээлдэгчийн нийт хугацаанд төлөх зээлийн дарамтыг бууруулахаар төлөвлөж байна. Уг арга хэмжээнд Монголбанкны ипотекийн зээлийн эргэн төлөгдөж буй эх үүсвэрийг ашиглах саналыг боловсруулжээ. Өнгөрсөн онд 5600 орчим зээлдэгчийн орон сууцны зээлийг шийдвэрлэж, үүнд 354 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Үүний дийлэнх хэсэг буюу 243 тэрбум нь Монголбанк дангаар санхүүжүүлсэн хөрөнгө бол Засгийн газар 111 тэрбум төгрөг ипотекийн зээлд төсвөөс хуваарилсан. Орон сууцны зээлийн урьдчилгаа албан ёсоор буурснаар эхний ээлжинд ипотекийн зээлийн журамд өөрчлөлт орох юм.

БИЗНЕС

МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО

Netflix-ийн орлого 11 тэрбум ам.доллар давав

Японы төв банк бодлогын хүүгээ хэвээр үлдээлээ

дотор 65 хувиар өссөн байна. Stranger Things, The Crown цуврал болон Bright уран сайхны кино хэрэглэгчдийг татах гол шалтгаан болжээ. Тус компани 2018 онд Walt Disney, Hulu зэрэг хүчтэй өрсөлдөгчдөөс тэргүүллээ

П.Бат-ЭрдэнэШинжээч

хадгалж үлдэхийн тулд шинэ контентэд найман тэрбум ам.доллар зарцуулахаар болжээ. Санхүүгийн тайлан танилцуулсны дараа Netflix­ийн хувьцаа найман хувиар өсөж, нийт үнэлгээ нь 100 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна.

Rio Tinto группийн гүйцэтгэх захирал Жан Себастьян Жак “Оюутолгой” компанид тавьсан 155 сая ам.долларын татварын актын талаар Asia Mining сэтгүүлд өгсөн тусгай ярилцлагынхаа үеэр тайлбар хийлээ. Тэрбээр "Энэ бол бизнест тохиолддог л зүйл. Монголд ч тэр, Австрали, Канадад ч тэр татварын аудит хийгддэг. Бид Монголд удаан хугацаанд байх учраас сайн сайхан зүйлийг бүтээхээр зорьдог. Түүнийгээ ч хийж байгаа. Татварын актын тухайд манай багийнхан бусад улсад болсон жишгээр Засгийн газартай холбогдон ажиллаж байгаа" гэсэн байна. Rio Tinto­ийн Монголд хэрэгжүүлж байгаа бодлого, хэлцлүүдийнх нь талаарх

дэлгэрэнгүй тусгай ярилцлага Asia Mining сэтгүүлийн шинэ дугаарт гарах аж. Түүнчлэн даваа гарагт Rio Tinto группийн Монгол дахь салбар оффис нээлтээ хийсэн юм. Энэ онд тус компани 80 орчим монгол ажилтан авч ажиллуулна. Rio Tinto­ийн Монгол дахь Үйл ажиллагаа хариуцсан захирлаар Д.Мөнхтүшиг ажиллах юм. “Оюутолгой” төслийн хүрээнд Монголд 2010 оноос хойш долоон тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн бөгөөд үүн дээрээ нэмээд гүний уурхайд таван тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулжээ. Тэрбээр Монгол Улсын Засгийн газар “Оюутолгой” төслийн 34 хувийг эзэмшихдээ өөрийн хувьд ногдох хөрөнгө оруулалтыг хийгээгүй, харин ирээдүйд олох ногдол ашгаасаа төлөх сонголтыг хийсэнтэй холбон тайлбарласан байна.

УУЛ УУРХАЙ

“Оюутолгой”-д тавьсан татварын акт бизнест тохиолддог л зүйл

“Хагаралдсан ертөнцөд хамтын ирээдүйг бүтээх нь” сэдвийн дор болж буй 48 дахь удаагийн Дэлхийн эдийн засгийн чуулган хоёр дахь өдрөө үргэлжилж байна. Тус чуулганы эхний өдөр нийгэм,

хүмүүнлэгийн салбарт амжилт гаргасан эрхмүүдийг “Болор шагнал”­ын эзнээр тодрууллаа. Энэ жилийн тухайд Австралийн жүжигчин Кейт Бланшетт, Английн дуучин Элтон Жон, Энэтхэгийн жүжигчин Шарук Хан нар нийгэмд оруулсан хувь нэмрийнхээ төлөө шилдгүүдээр шалгарав. Австралийн жүжигчин Кейт Бланшетт “Энэхүү хүндтэй шагналыг өгч байгаад баярлалаа. Дүрвэгсдийн хямрал нүүрлэсэн энэ үед олон нийтэд дуу хоолойгоо өргөх боломж өгч, гарцаа тодорхойлох үүрэг, оролцоо бий гэдгийг хэлэх боломж олгосон нь миний хувьд нэр төрийн хэрэг” хэмээн шагнал авах үеэр хэлэв.

