به نام خدا

آشنایی با بازار بورس ایران و جهان

تالیف:سجاد محمدی خرم آبادینوید محمدی خرم آبادی

1399

‏سرشناسه:

‏عنوان‏و‏نام‏پديدآور:

‏مشخصات‏نشر:‏مشخصات‏ظاهری:‏شابک:‏وضعیت‏فهرست‏نويسی:‏موضوع:‏موضوع:‏موضوع:‏موضوع:‏موضوع:‏موضوع:‏شناسه‏افزوده:‏شناسه‏افزوده:‏رده‏بندی‏کنگره:‏رده‏بندی‏ديويی:‏شماره‏کتابشناسی‏ملی:

انتشارات‏اديب‏مصطفوی‏-‏شیراز‏-‏خیابان‏داريوش‏32301968مرکز‏پخش:‏09376461873

نام‏کتابنويسنده‏ناشرصفحه‏آرايی‏و‏طراحی‏جلدلیتوگرافیچاپ‏و‏صحافیقطعتیراژنوبت‏چاپشابک‏

آشنايی‏با‏بازار‏بورس‏ايران‏و‏جهانسجاد‏محمدی‏خرم‏آبادی/نويد‏محمدی‏خرم‏آبادی

انتشارات‏اديب‏مصطفویشیراز‏اسکنر‏)زهرا‏ثمردار(

شیراز‏اسکنر‏چاپخانه‏مصطفوی

جیبی‏1000‏نسخه

اول‏1399978-622-6275-33-0

محمدی‏خرم‏آبادی،‏سجاد،‏‏‏1375‏-‏‏mohammady khoramabady, Sajad

آشنايی‏با‏بازار‏بورس‏ايران‏و‏جهان/‏تالیف‏سجاد‏محمدی‏خرم‏آبادی،‏نويد‏محمدی‏خرم‏آبادی.

شیراز:‏اديب‏مصطفوی‏ ،‏1399.‏‏72‏ص.‏‏:‏مصور.‏‏؛‏17x11س‏م.

978-622-6275-33-0فیپا

بورسStock exchanges

بورس‏--‏تاريخStock exchanges -- History

بورس‏--‏ايران‏--‏تاريخStock exchanges -- Iran -- History

محمدی‏خرم‏آبادی،‏نويد،‏‏ 1375‏- mohammady khoramabady , Navid

4551HG642/332‏6167212‏

فهرست

فصل اول: تاریخچه بورس ایران و جهانپیشینه تاریخی واژه بورس

اولین‏بورس‏جهان‏در‏آمستردامتاريخچه‏بورس‏ايران

دوره‏نخست‏)1357-‏1346(دوره‏دوم‏)1367-‏1358(دوره‏سوم‏)1383-‏1368(

دوره‏چهارم‏)از‏سال‏1384‏تاکنون(

فصل دوم: بورس ایران و جهانتأثیرات‏بورس‏بر‏اقتصاد‏ملی

شروع‏کاربورس‏اوراق‏بهادار‏بروکسل

بورس‏اندونزیتداول،‏)به‏عربی:‏تداول(

بورس‏اوراق‏بهادار‏اوکراين،بورس‏اوراق‏بهادار‏مکزيک‏‏بورس‏اوراق‏بهادار‏ملی‏هند‏

بورس‏اوراق‏بهادار‏اسلو‏بورس‏ورشو،

بورس‏اوراق‏بهادار‏فیلیپینبورس‏اوراق‏بهادار‏سانتیاگوبورس‏اوراق‏بهادار‏شنژن‏بورس‏اوراق‏بهادار‏ريگا‏

بورس‏اوراق‏بهادار‏هلسینکیبورس‏اوراق‏بهادر‏کپنهاگ

بورس‏ژوهانسبورگ‏بورس‏اوراق‏بهادار‏کازابالنکابورس‏اوراق‏بهادار‏استرالی

بورس‏مادريدبورس‏کلمبیا

911131414151617

19212223232424252526262727282829293030313132

بورس‏سائوپائولو‏سازمان‏سرمايه‏گذاری‏قطر

بورس‏وينبورس‏سنگاپوربورس‏مالزی‏بورس‏تايوان

بورس‏استانبولبورس‏ايتالیا،‏به‏ايتالیايی

بورس‏اوراق‏بهادار‏هنگ‏کنگبورس‏بحرينبورس‏زاگرب

بورس‏اوراق‏بهادار‏فلسطینبورس‏سیکس‏سوئیس

بازار‏بورس‏تورنتوبورس‏تايلند‏تايلندی

بورس‏پاريسبورس‏سهام‏فرانکفورت‏آلمانی‏

بازار‏مالی‏دوبیبورس‏توکیوبورس‏کرهبورس‏لندن

بازار‏بورس‏نیويورک‏بورس‏ايرلند‏

بورس‏قزاقستانبورس‏مسکو

بورس‏اوراق‏بهادار‏بمبئی‏بورس‏شانگهای

بورس‏پراگبورس‏بوداپستِحَصص‏پاکستان

نزدک

32333334343535363637373838393940404141424243434444454546464748

فصل سوم: بورس کاالی ایرانبورس‏کاالی‏ايران‏به‏انگلیس

بازار‏فیزيکیانواع‏قراردادهای‏مورد‏معامله‏در‏بازار‏فیزيکی

بازار‏فرعیبازار‏مشتقهقرارداد‏آتی

قرارداد‏اختیار‏معاملهبازار‏مالی

گواهی‏سپرده‏کااليیصندوق‏سرمايه‏گذاری‏کااليی

بورس‏کاالی‏شیکاگوبورس‏فلزات‏لندن

بازار‏بورس‏کاالی‏نیويورک

فصل چهارم: بورس انرژیبورس‏انرژی‏ايران

درگاه‏بورسبورس‏های‏انرژی‏نروژ

بورس‏کاالی‏نزدک‏او‏ام‏اکس‏اروپابورس‏انرژی‏اروپا

:)EPEX Spot(بورس‏نقدی‏انرژی‏اروپا‏:)EXAA(بورس‏انرژی‏اتريش

:)IEX(بورس‏انرژی‏هند‏:)HUPX(بورس‏انرژی‏مجارستان

:APX-ENDEX:)Belpex(بورس‏انرژی‏بلژيک

:GEMبورس‏انرژی‏:)OMIE(بورس‏انرژی‏اسپانیا

:OTEبورس‏انرژی‏

5153545455555656575757585859

616465666768686969707071717272

فصل اولتاریخچه بورس ایران و جهان

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

11

ــردد.‏در‏ ــالدی‏بازمی‏گ ــم‏می ــرن‏پانزده ــه‏ق ــورس‏ب ــش‏واژه‏ب ــه‏پیداي تاريخچــه‏‏ ــل‏خان ــک،‏در‏مقاب ــی‏بلژي ــمال‏غرب ــهری‏در‏ش ــبه‏‏ش ــان‏و‏کس ــان،‏بازرگان آن‏زمبــزرگ‏زاده‏ای‏بــه‏نــام‏»وانــِدر‏بــورس«‏جمــع‏می‏شــدند‏و‏بــه‏خريدوفــروش‏کاالهــای‏

ــد ــراج‏می‏پرداختن ــاس‏ح ــود‏براس خ

پیشینه تاریخی واژه بورســرای‏ ــینه‏‏تاريخــی‏اســت.‏ب ــک‏پیش ــه‏ای،‏دارای‏ي ــر‏کلم ــد‏ه ــورس«‏مانن واژه‏»بمثــال‏واژه‏‏بانــک‏از‏آنجــا‏پديــد‏آمــد‏کــه‏در‏اروپــا‏افــراد‏بــرای‏انجــام‏مبــادالت‏پولــی‏ــود‏را‏ ــای‏خ ــتند‏و‏پول‏ه ــهر‏می‏نشس ــی‏ش ــای‏قديم ــای‏میدان‏ه ــود‏روی‏نیمکت‏ه خــی‏نیمکــت‏ ــه‏معن ــی‏ب ــان‏ايتالیاي ــک«‏در‏زب ــه‏لغــت‏»بَن ــد.‏ازآنجــا‏ک ــه‏می‏کردن مبادلــه‏ ــد‏ب ــر‏عهــده‏گرفتن ــی‏را‏ب ــادالت‏پول اســت،‏بعدهــا‏مراکــزی‏کــه‏وظیفــه‏‏انجــام‏مب

بانــک‏معــروف‏شــدند.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

12

ــرن‏ ــه‏ق ــم‏ب ــورس‏ه ــش‏واژه‏ب ــه‏پیداي ــان،‏تاريخچ ــب‏کارشناس ــاد‏اغل ــه‏اعتق بپانزدهــم‏میــالدی‏بازمی‏گــردد.‏در‏آن‏زمــان،‏بازرگانــان‏و‏کســبه‏‏شــهری‏بــه‏نــام‏بــوُروژ‏ــام‏تِربــورس‏)TerBeurze(‏در‏ )Bruges(‏در‏شــمال‏غربــی‏بلژيــک،‏در‏میدانــی‏بــه‏نمقابــل‏خانــه‏‏بــزرگ‏زاده‏ای‏بــه‏نــام‏»وانــِدر‏بــورس«‏جمــع‏می‏شــدند‏و‏بــه‏خريدوفــروش‏کاالهــای‏خــود‏بــر‏اســاس‏حــراج‏می‏پرداختنــد.‏از‏آن‏تاريــخ‏بــه‏بعــد‏مکان‏هايــی‏کــه‏ــعه‏يافته‏تر‏ ــکل‏توس ــج‏ش ــد‏و‏به‏تدري ــادرت‏می‏کردن ــراج‏کاال‏مب ــه‏ح ــا‏ب ــردم‏در‏آنج م

و‏مســقف‏بــه‏خــود‏گرفــت،‏بــه‏بــورس‏می‏گفتنــد.در‏آن‏زمــان،‏ايــن‏مکان‏هــا‏از‏نظــم‏و‏انضبــاط‏خاصــی‏برخــوردار‏نبــود‏و‏هــر‏کســی‏ــم‏و‏ ــه،‏نظ ــان‏و‏رفته‏رفت ــا‏به‏مرورزم ــردازد،‏ام ــت‏‏بپ ــه‏فعالی ــا‏ب ــت‏در‏آنج می‏توانســط‏ ــی،‏فق ــس‏از‏مدت ــه‏پ ــد؛‏به‏نحوی‏ک ــم‏ش ــا‏حاک ــن‏مکان‏ه ــی‏در‏اي ــاط‏خاص انضببازرگانــان،‏صرافــان‏و‏دالالن‏بودنــد‏کــه‏اجــازه‏داشــتند‏در‏ايــن‏مکان‏هــا‏خريدوفــروش‏ــا‏ ــه‏ت ــان‏ک ــت‏و‏بازرگان ــورس‏شــکل‏گرف ــای‏مســقف‏ب ــان،‏تاالره ــذر‏زم ــد.‏درگ کننــن‏ ــه‏اي ــروش‏ب ــرای‏خريدوف ــد،‏ب ــروش‏می‏کردن ــوای‏آزاد‏خريدوف ــش‏از‏آن،‏در‏ه پیتاالرهــا‏می‏رفتنــد.‏در‏بســیاری‏از‏منابــع‏علمــی‏و‏تاريخــی،‏زمــان‏آغــاز‏بــه‏کار‏تاالرهــای‏مســقف‏بــورس‏را‏به‏عنــوان‏تاريــخ‏رســمی‏تأســیس‏بــورس‏در‏دنیــا‏معرفــی‏می‏کننــد،‏اگرچــه‏همان‏طــور‏کــه‏گفتیــم،‏پیشــینه‏آن‏بــه‏قبــل‏‏از‏آن‏تاريــخ‏و‏بــه‏قــرن‏

ــردد. ــک‏برمی‏گ ــالدی‏در‏بلژي ــم‏می پانزده

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

13

اولین بورس جهان در آمستردامــهر‏ ــالدی‏در‏ش ــم‏می ــرن‏هفده ــل‏ق ــان‏در‏اواي ــادار‏جه ــورس‏اوراق‏به ــن‏ب اولیــه‏ ــود‏ک ــرکتی‏ب ــن‏ش ــرقی،‏اولی ــد‏ش ــی‏هن ــد‏و‏کمپان ــد‏تشــکیل‏ش »آمســتردام«‏هلنــدن‏ ــهر‏لن ــورس‏در‏ش ــا‏ب ــط‏ب ــای‏مرتب ــرد.‏فعالیت‏ه ــه‏ک ــود‏را‏در‏آن‏عرض ــهام‏خ ســا‏در‏ ــن‏فعالیت‏ه ــد.‏اي ــروع‏ش ــا‏ش ــالدی‏و‏در‏قهوه‏خانه‏ه ــم‏می ــرن‏هجده ــل‏ق از‏اوايــد‏ســاختمان‏مســتقل‏توســط‏معامله‏گــران‏وارد‏فصــل‏ ــا‏خري ســال‏1773‏میــالدی‏و‏بجديــدی‏شــد.‏درنهايــت‏در‏ســوم‏مــارس‏ســال‏1801‏میــالدی،‏بــورس‏لنــدن‏فعالیــت‏رســمی‏خــود‏را‏آغــاز‏کــرد.‏امــا‏بــورس‏نیويــورک‏به‏عنــوان‏ســومین‏بــورس‏بــزرگ‏در‏گســتره‏تاريــخ،‏فعالیــت‏خــود‏را‏در‏17‏مــی‏1792‏آغــاز‏کــرد‏و‏24‏کارگــزار‏بــازار‏ســهام‏در‏خیابــان‏وال‏اســتريت‏نیويــورک‏و‏زيــر‏درخــت‏نــارون‏بزرگــی‏دورهــم‏جمــع‏شــدند‏ــا‏تنظیــم‏اساســنامه‏ ــد.‏آن‏هــا‏در‏هشــت‏مــارس‏1817‏ب و‏توافق‏نامــه‏ای‏را‏امضــا‏کردن

ــه‏کار‏بــورس‏نیويــورک‏را‏رســمیت‏بخشــیدند. شــروع‏بــازار‏بــورس،‏از‏نظــر‏میــزان‏ ــازار‏بــورس‏نیويــورک،‏بزرگتريــن‏ب در‏حــال‏حاضــر‏بــای‏ ــت‏بورس‏ه ــروع‏فعالی ــا‏ش ــت.‏ب ــان‏اس ــرمايه‏در‏جه ــازار‏س ــالت‏و‏ارزش‏ب معام

تصويری‏از‏مرکز‏معامالت‏بورس‏آمستردام

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

14

بــزرگ‏جهــان،‏به‏تدريــج‏ســاير‏کشــورها‏نیــز‏دارای‏بــورس‏شــدند‏تــا‏آنجــا‏کــه‏امــروز‏ــورس‏نداشــته‏باشــد. ــه‏ب ــت‏ک ــوان‏ياف ــر‏کشــوری‏را‏می‏ت کمت

تاریخچه بورس ایرانــون‏مصــوب‏ ــه‏قان ــر‏پاي ــال‏1346‏ب ــاه‏س ــران‏در‏بهمن‏م ــادار‏ته ــورس‏اوراق‏به بــوان‏ ــادار‏را‏مي‏ت ــورس‏اوراق‏به ــت‏ب ــد.‏دوران‏فعالی ــیس‏ش ــت‏ماه‏1345‏تأس ارديبهشــرد:‏دوره‏نخســت‏)1346-1357(،‏دوره‏دوم‏)1358-1367(،‏ ــیم‏ک ــار‏دوره‏تقس ــه‏چه ب

ــون( ــارم‏)از‏1384‏تاکن ــوم‏)1368-1383(‏و‏دوره‏چه دوره‏س

دوره نخست )1357- 1346(ــام‏ ــا‏انج ــود‏را‏ب ــت‏خ ــال‏1346‏فعالی ــن‏س ــم‏بهم ــادار‏از‏پانزده ــورس‏اوراق‏به بــي‏ ــرد.‏در‏پ ــاز‏ک ــي‏آغ ــي‏و‏معدن ــعه‏صنعت ــک‏توس ــهام‏بان ــر‏روي‏س ــه‏ب ــد‏معامل چنــازمان‏ ــه،‏اوراق‏قرضــه‏س ــي،‏اســناد‏خزان ــارس،‏اوراق‏قرضــه‏دولت ــت‏پ آن‏شــرکت‏نفــد.‏ ــورس‏تهــران‏راه‏يافتن ــه‏ب ــاد‏ب ــي‏و‏اوراق‏قرضــه‏عباس‏آب ــت‏صنعت گســترش‏مالکیدر‏ايــن‏دوره‏گســترش‏فعالیــت‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏بیشــتر‏مرهــون‏قوانیــن‏و‏مقــررات‏

ــمرد: ــر‏را‏برش ــوارد‏زي ــوان‏م ــه‏مي‏ت ــه‏از‏جمل ــود‏ک ــي‏ب دولتــدي‏در‏ارديبهشــت‏ ــاي‏تولی ــت‏ســهام‏واحده ــون‏گســترش‏مالکی ــب‏قان 1.‏تصوي1354‏کــه‏به‏موجــب‏آن‏مؤسســات‏خصوصــي‏و‏دولتــي‏موظــف‏شــدند‏به‏ترتیــب‏%49

و‏%94‏ســهام‏خــود‏را‏بــه‏شــهروندان‏عرضــه‏نماينــد.ــده‏در‏ ــه‏ش ــرکت‏هاي‏پذيرفت ــراي‏ش ــي‏ب ــاي‏مالیات ــون‏معافیت‏ه ــب‏قان 2.‏تصوي

