ระบบขับถ่าย Excretory system
Transcript of ระบบขับถ่าย Excretory system
BY TASSANEEYA CHUENCHAROEN
จดประสงคการเรยนร• สบคนขอมล อภปราย และสรปความหมายของของเสย และการขบถาย
• สบคนขอมล อภปราย และอธบายกระบวนการขบถายของสงมชวตเซลลเดยวและสตวบางชนด
• สบคนขอมล ท ากจกรรม และสรปเกยวกบโครงสรางของไต และอวยวะทเกยวของ
จดประสงคการเรยนร• สบคนขอมล ท ากจกรรม และสรปการท างานของไตกบการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในรางกาย
• สบคนขอมล อภปราย และอธบายความผดปกตทเกยวเนองกบไตและโรคของไต พรอมทงเสนอแนะแนวทางในการดแลสขภาพของระบบขบถายของตนเองใหปกต
• สบคนขอมล อภปราย และสรปเกยวกบการท างานของผวหนงกบการรกษาดลยภาพ
...ค าถามนมค าตอบ...• Q1 : กระบวนการขบถายมความส าคญตอการรกษาดลยภาพของ
สงมชวตอยางไรและโครงสรางของอวยวะในการขบถายของสงมชวตมความเหมาะสมตอการท าหนาทอยางไร
• A1 : การทสงมชวตจะสามารถด าเนนกจกรรมตางๆ ในสภาพแวดลอมทอาศยอยอยางปกตไดนน สงมชวตตองสามารถรกษาดลยภาพของรางกายไวใหได การขบถายเปนกระบวนการส าคญอยางหนงทจะชวยรกษาดลยภาพของรางกายเพราะภายในเซลลของสงมชวตมปฏกรยาทางเคมตางๆ เกดขนมากมาย ท าใหเกดผลตภณฑหลายชนดทงทเปนประโยชนตอเซลล และบางชนดไมตองการ จ าเปนตองก าจดออก หรอมฉะนนกเปลยนเปนสารทเปนอนตรายนอยลงแลวก าจดออกจากรางกายภายหลง สารทรางกายจ าเปนตองก าจดออกเหลานเรยกวา ของเสย
...ค าถามนมค าตอบ...• Q2 : ของเสยทเกดจากเมแทบอลซมไดแกอะไรบาง
• A2 :คารบอนไดออกไซดและสารประกอบไนโตรเจน
• Q3 :การถายอจาระออกจากรางกายถอวาเปนการขบถายหรอไม เพราะเหตใด
• A3 : ???
ระบบขบถาย
• การขบถายของสงมชวตเซลลเดยว
• การขบถายของสตว
• การขบถายของคน
• อาศยอยในสภาพแวดลอมทเปนน าหรอมน าเปนสวนประกอบอยมาก• เมแทบอลซม• จะสามารถแพรผานเยอหมเซลลออกสสงแวดลอม
• Anabolism เปนกระบวนการสรางสารอนทรยโมเลกลใหญจากสารโมเลกลเลกโดยใชพลงงานจากเซลล เชนการสรางโปรตนไขมนคารโบไฮเดรตโมเลกลใหญ ซงมผลท าใหเซลลเกดการเตบโต
• Catabolism เปนกระบวนการสลายสารโมเลกลใหญใหเปนสารโมเลกลเลก เชนการยอยอาหารการหายใจโดยเฉพาะการหายใจจะท าใหไดพลงงานในรป ATP ( adenosine triphosphate ) เปนสวนใหญ ซงสารพลงงานสงนสามารถน าไปใชในกระบวนการแอนาบอลซมตอไป
• สภาพแวดลอมทเปนแหลงน าจดจะสภาพเปน ไฮโพทอนก ( เมอเปรยบเทยบกบความเขมของสารภายใน ส ง ม ช ว ต เซลล เ ด ย ว น า จ ากสงแวดลอมจะแพรเขาสเซลลมากกวาแพรออกจากเซลล)
• เชน พารามเซยม และอะมบา จะมออรแกเนลลเรยกวา คอนแทรกไทลแวควโอล ชวยรกษาส ม ด ล ข อ ง น า แ ล ะ แ ร ธ า ต ใ น เ ซ ล ล
คอนแทรกไทลแวควโอล
คอนแทรกไทลแวควโอล
• Sponges, Hydra • Planaria• Earthworm • Insect• Bird and Reptile• Vertebrates
