πριν το facebook?υπήρχε ζωή

κείμενα για τα social media

Μυτιλήνη, Γενάρης 2016

Το ανά χείρας έντυπο κυκλοφόρησε στην πόλη της Μυτι-λήνης τον Ιανουάριο του 2016. Την ευθύνη της έκδοσήςτου φέρει το άτακτο έντυπο δρόμου “κλάξον”. Μοιρά-στηκε χωρίς αντίτυπο και η χρήση του περιεχομένου τουγια τους σκοπούς του κοιωνικού/ταξικού ανταγωνισμούείναι κάτι παραπάνω από ελεύθερη. Είναι επιθυμητή.

- εισαγωγή- “απελευθερωμένη” πληροφοριοποίηση- εμπόριο πληροφοριών- κοινωνικά δίκτυα και κινήματα- ο αλγόριθμος των αναμνήσεων- e κουτσομπολιό- πραγματικό, πολύ πραγματικό- στιγμιότυπα

Στους καιρούς μας συνηθίζεται με μεγάλη ευκολία η κριτικήσε κάτι να μεταφράζεται αυτόματα ως προσπάθεια αφορι-σμού και εξοβελισμού αυτού του κάτι στο πυρ το εξώτερο. Ει-δικά αν η κριτική ή ο προβληματισμός αφορούν τις νέεςτεχνολογίες. Κάπως έτσι, ο τίτλος αυτής της έκδοσης πιθα-νότατα δημιουργεί ειρωνεία, μειδίαμα ή/και αποστροφή. Τοερώτημα αν “υπήρχε ζωή πριν το facebook” γεννάται μαζί μετον συνολικότερο προβληματισμό που ρωτάει: διανοείται κά-ποιος/α σήμερα τη ζωή και τις σχέσεις χωρίς το σύνολο τωνδιαμεσολαβήσεων και των αναπαραστάσεων που αντικαθι-στούν όλο και περισσότερο το αληθινό βίωμα; Οι τόποι συ-ναθροίσεων έχουν αντικατασταθεί από πληκτρολόγια καιοθόνες, η ελευθερία που έταξαν τα social media έχει γίνει κάτιάλλο; τα social media παίζουν τον ίδιο ρόλο ελέγχου με ταγνωστά προηγούμενα, καθιερωμένα media; Κι άλλα πολλά...

Η κριτική και ο προβληματισμός πάνω σε ζητήματα δενμπορούν να αποτελούν ούτε αφορισμούς, ούτε ωραιοποι-ήσεις. Θα ήταν αστείο σήμερα κάποιοι/ες να προβάλλουν τηνκαταστροφή του διαδικτύου ως μέσο επιστροφής στην πραγ-ματική ζωή, έτσι γενικά κι αόριστα. Θα ήταν εξίσου αστείοκάποιοι/ες να παριστάνουν ότι δεν τρέχει τίποτα κακό με ταsocial media την ώρα που όλο και περισσότερο προβληματί-ζουν. Θα ήταν επίσης αστείο για το κλάξον να δηλώσει ότιέχει λύσει το θέμα αφού δεν έχει facebook ή να θέσει “απα-γορεύσεις” σε κάποιους φίλους του περιοδικού που το μοι-ράζονται μέσω διαδικτύου.

Το ζήτημα των κειμένων που ακολουθούν (κάποια δικά μας,κάποια αναδημοσιευμένα) είναι η επισήμανση πραγμάτων πουθεωρούνται από προβληματικά ως επικίνδυνα. Ούτε αφορι-σμοί λοιπόν, ούτε ωραιοποιήσεις γενικά κι αόριστα.

Αντιθέτως, η άρνηση στην κριτική και η αντιμετώπισή τηςως γραφικής αποτελούν τον κανόνα των καιρών μας: Τονπροαναφερθέντα εξοβελισμό στο “πυρ το εξώτερο” της ίδιαςτης κριτικής. Την αντικατάσταση δηλαδή της ελευθερίας απότην ευκολία...

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η _

*3

*4

“ Α π ε λ ε υ θ ε ρ ω μ έ ν η ” π λ η ρ ο φ ο ρ ι ο π ο ί η σ η _απόσπασμα κειμένου από το 4ο τεύχος του περιοδικού cyborg. http://sarajevomag.gr/cyborg

Τα social media είναι ένα εικονικό πεδίο κοινωνικότητας, όπου ο κοινωνικός χρόνος μετατρέπεταισε ψηφιακό χώρο. Έναν εικονικό, ψηφιακό χώρο όπου εκατομμύρια χρήστες εναποθέτουν κομμάτιατης καθημερινής τους δραστηριότητας, απόψεις, συναισθήματα, εμπειρίες, μετατρέποντας όλα αυτάοικειοθελώς σε πληροφορία της μορφής που δέχεται το κάθε μέσο. Για παράδειγμα σε μία φωτο-γραφία, σε ένα like, σε έναν χάρτη της ημερήσιας διαδρομής που κάποια ακολούθησε, όπως τον πα-ρήγαγε το gps του κινητού της, σε αριθμό θερμίδων που κάποιος άλλος κατανάλωσε, σε 140χαρακτήρες.

Και ενώ υπάρχει μία διάχυτη εντύπωση και έχουν συχνά διατυπωθεί απόψεις για την απελευθέρωσητης πληροφορίας στο διαδίκτυο ή για την ισότητα που χαρίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στουςχρήστες τους ως προς το βήμα έκφρασης, θα υποστηρίξουμε ότι τα μήντια του διαδικτύου είναι καιαυτά, όπως τα παραδοσιακά μήντια, μέσα συναισθηματικής και διανοητικής παρακμής, αλλά καιμέσα κοινωνικού ελέγχου. Μπροστά σε οθόνες πάλι, με ένα πληκτρολόγιο αντί για τηλεκοντρόλ.

Η tv, δεν έχει βέβαια πεταχτεί στα σκουπίδια. Παραμένει και αυτή στο σαλόνι, στο υπνοδωμάτιοσαν ένα έπιπλο του σπιτιού που έχει κατοχυρώσει την αξία του μέσα στα χρόνια. Παίζει στο back-ground κρατώντας σταθερή την ένταση των ήχων της επικοινωνίας. Ζεστά αποχαυνωτική, χωρίς ναπεριμένει κάτι από εσένα, παίζει με σιγουριά το πρόγραμμά της. Αυτό που αλλάζει με τις δικτυωμένεςσυσκευές που έχουν κερδίσει την προσοχή, είναι ότι οι πάντες μπορούν να έχουν την αίσθηση ότιβρίσκονται στην θέση και του πομπού και του δέκτη.