ــادار‏در‏ســال‏1354 ــورس‏اوراق‏به بــداد‏ ــران،‏تع ــالمي‏در‏اي ــالب‏اس ــش‏از‏انق ــا‏پی ــورس‏ت ــت‏ب ــال‏فعالی ــي‏11‏س ط

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

15

ــا‏ ــادي‏ب ــگاه‏اقتص ــده‏از‏6‏بن ــه‏ش ــه‏پذيرفت ــرکت‏هاي‏بیم ــا‏و‏ش ــرکت‏ها‏و‏بانک‏ه ش2/6‏میلیــارد‏ريــال‏ســرمايه‏در‏ســال‏1346‏بــه‏105‏بنــگاه‏بــا‏بیــش‏از‏230‏میلیــارد‏ريــال‏در‏ســال‏1357‏افزايــش‏يافــت.‏همچنیــن‏ارزش‏مبــادالت‏در‏بــورس‏از‏15‏میلیــون‏ريــال‏

در‏ســال‏1346بــه‏بیــش‏از‏34‏میلیــارد‏ريــال‏طــي‏ســال1357‏افزايــش‏يافــت.‏

دوره دوم )1367- 1358(ــج‏ ــه‏پن ــتین‏برنام ــش‏از‏نخس ــا‏پی ــالمي‏و‏ت ــالب‏اس ــس‏از‏انق ــال‏هاي‏پ در‏سســاله‏توســعه‏اقتصــادي،‏دگرگوني‏هــاي‏چشــمگیري‏در‏اقتصــاد‏ملــي‏پديــد‏آمــد‏کــه‏ــب‏اليحــه‏ ــداد،‏تصوي ــتین‏روي ــت.‏نخس ــز‏در‏برگرف ــران‏را‏نی ــادار‏ته ــورس‏اوراق‏به بــه‏ ــود‏ک ــالب‏ب ــوراي‏انق ــط‏ش ــخ‏1358/3/17‏توس ــا‏در‏تاري ــور‏بانک‏ه ــون‏اداره‏ام قانــک‏شــامل‏ ــه‏موجــب‏آن‏بانک‏هــاي‏تجــاري‏و‏تخصصــي‏کشــور‏در‏چارچــوب‏9‏بان ب6‏بانــک‏تجــاري‏و3‏بانــک‏تخصصــي‏ادغــام‏و‏ملــي‏شــدند.‏چنــدي‏بعــد‏و‏در‏پــي‏آن‏ــد‏و‏ ــي‏درآمدن ــت‏دولت ــه‏مالکی ــده‏و‏ب ــام‏ش ــر‏ادغ ــز‏در‏يکديگ ــه‏نی ــرکت‏هاي‏بیم شــال‏1358‏ ــاه‏س ــران‏در‏تیرم ــع‏اي ــعه‏صناي ــت‏و‏توس ــون‏حفاظ ــب‏قان ــن‏تصوي همچنیباعــث‏شــد‏تعــداد‏زيــادي‏از‏بنگاه‏هــاي‏اقتصــادي‏پذيرفتــه‏شــده‏در‏بــورس‏از‏آن‏خــارج‏ــه‏اي‏کــه‏تعــداد‏آنهــا‏از‏105‏شــرکت‏در‏ســال‏1357‏بــه‏56‏شــرکت‏در‏ شــوند،‏به‏گون

ــان‏ســال‏1367‏کاهــش‏يافــت. پاي

ــه‏ ــال‏در‏ســال‏1357‏ب ــارد‏ري ــن‏دوره‏از‏34/2‏میلی ــالت‏ســهام‏در‏اي حجــم‏معام9/9‏میلیــارد‏ريــال‏در‏ســال‏1367‏کاهــش‏يافــت‏و‏میانگیــن‏نســبت‏حجــم‏معامــالت‏ســهام‏بــه‏GDP‏بــه‏کمتريــن‏میــزان‏در‏دوران‏فعالیــت‏بــورس‏رســید‏کــه‏از‏مهمتريــن‏داليــل‏آن‏شــرايط‏جنگــي‏و‏روشــن‏نبــودن‏خطــوط‏کلــي‏اقتصــاد‏کشــور‏بــود.‏بديــن‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

16

ترتیــب‏در‏طــي‏ايــن‏ســال‏ها،‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏تهــران‏دوران‏فتــرت‏خــود‏را‏آغــاز‏کــرد‏کــه‏تــا‏پايــان‏ســال‏1367‏ادامــه‏يافــت.

دوره سوم )1383- 1368(‏بــا‏پايــان‏يافتــن‏جنــگ،‏در‏چارچــوب‏برنامــه‏پنــج‏ســاله‏اول‏توســعه‏اقتصــادي،‏اجتماعــي‏و‏فرهنگــي‏جمهــوري‏اســالمي‏ايــران‏تجديــد‏فعالیــت‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏تهــران‏به‏عنــوان‏زمینــه‏اي‏بــراي‏اجــراي‏سیاســت‏هاي‏خصوصي‏ســازي‏مــورد‏

توجــه‏قــرار‏گرفــت.ــال‏ ــا‏انتق ــادار‏ب ــورس‏اوراق‏به ــد‏ب ــن‏اســاس،‏سیاســت‏گذاران‏در‏نظــر‏دارن ــر‏اي بــي‏و‏ ــذب‏نقدينگ ــي،‏ج ــش‏خصوص ــه‏بخ ــي‏ب ــاي‏دولت ــف‏تصدي‏ه ــاره‏اي‏از‏وظاي پگــردآوري‏منابــع‏پس‏انــدازي‏پراکنــده‏و‏هدايــت‏آن‏بــه‏ســوي‏مصــارف‏ســرمايه‏گذاري،‏در‏تجهیــز‏منابــع‏توســعه‏اقتصــادي‏و‏انگیــزش‏مؤثــر‏بخــش‏خصوصــي‏بــراي‏مشــارکت‏فعاالنــه‏در‏فعالیت‏هــاي‏اقتصــادي،‏نقــش‏مهــم‏و‏اساســي‏داشــته‏باشــد.‏در‏هــر‏حــال،‏گرايــش‏سیاســت‏گذاري‏هاي‏کالن‏اقتصــادي‏بــه‏اســتفاده‏از‏ســاز‏و‏کار‏بــورس،‏افزايــش‏چشــمگیر‏شــمار‏شــرکت‏هاي‏پذيرفتــه‏شــده‏و‏افزايــش‏حجــم‏فعالیــت‏بــورس‏تهــران‏را‏در‏بــر‏داشــت،‏به‏گونــه‏اي‏کــه‏حجــم‏معامــالت‏از‏9/9‏میلیــارد‏ريــال‏ســال‏1367‏بــه‏104.202‏میلیــارد‏ريــال‏در‏پايــان‏ســال‏1383‏رســید‏و‏تعــداد‏بنگاه‏هــاي‏اقتصــادي‏

پذيرفتــه‏شــده‏در‏بــورس‏تهــران‏از‏56‏شــرکت‏بــه‏422‏شــرکت‏افزايــش‏يافــت.در‏ايــن‏دوره‏دولــت‏مجموعــه‏اي‏از‏قوانیــن‏و‏مقــررات‏در‏راســتاي‏گســترش‏بــازار‏ــالت‏ ــم‏معام ــش‏حج ــزايي‏در‏افزاي ــر‏بس ــه‏تأثی ــود‏ک ــع‏نم ــادار‏وض ــورس‏اوراق‏به ب

ــه: داشــت،‏از‏جمل1.‏‏تبصــره‏35‏قانــون‏بودجــه‏ســال‏1378‏کل‏کشــور‏کــه‏در‏آن‏بــه‏وظیفــه‏دولــت‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

17

نســبت‏بــه‏تعییــن‏تکلیــف‏همــه‏شــرکت‏هاي‏بخــش‏دولتــي‏از‏راه‏ادغــام،‏واگــذاري‏و‏فــروش‏ســهام‏بــه‏بخش‏هــاي‏خصوصــي‏و‏تعاونــي‏اشــاره‏شــد.

ــاس‏آن‏ ــر‏اس ــه‏ب ــعه‏)1383-‏1379(‏ک ــوم‏توس ــه‏س ــون‏برنام ــاده‏94‏قان 2.‏مشــوراي‏بــورس‏موظــف‏شــد‏تــا‏کارهــاي‏الزم‏را‏بــراي‏ايجــاد‏شــبکه‏رايانــه‏اي‏بــازار‏ســرمايه‏ايــران‏به‏منظــور‏انجــام‏گرفتــن‏دادوســتد‏الکترونیــک‏اوراق‏بهــادار‏در‏ســطوح‏ملــي‏و‏پوشــش‏دادن‏خدمــات‏اطالع‏رســاني‏در‏ســطح‏ملــي‏و‏بین‏المللــي‏انجــام‏دهــد.‏ــا‏ ــورس‏مجــاز‏شــد‏ت ــر‏اســاس‏مــاده‏95‏برنامــه‏ســوم‏توســعه،‏شــوراي‏ب همچنیــن‏بدســت‏بــه‏راه‏انــدازي‏بورس‏هــاي‏منطقــه‏اي‏در‏ســطح‏کشــور‏بزنــد‏و‏راهکارهــاي‏الزم‏را‏بــراي‏قابــل‏معاملــه‏شــدن‏ديگــر‏ابزارهــاي‏مالــي‏در‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏فراهــم‏نمايــد.ــران‏ ــادار‏ته ــورس‏اوراق‏به ــهام‏در‏ب ــاي‏س ــاخص‏به ــبه‏ش ــال‏1369‏محاس از‏ســال‏ ــد‏در‏س ــه‏12.113‏واح ــال‏1370‏ب ــد‏در‏س ــدار‏آن‏از‏472‏واح ــه‏مق ــد‏ک ــاز‏ش آغ

ــید. 1383‏رس

دوره چهارم )از سال 1384 تاکنون(‏در‏ســال‏1384،‏نماگرهــاي‏مختلــف‏فعالیــت‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏در‏ادامــه‏رونــد‏ــي‏ ــف‏داخل ــر‏رويدادهــاي‏مختل ــان‏تحــت‏تأثی ــي‏نیمــه‏دوم‏ســال‏1383،‏همچن حرکتــي‏ ــدي‏کاهش ــل،‏از‏رون ــال‏هاي‏قب ــاخص‏ها‏در‏س ــه‏ش ــش‏بي‏روي ــي‏و‏افزاي و‏خارجبرخــوردار‏بودنــد‏و‏ايــن‏رونــد،‏بــه‏جــز‏دوره‏کوتاهــي‏در‏آذرمــاه‏تــا‏پايــان‏ســال‏قابــل‏ــت‏و‏ ــالش‏دول ــت‏ها‏و‏ت ــال‏1384،‏سیاس ــاه‏س ــال‏از‏آذرم ــه‏‏‏هرح ــود.‏ب ــه‏ب مالحظســازمان‏بــورس‏باعــث‏کنــد‏شــدن‏ســرعت‏رونــد‏کاهشــي‏معیارهــاي‏فعالیــت‏بــورس‏ــود،‏ ــیده‏ب ــد‏رس ــه‏9.459‏واح ــال‏1384‏ب ــان‏س ــاخص‏کل‏در‏پاي ــه‏ش ــد.‏درحالي‏ک شطــي‏ســال‏1385‏از‏مــرز‏10.000‏واحــد‏عبــور‏کــرد‏و‏در‏نهايــت‏در‏پايــان‏ســال‏مذکــور‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

18

ــه‏کــرد.‏همچنیــن‏کاهــش‏چشــمگیر‏معامــالت‏ســهام‏در‏ســال‏ 9.821‏واحــد‏را‏تجربــبي‏ ــادل‏نس ــه‏تع ــال‏1385‏ب ــر‏در‏س ــر‏فوق‏الذک ــات‏مؤث ــه‏اقدام ــه‏ب ــا‏توج 1384،‏برســید،‏بــه‏نحــوي‏کــه‏ارزش‏معامــالت‏ســهام‏و‏حــق‏تقــدم‏در‏ســال‏1384‏در‏حــدود‏56.529‏میلیــارد‏ريــال‏و‏در‏ســال‏1385‏معــادل‏55.645‏میلیــارد‏ريــال‏ارزيابــي‏شــد.ــرکت‏در‏ ــادار‏از‏422‏ش ــورس‏اوراق‏به ــده‏در‏ب ــه‏ش ــرکت‏هاي‏پذيرفت ــداد‏ش تع

ــت. ــش‏ياف ــال‏1385‏افزاي ــان‏س ــرکت‏در‏پاي ــه‏435‏ش ــال‏1383‏ب ــان‏س پاي

فصل دومبـورس ایـران و جهـان

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

21

ــان‏ ــز‏در‏19‏آب ــران‏نی ــورس‏اي ــورس‏اوراق‏بهــادار‏تهــران‏در‏ســال‏1346‏و‏فراب بــاح‏شــد. 1387‏افتت

تأثیرات بورس بر اقتصاد ملیبــورس‏اوراق‏بهــادار‏يــک‏بــازار‏متشــکل‏سرمايه‏اســت‏کــه‏در‏آن‏ســهام‏ــود‏و‏ ــروش‏می‏ش ــد‏وف ــی‏خري ــون‏خاص ــق‏قان ــی‏طب ــی‏و‏دولت ــرکت‏های‏خصوص شاز‏ســويی‏محلــی‏بــرای‏جمــع‏آوری‏پس‏انــداز‏و‏نقدينگــی‏بخــش‏خصوصــی‏بــه‏منظــور‏انجــام‏پروژه‏هــای‏ســرمايه‏گذاری‏بلنــد‏مــدت‏اســت‏و‏مرجعــی‏اســت‏بــرای‏مــردم‏کــه‏ــه‏کار‏انداختــه‏و‏از‏ســود‏آن‏ ــرای‏ســرمايه‏گذاری‏در‏شــرکت‏ها‏ب وجــوه‏مــازاد‏خــود‏راببرخــوردار‏شــوند.‏بــورس‏از‏طريــق‏جــذب‏و‏بــه‏کار‏انداختــن‏ســرمايه‏های‏راکــد،‏حجــم‏

ــرد. ــاال‏می‏ب ــه‏را‏ب ــرمايه‏گذاری‏در‏جامع س

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

22

ــد‏ ــرار‏می‏کن ــاط‏برق ــرمايه‏ارتب ــدگان‏س ــدگان‏و‏تقاضاکنن ــن‏عرضه‏کنن ــورس‏بی بــا‏قیمت‏گــذاری‏ســهام‏و‏ ــازار‏ســرمايه‏را‏تنظیــم‏می‏نمايــد.‏هــم‏چنیــن‏ب و‏معامــالت‏ب

ــد. ــری‏می‏کن ــا‏جلوگی ــديد‏قیمت‏ه ــان‏ش ــدودی‏از‏نوس ــا‏ح ــادار‏ت اوراق‏بهبــورس‏مــردم‏را‏بــه‏پس‏انــداز‏تشــويق‏و‏بديــن‏وســیله‏باعــث‏به‏کارگیــری‏پس‏انــداز‏مــردم‏در‏فعالیت‏هــای‏اقتصــادی‏می‏شــود.‏بــورس‏ســرمايه‏الزم‏بــرای‏

ــی‏آورد.. ــم‏م ــی‏را‏فراه ــی‏و‏خصوص ــای‏دولت ــرای‏پروژه‏ه اج

شروع کارــازار‏بــورس،‏هــر‏شــخصی‏حقیقــی‏يــا‏حقوقــی‏نیــاز‏بــه‏يــک‏ بــرای‏معاملــه‏در‏بکارگــزار‏رســمی‏و‏کــد‏معامالتــی‏دارد.‏کارگــزار‏در‏واقــع‏واســط‏بیــن‏معامله‏گــر‏و‏بــازار‏ــی‏از‏ ــد‏معامالت ــت‏ک ــا‏درياف ــد‏ب ــز‏می‏توانن ــه‏نی ــادی‏جامع ــراد‏ع ــد.‏اف ــورس‏می‏باش بــام‏ ــورس‏انج ــادار‏را‏در‏ب ــهام‏و‏اوراق‏به ــروش‏س ــد‏و‏ف ــمی،‏خري ــای‏رس کارگزاری‏هدهنــد.‏امــکان‏معامــالت‏آناليــن‏ســهام،‏پیگیــری‏قیمت‏هــا‏و‏ســاير‏اطالعــات‏موردنیــاز‏تحلیــل‏ســهام‏از‏طريــق‏اينترنــت،‏باعــث‏شده‏اســت‏رغبــت‏بیشــتری‏بــرای‏

ــراد‏ايجــاد‏شــود. ــورس‏در‏بیــن‏اف حضــور‏در‏بهمچنیــن‏بايــد‏توجــه‏داشــت‏کــه‏عــالوه‏بــر‏خريــد‏مســتقیم‏می‏تــوان‏بــا‏روش‏های‏ــل‏ ــای‏قاب ــا‏صندوق‏ه ــرمايه‏گذاری‏ي ــترک‏س ــای‏مش ــر‏صندوق‏ه ــتقیم‏نظی ــر‏مس غیمعاملــه‏در‏بــورس‏يــا‏قراردادهــای‏ســبد‏گردانــی‏نیــز‏در‏بــازار‏ســرمايه‏ايــران‏اقــدام‏بــه‏

خريــد‏و‏فــروش‏ســهام‏نمــودــان‏ ــز‏در‏19‏آب ــران‏نی ــورس‏اي ــورس‏اوراق‏بهــادار‏تهــران‏در‏ســال‏1346‏و‏فراب ب

