HADDEHANEunaltoktas.com/issagligiguvenligiishukuku/wp-content/uploads/2019/03/Haddehane-Mart...demirin...
Transcript of HADDEHANEunaltoktas.com/issagligiguvenligiishukuku/wp-content/uploads/2019/03/Haddehane-Mart...demirin...
Sayfa 1 / 88
HADDEHANE
İŞLETMELERİNDE
İŞ GÜVENLİĞİ
TEDBİRLERİ
F. ÜNAL TOKTAŞ
Elek. Y. Müh.
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
ÇSGB Eski İş Güvenliği Müfettişi ve Grup Başkanı
unaltoktaş.com
Mart-2019
Sayfa 2 / 88
İÇİNDEKİLER
1) HADDEHANE İŞ AKIM ŞEMASI VE AÇIKLAMASI, HADDEHANE
İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER (ŞEMA)
2) HADDEHANE İŞLETMESİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİ VE
ALINMASI GEREKEN İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3) HADDEHANE YARDIMCI TESİSLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-1) DOĞAL GAZ İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-2) LPG İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-3) TUFAL HAVUZU TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-4) OKSİJEN TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-5)TERMEKS TESİSİ SU SOĞUTMA, ŞARTLANDIRMA VE SÜLFÜRİK ASİT
TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-6) SU TASVİYE TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-7) TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-8) MERDANE HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-9) YOLLUK HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,
3-10) ELEKTRİK ALÇAK VE YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİNDE VE ELEKTRİK
ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ
Sayfa 3 / 88
1) HADDEHANE İŞ AKIM ŞEMASI VE AÇIKLAMASI:
Tipik bir virajlı ve basit haddehane şeması aşağıdadır. Bir haddehanenin düz bir hat boyunca olması
için çok fazla uzunluk gerekir. Genelde haddehane işletmelerinde bu kadar uzun bir alan mevcut değildir.
Bu bakımdan, en azından finish ( son ) hadde tezgahlarından önce, sistemde bir viraj yapılır. Aşağıdaki
şemada böyle bir sistem gösterilmiştir. Düz ve virajsız bir yerleşim için en az 200-250 metre uzunlukta
bir alan gereklidir. Bu sistemde soğutma platformuna gelen ve soğuyan demir çubuklar, tekrar ters yönde
hareket ederek soğuk makasa gelirler. Yani soğutma platformundan sonra yönleri tekrar öteki tarafa
doğru dönerek yer kazanılmasını sağlarlar. Trafikte virajlar nasıl risk oluşturursa, haddehanelerdeki
virajlar da risk kaynağı olabilirler.
1-1) Haddehanelerin ana girdi maddesi ya çelikhanelerde üretilen, ya da ithal yoluyla yurt dışından
gelen, kare kesitli kütük demirlerdir. Bunların kesitleri genelde 130X 130, 140X140 veya 150X150
mm‘dir. Ancak bazı ithal kütüklerin kesitleri 125X125 mm olabilmektedir.
1-2) Haddehanede temel prensip, kütük demirlerin akkor hale gelinceye kadar 1200 – 1250 santigrat
derecesine kadar tav ocağında ısıtılması ve sonra da çeşitli hadde tezgahlarında ezilerek, çekilerek ve
uzatılarak çeşitli ebatlarda ve uzunluklarda inşaat demiri veya demir profil haline getirilmesidir. Hadde
tezgahlarının merdaneleri aynı hızda ve fakat ters yönde dönerek arasına aldığı akkor haldeki demiri
eserek şeklini değiştirir.
1-3) Haddehaneler çubuk haddehanesi veya profil haddehanesi olabilir. Çubuk haddehanelerinde
mamul madde çeşitli kesitlerde inşaat demirleridir. Bu kesitler, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 24, 28, 30, 32,
34, 36, 38 ve 40 mm çaplarında olabilir. Bazı yurt dışı ülkeleri, teker sayıdaki çapları da
isteyebilmektedir. Gene bunlar düz veya nervürlü şekilde olabilir. Bu çaplar ikişer mm aralıklardadır.
Profil haddehanelerinde üretilen mamul maddeler ise, lama, köşebent, U, T, I , + ve kare demirlerdir.
1-4) Haddehanelere gelen kütük demirler 6 veya 12 metre uzunlukta gelir. Tabi burada işletmenin tav
fırınının eni de çok önemlidir. Normal olarak bu enler 6 metredir. Bu duruma göre eğer, 12 metre
uzunluğunda kütük demirler gelmişse, bunların ikiye kesilerek 6 metreye indirilmesi gereklidir.
1-5) Kütük demirler, uzun oldukları için genelde tırlarla, kütük demir holüne getirilir ve orada
istiflenir. Bu istiflemede genelde köprü vinçlere bağlı elektro mıknatıslı kaldırma aparatları kullanılır. Bu
aparatın elektriksel makara sisteminden bir akım geçirilir. Sarım sayısı ve akım şiddeti ne kadar fazla ise
yaratılan elektromanyetik alan şiddeti o kadar fazla olur. Yani bu aparat etrafından çok güçlü bir
elektromıknatıs alan yaratılır. Bu aparat kütük demirlerin üzerine konduğu zaman , mıknatıs gücü ile
metal olan kütükler kolaylıkla yukarıya kaldırılır ve sonra köprü vincin yatay hareket eden arabası (
kedisi) ile yatay istikamette istif alanına veya direkt olarak tav fırını yükleme platformuna taşınır.
1-6) 12 metrelik kütüklerin ortadan ikiye kesilmesinde Oksi-LPG kesme aparatları kullanılır.
Kesilecek olan kesit büyük olduğu için yüksek ısı değeri yaratan bir yanıcı gaz kullanılması gereklidir. Bu
gaz ise genelde LPG ( Likit Petrol Gazı)’ dır. Bilindiği gibi kesilecek olan kütük hattı Oksi-Lpg şalumosu
ile önce akkor bir hale getirilir, yeterli ısı sağlanınca yanıcı gaz vanası kapatılarak, saf oksijen huzmesi ile
kütük demir kesilir. Bazı işletmelerde çelikhane ve hemen arkasındaki haddehane kontinü ( bir seri)
haldedir. Tabi buralarda zaten kütük demir akkor veya akkor hale yakın bir halde geldiği için, bu kesme
işlemi yüksek kapasiteli hidrolik makaslarla da yapılabilir.
1-7) 6 metre boyunda kesilen kütükler düzgün bir şekilde, tav fırını girişindeki zincirli transfer
masasına konur. Buradan belli bir hızla kütükler, bir itme mekanizması ile tav fırınına doğru itilir..
Sayfa 4 / 88
1-8) Fırının sonuna gelen akkor haldeki kütüğü, burada görevli olan bir operatör bir itme aparatı ile
öteki taraftaki bir pencereden hadde hazırlama tezgahına giden röleli yola doğru iter.
1-9) Fırından çıkan akkor haldeki kütük , hazırlama grubu denilen ve genelde 3-5 pasodan oluşan çok
güçlü bir hadde tezgahına girer. En son üretilecek olan mamul madde olan inşaat demirinin çapına uygun
olacak şekilde bu tezgaha birden çok defa girer ve tersine dönerek tekrar daha dar çaplı pasodan geçerek,
daha sonraki hadde tezgahlarında daha da inceltilecek bir kesite getirilir.
1-10) Hazırlama grubunda kare kesitli kütük yassı dikdörtgen haline getirilir. Bu gruptan çıkan demirin
ucu haliyle ezildiği için çatallı bir haldedir. Bu vaziyette öteki hadde tezgahlarına girerse, tezgaha
dolanma riski doğar bu bakımdan ,hazırlama grubunda 4 ila 5 nolu pasolar arasında çıkan demirin ucu, bir
uç kuyruk makası ile otomatik olarak kesilerek düzgün bir hale getirilir.
1-11) Sonra gelen hadde tezgahları grubu tandem hadde tezgahlarıdır. Bu grupta da çekilecek olan
demirin kesitine göre, 5 veya 6 adet hadde tezgahı bulunur.
1-12) Tandem grubundan sonra tekrar uçların kesilmesi gerekir. Tandem grubundan sonraki ara tezgah
grubunun girişinde de bir uç kuyruk kesme makası vardır.
1-13) Arkadan gelen iki tezgahtan oluşan ara tezgah grubunda, çekilen demirin çapı daha da düşürülür.
1-14) Ara grup hadde tezgahlarından sonra, arada arıza kesme makası bulunur. Eğer ileride hadde
tezgahlarındaki bir sorun sebebiyle çekilen demir tezgaha girmez veya dolaşırsa, arkadan da sürekli
haddelenen demir geleceği için, ortalık çok karışır ve her tarafta yay gibi sıçrayan kızgın demirler
bulunur. Bu durum iş güvenliğini de ciddi boyutta tehlikeye atar. Bu sebeple, böyle bir karışma
durumunda, acil alarm kornası çalınır, fırın çıkışından kütük çıkışı kesilir, ancak yola daha önce verilmiş
olan demir ise, aşağıda fotosu görülen bu arıza makası ile belli kısa parçalar halinde kesilerek, bunların
ileride daha büyük tehlike doğurması önlenir.
1-15) Sonradan gelen finish ( sonlandırma) hadde tezgahı grubunda genelde toplam 6 adet hadde
tezgahı bulunur. Bu grubun son tezgahında, geçen çubuk demire nervürleme yapılır. Artık bu gruptan
çıkan demir son çapını ve şeklini almıştır.
1-16) Son kesitine ulaşmış çubuk demir içinde yüksek basınçla su dolaşan termeks ünitesinden geçer.
Akkorluğunu kaybetmiş ve fakat hala çok sıcak olan demirin soğutulmuş su içinden geçmesi sonucu, dış
yüzeyi sertleşir ve mukavemeti artar. Ancak demirin eski iç sertliği aynı kalır. Bu suyun sıcaklığı
tabiatıyla mevsime göre değişir. Ancak bu sıcaklık 20 ila 35 santigrat derecesi arasında değişir.
1-17) Sonra gelen kısım uçar makastır. Bu makas o haddehanedeki soğutma platformunun uzunluğuna
uygun olarak ayarlanır ve bu boyda demirleri keserek soğutma platformuna gönderir.
1-18) Soğutma platformunda, adından da anlaşılacağı gibi, buraya gelen demirlerin soğutulması
sağlanır. Bu platformun eni yaklaşık 15 metre kadardır. Birbirleri üzerlerine dolaşmamaları için, demirler
bir taraklı bir mekanizma ile bir ileri oluğa aktarılır.
1-19) Kalite kontrol işlemi soğutma platformun alınan demir numuneleri üzerinde yapılır. Genelde ilk
ürün alınırken ve sonra belli aralıklarla da bu iş yapılır. Bu kontrollerde çap, nervür, fitil ölçülerine
bakılır. Akma ( kalıcı şekil değişikliğinin başladığı nokta), kopma, uzama (çapa göre yüzdesel uzama)
katlama (eğme) (90 veya 180 dereceli eğme) testleri yapılır. Ayrıca eğer istenirse, kimyasal analizi için
spektrometre kullanılarak metalürjik yapısının uygun olup olmadığı veya değişip değişmediği
Sayfa 5 / 88
araştırılabilir. Ayrıca yorulma testi (fatique test), TSE ve diğer yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları
tarafından yapılır.
1-20) Soğutma platformunda soğuyan demirler röleli bir yolla Soğuk Makas’ a gelir. Burada
müşterinin istediği boyda kesilir. Bu kesim genelde 6 veya 12 boylarında kesilir. Boylar genelde 6 veya
12 metre olduğu için, demirde fazla fire verilmemesi için, soğutma platformlarının boyları genelde 36
metredir.
1-21) Soğuk Makas’ ta kesilen demirler sırasıyla bir “Transfer Masası” ‘ na gelir. Burada görevli olan
demir sayıcısı paketlerde bulunması gereken demirleri sayar , Bu sayı tamamlanınca demirler ucu kancalı
bir cebe aktarılır ve buradan düz paket bağlama ünitesine gönderilir. Burada demir paketleri belli
aralıklarla 8 mm çağında ince demirlerle bağlanır. Vinç kancalarına takılacak olan bağlamalar daha kalın
demirle ve çok dolanarak yapılır.
1-22) Eğer demir paketleri düz paket halinde sevk edilecekse, bu paketler köprü vinç kancasına takılı
bulunan bir kaldırma traversi üzerindeki belli aralıklardaki zincir sapanlara takılarak orada bekle-yen
tırlara yüklenir.
1-23) Eğer paketler firkete olarak müşteri tarafından istenmişse, bu düz demir paketleri, röleli bir
yoldan firkete bağlama makinasına gönderilir. Burada orta yerinden ikiye katlanarak firkete yapılır.
Firkete pozisyonunda tekrar açılmasın diye belli aralıklarla bağlanır. Sonra gene köprü vinçlerle bekleyen
tır veya kamyonlara yüklenir. Firkete istenmesinin sebebi, boylarının daha kısa olması, tırlarla değil ve
fakat kamyonlarla taşınması ve de tır giremeyecek dar yollardaki inşaatlara ulaştırılmasının daha kolay
olmasıdır.
1-24) Eğer tabi bunlar hemen sevk edilmeyecek ve stoklanacaksa, köprü vinçlerle stok alanına alınır
ve üst üste yığılır.
Sayfa 6 / 88
HADDEHANE İŞ AKIŞ ŞEMASI
KÜTÜK DEMİR
HAMMADDE
DOĞAL GAZ
PROFİL DEMİR (DÜZ PAKET)
YUVARLAK İNŞAAT DEMİRİ (PAKET)
YUVARLAK İNŞAAT DEMİRİ (FİRKETE)
130X130
140X140
150X150
TAV FIRINI
ŞARJ
PLATFORMU
TAV
FIRINI
HAZIRLAMA
GRUBU
1 TEZGAH,
3-5 PASO
TANDEM
GRUBU
( 6 TEZGAH)
ARA GRUP
( 2 TEZGAH)
UÇ
KUYRUK
MAKASI (4-5 PASO ARASI) V
İRA
J
THERMEX
ÜNİTESİ
FINISH
GRUBU
(6 TEZGAH)
SOĞUTMA
PLATFORMU
UÇAR
MAKAS
TRANSFER
MASASI
SOĞUK
MAKAS
SU
SOĞUTMA
KULESİ
UÇ
KUYRUK
MAKASI
ARIZA
DOĞRAMA
MAKASI
DÜZ
PAKETLEME
FİRKETE
TEZGAHI
KAMYONA
VEYA TIRA
YÜKLEME VE
SEVK STOKLAMA
ÖRNEK
ALMA
KALİTE
KONTROL
FIRIN BACASI
TUFAL HAVUZU
SOĞUTMA SUYU
- TUFAL HATTI
HAZIRLAMA OPERATÖR KULESİ
SOĞUTMA PLATFORMU KUMANDA
KULESİ
Sayfa 7 / 88
1) Genelde Haddehane İşletmelerinde tav ocaklarında yakıt olarak doğal gaz kullanılır. Doğal gaz temiz , randımanlı yüksek kalorili bir yakıttır.
Bu bakımdan haddehane işletmelerinde bir doğal gaz istasyonu vardır. Bu istasyona sürekli olarak boru hattından doğal gaz gelir.
2) Kütük demirlerinin oksijen kesme ile kesilmesinde, genelde Likit Petrol Gazı ( LPG) kullanılır. Kütük kesitleri büyük olduğu için yüksek ısı
değerine sahip yanıcı gaz kullanılması gerekir. LPG işyerinde sıvılaştırılmış gaz halinde, LPG tankında bulundurulur. Bu tanka gaz ikmali,
tekerlekli LPG tankerleri vasıtasıyla yapılır.
3) Yakma ve yanma işleminin olduğu her yerde oksijen gazına ihtiyaç vardır. Oksijen gazı, haddehanelerde, tav ocaklarında yanmayı başlatmak
ve sürdürmek maksadıyla ve ayrıca oksi- propan kesme ve kaynak işlerinde kullanılır. Genelde haddehane işletmelerinde oksijen gazı kriyojenik
tanklarda sıvı halde stoklanır. Bu tanklara ile lastik tekerlekli oksijen tankerleri vasıtasıyla ikmal işlemi yapılır.
4) Haddehanelerde başlıca birbirinden ayrı özellikte soğutma suyu tesisatları kullanılır;
4-1) Hadde Tezgahları Su Soğutma Tesisatı : Hadde tezgahları yüksek basınçlı bir su devresi ile sürekli olarak soğutulması gereklidir. Bu
soğutma yapılmazsa hadde tezgahları çalışamaz. Bu basınçlı su püskürtmenin diğer bir sebebi demir kütüğü üzerinde biriken ve pullanmış
vaziyetteki tufali (demir oksit) de yerinden söküp atmaktır. Bu soğutma suyuna haliyle kütük demirlerin üzerlerindeki tufal de karışır. Bu karışım
açık havadaki tufal havuzlarına gider. Orada su tufalden arıtılarak önce soğutulmak maksadıyla soğutma kulesine gönderilir, soğutulduktan sonra
HADDEHANE İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER
DOĞAL
GAZ
TESİSİ
LPG
TESİSİ
TUFAL
HAVUZU
TESİSİ
OKSİJEN
TESİSİ
TALAŞLI
İMALAT
ATÖLYESİ
TERMEKS TESİSİ
SU SOĞUTMA VE
ŞARTLANDIRMA
TESİSİ
YOLLUK
HAZIRLAMA
ATÖLYESİ
MERDANE
ATÖLYESİ
SU TASFİYE
TESİSİ
ELEKTRİK A.G- Y.G TESİSİ VE ELEKTRİK ATÖLYESİ
HADDEHANE İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER
DOĞAL
GAZ
TESİSİ
LPG
TESİSİ
TUFAL
HAVUZU
TESİSİ
OKSİJEN
TESİSİ
Sayfa 8 / 88
tekrar sisteme basılır. Bazı modern tufal arıtma tesislerinde, çökeltmeyi sağlamak üzere bazı kimyasal maddeler kullanılabilir. Bunların başında
şap, kireç, demir sülfat + kireç ve demir klorür+ kireç gelir.
4-2) Termeks Tesisi Su Soğutma Tesisatı : Haddehanede imal edilen mamul demirlere sertlik kazandırmak için belli özellikte şartlandırılmış
soğutma suyu kullanılması gereklidir. Kullanılan suyun sıcaklığının, soğutma işlevini yapabilmesi için, belli bir seviyenin altında olması gereklidir.
Bunu temin etmek üzere devri daim suyu bir soğutma kulesinden geçirilerek soğutulur. Bu kulede , ayrıca bu suyun PH değerinin ayarlanabilmesi
için otomatik dozajlara sistemi ile sülfürik asit de kullanılır. Yukarıda (4-1) ‘ de bahsedilen su kirli ve yağlı olduğu için termeks tesisinde
kullanılamaz, zire mamul demirin kalitesini bozar.
5) Haddehane işletmelerinde temiz bir içme suyu temini için bir Su Tasfiye Tesisi kullanılabilir. Bu tesiste kullanılan kimyasal ve yardımcı
maddeler, klor, antiskalan madde, sodyum hipoklorit, dolomit, kum filtre, aktif karbon filtre …gibi maddelerdir.
6) Talaşlı imalat atölyesi, bu tip işletmeler için olmazsa olmaz türünde bir atölyedir. Bu atölyede hadde tezgahı ve müştemilatı, makaralar,
merdane yatakları, vinç tekerlekleri… gibi her türlü yedek parça imal edilebilmektedir. Burada çeşitli özellikte cnc tezgahı, klasik torna ve freze
tezgahı, borwerk tezgahı gibi tezgahlar kullanılmaktadır.
7) Merdane atölyesinde, daha önceden talaşlı imalat atölyesinde imal edilen merdanelere nervürlü demir çentikleri açılmaktadır .
8) Yolluk hazırlama atölyesinde, hadde tezgahlarının merdane girişlerindeki yollukları hazırlandığı bir atölyedir.
9) Bir haddehane işletmesinin görünmeyen en önemli girdisi elektrik enerjisidir. Burada kurulu güç çok büyük olduğu için, işyerine ait trafolar,
yüksek gerilim ve alçak gerilim sistemleri mevcuttur. Ayrıca elektrik arıza ve işlerinin yapıldığı elektrik atölyesi de bulunur.
Sayfa 9 / 88
. 2) HADDEHANE İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİ VE
ALINMASI GEREKEN İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Yukarıda belirtilen iş akım şemasına göre, muhtemel riskler aşağıda sırasıyla belirtilmiştir:
2-1) Kullanılması Gereken Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) : Haddehane işletmeleri çok
tehlikeli sınıfta olan işyerleridir. Bu işletmelerde aşağıda belirtilen Kişisel Koruyucu Donanım mutlaka
kullanılmalıdır. Bu malzemeler işveren tarafından standartlara uygun özellikte temin edilmeli ve
çalışanlara imza karşılığı verilmelidir.
2-1-1) Baret : Bu işletmeler mutlaka baret kullanılması gereken işletmelerdir. Çünkü baş hizası
üzerinden sürekli olarak, genelde köprü vinçlerle malzeme kaldırılmakta ve transfer edilmektedir. Bu
bakımdan işletme alanına giren herkes görev unvanı ne olursa olsun mutlaka baret giymelidir.
2-1-2) İş Elbisesi veya Tulumu : Bu işletmelerde yapılan işler kirli kapsamında olduğu için,
mevsime uygun özellikte iş elbisesi giyilmelidir.