• เซลลทกเซลลสามารถสมผสกบน าไดโดยตรง• ของเสยพวกแอมโมเนย (NH3)จงถกขบออกโดย
แพรเขาสสงแวดลอม
Sponges, Hydra
• เฟลมเซลล (flame cell) ท าหนาทก าจดของเสย• ซงกระจายอยท งสองขางตลอดความยาวของล าตวและการเชอมตอกบชองขบถายทผนงล าตวทางผวหนง
Planaria
Planaria
• เปนสตวทมล าตวเปนปลอง • มอวยวะขบถายของเสยเรยกวา เนฟรเดยม
(nephridiun) ปลองละ 1 ค • nephridiun เปนทอขดไปมา มปลายเปดสองขาง ปลายขางหนงอยในชองของล าตวมลกษณะเหมอนปากแตร เรยกวา เนโฟรสโตน(nephrostome)
Earthworm
• nephrostome ท าหนาทรบของเหลวจากชองของล าตว สวยปลายอกดานหนงเปนชองเปดออกสภายนอกทางผวหนง
• nephridiun จะท าหนาทขยถายของเสยพวกแอมโมเนย และยเรย สวนน าและแรธาตบาชนดมประโยชนจะถกดดกลบโดยผนงทอของ nephridiunเขาสกระแสเลอด
Earthworm
• nephridiun จงท าหนาททงกรองและดดสารกลบ ซงลกษณะการท างานของnephridiun คลายคลงกบหนวยไตของสตวทมกระดสนหลงบางประเภท
Earthworm
Earthworm
Earthworm
• อวยวะขบถายเรยกวา ทอมลพเกยน (Malpinghiantubule)
• Malpinghian tubule ประกอบดวยทอเลกๆ จ านวนมาก• ทอเหลานมลกษณะคลายถงยนออกมาจากทางเดนอาหารตรงบรเวณรอยตอของทางเดนอาหารสวนกลางกบสวนทาย
Insect
• ปลายของทอมลพเกยนจะลอยเปนอสระอยในของเหลวภายในชองของล าตว
• ในของเหลวจะมของเสยน าและสารตางๆ ซงจะถกล าเลยงเขาสทอมลพเกยนไปยงทางเดนอาหารโดยจะมการดดสารทมประโยชนกลบเขาสระบบหมนเวยนเลอด
• สวนของเสยพวกสารประกอบไนโตรเจนจะเปลยนเปนผลกกรดยกรกขบออกมาพรอมกากอาหาร
Insect
Insect
• สวนใหญมการปองกนการสญเสยน าออกจากรางกาย• มโครงสรางรางกายทปองกนการสญเสยน า• เชน มผวหนงหนา มเกลดหรอมขนปกคลมรางกาย• มการขบถายของเสยทมไนโตรเจนเปนองคประกอบในรปกรดยรก (C5H4N4O3) ซงใชน าในการก าจดนอยมาก
Bird and Reptile
• สตวทมกระดกสนหลงม ไต (kidney) • kidney เปนอวยวะขบถายท าหนาททงจ ากดของเสยและรกษาสมดลของน าและ แรธาต โดยท างานรวมกบระบบหมนเวยนเลอด
Vertebrates
• Sponges, Hydra • Planaria• Earthworm • Insect• Bird and Reptile• Vertebrates
• kidney ของคนเราม 1 ค อยในชองทองสองขางของกระดกสนหลงบรเวณเอว
• ยาวประมาณ 10-13 เซนตเมตร กวาง 6 เซนตเมตร และหนา 3 เซนตเมตร
• ไตแตละขางหนกประมาณ 150 กรม ตอจากไตทงสองขางม ทอไต (ureter) ท าหนาทล าเลยงปสสาวะจากไตไปเกบไวท กระเพาะปสสาวะ (urinry bladder) กอนทจะ ขบถายออกนอกรางกายทาง ทอปสสาวะ (urethra)
Kidney
Kidney• หลอดเลอดเขาสไตคอ Renal artery• หลอดเลอดทรบเลอดทกรองแลวออกจากไตคอ Renal vein• Ureter:ทอไต คอ ทอทล าเลยงของเสยทผานการกรองจากไต 2 ขาง โดยสงตอไปยง
Urinary Bladder
Kidney• Urinary Bladder คอ ทสะสมปสสาวะ มเยอบสามารถยดหยนได บรรจปสสาวะไดประมาณ 700-800 ml.