ــاح‏شــد. 1387‏افتت

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

23

)Bourse de Bruxelles( )بورس اوراق بهادار بروکسل )فرانسویبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏بلژيــک‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏1801‏تأســیس‏شــد.‏امــروزه‏ــای‏ ــود‏و‏از‏زيرمجموعه‏ه ــتد‏می‏ش ــل‏دادوس ــورس‏بروکس ــرکت‏در‏ب ــهام‏181‏ش ســازار‏بــورس‏بروکســل،‏در‏شــهر‏ بــورس‏يورونکســت‏بشــمار‏می‏آيــد.‏محــل‏مرکــزی‏ب

ــد. ــک‏مســتقر‏می‏باش بروکســل،‏بلژي

)Indonesia Stock Exchange( بورس اندونزی انگلیسیــورس‏اوراق‏بهــادار‏اندونــزی‏اســت،‏کــه‏در‏دســامبر‏1912‏در‏دوران‏هنــد‏ ــازار‏ب بــورس‏ ــرکت‏در‏ب ــهام‏567‏ش ــون‏)2017(‏س ــد.‏هم‏اکن ــدازی‏ش ــد‏راه‏ان ــرقی‏هلن شاندونــزی‏دادوســتد‏می‏شــود.‏ســاختمان‏اصلــی‏محــل‏برگــزاری‏بــازار‏بــورس‏اندونــزی،‏

ــد. ــتقر‏می‏باش ــا‏مس ــهر‏جاکارت در‏ش

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

24

تداول، )به عربی: تداول(ــی‏محــل‏ ــالن‏اصل ــه‏س ــعودی‏اســت،‏ک ــتان‏س ــادار‏عربس ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ب

ــد. ــتقر‏می‏باش ــاض،‏مس ــهر‏ري ــزاری‏آن،‏در‏ش برگــود.‏در‏ ــاز‏نم ــود‏را‏آغ ــت‏خ ــالدی،‏فعالی ــال‏2003‏می ــداول،‏در‏س ــورس‏ت ــازار‏ب بــده‏در‏ ــت‏ش ــرکت‏فهرس ــهام‏156‏ش ــان‏س ــرمايه‏صاحب ــازار‏س ــال‏2012‏ارزش‏ب سبــورس‏تــداول،‏معــادل‏6.801‏میلیــارد‏ريــال‏ســعودی‏بــرآورد‏گرديــد.‏بــورس‏تــداول‏هم‏اکنــون‏تنهــا‏بــازار‏دادوســتد‏اوراق‏بهــادار‏مســتقر‏در‏عربســتان‏ســعودی‏اســت‏کــه‏ــا‏ ــد‏شــرکت‏ســابیک‏ب ــورس‏اوراق‏بهــادار‏در‏جهــان‏عــرب‏بشــمار‏می‏آي ــن‏ب بزرگتريارزش‏روز‏72‏میلیــارد‏دالر،بزرگتريــن‏شــرکت‏پذيرفتــه‏شــده‏در‏بــورس‏تــداول‏می‏باشــد.

)Ukraine Stock Exchange( :بورس اوراق بهادار اوکراین، به انگلیسیــهر‏ ــت،‏کــه‏در‏ش ــن‏اس ــادار‏کشــور‏اوکراي ــورس‏اوراق‏به ــن‏بــازار‏ب مهم‏تريــا‏60‏ ــازار‏هم‏اکنــون‏در‏حــدود‏30‏ت کی‏يــف‏مســتقر‏می‏باشــد.‏ارزش‏معامــالت‏ايــن‏ب

ــت. ــرآورد‏شده‏اس ــون‏دالر‏در‏روز‏ب میلیــن‏در‏ســال‏1996‏تأســیس‏شــد‏و‏در‏حــال‏حاضــر‏ ــورس‏اوراق‏بهــادار‏اوکراي ــازار‏ب بشــمار‏شــرکت‏های‏فعــال‏در‏آن‏بیــش‏از‏220‏شــرکت‏بــوده‏و‏بــا‏ارزش‏بــازاری‏معــادل‏140‏میلیــارد‏دالر،‏به‏عنــوان‏بزرگتريــن‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اوکرايــن‏شــناخته‏می‏شــود.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

25

)Mexican Stock Exchange ( :بورس اوراق بهادار مکزیک به انگلیسیتنهــا‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏مکزيکــی‏مســتقر‏در‏مکزيکــو‏ســیتی‏اســت،‏کــه‏

در‏پايــان‏ســال‏مالــی‏2010‏ارزش‏بــازار‏آن،‏معــادل‏409‏میلیــارد‏دالر‏بــرآورد‏شــد.بــورس‏اوراق‏بهــادار‏مکزيــک‏در‏ســال‏1933‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏نمــود‏و‏در‏ســال‏ــن‏ ــوان‏دومی ــائوپائولو‏به‏عن ــورس‏س ــس‏از‏ب ــارد‏دالر،‏پ ــازار‏460‏میلی ــا‏ارزش‏ب 2011‏ب

بــازار‏بــورس‏آمريــکای‏التیــن‏و‏پنجمیــن‏بــازار‏بــورس‏قــاره‏آمريــکا‏شــناخته‏شــد.

National Stock (:ــه انگلیســی ــد، ب ــی هن ــورس اوراق بهــادار مل ب )Exchange of India

)राष्ट्रीय शयेर बाजार(بازار‏بورس‏اوراق‏بهادار‏هندی‏است،‏به‏هندی:‏کــه‏در‏شــهر‏بمبئــی،‏مهاراشــترا‏مســتقر‏می‏باشــد.‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ملــی‏هنــد،‏در‏دهــه‏1990‏میــالدی‏فعالیــت‏خــود‏را،‏آغــاز‏نمــود‏و‏در‏مــاه‏ژوئیــه‏2013‏ارزش‏بــازار‏ســرمايه‏صاحبــان‏ســهام‏1.635‏شــرکت‏ذکــر‏شــده‏در‏بــورس‏ملــی‏هنــد،‏معــادل‏

$989‏میلیــارد‏دالر‏بــرآورد‏گرديــد.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

26

)Oslo Stock Exchange( :بورس اوراق بهادار اسلو، به انگلیسیمجــری‏و‏ارائه‏کننــده‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏در‏کشــور‏نــروژ‏اســت‏و‏به‏عنــوان‏ــال‏در‏ ــرکت‏های‏فع ــروژی‏و‏ش ــرکت‏های‏ن ــان‏ش ــهام،‏می ــتد‏س ــی‏دادوس ــازار‏اصل ب

ــد. ــن‏کشــور،‏عمــل‏می‏نماي ايشــرکت‏خدمــات‏مالــی‏و‏بانکــداری‏دی‏ان‏بــی‏آســا‏بــا‏در‏اختیــار‏داشــتن‏20‏درصــد‏

از‏ســهام‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اســلو،‏بزرگتريــن‏ســهام‏دار‏آن،‏به‏شــمار‏می‏آيــد.

)Warsaw Stock Exchange( :بورس ورشو، به کرواتیبــورس‏اوراق‏بهــادار‏لهســتانی‏مســتقر‏در‏ورشــو،‏لهســتان‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏2013‏ــغ‏بــر‏874.7‏میلیــارد‏زلوتــی،‏)معــادل‏208.2‏میلیــارد‏يــورو(‏ ــازار‏ســرمايه‏آن‏بال ارزش‏ببــرآورد‏گرديــد‏و‏هم‏اکنــون‏به‏عنــوان‏مهم‏تريــن‏بــازار‏بــورس‏فعــال‏در‏کشــور‏

ــود. ــناخته‏می‏ش ــتان‏ش لهسبــورس‏اوراق‏بهــادار‏ورشــو‏در‏ســال‏1991‏توســط‏حــزب‏کارگــران‏متحــد‏لهســتان‏ــو‏ ــورس‏ورش ــازار‏ب ــرکت،‏در‏ب ــهام‏446‏ش ــال‏حاضــر‏)2014(‏س ــد.‏در‏ح ــیس‏ش تأس

ــود. ــه‏می‏ش مبادل

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

27

)Philippine Stock Exchange( :بورس اوراق بهادار فیلیپین،به انگلیسیــد‏و‏ ــیس‏ش ــال‏1927‏تأس ــه‏در‏س ــت،‏ک ــن‏اس ــادار‏فیلیپی ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب بــد. ــرقی‏می‏باش ــوب‏ش ــیای‏جن ــال‏در‏آس ــورس‏فع ــازار‏ب ــن‏ب ــون‏قديمی‏تري هم‏اکنــاال‏ ــه‏شــامل‏آي ــزار‏می‏شــود،‏ک ــف‏برگ ــن‏در‏دو‏محــل‏مختل ــورس‏فیلیپی ــازار‏ب بپــالزا،‏در‏ماکاتــی‏و‏ديگــری‏در‏ســاختمان‏مرکــزی‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏فیلیپیــن‏مســتقر‏ــه‏از‏30‏ ــام‏دارد،‏ک ــی‏اس‏ای‏آی‏ن ــن،‏پ ــورس‏فیلیپی ــازار‏ب ــی‏ب ــاخص‏اصل می‏باشد.ش

ــورس،‏تشــکیل‏شده‏اســت. ــازار‏ب ــن‏ب ــر‏اي شــرکت‏برت

)Santiago Stock Exchange (:بورس اوراق بهادار سانتیاگو، به انگلیسیــورس‏ ــازار‏ب ــورس‏اوراق‏بهــادار‏شــیلیايی‏مســتقر‏در‏شــهر‏ســانتیاگو‏می‏باشــد.‏ب بســانتیاگو‏در‏ســال‏1893‏تأســیس‏شــد‏و‏هم‏اکنــون‏پــس‏از‏بــورس‏ســائوپائولو‏برزيــل‏ــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏آمريــکای‏ ــورز‏مکزيــک‏ســومین‏ب ــا‏دی‏وال و‏بولســا‏مکزيکانــانتیاگو،‏در‏ ــادار‏س ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ــزاری‏ب ــل‏برگ ــد.‏مح ــمار‏می‏آي ــن،‏به‏ش التی

ــد ــیلی‏می‏باش ــانتیاگو،‏ش ــهر‏س ش

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

28

)Shenzhen Stock Exchange( :بورس اوراق بهادار شنژن انگلیسیبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏چیــن‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏1987‏تأســیس‏شــد.‏امــروزه‏ــازار‏2.2‏ ــا‏ارزش‏ب ــود‏و‏ب ــتد‏می‏ش ــنژن‏دادوس ــورس‏ش ــرکت‏در‏ب ــهام‏1420‏ش ستريلیــون‏دالر،‏هشــتمین‏بــازار‏بــورس‏جهــان‏محســوب‏می‏شــود.‏محــل‏مرکــزی‏بــازار‏

ــن‏مســتقر‏می‏باشــد. ــورس‏شــنژن،‏در‏شــهر‏شــنژن،‏چی ب

)Riga Stock Exchange ( بورس اوراق بهادار ریگا، به انگلیسیــده‏ ــز‏شــناخته‏می‏شــود،‏مجــری‏و‏برگزارکنن ــگا‏نی ــزدک‏اوام‏اکــس‏ري ــام‏ن کــه‏بنبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏در‏شــهر‏ريــگا،‏لتونــی‏اســت،‏کــه‏مالــک‏آن،‏گــروه‏نــزدک‏

ــد. ــس‏می‏باش اوام‏اکايــن‏گــروه‏برگزارکننــده‏بازارهــای‏بــورس‏در‏کشــورهای‏ايــاالت‏متحــده‏آمريــکا،‏ــگا،‏ ــی‏و‏اســتونی‏اســت.بورس‏ري ــد،‏ايســلند،‏ارمنســتان،‏لیتوان دانمــارک،‏ســوئد،‏فنالنــه‏ ــن‏وظیف ــس‏همچنی ــود.‏اوام‏اک ــت‏می‏ش ــس‏مديري ــروه‏اوام‏اک ــط‏گ ــل‏توس در‏عممديريــت‏بــر‏بازارهــای‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اســتکهلم‏و‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏هلســینکی‏

را‏نیــز،‏بــر‏عهــده‏دارد.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

29

)Helsingin Pörssi (:بورس اوراق بهادار هلسینکی، به فنالندیــال‏ ــه‏در‏س ــدی‏مســتقر‏در‏هلســینکی‏اســت،‏ک ــادار‏فنالن ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ب1912‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏نمــود.‏بــورس‏هلســینکی‏در‏ســال‏2003‏توســط‏شــرکت‏اوام‏اکــس‏خريــداری‏شــد‏و‏در‏پــی‏خريــداری‏شــرکت‏اوام‏اکــس‏توســط‏گــروه‏نــزدک،‏

در‏ســال‏2008‏نــام‏آن‏نیــز‏بــه‏نــزدک‏اوام‏اکــس‏هلســینکی‏تغییــر‏پیــدا‏کــرد.

)Københavns Fondsbørs( :بورس اوراق بهادر کپنهاگ،به دانمارکیــال‏ ــه‏در‏س ــت،‏ک ــاگ‏اس ــتقر‏در‏کپنه ــی‏مس ــادار‏دانمارک ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب بــورس‏کپنهــاگ‏در‏ســال‏2003‏توســط‏شــرکت‏ ــاز‏نمــود.‏ب ــت‏خــود‏را‏آغ 1625‏فعالیــن‏ ــال‏2008‏اي ــس‏در‏س ــزدک‏و‏اوام‏اک ــام‏ن ــی‏ادغ ــد‏و‏در‏پ ــداری‏ش ــس‏خري اوام‏اک

ــد. ــل‏ش ــس‏تبدي ــزدک‏اوام‏اک ــروه‏ن ــه‏ای‏از‏گ ــه‏زيرمجموع ــز‏ب ــورس‏نی بــدی‏ ــی‏ســوئدی‏-‏فنالن ــات‏مال ــه‏انگلیســی:‏)OMX(‏شــرکت‏خدم اوام‏اکــس،‏باســت،‏کــه‏در‏ســال‏2003‏از‏طريــق‏ادغــام‏شــرکت‏های‏اوام‏آب‏و‏اچ‏ای‏اکــس‏پی‏ال‏ســی‏تشــکیل‏شــده‏اســت‏و‏از‏فوريــه‏2008‏تاکنــون،‏به‏عنــوان‏بخشــی‏از‏گــروه‏

ــد. ــمار‏می‏آي ــس‏به‏ش ــزدک‏اوام‏اک نــس؛‏ ــادالت‏اوام‏اک ــش‏مب ــت؛‏بخ ــده‏اس ــکیل‏ش ــش‏تش ــرکت،‏از‏دو‏بخ ــن‏ش ايــک،‏ ــای‏بالتی ــوزه‏دري ــادار‏را،‏در‏کشــورهای‏ح ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ــل‏8‏ب ــه‏در‏عم ک

ــد. ــت‏می‏کن ــک‏مديري ــوزه‏نوردي ــورهای‏ح ــکانديناوی‏و‏کش اس

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

30

)Johannesburg Stock Exchange( :بورس ژوهانسبورگ، به انگلیسیــط‏ ــال‏1887‏توس ــه‏در‏س ــی‏اســت،‏ک ــای‏جنوب ــادار‏آفريق ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ب

ــد. ــیس‏ش ــورز‏ووالن‏تأس ــن‏مین ــی‏بنجامی ــن‏بريتانیاي کارآفريــورس‏ژوهانســبورگ‏دادوســتد‏می‏شــود‏و‏ارزش‏ ــروزه‏ســهام‏472‏شــرکت‏در‏ب امبــازاری‏معــادل‏903‏میلیــارد‏دالر،‏را‏دارا‏می‏باشــد.‏محــل‏مرکــزی‏بــازار‏بــورس‏

ژوهانســبورگ،‏در‏ژوهانســبورگ‏مســتقر‏می‏باشــد.

)La Bourse de Casablanca( :بورس اوراق بهادار کازابالنکا به فرانسویبــورس‏اوراق‏بهــاداری‏در‏کازابالنــکا،‏مراکــش‏اســت.‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏کازابالنــکا‏)CSE(،‏کــه‏بــه‏يکــی‏از‏کاراتريــن‏بورســهای‏در‏منطقــه‏خاورمیانــه‏و‏شــمال‏آفريقــا‏تبديــل‏شده‏اســت،‏ســومین‏بــورس‏بــزرگ‏آفريقــا‏بعــد‏از‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ــا‏ ــوس،‏آفريق ــه‏در‏الگ ــادار‏نیجري ــورس‏اوراق‏به ــا(‏و‏ب ــوب‏آفريق ــبورگ‏)جن ژوهانساســت.‏در‏ســال‏1929‏تأســیس‏و‏اکنــون‏19‏عضــو‏و‏81‏اوراق‏بهــادار‏فهرســت‏شــده‏

ــون‏دارد. ــی‏75.5‏بیلی ــازار‏کل ــا‏ارزش‏ب ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

31

بورس اوراق بهادار استرالیا، به انگلیسی:)Australian Securities Exchange(ــه‏در‏ ــادار‏کشــور‏اســترالیا‏اســت،‏ک ــورس‏اوراق‏به ــی‏ب ــازار‏اصل به‏اختصــار:)ASX(‏بژوئیــه‏2006‏بــا‏ادغــام‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اســترالیا‏و‏بــورس‏آينــده‏ســیدنی،‏راه‏اندازی‏شــد.