Σκεφτείτε μία πλατεία με πολλές εξέδρες, όπου όλοι και όλες μπορούν να παίρνουν μια ντουντούκαό,τι ώρα θέλουν και να διαλαλούν τα προσωπικά τους, τις γνώμες τους και ό,τι γενικά τους κατέβει.Αν αυτό συνέβαινε, ίσως να τραβούσε την προσοχή κάποιου κοινού που θα μαζευόταν κατά διαστή-ματα χαζεύοντας, χειροκροτώντας ή γιουχάροντας. Μια τέτοια κατάσταση θα είχε ξεκάθαρα την ει-κόνα κατανάλωσης trash θεάματος του στιλ “έχεις ταλέντο”. Είναι όμως βέβαιο ότι δεν θα μπορούσενα αποτελέσει κεντρικό κομμάτι της καθημερινής δραστηριότητας. Στα social media συμβαίνει ακρι-βώς αυτό, με την διαφορά ότι οι απόψεις, οι προτιμήσεις, τα προσωπικά του καθενός και της καθε-μιάς αποτυπώνονται σε μορφή data και αυτό συμβαίνει πάνω σε ηλεκτρονικούς τοίχους και όχι πάνωσε εξέδρες στον πραγματικό κόσμο. Το διαδίκτυο δημιουργεί την αίσθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας,αφού αυτή συμβαίνει μέσα από ιδιωτικές συσκευές και ιδιωτικούς χώρους. Οι πληροφορίες που εκτί-θενται, μπορεί να μην χρειάζονταν ή να ήταν καλύτερο να μην δημοσιευθούν. Παρόλα αυτά, φαίνεταιότι - κατά κανόνα - οι κοινωνικά δικτυωμένοι δεν νιώθουν τόσο έντονη ανάγκη να επικοινωνήσουντην κάθε μικρή λεπτομέρεια που δημοσιεύουν, αλλά περισσότερο είναι ο φετιχισμός που οδηγεί σεαυτήν την ακατάσχετη χρήση των μήντια. Όπως κάποιος φετιχιστής με τις φωτογραφικές μηχανές,δεν ενδιαφέρεται τόσο για το περιεχόμενο μιας φωτογραφίας, όσο για τα μετά-δεδομένα της: ποιομοντέλο μηχανής χρησιμοποιήθηκε, σε τι συνθήκες έκθεσης φωτός έγινε η λήψη κλπ, ο φετιχισμόςτου μέσου οδηγεί τους χρήστες των δικτυακών μηντιακών μηχανών να θεωρούν την ίδια τη χρήσητους πρωτεύουσας σημασίας. Την ίδια στιγμή αγνοούν τη σημασία του περιεχομένου που εκθέτουνμέσα σε αυτές. Η κατασκευή της προσωπικής ηλεκτρονικής εικόνας και η τακτική ψηφιακή αυτο-έκθεση απέναντι σε μικρούς και μεγάλους κουτσομπόληδες χαρίζουν ως αντάλλαγμα μία θέση

*5

ύπαρξης στον διαδικτυακό κόσμο και συμμετοχή στην σύγχρονη μαζική επικοινωνία. Από αυτήν τηθέση μπορεί κανείς να εκπέμπει την ύπαρξή του και σε αντάλλαγμα να παίρνει πληροφορίες για τιςζωές των άλλων, αλλά και - το πιο σημαντικό - likes, followers, και όλα τα σχετικά που χτίζουν μιακαλή ηλεκτρονική φήμη.

Ένας τέτοιος εξατομικευμένος κόσμος είναι ένα εξαιρετικό πεδίο για την παραπάνω διείσδυσητου εμπορεύματος στις κοινωνικές σχέσεις. Παρόλα αυτά μέσα στο ίδιο πεδίο, πολλοί ισχυρίζονταιότι, ακολουθώντας συγκεκριμένους λογαριασμούς που επιλέγουν και συμμετέχοντας σε δικτυακέςκοινότητες, μπορούν να επικοινωνούν για θέματα που τους ενδιαφέρουν και να έχουν πρόσβαση σεενημέρωση που δεν δίνουν τα παραδοσιακά μμε.

Όμως όσον αφορά την κοινωνικότητα, το θέμα είναι πώς βρίσκονται τελικά τα μέσα μαζικής επι-κοινωνίας να αποτελούν το αντίπαλο δέος των πραγματικών σχέσεων του μη-εικονικού κόσμου. Πώςεπιτυγχάνουν οι μηντιακές μηχανές να μεσολαβούν τις κοινωνικές σχέσεις σε τόσο μεγάλο εύροςτους; Γιατί οι εικονικές σχέσεις, από τις οποίες η αμεσότητα των αληθινών σχέσεων έχει αφαιρεθεί,κερδίζουν έδαφος; Για ποιον λόγο κάποια που θα μιλήσει σε κάποια άγνωστη στο δρόμο μιας πόλης,χωρίς να ζητήσει συγνώμη που διακόπτει την ιδιωτικότητα του χρόνου της, θα θεωρηθεί παράξενη;Και γιατί το να σχετιστείς και να συνομιλήσεις με κάποιον από την άλλη άκρη του κόσμου, επειδήείναι φαν του ίδιου μουσικού σταρ ή γιατί πίνετε τον ίδιο καφέ, είναι το πλέον νορμάλ;Όσον αφορά την πρόσβαση στην “αληθινή ενημέρωση”, αυτή μάλλον είναι φαινομενική. Μέσα στην

τεράστια ποσότητα και την υπερένταση της επικοινωνίας,η πληροφορία γίνεται μη ελέγξιμη από τον κάθε επιμέ-ρους δέκτη. Η ογκώδης ροή «απελευθερωμένης» πληρο-φορίας μπορεί εύκολα να δημιουργήσει σύγχυση. Ενώ απότην πλευρά οργανισμών και ιδρυμάτων που μπορούν ναχρησιμοποιούν τις δικές τους μηχανές για να έχουν συνο-λική εποπτεία της κίνησης, οι ροές αυτές μπορούν ναελεγχθούν και να αξιοποιηθούν με χρήση κατάλληλωνμέσων.

Το 2010 ο Eric Shmidt (τότε διευθύνων σύμβουλος τηςgoogle) έκανε τις εξής δηλώσεις:“Υπήρχαν 5 exabytes [1] πληροφορίας τα οποία είχαν δη-μιουργηθεί από την αυγή του πολιτισμού μέχρι το 2003,αλλά τόση πληροφορία πλέον παράγεται κάθε 2 ημέρες”.Ο λόγος για αυτό, υποστήριξε, είναι το περιεχόμενο που

παράγεται από τους χρήστες (user-generated content). Και τέλος, για να δείξει ότι τον διακατέχουνκαι ανθρωπιστικές ανησυχίες, είπε ότι εταιρίες σαν τη δική του μπορούν να κάνουν τα πάντα μεαυτή την πληροφορία, αλλά το πιεστικό ερώτημα είναι εάν θα πρέπει. Γιατί ενώ, όπως είπε, η τε-χνολογία είναι ουδέτερη, δεν πιστεύει ότι ο κόσμος είναι έτοιμος γι’ αυτό που έρχεται. “Περνάω τονπερισσότερο καιρό μου θεωρώντας ότι οι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι για την τεχνολογική επανά-σταση που θα τους συμβεί σύντομα”. Ένα άλλο τεχνο-αφεντικό τον διέψευσε υποστηρίζοντας ότι οιισχυρισμοί του είναι ανακριβείς και υπερβολικοί, αλλά θα έπρεπε σωστότερα να δηλώσει: ”23 ex-abytes πληροφορίας είχαν καταγραφεί και αναπαραχθεί το 2002. Πλέον καταγράφουμε και μετα-φέρουμε αντίστοιχο μέγεθος πληροφορίας κάθε 7 ημέρες”.

*6

Πέρα από τους ισχυρισμούς ή τις υπερβολές του κάθε υπερτεχνολογικού αφεντικού, είναι γεγονόςότι ο όγκος πληροφορίας που παράγεται στο διαδίκτυο ανά ημέρα, αυξάνει τρομερά όσο περνούντα χρόνια. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε από την καθημερινή μας εμπειρία.