2-1-3) İş Eldiveni : Yapılan işin özelliğine uygun çalışanlara iş eldiveni verilmelidir. Normal işlerde
nitril iş eldiveni, kaynakçılar kaynakçı eldiveni, sıcak malzeme ile uğraşanlar ısıya dayanıklı iş eldiveni,
elektrikçiler yalıtkan eldiven kullanmalıdır.
2-1-4) Emniyet Ayakkabısı : Bu işletmelerde, sürekli olarak elle ağır malzeme kaldırıldığı ve
taşındığı için burnu çelik takviyeli emniyet ayakkabısı kullanılmalıdır.
2-1-5) Renkli Yüz Siperi : Bu işletmelerde akkor haldeki kızgın ve akkor halde metal ve kütük
demir tav ocağı olduğu için, bu işlerde veya kısımlarda çalışanlara barete monte edilebilir renkli yüz
siperleri verilmelidir.
2-1-6) Kulak Tıkacı veya Kulaklık : Bu işletmelerde gürültü seviyesi, genelde kabul edilebilir
seviyenin üzerindedir. Bu bakımdan, gürültü seviyesi 85 desibelin üzerinde olan yerlerde çalışanlara,
kulak tıkacı veya tercihan barete monte edilebilen kulaklık verilmelidir.
2-1-7) Toz Maskesi : Haddehane işletmelerinde giriş hammaddesi kütük demir olduğu ve kütüklerin
de üzerinde tufal denilen kabuklanma ( demir oksit) bulunduğu için, toz mevcuttur. Demir oksit tozuna
ilaveten yerden kalkan silisyum dioksit tozları da bulunur. Bu bakımdan haddehane işletmelerinin tozlu
kısımlarında ( kütüğün tırlarla nakli, kütüklerin indirilmesi, aktarılması, kesilmesi, tav ocağı çalışmaları
ve tamiratları, tufal temizliği,…gibi) bu tozların zararlı etkilerine karşı mutlaka uygun özellikte, tercihan
P-2 veya P-3 standardında toz maskeleri kullanılmalıdır.
2-1-8) Oksijen Gözlüğü veya Yüz Siperi : Haddehanelerde yaygın bir şekilde oksijen ile kesim
işlemi yapılır. Oksijen alevi ilk anda insanı çok rahatsız etmesi bile, uzun vadede gözlerde kalıcı
hasarlar meydana getirir. Bu bakımdan bu işleri yapanlar açık mavi veya yeşil renkte camı veya mikası
olan gözlük veya yüz siperleri kullanmalıdır.
2-1-9) Taşlama Gözlüğü: Sabit veya seyyar makine, tezgah veya el aletleriyle yapılan her türlü
kesme ve taşlama ,işlerinde çalışanlara çıkan kıvılcım ve metal çapaklara karşı yan tarafları da kapalı
taşlama gözlükleri verilmelidir.
2-1-10) Lastik Çizme : Sulu ve ıslak çalışmalarda, özellikle tufal kanal ve havuzlarının temizleme
işlerinde çalışanlara, lastik çizme verilmelidir.
Sayfa 10 / 88
2-1-11) Emniyet Kemeri: 3 metreden daha yüksek yerlere çıkan ve buralarda çalışanlar, düşmelere
karşı mutlaka emniyet kemeri kullanmalıdır. Artık bel tipi emniyet kemeri kullanılmamakta, vücut (
yani paraşüt) tipi emniyet kemerleri kullanılmaktadır. Emniyet kemerlerinin takılacağı sağlam düzenek
veya can halatları da çekilmiş olmalıdır.
2-1-12) Reflektif Yelek : Özellikle ışık şartlarının uygun olmadığı, loş veya gece şartlarında olmak
üzere genelde kullanılması gereken kendisine belli bir oranda ışık vurduğu zaman kendiliğinden
parlayan şeritleri olan bir yelektir. Özellikle ağır malzemenin kaldırılması ve taşınmasında çalışanların
giymesi gereklidir.
2-1-13) Gaz Maskesi : Yer altı kanalları, tav ocağı giriş ve çıkış ağızları, baca temizliği …gibi
işlerde ortama yayılabilen karbondioksit, kükürt dioksit, kükürtlü hidrojen …gibi gazlara karşı uygun
filtre elemanları olan yarım yüz maskeleri kullanılmalıdır.
2-1-14) Kaynakçı Başlığı ve Maskesi : Elektrik ark kaynağı yapan kaynakçılara, zararlı kaynak ışın
ve kıvılcımlara karşı kaynakçı maskesi ve çıkan zararlı kaynak gaz ve buharlarına karşı da özel kaynakçı
solunum maskesi verilmelidir.
2-2) İşyeri Giriş Kapısı : İşyeri giriş kapısında, işyerine ait genel kurallar toplu bir iş güvenliği ikaz
levhaları gösterilmiş olmalıdır.
2-3) İşyerinde azami araç trafik hızı maksimum 20 Km/ saat olmalıdır.
2-4) İşyeri girişlerinde ve güzergâh boyunca bu hız, ikaz levhaları ile gösterilmiş olmalıdır.
2-5) İşyerine kütük demir getiren tırlar ana giriş kapısından girerek önce işyeri kantarına girerler. Çok
ağır bir araç olduğu için, bu araçlar kantara yavaş girip, çıkmalı ve sert fren yapmamalıdır. Kantar
talimatları, kantarın girişinde asılı olmalıdır.
2-6) İşyerinden hem yaya ( işçi) girişi ve hem de ağır araç giriş ve çıkışı olduğu için, işyeri girişinden
itibaren araç ve yaya yollarının işaretlenmesi gereklidir.
Sayfa 11 / 88
2-7) Kütük tırları kendilerine ayrılmış olan yol boyunca geçerek kütük holüne girmelidir. Bu
aşamada kütük holü görevlisi ile araç şoförü diyalog halinde olmalı ve araç şoförü bu görevlinin
yönlendirmesi ile uygun bir yere park etmeli, el frenini çekmeli ve araçtan inerek hol girişinde
beklemelidir. Araç şoförü araç içinde beklememeli ve ayrıca kütük transfer alanı içine de girmemelidir.
2-8) Araçtan kütükler, orada mevcut olan köprü vinç kancasına bağlı elektro mıknatıslı kaldırma
aparatı ile kaldırılarak, ya kütük istif alanına , ya da yer müsaitse tav fırını yükleme platformuna düzgün
bir şekilde yerleştirilmelidir.
2-9) Mıknatıslı kaldırma aparatı ile çalışılırken aşağıdaki tedbirler mutlaka alınmalıdır:
2-9-1) Manyetik kancaya takılırken, elektrik akımının kesik olması gereklidir. Vinç operatörü, eğer
varsa yetkili işaretçiden tamam işareti almadan devreye elektrik akımı vermemelidir.
2-9-2) Çalışma anında park frenleri açılmalıdır.
2-9-3) Manyetiğin kancaya bağlanması işi, sadece bu işle görevli olanlar tarafından yapılmalıdır.
2-9-4) Kütük demirler, bir kaldırma traversine bağlı en az iki adet manyetik başlık ile kaldırılmalı ve
taşınmalıdır.
2-9-5) Vinç hareket kademeleri, yani vitesleri, 10-15 saniye aralıklarla devreye sokulup
çıkartılmalıdır.
2-9-6) Manyetiğin aldığı malzemeyi iyi bir şekilde tutup tutmadığı araştırıldıktan sonra, kaldırma
işlemine başlanmalıdır. Manyetiğin konduğu yer pürüzsüz ve temiz olmalıdır. Birden çok kütük
kaldırılırken bütün kütüklerine yüzeylerine iyi bir şekilde bastığından emin olunmalıdır.
2-9-7) Bu işlemden sonra, birden kaldırma işlemine başlanmamalı, çok yavaş bir kaldırma işlemi
yapılarak, manyetiğin kütük demirleri tuttuğundan emin olunmalıdır.
Sayfa 12 / 88
2-9-8) Diğer önemli bir husus, kaldırılacak olan kütüklerin, tam ortasından, yani ağırlık merkezinden
kaldırma işlemi yapılmalıdır. Eğer ağırlık merkezi ortalanmadan kütükler kaldırılırsa, kütükler ağır olan
tarafa doğru kayacak ve manyetikten kayma ve düşme ve iş kazası riski doğuracaktır.
2-9-9) Manyetik, malzemeyi çekme ve bırakma işlemini normal yapmıyorsa yetkililere durum
bildirilmelidir.
2-9-10) Manyetiğin herhangi bir yere çarptırılmasından sakınılmalıdır. Aksi takdirde, hasarlanması
bahis konusu olacaktır.
2-9-11) Manyetik ve ona asılı duran yüke, elektrik şokuna maruz kalmamak için, hiç bir şekilde
temas edilmemelidir. Kaldırılan yükün düzeltilmesi gerekirse, bunun için kuru tahta veya sert plastik
malzeme kullanılmalıdır.
2-9-12) Manyetikle, manyetiğin kaldıracağı yük arasına yani manyetiğin elektromıknatıs alanı içine
kesinlikle girilmemelidir.
2-9-13) Kancadaki manyetik sallantı halinde iken, kaldırma ve indirme işlemi yapılmamalıdır.
Manyetiğin fazla sallanmasına meydan verilmemelidir.
2-9-14) Manyetiğin indirme işlemi, ağır ağır yapılmalı ve hızlı indirilmemelidir.
2-9-15) Rüzgarlı havalarda, köprü park freni sıkılacak ve çalışma kedi ( vinç arabası ) ile
yapılmalıdır.
2-9-16) Tırdan kütük demirler alınırken, tıra zarar verilmemesi için azami dikkat gösterilmelidir.
2-9-17) Kancaya bağlı manyetik ve yük, araçların şoför mahallinden ve işçilerin üzerinden
geçirilmemelidir.
2-9-18) Manyetiğin elektrik kablosu sık aralıklarla kontrol edilecektir.
2-9-19) Park halinde yapılması gerekenler şunlardır;
2-9-19-1) Manyetik kullanılmazken, düzgün ve rutubetsiz bir yere oturtulmalıdır.
2-9-19-2) Manyetiğin ana elektrik enerjisi kesilmelidir.
2-9.19-3) Bütün kombinatör kolları sıfır durumuna getirilmelidir. Ayrıca park frenleri sıkılmalıdır.
2-9-19-4) Yükler kesinlikle askıda bırakılmamalıdır.
Sayfa 13 / 88
2-10) Tav ocağı kütük yükleme platformu üzerine vinçle konan 12 metrelik demir kütüklerin
boylarının, tav fırını eni 6 metre olduğu için yarıya kesilmesi gereklidir. Bu kesme işlemi için oksi-LPG
kesme setleri kullanılır. Bu işlemi yapana işçi mutla oksijen alevinin zararlı etkisine karşı oksijen kesme
gözlüğü, başın korunması için baret, vücudun korunması için uygun iş elbisesi, ağır malzeme taşındığı
için emniyet ayakkabısı, kaynakçı eldiveni …. gibi kişisel koruyucu donanımı kullanmalıdır. Aşağıdaki
fotoda görüldüğü gibi, kesilen kütük demirlerin üzerine oturarak bu işlemi yapmak sakıncalıdır. Bu
maksatla alçak metal sehpalar kullanılmalıdır.
Sayfa 14 / 88
2-11) Bu kütükler işyerine tel bağlarla bağlı olarak getirilmektedir. Kütük yükleme platformu
üzerinde bu bağlar açılmakta ve fakat yerlerinden tam olarak çıkarılmamaktadır. Bu sebeple kütük
demirler üzerinde yürüyen birisinin ayakları rahatlıkla bu tellere takılıp düşebilir. Bu bakımdan bu riskin
ortadan kaldırılması için bu bağ telleri balyozlanarak iyice ezilmelidir.
2-12) Ocak şarj platformunda, yeterli kütük stoku oluşturulmalı ve fakat giriş ağzına gereğinden
fazla yükleme yapılmamalıdır.
2-13) Ocak şarj platformunda, ocak girişinde çalışanlar , ocaktan çıkabilecek gaz ve dumana karşı
solunum sistemlerini , uygun solunum maskeleri ile korumalıdır.
2-14) Kütük platformuna vinçle konan ve boyları kesilen kütükler itici pistonlarla tav fırını ağzına
kadar getirilerek muntazam bir şekilde hizalanır. Bu kütükler belli aralıklarla tav fırınına sokulur. Daha
doğrusu istenen sıcaklık derecesinde tavlanan kütük demirler fırından çıktıkça, fırın girişine yeni kütük
demirler şarj edilir. Kütükleri tav fırınına doğru yönlendiren elektrik motoru kayış kasnağı ile zincirli
transfer mekanizmasının zincir ve dişlileri uygun ve sağlam koruyucular içinde bulunmalıdır. Bu
koruyucular hiçbir şekilde yerlerinden çıkartılmamalıdır.
Sayfa 15 / 88
2-15) Tav fırını çıkış operatörü, fırının çıkış ağzında, fırında tavlanan ve akkor bir hale gelen kütük
demirleri, itici piston vasıtasıyla fırın çıkışından hadde hazırlama grubuna sevk eden görevli bir kişidir.
Bu kişi, zararlı ışın ve gürültü gibi dış koşullardan korunmak üzere kapalı bir mekan içinde çalışmalıdır.
Bu mekanın ocak tarafına bakan pencere kısmında ise zararlı kızılötesi ışınlara karşı gözlerini korumak
üzere bu ışınları süzen koyulukta cam bulunmalıdır.
2-16) Kütük itme aparatının bütün hareket alanı, tehlikeli olan bu alana girişlerin önlenmesi için
uygun ve sağlam barikatlarla çevrilmiş olmalıdır. Bu aparat üzerindeki zincir ve dişlilerden oluşan
transmisyon tertibatı ile bu tertibatı çalıştıran motorun kayış kasnağı üzerinde sağlam koruyucular
bulunmalıdır.
Sayfa 16 / 88
2-17) Tav ocağı ölçüm aletlerinin temizliğine dikkat edilmeli ve ayrıca
sağlıklı ölçüm yapıp yapmadıkları sürekli olarak kontrol edilmelidir.
2-18) Tav ocağı operatörleri ile bomcuları tav ocağı gürültüsünden ve
ışınından korunmak üzere kulak tıkaçları ile renkli camlı gözlük veya yüz
siperleri kullanmalıdır.
2-19) Tav ocağı operatörü ve bomcuları üretim akışına göre tav
durumunu ayarlamalı ve buna göre yeterli kütüğü üretim hattına
vermelidir.
2-20) Tav ocağının hemen çıkışındaki, ocaktan çıkan kızgın kütüğün
altından kestirme yol amacıyla geçilmemeli ve burada mevcut bulunan
koruyucu kapı, çalışma süresince kapalı olarak tutulmalıdır.
2-21) Tav fırınının brülör platformunun üzerinden yürünürken, ocağa ait çıkıntılı vana ve benzeri
ekipmana çarpılmamasına dikkat edilmelidir.
2-22) Tav ocağından akkor haldeki kütük demirin çıkmasından sonra, hadde hazırlama grubunun
kumandası için, orada kurulu bulunan “Hadde Hazırlama Operatör Kabini” bulunur. Burada oturan
operatör bütün hadde hazırlama tezgahlarının yönlendirilmesini ve kumandasını sağlar. Ayrıca bir
duruştan sonra, hatta yeniden kütük demir verilmesinden önce sesli bir korna ile hatta bulunan ve
çalışanları uyararak, kütüğün gelmekte olduğunu haber verir. Ayrıca acil durumlarda sesli anonslar
yapar.
Sayfa 17 / 88
2-23) Hazırlama hadde grubu, en kalın demirin çekildiği tezgahlar olduğu için, kütüklerin özellikle
tezgahlara giriş anlarında etrafa çok miktarda kıvılcım ve akkor metal parçaları sıçrar. Bu durumlarda
tezgahlara fazla yaklaşılmamalı ve dikkatli olunmalıdır.
2-24) Tav ocağı çıkışındaki, ilk kızgın kütüklerin kesitlerinin inceltildiği hazırlama grubu tezgahları
yanında çalışma platformu vardır. Bu platform üzerindeki saçlar sabit bir şekilde yerleştirilmiş olmalı ve
oynamamalıdır. Bu platformun altında ise bu hattaki röleli yolu çalıştıran elektrik motorları
bulunmaktadır. Bu motorların transmisyon tertibatları da fotoğrafta görüldüğü gibi delikli koruyucu
saçlarla kapatılmalıdır.
Sayfa 18 / 88
2-25) Demirin Şiring Yapması ( yoldan çıkıp yere yayılması) : Haddehane işletmelerine genelde
düz bir hat boyunca inşaat demiri haddelenmesi için haddehane boyunun yaklaşık 200-250 metre
olması gereklidir. Bu kadar uzun alan ise her haddehanede yoktur. Bu sebeple hadde boyunun orta bir
yerinde bir viraj yapılır. Böyle haddehanelere virajlı haddehane denir. Bu makalede virajlı bir
haddehanenin iş akım şeması verilmiştir. Virajlı veya boyu yeteri kadar uzun olmayan düz hat halindeki
haddehanelerde en önemli sorun, demirin şiring yapmasıdır. Hattın yeterli uzunlukta olmaması
sebebiyle demir hadde tezgahlarında çekilirken, hazırlama grubu tezgahları çıkışında yolundan çıkar. Bu
çıkmanın kontrollü bir şekilde yapılması gerekir. Yoldaki bir piston demiri yan tarafa zemine doğru
yöneltir. Bu yayılmanın diğer bir sebebi ise tav ocağında daha kalın kesitli kütük tavlanması ve
hazırlama grubuna verilmesidir. Hazırlama grubundan sonraki tezgahlar gelen demiri haddeleyinceye
kadar yayılan demir bir müddet yılan gibi kıvrılarak yerde hızla hareket eder. İşte demirin bu hareket
alanı oldukça tehlikelidir. Bu işlem esnasına tehlikeli olan bu alana girilmemeli ve buradan
geçilmemelidir. Demirin yayıldığı ilk noktaya geçici seyyar barikatlar konmalı ve bu alana
girilmemesine dair uygun ikaz levhaları yerleştirilmelidir.
Sayfa 19 / 88
2-26) Hazırlama grubundaki hadde tezgahlarında soğutma amacıyla su kullanılmaktadır. Gelen su
soğutma görevini yaptıktan sonra, kütük demirlerinden çıkan tufalı ( demir oksit ve toz) da alarak tufal
havuzuna gider. Bu soğutma suyu kanalları, içlerine düşülmemesi ve ayak girmemesi için sağlam
koruyucu kapaklar içine alınmalıdır. Haddehanedeki tufal çukurları sürekli üzerleri kapalı olarak
tutulmalıdır. Temizlik maksadıyla üzerleri açıldığında, düşmelere karşı etrafları geçici korkuluk veya
barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile ikazlandırılmalıdır.
2-27) Arıza Doğrama Makası : Daha önce de bahsedildiği gibi, ara grup hadde tezgahlarından sonra
araya konan bir makastır. İlerideki hatta bir arıza halinde, yola verilmiş olan demirin daha fazla ileriye gidip risk
doğurmaması için , aşağıda fotosu görülen bu arıza makası ile belli kısa parçalar halinde kesilerek,
bunların ileride daha büyük tehlike doğurması önlenir. Bu makasın etrafının da öteki makaslarda olduğu
gibi her taraftan çepeçevre bir koruyucu içine alınması şarttır.
Sayfa 20 / 88
2-28) Haddehanelerde soğutma platformunda soğuk makaslardan kesilen ve uç-baş olarak
adlandırılan parça demirler makas altlarındaki büyük kazanlarda biriktirilir. Bu kazanlar dolunca,
yerlerinden köprü vinçlerle alınarak, damperli kamyonlara yüklenir. Ağır olan bu malzemenin
kaldırılması, taşınması ve kamyona yüklenmesi bazı iş güvenliği riskleri doğurur. Bu işlemler sırasında
vinç hareket alanı içine kesinlikle girilmemelidir. Vinç operatörü ise çalışanlar üzerinden yük
taşımamalı ve geçirmemelidir. Bu kazanın konduğu yerin bir tarafında zincirli platform masası ve öteki
tarafında ise, eğer sistem virajlı ile iki adet hadde hattı vardır. Yani atık kazanı kaldırılır, önce soğuk
makasa gelen hadde hattı üzerinden ve sonra da hazırlamadan gelen hadde hattı üzerinden geçirilerek ,
arka tarafta park eden kamyon üzerine getirilir. Bu işlemin iki kişi tarafından yapılmasında yarar vardır.
Bir kişi vince kumanda ederek kazanı kamyon üzerine getirmeli ve öteki kişi ise kamyon kasasına
aşağıdaki fotoda görülen özel yapılmış eğik platform üzerinden çıkmalı ve konan kazanı devirerek içini
boşaltmalıdır. Diğer önemli bir husus ise, arka arka yanaşan kamyonun platforma çarpmaması için,
lastik hizasına gelecek şekilde sağlam takozlar konulmalıdır.
Sayfa 21 / 88
2-29) Haddehanelerde mutlaka hadde hatlarının üzerinden geçilmesi gereklidir. Hadde hatları bir
şehri ikiye ayıran tren hatları gibidir. Bu hatlardan yüksek hızda mamul inşaat demiri ve nispeten daha
yavaş hızda yarı mamul kütük demir geçmektedir. Hazırlama grubunda hız yavaştır. Ancak soğutma
platformuna giden demirin hızı çok fazladır. Bu bakımdan bu hatların üzerinden gelişigüzel geçmek çok
tehlikelidir. Geçilmesi için, uygun yerlere aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi, kızgın ve hızlı demirin
geldiği taraf zırhlı olmak üzere uygun korunaklı geçiş merdivenleri yapılmalıdır.