)Bolsa de Madrid (:بورس مادرید، به اسپانیاییيــا‏بولســا‏دی‏مادريــد،‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اســپانیايی‏مســتقر‏در‏مادريــد‏اســت،‏کــه‏در‏اواخــر‏ســال‏2007‏بــا‏ارزش‏بــازاری‏معــادل‏1.276‏تريلیــون‏يــورو،‏مهم‏تريــن‏بــازار‏بــورس‏

اســپانیا‏محســوب‏می‏شــود.بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏مادريــد‏در‏ســال‏1831‏تأســیس‏شــد‏و‏در‏ســال‏2001‏شــمار‏ــد‏ ــورس‏مادري ــازار‏ب ــد‏1.477‏شــرکت‏اعــالم‏شــد.‏ب ــورس‏مادري ــال‏در‏ب شــرکت‏های‏فعــه‏ ــور‏اتحادي ــد‏کش ــن‏و‏چن ــا،‏فیلیپی ــو،‏کوب ــورهای‏پورتوريک ــرمايه‏گذاری‏در‏کش دارای‏ســن‏می‏باشــد.‏شــرکت‏اســپانیايی‏بولساســی‏ ــکای‏التی ــا‏و‏کشــورهای‏مســتقر‏در‏آمري اروپ

مــرکادوس‏اســپانیولس‏مالــک‏بــازار‏بــورس‏مادريــد‏اســت.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

32

)Colombia Stock Exchange( :بورس کلمبیا، به انگلیسیبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏کلمبیايــی‏اســت،‏کــه‏ســالن‏اصلــی‏محــل‏برگــزاری‏آن،‏در‏

شــهر‏بوگوتــا،‏مســتقر‏می‏باشــد.ريشــه‏های‏تأســیس‏بــورس‏کلمبیــا،‏بــه‏ســال‏1928‏بازمی‏گــردد،‏کــه‏17‏معامله‏گــر،‏بــه‏رهبــری‏بانکــدار‏کلمبیايــی‏گونزالــو‏کوردوبــا،‏اقــدام‏بــه‏راه‏انــدازی‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏

بوگوتــا،‏بــا‏فهرســتی‏از‏25‏شــرکت،‏نمودنــد.

)São Paulo stock exchange (:بورس سائوپائولو، به اسپانیایی)به‏اختصــار؛‏بووزپــا(‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏برزيلــی‏مســتقر‏در‏شــهر‏ســائوپائولو‏اســت،‏کــه‏در‏اواخــر‏ســال‏2011‏بــا‏ارزش‏بــازاری‏معــادل‏1.2‏تريلیــون‏دالر،‏در‏رتبــه‏هشــتم‏از‏

بزرگتريــن‏بازارهــای‏بــورس‏جهــان‏قــرار‏گرفــت.پیشــینه‏تأســیس‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهادار‏ســائوپائولو‏بــه‏ســال‏1890‏بازمی‏گــردد‏و‏در‏ســال‏2008‏نیــز‏در‏پــی‏ادغــام‏بــا‏بــورس‏بــی‏ام‏انــد‏اف،‏توســعه‏يافــت.]3[‏در‏حــال‏حاضــر‏

شــمار‏381‏شــرکت،‏در‏بــورس‏ســائوپائولو،‏بــه‏دادوســتد‏اشــتغال‏دارند‏...

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

33

سازمان سرمایه گذاری قطر، )به عربی: جهاز قطر لالستثمار(ــه‏ ــه‏در‏زمین ــت‏قطــر‏اســت،‏ک ــره‏ارزی‏دول ــدوق‏ذخی شــرکت‏ســرمايه‏گذاری‏و‏صن

ــد. ــت‏می‏نماي ــی‏فعالی ــرمايه‏گذاری‏خارج ــرمايه‏گذاری‏و‏س ــت‏س مديريــازاد‏ ــر‏م ــت‏ب ــا‏هــدف‏مديري ــت‏قطــر،‏ب ــه‏در‏ســال‏2005‏توســط‏دول ــن‏مجموع ايــای‏ ــرمايه‏گذاری‏در‏بازاره ــپس‏س ــور،‏س ــن‏کش ــی‏اي ــام‏و‏گاز‏طبیع ــت‏خ ــای‏نف درآمده

ــد. ــیس‏ش ــیه(‏تأس ــا‏و‏آسیا-اقیانوس ــکا،‏اروپ ــده‏آمري ــاالت‏متح ــی‏)اي بین‏الملل

)Wiener Börse (:بورس وین، به آلمانیــال‏1771‏در‏ ــه‏در‏س ــت،‏ک ــن‏اس ــتقر‏در‏وي ــادار‏اتريشــی‏مس ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب بخــالل‏دوره‏ماريــا‏تــرزا،‏اتريــش‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏نمود.بــازار‏بــورس‏ويــن‏نخســتین‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اروپــای‏شــرقی‏بــوده‏و‏به‏عنــوان‏يکــی‏از‏قديمی‏تريــن‏بازارهــای‏

ــود. ــان‏محســوب‏می‏ش ــورس‏جه ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

34

)Singapore Exchange( :بورس سنگاپور،به انگلیسیشــرکت‏مــادر‏تخصصــی‏خدمــات‏مالــی‏ســنگاپوری‏اســت،‏کــه‏در‏زمینــه‏مبــادالت‏ــت‏ ــورس،‏فعالی ــازار‏ب ــت‏ب ــن‏مديري ــهام،‏همچنی ــه‏س ــادار‏و‏برگ ــه،‏اوراق‏به اوراق‏قرضمی‏نمايدبــازار‏بــورس‏ســنگاپور‏در‏1‏دســامبر‏1999‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏نمــود‏و‏در‏حــال‏

ــود. ــورس‏محســوب‏می‏ش ــی‏ب ــیون‏جهان ــی‏از‏اعضــای‏فدراس حاضــر‏يک

)Bursa Malaysia( :بورس مالزی، به انگلیسیــتقر‏ ــور،‏مس ــهر‏کواالالمپ ــه‏در‏ش ــت،‏ک ــی‏اس ــادار‏مالزياي ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب بــه‏ ــردد،‏ک ــال‏1930‏بازمی‏گ ــه‏س ــزی،‏ب ــورس‏مال ــیس‏ب ــه‏های‏تأس ــد.‏ريش می‏باشــادار‏ ــورس‏اوراق‏به ــدازی‏ب ــه‏راه‏ان ــدام‏ب ــنگاپور،‏اق ــورس‏س ــزاری‏ب ــه‏کارگ مؤسسکواالالمپــور‏نمود.بــازار‏بــورس‏مالــزی،‏در‏ســال‏1964‏میــالدی‏بطــور‏مســتقل،‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏نمــود.‏در‏ســال‏2013‏ارزش‏بــازار‏ســرمايه‏صاحبــان‏ســهام‏986‏شــرکت‏

ــد. ــرآورد‏گردي ــارد‏دالر‏ب ــادل‏325.3‏$‏میلی ــزی،‏مع ــورس‏مال فهرســت‏شــده‏در‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

35

)臺灣證券交易所(:بورس تایوان، به چینیــه‏ ــوان‏اســت،‏ک ــه،‏تاي ــه‏101،‏در‏شــهر‏تايپ ــرج‏تايپ ــی‏مســتقر‏در‏ب مؤسســه‏مالــده‏دارد. ــر‏عه ــادار‏را‏ب ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ــن‏ب ــر‏اي ــت‏ب ــزاری‏و‏مديري ــه‏برگ وظیفــه‏ســال‏1962‏ ــاه‏فوري ــوان‏در‏ســال‏1961‏تأســیس‏شــد‏و‏در‏م ــورس‏تاي ــازار‏ب بــال‏ ــاز‏نمــود.‏در‏31‏دســامبر‏2010‏شــمار‏شــرکت‏های‏فع ــت‏رســمی‏خــود‏را‏آغ فعالیدر‏ايــن‏بــازار‏بــورس،‏758‏شــرکت‏اعــالم‏شــد‏و‏میــزان‏ارزش‏بــازار‏ســرمايه‏آن‏نیــز‏

ــد. ــرآورد‏گردي ــوان‏ب ــد‏تاي معــادل‏23.811.416‏میلیــون‏دالر‏جدي

)Borsa Istanbul (:بورس استانبول،به انگلیسیــا‏ادغــام‏بــورس‏ ــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ترکیــه‏اســت،‏کــه‏در‏آوريــل‏2013‏ب باوراق‏بهــادار‏اســتانبول‏و‏بــورس‏معامــالت‏آتــی‏اســتانبول،‏راه‏انــدازی‏شــد‏و‏فعالیتــش‏را‏بــا‏ســرمايه‏اولیــه‏240‏میلیــون‏دالر‏آغــاز‏نمود.ريشــه‏های‏تأســیس‏ايــن‏بــازار‏بــورس،‏ــروزه‏ ــردد.‏ام ــاز‏می‏گ ــتانبول‏ب ــادار‏اس ــورس‏اوراق‏به ــدازی‏ب ــال‏1985‏و‏راه‏ان ــه‏س بــادل‏ ــازاری‏مع ــود‏و‏ارزش‏ب ــتد‏می‏ش ــتانبول‏دادوس ــورس‏اس ــرکت‏در‏ب ــهام‏371‏ش س411.65‏میلیــارد‏لیــره‏تــرک،‏را‏دارا‏می‏باشــد.‏محــل‏مرکــزی‏بــازار‏بــورس‏اســتانبول،‏

ــد... ــتقر‏می‏باش ــتانبول‏مس ــاری‏ير،‏اس در‏س

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

36

)Borsa Italiana( :بورس ایتالیا، به ایتالیاییيــا‏بورســا‏ايتالیانــا،‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ايتالیــا‏می‏باشــد،‏کــه‏دفتــر‏مرکــزی‏ــا،‏در‏ ــورس‏ايتالی ــرار‏دارد.ب ــا‏ق ــالن،‏ايتالی ــهر‏می ــه‏ش ــاالزو‏مزانوت ــاختمان‏پ آن،‏در‏ســذار‏ ــی‏واگ ــش‏خصوص ــه‏بخ ــال‏1997‏ب ــد‏.س ــیس‏ش ــه‏1808‏تأس ــخ‏16‏ژانوي تاريگرديــد‏و‏از‏ســال‏2007‏نیــز‏بخشــی‏از‏گــروه‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏لنــدن‏می‏باشــد..‏در‏ســال‏2005‏شــرکت‏های‏فهرســت‏شــده‏در‏بــورس‏ايتالیــا،‏در‏مجمــوع‏ارزشــی‏معــادل‏

ــد... ــارد‏دالر‏را‏دارا‏بودن 890 $‏میلی

)SEHK( یا )香港交易( :بورس اوراق بهادار هنگ کنگ، به چینیدر‏کشــور‏هنــگ‏کنــگ‏قــرار‏دارد.‏ايــن‏بــازار‏بــورس،‏پــس‏از‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ــیا،‏از‏ ــورس‏در‏آس ــزرگ‏ب ــازار‏ب ــومین‏ب ــانگهای،‏س ــادار‏ش ــورس‏اوراق‏به ــو‏و‏ب توکی

ــد. ــازار‏می‏باش ــاظ‏ارزش‏ب لحــداد‏1.477‏ ــر‏2011‏تع ــخ‏30‏نوامب ــگ،‏در‏تاري ــگ‏کن ــادار‏هن ــورس‏اوراق‏به بشــرکت‏ذکــر‏شــده،‏بــا‏ارزش‏بــازار‏ترکیبــی‏از‏16.985‏تريلیــون‏دالر‏هنــگ‏کنــگ‏را‏ــن‏بازارهــای‏ ــورس‏هنــگ‏کنــگ،‏در‏فهرســت‏بزرگتري داشته‏اســت.در‏حــال‏حاضــر،‏ب

ــرار‏دارد. ــه‏ششــم‏ق ــادار‏جهــان،‏در‏رتب ــورس‏اوراق‏به ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

37

بورس بحرین، )به عربی: بورصة البحرین(بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏بحريــن‏اســت،‏کــه‏ســالن‏اصلــی‏محــل‏برگــزاری‏آن،‏در‏شــهر‏منامــه،‏مســتقر‏می‏باشــد.بازار‏بــورس‏بحريــن،‏در‏ســال‏1987‏میــالدی،‏فعالیــت‏خــود‏را‏بــا‏عرضــه‏ســهام‏29‏شــرکت،‏آغــاز‏نمــود.‏در‏حــال‏حاضــر‏ســهام‏50‏شــرکت‏ــازار‏دادوســتد‏ ــا‏ب ــون‏تنه ــن‏هم‏اکن ــورس‏بحري ــه‏می‏شــود.‏ب ــن‏مبادل ــورس‏بحري در‏ب

اوراق‏بهــادار‏مســتقر‏در‏بحريــن‏اســت.‏

)Zagrebačka burza( :بورس زاگرب، به کرواتیــال‏ ــه‏در‏س ــرب،‏کرواســی‏اســت،‏ک ــروات‏مســتقر‏در‏زاگ ــادار‏ک ــورس‏اوراق‏به ب2008‏ارزش‏بــازار‏ســرمايه‏آن‏بالــغ‏بــر‏32.7‏میلیــارد‏دالر،‏بــرآورد‏گرديــد‏و‏هم‏اکنــون‏ــال‏در‏کشــور‏کرواســی‏شــناخته‏می‏شــود.بورس‏ ــورس‏فع ــازار‏ب ــن‏ب ــوان‏مهم‏تري به‏عناوراق‏بهــادار‏زاگــرب‏در‏ســال‏1991‏توســط‏ســاموئل‏ديويــد‏الکســاندر‏تأســیس‏شــد.‏در‏

ــه‏می‏شــود. ــازار‏بــورس‏زاگــرب‏مبادل ســال‏2008‏ســهام‏376‏شــرکت،‏در‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

38

بورس اوراق بهادار فلسطین )عربی: سوق فلسطین لألوراق المالیة (ــع‏در‏ ــطین‏واق ــادار‏در‏فلس ــازار‏اوراق‏به ــا‏ب ــس،‏تنه ــادار‏نابل ــورس‏اوراق‏به ــا‏ب ينابلــس‏اســت.‏اولیــن‏جلســه‏معامالتــی‏در‏تاريــخ‏18‏فوريــه‏1997‏برگــزار‏شــد‏و‏اولیــن‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏عــرب‏بــود‏کــه‏اجــازه‏اســتفاده‏از‏فنــاوری‏و‏مکانیــزم‏الکترونیکــی‏بــرای‏اوراق‏بهــادار‏را‏خريــد.‏بــا‏وجــود‏پیــش‏شــرط‏های‏خــود،‏در‏رشــد‏تعــداد‏ســهام‏شــرکت‏های‏ذکــر‏شــده،‏تعــداد‏جلســات‏و‏حجــم‏معامــالت،‏رشــد‏پايــدار‏را‏نشــان‏داد.‏تنهــا‏از‏تعــداد‏کمــی‏از‏شــرکت‏های‏ذکــر‏شــده‏در‏اوايــل‏ســال‏1997،‏ثبــت‏شــدند‏در‏

ــه‏38‏شــرکت‏افزايــش‏يافته‏اســت. ســال‏2009‏ب‏

)SIX Swiss Exchange (:بورس سیکس سوئیس، به انگلیسیــا‏ ــخ‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏2006‏ب ــورس‏اوراق‏بهــادار‏سوئیســی‏مســتقر‏در‏زوري بــازار‏ ــن‏ب ــوان‏مهم‏تري ــوئیس‏به‏عن ــک‏س ــون‏فران ــادل‏1.978‏تريلی ــازاری‏مع ارزش‏ب

ــت. ــناخته‏شده‏اس ــوئیس‏ش ــور‏س ــال‏در‏کش ــورس‏فع بــد‏و‏در‏ ــال‏1995‏تأســیس‏ش ــوئیس‏در‏س ــیکس‏س ــادار‏س ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب بســال‏2006‏شــمار‏358‏شــرکت،‏در‏ايــن‏بــازار‏بــورس،‏عضويــت‏داشــتند.‏نمــاد‏اصلــی‏شــاخص‏بــازار‏ســهام‏ســیکس‏ســوئیس،‏شــاخص‏اس‏ام‏آی‏)ســوئیس‏مارکــت‏ايندکــس،‏يــا‏شــاخص‏بــازار‏ســوئیس(‏اســت،‏کــه‏فهرســتی‏از‏20‏شــرکت‏دارای‏بیشــترين‏میــزان‏

ــازار‏شــناور‏را‏شــامل‏می‏گــردد. ارزش‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

39

)Toronto Stock Exchange( :بازار بورس تورنتو، به انگلیسیــومین‏در‏ ــادا،‏س ــادار‏در‏کان ــورس‏اوراق‏به ــازار‏ب ــن‏ب اختصــاری)‏TSX(‏بزرگ‏تريــازار‏ســرمايه‏اســت.‏ ــزان‏ارزش‏ب ــن‏در‏جهــان‏از‏لحــاظ‏می ــکای‏شــمالی‏و‏هفتمی آمريــال‏ ــرار‏دارد.‏در‏س ــو‏ق ــهر‏تورنت ــادا،‏ش ــهر‏کان ــن‏ش ــو‏در‏بزرگ‏تري ــورس‏تورنت ــازار‏ب ب

ــرآورد‏شــد. ــون‏دالر‏ب ــازار‏2.17‏تريلی ــن‏ب 2010‏ارزش‏اي‏

)ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย( :بورس تایلند تایلندیبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار،‏مســتقر‏در‏بانکــوک‏تايلنــد‏اســت.‏ارزش‏بــازار‏بــورس‏

تايلنــد‏در‏ســپتامبر‏2015‏معــادل‏460‏میلیــارد‏دالر‏بــرآورد‏گرديــد.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

40

)Bourse de Paris( :بورس پاریس به فرانسویبــورس‏اوراق‏بهــادار‏تاريخــی،‏معــروف‏بــه‏يورونکســت‏پاريــس‏از‏ســال‏2000‏بــه‏

بعــد‏اســت.حضور‏فیزيکــی‏بــورس‏ديگــر‏در‏پاريــس‏نیســت.در‏واقــع،‏کک‏40‏توســط‏ان‏وای‏اس‏ای‏يورونکســت‏کــه‏متعلــق‏بــه‏بــازار‏بــورس‏نیويــورک‏اســت،‏ثبــت‏شــده‏اســت.‏محــل‏بــورس‏کاخ‏تاريخــی‏برونیــار‏در‏منطقــه‏2‏

پاريــس‏بــود‏کــه‏مــدت‏زيــادی‏از‏آن‏اســتفاده‏مــی‏شــد.