Εάν λοιπόν υπάρχει η εντύπωση ότι από την εποχή του απόλυτου ελέγχου της πληροφόρησηςαπό τα παραδοσιακά καθεστωτικά μμε, έχουμε περάσει στην εποχή της “απελευθέρωσης” της, θαλέγαμε ότι αυτό που περισσότερο φαίνεται να “απελευθερώθηκε” ουσιαστικά είναι η πληροφοριο-ποίηση κομματιών της ζωής και της εμπειρίας του κάθε πομπού/χρήστη του δικτύου. Με την έννοιατης απελευθέρωσης των πληροφοριών αυτών σαν εμπόρευμα. Για να γίνεις συμμέτοχος μπορείς καιθα πρέπει να πληροφοριοποιηθείς κι εσύ. Ενώ, δύσκολα μπορούμε πλέον να αρνηθούμε ότι υπάρχειένας υπόγειος εκβιασμός για ηλεκτρονική κοινωνικότητα που σπρώχνεται από τις σχέσεις του πραγ-ματικού κόσμου, όσο η κυβερνο-έκθεση των εαυτών γίνεται όλο και περισσότερο καθεστώς. Η ηλε-κτρονική απουσία μπορεί σύντομα να θεωρείται ένδειξη ανυπαρξίας, σχεδόν θάνατος. Η πρόσβασηστην πληροφορία, φαινομενικά εμφανίζεται διευρυμένη σε σχέση με το παρελθόν. Όμως τι μορφήέχει αυτή η πληροφορία; Μέσα στον πληθωρισμό των εκπομπών, οι μεγάλης κλίμακας ροές κάθε εί-δους πληροφορίας, μη προσπελάσιμες από μη-μηχανές, γίνονται αποπροσανατολιστικές. Καθώς χά-νεσαι στο χάος των κυβερνοσκουπίδιων, δεν έχει σημασία τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέματα, τιείναι σημαντικό και τι είναι ανούσιο. Η ηθελημένη και μη-ηθελημένη πληροφοριοποίηση της καθη-μερινής ζωής, όλο και περισσότερο, η μεσολάβηση των κοινωνικών σχέσεων και η πανταχού παρου-σία των μηντιακών κυβερνομηχανών που διαρκώς επιστρέφουν τα data που συγκεντρώνουν εν είδηπληροφόρησης, αρκούν ώστε αυτές να εδραιώνονται ως νέο μοντέλο κυριαρχίας. Το μήνυμα που εκ-πέμπουν είναι κυρίαρχα αληθινό.

Αλλά πού απευθύνεται όλος αυτός ο πληθωρισμός εκπομπών; Ποιος ακούει όλες αυτές τις απόψειςκαι τις πληροφορίες για τους αναρτημένους δικτυακά εαυτούς; Ποιος δίνει πραγματικά σημασία;

Υπάρχει κανείς που αλήθεια νοιάζεται;Σίγουρα αυτός ο τεράστιος όγκος πληροφορίας δεν είναι για τα σκουπίδια. Δεν θα υπήρχε λόγος

άλλωστε να στήνονται τόσο μεγάλες υποδομές από τις ιδιοκτήτριες εταιρίες για να φιλοξενούν όλααυτά τα δεδομένα, αν δεν είχαν μια χρησιμότητα. Αν ήταν θα κρατούσαν δύο τρία σημαντικά και ταάλλα θα τα πετούσαν. Είμαστε λοιπόν ήσυχες και ήσυχοι! Όλες αυτές οι εκπομπές δεν πάνε χαμένες,

υπάρχει κάποιο νόημα σε όλες τους.Γυρνώντας στην περίπτωση, λοιπόν, που όλα τα προσωπικά, τα γούστα καιοι απόψεις λεγόταν χύμα σε εξέδρα, ούτε καν η κρατική ασφάλεια δεν θαέβαζε τόσους ασφαλίτες με μπλοκάκια να σημειώνουν το μακρύ και το κοντότης καθεμίας και του καθενός μπας και το κράτος τσιμπήσει καμιά σημαν-τική πληροφορία. Ούτε οι διαφημιστές θα κάθονταν να μαζεύουν τις προ-τιμήσεις του κόσμου για την επόμενη διαφημιστική καμπάνια. Σε μορφή

όμως μεγάλης κλίμακας data, αλλάζει το πράγμα… Και το σπουδαίο είναι αυτό: η συλλογή τόσο μεγάλης ποσότητας κοινωνικής εμπειρίας, η οποία

βρίσκεται στην τυποποιημένη μορφή της πληροφορίας και έχει τεμαχιστεί σε πολλά μικρά κομμάτια,έτσι ώστε να είναι εύκολα επεξεργάσιμη και αναλύσιμη. Όλη αυτή η συλλογή έχει τοποθετηθεί απόανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη στους servers κάποιων εταιριών. Αυτό που τους έχει χαριστείδεν είναι άχρηστη ιδιοκτησία. Θα μπορούσε να ειδωθεί ως μία συλλογή πρώτης ύλης προερχόμενηςαπό την αδέσποτη παραγωγικότητα του ελεύθερου (κυρίως) χρόνου, η οποία δεν θα μπορούσε

*7

να μείνει έτσι ανεκμετάλλευτη. Δεν είναι ασυνήθιστο μια γνωριμία στον πραγματικό κόσμο να ακο-λουθείται από μια ιντερνετική αναζήτηση. Το διαδικτυακό stalking, όπως ονομάζεται, γίνεται ένα(μάλοον όχι τόσο έντονο) κομμάτι του να σχετίζεσαι. Το να ανακατεύεται κανείς με τις αναρτήσειςάλλων προσώπων, δεν θεωρείται πλεόν εισβολή. Έτσι, το διαδικτυακό stalking εξελίσσεται σε μιανορμάλ ενασχόληση για κάθε φοιτητή, διδάκτορα, ακαδημαϊκό και γίνεται αντικείμενο φοιτητικώνεργασιών για τοα πανεπιστήμιο, ακαδημαϊκής και κρατικής έρευνας. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιείτα δεδομένα που συλλέγει από μια τέτοια δραστηριότητα για να εξάγει συμπεράσματα και νατα δε-ημοσιεύει. Όχι όμως να λερώνει το πληκτρολόγιο και κατ’ επέκταση τα χέρια του ψάχνοντας ένα-ένα τα προφίλ χρηστών. Θα το κάνουν μηχανές, θα το κάνει ο κώδικας. Για αυτό είναι δουλειά κα-θαρή και κοινωνικά ευυπόληπτη. Το μαζικό stalking χρηστών των ηλεκτρονικών κοινωνικών δικτύωνονομάζεται social media analytics. Και είναι μάλιστα μια πολύ επικερδής διαδικασία, ιδίως αν τη συγ-κρίνουμε με την παλιά κοινωνική μελέτη και κριτική - όπως ονομάζεται κατ’ ευφημισμόν το κου-τσομπολιό στα χωριά και τις κλειστές κοινωνίες. Το να κουτσομπολεύεις μαζικά και παγκόσμια,είναι μια δουλειά που κάθε κερδοφόρα επιχείρηση, κάθε σοβαρό κράτος, μπορούνα και θα πρέπεινα κάνουν ώστε να βγάλουν αξιοποιήσιμα κοινωνικά συμπεράσματα. [...]

σημ: το κείμενο του cyborg έχει τον τίτλο “οι δύο πλευρές της κοινωικής δικτύωσης”

Ε μ π ό ρ ι ο π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν _“Το Facebook είναι το όνειρο που έγινε πραγματικότητα, αφού εκεί μέσα όλοι βάζουν φω-

τογραφίες και προσωπικά δεδομένα, χωρίς ενδοιασμούς και προσφέρουν στην The Company(CIA)"ξεκούραστη"συλλογή δεδομένων”. Αυτά δήλωνε πριν λίγα χρόνια ο διευθυντής τηςCIA Κρίστοφερ Ζαρντίνσκι. Το 2012 μάθαμε ότι σε κτίριο της CIA στη Βιρτζίνια τωνΗΠΑ συγκεντρώθηκε αριθμός πρακτόρων (γνωστοί ως οι “νίντζα της βιβλιοθήκης”) μεσκοπό να αναλύουν τις πολιτικές απόψεις που αναπτύσσονται από χρήστες του Face-book και του Twitter. Οι εκθέσεις τους εμπεριέχονται στην πρωινή ενημέρωση του προ-έδρου των ΗΠΑ. Για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται αρκεί να δούμε τι δήλωνε οδιευθυντής του Κέντρου Νταγκ Νέικιν στο Associated Press, ο οποίος ανέφερε πως κα-θημερινά εξετάζονται γύρω στα 5 εκατομμύρια “τιτιβίσματα”. Δεν λέμε κάτι καινούργιο.Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το πρόσχημα της “ελευθερίας έκφρασης” έχουν απο-τελέσει πρώτης τάξεως πεδίο για εντεινόμενο έλεγχο από κράτη και μυστικές υπηρε-σίες. Δεν βρίσκουμε επίσης “τυχαία” τη συμμετοχή του Ζούγκενμπεργκ (ενός εκ τωνιδρυτών του facebook και δισεκατομμυριούχου πλέον) στο «G-8» το 2011 ή τη συνάν-τηση του Σαρκοζί το 2012 με τον ιδρυτή του «Twitter», την περίοδο πριν από τις προ-εδρικές εκλογές στη Γαλλία. Την ίδια χρονιά βρίσκουμετο FBI να αναζητά εργαλείο ανάλυσης μέσων κοινωνι-κής δικτύωσης για προηγμένες πληροφορίες και μάλι-στα ανέφερε στην αγγελία του: «Τα κοινωνικά μέσαέχουν γίνει πρωταρχική πηγή πληροφοριών επειδήαποτελούν την κατεξοχήν πρώτη απόκριση σε σημαν-τικά γεγονότα και το πρωταρχικό συναγερμό σε πιθα-νώς εκτραχυνόμενες καταστάσεις».