Bu geçişlerin merdiven basamak ve sahanlıkları, temiz ,engelsiz ve kaymaz olmalıdır. Zırh olmayan
öteki tarafında da çift sıralı korkuluk bulunmalıdır.
2-30) Haddehanelerde duruşlarda veya bakımlarda, hadde tezgahlarının merdane aralıklarının
ayarlanması gerekmektedir. Alttaki merdane sabit bir mil üzerinde döner, üstteki merdanede bir mil
üzerinde döner ve fakat merdane aralığının ayarlanabilmesi için, üstteki merdane kalın yaylı bir
mekanizma üzerinden sıkılarak veya gevşetilerek aradaki aralık ayarlanır. Eski tip , yani iptidai tipte, bu
yayı yukarıdan tespit eden kalın somuna uzun uçlu bir lokma takılarak bu lokma ucuna balyozla
vurularak sıkma veya gevşetme işlemi yapılır. Hadde tezgahlarının yüksekliği yaklaşık 175-180 cm
olduğu için, bu işi yapan kişi tezgah üzerine çıkarak bu vurma işini yapabilir. İşte burada tezgaha çıkma,
inme yukarıda balyozla vurma işlemlerinde aşağıya düşme riski vardır. Ayrıca bu vurma işleminde
yayın içinden geçen ve aşağıdaki ucu kaynaklı olan çubuğun kopması sonucu gerilmiş yay serbest
kalarak üst kısmı fırlar ve bu işlemi yapan işçiye çarpabilir. Nitekim bir haddehanede bu şekilde bir iş
kazası olmuştur. Aşağıda bu şekildeki bir hadde tezgahı sol taraftaki fotoda görülmektedir.
Sayfa 22 / 88
2-31) Halbuki yukarıda sağ taraftaki fotoda görülen hadde tezgahında ise, yukarıda bahsedilen ayar
işinin yukarıya çıkmadan, aşağıdan yapılabileceği bir sıkma mekanizması yapıldığı görülmektedir.
Böyle bir tezgahta kişi yukarıya çıkmadan aşağıdan bu işlemi emniyetli bir şekilde yapabilmektedir. Bu
nedenle, hadde tezgahlarının bu tipte olmasında büyük yarar vardır.
2-32) Haddehanelerde büyük güç ve hızda dönen mekanizmalar ve transmisyon tertibatları vardır.
Bunlar hadde tezgahlarını döndüren miller, volanlar, büyük kaplinler, kullanılan motorların kayış kasnak
tertibatlarıdır. Çok tehlikeli olan bu kısımların “ Makine Koruyucuları Yönetmeliği” ‘ nde belirtilen
özelliklerde uygun ve sağlam koruyucuları bulunmalıdır. Bu koruyucular sürekli takılı vaziyette
bulundurulmalıdır. Onarım ve bakımlarda yerlerinden çıkarılmaları bahis konusudur. Ancak bu işler
bittikten sonra yerlerine derhal takılmalıdır. Aşağıda fotolarda, en çok karşılaşılan bu tertibatlara ait
koruyucular görülmektedir.
Sayfa 23 / 88
2-33) Haddehane işletme sırasında, her an için, çekilen demirlerin yola girmeyerek karışması riski
mevcuttur. Bu bakımdan işletme boyunca hadde tezgahlarının yanlarına fazla yaklaşılmamalı ve
özellikle yetkisiz kişilerin tehlikeli alan içine girmesi engellenmelidir. Aşağıdaki fotolarda görüldüğü
gibi demir karışması olduğu zaman, yetkili hadde işletme ve bakım ekipleri uygun demir kıskaçlar ve
oksijen kesme aparatları kullanarak, bu duruma müdahale etmeli ve karışan demirleri keserek ve
kıskaçlarla uzaklaştırarak ortalığı temizlemelidir. Buradan çıkartılan kızgın veya sıcak demirler uygun
bir yerde soğumaya bırakılmalı ve etrafı çevrelenerek işaretlenmelidir. Hazırlama grubunda karışan
malzemeler daha kalın ve ağır olduğu için, çekme ve kaldırma işleminde tavan vinçleri kullanılmalıdır.
2-34) Virajlı olan haddehanelerde, hadde tezgahlarından çekilerek belli bir derecede kesiti inceltilen
akkor haldeki inşaat demirleri, hızla viraj içindeki oluktan dönerek öteki tarafa doğru devam eder. Viraj
yolu içinden demirin çıkabileceği düşünülerek, viraj yolu içinde bulunulmamalı ve hatta çok defa
yapıldığı gibi viraj demirlerine oturulmamalıdır.
2-35) Haddehaneden zaman zaman çıkan hadde bozukları, virajın olduğu yerdeki dış cephe
boşluğundan dışarıya alınır. Bu bozuklar karıştıkları yerlerden, çıkartılabilecek boylarda oksijen kesme
aparatları ile kesilerek karıştıkları tezgahlardan çıkartılır. Hazırlık grubundan çıkan hadde bozuklarının
Sayfa 24 / 88
kesitleri kalın olduğu için ağırdırlar. Bu bakımdan bunlar, bu boşluktan ucu kancalı ve bir çekme
motoruna bağlı bir zincir tertibatı ile çekilerek dışarıya alınır. Bu işlem sırasında ve de her an için hadde
yolundan fırlayıp dışarıya çıkabilecek kızgın demirler olduğu düşünülürse, bu çıkışın her iki tarafı
aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi seyyar barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile de
ikazlandırılmalıdır.
Buradaki hadde bozukları metal sehpalar arasına alınarak bağlanmalı ve fazla biriktirilmeden
çelikhane tekrar işlenmek üzere transfer edilmelidir. Hadde bozuklarını çekmek için kullanılan motorun
kayış kasnağı üzerinde koruyucu bulunmalı ve bu motor dış tabiat koşullarına karşı bir sundurma ile
korunmalıdır.
2-36) Hadde tezgahları merdanelerinde, demirin geçtiği merdane pasolarına elektrik ark kaynağı ile
iz bırakılması, değişecek pasoların şaloma ile yakılıp tel fırça ile tufallerinin temizlenmesi tezgah
çalışırken tezgah çıkışından dikkatli bir şekilde yapılacaktır. Kesinlikle tezgahların giriş taraflarında,
tezgahlar durdurulmadan bu işler yapılmalıdır. Durulan yere sağlam bir şekilde basılmalıdır. Tezgah
girişinden bu işlerin yapılması halinde, ellerdeki fırça veya şalomaların birbirleri üzerinde dönen iki
hadde silindiri arasına girmesi halinde ellerin ve hatta kolların hadde tezgahına kaptırılması riski
Sayfa 25 / 88
doğacaktır. Bu işin sonucu uzuv kayıplı iş kazaları olacaktır. Bu tip uzuv kayıplı iş kazaları çeşitli
haddehanelerde olmuştur.
2-37) Finish Grubu Hadde Tezgahları : Bu tezgahlarda artık haddelenen demir en yüksek hızına
çıkar. Bu tezgahlar artık daha önce kesitleri çeşitli yollarla inceltilen ve değiştirilen demirlere son
şekillerinin verildiği tezgahlardır. Çekilen demirin kesitine göre bu hattaki tezgahların sayısı değişir.
Genelde 5 veya 6 adettir. Son teknolojiye göre finish grubu içinde dörtlü veya beşli slit ( yarma) işlemi
de bu tezgahlarda yapılmış olur. Bu sistem, haddehanede üretimin arttırılmasını da sağlar. Birinci grup
finish tezgahında giren demirin şekli kalın yuvarlaktır. Birinci ve ikinci finish tezgahında bu kesit lama,
yani dikdörtgen kesite dönüştürülür. Bu lama dik veya yatay durumda olabilir. Üçüncü finish tezgahında
lama kesitli demirin kesiti, dog bone ( köpek kemiği) şeklindeki kesite dönüştürülür. Dördüncü finish
tezgahında artık kesit, birbirine bir noktada birleşik dörtlü yuvarlak şekil haline dönüştürülür. Beşinci
finish tezgahında ise birbirine birleşik olan dörtlü demirler, artık birbirlerinden ayrılırlar ve fakat
şekilleri tam yuvarlak olmayıp oval şeklindedirler. Altıncı tezgahta ise artık bunlar tam daire kesitli
birbirinden bağımsız demirler haline gelirler. Finish grubunda demirin hızı 10 ila 15 metre/saniye
arasındadır. Bu sebeple bu tezgahlardan eğer demir yol dışına çıkarsa ciddi tehlike doğurabilir. Bu
bakımdan çalışma sırasına bu tezgahların yanlarına fazla yaklaşılmamalıdır.
Sayfa 26 / 88
2-38) Termeks ( veya Tempcore) Ünitesi : Bu ünitede sıcak çekilmiş ve son şekli verilmiş olan hala
kızgın durumdaki inşaat demirine , kontrollü olarak belli bir ısıda basınçlı su verilerek demirin dış
yüzeyi 250 C derecesine kadar düşürülerek sertleştirilir. Ancak iç yüzeyin sıcaklığı hala 900 C derecesi
civarındadır. Dış yüzeyde bu hızlı soğuma sonucu bir martenzit kabuk oluşur. Bu ünitede yapılan dış
yüzey sertleştirme işleminden sonra, soğutma platformunda kendiliğinden devam eden ikincil bir ısıl
işlem daha vardır. Martenzit küçük tanecikli bir yapı olması nedeniyle, oldukça sert ve mukavimdir;
ancak, kırılgan bir yapıya sahip olduğu için, ısıl isleme tabi tutulması gerekmektedir. Bu noktada ani
soğutulan dış kabuğun altında, hala sıcak olan merkezin ısısı devreye girmekte ve ani soğumayla oluşan
dıştaki martenzit kabuğu, malzeme soğutma ünitesini terk ettikten sonra, içerden dışarıya doğru
temperlenmektedir. Bu işlem, malzeme soğutma platformuna, ulaşıncaya kadar devam eder. Soğutma
platformunda yan yana dizilmiş diğer malzemelerin sıcaklığından da etkilenerek, merkezdeki yapı, son
seklini alır. Bu kontrollü soğutma sisteminden başka, demire mekaniksel dayanım kazandırmanın öteki
yolları kimyasal işlemlere ve soğuk işlemlere tabi tutmaktır. Kimyasal işlemler çelikhanelerde izabe
aşamasında erimiş demir içindeki karbon ve mangan oranlarının arttırılmasıdır. Bu maddelerin katılması
demek maliyeti arttırmak demektir. Soğuk işlemler ise, mamul inşaat demirine, daha sonradan burma,
çekme gibi soğuk işlemler uygulanmasıdır. Bu işlemde ise üretim hızı düşmekte ve fazladan yapılan bir
işlem olması da maliyeti arttırmaktadır. Kontrollü soğutma metodu, haddehane iş akışı içinde olduğu
için ekstra bir zaman kaybı veya ilave bir pahalı madde kullanımı ( soğutma suyu hariç) olmamakta ve
tercih edilmektedir.
Genelde termeks suyu giriş sıcaklığı yaklaşık 15 ila 25 santigrat derecesi arasındadır. Buradan çıkan
daha sıcak su soğutma kulesine soğutulmak üzere gönderilir. Bu soğutma suyu sistemi genelde açık bir
sistemdir.
2-39) Uçar Makas : Termeks sisteminden çıkan soğutulmuş demirler istenen boylarda uçar makasta
otomatik olarak kesilir. Bu boy, haddehane işletmesinin soğutma platformunun boyuna göredir. Bu
boylar genelde 12 metre veya 12 metrenin katları şeklindedir. Yukarıda iş akım şemasında gösterilen
haddehanenin soğutma platformu boyu 36 metredir. Bu makas otomatik olarak kesme yaptığı ve makasa
gelen demirlerin hızı da yüksek olduğu için, hareketli makas uçları çok hızla mil etrafında döner. Yani
bu makas çok tehlikeli bir tezgahtır. Bu sebeple bu makasın etrafının çepeçevre bir kafes sistemi ile
kapatılması gereklidir. Ayrıca gelen demirin uç ve son kısmını da kestiği için, kesilen bu demir parçalar
etrafa sıçrayabilir. Bu bakımdan etrafında koruyucu olsa bile bu tezgah yanına yaklaşılmamalıdır.
Sayfa 27 / 88
Ayrıca makasın tehlikeli olan hızla dönen hareketleri kısımları aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi turuncu
veya kırmızı renge boyanmalıdır.
2-40) Soğutma Platformu : Uçar makasta istenen boylarda kesilen inşaat demirleri soğutma
platformuna gönderilir. Soğutma platformu girişinde her partiden birer numune alınarak bu numune
üzerinde gerekli kimyasal ve fiziksel testler yapılır. Soğutma platformuna gelen sıcak demirler adım
adım ileriye doğru itilerek soğutulur ve platformun öteki tarafındaki cepte belli bir adedi bulunca (
paketteki demir sayısı kadar), otomatik olarak, soğuk makasa doğru itilerek gönderilir.
Soğutma platformunda sürekli olarak en az bir kişi görevlidir. Bu kişi, demirlerin düzenli bir şekilde
sıralanmasını sağlamak ve en önemlisi kısa gelen veya kıvrık olan demirleri ayırmakla görevlidir.
Elindeki kıskaç ile kısa demirleri tutarak hemen arkadaki cebe yerleştirir. Kıvrık olan demirleri ise
demir makası ile keserek küçük düzgün parçalar haline getirir ve bunları da cebe koyar. Demirlerin
soğuk makasa düzenli gitmesini sağlamak için de, aynı hizada olmayan demirleri, gene demir kıskacı ile
kırbaçlayarak diğer demirlerle aynı hizaya getirir.
Soğutma platformunda demirler, belli bir derecede soğutulsa bile, insana zarar verebilecek bir
sıcaklıktadır. Yukarıdaki işler yapılırken dikkatli olunmazsa, vücut yanmaları oluşabilir. Nitekim
soğutma platformlarında bu tip iş kazaları çok olmaktadır. Diğer bir iş kazası türü ise, eğilerek kısa
demirleri çekerken veya kıvrık demirleri keserken, dengenin kaybedilmesi sonucu sıcak demirlerin
üzerine düşülmesi sonucu oluşan el veya vücut yanıklarıdır.
Sayfa 28 / 88
Soğutma platformunda eğri ve boyları kısa gelen demirler demir kıskacı ile çekilerek geri alınır. Eğri
gelenler ise yukarıda sağdaki fotoda görüldüğü gibi, demir makasları ile kesilerek küçük parçalara
ayrılır. Bu demir makasları sık aralıklarla kontrol edilmelidir. Zamanla ellerin sıkışmasını önlemek
üzere, makas kollarının eğikleşmesine ve makas kollarının belli bir aralığını sağlayan tırnakların
aşınmasına müsaade edilmemelidir. Aşağıda sağdaki fotoda tırnakları aşınan ve kolları içeriye doğru bel
veren bir makas görülmektedir. Bu makası kullanan bir işçi demir keserken, el parmaklarının iki kol
arasına sıkıştırarak iş kazası geçirmiştir.
2-41) Örnek Alma ve Kalite Kontrol İşlemleri: Bir
haddehanede her yeni imalat başında ve her paso değişiminde 15
dakika ara ile, soğutma platformu çıkışında, rastgele demir
çubuklar çekilerek alınır. Orada mevcut olan demir kesme
makası ile istenen uzunlukta numune demir çubuklar kesilir.
Sonra bunlar kalite kontrol laboratuvarına götürülerek burada
kesit, nervür derinlik ve aralıkları gibi fiziki ölçülerle, ağırlık,
dayanaklık, çekme ve bükme testleri yapılır. Eğer uygunsa
üretime devam edilir. Değilse üretim durdurularak, gerekli
düzeltmeler yapılır. Bu işlem doğru mamul ürün buluncaya
kadar devam eder. Çıkan uygun olmayan ürünler toplanarak
satıştan kaldırılır ve hurda olarak yeniden işlenir. Yapılan
işlemler rapor ile kayıt altına alınır.
Sağ tarafta çekme testi için kullanılan test cihazı
görülmektedir.
Sayfa 29 / 88
2-42) Soğuk Makas : Soğutma platformundan gelen ve belli bir ısıya kadar düşürülmüş olan demir
paketleri, bu makasta istenen boylarda, şeması verilen haddehanede 6 metrelik boylarda kesilir ve
buradan transfer masasına gönderilir. Soğuk makasta kesilen uç ve baş artık demirleri soğuk makas
altındaki bir metal kazana dökülür. Bu kazan dolunca, köprü vinç vasıtasıyla bu kazan yerinden alınır ve
zemin koddaki uygun bir yere konur. Bilahare bu kazan gene köprü vinçler vasıtasıyla, bir yandaki
holdeki platform yanında bekleyen damperli kamyona yüklenir. Bu uç-baş artıkları bilahare çelikhaneye
gönderilerek ergitme işlemine tabi tutulur. Bu kazanın soğuk makas altındaki yeri dar bir yer olduğu
için, bu kazanın yerinden çıkartılması sırasında soğuk makas altında kimse bulunmamalıdır. Soğuk
makas altına inilen merdiven basamakları uygun ve kaydırmaz olmalıdır. Ayrıca kazana dökülmeyip
etrafa sıçrayan demir parçaları da emniyetsiz bir zemine sebep olmaması için, sık sık toplanmalı ve
kazan içine atılmalıdır. Makasta kesilen uç- baş artık demir parçaları , makas altındaki kazana dökülür.
Kazan dolunca, tavan vinci ile buradan alınarak depolanacağı yere götürülür. Bu taşıma işlemi sırasında,
kaldırılan yük altına girilmesi önlenmelidir.
2-43) Soğutma Platformu Kumanda Kulesi : Bu kulede görevli olan operatör soğutma platformu
ile soğuk makasın çalıştırılması veya durdurulmasını sağlar. Acil hallerde sistemin durdurulmasını temin
eder. Oturduğu yerden, soğuk makasa doğru gelen demir paketlerini, kulenin hemen önünü iyi bir
şekilde görebilmesi için, aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi, kule önüne bir dış bükey ayna
konulmasında büyük yarar vardır.
Sayfa 30 / 88
2-44) Transfer Masası : Soğuk makastan çıkan ve artık kesin boylarını almış olan demirler transfer
masasına gönderilir. Buradan kademeli bir şekilde paketleme yapılacağı cebe doğru hareket ettirilir.
Cebe dökülmeden önce, sayımcı denilen kişi demirleri sayar, pakette bulunması gereken sayıya
ulaşılınca demirler cebe boşaltılır. Cep önünde görevli olan kişi, gelen demirler arasında kısa veya kıvrık
demirler varsa, bunları demir kıskacı ile çekerek alır ve hemen arka taraftaki , uygun olmayan
demirlerin konduğu cebe koyar. Bu işlem sırasında arka taraf kontrol edilmeli ve orada bulunan veya
oradan geçen birisi olup olmadığı araştırılmalıdır. Bu işlem sırasında, arkaya doğru atılan demirlerin
çarptığı kişilerin geçirdiği iş kazaları olabilmektedir. Ayrıca transfer masasının bazı yerlerine demir
karıştığı zaman çıkılması ve müdahale edilmesi gerekmektedir. Bu bakımdan, çıkılabilecek ara
boşluklar, alttaki sağdaki fotoda görüldüğü gibi kalın saçlarla kapatılmalıdır.
Sayfa 31 / 88
2-45) Otomatik Sayım Makinası:
Transfer masasına gelen ve sonra paketlenecek olan demir çubuklar, orada görevli bir sayımcı
tarafında gözle sayılır. Bir pakette olması gereken sayıya erişince elektrikli bir kumanda ile paketi ayırır
ve paket çukuruna düşmesini sağlar. Yani bu iş için sürekli bir eleman görevlendirilir. Ayrıca bu kişinin
saymasında sık sık hatalar olabilir. İhraç edilecek olan mallarda, bu husus kalite konusunda sorun
yaratır. İşte bu sayım işinde insan ve insan hatası faktörünü ortadan kaldırmak için, otomatik sayım
makinası kullanılabilir. Bu cihazın ana prensibi şudur. Transfer masasına gelen çubuk demirlerin çift
kamera sistemi ile anlık fotoları ve videoları çekilir. Bu yolla demirlerin bir pakette olması gereken
sayıları sayılır, bu sayıya ulaşınca, transfer masası üzerinde belli aralıklarla monte edilmiş ve bu sisteme
bağlı ayırıcı çubuklara kumanda verilir. Bu çubuklar, istenen sayıya ulaşır ulaşmaz dikey olarak
yukarıya doğru kalkar gelen demir çubukları ayırır ve sistemi durdurur. Bu iş akışını daha hızlı bir hale
getirir ve insan hatasını ortadan kaldırır. Aşağıda bu sistemin iş akım şeması ve fotoları görülmektedir.