ДАВОС-2018

ДЭЗФ: “Болор шагнал”-ын эздийг тодруулав

Б.ТулгатЗГМ

Т.ЭлисаШинжээч

Хүн төрөлхтөн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны шинэ эрин үед хөл тавьж, өдөр тутмын амьдралд харилцаа, холбоо урьд өмнөхөөсөө илүү чухал үүрэг гүйцэтгэж эхлээд байна.

Үүнд технологийн дэвшил, цаашлаад өндөр хурдны интернетийн 5G технологи чухал үүрэг гүйцэтгэх төлөвтэй

байгаа юм. Мэргэжилтнүүдийн таамаглаж байгаагаар 5G технологи хэрэглээнд нэвтэрснээр харилцаа, холбооны боломжууд илүү нэмэгдэнэ гэж харж байна. Өөрөөр хэлбэл, авто зах зээл, үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, онцгой байдлын зэрэг салбар бүрт нөлөөлнө гэж судлаачид үзэж байгаа юм. Томоохон компаниуд ирэх оны эхээр

5G технологио хэрэглээнд нэвтрүүлэхээр төлөвлөөд байна. Швейцарын Давос хотноо болж байгаа Дэлхийн эдийн засгийн чуулганы үеэр ч энэ асуудал хөндөгдөх юм. Учир нь чуулганы үеэр "Технологийн засаглалыг тодорхойлох нь" сэдвийн хүрээнд 5G технологийн хөгжүүлэлтийн талаар хэлэлцүүлэг өрнөх хүлээлттэй байна.

Өдөр тутмын амьдралд 5G технологи чухал үүрэг гүйцэтгэнэ

Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Г.Занданшатар Монголын бүх ард түмэнд эзэмшүүлсэн 1072 хувьцааг 2018 онд багтаан эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, хөрөнгийн зах зээлд гаргана хэмээн олон улсын хөрөнгө оруулагчдын өмнө амлалаа.

Уг уулзалтын үеэр Засгийн газар утааг бууруулахад арилжааны шугамаар хамтран ажиллахыг хөрөнгө оруулагчдаас хүслээ. Тодруулбал, түүхий нүүрс боловсруулах, хийжүүлэх болон утааг багасгах бизнестэй хамтран ажиллахад бэлэн байгаагаа илэрхийлэв.

Манай макро эдийн засагт сүүлийн саруудад эерэг шинж ажиглагдсаныг гадаад, дотоодын бизнес эрхлэгчид онцолж байна. Монголын эдийн засагт өсөлт гарсан. “Чингис” бондын өрийг төлсөн нь эерэг дохио өглөө. Цаашид Засгийн газар хувийн хэвшлийг түлхүү дэмжиж, олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвартай болгоход чиглэсэн бодлого, арга замыг эрэлхийлнэ гэдэгт итгэж буйгаа Монгол дахь Америкийн худалдааны тан химын Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга Стив Поттер хэлэв.

Дэлхий дахинаа гурван сая гаруй гишүүнийг эгнээндээ нэгтгэдэг Америкийн худалдааны танхимын Монгол дахь салбарын энэ оны анхны уулзалт татварыг ийн онцоллоо. Уг уулзалтад Мон гол дахь Америкийн ху­дал дааны танхимын гишүүн байгуул лагууд, үндэсний болон гадаадын хөрөнгө оруулагчид, Мон гол дахь гадаадын элчин сайдын яамд болон худалдааны тан химын 90 төлөөлөл оролцсон юм.

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.24, ЛХАГВА ~ №018 (817)

Эдийн засаг

байна. Гэхдээ одоогоор эцэслэн шийдэгдээгүй байгаа аж.

Хөрөнгө оруулагчид татварын өөрчлөлтөөс гадна төрийн өмчит компаниудыг хэрхэн үр ашигтай ажиллуулахыг холбогдох хүмүүсээс асууж байна. Монгол Улсын Засгийн газар 2012 оны дөрөвдүгээр сард “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн нийт

хувьцааны 20 хувийг Монголын ард түмэнд тарааж, нэг хүнд 1072 хувьцаа олгосон. Гэсэн ч өнөөг хүртэл төрийн амласан энэ хувьцаа амилалгүй, улс төрийн амлалт төдий зургаан жилийг үдэж байгаа. Тэгвэл олон улсын бизнес эрхлэгчид ч Засгийн газраас амлалтыг нь нэхэж, энэ хувьцааны талаар асуусан юм.