Κάπου εδώ αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια αναφοράστα social media analytics. Μιλάμε για μία μεγάληαγορά προγραμματιστικών εφαρμογών και εργαλείων που συλλέγουν δεδομένα και ανα-λύουν/εξάγουν συμπεράσματα απαραίτητα για εταιρείες αλλά και υπηρεσίες. Η πρώτηύλη φυσικά της συλλογής και ανάλυσης είναι το ίδιο το περιεχόμενο των social media,ό,τι δηλαδή “ανεβάζουν” οι χρήστες. Μ’ αυτά τα εργαλεία λοιπόν έχουμε ανάλυση συ-ναισθημάτων (εξόρυξη απόψεων), εντοπισμό συσχετίσεων και τάσεων σε διάφορες κοι-νότητες, παρατήρηση καταναλωτικών συνηθειών (άρα και προσωποποιημένηδιαδικτυακή διαφήμιση), ανίχνευση μη συμβατικών συμπεριφορών, πρόβλεψη γεγονό-των, κοινωνικής κίνησης, αντιδράσεων και πάει λέγοντας.

Υπάρχει κάποια πλατφόρμα η οποία ονομάζεται Visibrain Focus και εφαρμόζει tweetanalytics σε πραγματικό χρόνο. Πελάτες της είναι διάφορες εταιρείες και οργανισμοί

*8

που εξάγουν συμπεράσματα από τη διαδικτυακή κοινωνική κίνηση με πακέτα ανάλυσης που ξεκινάνε από 400 ευρώ το μήνα για 50 χιλιάδες tweets εως και 2000 ευρώ για 1 εκατομμύριοtweets. Μεταξύ των πελατών της εταιρείας βρίσκεται το υπουργείο πολιτισμού της Γαλλίας και ηγαλλική high commitee for civil defense (think tank για την έρευνα και ανάλυση παγκόσμιων θεμάτωνασφαλείας και νέων λύσεων για μια “ανθεκτική κοινωνία”). Στα καθ’ ημάς τώρα: Στο Εθνικό ΚέντροΈρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) λειτουργεί το Multimedia Knowledge & SocialMedia Analytics. Με τί ασχολείται αυτό; Αναπτύσσει εφαρμογές παρακολούθησης και ανάλυσηςκοινωνικών δικτύων και διεξάγει έρευνα στο πλαίσιο ευρωπαϊκών έργων. Αναλόγως κινούνται καικάποια ελληνικά πανεπιστήμια που συμμετέχουν σε ευρωπαϊκές συνεργασίες. Ένα τέτοιο έργο τοοποίο συντονίστηκε από το ΕΚΕΤΑ είναι το SocialSensor με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της τάξεωςτων 9.639.593 ευρώ. Ορίστε μια περιγραφή του SocialSensor από την ιστοσελίδα του ΕΚΕΤΑ: “Οιεφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλέον μια σύγχρονη πραγματικότητα που αφορά όλο και με-γαλύτερο μέρος του πληθυσμού, επιχειρήσεων και δημόσιων οργανισμών. Για παράδειγμα, τα σύντομα μη-νύματα που ανταλλάσσονται στο twitter έπαιξαν μεγάλο ρόλο στις πρόσφατες εξελίξεις στις Αραβικές χώρες,το Flicr και YouTube αποτελούν πλούσιες φωτογραφικές και βίντεο συλλογές που βασίζονται αποκλειστικάσε χρήστες και ενδεικτικά στο facebook εμφανίζονται κάθε μήνα 30 δις αναρτήσεις(σύνδεσμοι, φωτογραφικάάλμπουμ, status updates). Είναι πλέον φανερό πως ό,τι γίνεται στον πραγματικό κόσμο καταγράφεται καισε πραγματικό χρόνο από τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων που δημιουργούν περιεχόμενο, το σχολιά-ζουν και το συζητούν μεταξύ τους. Είναι επίσης σημαντικό ότι τα κοινωικά δίκτυα και οι εφαρμογές πέρααπό τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης , διασκέδασης και ενημέρωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν καιως πηγή πλούσιας πληροφορίας που μπορεί να είναι χρήσιμη για πληθώρα άλλων εφαρμογών. [...] Στοέργο θα αναπτυχθούν τεχνικές για την ανάλυση, την ενοποίηση και τη γρήγορη αναζήτηση του περιεχομένουπου δημιουργούν οι χρήστες, ώστε να εξάγεται χρήσιμη πληροφορία για διαφορετικές εφαρμογές”. Έχουμεμπροστά μας μια ολόκληρη καινούργια βιομηχανία επεξεργασίας πληροφοριών χρήσιμων για κάθελογής εταιρείες, διαφημιστικές, οργανισμούς, υπουργεία και υπηρεσίες. Όπως έλεγε κι ένα παλιόσύνθημα, “στην εποχή της πληροφορίας ο ρουφιάνος είναι ένα επάγγελμα με μέλλον”. Πάμε παρα-κάτω.

Το ΕΚΕΤΑ συμμετέχει και στο ευρωπαϊκό project με το όνομα TRILLION (TRusted, Citizen-LEA colLaboration over sOcial Networks). Το project αυτό ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε:“Η ιδέα της κοινοτικής αστυνόμευσης προωθεί την υλο-ποίηση καναλιών επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών καιτων Αρχών για την επιβολή του νόμου. Βοηθώντας στηνεύρεση σχετικών πληροφοριών τακτικά, επιταχύνεται ηανίχνευση κινδύνων, καλυτερεύει η πρόληψη και δημι-ουργείται μια δυναμική που κινητοποιεί τη συνεχή συνερ-γασία μεταξύ πολιτών και Αρχών. Το υπηρεσιακόπεριβάλλον του TRILLION δεν περιορίζεται στις περιό-δους κρίσης, αλλά επεκτείνεται και πριν αυτές στη διαδι-κασία της έγκαιρης ανίχνευσης και αποφυγής κινδύνων”.Η κομισιόν στην επίσημη σελίδα της για το TRIL-LION αναφέρει: “η προτεινόμενη έρευνα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εικονική διάσταση της

*9

από τη σελίδα του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του ε.κ.ε.τ.α.

H σελίδα του project trillion. Χάρμα εικόνα, έτσι δεν είναι;

πηγές:

*περιοδικό cyborg τεύχος 4

*ιστοσελίδα ε.κ.ε.τ.α.

*Τα Νέα φύλλο 12ης Νοέμβρη 2011.

*gr.news.yahoo.com

*Ριζοσπάστης Κυριακή 23 Ιούνη 2013

“κοινοτικής αστυνόμευσης” (για παράδειγμα την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτών και αξιωματούχων τηςαστυνομίας μέσα από websites κοινωνικής δικτύωσης) και να αναλύει τις υποκείμενες κοινωνικές, πολιτι-σμικές, νομικές και ηθικές διαστάσεις”.

Εν ολίγοις, επενδύσεις και ανάπτυξη εργαλείων για όλο και πιο έντονη επόπτευση και επιτήρησημε πρώτη ύλη τα δεδομένα που οι ίδιοι οι εποπτευόμενοι “ανεβάζουν” στην ψηφιακή κοινωνικοποί-ηση...