Sayfa 32 / 88
2-46) Paketleme Tezgahı : Uygun sayıda ve cepte toplanmış olan inşaat demiri paketleri röleli bir
yolla kaydırılarak, paketleme tezgahına getirilir. Bu tezgahı bir operatör çalıştırır. Paketlerin belli
yerlerinden, demirlerin kesitine göre 6, 8 ve 10 mm çapında nervürlü demirler birkaç tur bağlanır ve
sonunda bu demirlerin uçları makine tarafından döndürülerek sıkıştırılır. 12 metrelik paketlerde 3 adet
çift donanımlı kaldırma sapan bağlantısı ve bunlardan başka 4 adet de tek donanımlı bağlama için, demir
çapına uygun kesitte bağ telleri kullanılır. Eğer imalat hızı fazla ise, mevcut olan bu paketleme
sisteminin karşı tarafında ikinci bir paketleme sistemi de yapılabilir. Böylece paketleme hızı artar.
2-47) Düz Paketlerin Tıra Yüklenmesi : Paketlenen düz inşaat demiri paketleri ya tırlara
yüklenerek hemen sevk edilir, ya da hemen sevk edilmesi gerekmiyor ise stok alanına istiflenir. Tır
üzerine yüklenmesinde paketler köprü vinçlerle daha sağlam olan kaldırma halkalarına zincir sapanlar,
eğer boyları 12 metre ise 3 , eğer 6 metre ise iki ayrı yerinden takılarak kaldırılır ve düzgün bir şekilde
tır kasasına yüklenir. Tırın hemen kenarlarına konacak olan paketlerin kayarak aşağıya düşmemesi için
bunlar dikkatli ve düzgün bir şekilde yerleştirilmelidir. Bu işlemden sonra bir işçinin yukarıya çıkarak,
takılmış olan sapan kancalarını yerlerinden çıkartması lazımdır. Tır üzerine lastiklerin üzerlerine
basılarak çıkılması veya başka bir şekilde tırmanılması uygun değildir. Aşağıdaki fotoğrafta , sağ
taraftaki görülen merdiven stabil olarak kasaya tutunamadığı ve zaman zaman kayabildiği ve çok ağır
olması sebebiyle bel incinmesine veya düşüp ayaklara çarpmasına sebep olabildiği için iptal edilmiş ve
bunun yerine sol tarafta görülen turuncu renkli stabil ve hafif seyyar merdiven hizmete sokulmuştur.
Ayrıca demir paketlerinin kaldırılması ve transferinde, kullanılan vincin azami kaldırma kapasitesi ve
kaldırılan paketlerin ağırlığı düşünülerek, her bir seferde kaldırılabilecek paket sayısı kısım yetkilisi
tarafından hesaplanmalı ve bu işi yapan ekibe bildirilmelidir.
Sayfa 33 / 88
2-48) Düz Paketlerin Firkete Tezgahına Gönderilmesi : Paketlenmiş düz demir paketleri, gene bir
röleli yolla firkete tezgahına gönderilir. Sonra röleli yolun sonundan köprü vinç vasıtasıyla demir paketi
kaldırılarak , firkete tezgahına getirilir ve tezgaha diklemesine ve kayan tezgah diklemesinin arkasına
konur. Eğer röleli yolda merdaneleri döndüren motor milleri, aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi yürüme
platformu üzerinde çıkıntılı bir vaziyetteyse, dönen bu mile ayak girmemesi için üzerine fotodaki gibi
yuvarlak koruyucular yapılmalıdır.
Sayfa 34 / 88
2-49) Firkete Tezgahı : Firkete demek, saç firketesi şeklinde düz demir paketinin ikiye
katlanmasıdır. Firkete yapılmasının ana sebepleri, müşterinin bu şekilde talep etmesi, 12 metrelik boy 6
metreye ineceği için tırlar yerine kamyonlarla taşınabilmesi, tırların giremeyeceği ve manevra
yapamayacağı yerlere kamyonların daha rahat girmesi şeklinde özetlenebilir. Ancak soğuk demircilere
sorarsanız, onlar düz paket demirlerle çalışmayı severler. Çünkü yapacakları işlemden önce firkete
şeklindeki demirleri teker teker açarak düz hale getirmek ve kıvrılma yerlerini düzeltmek ekstra yorucu
bir iştir. Tezgah çalıştırıldığı zaman demir paketinin arkasındaki tezgah diklemesi harekete geçerek düz
paketi ikiye katlar. Bu esnada paketin içeriye doğru kapanan kısmında kimse bulunmamalıdır. Bu
aşamada tezgahın en tehlikeli kısmı burasıdır. Firkete haline getirilen demir paketleri bilahare, belli
yerlerinden 6 veya 8 mm çağımda demirlerle bağlanır ve tek bir paket haline getirilir. Sonra köprü
vinçlerle kaldırılıp, hazır bekleyen tırlar üzerine uygun ve sıralı bir şekilde yüklenir. Eğer anında
yüklenmesi gerekmiyorsa bu bölümde bulunan stok alanına stoklanır ve bilahare tırlara yüklenerek sevk
edilir.
Sayfa 35 / 88
2-50) Haddehanelerde Yapılması Gereken Periyodik İş Güvenliği Kontrolleri :
Haddehanelerde iş güvenliği açısından periyodik olarak kontrol edilmesi gereken önemli ekipmanlar
vardır. Bu kontroller zamanında yapılmazsa, bu tesisatlardan doğabilecek riskler sonucu çok ciddi iş
kazaları olabilir. Bu kontrollerin başlıcaları aşağıda belirtilmiştir ;
2-50-1) Kaldırma ve Taşıma Araçları : Bu kapsamda bütün köprü (tavan) vinçleri, portal vinçler,
mobil vinçler, forkliftler, motorlu makas kaldırma platformları, mekanik veya pnömatik asma iskeleler
ve benzerleri bulunmaktadır. “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği” ‘ ne göre bu ekipmanın senede bir defa periyodik olarak kontrol edilmesi gereklidir. Bu
süre bence mantıklı olmayıp, çok uzun bir süredir. İş Güvenliği nosyonu olmayan kişiler yönetmelik
yaparsa böyle olur (!). Demir çelik, maden ve inşaat gibi çok yıpratıcı sektörlerde kullanılan bu ekipman
bir sene dolmadan bir sürü eksiklik ve önemli arıza çıkartır. Eski mevzuata göre her 3 ayda bir defaydı.
Ama bu süre de çok sıktı. Daha noksanlar giderilmeden öteki kontrol zamanı gelmekteydi.
2-50-2) Kompresörler , Hava Tankları ve Diğer Basınçlı Kaplar : Kompresörler için ayrı bir
kontrol raporu vardır. Genelde kompresörün yapılacak bir kontrolü yoktur diye kompresörlerin
kontrollerini yapmazlar. Kompresörler de mutlaka kontrol edilmeli ve ilgili kontrol raporu
doldurulmalıdır. Basınçlı tanklarda kontrol iki türlü yapılabilir. Uyduruk ve kolay yöntem, belli
yerlerden yapılan tahribatsız muayene metotlarıdır. İkincisi ise hidrostatik testtir. Bu test adından da
anlaşıldığı gibi, suyla yapılan bir testtir. Bu test meşakkatli olduğu için genelde, firmalar bu testi
yapmazlar. Çünkü, basınçlı kap devre dışı bırakılacak, çıkışları kapatılacak ve içine ağzına dolana kadar
su basılacaktır. Ondan sonra, bir el cenderesi (pompası) veya elektrikli pompa ile azami çalışma
basıncının 1,25 katına kadar basınç uygulanacaktır. Bu basınca erişilince 15 dakika beklenecektir. Bu
arada üzerindeki manometre, pompanın manometresi ile kalibre edilecek ve tankta bir açılma ve su
kaçağı olup olmadığına bakılacaktır. Bu test tankın hacmine göre, 3 ve 4 saat sürebilir. Bu test eğer hava
ile yapılırsa, basınç arttırıldığı zaman tank bomba gibi patlar. Hidrolik testte ise kaçak yapan veya
yarılan yerden dışarıya sadece sular fışkırır.
2-50-3) Elektrik Koruma ve İşletme Topraklama Tesisatları : Bu tesisatların da periyodik
kontrollerinin senede bir defa yapılması gereklidir. Bu kontroller yağışlı mevsimlerde değil ve fakat
kuru mevsim olan yaz aylarında yapılmalıdır. Bu kontrollerde hem fiziki olarak tesisat ve bağlantı
yerleri genel olarak kontrol edilir ve hem de toprak intişar (yayılma) dirençleri ölçülür. Bulunan değerler
“ Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” ‘ nde belirtilen değerlerle karşılaştırılıp bir kontrol
raporu yazılır.
2-50-4) Paratoner Tesisatları : Haddehane işletmelerinde, tav ocağı bacası gibi yüksek noktalar
bulunur. Bu bakımdan bu yüksek noktalara konmak ve işletmenin tamamını kapsayacak şekilde
paratoner tesisleri kurulması şarttır. Bu tesisatların da kontroller her senede bir defa yapılmalı ve kontrol
raporları düzenlenmelidir.
2-50-5) İşyeri Ortam Ölçümleri : Bu ölçümlerden kasıt, gürültü, titreşim, gaz ve toz , termal konfor
( hava akış hızı, nem, sıcaklık), aydınlatma (gece ve gündüz) , uçucu ve parlayıcı sıvı ve gaz….gibi
ölçümlerdir. Her ne kadar ilgili mevzuatta, bir kayıt bulunmamasına rağmen, bu ölçümlerin de senede
bir defa yaptırılmasında büyük yarar vardır. Bu kontrollerin bu konuda yetki almış olan firmalara
yaptırılması gerekmektedir.
Sayfa 36 / 88
3) HADDEHANELERDEKİ YARDIMCI TESİSLERDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-1) DOĞAL GAZ İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Haddehanelerde tav ocaklarında demir kütüklerinin ısıtılıp akkor hale getirilmesinde, genellikle temiz
bir yakıt olan doğal gaz kullanılır. Bu yakıt hem yüksek randımanlıdır ve hem de çevre açısından baca
emisyonu bakımından temiz bir yakıttır. İşyerine doğal gaz, dağıtıcı firma olan BOTAŞ tarafından
getirilir ve bir doğal gaz istasyonu kurulur. Gerek bu doğal gaz istasyonunda ve gerekse işyeri içindeki
doğal gaz tesisatına aşağıdaki iş güvenliği tedbirleri alınmalıdır;
3-1-1) Doğal gaz istasyonu etrafı minimum 2 metre yüksekliğinde çitlerle çevrelenmelidir. Bu
istasyonun kapısı, yetkisiz girişlerin önlenmesi için sürekli kilit altında tutulmalıdır. Bu istasyona
BOTAŞ’ ın sayaca bakmak için gelen yetkili personeli, işyerinin yetkili personeli ve iş güvenliği uzmanı
ve görevlileri haricinde kimse girmemelidir. Kilit anahtarının nerede olduğu bir bilgi levhası üzerinde
belirtilmelidir. Giriş kapısına aşağıda belirtilen iş güvenliği ikaz levhaları asılmalıdır;
Sayfa 37 / 88
3-1-2) Doğal gaz istasyonu girişine, ayrıca doğal gazın özelliklerini belirten tanıtıcı bir pano ile
işyerinde yayınlanmış olan aşağıdaki doğal gaz talimatının da asılmasında büyük yarar vardır.
3-1-3) Doğal Gaz istasyonu, “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında
Yönetmelik” gereğince, bu yönetmelik ekindeki , yukarıda sağda gösterilen “Ex Patlayıcı Ortam” ikaz
levhasının da asılması gerekmektedir.
3-1-4) Doğal gaz istasyonunun dört bir cephesine aşağıda gösterilen ikaz levhasının asılması
gereklidir.
3-1-5) İşyeri içindeki doğal gaz boru hattının da hat boyunca işaretlenmesi gereklidir. Çünkü
buralarda bilinçsiz bir şekilde yapılacak kazılarda, bu boru hattının kırılması ve doğal gaz kaçağı olması
riski vardır. Bu bakımdan yukarıda sağdaki ikaz levhası, beşer metre aralıklarla hat boyunca
yerleştirilmelidir.
3-1-6) Doğal gaz istasyonu girişinde, bir yangın halinde kullanılmak üzere bir yangın hidrantı, köpük
ekipmanı, ABC sınıfında yeterli sayıda ve kiloda yangın söndürme cihazı hazır olarak
bulundurulmalıdır.
Sayfa 38 / 88
3-1-7) Doğal gaz istasyonu zemininde zamanla otlar büyür ve bir müddet sonra bunlar kuruyarak
yanıcı bir hale gelir. Bu bakımdan, otlar fazla büyümeden köklerinden sökülmeli veya kimyasal ilaçlarla
ot mücadelesi yapılmalıdır.
3-1-8) Doğal gaz istasyonunda çok iyi bir topraklama tesisatı olmalıdır. Bu topraklama tesisatına
istasyondaki bütün metalik aksam iletken yolla bağlanmalıdır. Yani bu istasyonda bütün metalik
kısımlar birbirine bağlanıp topraklanarak, ayni eşpotansiyel yüzey hale getirilmelidir. Yani aralarında
bir potansiyel farkı olmamalı ve böylece bir kısa devre arkı oluşmamalıdır. Bu tesisat bu istasyona ait
özel bir topraklama olmalıdır. Yani işyerinde bulunan diğer topraklama tesisatı-ları ile bir bağlantısı
olmamalıdır. Zira bu bölge patlayıcı tanımında olan bir bölgedir. Yani her an için doğal gaz kaçağı
olabilir ve kaçak yapan doğal gaz havanın oksijeni ile patlayıcı bir ortam oluşturur. Bu tesiste
oluşabilecek bir kıvılcım kaynağı ile parlama ve patlama olayları olabilir. Ancak bu tesisatta vanaların
her iki tarafında olduğu gibi bazı flanş bağlantıları vardır. Flaşlarda iki türlü conta kullanılmaktadır.
Birincisi klingrit conta olup, bu conta yalıtkandır. O zaman bu conta metalik aksamdaki kısa
devrelemeyi, yani birbirine iletken yolla bağlanmayı engelleyecektir. Belki karşıt görüş olarak , flanş
aynaları zaten birbirine cıvatalarla bağlı denebilir. Ancak cıvata bağlantısı, iyi bir topraklılık halini
devam ettirmez. Zira civatalar paslanabilir, bağlandıkları yerlerde boyalı yüzeyler üzerine takılmış
olabilir. Bu contanın kullanıldığı flanşlar bu sebeple, birbirine dıştan iletken köprülerle kısa
devrelenmeli ve topraklılık halinin devam etmesi böylece sağlanmalıdır. Aşağıda fotoğraf ve resimlerde,
bu kısa devrelenmenin nasıl yapılacağı gösterilmektedir. Yan taraflardaki flanşlar köprülenmeli ve
ayrıca birinci flanşın giriş diski ile ikinci flanşın çıkış diski de köprülenmelidir. İkinci conta ise metalik
contadır. Yani bu conta iletkendir. Metal bir diskin her iki tarafında sıkma basıncı altında ezilen ve gaz
sızmasını önleyen çok ince metal yaprakçıklar vardır.
Sayfa 39 / 88
3-1-9) İşyeri açık alanından doğal gaz boruları yer altından döşenerek geçirilir. Kapalı alanlarda ise
dıştan görünür boru donanımı ile devam eder. Yanıcı gaz olarak doğal gaz borularının SARI renkte
boyanması gerekir. İç tesisat genelde , tav ocağının brülör sistemlerine gider. Ancak diğer maksatlar,
yani yanıcı gaz olarak kullanılmak üzere quick kaplinlere de bağlanabilir. Bu çıkış ağızlarına küçük
plakalar üzerine “Doğal Gaz” yazıları asılarak, bu donanım isimlendirilmelidir.
3-2) LPG (SPG) LİKİT PETROL GAZI TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Bu makalenin ilgili bölümünde bahsedildiği gibi, tav ocağı girişinde, gelen uzun kütük demirlerin
kesilmesinde likit petrol gazı kullanılır. Çünkü kalın, yani 20X20 cm kesitindeki kütük demirlerin
kesilmesi için yüksek ısı değerli yanıcı gaz kullanmak gereklidir.
3-2-1) Likit petrol gazı, işyerlerinde yer altı veya yer üstü LPG tanklarında stoklanabilir. Bu tanklara
LPG dolumu ise lastik tekerlekli LPG tankerleri vasıtasıyla yapılır. Bu tank işyerinin uygun ve fazla
trafiğin olmadığı bir yere monte edilmelidir. Bu tankın üzeri dış tabiat koşullarına uygun olarak
korunmalı ve hafif bir çatısı olmalıdır. Etrafı ise duvarla değil ve fakat kolay havalandırmalı fens
malzeme ile çevrilmelidir. Zira LPG havadan 2,5 defa daha ağırdır ve tabanda birikir.
3-2-2) TS 11939 (Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)-İkmal İstasyonu-Karayolu Taşıtları İçin-
Emniyet Kuralları) standardına göre; LPG tanklarının yer altı veya yer üstü olmalarına göre, birbirlerine
asgari uzaklığı ile, bina veya bina gruplarına, komşu arsa sınırına, ana trafik yollarına, karayollarına
veya demiryollarına olan asgari uzaklıkları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu tablodaki uzaklıklara
kesinlikle uyulmalıdır.
ÇİZELGE : 1 LPG TANKLARININ DİĞER BİR LPG TANKINA, BİNA VEYA BİNA GRUPLARINA, KOMŞU ARSA SINIRINA, ANA TRAFİK YOLLARINA, KARAYOLLARINA VEYA DEMİRYOLLARINA
OLAN EMNİYET MESAFELERİ TANK ANMA SU
KAPASİTESİ (m 3) YER ALTI TANKLARI
(m) YER ÜSTÜ
TANKLARI (m)
TANKLAR ARASI UZAKLIK
(m)
0,5 ‘ den küçük 3 3 0
0,5 - 3,0 3 3 1
3,1 – 10,0 5 7,5 1
10,1 – 40,0 10 15 1,5
Sayfa 40 / 88
3-2-3) LPG Tank sahası “Patlayıcı Ortam” özelliğinde olduğu için, doğal gaz istasyonunda olduğu
gibi aşağıda belirtilen patlayıcı ortam ikaz levhası buraya da asılmalıdır.
3-2-4) Doğal gaz istasyonunda olduğu gibi , LPG istasyonunda da bütün metalik aksam birbirine
bağlanarak topraklanmalıdır. Ayrıca en önemlisi, dolum karayolundan gelen lastik tekerlekli tankerler
vasıtasıyla yapıldığı için, doluma başlamadan önce, LPG tankerinin topraklama tesisatına bağlı bir
kıskaç ile LPG tankı ile tankerin boyası kazınmış olan bir metal aksamı birbirine bağlanarak kısa
devrelenmelidir. Böylece tank ile tanker aynı eşpotansiyel yüzey haline getirilecek ve aralarında
potansiyel farkı olmayacağı için bir statik elektrik arkı oluşmayacaktır.
3-2-5) Ayrıca tank sahası içine girilmeden önce, insan üzerindeki statik elektriğin de boşaltılması
gerekir. Bu bakımdan, tank sahası giriş kapısı üzerine çok iyi topraklanmış bir bakır veya paslanmaz
çelik levha ( statik elektrik nötralizatörü) monte edilmelidir. İçeriye girmeden önce bu plakaya
dokunularak vücuttaki statik elektrik yükleri boşaltılmalıdır. Bu konudaki ikaz levhası örneği yukarıda
gösterilmiştir.
3-2-6) Tank sahası emniyet çitine ayrıca aşağıda belirtilen genel ikaz levhaları da asılmalıdır ;
Sayfa 41 / 88
LPG DOLUM TALİMATI
1)LPG TANKERİNİN EGZOZ ÇIKIŞINA, ALEV TUTUCU TAK,
2)LPG TANKERİNİ TANK BÖLGESİNE UYGUN BİR ŞEKİLDE YANAŞTIR,
3)TANKERİN MOTORUNU DURDUR, EL FRENİNİ ÇEK VE AYRICA TEKERLEĞİNE
TAKOZ KOY,
4)TANKERİN AKÜ DEVRE KESİCİSİNİ KAPAT,
5)TANK SAHASINDAKİ KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA KABLOSUNU, TANKERİN
METAL BİR YERİNE SIKICA BAĞLA,
6) SİGARA İÇME VE AÇIK ALEVLİ ARAÇLAR KULLANMA VE KULLANDIRMA,
7)DOLUM GÖREVLİSİ VE TANKER ŞOFÖRÜ HARİCİNDE, BAŞKALARININ BU
ALANA GİRMELERİNİ ENGELLE,
8)DOLUMA BAŞLANDIKTAN SONRA, HERHANGİ BİR LPG KAÇAĞI TESPİT EDİLİRSE
DOLUM İŞLEMİNİ DERHAL DURDUR.
9)ÇATLAK DOLUM HORTUMU VEYA ARIZALI DOLUM BAŞLIĞI TESPİT EDİLİRSE,
DOLUM YAPMA.
10)TANKIN LPG İLE DOLUMU ESNASINDA, LPG KAÇAĞINA VE AŞIRI DOLUMA
(EN FAZLA % 85 ) MÜSAADE ETME.
11)BOŞALTMA İŞLEMİ ESNASINDA, ARAÇ RADYOSU ÇALMA, CEP VE MOBİL
TELEFONLAR İLE ÇAĞRI CİHAZLARI KULLANMA.
12) TANKER ŞOFÖRÜ , DOLUM ESNASINDA ARACINDAN AYRILMA VE ARACINI TAKİP
ET.
13) DOLUM GÖREVLİSİ, BÖLGEDEN AYRILMA VE DOLUM İŞİNE NEZARET ET.