Татварын айсуй өөрчлөлт айдас дагуулавААНОАТ болон ХХОАТ-ын хуульд өөрчлөлт оруулахаар төлөвлөсөн

“Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”­ийн хүрээнд Монгол Улсад татварын шинэчлэл эхлэх гэж байна. ОУВС­тай тохирсон хөтөлбөрийн хүрээнд Татварын ерөнхий хуулийг шинэчлэхээр тохирсон. Тохиролцоо ёсоор хуулийн шинэчлэлийн төслийг энэ оны дөрөвдүгээр сар гэхэд УИХ­д өргөн барьж, 2019 оны нэгдүгээр сарын 1­нээс мөрдөж эхлэхээр тусгасан байна. Энэ сарын 25­нд буюу пүрэв гарагаас ОУВС­гийн ажлын хэсэг Монгол Улсад саатаж, хоёр долоо хоног ажиллана. Тус сангийн төлөөлөгчийн түрүүч мягмар гарагаас эхлэн манай улсад хүрэлцэн ирж байгаа юм. Энэ өдрүүдэд татварын шинэчлэлийг хэлэлцэх товтой. Улмаар татвар төлөгчид болон хөрөнгө оруулагчидтай цахим хэлэлцүүлэг хийхээс гадна үе шаттай уулзалт, зөвлөгөөн зохион байгуулахаар төлөвлөж буйгаа Сангийн яамны Төсвийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын Төсвийн орлогын хэлтсийн дарга Э.Алтанзул мэдээлж байна. Татварын малгай хуульд өөрчлөлт орсноор түүнээс улбаалсан салбар хуулиудыг өөрчилнө. Тухайлбал, ААНОАТ болон ХХОАТ­ын хуульд өөрчлөлт

Г.Байгал@baigalZGM

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Монголбанк©

Америкийн худалдааны танхимын Монгол дахь салбарын энэ оны анхны уулзалт татварыг ийн онцоллоо.

• Тохиролцоо ёсоор татварын хуулийн шинэчлэлийг энэ оны дөрөвдүгээр сар гэхэд УИХ-д өргөн барьж, 2019 оноос мөрдөнө.

• Татварын шинэчлэлээр татвар төлөгчид болон хөрөнгө оруулагчидтай цахим хэлэлцүүлэг хийнэ.

• Засгийн газар утааг бууруулахад арилжааны шугамаар хамтран ажиллахыг хөрөнгө оруулагчдаас хүслээ.

санхүүжүүлэх зэрэг шийдлээ хүлээж буй сорилтуудад хуулийн орчин шаардлагатай байгаа учраас хуулийн шинэчлэл хийнэ гэж албаныхан мэдэгдэж байна.

Тэгвэл татварын энэхүү айсуй шинэчлэл хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг хэдийнэ татаж эхэлжээ. Энэ тухай өнгөрсөн мягмар гарагт болсон Монгол дахь Америкийн худалдааны танхимын (АмЧам Монгол) сар тутмын уулзалтаар хөндлөө. Хэд хэдэн хөрөнгө оруулагч татварын шинэчлэлийг сонирхсон юм. Тухайлбал, лицензээс татвар авах тухай асууж байлаа. ОУВС­гийн хөтөлбөрийн хүрээнд татварууд нэмэгдсэнээс гадна аж ахуйн нэгж хоорондын газар, лицензийн наймаа, хувь хүнд хамаарах газрын эрхээ бэлэглэсэн тохиолдолд татвар авах тооцоог ч албаныхан хийж эхэлсэн. Үүнийг ч бизнес эрхлэгчид сонирхож

Олон улсын зах зээлд тонн төмрийн хүдрийн дундаж ханш 75.73 ам.долларт хүрээд байна. Ингэснээр он гарсаар 20 гаруй хувиар өссөн байна. Хятадын Чиндао боомтод 62 хувийн агуулгатай төмрийн хүдрийн үнэ 2.5 хувиар өсөж, тонн нь 76.75 ам.долларт хүрсэн байна. Мөн 65 хувийн агуулгатай төмрийн хүдрийн үнэ 0.9 хувиар чангарч, тонн нь 90.8 ам.доллартай тэнцжээ.