*10

Κ ο ι ν ω ν ι κ ά δ ί κ τ υ α κ α ι κ ι ν ή μ α τ α . Π ρ ο ο π τ ι κ έ ς κ α ι π ρ ο β λ ή μ α τ α _αναδημοσίσευση από το 1ο τεύχος του περιοδικού ρεσάλτο. anarxiko-resalto.blogspot.gr/

Την τελευταία δεκαετία η χρήση των ψηφιακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει εξα-πλωθεί σε βαθμό τέτοιο, ώστε οι ενεργοί χρήστες τους σε όλο τον κόσμο να αγγίζουν τα δύοδισεκατομμύρια. η καθημερινότητα ενός πολύ μεγάλου κομματιού του πληθυσμού, ανεξάρ-τητα από την ηλικία και άλλα χαρακτηριστικά, κυριαρχείται από την ανάγνωση tweets, τηδημοσίευση σε προσωπικές σελίδες σε κάποιο από τα social media, στα likes, τη γνωριμίακαι επικοινωνία με άλλους ανθρώπους που δικτυώνονται σ’ αυτά.

Η “επανάσταση” των social media έχει προσφέρει νέες δυνατότητες στην επικοινωνία καιστη ροή πληροφοριών και δεδομένων μέσα στον παγκόσμιο ιστό, με το νέο αυτό μοντέλοεπικοινωνίας “πολλοί προς πολλούς” χωρίς διαμεσολάβηση, που εισήγαγε τόσο η αρχιτε-κτονική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όσο και η ψηφιακή επιστήμη στο σύνολό της.

Σε καθεστώτα και συνθήκες καθημερινότητας που χαρακτηρίζονταν το λιγότερο από τηνέντονη λογοκρισία, με τα καθεστωτικά ΜΜΕ να αποτελούν το μόνο μέσο διάδοσης ειδή-σεων, τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιήθηκαν αρχικά ως μέσο διαμαρτυρίας καιαλογόκριτης έκφρασης ενώ στη συνέχεια αποτέλεσαν μέχρι και μέσο για διοργάνωση δια-δηλώσεων που εξελίχθηκαν σε εξεγερσιακά συμβάντα των “από κάτω”. Χαρακτηριστικόςείναι και ο τρ΄΄οπος που δημιουργήθηκε το indymedia το 1999 για την κάλυψη των διαδη-λώσεων κατά του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Σιάτλ από τους ίδιους τους δια-δηλωτές.

Πέρα όμως από τις δυνατότητες που ανοίγουν, τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα διέπονταικαι από αρκετά προβληματικά σημεία. Σε αντίθεση με δομές ανεξάρτητης ενημέρωσης, ταsocial media δεν ακολουθούν οριζόντια οργάνωση με αντιιεραρχικά χαρακτηριστικά. Τα ευ-ρέως χρησιμοποιούμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πολυεθνικές εταιρείες “κο-λοσσούς” με τζίρους δισεκατομμυρίων. Οι όροι χρήσης και οι πολιτικές δημοσίευσηςδιαμορφώνονται κατευθείαν από τα κεντρικά συμβούλια των εταιρειών αυτών, δημιουργών-τας έτσι νέους τύπους διαδικτυακών νόμων στους οποίους οι ψηφιακοί υπήκοοι πρέπει ναυποτάσσονται, διαφορετικά τιμωρούνται με τον εξοστρακισμό τους από την ψηφιακή σφαίραεπικοινωνίας. Δεν είναι λίγες οι φορές που διάφοροι λογαριασμοί έκλεισαν απροειδοποίηταείτε μετά από καταγγελίες κρατικών φορέων είτε με απευθείας απόφαση της εκάστοτε εται-ρείας που διευθύνει το κάθε μέσο γιατί δεν τηρούσαν τους όρους χρήσης, με χαρακτηριστικόπαράδειγμα το σχετικά πρόσφατο μαζικό κλείσιμο λογαριασμών στο facebook. Οι λογαρια-σμοί που έκλεισαν κρίθηκε ότι προτρέπουν στη βία, με μεγάλο αριθμό των λογαριασμώναυτών να περιέχουν φωτογραφίες από διαδηλώσεις ή ακόμα και αναδημοσιεύσεις αναρχικώνκειμένων.

Ένα επιπλέον δομικό προβληματικό θέμα των social media είναι το γεγονός πως η υλικο-τεχνική υποδομή που χρειάζονται τα δίκτυα για να στηθούν, ελέγχεται είτε από κράτη

*11

είτε από πολυεθνικές εταιρείες. Σε κινηματικό επίπεδο βέβαια, έχουν στηθεί και λειτουργούνυποδομές στο διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα ο server του espiv.

Παρόλα αυτά, τα social media εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως μέσα πολιτικήςπροπαγάνδας από άτομα και ομάδες. Η ευκολία που επιδεικνύεται στη δημοσίευση και ανα-παραγωγή απόψεων κάνει ελκυστικότερη τη χρήση τους ως συμπλήρωμα ή πολλές φορέςκαι αντικατάσταση πιο άμεσων μέσων ζύμωσης και διάδοσης ιδεών. Η σιγουριά και η ασφά-λεια του πληκτρολογίου όμως μία πολύ χαλαρή δικτύωση που δεν νμπορεί να αποκτήσει τηδυναμική των σχέσεων που δημιουργούνται μέσα από κοινά βιώματα των υποκειμένων στιςσυνελεύσεις και στο δρόμο. Η χρήση των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων ως ατομικό εργα-λείο, χωρίς την ίδια την ενεργό συμμετοχή στις ζωντανές διαδικασίες και σχέσεις, δεν κάνειτίποτε άλλο παρά να εγκαθιδρύει και να θεσμοθετεί έναν, ούτως ή άλλως, αποξενωμένοτρόπο ζωής και αντίληψης των κοινωικών σχέσεων και επικοινωνίας, απομακρύνοντας εντέλει το κάθε άτομο, “νομίμως” πια και κοινώς αποδεκτά από την όποια ζώσα, “άβολη” ,“δύσκολη” σχέση. Και κατ’ επέκταση από κάθε προσπάθεια συλλογικοποίησης, λειτουργών-τας απλώς σαν βαλβίδα εκτόνωσης συσσωρευμένης οργής.

Με το πεδίο του δημόσιου λόγου να μετατοπιζεται όλο και περισσότερο στον ψηφιακόχώρο, καλούμαστε να διερευνήσουμε τους τρόπους συσχετισμού μας με τα ψηφιακά μέσαεπικοινωνίας και δικτύωσης. Ενός συσχετισμού που θα ακολουθεί τα χαρακτηριστικά πουθέτουμε εμείς, χωρίς να δημιουργούνται σχέσεις εξάρτησης και υποκατάστασης των πραγ-ματικών δημιουργικών δυναμικών.

*12

Ο α λ γ ό ρ ι θ μ ο ς τ ω ν α ν α μ ν ή σ ε ω ν _Η φωτογραφία έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στην πλειοψηφία των κοινωνιών. Ως μέσο απαθα-

νάτισης ιστορικών ντοκουμέντων, ως τέχνη, ως εργαλείο ανθρώπων, παρεών, σχέσεων για την απο-τύπωση και στο-διηνεκές-φύλαξη ιδιαίτερων στιγμών. Η φωτογραφία ήταν πάντα συνυφασμένη μετην ανάμνηση. Με την αναπόδραστη ανάγκη της ανάγνωσης του παρελθόντος, είτε αυτό είναι ατο-μικό είτε συλλογικό. Είτε φέρνει ευχάριστα συναισθήματαείτε όχι. Σίγουρα πάντως, στην περίπτωσητων “ερασιτεχνικών” παρεϊστικων ή οικογενειακών φωτογραφιών το χαρακτηριστικό είναι η μη επι-τήδευση.