14)DOLUMA BAŞLANMADAN ÖNCE, EN AZ İKİ ADET, YANGIN SÖNDÜRME CİHAZINI
HAZIR BİR ŞEKİLDE, UYGUN BİR YERDE BEKLET.
Sayfa 42 / 88
15)LPG TANK SAHASININ İÇİNDE, HERHANGİ BİR YANICI MADDE BULUNDURMA VE
STOK ETME.ZEMİN TOPRAK OLUP OT VARSA, OTLARI KES.
16) BAŞKA ARAÇLARIN DA AYNİ BÖLGE İÇİNDE PARK ETMESİNİ ÖNLE.
17)TANKER VE TANK SAHASI ÇEVRESİNDE 10 METRE İÇİNDE KIVILCIM, ATEŞ VE
SICAKLIK ÇIKARTAN İŞLER YAPMA VE YAPTIRMA.
18)AYNİ ALAN İÇİNDE, MATKAP VE SPİRAL GİBİ KESME VE TAŞLAMA EL ALETLERİNİ
DE KULLANMA VE KULLANDIRMA.
19)DOLUM ALANI İÇİNDE, ANİ KALKIŞ VE SERT FREN YAPMA.
20)AŞIRI YAĞIŞLI, FIRTINALI VE ŞİMŞEKLİ HAVALARDA DOLUM YAPMA
21)LPG DOLUMU BİTİNCE, TOPRAKLAMA BAĞLANTISINI , DOLUM CİHAZLARI VE
HORTUMLARINI, EMNİYETLİ BİR ŞEKİLDE TOPLA VE ARACIN DOLUM YERİNDEN
AYRILMASINI SAĞLA.
3-3) TUFAL HAVUZU TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Bu makalenin ilgili bölümünde de bahsedildiği gibi, hadde tezgahlarının sürekli olarak suyla
soğutulması gerekmektedir. Aksi takdirde bu tezgahlar aşırı ısıdan ve içlerinden geçen akkor
demirlerden aşınacak ve zorlanacaktır. Bu ise tezgahların sık sık devre dışı kalmasına sebep olacaktır.
Bu bakımdan, işyerinde kapalı ve açık devreli bir soğutma suyu tesisatı yapılır. Soğutma kulesinde belli
bir sıcaklığa kadar düşürülerek soğutulan su, yüksek basınçlı bir su tesisatı ile hazırlama grubundan
finish grubuna kadar bütün hadde tezgahlarına verilir. Hadde tezgahlarında ısınan ve de demirlerin
üzerlerindeki tufal ( demir oksit) kabuk ve tozlarını da alan , yani kirlemiş su tufal havuzlarına
gönderilir. Burada kademeli bir şekilde birden çok havuzdan geçerek içinde bulundurduğu tufalden
arındırılır . Sonra sisteme tekrar basılır.
3-3-1) Hadde tezgahlarından çıkan tufalle kirlenmiş suyun sıcaklığı yaklaşık 50 santigrad derecedir.
Bu su haddehane içindeki bazı küçük tufal suyu havuzlarından da geçer. Sıcak olan bu suyla temas
edilmemesi gereklidir, yoksa ciddi yanıklar oluşabilir. Bu bakımdan haddehane içindeki bütün tufal
suyu havuzları ve su devreleri kapalı bir sistem halinde olmalıdır. Bazen temizlenmesi için hadde
içindeki havuzları kapatan kapaklar açılabilir. Böyle bir durumda havuzun etrafı geçici sağlam
barikatlarla kapatılmalı ve ayrıca ikazlandırılmalıdır. Soğutma havuzundan soğutularak gelen suyun
sıcaklığı ise yaklaşık 35 santigrat derecesindedir.
3-3-2) Soğutma kulesinden haddehaneye, soğutma suyu yer altından izolasyonlu borular içinden
getirilmelidir. Böylece bu suya temas ve de suyun sıcaklığının atmosferik koşullardan değişmemesi
sağlanmış olur.
3-3-3) Tufal havuzunun ilk kademesinde, soğutma suyu içindeki tufaller çöktürülerek sudan ayrılır.
Sonra bu tufaller sallama kepçe ile alınarak dışarıya alınır. Bu tufaller demir oksit olduğu için, içindeki
demirin ayrıştırılması için biriktirilerek, tufal taşıyan gemilere aktarılmak üzere limana sevk edilir. Bu
ayrıştırma işlemi yurt dışında Çin ve Amerika gibi sanayide gelişmiş ülkelerde yapılmaktadır.
Sayfa 43 / 88
3-3-4) Tufal havuzları derindir ve ayrıca içlerindeki su da sıcaktır. Bu havuzlara düşülmesi sonucu
ciddi iş kazaları olabilir. Bu bakımdan, görevlilerin geçip iş yaptıkları havuz bölümlerinde mutlaka ara
korkuluklu olmak üzere en az 1 metre yüksekliğinde sağlam korkuluklar bulunmalıdır.
3-3-5) Havuzların su derinliği metre cinsinden birer ikaz levhası ile ilan edilmelidir.
3-3-6) Havuzların kenarlarında, içine düşülmesi ve yüzme bilinmemesi halinde kullanılmak üzere
uygun yerlere can simitleri de konmalıdır. Bu simitlerin halat uzunluğu, en uzak mesafe düşünülerek
seçilmelidir.
Sayfa 44 / 88
3-3-7) Tufal havuzu tesislerinde suyu güçlü bir şekilde basan büyük güçlü su motorları vardır. Bu
motorların yüksek hızda dönen kaplin (kavrama elemanları) üzerlerine delikli saçtan sağlam
koruyucular yapılmalıdır.
3-3-8) Bu su motorlarının madeni aksamları kaçak akımlara karşı uygun bir şekilde topraklanmalıdır.
3-3-9) Bu motorlar dış tabiat koşullarına karşı, hafif bir çatı ile korunmalıdır.
3-3-10) Tufal havuzlarında, havuzlardaki tufalları dışarıya çıkarmak için kullanılan portal vinçler
vardır. Portal vinç, genelde açık havada olup, her iki taraftaki raylar üzerine hareket edebilen bir köprü
vinçtir. Köprü belli bir doğrultuda ileri ve geri hareket etmekte ve köprü üzerindeki yükü kaldıran
arabası ise köprü hareketine dik vaziyette ve köprü üzerinde hareket edebilmektedir. Yani sonuç olarak
bu vinç toplamda birbirine dik iki doğrultuda hareket edebilen bir vinçtir. Bu vincin İş Ekipmanları
Yönetmeliğine göre periyodik kontrolleri Makine Mühendisleri Odasına veya bu konuda yetkili bir
firmaya yaptırılmalıdır.
3-3-11) Bu vinç ehil ve vinç operatörü sertifikalı bir kişi tarafından kullanılmalıdır. Yetkisiz kişilerin
bu vinci kullanması engellenmelidir.
3-4) OKSİJEN TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Haddehane işletmelerinde oksijene ihtiyaç vardır. Öncelikle kütük demirlerin kesilmesinde, oksi-
propan kesme aparatları kullanılır. İşyerinde oksijen bir oksijen tankında depolanır.
3-4-1) Bu tank işyerinin ayak altında olmayan bir yerinde kurulmalıdır.
3-4-2) Tankın etrafı yetkisiz girişlerin önlenmesi için, çitlerle ayrılmalıdır.
3-4-3) Giriş kapısı yetkisiz girişlerin önlenmesi için kilit altında tutulmalıdır. Anahtarının nerede
veya kimde olduğu bir ikaz yazısı ile kapı üzerinde belirtilmelidir.
3-4-4) Saf haldeki oksijen gazı, çok yakıcı bir gaz olup kolay yanmayı sağladığı için, oksijen tesisi ve
donanımı, akaryakıt, yağ, gres, kağıt ve boya malzemesi gibi kolay yanıcı ve yağlı maddelerden
Sayfa 45 / 88
temizlenmiş bir halde bulundurulmalıdır. Bu maddelerle bulaşmış eller ve eldivenlerle
dokunulmamalıdır.
3-4-5) Oksijen mevcut olan alev ve ateş kaynaklarına tahrik ettiği için, bu tesislerde alev, ateş ve
kıvılcım çıkartan her türlü kaynak, kesme ve taşlama işleri, ancak İş Güvenliği Uzmanından “ Sıcak
Çalışma İzni” alınması koşuluyla yapılabilmelidir.
Sayfa 46 / 88
3-4-6) Oksijen tesislerinde takılacak olan vana, flanş ve ölçü aletleri uygun bir temizleme maddesi ile
her türlü kir ve yağdan temizlenecektir.
3-4-7) Temizleme maddeleri kolay yanıcı ve parlayıcı olduğu için, kapalı özel kaplarda
bulundurulacak ve temizleme işlemleri aspiratörlü davlumbazlar ile yapılacaktır.
3-4-8) Oksijen tesisatı, donanımı ve müştemilatın da hiçbir şekilde yağlama yapılamayacaktır. Bu
hususu belirten ikaz levhalarına kesinlikle uyulacaktır.
3-4-9) Tesisatta conta malzemesi olarak 12 atü ‘ ye kadar vulkanize fiber, 30 atü’ye kadar ise
kilingirit kullanılacaktır.
3-4-10) Sıvı oksijen boru donanımında yanmayan malzemeden yapılmış filtreler kullanılacaktır.
3-4-11) Oksijenle zenginleşmiş olan montaj ve boru kanalları ile hücreler içinde çalışılmadan önce
içeriye basınçlı hava tutularak, ortamdaki oksijen seviyesi düşürülecektir.
3-4-12) Oksijen gazı ile temasta bulunan elbise ile açık alev bulunan yerlere yaklaşılmayacaktır.
Yaklaşılması gerekiyorsa ya elbise değiştirilecek, yada temiz ve yağsız hava duşu ile elbise iyice
havalandırılacaktır.
3-4-13) Oksijen tesislerinde en ufak bir kıvılcım tehlikeli olabileceği için, yürürken çarpma ile
kıvılcım çıkartmayacak ayakkabılar giyilecek, ayakkabıların altlarına demir burunluk veya topukluk
takılmayacaktır.
3-4-14) Kullanılacak her türlü el aleti, kullanmaları esnasında çarpma ile kıvılcım çıkartmayacak
şekilde antistatik cinsten olacaktır.
3-4-15) Oksijen vanaları daima yavaş yavaş açılacak, aniden açılmayacak açma kapama işinde
anahtar, pense, levye... gibi araçlar kullanılmayacaktır.
3-4-16) İçinden oksijen geçen boru, aparat ve kazanlarda gelecek buzların eritilmesi için, hiçbir
şekilde açık ateş ve sert araçlar kullanılmayacaktır. Bu maksatla, yağsız ısıtılmış hava, sıcak su veya
buhar kullanılacaktır.
3-4-17) Bu tesislerde yapılacak onarım ve bakım işlerinde şu hususlara uyulacaktır:
3-4-17-1) Çalışmaya başlamadan önce Yardımcı Tesisler Şefliğinin ve ayrıca İş Güvenliği
Uzmanının onayı alınacaktır.
3-4-17-2) Çok riskli çalışmalarda İş Güvenliği Uzmanı yerinde inceleme yapacak ve alınabilecek ön
tedbirleri ilgililere bildirecektir.
3-4-17-3) Kullanılacak her türlü alet ve teçhizat, kullanılmadan önce kirden ve yağdan iyice
temizlenecektir.
3-4-17-4) Üzerinde çalışılacak ünite kısımları da, ayrıca uygun malzeme ve metotla temizlenecektir.
3-4-17-5) İçinde oksijen gazı ( veya sıvısı ) bulunan tesis kısımlarında hiçbir şekilde kaynak, kesme
ve taşlama gibi sıcak işlemler yapılmayacaktır.
Sayfa 47 / 88
3-4-17-6) Eğer açık alevli araçlarla çalışılması gerekiyorsa veya herhangi bir nedenle çalışma
esnasında kıvılcım çıkma riski mevcutsa, çalışılacak tesisat oksijenden boşaltılacak ve yağsız hava veya
inert (azot, argon vb.) gazlarla temizlenecektir. Ayrıca bu kısma yeni oksijen girişini önlemek için, her
iki tarafta kör flaşlar konulacak, eğer her iki tarafta vana ve aralarında boşaltma kanalı bulunuyorsa,
oksijenin boşaltılması ve hattın kapatılması bunlar vasıtasıyla yapılacaktır.
3-4-17-7) Oksijenle direkt temas halinde olan bütün kazan, vana, pompa ve boruların bakımları
yapılıp, tekrar monte edilirken, yağları temiz bez veya üstüpülerle iyice temizlenecektir.
3-4-17-8) Pas tozlarının kızarmaması, kıvılcım ve alev meydana gelmemesi için, tesisatın
temizlenmesinde kesinlikle oksijen gazı kullanılmayacak, içinde yağ olmayan hava veya inert (azot,
argon vb.) gazlar kullanılacaktır.
3-4-17-9) Çalışmalarda çalışılan yerin etrafındaki izolasyon malzemesinin hasar görmemesine dikkat
edilecek, bu maksatla çalışma yerinin etrafında yeterli bir büyüklükte izolasyon tabakası açılacaktır.
3-4-17-10) Yapılan çalışmalarla yetkili ve teknik ehliyetli bir görevli nezaret edecektir.
3-5) TERMEKS TESİSİ SU SOĞUTMA , ŞARTLANDIRMA VE SÜLFÜRİK ASİT
TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ :
Bu tesisin amacı, özellikle termeks tesisinde kullanılan kızgın demirin soğutulmasında ve
termekslenmesinde kullanılan suyun soğutulması ve şartlandırılmasıdır. Şartlandırmadan kasıt bu suyun
PH ( sertlik) derecesinin ayarlanmasıdır. Termeks tesisinde kullanılan bu soğutma suyunun belli bir
temizlikte ve kimyasal formülasyonda olması gereklidir. Yani tufal tesisindeki kirli ve yağlı su termeks
tesisinde kullanılamaz. Mamul demirin rengini ve özelliğini değiştirir. Bu bakımdan termeks tesisi için
ayrı bir soğutma kulesi kullanılır. Bu soğutma suyunun PH derecesinin ayarlanması için de genelde
sülfürik asit kullanılır. Bu aside manuel maruziyetin olmaması için de bu soğutma kulesi suyuna sülfürik
asit bir otomatik dozajlama sistemi ile enjekte edilir. Bu tesiste alınması gereken iş güvenliği tedbirleri
aşağıda belirtilmiştir :
3-5-1) Bu tesiste sülfürik asit, bu aside dayanıklı malzemeden yapılmış ve ayrıca dayanıklılığı
arttırmak için metal çember korumalı asit tanklarında bulundurulmalıdır.
3-5-2) Bu tanklara seyyar lastik tekerlekli asit tanklarından dolum yapılır. Bu dolum işlemi sırasında
etrafta bir emniyet alanı ayrılmalı ve bu alnın etrafı seyyar barikatlarla çevrelenmeli ve ayrıca
girilmemesi için de ikaz levhaları ile ikazlandırılmalıdır. Aşağıdaki “ Sülfürik Ast Dolum Talimatı”
hükümleri kesinlikle uygulanmalıdır.
3-5-3) Dolum işlemini yapacak olan kişi, mutlaka aside dayanıklı iş elbisesi, eldiven, çizme ve asit
buharlarının tutabilen filtre elemanlı ( B tipi) solunum maskesi kullanmalıdır.
3-5-4) Çalışmaya başlamadan önce Kalite Kontrol Mühendisi ve ayrıca İş Güvenliği Uzmanının
onayı alınmalıdır.
Sayfa 48 / 88
SÜLFÜRİK ASİT TANKI DOLUM TALİMATI
1) TANKER ŞOFÖRÜ HİÇ BİR ŞEKİLDE TEK BAŞINA DOLUM İŞLEMİ
YAPMAYACAKTIR.OSMAN SÖNMEZ’İN YETKİLİ PERSONELİ İLE BİRLİKTE
ÇALIŞACAKTIR.
2) ASİT TANKERİ DOLUM AĞZINA UYGUN BİR ŞEKİLDE YANAŞTIRILACAKTIR.
3) TANKERİN MOTORU DURDURULACAK VE TEKERLEKLERİ TAKOZLANACAKTIR.
4) DOLUM SIRASINDA YAKIN ÇEVREDE YETKİSİZ KİMSELER BULUNMAYACAK VEYA
BURADAN GEÇMEYECEKTİR.
5) ASİT TRANSFER İŞLEMİNE BAŞLAMADAN ÖNCE, GEREK TANKER ŞOFÖRÜ VE
GEREKSE OERLİKON GÖREVLİSİ ASİDE DAYANIKLI SOLUNUM MASKESİ, İŞ TULUMU,
ÇİZME, ELDİVEN VE YÜZ SİPERİ KULLANACAKLARDIR.
5) TANKERİN DOLUM HORTUMU VE HORTUM AĞZI, OSMAN SÖNMEZ SİSTEMİNE
UYGUN ÖZELLİKTE VE SIZDIRMAZ OLACAKTIR.
6) TANKERİN HORTUMU DOLUM AGZINDAKİ METAL BORUYA SIZDIRMAZ BİR
ŞEKİLDE KELEPÇELİ OLARAK TAKILACAKTIR.
7) DOLUM YÜKSEKLİK FARKINDAN DOĞAN BASINÇ İLE YAPILACAKTIR.
8) ANA ASİT VANASI YAVAŞ BİR ŞEKİLDE VE YARIM OLARAK AÇILACAK VE
BAĞLANTI YERİNDE HERHANGİ BİR ASİT KAÇAĞI OLUP OLMADIĞI
Sayfa 49 / 88
ARAŞTIRILACAKTIR. EĞER YOKSA, VANA TAM OLARAK AÇILACAK VE DOLUM
İŞLEMİNE BAŞLANACAKTIR.
9) İŞVERENİN YETKİLİ PERSONELİ, DOLUM SIRASINDA SÜLFÜRİK ASIT TANKINI VE
İÇİNDEKİ ASİT SEVİYESİNİ RAHATLIKLA GÖREBİLECEĞİ BİR YERDE DURACAK VE
TANKER ŞOFÖRÜNÜ YÖNLENDİRECEKTİR.
10) ASİT TANKI HİÇBİR ZAMAN TAŞACAK ŞEKİLDE AĞZINA KADAR
DOLDURULMAYACAKTIR. HORTUM VE BORU DONANIMI İÇİNDE KALAN ASİT MİKTARI
DA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURACAKTIR.
11) TANKERİN DOLUM HORTUMU İÇİNDE ASİT KALMAMASINA VE EĞER KALMIŞ İSE
HORTUM SÖKÜLDÜKTEN SONRA BU ASİDİN ETRAFA SIÇRAMAMASINA DİKKAT
EDİLECEKTİR.
3-5-5) Sülfürik asit tesisi yanına aşağıda gösterilmiş olan ikaz levhaları asılmalıdır.
Sayfa 50 / 88
3-5-6) Hem yukarıdaki “ Sülfürik Asit Dolum Talimatı” ve hem de aşağıda belirtilen “ Sülfürik Asit
Talimatı”, bu madde ile görevli olanlara imza karşılığı tebliğ edilmelidir. Bu talimatın uygulanıp
uygulanmadığı sık aralıklarla kontrol edilmeli ve uygulanmaması halinde cezai işlemler yapılmalıdır.
SÜLFÜRİK ASİT TALİMATI
1) RENKSİZ, KOKUSUZ SIVI BİR MADDEDİR.PH DEĞERİ 0,3 OLUP KUVVETLİ
AŞINDIRICI ASİDİK BİR MADDEDİR.
2) YANICI, PARLAYICI VE PATLAYICI BİR MADDE DEĞİLDİR.
3) SUDA ŞİDDETLİ BİR REAKSİYON OLUŞTURURAK ÇÖZÜNÜR VE BU ESNADA ISI
ÇIKARTIR. SEYRELTMEK İÇİN, ASİT İÇİNE KESİNLİKLE SU İLAVE ETMEYİNİZ.SUYUN
İÇİNE YAVAŞ BİR ŞEKİLDE ASİT İLAVE EDİNİZ.
4) DERİ İLE TEMAS EDERSE ŞİDDETLİ YANMA VE TAHRİŞ MEYDANA GETİRİR.
5) SOLUNULMASI HALİNDE: ÖKSÜRÜK, TAHRİŞ VE ÖDEMLERE SEBEP OLUR.
6) GÖZLERLE TEMAS EDERSE, YANMA VE KÖRLÜK OLUŞABİLİR.
7) KAZAEN YUTULMASI HALİNDE: ŞİDDETLİ AĞRI, DOKULARDA HARABİYET VE
DELİNME,KANLI KUSMA VE ÖLÜM OLUŞABİLİR.
8) SOLUNULMASI HALİNDE, DERHAL TEMİZ HAVAYA ÇIKINIZ VE GEREKİRSE TIBBİ
YARDIM İSTEYİNİZ.
9) DERİ İLE TEMAS EDERSE, ETKİLENEN YERİ BOL SU İLE EN AZ 10 DAKİKA
YIKAYINIZ VE POLİETİLEN GLİKOL İLE SİLİNİZ.ETKİLENEN GİYSİLERİ ÇIKARTINIZ.
ACİL VÜCUT DUŞU KULLANINIZ.
10) GÖZLERLE TEMAS EDERSE, GÖZ KAPAKLARI AÇIK VAZİYETTE EN AZ 10 DAKİKA
YIKAYINIZ VE DERHAL TIBBİ YARDIM İSTEYİNİZ. ACİL GÖZ DUŞU KULLANINIZ.