‏

Frankfurter Wertpapierbörse :بورس سهام فرانکفورت آلمانیيــا‏)FWB(‏يکــی‏از‏بازارهــای‏بــورس‏ســهام‏اســت‏کــه‏از‏لحــاظ‏ســرمايه‏بــازار،‏در‏رتبــه‏دوازدهــم‏در‏دنیــا‏قــرار‏دارد‏و‏در‏فرانکفــورت‏آم‏مايــن،‏آلمــان‏واقــع‏اســت‏و‏

ــود.. ــورزه‏اداره‏می‏ش ــه‏ب ــط‏دويچ توس

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

41

بازار مالی دوبی، )به عربی: سوق دبي المالي(بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏اماراتــی‏اســت،‏کــه‏در‏مــاه‏مــارس‏2000‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغاز‏نمــود.در‏حــال‏حاضــر‏)2013(‏ســهام‏61‏شــرکت‏در‏بــازار‏مالــی‏دوبــی‏مبادلــه‏می‏شــود،‏کــه‏بخــش‏اعظــم‏ايــن‏فهرســت،‏از‏شــرکت‏های‏اماراتــی‏تشــکیل‏شــده،‏همچنین‏شــرکت‏هايی‏

از‏کويــت،‏بحريــن،‏ســودان‏و‏عمــان‏نیــز‏در‏ايــن‏فهرســت‏جــای‏دارند.بزرگتريــن‏شــرکت‏های‏فهرســت‏شــده‏در‏بــورس‏دوبــی‏عبارتنــد‏از:‏اعمــار،‏اجیلیتــی،‏

هواپیمايــی‏ايرعربیــا،‏شــرکت‏ارتباطــات‏يکپارچــه‏امــارات‏و‏بانــک‏امــارات‏ان‏بی‏دی.‏

)Tōshō، 東証( :بورس توکیو، به ژاپنیــورس‏ ــازار‏ب ــع‏شده‏اســت‏و‏ســومین‏ب ــن‏واق ــو،‏ژاپ ــه‏اختصــار‏TSE‏در‏توکی ــا‏ب يدنیــا‏بــا‏2،292‏شــرکت‏فهرســت‏شــده‏و‏بــازاری‏بــه‏ارزش‏3.8‏تريلیــون‏دالر‏به‏حســاب‏

ــا‏انتهــای‏دســامبر‏2010( ــد.‏)ت می‏آيايــن‏بــورس‏يکــی‏از‏بزرگتريــن‏بورس‏هــای‏ســهام‏در‏جهــان‏بــه‏لحاظ‏ســرمايه‏اســت‏و‏پــس‏از‏NYSE‏رتبــه‏دوم‏را‏دارد.‏بــورس‏ســهام‏توکیــو‏در‏ســال‏1878‏تأســیس‏شــد‏و‏ــه‏ ــد‏.‏کلی ــیه‏)AOSEF(‏می‏باش ــیا‏و‏اقیانوس ــهام‏آس ــاس‏س ــورس‏ه ــیون‏ب عضــو‏فدراس

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

42

معامــالت‏اوراق‏بهــادار‏توکیــو‏در‏30‏آوريــل‏ســال‏1999‏بــه‏شــکل‏الکترونیــک‏درآمــد.

)韩国去来所( :بورس کره، به کره ای با‏نماد‏)KRX(‏تنها‏اپراتور‏مبادالت‏اوراق‏بهادار‏در‏کره‏جنوبی‏است.

بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏کــره،‏در‏ســال‏1953‏در‏ايــن‏کشــور‏راه‏اندازی‏شــد.‏در‏تاريخ‏19‏ژانويــه‏2005‏بــر‏اســاس‏قانــون‏شــماره‏7112‏دولــت‏کــره‏جنوبــی؛‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ــورس‏فیوچــرز‏کــره‏Korea Futures Exchange‏و‏ کــره‏Korea Stock Exchange،‏ببــورس‏کوســدک‏KOSDAQ Stock Market‏بــا‏هــم‏ادغــام‏شــدند‏و‏بــورس‏کــره،‏تأســیس‏شــد.در‏اکتبــر‏2011‏بــورس‏کــره،‏بــا‏تعــداد‏1.796‏شــرکت‏ذکــر‏شــده،‏ارزش‏ــورس‏اوراق‏ ــازار‏ب ــزی‏و‏ب ــر‏مرک ــون‏دالر‏را‏دارا‏بود.دفت ــادل‏1.1‏$‏تريلی ــازاری‏مع ببهــادار‏کــره،‏در‏شــهر‏بوســان‏قــرار‏دارد.‏همچنیــن‏يــک‏دفتــر‏بــرای‏بازارهــای‏نقــدی‏

ــازار‏در‏شــهر‏ســئول‏مســتقر‏می‏باشــد. و‏نظــارت‏ب

‏)London Stock Exchange (:بورس لندن، به انگلیسی

بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏واقــع‏در‏شــهر‏لنــدن،‏بريتانیــا‏اســت.‏ايــن‏بــازار‏بــورس‏در‏ســال‏1801‏تأســیس‏شــد‏و‏بــا‏فهرســت‏شــرکت‏های‏چندملیتــی‏و‏بريتانیايــی،‏يکــی‏ــروه‏ ــی‏از‏گ ــدن‏بخش ــورس‏لن ــد.‏ب ــمار‏می‏آي ــان‏به‏ش ــای‏جه ــن‏بورس‏ه از‏بزرگ‏تري

بــورس‏اوراق‏بهــادار‏لنــدن‏اســت.بنیان‏هــا‏و‏ســاختمان‏کنونــی‏بــازار‏بــورس‏لنــدن‏در‏میــدان‏پاترنوســتر،‏در‏نزديکــی‏

کلیســای‏جامــع‏ســنت‏پائــول،‏در‏شــهر‏لنــدن‏مســتقر‏می‏باشــد.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

43

)New York Stock Exchange( :بازار بورس نیویورک، )به انگلیسیاختصــاری)NYSE(‏بزرگ‏تريــن‏بــازار‏بــورس،‏از‏نظــر‏میــزان‏معامــالت‏و‏ــازار‏ ــه‏ارزش‏ب ــد‏ک ــان‏می‏باش ــکا‏و‏جه ــده‏آمري ــاالت‏متح ــرمايه‏در‏اي ــازار‏س ارزش‏بشــرکت‏های‏لیست‏شــده‏31.1‏تريلیــون‏دالر‏تــا‏فوريــه‏2018‏می‏باشــد.‏میانگیــن‏معامــالت‏انجــام‏شــده‏در‏يــک‏روز‏تقريبــًا‏169‏میلیــارد‏دالر‏در‏ســال‏2013‏می‏باشــد.ــی‏در‏شــهر‏ ــن‏جنوب ــان‏شــماره11‏وال‏اســتريت،‏منهت ــورس‏در‏خیاب ــازار‏ب ــن‏ب اي

ــت. ــع‏شده‏اس ــورک‏واق نیويبازار‏بورس‏نیويورک‏متعلق‏به‏شرکت‏تبادل‏بین‏قاره‏ای‏می‏باشد

‏

)Stocmhalartán na hÉireann(بورس ایرلند، به ایرلندیبــورس‏اوراق‏بهــادار‏ايرلنــدی‏مســتقر‏در‏دوبلیــن،‏ايرلنــد‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏2012‏ــون‏ ــد‏و‏هم‏اکن ــرآورد‏گردي ــورو،‏ب ــارد‏ي ــر‏85.5‏میلی ــغ‏ب ــرمايه‏‏آن‏بال ــازار‏س ارزش‏ببه‏عنــوان‏مهم‏تريــن‏بــازار‏بــورس‏فعــال‏در‏کشــور‏جمهــوری‏ايرلنــد‏شــناخته‏ــه‏ســال‏1793‏بازمی‏گــردد،‏ ــد‏ب ــورس‏اوراق‏بهــادار‏ايرلن می‏شود.ريشــه‏های‏تأســیس‏بــادار‏ ــورس‏اوراق‏به ــون‏ب ــب‏قان ــس‏از‏تصوي ــکار‏رســمی‏آن،‏در‏1799‏پ ــاز‏ب ــی‏آغ ول

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

44

توســط‏پارلمــان‏ايرلنــد‏محقــق‏شــد.در‏1973‏بــورس‏ايرلنــد‏بــا‏بقیــه‏بازارهــای‏بــورس‏ــد. ــا‏ادغــام‏گردي مســتقر‏در‏بريتانی

‏

)Kazakhstan Stock Exchange( :بورس قزاقستان انگلیسی‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏قزاقســتان‏اســت،‏کــه‏در‏نوامبــر‏1993‏توســط‏بانــک‏ــورس‏ ــرکت‏در‏ب ــهام‏130‏ش ــون‏)2015(‏س ــد.‏هم‏اکن ــدازی‏ش ــتان‏راه‏ان ــی‏قزاقس ملقزاقســتان‏دادوســتد‏می‏شــود‏و‏ارزش‏بــازاری‏معــادل‏42.5‏میلیــارد‏دالر،‏را‏دارا‏می‏باشــد.‏در‏ســال‏2014‏حجــم‏گــردش‏مالــی‏بــازار‏بــورس‏قزاقســتان‏معــادل‏961.1‏میلیــون‏دالر‏بــرآورد‏گرديــد.‏ســاختمان‏اصلــی‏محــل‏برگــزاری‏بــازار‏بــورس‏قزاقســتان،‏

ــد. ــتقر‏می‏باش ــی‏مس ــهر‏آلمات در‏ش‏

)Moscow Exchange( :بورس مسکو، به انگلیسیبزرگتريــن‏برگزارکننــده‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار،‏در‏روســیه‏اســت،‏کــه‏در‏شــهر‏ــام‏ ــی‏ادغ ــامبر‏2011‏در‏پ ــخ‏19‏دس ــرکت‏در‏تاري ــد.اين‏ش ــتقر‏می‏باش ــکو‏مس مســر‏ ــک‏تأســیس‏شــد‏ه ــی‏اس‏و‏مســکو‏اينتربان ــورس‏آرت ــازار‏ب ــزاری‏ب دو‏شــرکت‏برگــابقه‏ ــه‏س ــدند‏و‏دو‏ده ــکیل‏ش ــالدی‏تش ــه‏1990‏می ــازمان‏ها،‏در‏ده ــن‏س دوی‏ايــاخص‏های‏ ــود‏دارند.ش ــه‏خ ــیه‏را‏در‏کارنام ــورس‏روس ــازار‏ب ــطح‏اول‏ب ــت‏در‏س فعالیــی‏اس‏شــناخته‏می‏شــدند،‏کــه‏همــواره‏از‏ ــا‏نمادهــای‏ام‏آی‏ســی‏ای‏اکس‏و‏آرت آن‏هــا‏بشــاخص‏های‏برتــر‏در‏میــان‏برگزارکننــدگان‏بازارهــای‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏در‏جهــان‏بشــمار‏می‏آمــد.‏هــدف‏از‏ايــن‏ادغــام،‏ايجــاد‏يــک‏موجوديــت‏واحــد‏اعــالم‏شده‏اســت.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

45

)Bombay Stock Exchange (:بورس اوراق بهادار بمبئی، به انگلیسیکــه‏معمــواًل‏به‏اختصــار‏بــی‏اس‏ای‏BSE‏خوانــده‏می‏شــود،‏)بــه‏مراتــی:‏ــورس‏اوراق‏بهــادار‏هنــد‏می‏باشــد،‏کــه‏مقــر‏اصلــی‏برگــزاری‏ ــازار‏ب मुंबई शेअर बाजार(‏ب

ــازار‏بــورس‏بمبئــی،‏ ــان‏داالل،‏بمبئــی،‏در‏ايالــت‏ماهاراشــترا،‏هنــد‏قــرار‏دارد.ب آن،‏در‏خیابــان‏ ــازار‏صاحب ــامبر‏2011،‏ارزش‏ب ــاه‏دس ــیا‏اســت.‏در‏م ــورس‏در‏آس ــازار‏ب ــن‏ب قديمی‏تريــرآورد‏ ــون‏دالر‏ب ــر‏$1‏تريلی ــغ‏ب ــی،‏بال ــورس‏بمبئ ــده‏در‏ب ــر‏ش ــرکت‏های‏ذک ــهام‏ش سگرديــد،]3[‏کــه‏بــر‏ايــن‏اســاس،‏بــه‏عنــوان‏ششــمین‏بــازار‏بــزرگ‏بــورس‏در‏آســیا‏میباشــد.

‏

)上海证券交易所 (:بورس شانگهای، به چینیــورس‏ ــت.‏ب ــن‏اس ــانگهای‏چی ــع‏در‏ش ــان،‏واق ــورس‏جه ــای‏ب ــی‏از‏بازاره يکــوده‏و‏ديگــری‏ ــن‏ب ــق‏چی ــورس‏مســتقل‏جمهــوری‏خل ــازار‏ب شــانگهای‏يکــی‏از‏دو‏بــامبر‏2010،‏ ــون‏دالر‏در‏دس ــا‏ارزش‏2.7‏تريلی ــازار‏ب ــن‏ب ــد.‏اي ــنژن‏می‏باش ــورس‏ش ب

ــت. ــازار‏اس ــه‏ارزش‏ب ــر‏پاي ــان‏ب ــورس‏جه ــازار‏ب ــن‏ب پنجمی

‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

46

)Prague Stock Exchange( :بورس پراگ انگلیسیبــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏جمهــوری‏چــک‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏1871‏تأســیس‏ــراگ‏ ــهر‏پ ــراگ،‏در‏ش ــورس‏پ ــازار‏ب ــزاری‏ب ــل‏برگ ــی‏مح ــاختمان‏اصل ــد.‏س ش

مســتقر‏می‏باشــد.

‏)Budapest Stock Exchange( :بورس بوداپست انگلیسی

ــورس‏اوراق‏بهــادار‏مجارســتان‏اســت،‏کــه‏در‏ســال‏1864‏تأســیس‏شــد.‏ ــازار‏ب بــه‏ارزش‏ ــر‏پاي ــورس‏بوداپســت‏دادوســتد‏می‏شــود‏و‏ب ــروزه‏ســهام‏40‏شــرکت‏در‏ب امــه‏از‏ ــد،‏ک ــرقی‏می‏باش ــزی‏و‏ش ــای‏مرک ــادار‏اروپ ــورس‏اوراق‏به ــن‏ب ــازار‏بزرگتري بــورس‏ ــازار‏ب ــزی‏ب ــل‏مرک ــد.‏مح ــمار‏می‏آي ــورس‏بش ــی‏ب ــیون‏جهان ــای‏فدراس اعض

ــد ــتقر‏می‏باش ــت‏مس ــهر‏بوداپس ــت،‏در‏ش بوداپس

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

47

ســکوی‏معامالتــی‏و‏تنهــا‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏شــرکتی‏در‏ازبکســتان.‏‏در‏ســال‏ــت‏ ــع‏در‏پايتخ ــاز‏،‏واق ــهامی‏ب ــرکت‏س ــک‏ش ــوان‏ي ــه‏عن ــت‏ب ــط‏دول 1994‏توس

ــد. ــیس‏ش ــکند‏تأس ــتان‏-‏تاش ازبکس

)PSX( ِحَصص پاکستان ، مخففــورس‏ســهام‏در‏پاکســتان‏اســت‏کــه‏دارای‏طبقــه‏تجــارت‏در‏کراچــی‏،‏اســالم‏ بآبــاد‏و‏الهــور‏اســت.‏PSX‏در‏مــاه‏مــه‏2017‏بــه‏عنــوان‏يــک‏بــازار‏نوظهــور‏MSCI‏طبقــه‏بنــدی‏شــد‏،‏در‏حالــی‏کــه‏FTSE PSX‏را‏بــه‏عنــوان‏يــک‏بــازار‏ثانويــه‏در‏حــال‏

ظهــور‏طبقــه‏بنــدی‏مــی‏کنــد.‏4‏سال‏پیش‏بورس‏اوراق‏بهادار‏مالی

‏OwnerChina‏‏)%17(‏بورس‏اوراق‏بهادار‏شانگهای‏)%8(

‏بورس‏اوراق‏بهادار‏شنژن‏)%5(

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

48

‏شرکت‏سرمايه‏گذار‏پاک‏چین)%5(‏حبیب‏بانک‏محدود‏)%5(

‏سرمايه‏گذاران‏داخلی‏و‏خارجی‏)%60(‏PSX‏در‏11‏ژانويــه‏2016‏پــس‏از‏ادغــام‏کراچــی‏،‏الهــور‏و‏اســالم‏آبــاد‏تاســیس‏

ــورس‏ ــال‏1947‏،‏ب ــادار‏کراچــی‏در‏س ــورس‏اوراق‏به ــا‏تأســیس‏ب ــدا‏PSX‏ب ــد.‏مب شاوراق‏بهــادار‏الهــور‏در‏ســال‏1970‏و‏بــورس‏اســالم‏آبادآبــاد‏در‏ســال‏1992‏گذاشــته‏شــد.‏ــازار‏ ــرمايه‏ب ــد‏و‏کل‏س ــده‏ان ــت‏ش ــرکت‏در‏PSX‏ثب ــه‏2018‏،‏559‏ش از‏23‏فوري

ــارد‏دالر‏اســت. 84‏میلیســرمايه‏گــذاران‏بــورس‏شــامل‏1.886‏ســرمايه‏گــذار‏نهــادی‏خارجــی‏و‏883‏ســرمايه‏گذار‏نهــادی‏داخلــی‏بــه‏همــراه‏حــدود‏0.22‏میلیــون‏ســرمايه‏گــذار‏خــرده‏فروشــی‏هســتند.‏‏ــی‏ ــت‏داراي ــرکت‏مديري ــو‏PSX‏و‏21‏ش ــزاری‏عض ــه‏کارگ ــدود‏400‏خان ــن‏ح همچنیهســتند.‏‏PSX‏در‏بیــن‏بهتريــن‏ســهام‏بــازار‏ســهام‏در‏جهــان‏اســت‏،‏بیــن‏ســال‏هــای‏2009‏تــا‏2015‏بــا‏26% در‏ســال‏تحويــل‏داد.‏در‏دســامبر‏ســال‏2016‏،‏PSX‏40‏درصــد‏

ســهام‏اســتراتژيک‏را‏بــه‏85‏میلیــون‏دالر‏بــه‏يــک‏کنسرســیوم‏چینــی‏فروخــت.