Αυτή η μη επιτήδευση αντικαθίσταται από την επιτηδευμένη κουλτούρα των selfies. Αντιγράφουμεαπό δημοσίευμα του enikos.gr με πηγή το usa today: “Σύμφωνα με μια νέα μελέτη στο Πανεπιστήμιοτου Οχάιο με επικεφαλής την Καθηγήτρια Jesse Fox, τα άτομα που τραβούν πολλές φωτογραφίες selfie καιτις αναρτούν στο διαδίκτυο τείνουν να εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα ναρκισσισμού και ψυχοπάθειας.Μάλιστα, η κατάσταση χειροτερεύει αν τα άτομα επεξεργάζονται τη selfie τους, πριν την ανεβάσουν στο ίν-τερνετ. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα που επεξεργάζονται τις φωτογραφίες τους έχουν υψηλότερα επί-πεδα ναρκισσισμού και αυτο-αντικειμενοποίησης. Το μόνο καλό είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναιαπαραίτητα ψυχοπαθείς, όπως εξηγεί η Fox, καθώς η ψυχοπάθεια σχετίζεται με την παρορμητικότητα. Καισυνεχίζει εξηγώντας πως ο παρορμητικός άνθρωπος δεν θα μπει στον κόπο να επεξεργαστεί τις φωτογραφίεςτου, ούτε έχει την υπομονή να περιμένει για να τις αναρτήσει στο διαδίκτυο. Η μελέτη συγκέντρωσε στοιχείααπό 800 ανθρώπους συμμετέχοντες μεταξύ των ηλικιών 18 και 40, οι οποίοι συμπλήρωσαν την onlineπλατφόρμα σχετικά με την έρευνα για τις συνήθειές τους κατά τη λήψη των αυτοπορτρέτων (selfie) . Επίσηςσυμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με την αντικοινωνική συμπεριφορά και αυτο-αντικειμενοποίηση.Το Πανεπιστήμιο εξηγεί ότι ενώ όλοι οι ασθενείς εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα ναρκισσισμού και ψυχο-πάθειας από τα συνηθισμένα, παρόλα αυτά όλοι οι συμμετέχοντες ήταν εντός του εύρους των κανονικώνορίων. Η μελέτη δημοσιοποιήθηκε στο περιοδικό «Personality and Individual Differences».”

Ένα σημείο κλειδί εδώ (αφήνουμε στην άκρη την αστειότητα περί παρορμητικότητας) είναι ο όρος“αυτο-αντικειμενοποίηση”. Η φρενήρης κούρσα για όλο και μεγαλύτερη ανα-γνωρισιμότητα ή για επιτυχημένη άξια-συγχαρητηρίων ανάρτηση selfie στοδιαδίκτυο θέτει το υποκείμενο στη θέση του πράγματος. Το ίδιο το άτομομετατρέπει τον εαυτό του σε θέαμα προς τέρψη των υπολοίπων χρηστών.Πλαστικές κούκλες στις βιτρίνες των ψηφιακών καταστημάτων γνωριμιών...

Η βιομηχανία όμως της αντικειμενοποίησης δεν θα μπορούσε να μείνει μεσταυρωμένα τα χέρια μπροστά στο πεδίο που της ανοίγεται με τις πλαστέςανάγκες να δημιουργούν όλο και μεγαλύτερες αγορές. Τα τζιμάνια λοιπόντης χειραγώγησης προχωράνε ένα βήμα παραπέρα δημιουργώντας έναν εξε-λιγμένο αλγόριθμο που θα αξιολογεί τις φωτογραφίες που τραβάνε οι χρή-στες. Σε λίγο καιρό δεν θα μιλάμε πια για την απουσία της έννοιας τηςανάμνησης αλλά ακόμα παραπέρα για την αναζήτηση των εχέγγυων της επι-τυχημένης αυτο-αντικειμενοποίησης. Σύμφωνα λοιπόν με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ)έχουμε και λέμε: “Ερευνητές του Εργαστηρίου Επιστήμης των Υπολογιστών και Τεχνητής Νοημοσύνης(CSAIL) του αμερικανικού πανεπιστημίου ΜΙΤ δημιούργησαν έναν εξελιγμένο υπολογιστικό αλγόριθμο,

*13

που «βαθμολογεί» πόσο αξιομνημόνευτη θα είναι μια φωτογραφία και κατά πόσο θα αντέξει τη δο-κιμασία του χρόνου. Έτσι, αν κανείς θέλει να ξέρει πόσο βαρετή είναι η «σέλφι» που τράβηξε, δενέχει παρά να ρωτήσει τον αλγόριθμο. Μάλιστα, οι ερευνητές σκοπεύουν να δημιουργήσουν μιαεφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, που θα βασίζεται στον αλγόριθμο και θα συμβουλεύει τον χρήστηπόση...τύχη θα έχει η φωτογραφία του. Ο αλγόριθμος MemNet, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε ναβοηθήσει τους ασχολούμενους με τη διαφήμιση, το μάρκετινγκ και τις δημόσιες σχέσεις να κρίνουνπόση απήχηση θα έχουν οι φωτογραφίες μιας καμπάνιας τους και να κάνουν έτσι έγκαιρα τις κα-τάλληλες τροποποιήσεις. Ο αλγόριθμος «βαθιάς μάθησης», όπως λέγεται, αφομοιώνει συνεχώςνέες πληροφορίες, ώστε να βελτιώνει τις ικανότητές του. Οι τεχνολογίες βαθιάς μάθιησης, πουανήκουν στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, μιμούνται τις ανθρώπινες νευρωνικές (εγκεφαλικές)λειτουργίες. Ο MemNet "διδάχθηκε'' πώς να αξιολογεί μια νέα φωτογραφία, έχοντας προηγουμένωςτροφοδοτηθεί με 60.000 φωτογραφίες, συνοδευόμενες από μετα -δεδομένα σχετικά με τη δημοφιλίακαι τα online σχόλια των χρηστών για κάθε μία από αυτές. Έτσι, μπορεί πλέον να κρίνει αν μιανέα φωτογραφία θα μείνει στην μνήμη των ανθρώπων ή θα περάσει απαρατήρητη. Προς το παρόν,ο αλγόριθμος τα καταφέρνει περίπου εξίσου καλά με τους ανθρώπους στο να βαθμολογεί την απή-χηση μιας φωτογραφίας. Όμως είναι θέμα χρόνου, αφού συνεχώς μαθαίνει, να αποκτήσει ανώτερεςδυνατότητες. Μάλιστα, είναι ήδη σε θέση να υποδείξει ποιά μέρη μιας εικόνας είναι τα πιο ενδια-φέροντα και ποιά τα πιο βαρετά”.

Προσεχώς ως app στα κινητά σας...

Ο Κούλης κι η παλιοπαρέα σε selfie Ο Αμυράς κι άλλοι ποταμίσιοι

η πρωθυπουργάρα με αριστερούς θαυμαστές η ευαίσθητη “μάνα των πρωσφύγων”

για κάποιο λόγο νομίζουμε πως σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο Mem Net θα ήταν στα κόκκινα!