11) KAZAEN YUTULMASI HALİNDE, DERHAL BOL SU İÇİNİZ , BAŞKA MADDELERLE
NÖTRALİZE ETMEYİNİZ, KUSMAYINIZ VEYA KUSTURMAYINIZ. DERHAL TIBBİ YARDIM
İSTEYİNİZ.
12) VÜCUDUN KORUNMASI İÇİN, ASİDE DAYANIKLI ELBİSE VEYA ÖNLÜK GİYİNİZ.
13) ELLERİN KORUNMASI İÇİN, ASİDE DAYANIKLI ELDİVEN GİYİNİZ.
14) GÖZLERİN KORUNMASI İÇİN ASİDE DAYANIKLI GÖZLÜK VEYA YÜZÜN
KORUNMASI İÇİN DE GENE ASİDE DAYANIKLI YÜZ SİPERİ KULLANINIZ.
15) SOLUNUM SİSTEMİNİN KORUNMASI İÇİN, (NO) TİPİNDE KİMYASAL FİLTRE
ELEMANI OLANGAZ MASKESİ KULLANINIZ.
Sayfa 51 / 88
16) YANICI BİR MADDE DEĞİLDİR.ANCAK ISI ALTINDA TEHLİKELİ BUHARLARI
OLUŞABİLİR VE AZOT OKSİTLERİ YAYILIR.
17) YANGIN HALİNDE UYGUN SOLUNUM MASKESİ, İŞ ELBİSESİ, YÜZ KORUYUCUSU
OLMADAN YAKLAŞMAYINIZ.
18) YANGIN HALİNDE MADDE KABINI YETERLİ BİR UZAKLIKTAN SU DUŞU
UYGULAYARAK SOĞUTUNUZ.
19) KAÇINILMASI GEREKEN DURUM, ISI VE SICAKLIKTIR.
20) BİR ARADA TUTULMASI GEREKEN MADDELER : ALKOLLER, ANİLİNLER, AMİNLER
, AMONYAK,YANICI MADDELER, ÖTEKİ ASİTLER, HİDROKARBONLAR, ALKALI
METALLER, ORGANİK ÇÖZÜCÜLER, HİDROJEN PEROKSİT, NİTRİLLER, ALKALİLER,
SODYUM HİPOKLORİT …..GİBİ MADDELERDİR.
21) TEHLİKELİ AYRIŞMA MADDESİ, ISI ALTINDA AZOT OKSİTLERDİR.
22) ÇEVREYE ZARARLI BİR MADDEDİR.SULARA VE TOPRAĞA KARIŞMASINA İZİN
VERMEYİNİZ.
23) ATIKLARI YÜRÜRLÜKTEKİ ÇEVRE MEVZUATINA UYGUN OLARAK GİDERİNİZ.
24) ÜRETİCİ FİRMANIN ÖNERİLERİ DOĞRULTUSUNDA, BOŞALMIŞ AMBALAJLARI
İMHA EDİNİZ VEYA İADE EDİNİZ.
25) TEHLİKE SEMBOLLERİ ŞU ŞEKİLDEDİR:
C : AŞINDIRICI MADDE,
R-35 : ŞİDDETLİ YANMALARA SEBEP OLABİLİR.
S-23 : BUHARINI SOLUMAYINIZ.
S-26 : GÖZLERLE TEMAS EDERSE DERHAL BOL SU İLE YIKAYINIZ,TIBBİ YARDIM
İSTEYİNİZ.
S 36/37/39 : ÇALIŞIRKEN UYGUN KORUYUCU GİYSİ, KORUYUCU ELDİVEN, KORUYUCU
GÖZLÜK/MASKE KULLANINIZ.
S-45 : MARUZİYET HALİNDE KENDİNİZİ İYİ HİSSETMİYORSANIZ, DERHAL TIBBİ
YARDIM İSTEYİNİZ. (MÜMKÜNSE BU TALİMATI GÖSTERİNİZ
3-5-6) Sülfürik Asit tankı kaçak yapıp etrafa yayılırsa çok büyük tehlike doğurabilir. Bu bakımdan bu
tankın etrafına tankın hacmini alacak kapasitede bir emniyet havuzu yapılmalıdır. Ayrıca, sülfürik asit
tankı içine su ( örneğin yağmur suyu) girmesi halinde çok büyük tehlike olacak ve asit tankı
patlayabilecektir. Bu bakımdan üzerine su geçirmez bir sundurma yapılmalıdır. Tankın yerine
konabilmesi için bu sundurma takılıp sökülebilir bir şekilde yapılabilir.
Sayfa 52 / 88
3-5-7) Sülfürik Asit çok korozif ve bu sebeple de çok tehlikeli bir maddedir. Maruziyet halinde çok
ciddi yaralanmalar olabilir. Bu bakımdan bu tesisin hemen yanında fotoğrafta görüldüğü gibi bir vücut
ve yüz duşu tesisi kurulmalıdır. Bu duş tesisi altına girilip su akma kolu çekildiği zaman hemen devreye
girmelidir. Bu tesisat sürekli kullanılmaya hazır vaziyette bulundurulmalı ve su donanımı ana vanası
sürekli açık vaziyette bulundurulmalıdır. Bu tesisin çalışıp çalışmadığı her gün kontrol edilmelidir.
Sayfa 53 / 88
3-5-8) Bu havuzlar insan boyundan daha derin, olup havuza düşen ve yüzme bilmeyenler için
boğulma tehlikesi vardır. Bu bakımdan bu havuzlarda birer can simidi uygun asma aparatlarına
takılmalıdır. Ayrıca havuzları en uzun boyutu düşünülerek yeter uzunlukta halatlar takılmalıdır.
3-5-9) Soğutma kulesi havuzlarının derinliği görünür bir yerde , metre cinsinden bir ikaz levhası
üzerinde gösterilmiş olmalıdır.
3-5-10) Soğutma havuzuna ait su pompalarının kavrama elemanları (kaplinleri) üzerlerine, kaplin
fırlamalarına karşı semer şeklinde saçtan koruyucular yapılmalıdır.
3-5-11) Soğutma suyu havuzu etrafı içine düşmelerin önlenmesi için, çift sıralı yüksekliği en az 90
cm olan korkuluklarla çevrelenmelidir.
3-5-12) Soğutma havuzu üst tarafına zaman zaman çıkılması gerekebilir. Havuz çatısından aşağıya
düşmelerin önlenmesi için, kenarında çift sıralı korkuluk bulunmalıdır. Bu korkulukların da yüksekliği
en az 90 cm olmalı ve tabanında da eteklik sacı bulunmalıdır.
Sayfa 54 / 88
3-5-13) Ayrıca soğutma kulesine emniyetli bir şekilde çıkılıp inilmesi için uygun merdivenler
bulunmalı ve bu merdivenlerin etrafında da çember tipli koruyucular olmalıdır.
3-5-14) Bu tesise ait elektrik ana dağıtım pano odasında panoların önlerinde yalıtkan paspas
olmalıdır. Böylece panoda çalışan elektrikçilerin topraktan izole edilmeleri sağlanmış olacaktır. Ayrıca
yukarıdaki sağdaki fotodan da görüldüğü gibi, çok sıcak havalarda seyyar güçlü fanlarla panolar
soğutulmalıdır.
Sayfa 55 / 88
3-6) SU ARITMA TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-6-1) Bazı haddehanelerde, içme ve kullanma suyunun terbiye edilmesi için su arıtma tesisi
kullanılabilir. Esasında böyle bir tesisin kurulması tavsiye edilir. Bu arıtma işlemi, suyun hem kimyasal
ve hem de bakteriyolojik açıdan uygun bir şekle getirilmesi için yapılır. Eğer kullanılan su bir artezyen
suyu ise bu tesisin yapılması şarttır. Böyle bir tesisin iş akım şeması aşağıda gösterilmiştir.
Sistemin girişinde şebeke suyu veya işyerindeki artezyen suyu giriş maddesi olarak tesisteki bir su
tankına girer. Tanka girmeden önce otomatik bir dozaj sistemi ile devreye klor basılır. Klorlanmış su bir
ham su tankına alınır. Ham su tankından sonra sisteme suyun basılması için bir hidrofor kullanılır. Sonra
sırasıyla aktif karbon filtre tankı, iki adet yumuşatma tankı bulunur. Bu aşamadan sonra, sudaki
partikülleri almak için, sisteme antiskalan madde dozajlanır. Sonra mikropların öldürülmesi için ters
ozmos ünitesi ve arkasından dolomit filtre gelir. Sonra bir kere daha klor dozajlaması yapılarak işlem
bitirilir ve işlenmiş su tankına su basılır. Bilahare bu suyu sisteme basmak için de bir hidrofor kullanılır.
3-6-2) Su Arıtma Tesisi işyerinde ayrı bir bölüm veya binada kurulmalıdır. Bu binanın
isimlendirilmesi yapılmalıdır. Kapısı ise kilit altında bulundurulmalıdır.
Sayfa 56 / 88
3-6-3) Bu tesiste kullanılan kimyasal maddelerin iş sağlığı ve güvenliği talimatları hazırlanmalı,
burada çalışanlara imza karşılığı tebliğ edilmelidir. Ayrıca tesis içinde, görünür bir yere de bu talimatlar
asılmalıdır.
3-6-4) Burada çalışanlar, bu kimyasal maddelerin özellikleri, kullanma kuralları, kullanılması
gereken kişisel korunma araçları konusunda eğitime tabi tutulmalıdır.
3-6-5) Bu tesis genelde ıslak ve nemli olduğu için, öncelikle bu
tesisin içinde merdiven varsa, merdiven basamaklarına kaymaz
bantlar yapıştırılmalıdır.
3-6-6) Zemin suya dayanıklı malzemeden, örneğin seramikten
yapılmalı ve ayrıca en önemlisi bu seramikler kolaylıkla kaydırmaz
türde olmalıdır. Zeminde birikebilecek suların dışarıya atılabilmesi
için de uygun kapasite yer sifonları bulunmalıdır.
3-6-7) Bütün tank ve kapların üzerlerinde, isimleri yazılmalıdır. Bu
yazılar belli bir uzaklıktan görünebilir bir büyüklükte olmalıdır.
Sayfa 57 / 88
3-6-8) Aşağıda ters ozmoz ünitesi ile işlenmiş su tankı görülmektedir.
3-6-9) Bu tesis nemli ve ıslak olduğu için elektrik tesisatı neme dayanıklı bir şekilde yapılmalıdır.
Elektrik aydınlatma armatürleri, kapalı tipte olmalı ve içlerine nem sızmamalıdır. Elektrikle çalışan
cihazların gövde koruma topraklamaları da mutlaka yapılmalıdır.
3-6-10) Bu kısımda çalışanlar mutlaka lastik çizme, kimyasal madde eldiveni, baret, kimyasal
maddelere dayanıklı gözlük veya tercihan yüz siperi kullanmalıdır.
Sayfa 58 / 88
3-7) TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Bir haddehanede, mutlaka bazı metal imalatlarının ( mil, makara, yolluk, yatak, röle, yatak kapağı ve
burçlar…gibi) yapılması gerekmektedir. Bunları dışarıda yaptırmak ekonomik açısından uygun
değildir. Bu imalatların belli ölçüde işyerinde imal edilmesi için bir “Talaşlı İmalat Atölyesi” kurulması
gerekir. Bu atölyede çeşitli tipte CNC tezgâhları, sütunlu matkap, metal şerit testere, zımpara taşı
tezgâhı, planya, vargel…gibi değişik tezgahlar kullanılır. Metal ağır malzemenin kaldırılıp taşınması
için, bu atölyede bir köprü vinç de bulunur. Tabii bu atölyede, oksijen gaz altı ve elektrik ark kaynağı
işleri de yapılır. Bu makine ve tezgahlarda aşağıdaki tedbirler alınmalıdır;
3-7-1) GENEL TALİMAT :
3-7-1-1) Makine ve tezgahların bütün hareketli kısımları (kayış kasnaklar, dişliler, kaplinler, volanlar,
şaftlar gibi) uygun ve sağlam koruyucular ile korunmalıdır. Bu koruyucuların yerlerinden çıkarılması,
özelliklerinin bozulması, onarım ve bakımlardan sonra yerlerine takılmaması yasaklanmalıdır.
3-7-1-2) Bir makine ve tezgahta anormal bir durum , arıza veya hareketli kısım koruyucularında bir
kusur görüldüğü zaman, makine ve tezgah derhal durdurulmalı ,ilgililere haber verilmeli ve bu durum
üzerine bir ikaz yazısı asılarak etrafa duyurulmalıdır.
3-7-1-3) Çalışmakta olan makine ve tezgahların hareketli kısımlarını örten kapak ve koruyucular,
makine durdurulmadan açılmamalı ve çıkartılmamalıdır.
3-7-1-4) Genel bir kural olarak, çalışmakta olan makinelerde yağlama yapılmamalıdır. Ancak teknik
bir zorunluluk varsa, uzun ağızlı özel el yağdanlıkları kullanılmalıdır.
3-7-1-5) Döner veya hareketli makinelerde yapılan çalışmalarda, kesinlikle boyunbağı, anahtarlık,
kolye ve baş örtüsü gibi sarkan ve ayrıca yüzük, bilezik, künyelik ve kol saati gibi metal eşya
kullanılmamalıdır. İş başında sadece işyeri tarafından verilmiş olan iş elbiseleri veya tulumları
giyilmelidir, bol ve sarkık elbise ile çalışılmamalıdır. Uzun saçlar serbest bırakılmamalı, file veya kasket
içine alınmalıdır.
3-7-1-6) Ayak pedalı ile çalışan makine ve tezgahlarda, pedalların üzerinde ancak bir ayağın
rahatlıkla girebileceği bir koruyucu bulunmalı, bu koruyucular çıkartılmamalı ve bozulmamalıdır.
3-7-1-7) Ağır iş veya tezgah parçası taşıyanlar, ayak parmaklarının korunması için emniyet
ayakkabısı giymelidir.
3-7-1-8) Her makine ve tezgah, sadece o makine ve tezgahta çalışmasına izin verilmiş olan yetkili ve
bilgili operatörler tarafından çalıştırılmalıdır.
3-7-1-9) Makine ve tezgahların besleme kabloları ile topraklama iletkenlerinin kimyasal ve fiziksel
etkilerle bozulmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
3-7-1-10) Elektrik enerjisi ile çalışan makine ve tezgahların , kaçak akımlara karşı koruma
topraklaması ile topraklanmalıdır. Bu topraklama kabloları kesinlikle yerlerinden çıkartılmamalıdır.
Tezgah eğer taşınabilir ise , gittiği yerde tekrar topraklanmalıdır.
Sayfa 59 / 88
3-7-1-11) Kontrol, bakım, onarım ve temizliği yapılacak olan makine ve tezgahların elektrik
enerjileri kesilmeli, kesen şalter veya anahtarlar bir kilitleme tertibatı ile açık (yani akım geçirmez)
vaziyette kilitlenmeli ve ayrıca dokunulmamasına dair bir ikaz levhası asılmalıdır.
3-7-1-12) Makine ve tezgahların etraflarında yağ ve soğutma sıvıları sebebiyle zeminin kaygan bir
hale gelmesi önlenmeli ve her türlü çalışma zemini devamlı temiz ve engelsiz olarak bulundurulmalıdır.
3-7-1-13) Yetkisiz olarak hiçbir elektrik işi ile uğraşılmamalı, makine ve tezgahların elektrik
aksamlarına, elektrik tablo ve panolarına müdahale edilmemelidir. Elektrik arızaları derhal atölye
şefliğine bildirilmelidir. Elektrik işleri ve arızaların giderilmesi sadece yetkili ve ehil elektrikçiler
tarafından yapılmalıdır.
3-7-1-14) Atölye içinde iş ciddiyeti içinde çalışılacak, şaka yapılmamalıdır.
3-7-1-15) Yutma riskinin ortadan kaldırılması için, ağıza vida, pul, çivi gibi metal veya öteki türde
herhangi bir şey alınmamalıdır.
3-7-1-16) Bir başkasına alet, malzeme ve parça atılmamalı elden verilmelidir.
3-7-1-17) Çalışmakta olan makina ve tezgahlardan belli bir mesafede durulmalıdır. Böylece tezgah
veya tezgahtan çıkan bir şeye maruziyet önlenmiş olacaktır.
3-7-2) CNC TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ :
3-7-2-1) Tezgah sadece yetkili operatör tarafından çalıştırılmalıdır.
3-7-2-2) Tezgahların montaj, devreye alma, onarım ve bakım işleri, sadece yetkili ve ehil personel
tarafından yapılmalıdır.
3-7-2-3) Tezgahın elektrik donanımına yetkisiz olarak müdahale edilmemeli, çıkabilecek elektrik
arızaları derhal yetkili elektrikçiye haber verilmelidir.
3-7-2-4) Tezgah otomatik olarak çalışıp ve hareket edeceği için, hareket alanı içine girilmemelidir.
Başkalarının da girmesine engel olunmalıdır. Tezgahın yatay ve düşey hareket eden ve dönen
kısımlarına yaklaşılmamalıdır.
3-7-2-5) Tezgahlar çalıştırılmadan önce, kullanma kitabı ile üzerindeki talimat ve ikaz etiketleri iyice
okunmalı ve hükümlerine kesinlikle uyulmalıdır.
3-7-2-6) Tezgahların üzerlerinde bulunan talimat ve ikaz etiketleri hiçbir şekilde yerlerinden
çıkartılmamalı ve üzerlerini boyanmamalıdır.
Sayfa 60 / 88
3-7-2-7) Çalışmaya başlamadan önce, bütün hareketli kısım koruyucularının yerlerinde takılı
olduğundan emin olunmalıdır.
3-7-2-8) Tezgahı çalıştırılmadan önce, operasyon bölgesini kapatan bütün ana kapak ve kapıları
kapatılmalıdır.
3-7-2-9) Mevcut olan kapı emniyet sviçleri kesinlikle bozulmamalı veya devre dışı bırakılmamalıdır.
3-7-2-10) Çalışma sırasında, çapak taşıma konveyörü üzerine eller konmamalıdır.
3-7-2-11) Bakım, kontrol ve testten önce tezgahı kapatılmalıdır.
3-7-2-12) Tezgah kuvvetli manyetik alan yaydığı için, kalp pili, metal implant ve işitme cihazı
taşıyanlara zararlıdır. Bu konuda ikaz levhası bulunmalıdır. Tezgah yakınında öteki metalik ve manyetik
malzeme bulundurulmamalıdır.
3-7-2-13) Otomatik çalışma pozisyonunda, tezgah kapak veya kapıları veya açılmamalıdır.
3-7-2-14) Çıkan çapak ve talaşlara karşı gözler, uygun göz ve yüz koruyucuları ile korunmalıdır.
3-7-2-15) Çıkan metal çapakları çıplak elle ellenmemeli ve iş eldiveni giyilmelidir.
3-7-2-16) Tezgah yakınında elektrik ark kaynağı yapılmamalıdır.
3-7-3) TORNA VE BENZERİ TEZGAHLARDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-7-3-1) İşlenecek parçalar dönme sırasında gevşemeyecek şekilde sağlam olarak tezgaha
bağlanmalıdır.
3-7-3-2) Torna aynası üzerinde dönme sebebiyle fırlayabilecek sıkma anahtarı gibi malzeme
bırakılmamalıdır.
3-7-3-3) Tezgahlarda mevcut olan orijinal veya sonradan yapılmış olan talaş muhafazaları devamlı
olarak yerlerinde takılı bulunmalı ve yerlerinden çıkarılmamalıdır.
Sayfa 61 / 88
3-7-3-4) Tezgah kayış veya aynası elle tutulup fren yapılarak durdurulmamalıdır.
3-7-3-5) Tezgah çalışırken çıkan talaşlar alınmamalıdır. Uzun spiral şeklindeki talaşlar özel talaş
kancası ile çekip alınmalı ve elle tutulmamalıdır. Çıkan talaşlar aynı özel talaş kutu veya varillerinde
muhafaza edilmelidir.
3-7-3-6) Revolver tornalarda işlenen parçaların dönen uzantıları, tehlikeli olmaması ve oradan
geçenlere çarpmaması için uygun çapta boru muhafazalar içine alınmalıdır.
3-7-3-7) Eğer çalışan ile tezgah aynası arasında özel bir camlı veya mikalı talaş siperi yoksa
çalışanlar çıkan çapak ve talaşlara karşı koruyucu talaş gözlüğü veya yüz siperi kullanmalıdır.
3-7-3-8) Torna çalışırken tezgahın başı boş bırakılmamalı ve sürekli olarak tezgah gözlenmelidir.
3-7-3-9) Tezgah çalışırken hiç bir şekilde kalibrasyon ve ölçü alma işlemleri yapılmamalıdır.
3-7-3-10) Torna operatörleri, torna tezgahında çalışırken eldiven giymemelidir. Eldivenli elin
kaptırılması halinde ciddi iş kazaları olabilir.
3-7-4) MATKAP, FREZE VE BORVEK (BOHRWERK) TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ
TEDBİRLERİ:
3-7-4-1) Her çeşit matkap ve freze tezgahında, işlenen parçanın takımla beraber dönmemesi için
uygun şekilde bağlanmalı veya mengene ile sabitlenmelidir.
3-7-4-2) Çıkan ve sıçrayan talaşlara karşı gözler uygun taşlama gözlükleriyle korunmalıdır.