• การควบคมการปสสาวะถกควบคมโดยกานสมอง
• Urethra : ทอปสสาวะ คอ ทระบายปสสาวะจากกระเพาะปสสาวะสภายนอก
Kidney• Urethra ในผหญงจะสนกวาผชาย (ผหญง 5 cm. ผชาย 20 cm.) มผลท าใหมโอกาสตดเชองายกวา
กจกรรมท 6.4 โครงสรางของไตอปกรณ
1. ไตหมหรอไตวว2. เครองมอผาตด3. ถาดผาตด4. แวนขยาย
วธการทดลอง1. ศกษาโครงสรางภายนอกของไตหมหรอไตวว2. ใชมดผาครงไตตามยาวดงภาพ แลวใชแวนขยาย
สองดลกษณะโครงสรางภายในไต3. วาดภาพโครงสรางของไต พรอมทงช
สวนประกอบทส าคญ โดยเปรยบเทยบของจรงกบภาพท 6-20* โครงสรางภายนอกและภายในของไตเทาท
สงเกตและศกษาไดมลกษณะเปนอยางไรบางไดมผศกษาโครงสรางภายในของไต และหนวยของไต
Kidney แบงออกเปน 2 บรเวณ คอ 1. บรเวณสวนนอกเรยกวา คอรเทกซ
(cortex) 2. บรเวณสวนในเรยกวา เมดลลา
(medolla)(สวนปลายของเมดลลาจะยนเขาไปจรดกบสวนทเปนโพรงเรยกวา กรวยไต (pelvis))
โครงสรางภายในของไตและสวนประกอบของหนวยไต
Kidney1. Nephron2. Bowman’s capsule
3. Glomerulus4. proximal convoluted tubule
5. distal convoluted tubule6. collecting duct
Nephronหนาท คอ
1. Filtration : การกรอง2. Reabsoption : การดดกลบ3. Secretion : การคดหลง
Filtration : การกรอง- เสนเลอดมการโปงเปนกระเปาะมรพรน เรยกวา GlomorulusGlomorulus
-ท าหนาทกรอง มแรงดนสงกวาเสนเลอดปกต 2 เทา-สารสวนใหญทผานไดเปนสารขนาดเลก(ของเหลวทผานได Protien free filtrate) สวนสารทผานไมไดคอ เมดเลอด และโปรตนในเลอด
Reabsoption : การดดกลบ- ยกเวนน า-Active transport-Mitochondria-ทอขดสวนตน (NaCl , K+, H2O, HCO3
- , Glucose, Amino, Acid)-หวงเฮนเลขาลง (H2O)-หวงเฮนเลขาขน (NaCl)-ทอขดสวนทาย (H2O, NaCl , HCO3
- )-ทอรวม (H2O, Urea , Salt)
Secretion : การคดหลง- ทอขดสวนตน (H+, NH3, กรดบางชนด)-หวงเฮนเล (Na+ , Cl- , K+ , CA2+ , HCO3
- , Mg2+)-ทอขดสวนทาย (H2O , Na+ , Cl- , ยาและสารพษหลายชนด)
-ยาและสารพษเชน ยาบา มอรฟนเฮโรอน
- สารทกรองผานโกลเมอรลสโดยเฉลยประมาณ วนละ 180 ลตร - รางกายขบถายปสสาวะประมาณวนละ1.5-2.5 ลตร - แสดงวาไตมการดดน าและสารตางๆกลบประมาณวนละ 178.5 ลตร
-การดดกลบน าถกควบคมโดย ฮอรโมนแอนตไดยเรตก (antidiuretic hormone) เรยกยอๆ วา ADH - สรางจาก Hypothalamus - ตอมใตสมองสวนหลงท าหนาทเกบฮอรโมนคดหลง
- สารนมสมบตท าใหเซลลในไตสญเสยน าออกไปมากกวาการดดซมน าเขามา- สารคาแฟอน (ซงพบไดในกาแฟ ชา ชอกโกแลต น าอดลมประเภทโคลา) และแอลกอฮอล
นาร:diuretic
-ADH จะดดกลบน า ท distal convoluted tubule และ collecting duct
- โรคเบาจด (diabetes insipidus) การหลง ADH ต า ท าใหปสสาวะมาก และเจอจาง- ผลของยบย งการหลง ADH คอ การกน Alcohol
นาร
- โรคเบาหวาน (diabetes mellitus) กลโคสมากกวา 126
นาร
- ถกควบคมโดยAldosterone จาก Adrenal gland
- จะควบคมสมดลของ Na, P, K-โดยกระตนใหมการดดสารกลบเขาสกระแสเลอดชวยรกษาสมดลของกรด-เบสในรางกายดวยการขบ H+ และดดซมHCO3
- กลบจากทอไตทproximal convoluted tubule และ distal convoluted tubule
ระดบ Aldosterone
ระดบ Na+
ในเลอดระดบ Na+
ในปสสาวะ
สง สง ต า
ต า ต า สง
-กระเพาะปสสาวะอกเสบ (cystitis) พบบอยในเพศหญงสวนใหญเกดจากการตดเชอแบคทเรยซงปนเปอนจาก อจาระ-หากไมไดรบการรกษา เชอแบคทเรยจะสามารถเคลอนตวผานไปทางทอไต ท าใหไตและกรวยไตเกดการอกเสบ (pyelonephritis) ได
ความผดปกตทเกยวเนองกบไตและโรคของไต
1. นกเรยนศกษาคนควาเกยวกบโรคทเกยวของกบความผดปกตทเกยวเนองกบไตและโรคของไต2. ใหนกเรยนท าออกมาในรปของชนงาน 1 ชน
(ครและนกเรยนตกลงกนวาจะเปนชนงานอะไร)