*14

e - κ ο υ τ σ ο μ π ο λ ι ό _

Oι ψυχολόγοι ή/και οι ανθρωπολόγοι το έχουν ψάξει. Κι όποιος / όποια χρειάζεται μια επιστημο-νική συνηγορία σ’ αυτήν την “συνήθεια”, θα την βρει. Το κουτσομπολιό (λένε) είναι μια εύλογη προ-σπάθεια των ατόμων του είδους μας να δημιουργούν κοινωνικές συμμαχίες, και να αναγνωρίζονταιμε κάποιον τρόπο μέσα σ’ αυτές. Είναι, επίσης, (λένε) η προσπάθεια κάθε μικρού ή μεσαίου μεγέθουςομάδας να “ελέγχει” τον κοινωνικό της περίγυρο, μαζεύοντας και ανταλλάσσοντας πληροφορίες γιατρίτους. Τέλος είναι ένας εύκολος και ανώδυνος τρόπος να “σκοτώνουν τον χρόνο τους” δύο ή πε-ρισσότερα άτομα. Τυπικά, κατ’ αρχήν, οι ειδικοί δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα στην κακόβουλη ήκαλόβουλη ενασχόληση κάποιων με τρίτους. Επιπλέον δεν δίνουν καμμία σημασία την επιφανειακό-τητα αυτής της ενασχόλησης: το κουτσομπολιό είναι προσιτό και διασκεδαστικό ακριβώς επειδήπιάνει την κάθε φορά εύκολη πλευρά των συμπεριφορών, των ηθών, των πρακτικών, των ατόμων.Αλλά η κακοβουλία του κουτσομπολιού δεν είναι απλά ένα σύμπτωμα ή ένα ενδεχόμενο του. Είναιη βασική αιτία του. Εάν πρόκειται κανείς να επαινέσει κάποιον / κάποιαν, τότε μπορεί να το κάνειμπροστά στον ίδιο / στην ίδια· υπάρχουν αρκετοί λόγοι για κάτι τέτοιο. Εάν όμως πρόκειται για θά-ψιμο; Η απουσία του “αντικείμενου” απ’ το κουτσομπολιό επιβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται να ξεδι-πλωθεί κάποιος έπαινος· ή, ακόμα κι αν συμβεί κάτι τέτοιο, είναι μόνο για να εκφράσει τηνυποτιθέμενη “γενναιοδωρία” εκείνου που επαινεί μεν, αλλά όχι πρόσωπο με πρόσωπο.

Εκείνο που βρίσκουμε χρήσιμο από τις σχετικές έρευνες, είναι ότι το κουτσομπολιό δεν έχει δια-φορές φύλου ή κοινωνικής τάξης. Που σημαίνει: η κακοήθεια δεν έχει εύκολα σύνορα.Κουτσομπολιό λοιπόν. Στο σχολείο, στο σπίτι, στο δρόμο, στη δουλειά, στις παρέες. Η τάση να δη-μιουργούνται συμμαχίες μεσολαβημένες απ’ την αόρατη παρουσία κάποιου / κάποιων τρίτου / τρίτωνείναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Όπως πικρά αναγνωρίσιμη είναι η αλή- θεια ότι τέτοιες συμμαχίες είναιστην πράξη ρευστές: ο/η Α κουτσομπολεύει με τον/την Β τον/την Γ· αλλά μετά ο/η Α κουτσομπολεύειμε τον/την Γ τον/την Β... κ.ο.κ. Στην διάρκεια του κουτσομπολιού ο καθένας / η καθεμιά νοιώθειστην κορυφή της γνώμης και των πληροφοριών· αλλά κάποτε ανακαλύπτει ότι βρίσκεται στα τάρταρατου στόματος κάποιων άλλων.

H πολλών αιώνων “ταχύτητα” των κουτσομπολιών και της διάδοσής τους ήταν η ταχύτητα τηςεγγύτητας των προσώπων και των ψιθύρων. Από στόμα σε στόμα μια “πολύτιμη πληροφορία” σεβάρος κάποιου ή κάποιας μπορούσε να ταξιδέψει αποστάσεις που ορίζονταν απ’ τη συνάφεια (καιτο τέμπο συναντήσεων) των φυσικών στομάτων και αυτιών. Το τηλέφωνο έδωσε άλλη διάστασητόσο στην ταχύτητα της εξάπλωσης όσο και στους “ομόκεντρους κύκλους” της κίνησης του κου-τσομπολιού. Αλλά ακόμα κι αυτή η εξαιρετική (σε σχέση με την αμεσολάβητη προφορική επαφή)ταχύτητα του τηλεφωνικού κουτσομπολιού είχε ορισμένους περιορισμούς· εάν συγκριθεί με το ηλε-κτρονικό παρόμοιο. Το τηλέφωνο αποεδαφικοποίησε το κουτσομπολιό. Όμως παρέμενε το “έναςμ’ έναν” της μετάδοσης, καθώς και η αποκλειστικότητα του ήχου / ομιλίας.

Η (με διάφορες μορφές) ηλεκτρονική μεσολάβηση των κοινωνικών σχέσεων κράτησε τα καλά τηςτηλεφωνικής τέτοιας, και απογείωσε κυριολεκτικά την κουτσομπολίστικη κακοβουλία προσφέρονταςκαινούργια και εξαιρετικά δυναμικά εργαλεία. Πρώτα πρώτα η “παράλληλη συμμετοχή” στο κου-τσομπολιό. Όχι ένας μ’ έναν, αλλά πολλοί με την αρχική “πηγή”. Πρόκειται για τον εκρηκτικό

αναδημοσίσευση από το περιοδικό sarajevo,τεύχος 84.sarajevomag.gr

*15

πολλαπλασιασμό της ταχυτήτας κυκλοφορίας του κουτσομπολιού, μια ν-διάστατη εκτόξευση στηθέση της γραμμικής αλληλουχίας (ή των γραμμικών αλληλουχιών) που ίσχυαν ακόμα ως και τηνεποχή του απλού τηλεφώνου.

Ύστερα όχι μόνο (και όχι τόσο) ο ήχος, αλλά η (κατα)γραφή και, κυρίως, οι δυνατότητες των ει-κόνων, ακίνητων ή κινούμενων. Τώρα οι “πληροφορίες” με τις οποίες τρέφεται το κουτσομπολιόδεν είναι απλά προφορικές (και υποκειμενικές) περιγραφές και αναμεταδόσεις, αλλά “αντικειμενικάντοκουμέντα”. Φωτογραφίες ή βίντεο, που μπορεί να έχουν τραβηχτεί εν γνώσει του θιγόμενου /της θιγόμενης στόχου του κοτσομπολιού (αλλά με συχνά ασυγχώρητη αμέλεια του πως μπορούν ναχρησιμοποιηθούν)· ή, ακόμα, μπορεί λαθραία λάφυρα. Σαν (υποτιθέμενες) “αποδείξεις” του ενός ήτου άλλου, σκηνοθετούν την κακοβουλία και ερεθίζουν πολύ πιο έντονα το ενδιαφέρον κάθε υπήκοουτου θεάματος: όχι μόνο να απολαύσει ο ίδιος / η ίδια το “ντοκουμέντο”, αλλά να προλάβει να το με-ταδόσει (ας πούμε: μέσω της “κοινωνικής δικτύωσης”) όσο περισσότερο μπορεί. Σαν καλός πλασιέτης ανυπόφορης αλλά και ελκυστικής μοχθηρίας.

Και, ακόμα, η ανωνυμία / πλαστοπροσωπία, που τόσο απλόχερα προσφέρει η ηλεκτρονική μεσο-λάβηση των κοινωνικών σχέσεων. Από πρώτη ματιά αυτή η συγκεκριμένη δυνατότητα έχει αντίθετεςσυνέπειες. Απ’ την μια απαλλάσσει τον καθένα απ’ την ευθύνη και την ενοχή ακόμα και απ’ της πιοεξώφθαλμης προστυχιάς του κουτσομπολιού. Απ’ την άλλη έχει μικρότερα ατομικά (προσωποιήσιμα)οφέλη στο κτίσιμο της όποιας κουτσομπολίστικης συμμαχίας. Όμως αυτό το τελευταίο μετριάζεταιαπ’ την παρανοϊκή ταύτιση των τέτοιου είδους πελατών του κυβερνοχώρου με τα avatar τους: απο-λαμβάνουν το να είναι “πηγή” ή “ιμάντας μεταφοράς” του ενός ή του άλλου κακόβουλου “κομματιού”,σαν να είναι πράγματι γρανάζια της μηχανής, ακόμα κι αν η πραγματική τους ταυτότητα είναι άγνω-στη ή γνωστή σε ελάχιστους.