3-7-4-3) Matkap, freze ve benzeri tezgahlarda çalışırken eldiven giyilmemelidir. Eldivenli elin dönen
kısma kaptırılması halinde çok ciddi iş kazaları olabilir.
3-7-4-4) Çıkan talaşlar elle alınmamalı, bu maksat için uygun kanca veya metal fırçalar
kullanılmalıdır. Bu iş makine durdurulduktan sonra yapılmalıdır.
3-7-4-5) Her zaman iyi bilenmiş matkap ve freze uçları kullanılmalıdır.
Sayfa 62 / 88
3-7-4-6) Sıkma anahtarları veya başka takımlar tezgâhın tablası veya mengenesi üzerinde
bırakılmamalıdır.
3-7-4-7) Çalışma noktasını korumak üzere koruyucular mevcutsa, bunlar bozulmamalı ve yerlerinden
çıkartılmamalıdır.
3-7-4-8) Matkap ve freze uçlarının kırılmaması için delme işlemi esnasında alete fazla güç
uygulanmamalıdır.
3-7-4-9) Soğutma sıvılı tezgahlarda, çalışma süresince soğutma sıvısı kullanılmalı ve bu sıvı
bıçakların iş parçasından uzaklaşan yönüne doğru ayarlanmalıdır.
3-7-4-10) Freze tezgahı tablası önündeki körüklü ve arkasındaki düz lastik koruyucular sürekli takılı
olarak bulundurulmalıdır. Aksi takdirde tabla hareketi esnasında hareketli kısımlar arasına el
sıkıştırılması riski doğacaktır.
3-7-4-11) Freze tezgahı 3000 d/d’ dan daha fazla hızda çalıştırılmamalıdır.
3-7-4-12) Freze tezgahının üst transmisyon kayış ve kasnağı koruyucusu sürekli yerinde takılı olarak
bulundurulmalıdır.
3-7-4-13 ) Freze tezgahının hidrolik yağ tankında yeni yağ kullanılmalıdır. Kullanılmış veya sirküle
edilmiş olan yağlar kullanılmamalıdır.
3-7-4-14) Freze tezgahı yağ tankının içi temiz olarak bulundurulmalıdır.
3-7-4-15) Bütün sınırlama elemanları ve yerleri ayarlanırken, el parmakları matkap ve freze ucundan
uzakta tutulmalıdır.
3-7-4-15) Tezgahlar çalışırken iş kontrol edilmeli ve fakat ölçme işlemi yapılmamalıdır.
3-7-4-16) Tezgahların tablası üzerlerinde ve uçların yakınında kesinlikle üstüpü veya bez
bulundurulmamalıdır.
Sayfa 63 / 88
3-7-4-17) Delinmiş bir delik çapı, bu çapa çok yakın çaptaki bir matkap ucu ile genişletilmemelidir.
Aksi takdirde, parçaya ani dalması neticesinde, matkap ucu kırılabilir veya parça matkap ile dönebilir.
Bunun için, delme işleminin başlangıcında uygun çapta matkap ucu kullanılmalıdır.
3-7-5) METAL ŞERİT TESTERE TEZGAHINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-7-5-1) Bu makine yalnızca işlenebilir metal ve plastik malzemelerin testereyle kesilmesi için
tasarlanmıştır. Diğer malzemeler bu tezgahta kullanılmamalıdır. Magnezyum alaşımlı metal parçalar
kesinlikle kesilmemelidir. Magnezyum yanıcı bir metal olduğu için yangın tehlikesi vardır.
3-7-5-2) Bu makine yalnızca makinenin kullanılması ve taşıdığı tehlikeler hakkında bilgi sahibi olan
kişilerce çalıştırılmalıdır. Yetkisiz kişilerin çalıştırması yasaklanmalıdır.
3-7-5-3) Bu makine mutlaka teknik olarak mükemmel bir durumdayken kullanılmalıdır.
3-7-5-4) Makinede çalışırken bütün emniyet mekanizmaları ve kapaklar yerinde olmalıdır.
3-7-5-5) Dar operasyon noktası hariç şeridin etrafındaki metal koruyucular yerlerinden hiçbir şekilde
çıkartılmamalıdır.
3-7-5-6) Makinenin orijinal özellikleri hiç bir şekilde değiştirilmemelidir.
3-7-5-7) Bu tezgahla çalışırken kesinlikle eldiven giyilmemelidir. Eldivenli ellerin testereye
kaptırılması halinde çok ciddi iş kazaları olabilecektir. Ancak tezgah çalışmazken, testere bıçaklarının
taşınmasında eldiven giyilebilir.
3-7-5-8) Yuvarlak parçaları keserken iş
parçasının dönmediğinden emin oluna. Bu
bakımdan kesilecek parçalar, dönmeyecek
ve sıkı bir şekilde tezgaha bağlanmalıdır.
3-7-5-9) Eğer uzun parçalar kesilecekse,
tezgah dışındaki kısımların altına destek
veya tabla uzatması konulmalıdır.
3-7-5-10) Bıçak kılavuzu iş parçasına
yakın olacak şekilde indirilmelidir.
3-7-5-11) Kesilen ve sıkışan iş parçaları
motor kapatıldıktan ve makine tamamen
durduktan sonra alınmalıdır.
3-7-5-12) Tezgâh etrafında emniyetli çalışma ve iş parçasının tezgaha yerleştirilmesi için yeterli bir
alan bırakılmalıdır.
3-7-5-13) Çalışma alanı ve etrafı iyi bir şekilde aydınlatılmalıdır.
3-7-5-14) Özellikle yuvarlanabilir çubuk veya boru malzemeleri olmak üzere, tezgahtan çıkan kesilen
parçalara ait artık malzemeler, çok biriktirilmeden kaldırılmalıdır.
Sayfa 64 / 88
3-7-5-15) Tezgâhta kullanılan soğutucu bor sıvısının etrafa sıçramamasına dikkat edilmelidir.
Tezgâhta çalışma bittikten sonra, tezgah etrafı bor sıvısı veya yağlardan temizlenmelidir.
3-7-6) ZIMPARA TAŞI TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-7-6-1) Seyyar veya sabit bütün taşlama ve kesme makinelerinde uygun taş ve kesme diski
koruyucusu bulunmalıdır. Seyyar olanlarda, koruyucunun taşlama ağzı 180 dereceden, sabit olanlarda
ise 90 dereceden fazla olmamalıdır. Bu aletlerin koruyucusuz olarak kullanılması kesinlikle
yasaklanmalıdır.
3-7-6-2) Zımpara taşı veya kesme diskinin devir sayısı, makinenin maksimum devir sayısından daha
fazla olmamalıdır. Aksi taktirde taş veya diskin parçalanarak dağılması bahis konusu olabilecektir.
Makinelere taş veya disk bağlarken bu husus unutulmamalıdır.
3-7-6-3) Tercihan, sabit veya çok büyük kapasiteli tezgahlarda taşlama ve kesme işlemi esnasında
meydana gelebilecek tozları çıktığı yerden emen, toplayan ve dışarıya atan bir aspirasyon sistemi
olmalıdır. Bu sistem tezgâh çalıştırılınca otomatik olarak devreye girmelidir.
3-7-6-4) Sabit tezgahlarda taş önünde, taşlanacak parçanın üzerine konulması ve emniyetli bir şekilde
çalışılması için ayarlanabilir bir parça mesnedi bulunmalıdır. Bu mesnet ile taş arasındaki mesafe 3 mm
olacak şekilde sürekli ayarlanacaktır.
3-7-6-5) Taşlama ve kesme işlemleri yapan çalışanlar, gözlerini fırlayan talaş, çapak ve tozlardan
korunmak için, uygun taşlama gölükleri veya yüz siperleri kullanmalıdır. .Bu gözlükler, ya her tarafı
kapalı ve üst tarafında havalandırma delikleri olan plastik çerçeveli yada yan kapakları olan selüloit
Sayfa 65 / 88
çerçeveli gözlüklerdir. Bu gözlük veya yüz siperlerinin orijinal özellikleri bozulmamalı, cam veya
mikalarının çizilmemesi için iyi bir şekilde muhafaza edilmelidir.
3-7-6-6) Ayrıca sıcak kıvılcımlarla ilgili bir sorun varsa eldiven, önlük ve tozluk kullanılmasında
yarar vardır. Uzun süre ve kapalı yerlerde seyyar aletlerle çalışırken, uygun mekanik filtreli toz maskesi
de kullanılacaktır.
3-7-6-7) Soğuk havalarda taş ve kesme aletleri ile ilk çalışmalarda veya yeni taş takıldığında, taş
zorlanmamalı ve taşa yavaş bir şekilde yüklenilmelidir.
3-7-6-8) Bu aletler kağıt, talaş, yanıcı fiberler gibi kolay tutuşabilir maddelerle, yanıcı ve parlayıcı
sıvı ve gazların yakınında kullanılmamalıdır. Aksi taktirde yangın tehlikesi ortaya çıkacaktır.
3-7-6-9) Zımpara taşları ve kesme disklerinin tezgaha bağlanmasında şu tedbirler alınmalıdır;
3-7-6-9-1) Yerlerine takılmadan önce kontrol edilmeli, çatlak ve hasarlı olanlar kullanılmamalıdır.
Cam elyaflı diskler bir fiske vurularak çınlatılabilir, çatlak değilse temiz (berrak) bir ses verecektir.
3-7-6-9-2) Taş veya disk monte edilmek üzere makinenin miline geçmesi için zorlanmamalı veya
disk mili ölçüsü değiştirilmemelidir. Ayrıca çok gevşek olan ve disk yuvasına uymayan disk
kullanılmamalıdır. Genel olarak disk ortasındaki deliğin çapı, ana mil çapından 0,15 mm ile 0,25 mm
arasında fazla olmalıdır.
3-7-6-9-3) Madeni bir kısma yapıştırılmamış veya her hangi bir şekilde mile bağlanmamış zımpara
taşları ve kesme diskleri, taşın çapına ve şekline uygun bir flanşla tezgaha takılmalıdır.
3-7-6-9-4) Flanşların çapı, taş ve disk çapının en az üçte biri kadar olmalıdır. Flanşların taş
tarafındaki yüzeylerin uygun bir şekilde hafif oyuk olmalıdır. Aksi takdirde, sıkıştırma neticesinde taş
veya diskte bir eğilme stresi doğacak ve kırılmaya yol açabilecektir.
3-7-6-9-5) Flanşların iç yüzeylerindeki mil yatakları temiz ve düzgün olmalıdır.
3-7-6-9-6) Tezgaha takılırken flanşla taş veya disk arasına, çapı flanş çapından küçük olmayan kağıt,
kauçuk ve deri gibi yumuşak malzemeden yapılmış uygun tampon pulları konulmalıdır.
3-7-6-9-7) Tezgah mili, tekniğe uygun yapılmış ve yataklanmış olmalı, salgısız dönmeli ve sıkıştırma
somunları dönme yönünde gevşemeyecek tarzda vidalanmış olmalıdır.
3-7-6-9-8) Flanşlar normal olarak 15 pound/foot (22,65 kg/m) tork kuvvetli ile sıkılmalı, aşırı
sıkmalardan sakınılmalıdır. Aksi takdirde, taşta tehlikeli stresler oluşacaktır.
3-7-6-9-9) Monte edildikten sonra, aletin titreşimli ve düzensiz çalışıp çalışmadığı kontrol
edilmelidir.
3-7-6-9-10) İlk çalışma esnasında alet mümkün mertebe vücuda uzak tutulmalı ve koruyucusunun
operatör tarafında olmasında dikkat edilmelidir.
3-7-6-10) Taş ve diskler üzerinde imalatçıya ait olan her türlü özellikler ile azami devir sayısını
belirten etiketler, hiç bir şekilde bozulmamalı ve çıkartılmamalıdır. Üzerinde etiket olmayan taş ve
disklerin devir sayıları ile diğer özellikleri ambardaki malzeme dosyasından öğrenilmelidir.
Sayfa 66 / 88
3-7-6-11) Düz satıhlı zımpara taşlarının yan yüzeyleri ile taşlama yapılmamalıdır. .Böyle bir çalışma
taşın zedelenmesine ve yan taraflarında oyuk açılmasına neden olup kazalara yol açabilir.
3-7-6-12) Sabit veya seyyar taşlama ve kesme makineleri, üzerinde yazılı olan nominal devir sayıları
üzerinde kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Bunu her zaman temin etmek üzere aletlerde otomatik hız
kontrol elemanların olmasında yarar vardır.
3-7-6-13) Portatif taşlama ve kesme makineleri sabitleştirilerek, yani sabit bir tezgah gibi bağlanarak
kullanılmamalıdır.
3-7-6-14) Çalıştırma esnasında portatif taşlama ve kesme makinelerinde soğutucu sıvı
kullanılmayacaktır.
3-7-6-15) Seyyar makineleri yere düşürmekten kaçınılalı, bunlar özel raflarda veya kancalara asılarak
muhafaza edilmelidir.
3-7-6-16) Genel bir kaide olarak, portatif taşlama ve kesme makinelerinde yaylı anahtar (Enterüptör)
kilitlenmeyecek veya devre dışı bırakılmayacaktır.
3-7-6-17) Taşlama ve kesme diskleri kuru yerlerde saklanacak ve aşırı sıcaklık değişikliğine maruz
bırakılmayacaktır.
3-7-7) CANAVAR TAŞI (SPİRAL) ALETİ İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :
3-7-7-1) Tezgaha takılacak taşlama veya kesme taşının devir sayısı aletin maksimum devir
sayısından daha fazla olmalıdır. Aksi takdirde, taşın parçalanarak dağılması bahis konusudur. Bu
nedenle bu devir sayıları bilinecek ve ona göre hareket edilecektir.
3-7-7-2) Taş alete takılmadan önce kontrol edilmeli, çatlak ve hasarlı olanlar kullanılmamalıdır.
Bunu anlamak için, taşa çekiçle hafifçe vurulmalı ve berrak bir ses olduğundan emin olunmalıdır.
3-7-7-3) Taşın takılmasında kullanılan flanşlar uygun olmalı ve uygun sıkılıkta taş monte edilmelidir.
3-7-7-4) Yeni takılan taş birkaç dakika boşta çalıştırılmalı, düzenli ve titreşimsiz dönüp dönmediği
araştırılmalıdır. Gerekirse tekrar sıkılmalıdır.
3-7-7-5) Soğuk havalarda ve ilk çalışmada taşlara fazla yüklenilmemelidir.
3-7-7-6) Ayrıca normal çalışmada da taşa fazla yüklenilmemeli ve taşlama için gerekli olan bir
kuvvet uygulanmalıdır.
Sayfa 67 / 88
3-7-7-7) Tezgahta taş koruyucusu yerinde takılı olmadan hiçbir şekilde çalışılmamalıdır. Çalışma
pozisyonuna bağlı olarak, bu koruyucu bağlandığı yerden istenen pozisyona döndürülebilmelidir.
3-7-7-8) Seyyar olan bu aletin elektrik besleme kablosunun zedelenmemesi için azami dikkat
gösterilmelidir. Bu kablo sık aralıklarla kontrol edilmelidir. İzolasyon hatası görülmesi halinde kablo
yenisi ile değiştirilmelidir.
3-7-7-9) Bu alet ile çalışılırken, etrafa kıvılcım yayılacağı için, bu alet yanma, parlama ve patlama
riski olan yerlerde kullanılmamalıdır.
3-7-7-10) Magnezyum oranı % 80 ‘den fazla olan metaller kesilmemeli ve taşlanmamalıdır. Çünkü
magnezyum parçacıkları yanıcıdır.
3-7-7-11) Alet kullanılırken zemine sağlam bir şekilde basılmalı ve dengesiz vücut hareketleri
olmamasına dikkat edilmelidir.
3-7-7-12) Aletin üzerindeki yaylı kesme anahtarının bu özelliği, hiçbir şekilde bozulmamalıdır. Bu
alet , el yaylı anahtardan bırakılınca duracak şekilde çalıştırılmalı, yani yaylı anahtar kilitlenmemelidir.
3-7-7-13) Bu aletle çalışılırken, çıkan çapak ve kıvılcımların etraftaki öteki kişileri etkilememesi için
gerekli uyarılar yapılmalı ve onların o bölgeden çekilmeleri sağlanmalıdır.
3-7-7-14) Kesme derinliği, diskin maksimum kesme derinliğinden fazla olan metaller kesilmemelidir.
3-7-7-15) Taşlanacak veya kesilecek küçük parçalara ayakla basılarak bu işlerin yapılması
tehlikelidir. Bu parçalar bir mengene ile sabitlenerek bu işler yapılmalıdır.
3-7-8) METAL DAİRE TESTERE TEZGAHI İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :
3-7-8-1) Tezgahın gövde koruma topraklaması mutlaka yapılmış olmalıdır.
3-7-8-2) Ayak kumanda pedalı üzerinde, istek dışı kumandaların önlenmesi için saçtan koruyucu
bulunmalıdır.
3-7-8-3) Tezgah operasyon noktasını kapatan cam veya mikalı koruyucu bulunmalı ve hiçbir şekilde
bozulmamalıdır.
3-7-8-4) Testere motor miline bağlı zımpara taşı varsa, taş üzerinde ve yan taraflarında koruyucular
ile taş önünde parça mesnedi bulunmalıdır.
3-7-8-5) Tezgahta çalışan , çıkan çapak ve kıvılcımlara karşı, gözlerini mutlaka taşlama gözlüğü veya
yüz siperi ile korumalıdır.
3-7-8-6) Tezgahta uzun parçaların kesilmesi halinde, bu parçaların öteki uçları sallanmasın diye,
bunların altlarına destek konmalıdır.
Sayfa 68 / 88
3-7-8-7) Tezgahta çalışılırken, yere sağlam basılmalı ve basılan zemin kaymaz ve engelsiz bir
vaziyette olmalıdır.
3-7-8-8) Tezgah tablası üzerinde düşebilecek malzeme ve malzeme artığı bulundurulmamalıdır.
3-7-8-9) Çalışan özellikle ellerini testere hareket alanı dışında bulundurmalıdır.
3-7-8-10) Tezgahtan demir kesme işlemi sırasında çıkan çapak ve kıvılcımların gittiği istikamette
başka birisi bulunmamalı ve çalışmamalıdır.
3-7-9) METAL PLANYA VE VARGEL TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :
3-7-9-1) Planya ve vargel tezgahlarının etraflarındaki boşluklar,60 cm’ den az olmayacaktır. Bu
açıklığın sağlanamadığı veya hareketli tablanın üzerine konan parçanın, tabladan taştığı hallerde,
tezgahın her iki başı uygun korkuluklarla korunacaktır.
3-7-9-2) Tezgahların tablası üzerlerine herhangi bir malzeme veya takım konmayacaktır.
3-7-9-3) Vargel tezgahında, üzerinde çalışılacak parça, mengene, kalıp, civata ve somun ,divizör ile
uygun bir şekilde bağlanacaktır. İşlenecek parça ,mümkünse uzunlamasına bağlanacak ve altına paralel
altlık konacaktır. Kenarları düzgün olmayan parçalar, yuvarlak çubuk yardımı ile bağlanacaktır.
3-7-9-4) Vargel kalemi katere ve kater de tezgah supportuna doğru bir şekilde bağlanacaktır.
3-7-9-5) Bu tezgahların karşısında değil ve fakat yanında dik vaziyette durulacaktır.
3-7-9-6) Vargel kalemliğini fazla aşağıya ve yukarıya çıkarmayınız.
3-7-9-7) Tezgah tablalarını fazla aşağıya indirmeyiniz.
Sayfa 69 / 88
3-7-9-8) Çıkan ve fırlayan talaşlara karşı, gözler uygun gözlük veya yüz siperleri ile korunacaktır.
3-7-9-9) Vargel tezgahının her iki ucuna, raydan çıkmasını önlemek üzere ve önleyecek şekilde
emniyet mandalları konulacaktır.
3-7-9-10) İşlenen parçaların keskin kenarlarının elleri kesmemesi için uygun iş eldivenleri
kullanılacaktır.
3-8) MERDANE HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Bir haddehanede mutlaka bulunması gereken bir atölyedir. Hadde tezgahlarında kızgın çelik kütük,
tezgahın alt ve üst merdaneleri arasından geçerken hem kesiti incelir, değişir ve hem de yavaş yavaş
şekil almaya başlar. Tezgahlarda bir alt ve bir de üst merdane vardır. Merdaneler silindirik bir yapıda
olup, üzerlerinde alt veya üst merdaneler arasında kalan kızgın demire şekil verecek olan yuvarlak veya
oval oyuklar vardır. Ayrıca çekilecek demir nervürlü ise, demirin üzerinde belli aralıklarda ve
yükseklikte nervür çukurları da olacaktır. Sürekli çalışmaktan bu merdaneler zaman zaman aşınacaktır.