نزدک به انگلیسی: )NASDAQ( یک بازار بورس سهام در آمریکا است.ــه‏را‏ ــن‏رتب ــازار‏دومی ــر‏ارزش‏ب ــهام‏از‏نظ ــای‏س ــت‏بورس‏ه ــازار‏در‏فهرس ــن‏ب ايــا‏ ــزدک‏ب ــورک،‏داراســت.‏ن ــورس‏نیوي ــس‏از‏ب ــهام؛‏پ ــک‏س ــه‏الکترونی ــازار‏معامل در‏بحضــور‏بیــش‏از‏3321‏شــرکت‏در‏آن،‏بیشــترين‏میانگیــن‏تعــداد‏ســهام‏فروختــه‏شــده‏ــورس‏ ــازار‏ب ــر‏ب ــه‏ه ــبت‏ب ــده‏نس ــاالت‏متح ــای‏اي ــاير‏بورس‏ه ــان‏س در‏روز‏را‏در‏می

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

49

ــن‏ ــط‏انجم ــال‏1971‏توس ــه‏س ــتم‏فوري ــازار‏در‏در‏هش ــن‏ب ــان‏دارد.اي ــری‏در‏جه ديگملــی‏معامله‏گــران‏اوراق‏بهــادار‏NASD‏پايه‏شده‏اســت.

ــزدک‏ ــورس‏ن ــردازد.‏ب ــه‏دادوســتد‏و‏فعالیــت‏می‏پ ــی‏ب ــازه‏زمان ــازار‏در‏دو‏ب ــن‏ب ايــد‏و‏ ــاص‏می‏ده ــود‏اختص ــه‏خ ــاعت‏کاری‏را‏ب ــم‏س ــش‏و‏نی ــبانه‏روز‏ش ــول‏ش در‏طــا‏ ــه‏وقــت‏تهــران(‏ت ــکا‏)18‏ب ــی‏آمري ــه‏وقــت‏محل ــح‏ب از‏ســاعت‏9‏و‏30‏دقیقــه‏صبســاعت‏16‏بــه‏وقــت‏محلــی‏آمريــکا‏)30‏دقیقــه‏بامــداد‏بــه‏وقــت‏تهــران(‏فعالیــت‏خــود‏را‏ادامــه‏می‏دهــد.‏ايــن‏بــازار‏بــورس‏در‏ســاختمان‏کنــده‏ناســت‏در‏نیويــورک‏مرکزيــت‏

دارد‏و‏بــا‏بــازار‏بــورس‏نیويــورک‏تفــاوت‏دارد.ــه‏ ــی‏دارد‏ک ــه‏صــورت‏بین‏الملل ــزار‏ب ــا‏کارگ ــش‏از‏صده ــزدک‏بی ــورس‏ن ــازار‏ب ببــه‏صــورت‏مســتقیم‏و‏غیــر‏مســتقیم‏)کارگــزاران‏در‏اليــه‏هــا‏مختلــف‏فعالیــت‏دارنــد(‏ــد‏ می‏توانیــد‏ســهام‏خــود‏را‏خريــداری‏کنید.کارگزاری‏هــای‏متعــددی‏کــه‏فعالیــت‏دارندر‏کشــورهای‏مهــم‏جهــان‏واقــع‏شــده‏اند‏ازجملــه‏آمريــکا.‏انگلســتان.‏ســوئیس،‏ترکیــه‏

،‏امــارات‏،‏روســیه‏و‏غیــره... National Association of Securities‏Dealers Automatedنزدک‏مخفف‏ــن‏ ــه‏ســال‏1971‏تأســیس‏شــد.‏اي Quotation‏اســت.‏NASDAQ‏در‏هشــتم‏فوري

ــازار‏نزديــک‏بــه‏نیــم‏‏قــرن‏پیــش‏توســط‏انجمــن‏ملــی‏معاملــه‏‏گــران‏اوراق‏بهــادار‏ بــن‏انجــام‏ ــق‏تلف ــالت‏از‏طري ــر‏معام ــا‏ســال‏1987‏اکث ــذاری‏شــد.‏ت ــه‏‏گ NASD‏پاي

میشــد‏امــا‏در‏جريــان‏حادثــه‏اکتبــر‏1987‏)‏اشــاره‏بــه‏دوشــنبه‏ســیاه‏(‏بــازاری‏هــا‏بــه‏تلفــن‏هــا‏پاســخ‏نمــی‏دادنــد‏و‏بــه‏همیــن‏دلیــل‏سیســتم‏انجــام‏دســتورهای‏کوچــک‏کــه‏شــیوه‏ای‏الکترونیکــی‏بــرای‏وارد‏کــردن‏معامــالت‏معاملــه‏گــران‏بــود‏برقــرار‏شــد.ــتم‏ ــک‏سیس ــری،‏ي ــه‏گ ــهیل‏معامل ــرای‏تس ــازار،‏ب ــن‏ب ــت‏اي ــه‏فعالی در‏ادامکامپیوتــری‏توســط‏نــزدک‏ايجــاد‏گرديــده‏کــه‏آخريــن‏قیمــت‏هــای‏پیشــنهادی‏خريــد‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

50

و‏فــروش‏در‏بــازار‏فرابــورس‏و‏بــازار‏اصلــی‏را‏بــرای‏معاملــه‏گــران‏و‏کارگــزاران‏تهیــه‏مــی‏نمايــد.‏نــزدک‏هیچگونــه‏تــاالر‏معامالتــی‏فیزيکــی‏کــه‏خريــداران‏و‏فروشــندگان‏ــای‏ ــبکه‏ه ــق‏ش ــرکت‏از‏طري ــن‏ش ــالت‏در‏اي ــه‏معام ــدارد.‏هم ــم‏آورد،‏ن ــرد‏ه را‏گ

ــرد. ــا‏تلفــن‏انجــام‏مــی‏گی ــری‏و‏ي کامپیوتــه‏انگلیســی:‏)NASDAQ OMX Group(‏شــرکت‏ ــزدک‏اوام‏اکــس،‏ب ــروه‏ن گچندملیتــی‏و‏آمريکايــی‏خدمــات‏مالــی‏اســت،‏کــه‏مالــک‏و‏مجــری‏بــازار‏بــورس‏نــزدک‏

و‏هشــت‏بــازار‏بــورس‏اوراق‏بهــادار‏ديگــر،‏در‏اروپــا‏می‏باشــد.نورديــک،‏کشــورهای‏حــوزه‏ در‏کشــورهای‏حــوزه‏ بــورس؛‏ بــازار‏ 8‏ ايــن‏اســکانديناوی،‏کشــورهای‏حــوزه‏دريــای‏بالتیــک‏و‏ارمنســتان‏را‏مســتقر‏می‏باشــند،‏کــه‏

ــد. ــت‏می‏کنن ــس‏فعالی ــد‏اوام‏اک ــا‏برن ــأ‏ب عمومدفتــر‏مرکــزی‏گــروه‏نــزدک‏اوام‏اکــس‏در‏شــهر‏نیويــورک‏قــرار‏دارد.‏مديــر‏عامــل‏

ــد‏می‏باشــد ــرت‏گريفیل آن‏راب

51

فصل سومبـورس کاالی ایـران

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

53

)Iran Mercantile Exchange( :بورس کاالی ایران به انگلیسیــی‏و‏کشــاورزی‏در‏ ــواع‏محصــوالت‏صنعت ــلف‏ان ــد،‏نســیه‏و‏س ــتد‏نق ــه‏داد‏و‏س بــای‏ ــژه‏قرارداده ــه‏وي ــتقه‏و‏ب ــای‏مش ــالت‏ابزاره ــدازی‏معام ــردازد‏و‏راه‏ان ــران‏می‏پ اي

ــود‏دارد. ــش‏روی‏خ ــای‏پی ــی‏را‏در‏برنامه‏ه آتــت‏ ــرخ‏قیم ــف‏ن ــالت‏و‏کش ــهیل‏معام ــت‏تس ــفاف‏جه ــازار‏ش ــاد‏ب ــه‏ايج ــاز‏ب نیکاالهــای‏اساســی‏و‏مــواد‏اولیــه‏واســطه‏ای‏بــر‏اســاس‏مکانیــزم‏عرضــه‏و‏تقاضــا،‏ايجــاد‏ــن‏تعهــدات‏ ــی‏و‏تضمی ــازار‏کاالي ــی‏ب ــن‏مال ــت‏ريســک‏قیمــت‏و‏تأمی ابزارهــای‏مديريطرفیــن‏معاملــه‏بــه‏منظــور‏دســتیابی‏بــه‏اثــرات‏مثبــت‏ايــن‏مهــم‏در‏توســعه‏اقتصــادی،‏دولــت‏و‏مجلــس‏شــورای‏اســالمی‏را‏بــر‏آن‏داشــت‏تــا‏بســتر‏قانونــی‏الزم‏جهت‏تأســیس‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

54

و‏راه‏انــدازی‏بورس‏‏هــای‏کااليــی‏را‏در‏ايــران‏فراهــم‏ســازند.‏در‏پــی‏ايــن‏امــر،‏ســازمان‏کارگــزاران‏بــورس‏فلــزات‏تهــران‏در‏شــهريور‏مــاه‏ســال‏82‏بــه‏عنــوان‏اولیــن‏بــورس‏کاالی‏کشــور‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏کــرد‏و‏پــس‏از‏آن‏نیــز‏ســازمان‏کارگــزاران‏بــورس‏ــا‏بازنگــری‏و‏ ــه‏فعالیــت‏نمــود.‏ب ــاه‏ســال‏83‏شــروع‏ب کاالی‏کشــاورزی‏در‏شــهريور‏متصويــب‏قانــون‏بــازار‏اوراق‏بهــادار‏جمهــوری‏اســالمی‏ايــران‏در‏ســال‏1384‏و‏تصمیــم‏ــی‏بــورس،‏ســرانجام‏بورس‏هــای‏فلــزات‏و‏کشــاورزی‏در‏يکديگــر‏ادغــام‏و‏ شــورای‏عالبــورس‏واحــدی‏بــا‏عنــوان‏بــورس‏کاالی‏ايــران‏تشــکیل‏شــد‏و‏از‏ابتــدای‏مهرمــاه‏ســال‏ــه‏معامــالت‏در‏ ــادار‏کلی ــازار‏اوراق‏به ــون‏ب ــق‏قان ــرد.‏طب ــاز‏ک ــت‏خــود‏را‏آغ 1386‏فعالی

ــادار‏انجــام‏می‏شــود. ــورس‏و‏اوراقبه ــران‏تحــت‏نظــارت‏ســازمان‏ب ــورس‏کاالی‏اي ب

بازار فیزیکی:معامــالت‏کاالی‏فیزيکــی‏در‏بــورس‏کاالی‏ايــران‏بــه‏روش‏مزايــده‏انجــام‏می‏شــود.‏مزايــده‏يــا‏حــراج‏بــه‏نوعــی‏از‏معاملــه‏گفتــه‏می‏شــود‏کــه‏در‏ابتــدا‏فروشــنده‏ــد.‏ســپس‏ ــی‏را‏کــه‏حاضــر‏اســت‏کاالی‏خــود‏را‏بفروشــد‏اعــالم‏می‏کن ــل‏قیمت حداقخريــدارن‏در‏صــورت‏تمايــل،‏قیمتــی‏باالتــر‏از‏قیمــت‏نهايــی‏را‏جهــت‏خريــد‏پیشــنهاد‏ــه‏می‏شــود.‏در‏ ــن‏قیمــت‏فروخت ــده‏باالتري ــه‏پیشــنهاد‏‏دهن ــد.‏در‏نهايــت‏کاال‏ب می‏کننواقــع‏حــراج،‏ســازوکاری‏بــرای‏دادوســتد‏کاال‏بــر‏پايــه‏انطبــاق‏ســفارش‏های‏خريــد‏و‏

ــا‏در‏نظــر‏گرفتــن‏اولويــت‏قیمــت‏و‏زمــان‏اســت. فــروش‏مشــتريان‏ب

انواع قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی:ــراردادی‏اســت‏کــه‏طــی‏آن‏پرداخــت‏بهــای‏کاالی‏مــورد‏ ــرارداد نقــدی:‏ق ق

ــود. ــام‏می‏ش ــه‏انج ــگام‏معامل ــل‏آن‏در‏هن ــه‏و‏تحوي معامل

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

55

قــرارداد نســیه:‏قــراردادی‏اســت‏کــه‏طــی‏آن‏کاال‏در‏هنــگام‏معاملــه‏تحويــل‏ــردد. ــخ‏سررســید‏پرداخــت‏می‏گ و‏بهــای‏آن‏در‏تاري

قــرارداد ســلف:‏قــراردادی‏اســت‏کــه‏طــی‏آن‏کاال‏بــا‏قیمــت‏معیــن‏در‏زمانــی‏مشــخص‏در‏آينــده‏تحويــل‏گرديــده‏و‏بهــای‏آن‏در‏هنــگام‏معاملــه‏پرداخــت‏می‏گــردد.

معامالت‏در‏بازار‏فیزيکی‏در‏دو‏رينگ‏داخلی‏و‏صادراتی‏صورت‏می‏پذيرد.رينــگ‏داخلــی‏عبــارت‏اســت‏از‏جلســه‏معامالتــی‏بــورس‏بــرای‏معاملــه‏کاالهايــی‏

کــه‏مقصــد‏آن‏هــا‏صرفــًا‏بــازار‏هــدف‏داخــل‏ايــران‏اســت.رينــگ‏صادراتــی‏عبــارت‏اســت‏از‏جلســه‏معامالتــی‏بــورس‏بــرای‏معاملــه‏

کاالهايــی‏کــه‏مقصــد‏آن‏هــا‏صرفــًا‏بــازار‏هــدف‏بین‏المللــی‏اســت.

بازار فرعی:ــه‏ ــاز‏ب ــداوم‏عرضــه،‏نی ــدم‏ت ــر‏ع ــی‏نظی ــه‏داليل ــه‏ب ــی‏ک ــازار‏کاالهاي ــن‏ب در‏ايبازديــد‏حضــوری‏کاال‏جهــت‏احــراز‏کمیــت‏و‏يــا‏کیفیــت‏توســط‏متقاضــی‏خريــد،‏قابــل‏اتــکا‏نبــودن‏نــرخ‏کشــف‏شــده‏در‏بــورس‏بــه‏واســطه‏ســهم‏پايیــن‏معاملــه‏در‏بــورس‏نســبت‏بــه‏کل‏بــازار‏محصــول‏و‏درخواســت‏تســويه‏خــارج‏از‏پاياپــای‏معاملــه‏توســط‏ــرش‏و‏ ــل‏پذي ــد‏قاب ــی‏را‏ندارن ــازار‏فیزيک ــه‏در‏ب ــرش‏و‏معامل ــده‏امکان‏پذي عرضه‏کننمعاملــه‏می‏باشــد‏و‏هماننــد‏بــازار‏فیزيکــی‏امــکان‏معاملــه‏انــواع‏قراردادهــا‏در‏دو‏رينــگ‏داخلــی‏و‏صادراتــی‏بــر‏روی‏ســه‏دســته‏محصــوالت‏صنعتــی‏و‏معدنــی،‏فرآورده‏هــای‏

نفتــی‏و‏پتروشــیمی‏و‏محصــوالت‏کشــاورزی‏وجــود‏دارد.