Μπορεί εύκολα να καταλάβει (όποιος / όποια θέλει...) ότι η ηλεκτρονική μεσολάβηση των ανθρώ-πινων σχέσεων εξπλίζει το κουτσομπολιό με τέτοια και τόσο δυνατά μέσα, ώστε να το εξυψώνει απ’το μισόφωτο των ψιθύρων (την μακρινή του καταγωγή) στην υπέρλαμπρη πραγματικότητα του κυ-βερνοσύμπαντος. Η μηχανή η ίδια (τα ηλεκτρονικά μέσα) δεν γεννάει τις κουτσομπολίστικες πρα-κτικές και συμπεριφορές. Όμως άπαξ κι αυτές υπάρχουν τις απογειώνει, τις αποενοχοποιεί, τιςμετατρέπει με δυναμικό τρόπο σε νόρμα. Η αδιακρισία, η ζήλεια και ο φθόνος, η συκοφαντία, η κα-κόβουλη ενασχόληση με τους άλλους δεν είναι πια “...συμβαίνουν αλλά δεν μπορούμε να περηφα-νευόμαστε δημόσια γι’ αυτά”. Είναι πολύ πιο ενεργητικές, δημόσια παραδεκτές και, στην πράξηκοινωνικές νόμιμες πρακτικές.

Ακόμα κι όταν το κουτσομπολιό ήταν συνειδητή προσπάθεια εξουθένωσης κάποιου ή κάποιας,είχε τον περιορισμό της, ας την πούμε έτσι, χειρωνακτικής δουλειάς. Το e - κουτσομπολιό απελευ-θερώθηκε απ’ τους όποιους τεχνικούς περιορισμούς του παρελθόντος· και φτιάχνει ακόμα και δολο-φόνους.

*16

Π ρ α γ μ α τ ι κ ό , π ο λ ύ π ρ α γ μ α τ ι κ ό _

Ο μαγικός virtual κόσμος προχωράει ακάθεκτος και κερδίζει όλο και περισσότερα εδάφηστην καθημερινότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού. Εφαρμογές, socialmedia, νέες μηχανές, νέες ανάγκες και πάντα η βεβαιότητα πως όλα αυτά είναι αυτονόητα.Ξεχνώντας κάτι πολύ σημαντικό και (προς το παρόν τουλάχιστον) αναντικατάστατο: όλααυτά είνα προϊόντα ανθρώπινης εργασίας. Πραγματικής, πολύ πραγματικής.

Η virtual αναπαράσταση και οι μηχανές δεν θα ήταν εδώ αν δεν υπήρχαν τα αληθινά χέριααληθινών ανθρώπων που δουλεύουν για αφεντικά που κερδίζουν. Από τις πρώτες ύλες (καιτην εξόρυξή τους) που χρειάζονται για την κατασκευή των μηχανών, την κατασκευή στα ερ-γοστάσια του τρίτου κόσμου, μέχρι τους προγραμματιστές και τους άλλους εργαζόμενουςστις εταιρείες κολοσσούς, χιλιάδες ώρες ανθρώπινης δουλειάς απαιτούνται για τη δημιουργίακαι εγκαθίδρυση της virtual ζωής.

Δεν θα μπούμε στη διαδικασία να μιλήσουμε για τις συνθήκες δουλειάς στον τρίτο κόσμο,ούτε για τις συνθήκες στα γραφεία και τους διαδρόμους των πρωτοκοσμικών εταιρειών. Είναιγνωστά και τα μεν και τα δε. Θέλουμε μόνο να σταθούμε σ’ αυτό που έχουμε ήδη αναφέρει.Πίσω από κάθε πτυχή της καθημερινότητας υπάρχει πάντα κάτι εξαιρετικά πραγματικό καισε κάθε περίπτωση απάνθρωπο: Οι σχέσεις εκμετάλλευσης.

*17

_Από τις αρχές Νοέμβρη που μας πέρασε τ’ αφεντικά της facebook εγκαινίασαν για τους εργαζόμενούς τηςτις “2G Tuesdays”. Τι είναι αυτό; Είναι η νέα φοβερή ιδέα: Κάθε Τρίτη οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν για κά-

ποιες ώρες της ημέρας, με χαμηλές ταχύτητες σύνδεσης, αντίστοιχες με αυτές αναπτυσσόμενων χωρών.Έτσι οι προγραμματιστές και οι λοιποί θα νιώθουν στο “πετσί τους” το “δράμα” των χαμηλών ιντερνετικώνταχυτήτων και θα τρέχουν να βρουν λύσεις. Ε, όπου νά ναι θα σκεφτούν για κάποιες μέρες να τους πληρώ-

νουν και με μισθούς του τρίτου κόσμου οι οποίοι είνα ακόμα πιο χαμηλοί από τις ταχύτητες, έτσι για ναδουν πώς είναι τα πράγματα σε ρεαλιστική βάση και να μην πολυπαραπονιούνται. Και τ’ αφεντικούλια θα

πουλάνε μούρη ευαισθησίας και πρωτοτυπίας ιδεών μαζί με καμιά φιλανθρωπική χορηγία. Γιατί όχι;

Σ τ ι γ μ ι ό τ υ π α _

_Σκέψου ότι οδηγάς σ’ ένα μεγάλο δρόμο και πετυχαίνεις σοβαρό τροχαίο. Αποφασίζεις αν θα σταματήσειςγια βοήθεια ή αν θα αποσυρθείς γρήγορα από το σημείο για να διευκολύνεις ασθενοφόρα, τραυματιοφορείς,

πυροσβέστες. Ή μήπως θα μείνεις να τραβήξεις καμιά φωτό την οποία θα κάνεις αμέσως share μέσω τουσούπερ ντούπερ κινητού σου με σχόλια του τύπου “φρίκη”, “αίμα” κτλ;

Σε λεωφόρο της βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας λοιπόν πριν κάτι μήνες αρκετοί οδηγοί αποφάσισαν να πρά-ξουν το δεύτερο εκνευρίζοντας τροχαίους, τραυματιοφορείς και θύματα με τα σλάλομ που έκαναν μεταξύ λα-

μαρίνας και τραυματιών για την πολυπόθητη φωτογραφία...Είναι πολλά τα likes Άρη...

*18

Τεύχος1. Μάρτης 2014 Τεύχος 2. Μάης 2014 Τεύχος 3. Νοέμβρης 2014

Τεύχος 4. Μάρτης 2015 Τεύχος 5. Αύγουστος 2015 Τεύχος 6. Νοέμβρης 2015

Φλεβάρης 2015

Για επικοινωνία:klakson@espiv.netΓια να διαβάσεις/κατεβάσεις τα προ-ηγούμενα: klakson.espivblogs.net

Στους καιρούς μας συνηθίζεται με μεγάληευκολία η κριτική σε κάτι να μεταφράζεταιαυτόματα ως προσπάθεια αφορισμού καιεξοβελισμού αυτού του κάτι στο πυρ τοεξώτερο. Ειδικά αν η κριτική ή ο προβλη-ματισμός αφορά τις νέες τεχνολογίες.Κάπως έτσι, ο τίτλος αυτής της έκδοσηςπιθανότατα δημιουργεί ειρωνεία, μειδίαμαή/και αποστροφή. Το ερώτημα αν “υπήρχεζωή πριν το facebook” γεννάται μαζί με τονσυνολικότερο προβληματισμό που ρωτάει:διανοείται κάποιος/α σήμερα τη ζωή καιτις σχέσεις χωρίς το σύνολο των διαμεσο-λαβήσεων και των αναπαραστάσεων πουαντικαθιστούν όλο και περισσότερο τοαληθινό βίωμα; Οι τόποι συναθροίσεωνέχουν αντικατασταθεί από πληκτρολόγιακαι οθόνες, η ελευθερία που έταξαν τα so-cial media έχει γίνει κάτι άλλο; τα socialmedia παίζουν τον ίδιο ρόλο ελέγχου με ταγνωστά προηγούμενα, καθιερωμένα media;Κι άλλα πολλά...