Гангийн гол түүхий эдийн нэг болох төмрийн хүдрийн ханшид БНХАУ­ын эрэлт багагүй нөлөө үзүүлдэг. Энэ сарын эхээр урд хөршийн гангийн эрэлт саарч эхэлсэнтэй зэрэгцээд коксжих нүүрс болон төмрийн хүдрийн ханш ялимгүй суларсан. Гэхдээ эргэн сэргэж эхэлжээ. Олон улсын шинжээчдийн зүгээс төмрийн хүдрийн үнийн өсөлт богино хугацаанд үргэлжилнэ гэж таамаглаж байгаа юм.

Төмрийн хүдрийн ханш өслөө

99903584, 99903581

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООЭНЭ ӨДӨР I АНГИЛАЛДАПУ ХК APU 705.86 0.71% 1/23/2018ГОВЬ ХК GOV 24480 -0.49% 1/23/2018МИК ХОЛДИНГ ХК MIK 11500 0% 1/23/2018МАХ ИМПЕКС ХК MMX 2799 0% 1/23/2018МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 651.1 2.49% 1/23/2018ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 19800 0% 1/23/2018СҮҮ ХК SUU 256.29 -0.62% 1/23/2018ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 10780 0.84% 1/23/2018ЭНЭ ӨДӨР II АНГИЛАЛДАДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 2754 -5.68% 1/23/2018БАГА НУУР ХК BAN 2250 0% 1/23/2018УБ-БҮК ХК BUK 400 0% 1/23/2018АРИГ ГАЛ ХК EER 3611 -2.54% 1/23/2018ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 67 -0.78% 1/23/2018ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 155 10.71% 1/23/2018

▲▼

◄►◄►

▲◄► ▼▲

▼◄►◄►▼▼▲

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1331.84 +0.36% 1/20/2018

ЦАГААН АЛТ PLA унци 1020.1 +1.28% 1/20/2018

МӨНГӨ SIA унци 17.036 +0.48% 1/20/2018

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 318.75 -0.36% 1/20/2018

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 76.68 +0.66% 1/19/2018

WTI ТОС CLA баррель 63.37 -0.91% 1/20/2018

БРЕНТ COA баррель 68.61 -0.75% 1/20/2018

БЕНЗИН XBA 186.36 -1.06% 1/20/2018

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.185 -0.13% 1/20/2018

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 +0.21% 1/19/2018

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 99.1 -0.61% 1/20/2018

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 13.25 +1.3% 1/20/2018

БУДАА RRA центнер 12.205 +0.49% 1/20/2018

БУУДАЙ WA бушель 422.75 -0.59% 1/20/2018

КАКАО CCA тонн 1931 -2.92% 1/20/2018

КОФЕ KCA фунт 121.25 +0.21% 1/20/2018

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▲

▼

▲

▼

▼

▼

▼

▲

▼

▲

▲

▼

▼

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 7336.38 +40.33 +0.55% 1/20/2018DAX INDEX DAX 13434.45 +153.02 +1.15% 1/20/2018TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 16353.46 +69 +0.42% 1/20/2018S&P/ASX 200 AS51 6005.806 -8.76 -0.15% 1/19/2018S&P 500 INX 2810.3 +12.27 +0.44% 1/20/2018SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3487.864 +13.11 +0.38% 1/20/2018DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 26071.72 +53.91 +0.21% 1/20/2018TOP 20 MSETOP 21139.54 +69.11 +0.33% 1/19/2018FTSE 100 UKX 7730.79 +29.83 +0.39% 1/20/2018HANG SENG HSI 32254.89 +132.95 +0.41% 1/19/2018NIKKEI 225 NKY 23808.06 +44.69 +0.19% 1/19/2018

▲▲▲ ▼▼▲▲▲ ▲▲▲

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

78.01 -1.04% 1/19/2018

0.018 -21.74% 1/19/2018

7.25 -20.55% 1/20/2018

0.012 +8.33% 1/19/2018

0.013 -7.69% 1/19/2018

4 +3.9% 1/20/2018

4.19 +3.97% 1/20/2018

0.185 -15.91% 1/19/2018

0.65 +3.17% 1/20/2018

0.28 -1.75% 1/19/2018

▼

▼

▼

▲

▼

▲

▲

▼

▲

▼

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

Төмрийн хүдрийн ханш (ам.доллар)

80.00

75.00

70.00

65.00

60.00

55.0010/23/2017 1/1/2018 1/15/2018

+26.19%

Монголыг чиглэх ГШХО(сая ам.доллараар)

оруулахаар төлөвлөснөө Сангийн яамнаас мэдээллээ.

Үндэстэн дамнасан компани, мөнгө угаах болон терроризмыг

2016 201720142012

2000022000

1800016000

1200014000

100008000