بازار مشتقه:اين‏بازار‏شامل‏معامالت‏قراردادهای‏آتی‏و‏اختیار‏معامله‏می‏باشد:

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

56

ــی‏ ــدار‏معین ــن،‏مق ــد‏می‏شــود‏در‏سررســید‏معی ــی:‏فروشــنده‏متعه ــرارداد آت قــل‏ ــد‏و‏در‏مقاب ــد‏بفروش ــن‏می‏کنن ــه‏االن‏تعیی ــی‏ک ــه‏قیمت ــخص‏را‏ب از‏کاالی‏مشــد‏ ــداری‏کن ــا‏آن‏مشــخصات‏خري ــد‏می‏شــود،‏آن‏کاال‏را‏ب ــرارداد‏متعه ــر‏ق طــرف‏ديگــرط‏ ــه‏صــورت‏ش ــن‏ب ــرارداد،‏طرفی ــام‏ق ــن‏از‏انج ــاع‏طرفی ــری‏از‏امتن ــرای‏جلوگی و‏بضمــن‏عقــد‏متعهــد‏می‏شــوند‏مبلغــی‏را‏بــه‏‏عنــوان‏وجــه‏تضمیــن‏نــزد‏اتــاق‏پاياپــای‏بــورس‏بگذارنــد‏و‏متعهــد‏می‏شــوند‏متناســب‏بــا‏تغییــرات‏قیمــت‏آتــی،‏وجــه‏تضمیــن‏ــرات،‏ ــا‏تغیی ــب‏ب ــت‏دارد‏متناس ــان‏وکال ــرف‏آن ــای‏از‏ط ــاق‏پاياپ ــد‏و‏ات ــل‏کنن را‏تعديبخشــی‏از‏وجــه‏تضمیــن‏هــر‏يــک‏از‏طرفیــن‏را‏در‏اختیــار‏ديگــری‏قــرار‏دهــد‏و‏او‏حــق‏اســتفاده‏از‏آن‏را‏خواهــد‏داشــت‏تــا‏در‏سررســید‏بــا‏هــم‏تســويه‏کننــد.‏مشــخصات‏ايــن‏قــرارداد‏بــر‏روی‏يــک‏دارايــی‏مشــخص،‏يکســان‏می‏باشــد‏و‏توســط‏بــورس‏پیشــنهاد‏

ــد. ــرش‏می‏رس ــت‏پذي ــب‏هیئ ــه‏تصوي و‏ب

ــن‏ ــی‏در‏اي ــالت‏آت ــا‏معام ــن‏اوراق‏ب ــاوت‏اي ــه:‏تف ــار معامل ــرارداد اختی قاســت‏کــه‏در‏قــرارداد‏آتــی‏دو‏طــرف‏متعهــد‏بــه‏خريــد‏و‏فــروش‏دارايــی‏در‏سررســید‏هســتند‏امــا‏در‏ايــن‏اوراق‏يــک‏نفــر‏متعهــد‏اســت‏)فروشــنده‏اختیــار‏کــه‏پــول‏آن‏را‏ــنده‏ ــه‏فروش ــول‏آن‏را‏ب ــه‏پ ــار‏ک ــدار‏اختی ــار‏)خري ــری‏دارای‏اختی ــت(‏و‏ديگ گرفته‏اســداد‏ ــدار،‏تع ــت‏خري ــورت‏درخواس ــود‏در‏ص ــد‏می‏ش ــنده‏اوراق‏متعه ــت(.‏فروش داده‏اســه‏قیمــت‏اعمــال‏)قیمــت‏معیــن‏معاملــه‏در‏آينــده‏کــه‏ مشــخصی‏از‏دارايــی‏پايــه‏را‏بــار‏از‏ ــاع‏فروشــنده‏اختی ــری‏از‏امتن ــرای‏جلوگی ــد.‏ب ــه‏کن ــن‏شده‏اســت(‏معامل االن‏تعییــای‏ ــاق‏پاياپ ــزد‏ات ــن‏ن ــه‏تضمی ــوان‏وج ــه‏عن ــی‏را‏ب ــنده‏مبلغ ــدش،‏فروش ــام‏تعه انجــه،‏آن‏را‏ ــار‏معامل ــت‏اوراق‏اختی ــرات‏قیم ــا‏تغیی ــب‏ب ــد‏و‏متناس ــرار‏می‏ده ــورس‏ق بــند.‏اوراق‏ ــروش‏می‏باش ــد‏و‏ف ــل‏خري ــه‏قاب ــازار‏ثانوي ــار‏در‏ب ــد.‏اوراق‏اختی ــل‏کن تعدي

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

57

ــردد.‏ ــیم‏گ ــد‏تقس ــا‏اختیارخري ــروش‏ي ــار‏ف ــوع‏اختی ــه‏دو‏ن ــد‏ب ــه‏می‏توان ــار‏معامل اختیدر‏اختیــار‏خريــد،‏خريــدار‏حــق‏خريــد‏يــک‏کاال‏را‏در‏آينــده‏از‏فروشــنده‏اختیــار‏دارد‏و‏فروشــنده‏اختیــار‏متعهــد‏اســت‏در‏صــورت‏درخواســت‏خريــدار‏کاال‏را‏بــه‏قیمــت‏توافــق‏شــده‏بــه‏او‏بفروشــد.‏در‏اختیــار‏فــروش،‏خريــدار‏حــق‏فــروش‏يــک‏کاال‏را‏در‏آينــده‏بــه‏فروشــنده‏اختیــار‏دارد‏و‏فروشــنده‏اختیــار‏متعهــد‏اســت‏در‏صــورت‏درخواســت‏خريــدار‏

ــه‏قیمــت‏توافــق‏شــده‏از‏او‏بخــرد. کاال‏را‏ب

ــن‏ ــب‏اي ــوازی‏اســتاندارد:‏فروشــنده‏کاال‏در‏قال ــرارداد‏ســلف‏م ــی:‏ق ــازار مال ‏باوراق،‏هماننــد‏قــرارداد‏ســلف‏بهــای‏کااليــی‏را‏کــه‏در‏آينــده‏تحويــل‏خواهــد‏داد،‏بــه‏ــازار‏ثانويــه‏دارد‏ صــورت‏نقــد‏دريافــت‏می‏کنــد.‏ايــن‏اوراق‏برخــالف‏قــرارداد‏ســلف،‏بو‏دارنــده‏اوراق‏می‏توانــد‏قبــل‏از‏سررســید‏ايــن‏اوراق‏را‏در‏بــورس‏بــه‏فــروش‏رســاند.

گواهــی ســپرده کاالیــی:‏گواهــی‏ســپرده‏کااليــی‏ورقــه‏بهــاداری‏اســت‏کــه‏ــرش‏ ــار‏پذي ــه‏انب ــی‏کاالی‏ســپرده‏شــده‏ب ــدار‏معین ــر‏مق ــده‏آن‏ب ــت‏دارن ــد‏مالکی مويــاردار‏ ــط‏انب ــده‏توس ــار‏صــادر‏ش ــض‏انب ــتوانه‏آن‏قب ــورس‏کاال‏اســت‏و‏پش ــده‏در‏ب شاســت.‏انبــاردار‏پــس‏از‏ارزيابــی‏کمــی‏و‏کیفــی‏کاالی‏مشــتری‏بــرای‏وی‏قبــض‏انبــار‏صــادر‏می‏نمايــد.‏مشــتری‏بــا‏ســپرده‏کــردن‏ايــن‏قبــض‏نــزد‏اتــاق‏پاياپــای،‏می‏توانــد‏ايــن‏گواهــی‏ســپرده‏کااليــی‏را‏کــه‏بــه‏پشــتوانه‏قبــض‏انبــار‏صــادر‏می‏شــود‏در‏بــازار‏ثانويــه‏معاملــه‏نمايــد.‏مالــک‏گواهــی‏در‏طــول‏مهلــت‏نگهــداری‏کاال،‏هــر‏زمــان‏کــه‏

ــرد. ــل‏گی ــار‏تحوي ــه‏و‏کاال‏را‏از‏انب ــار‏مراجع ــه‏انب ــد‏ب خواســت‏می‏توان

ــا‏جــذب‏ســرمايه‏از‏ ــی‏ب ــدوق‏کاالي ــی:‏صن ــرمایه گذاری کاالی ــدوق س صن

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

58

طريــق‏فــروش‏واحدهــای‏ســرمايه‏گذازی،‏منابــع‏جــذب‏شــده‏را‏بــر‏روی‏اوراق‏بهــادار‏ــن‏ ــرمايه‏گذاران‏اي ــه‏س ــي‏ب ــدوق‏کاالي ــد.‏صن ــرمايه‏گذاری‏می‏کن ــر‏کاال‏س ــی‏ب مبتنــل‏ ــر‏و‏تحم ــورد‏نظ ــداری‏کاالی‏م ــد‏و‏نگه ــای‏خري ــه‏ج ــه‏ب ــد‏ک ــکان‏را‏می‏ده امايــن‏ اوراق‏ انبــارداری‏و‏خســارت‏های‏احتمالــی‏آن،‏ هزينه‏هــای‏حمــل‏و‏نقــل،‏ــل‏ ــش‏قاب ــا‏بخ ــن‏صندوق‏ه ــر،‏اي ــارت‏ديگ ــه‏عب ــد.‏ب ــداری‏نماين ــا‏را‏خري صندوق‏هــی‏خــاص‏ ــرمايه‏گذاری‏در‏کاالي ــه‏س ــود‏را‏ب ــردآوری‏شــده‏خ ــوه‏گ مالحظــه‏ای‏از‏وجــدام‏ ــاص‏اق ــرمايه‏گذاری‏در‏آن‏کاالی‏خ ــه‏س ــدان‏ب ــه‏من ــد‏و‏عالق اختصــاص‏می‏دهن

ــد. ــا‏می‏کنن ــن‏صندوق‏ه ــای‏اي ــد‏واحده ــه‏خري ب

)Chicago Mercantile Exchange (:بورس کاالی شیکاگو، به انگلیسی)اختصــاری)CME(‏تأســیس‏1898‏و‏معــروف‏بــه‏»The Merc«،‏يکــی‏از‏

مهم‏تريــن‏بازارهــای‏اقتصــادی‏ايــاالت‏متحــده‏آمريــکا‏و‏جهــان‏می‏باشــد0

)LME( :بورس فلزات لندن )مخفف انگلیسیبــازار‏بــورس‏معامــالت‏قراردادهــای‏آتــی‏و‏اختیــار‏معاملــه‏فلــزات‏اساســی‏می‏باشــد.‏ــه‏ ــه‏ای‏اســت‏ک ــه‏گون ــه‏ب ــل‏معامل ــدن‏ســاختار‏سررســیدهای‏قاب ــزات‏لن ــورس‏فل در‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

59

قراردادهايــی‏بــا‏تاريــخ‏سررســید‏روزانــه‏تــا‏ســه‏مــاه‏آينــده،‏بــا‏تاريــخ‏سررســید‏هفتگــی‏تــا‏شــش‏مــاه‏آينــده‏و‏ماهیانــه‏تــا‏123‏مــاه‏آينــده‏قابــل‏معاملــه‏اســت.‏همچنیــن‏بــازار‏معامــالت‏نقــد‏نیــز‏بــرای‏وارانت‏هــا‏)قبــض‏انبــار(‏بــرای‏تحويــل‏در‏48‏ســاعت‏آينــده‏ــدن‏امــکان‏پوشــش‏ريســک،‏کشــف‏قیمــت‏ ــزات‏لن ــورس‏فل ــه‏می‏شــود.‏ب ــز‏معامل نیــم‏ ــا‏را‏فراه ــويه‏قرارداده ــرای‏تس ــی‏ب ــل‏فیزيک ــکان‏تحوي ــان‏و‏ام ــرای‏جه ــع‏ب مرجکرده‏اســت.‏در‏ژوئیــه‏2012‏گــروه‏بــورس‏هنــگ‏کنــگ،‏ســهام‏بــورس‏فلــزات‏لنــدن‏

را‏خريــداری‏کــردشرکت‏آلومینیوم‏ايران‏)ايرالکو(‏عضوی‏از‏اين‏بورس‏می‏باشد

‏

بازار بورس کاالی نیویورک به انگلیسی:)New York Mercantile Exchange(اختصــاری)‏NYMEX(‏يــک‏بــازار‏معامــالت‏آتــی‏کاالهــای‏اقتصــادی‏متعلــق‏بــه‏گــروه‏بــورس‏بازرگانــی‏و‏کاالی‏شــیکاگو‏اســت.‏نايمکــس‏در‏خیابــان‏وان‏نــورت‏انــد‏در‏بروکفیلــد‏پلیــس‏در‏بخــش‏باتــری‏پــارک‏ســیتی‏منهتــن،‏نیويــورک‏واقــع‏شده‏اســت.‏ــدن‏و‏ ــی،‏لن ــان‏فرانسیســکو،‏دب ــا،‏س ــینگتن،‏آتالنت ــتون،‏واش ــر‏آن‏در‏بوس ــر‏ديگ دفات

ــد ــو‏واقع‏ان توکی

فصل چهارمبـورس انـرِژِی

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

63

ــان‏و‏ ــرور‏زم ــه‏م ــه‏ب ــتند‏ک ــر‏هس ــی‏بش ــاج‏زندگ ــه‏مايحت ــرق،‏آب،‏گاز‏از‏جمل ببــا‏شــکل‏گرفتــن‏جوامــع‏متمــدن،‏جايــگاه‏خــود‏را‏نــه‏تنهــا‏ازدســت‏نــداده‏بلکــه‏بــه‏

ــد. شــاخه‏هــای‏مختلقــی‏تقســیم‏شــده‏انامــروزه‏بشــر‏بــا‏اســتفاده‏از‏تکنولــوژی‏هــای‏گوناگــون‏و‏بــا‏اســتفاده‏از‏ايــن‏منابــع،‏عــالوه‏بــر‏ايــن‏کــه‏مصــرف‏کننــده‏ای‏بهینــه‏بــرای‏ايــن‏منابــع‏طبیعــی‏محســوب‏مــی‏

شــود،‏ســودهايی‏از‏نــوع‏اقتصــادی‏نیــز‏از‏ايــن‏منابــع‏بــه‏دســت‏مــی‏آورد.ــی‏ ــز،‏گنج ــورها‏نی ــاير‏کش ــه‏در‏س ــا‏بلک ــور‏م ــا‏در‏کش ــه‏تنه ــرژی‏ن ــع‏ان ‏مناب

ــود. ــی‏ش ــوب‏م ــرد‏محس ــه‏ف ــر‏ب منحص

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

64

ــا‏ ــرژی‏ه ــن‏ان ــون‏از‏اي ــای‏گوناگ ــوژی‏ه ــتفاده‏از‏تکنول ــا‏اس ــه‏ب ــورهايی‏ک ‏کشاســتفاده‏کــرده‏و‏نــه‏تنهــا‏چرخــه‏تولیــد‏خــود‏را‏رونــق‏بخشــیده‏بلکــه‏از‏داد‏و‏ســتد‏آن‏

بــه‏اشــکال‏کوناگــون‏نیــز‏ســود‏بــرده‏انــد.ــن‏ ــه‏اي ــوان‏از‏جمل ــی‏ت ــرق‏را‏م ــت،‏گاز‏و‏ب ــرژی،‏نف ــای‏ان ــورس‏ه ــکیل‏ب ‏تشخالقیــت‏هــای‏تحســین‏برانگیــز‏شــمرد‏کــه‏کشــورهای‏نــروژ،‏آلمــان،‏اتريــش،‏هنــد‏و‏

ــه‏نامــداران‏ايــن‏قبیــل‏بازارهــا‏محســوب‏مــی‏شــوند. مجارســتان‏از‏جمل

)Iran Energy Exchange ():بورس انرژی ایران، )به انگلیسیيکــی‏از‏بازارهــای‏بــورس‏ايــران‏اســت‏کــه‏بــه‏منظــور‏انجــام‏معامــالت‏حامل‏های‏انــرژی‏بــا‏مجــوز‏شــورای‏عالــی‏بــورس‏و‏اوراق‏بهــادار‏بــه‏عنــوان‏چهارمیــن‏بــورس‏رســمی‏کشــور‏و‏تحــت‏نظــارت‏ســازمان‏بــورس‏و‏اوراق‏بهــادار‏در‏ســال‏1391‏تاســیس‏شــد.‏در‏پــی‏عــدم‏موفقیــت‏بــورس‏نفــت‏ايــران‏و‏لــزوم‏ايجــاد‏بــازار‏جديــد‏معامالتــی‏در‏بخــش‏صنعــت‏بــرق‏بــرای‏جلوگیــری‏از‏تعــدد‏بازارهــا‏در‏بخــش‏انــرژی‏بــا‏ادغــام‏ــرژی‏ ــورس‏ان ــرکت‏ب ــش‏برق،ش ــیس‏بخ ــورس‏جديدالتاس ــا‏ب ــران‏ب ــت‏اي ــورس‏نف ب

ايــران‏بــه‏عنــوان‏چهارمیــن‏رکــن‏بــازار‏ســرمايه‏در‏ســال‏1391‏شــکل‏گرفــت.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

65

درگاه بورسمديــر‏عامــل‏ايــن‏شــرکت‏هــم‏اکنــون‏ســید‏علــی‏حســینی‏اســت‏کــه‏در‏رزومــه‏ــه‏ ــی‏وابســته‏ب ــرآورده‏هــای‏نفت ــش‏و‏پخــش‏ف کاری‏خــود،‏حضــور‏در‏شــرکت‏پاالي

وزارت‏نفــت‏ايــران‏را‏نیــز‏تجربــه‏کــرده‏اســت.ســید‏علــی‏حســینی‏در‏ســازمان‏بــورس‏و‏اوراق‏بهــادار‏نیــز‏معــاون‏علــی‏صالــح‏آبــادی‏در‏بخــش‏مهــم‏و‏حســاس‏اداره‏نظــارت‏بــر‏ناشــران‏اوراق‏بهــادار‏و‏همینطــور‏هیئــت‏

مديــره‏ايــن‏نهــاد‏ناظــر‏بــازار‏ســرمايه‏ايــران‏بــود.در‏زمــان‏حضــور‏حســینی‏،‏بــورس‏انــرژی‏ايــران‏بــرای‏نخســتین‏بــار‏در‏صنعــت‏نفــت‏ايــران‏توانســت‏میزبــان‏معامــالت‏پر‏حجــم‏بنزيــن‏و‏گازوئیــل‏ايرانــی‏در‏ســال‏1398‏بــه‏بــازار‏هــای‏جهانــی‏باشــد.همچنین‏پــس‏از‏ســال‏هــا‏انتظــار‏نخســتین‏معاملــه‏نفــت‏ــدار‏در‏ ــه‏خري ــا‏حضــور‏س ــورس‏ب ــن‏ب ــی‏اي ــگ‏صادرات ــران‏در‏رين ــبک‏اي ــام‏س خ

ســال‏1397‏تحقــق‏يافــت.شــرکت‏بــورس‏انــرژی‏ايــران‏)ســهامی‏عــام(‏بــه‏شناســنامه‏ملــی‏10320798438‏طــی‏شــماره‏428002‏مــورخ‏17/4/1391‏در‏اداره‏ثبــت‏شــرکت‏هــای‏تهــران‏بــه‏ثبــت‏

رســید‏و‏متعاقبــًا‏از‏تاريــخ‏1391/12/19‏شــروع‏بــه‏بهــره‏بــرداری‏نمــوده‏اســت.ــرکت‏ ــام‏ش ــاده‏1393/4/1‏ن ــوق‏الع ــی‏ف ــع‏عموم ــه‏مجم ــب‏صورتجلس ــه‏موج ببــه‏شــرکت‏بــورس‏انــرژی‏ايــران‏تغییــر‏يافتــه‏و‏در‏تاريــخ‏1391/10/26‏در‏بــازار‏پايــه‏

ــران‏درج‏شــده‏اســت. ــورس‏اي فرابــان‏ ــن‏خیاب ــان‏شــهید‏مطهــری‏،‏بی ــران‏،خیاب ــی‏شــرکت‏ته ــز‏اصل نشــانی‏مرکــهر‏ ــی‏آن‏در‏ش ــت‏اصل ــل‏فعالی ــالک‏243‏و‏مح ــرافراز‏،پ ــان‏س ــام‏و‏خیاب ــم‏مق قائ

ــع‏شــده‏اســت. تهــران‏واقموضــوع‏فعالیــت‏شــرکت‏طبــق‏مــاده‏3‏اساســنامه‏،‏انجــام‏معامــالت‏نقــدی‏،ســلف‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

66

مــوازی‏اســتاندارد،قرارداد‏هــای‏آتــی‏و‏اختیــار‏معاملــه‏،‏راه‏انــدازی‏ايــن‏بــازار‏جهت‏پاســخ‏گويــی‏بــه‏نیازهايــی‏همچــون‏خريــد‏و‏فــروش‏منابــع‏انــرژی‏،‏تامیــن‏مالــی‏بــرای‏تولیــد‏کننــدگان،‏تامیــن‏مالــی‏بــرای‏توزيــع‏کننــدگان‏و‏مصــرف‏کنندگان،کشــف‏قیمــت‏روزانــه‏حامــل‏هــای‏انرژی،پوشــش‏ريســک‏،‏شــفافیت‏معامالتــی‏،تســهیل‏در‏تبــادالت‏منابــع‏

انــرژی‏و‏کاهــش‏هزينــه‏هــای‏معامالتــی‏در‏بخــش‏مبــادالت‏انــرژی‏مــی‏باشــد.

فعالیت اصلی شرکت عبارت است از :تشکیل‏سازماندهی‏و‏اداره‏بورس‏انرژی‏به‏صورت‏متشکل‏،سازمان‏يافته‏و‏خود

بورس های انرژی نروژ:نروژ‏يکی‏از‏بهترين‏و‏مرغوب‏ترين‏چاه‏های‏نفت‏دنیا‏را‏در‏اختیار‏دارد.

ــای‏ ــروژ،‏دري ــزرگ‏نفــت‏و‏گاز‏طبیعــی‏موجــود‏در‏ن ــر‏ب ــون‏براســاس‏ذخاي هم‏اکنــت‏و‏گاز‏ ــه‏آن‏اســت.‏نف ــع‏وابســته‏ب ــی‏و‏صناي ــای‏نفت شــمال‏تحت‏الشــعاع‏فراورده‏ه

ــروژ‏را‏تأمیــن‏می‏کنــد. طبیعــی‏بیــش‏از‏يــک‏ســوم‏درآمدهــای‏صادراتــی‏نامــا‏خصوصیتــی‏کــه‏اقتصــاد‏نــروژ‏را‏متمايــز‏کــرده‏اســت‏وجــود‏دو‏بــورس‏انــرژی‏

در‏ايــن‏کشــور‏اســت.بــورس‏Nordpool spot‏کــه‏بــه‏معامــالت‏نقــدی‏بــرق‏مــی‏پــردازد‏و‏بــورس‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

67

کااليــی‏NASDAQ OMX‏اروپــا‏کــه‏بــه‏معامــالت‏عــادی‏انــرژی‏مشــغول‏اســت.ــور‏Nordpool spot‏ ــن‏کش ــدی‏اي ــورس‏نق ــمی‏ب ــايت‏رس ــه‏س ــان‏ک آن‏چنــا‏اســت‏.ســهام‏370شــرکت‏از‏ ــرژی‏در‏دنی ــازار‏ان ــاد‏پیشــرو‏ب ــن‏نه نوشــته‏اســت،‏اي20‏کشــور‏مختلــف‏دنیــا‏در‏ايــن‏بــورس‏داد‏و‏ســتد‏مــی‏شــوند‏و‏بــازاری‏اســت‏تحــت‏

ــروژ‏. ــرژی‏ن ــت‏و‏ان ــرژی‏و‏وزارت‏نف ــره‏آب‏و‏ان ــأت‏مدي لیســانس‏هی

بورس کاالی نزدک او ام اکس اروپا:نــزدک‏او‏ام‏اکــس‏اوســلو‏کــه‏همــان‏نــزدک‏او‏ام‏اکــس‏اروپــا‏نامیــده‏مــی‏شــود‏ــل‏از‏ ــا‏قب ــه‏ت ــد‏اســت‏ک ــوئد‏و‏فنالن ــارک،‏س ــروژ،‏دانم ــورهای‏ن ــرژی‏کش ــورس‏ان ب

ــود. ــام‏نوردپــول‏معــروف‏ب ــه‏ن تاريــخ‏1‏نوامبــر‏ســال‏2010‏میــالدی‏تنهــا‏بتاريخچــه‏پیدايــش‏ايــن‏بــازار‏بــه‏ســال‏1991‏میــالدی‏بــاز‏مــی‏گــردد‏کــه‏پارلمــان‏

نــروژ‏طــی‏مشــورتی‏تأســیس‏ايــن‏بــازار‏را‏جــزء‏ضروريــات‏اقتصــاد‏کشــور‏دانســت.ــتد‏ ــرای‏داد‏و‏س ــروژ‏ب ــوئد‏و‏ن ــور‏س ــول‏را‏دو‏کش ــازار‏نوردپ ــال‏1996‏ب در‏سمعامــالت‏بــرق‏راه‏انــدازی‏کردنــد‏کــه‏هــر‏کــدام‏از‏ايــن‏کشــورها‏50‏درصــد‏از‏ســهام‏ــازار‏پیوســت‏ ــن‏ب ــه‏اي ــد‏در‏ســال‏1998‏ب ــه‏فنالن ــی‏ک ــد‏در‏حال ــول‏را‏دارا‏بودن نوردپــورس‏شــد‏و‏پــس‏از‏آن‏دانمــارک‏ ــن‏ب ــز‏در‏ســال‏1999‏وارد‏اي ــی‏نی و‏دانمــارک‏غرب

ــرد. ــازار‏اعــالم‏ک ــن‏ب ــه‏اي شــرقی‏در‏ســال‏2000‏ورود‏خــود‏را‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

68

:)European Energy Exchange-EEX( بورس انرژی اروپاــه‏ ــزی‏ب ــای‏مرک ــرژی‏در‏اروپ ــتاز‏ان ــای‏پیش ــی‏از‏بازاره ــرژی‏اروپا،يک ــورس‏ان بــام‏دو‏ ــت‏و‏از‏ادغ ــع‏اس ــان‏واق ــرق‏آلم ــگ‏در‏ش ــهر‏اليپزي ــه‏در‏ش ــی‏رود‏ک ــمار‏م ش

ــت. ــده‏اس ــکیل‏ش ــا‏تش ــرژی‏اروپ ــورس‏ان ــگ‏و‏ب ــرژی‏اليپزي ــورس‏ان بــن‏و‏ ــرق،‏گاز‏طبیعــی‏و‏گاز‏دی‏اکســید‏کرب ــی‏ب ــن‏نهــاد‏دارای‏پلتفــرم‏معامالت اي

ــا‏اســت. ذغــال‏ســنگ‏اســت‏و‏مالــک‏50‏درصــد‏از‏بــورس‏نقــدی‏انــرژی‏اروپ

:)EPEX Spot( بورس نقدی انرژی اروپاــورس‏Powernext‏فرانســه‏ ــا‏و‏ب ــرژی‏اروپ ــورس‏ان ــدی‏توســط‏ب ــازار‏نق ــن‏ب ايــه‏ ــود‏ک ــی‏ش ــوب‏م ــا‏محس ــرژی‏اروپ ــورس‏ان ــی‏از‏ب ــع‏جزئ ــد‏و‏در‏واق ــیس‏ش تأســوئیس‏در‏آن‏ ــه‏و‏س ــش،‏فرانس ــان،‏اتري ــازار‏آلم ــدت‏ب ــاه‏م ــدی‏و‏کوت ــالت‏نق معالمصــورت‏مــی‏پذيــرد.‏مقــر‏آن‏در‏پاريــس‏اســت‏و‏دارای‏زيرمجموعــه‏ای‏بــه‏نــام‏بــازار‏اوراق‏مشــتقه‏EEX GmbH‏اســت‏کــه‏اوراق‏مشــتفه‏انــرژی‏بــازار‏فرانســه‏و‏آلمــان‏

ــه‏مــی‏شــود. ــه‏معامل ــه‏صــورت‏جداگان در‏آن‏ب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

69

:)EXAA(بورس انرژی اتریشبــورس‏انــرژی‏اتريــش‏در‏8‏فوريــه‏ســال‏2001‏میــالدی‏وارد‏عرصــه‏معامــالت‏شــد‏و‏در‏تاريــخ‏21‏مــارچ‏2002‏توانســت‏بــا‏معامــالت‏روز‏رأس‏بــرق،‏فعالیــت‏خــود‏را‏آغــاز‏کنــد.ــدار‏ ــن‏خري ــه‏بی ــه‏معامل ــه‏اســت‏ک ــن‏گون ــازار‏بدي ــن‏ب ــالت‏روز‏رأس‏در‏اي معامو‏فروشــنده‏بــرای‏ارســال‏بــرق‏در‏روز‏آتــی‏صــورت‏مــی‏گیــرد‏و‏قیمــت‏مشــخص‏و‏

ــه‏انجــام‏شــده‏اســت. معاملــه‏ ــازار‏توانســت‏ب ــن‏ب ــد‏اي ــه‏بع ــالدی‏ب ــارچ‏ســال‏2002‏می ــه،‏از‏م ــود‏ک ــن‏ب اي

ــود. ــل‏ش ــا‏تبدي ــز‏اروپ ــرژی‏در‏مرک ــی‏ان ــرم‏معامالت ــن‏پلتف ــی‏تري اصل‏ايــن‏بــازار‏يکــی‏از‏بازارهــای‏لیبــرال‏انــرژی‏در‏اروپــا‏بــه‏شــمار‏مــی‏رود‏و‏هماننــد‏

ديگــر‏بــورس‏هــا،‏شــامل‏بــازار‏بــرق‏نقــدی‏اســت‏.

:)IEX( بورس انرژی هندــرق‏مجــوز‏فعالیــت‏خــود‏را‏ ــورس‏اتوماتیــک‏ب ــوان‏ب ــه‏عن ــد‏ب ــرژی‏هن ــورس‏ان باز‏کمیتــه‏نظارتــی‏مرکــزی‏بــرق‏در‏9‏ژوئــن‏ســال‏2008‏میــالدی‏دريافــت‏کــرد‏و‏در‏ــت‏رســاند‏کــه‏در‏همــان‏ ــه‏ثب ــون‏حجــم‏معامــالت‏را‏ب ــد‏رکــورد‏37.4‏میلی ســال‏بع

ســال‏قیمــت‏بــرق‏نیــز‏بــه‏رکــورد‏13‏پايــزا‏بــر‏کیلــووات‏ســاعت‏رســید.

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

70

:)HUPX(بورس انرژی مجارستانــه‏ ــه‏ب ــک‏اســت‏ک ــال‏الکترونی ــازاری‏کام ــرژی‏مجارســتان)HUPX(‏ب ــورس‏ان ب

ــرق‏مشــغول‏اســت. معامــالت‏بــازار‏يکــی‏از‏بازارهــای‏برجســته‏اروپــای‏شــرقی‏و‏مرکــزی‏اســت‏کــه‏بــه‏ ايــن‏ب

ــده‏معامالتــی‏اســت. ــه‏و‏دارای‏مکانیــزم‏هــای‏ارزن ــرق‏پرداخت معامــالت‏ب

‏:APX-ENDEX

بــورس‏انــرژی‏آنگلو-داچ)انگلیســی-آلمانی(‏اســت‏کــه‏بــه‏معامــالت‏اوراق‏مشــتقه‏و‏معامــالت‏نقــدی‏بــرق‏و‏گاز‏در‏هلنــد،‏انگلســتان‏و‏بلژيــک‏مشــغول‏اســت.

ايــن‏بــازار‏در‏ســال‏1999‏شــروع‏بــه‏کار‏کــرد‏و‏هــم‏اکنــون‏در‏آمســتردام‏هلنــد،‏بروکســل،‏لنــدن‏و‏ناتینگهــام‏فعالیــت‏خــود‏را‏ادامــه‏مــی‏دهــد‏.

ــرژی‏ ــورس‏ان ــالت‏ب ــوان‏معام ــت‏عن ــازار‏تح ــن‏ب ــالت‏اي ــال‏1999‏معام در‏ســوان‏ ــه‏عن ــت‏و‏ب ــش‏گذاش ــرض‏نماي ــه‏مع ــود‏را‏ب ــالت‏خ ــتردام‏)APX(‏معام آمسنخســتین‏بــازار‏انــرژی‏قــاره‏اروپــا‏نامیــده‏شــد.‏در‏همــان‏ســال‏معامــالت‏نقــدی‏گاز‏ــازار‏ EnMO‏در‏بريتانیــا‏آغــاز‏شــد‏و‏در‏ســال‏2000‏میــالدی‏تنهــا‏مرجــع‏مســتقل‏ب

ــه‏کــرد. ــام‏APX-UK‏آغــاز‏ب ــا‏ن ــا)UKPX(‏ب ــرژی‏بريتانی اندر‏ســال‏2003‏میــالدی‏بــورس‏انــرژی‏آمســتردام‏APX‏بــا‏عرضــه‏معــاالت‏گاز‏

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

71

EnMO‏از‏طريــق‏بريتانیــا‏بــا‏بــازار‏ايــن‏کشــور‏ادغــام‏شــد‏و‏بــورس‏انــرژی‏UKPX‏

توســط‏بــورس‏انــرژی‏آمســتردام‏تأســیس‏شــد.در‏ايــن‏بیــن،‏بــازار‏مشــتقه‏انــرژی‏اروپــا‏نیــز‏در‏ســال‏2002‏میــالدی‏بــا‏تــالش‏ــز‏توســط‏ ــازار‏نی ــن‏ب ــه‏اي ــود‏ک ــرده‏ب ــاز‏ک ــود‏را‏آغ ــت‏خ ــرژی‏فعالی ــد‏شــرکت‏ان چنبــورس‏آمســتردام‏در‏ســال‏2008‏خريــداری‏شــد‏و‏مراحــل‏نهايــی‏ادغــام‏در‏ســال‏2009‏

ــازار‏انتخــاب‏شــد. بــه‏پايــان‏رســید‏و‏نــام‏جديــد‏APX-ENDEX‏بــرای‏ايــن‏ب

:)Belpex(بورس انرژی بلژیکايــن‏بــورس‏نیــز‏يکــی‏از‏نهادهــای‏ادغام‏شــده‏بــا‏بــورس‏انــرژی‏APX-ENDEX‏

ست. ا

:GEM بورس انرژیبــورس‏انــرژی‏GME‏بــازاری‏کامــال‏مســتقل‏در‏زمینــه‏انــرژی‏در‏ايتالیــا‏اســت‏کــه‏

معامــالت‏بــرق‏ايــن‏کشــور‏را‏ســاماندهی‏مــی‏کنــد.ــی‏ ــت،‏حام ــط‏زيس ــت‏محی ــر‏حفاظ ــی‏ب ــازاری‏مبن ــودن‏ب ــا‏دارا‏ب ــورس،‏ب ــن‏ب اي

ــود. ــی‏ش ــوب‏م ــل‏محس ــازمان‏مل ــت‏س ــط‏زيس ــت‏از‏محی ــه‏حماي مصوب

آشنایـی با بـورس ایـران و جهـان

72

:)OMIE(بورس انرژی اسپانیاايــن‏بــورس‏کــه‏در‏شــبه‏جزيــره‏ايبريــا‏واقــع‏اســت،‏دارای‏بــازار‏نقــدی‏معامــالت‏

بــرق‏و‏بــازار‏عــادی‏انــرژی‏اســت‏.

‏

:OTE بورس انرژیــدازی‏ ــالدی‏راه‏ان ــال‏2001‏می ــک)OTE(‏در‏س ــوری‏چ ــرق‏جمه ــورس‏گاز‏و‏ب بشــده‏اســت‏و‏تمامــی‏خدمــات‏معامالتــی‏را‏بــه‏ســرمايه‏گــذاران‏گاز‏و‏بــرق‏ايــن‏کشــور‏

ارائــه‏مــی‏دهــد.