Aşınan merdanelerin onarılması veya yeniden merdane yapılması bahis konusu olacaktır. İşte bu sebeple
haddehanelerde bu atölye kurulur. Kullanım yerlerine göre değişmek koşulu ile hadde merdanelerinde
aranan özelliklerin başında; yüksek ısıl direnç, uzun ömür, yüksek kırılma direnci, çatlamalara karşı
direnç, iyi yüzey kalitesi, uygun sertlik, aşınma direnci, rijitlik, uygun tasarım, termal şoklara karşı
direnç gelmektedir. Bu özelliklerin hepsini bir merdanede toplamak oldukça güçtür. Bu yüzden hadde
üreticileri istenen spesifik özellikleri bir arada tutmayı ön sırada bulundururlar. Örneğin; haddelemenin
fazla olduğu ve yüzey kalitesinin çok önemli olduğu finish merdanelerinde sertliği düşük, tokluğu
yüksek malzeme tercih edilmekte, tersi durumlarda ise yüzey sertliğine önem verilmektedir
3-8-1) İşlenmiş veya işlenecek merdaneler, bu atölyede belli bir yerde stoklanır. Stoklama yapılan yer
emniyetli geçişi engellemeyecek şekilde ve düz bir yer olmalıdır. Merdanelerin yuvarlanmaması için alt
yan taraflarına takozlar konmalıdır.
3-8-2) Bu atölyede kullanılan en önemli tezgahları torna tezgahları ve CNC torna tezgahlarıdır. Tabii
yardımcı tezgah olarak da zımpara taşı gibi tezgahlar bulunur. Bu tezgahlarda uygulanması gereken iş
güvenliği tedbirleri bu makalenin ( 3-7-1), (3-7-2), (3-7-3) ve (3-7-6) maddelerinde belirtilmiştir. Bu
tedbirler mutlaka alınmalıdır.
3-8-3) Torna tezgahlarında aşağıdaki sağ taraftaki fotodan da görüldüğü gibi, aynanın karşısında
mutlaka bir talaş muhafazası bulunmalıdır. Böylece etrafa sıçrayabilen metal talaş ve çapakların oradan
geçenlere zarar vermesi engellenmiş olacaktır.
Sayfa 70 / 88
3-8-4) Burada kullanılan öteki en önemli tezgah ise CNC torna tezgahıdır. Bu tezgahta alınacak başta
gelen tedbir, tezgah çalışırken, operasyon kısmını örten sürgülü kapak açıldığı zaman tezgahın otomatik
olarak durmasıdır. Böylece tehlikeli olan dönen kısımlara vücut organlarının kaptırılması önlenmiş
olacaktır.
Sayfa 71 / 88
3-8-5) İşlenmemiş silindirik merdaneler genelde dışarıdaki imalatçılardan alınır ve işyerinde belli bir
miktarda stoklanır. Merdane stok alanları ayrı bir bölüm halinde olmalıdır. Burada yuvarlak bir
biçimdeki merdanelerin devrilmemesi için ön ve arka taraflarında metal takozlar bulunmalıdır.
3-9) YOLLUK HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
Yolluklar, haddeleme esnasında merdanelerden geçecek olan malzemenin kalibrelere düzgün ve
kontrollü bir şekilde geçişinin sağlanması için tasarlanmış mekanik sistemlerdir. Bu mekanik
sistemlerin genel yapıları, üretimi yapılacak malzemenin özelliklerine göre farklılıklar
gösterebilmektedir. Eğer yolluklar uygun ve standartlara uygun yapılmazsa haddelenen demir yolluktan
çıkarak dolaşma yapar. Bu durum ise iş güvenliğini büyük bir riske atar. Zamanla bu yolluklar aşınır. Bu
durumda tamir edilmesi veya yenisi ile değiştirilmesi gerekir. İşte bu maksat için haddehanelerde bir
yolluk hazırlama atölyesi kurulur.
Sayfa 72 / 88
3-9-1) Bu atölyede 25 ‘ dan daha ağır yüklerin kaldırma ve taşıma araçları ile kaldırılması ve
taşınması gereklidir. Bu maksatla bu atölyede bir monoray vinç kurulmalıdır. Bu vincin periyodik iş
güvenliği kontrolü, iş ekipmanları yönetmeliğine göre senede bir defa (ancak tercihan 6 ayda bir)
yapılmalıdır.
Sayfa 73 / 88
3-9-2) Bu atölyede, elektrikli el aletleri ile, yoğun bir
şekilde taşlama ve kesme işlemi yapıldığı için, bu işleri
yapanlar mutlaka koruma gözlükleri veya tercihan yüz
siperleri kullanmalıdır.
3-10) ELEKTRİK ALÇAK VE YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİ VE ELEKTRİK
ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
3-10-1) Genel Tedbirler:
3-10-1-1) Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin, daima gerilim altında bulunduğu
kabul edilmeli ve teknik bir zorunluluk olmadıkça, gerilim altında elektrik onarımı yapılmamalıdır.
3-10-1-2) Toprakla potansiyel farkı 250 volt ve daha yukarı olan alternatif veya doğru akımlı
tesisatta, gerilim kaldırılmadan ve akım kesilmeden hiç bir çalışma yapılmamalıdır.
3-10-1-3) Toprakla potansiyel farkı 250 volttan aşağı, alternatif veya doğru akımlı tesisatta yapılacak
işlere girişilmeden önce gene gerilim kesilmeli, ancak zorunluluk halinde gerekli tedbirler alınmalı ve
akım geçirmeyen aletler, uygun iş elbisesi ve yalıtkan eldiven gibi kişisel koruyucular, kauçuk paspaslar
ile akım geçirmeyen paravanalar, tabureler ve platformlar gibi araçlar kullanılmalı ve işçiler yetkili bir
elemanın gözetiminde çalıştırılmalıdır. Üzerinde çalışılan gerilim altındaki çıplak iletkenler, uygun
kafes, paravan veya yalıtkan muhafazalarla korunmalıdır
3-10-1-4) Kontrol, bakım ve onarım yapılacak makine ve elektrik devrelerinin akımı kesilmeli ve
akımı kesen şalter ve anahtarlardan kitleme tertibatı bulunmalı, bunlar açık vaziyette kilitlenmeli ve
ayrıca da uygun levhalarla ikazlandırılmalıdır. Onarım bitirilmeden, devreye akım verilmemelidir Akım
onarımın bitiminde, sorumlu görevlinin izniyle verilmelidir.
3-10-1-5) Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veya hava hatları üzerinde
onarıma girişilmeden önce, akım her yönden kesilmelidir.
3-10-1-6) Onarılacak hava hatlarının ,her iki tarafı devreden çıkarıldıktan sonra, kısa devrelenip
topraklanmalı, çalışan işçiler yalıtkan baret, emniyet kemeri, iş eldiveni, tozluk, yalıtkan ayakkabı gibi
kişisel korunma araçlarını kullanmalıdır.
Sayfa 74 / 88
3-10-1-7) Hem alçak gerilim hem de yüksek gerilim ihtiva eden karışık hatlarda, sadece alçak
gerilim tarafında çalışılsa bile, alçak gerilim hatlarına ilaveten yüksek gerilim hatlarının da enerjisi
kesilmelidir.
3-10-1-8) Elektrik tesisatında kullanılacak her türlü eleman (anahtar, sigorta, fiş, priz, yol vericiler ve
ayar aygıtları, aydınlatma armatürleri….gibi) mevcut Türk Standartlarına uygun olacaktır.
3-10-1-9) Yer altı kablolarında yapılacak onarımlarda, elektrik akımı kesildikten sonra, kapasitif
boşalmayı temin etmek üzere, üzerinde çalışılacak olan kablonun iletkenleri kısa devrelenip
kapatılmalıdır. Bu iş çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her ki ucunda yapılmalıdır.
3-10-1-10) Parlama ve patlama tehlikesi yaratabilen gaz, buhar, toz ve sıvıların bulunduğu, taşındığı,
işlendiği ve depolandığı yerlerde elektrik tesisatı bütünüyle kapalı tip (etanj) olmalıdır. Buralarda
sadece ex-proof (patlamaya dayanıklı) elektrik aydınlatma armatürleri, motorları, elektrik tabloları ve
anahtarları kullanılmalıdır.
3-10-1-11) Kazanlar, tanklar ve benzeri dar ve iletken kısımlarla, nemli ve ıslak yerlerde, tercihen
pnömatik (basınçlı hava ile çalışan) el aletleri kullanılacak, elektrikli el aletleri kullanılma zorunluluğu
varsa, çift izolasyonlu el aletleriyle, çalışma yerinin dışında bulunan 1/1 oranlı güvenlik (ayırıcı)
transformatör üzerinden beslenen el aletleri kullanılmalıdır.
3-10-1-12) Yukarıdaki maddelerde belirtilen yerlerde, aydınlatma seyyar yapılacaksa, kullanılacak
seyyar lambalar en çok, küçük gerilim (max 42 volt) ile beslenmelidir. Gerilim düşürücü transformatör
riskli olan çalışma ortamı dışında bulundurulmalıdır.
3-10-1-13) Kazanlar, tanklar ve benzeri yerlerde, elektrik el lambalarında olduğu gibi, alçak gerilim
(42-1000 V) kullanılmamalıdır. Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma gerilimi 100 voltu geçmemeli ve
artı kutbu topraklanmalıdır. Alternatif akımda ise sadece küçük gerilim (max 42 volt) kullanılmalıdır.
3-10-1-14) İşyerinde kullanılan elektrikli el aletleri (matkap, hilti, canavar taşı…gibi) tercihan çift
izolasyonlu olmalıdır. Bu aletlerde hem dış gövde yalıtkandır ve ayrıca içinde de ikinci bir yalıtkan
tabakası vardır. Bir aletin bu özellikte olup olmadığını anlamak üzere, aletin tanıtıcı plakasına
bakılmalıdır. Eğer şeklinde iç içe geçmiş iki adet kare şekli varsa, bu alet çift izolasyonlu demektir. Eğer
alet çift izolasyonlu değilse, topraklanması için topraklı fiş ve prizlerle topraklanmalıdır.
3-10-1-15) İşyerinde mevcut olan yer altı veya yer üstü kablolarına ve kablo taşıma tavaları
üzerlerine hiçbir şekilde basılmamalıdır. Aksi takdirde tava kapaklarının ek yerlerinin aşağıya doğru
eğilerek kabloların izolasyonlarını kesme ve sonucunda kısa devre riski doğacaktır.
3-10-2) İletkenlerde, Kablolarda ve Döşenmelerinde Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-2-1) Elektrik iç tesislerinde, ilgili Türk Standartlarına uygun bakır tellerden yapılmış yalıtkan
iletkenler, ya da kablolar kullanılmalıdır. Yapı bağlantı hatlarında, çıplak, ya da yalıtılmış alüminyum
iletkenlerde kullanılabilir.
3-10-2-2) Seyyar veya sabit iletkenler, mekanik ve kimyasal iletkenlere karşı korunmalıdır.
Geçitlerde bunlar ya yukardan geçirilmeli, ya da zeminde ezilmemeleri için dayanıklı plastik veya demir
borular içinden geçirilmelidir.
3-10-2-3) İşin özelliğine göre, geçici olarak kullanılması gereken seyyar iletkenler, NYMHY (TTR)
standardında, esnek ve müşterek izolasyonlu olmalı, fiş ve prizleri çarpmalara dayanıklı, nem ve suyun
girmesine karşı korunmuş olmalıdır.
Sayfa 75 / 88
3-10-2-4) İletkenlerin bağlantısı, sadece vidalı klemens, lehim ya da kaynakla yapılmalıdır.
3-10-2-5) Bir bağlantı klemensine dörtten fazla damar bağlanmamalıdır.
3-10-2-6) Zorunluluk olmadıkça, lambadan lambaya geçiş yapılmamalıdır.
3-10-2-7) Bükülebilen iletkenlerin bağlantı noktalarına çekme ve kayma kuvveti gelmemelidir.
İletken kılıflarının kaymaması ve iletken damarlarının dönmemesi temin edilmelidir.
3-10-2-8) Çok telle iletkenlerin ezilmemesi ve kopmaması için, ezilmeye karşı koruyucu kılıflı
klemens kullanılmalı veya iletken uçlarında kablo pabucu veya kovan kullanmak veya lehim yapmak
gibi uygun işlemler uygulanmalıdır.
3-10-2-9) İletkenlerin korunma biçimi, bağlantı yerlerinde de aynen sürdürülmelidir.
3-10-2-10) Döşeme geçişlerinde olduğu gibi, fazla tehlikeli olan yerlerde, iletkenler sağlam bir
şekilde tutturulmuş olan termoplastik boru, çelik boru, ya da özel muhafazalar içinden geçirilmelidir.
3-10-2-11) Toprak içinde ya da yapıların dışındaki içine girilmeyen kanallarda, sadece yer altı
kabloları kullanılmalıdır.
3-10-2-12) Yapıların içerisindeki bacaların duvarları üzerinden herhangi bir elektrik tesisatı
geçirilmemelidir.
3-10-2-13) Küçük gerilimli devrelerin iletkenleri, öteki devrelerden ayrı olarak çekilmelidir.
Gerilimleri farklı olan devrelerin iletkenleri bir arada çekilecekse, en büyük işletme gerilimine uygun
kablolar ve iletkenler kullanılmalıdır.
3-10-2-14) İletkenlerin bağlantısı, sadece yalıtkan parçalar üzerinde ya da yalıtkan kılıflı olarak yada
vidalı klemens, vidasız klemens, lehim yada kaynakla yapılmalıdır. Klemens bağlantıları kolayca
ulaşılabilecek yerlerde yapılmalıdır.
3-10-2-15) Yer altı kabloları, döşendikleri yerlerde kimyasal etkilere, korozyona, hava koşulları ve
öteki çevre etkilerine dayanacak tipte seçilmelidir.
3-10-2-16) Yer altı kablolarının, döşendikleri yerler, kimyasal, mekanik ve ısıl etkilerden mümkün
mertebe uzakta veya bunlara karşı korunmuş olmalıdır.
3-10-2-17) Yer altı kablolarının yangından korunması ve yangının yayılmasını önlemek için, kablolar
yanıcı maddeler yakınına veya üzerine döşenmemelidir.
3-10-2-18) Yapı girişlerinde, kablolar çelik boru içine alınmalı, kablo ve boru ağzı arasındaki boşluk
bitum veya benzeri maddeyle doldurulmalı ve bu maksatla çimento kullanılmamalıdır.
3-10-2-19) Her türlü yer altı kablo başlıkları, içerlerine su ve nem girmeyecek şekilde yapılmalıdır.
3-10-2-20) Yer altı kabloları birbirine ek kutularına (muf ile) bağlanmalıdır. Ek yerleri mekanik
olarak zorlanmamalıdır. İçine su veya nem sızması önlenmeli ve iyi bir elektrik iletkenliği
sağlanmalıdır.
Sayfa 76 / 88
3-10-2-21) Yer altı kabloları, sokak ve açık alanlarda en az 80 cm derinliğe gömülmelidir. Bu
yerlerin dışında derinlik en az 60 cm olabilir. Bu derinlik zorunlu durumlarda, özel koruyucu önlemler
alınarak 20 cm dolayında azaltılabilir.
3-10-2-22) Toprak içinde döşenen kabloların altında ve üstünde yaklaşık 10 cm kalınlığında elenmiş,
taşsız toprak veya kum konulmalıdır. Toprak veya kumun üzerine ise tüm kablo boyunca tuğla, çimento
veya plastikten yapılmış koruyucu elemanlar yerleştirilmelidir.
3-10-2-23) Üzerinden taşıt araçları geçen yolların altından geçirilecek kablolar, çelik veya çimento
boru içine döşenmelidir. Bu halde aradaki mesafe 1 metreden az olmamalıdır.
3-10-2-24) Yer altı kablolarının güzergahı, yer üzerinden uygun işaretlerle işaretlenmelidir.
3-10-3) Sigortalarda Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-3-1) Elektrik tesis ve hatları eriyen, telli veya otomatik sigortalarla korunacak, sigortalar
koruyacakları iletkenlerin ve aygıtların tehlikeli bir biçimde ısınmalarını önleyecek nitelikte
seçilmelidir.
3-10-3-2) Bozulan sigortaların üzerine tel ile köprüleme yapılması veya sağlam sigortaların kesme
akımlarının ilave tel köprülerle arttırılması kesinlikle yasaktır.
3-10-3-3) Topraklanmış iletkenler veya çok fazlı sistemlerde sıfır iletkenleri üzerine sigorta
konulmamalıdır.
3-10-3-4) Buşonlu sigortalar, buşona uygun vidalı kontak elemanları ile donatılacaktır. Yay, vida,
para ve jeton gibi cisimler bu amaçla kullanılmamalıdır.
3-10-3-5) Tablolara takılmış anahtarlı otomatik sigortalar, kumanda anahtarı olarak
kullanılmamalıdır.
3-10-3-6) Sigortalar korunacak hatların başına konmalı ve şebekeden gelen faz iletkeni daima sigorta
gövdesinin alt (orta) kontağına bağlanmalıdır.
3-10-3-7) Gerilimi 250 volttan olan alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalardan
değeri 20 amperden yukarı olanlar, kapalı bir tablo içine monte edilmeli ve en az bir şalter veya
anahtarla kontrol altına alınmalı, bu şalter veya anahtarla akım kesilmeden, tablo kapağı açılmamalı ve
tablo kapağı kapanmadan akım verilmemelidir.
3-10-3-8) Her sigortanın, hangi devre kısmına ait olduğu, sigorta üzerine veya yanlarına birer etiket
konularak belirtilmelidir.
3-10-3-9) Sigortalar, değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılmalı ve gerilim yokluğu kontrol
edilmelidir. Sigorta gerilim dışı bırakılmıyorsa, kesicilerle devrenin kesilmesi sağlanmalı ve bu gibi
hallerde, elleri ve gözleri koruyacak kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
3-10-4) Anahtar ve Şalterlerde Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-4-1) Anahtar ve şalterler üzerinde yazılı olan anma akımının ve geriliminin üzerindeki
değerlerde kullanılmamalıdır. Anahtarlar kullanma alanına uygun seçilmelidir.
Sayfa 77 / 88
3-10-4-2) Nötr hatları topraklanmış olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri üzerine
konulmalıdır.
3-10-4-3) Anahtarlar işletmede meydana gelebilecek titreşimlerle veya kendi ağırlıkları ile
kendiliğinden açılıp kapanmayacak nitelikte olmalıdır.
3-10-4-4) Sıcaklığı 60 C derecesinden yukarıda olan yerlerde, ısıya dayanıklı malzemeden yapılmış
anahtar ve şalterler kullanılmalıdır.
3-10-4-5) Anahtar ve şalterlerin bir ucuna birden fazla iletken bağlanmamalı, yani anahtarlar dağıtım
kutusu gibi kullanılmamalıdır.
3-10-4-6) Toprak hatları, topraklanmış nötr iletkenleri ve seyyar uzatma iletkenleri üzerine anahtar
konmamalıdır.
3-10-4-7) Aydınlatma devrelerinde termik ve manyetik koruyuculu anahtar (kontaktör)
kullanıldığında, bunun ayrıca sigorta ile korunmasına gerek yoktur.
3-10-5) Fiş ve Prizlerde Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-5-1) İşyerinin çeşitli kısımlarında yeter sayıda topraklı priz bulunmalıdır. Topraklı prize
mutlaka, uygun bir topraklama tesisatına bağlı olan bir topraklama iletkeni gelmeli ve prizin toprak
elemanlarına sıkıca bağlanmalıdır.
3-10-5-2) Topraklanması gereken seyyar aletlerin besleme kabloları, monafazede üçlü (faz- nötr-
toprak), trifazede ise dörtlü (3 faz- toprak), fişleri ise topraklı fiş tipinde olmalıdır. Topraklama iletkeni,
alet tarafında aletin şasesine, fiş tarafında ise fişin topraklama elemanlarına bağlanmalıdır.
3-10-5-3) Fiş ve priz sisteminde, topraklama kontak elemanları, akım kontak elemanlarından önce
bağlantıyı sağlamalıdır.
3-10-5-4) Prizler dağıtım kutusu gibi kullanılmamalıdır.
3-10-5-5) Lambaların duy veya soketlerine takılı prizler kullanılmamalıdır.
3-10-5-6) Bir prizden birden fazla alet beslenecekse, prizin amperaj kapasitesinin, bütün bu aletlerin
çekebileceği toplam akımdan daha fazla olduğundan emin olunmalıdır.
3-10-5-7) Bir fişe birden fazla seyyar iletken bağlanmamalıdır. Ancak bir kaç iletkenin bağlanması
için yapılan özel fişler bu hükmün dışındadır.
3-10-5-8) Ara fiş-priz düzenlemelerinde (seyyar-fiş-priz sistemi), yalıtkan muhafazalar bulunmalıdır.
3-10-6) Aydınlatma ve Aydınlatma Armatürlerinde Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-6-1) Aydınlatma tesislerinde 250 volttan yüksek şebeke gerilim kullanılmamalıdır.
3-10-6-2) Anahtardan geçerek duya gelen faz iletkeni, her zaman duyun iç (orta) kontağına
bağlanmalıdır.
3-10-6-3) Aydınlatma aygıtlarında faz ve nötr iletkenleri olarak yalıtılmış iletkenler kullanılmalıdır.
Sayfa 78 / 88
3-10-6-4) Duylar, aydınlatma aygıtlarına ampuller çıkartılıp takılırken dönmeyecek şekilde sıkıca
tutturulmalıdır.
3-10-6-5) Açık sahada kullanılacak aydınlatma armatürleri, içlerine su girmeyecek ve su
toplanmayacak şekilde yapılmalıdır.
3-10-6-6) Aydınlatma armatürleri askı düzenleri, en az 10 Kg yüke dayanabilecek şekilde ve
herhalde armatür ağırlığının 5 katını taşıyabilecek kapasitede olmalıdır.
3-10-6-7) Aydınlatma aygıtlarının içine çekilen iletkenlerin yalıtkan tabakası ısıya dayanıklı
olmalıdır.
3-10-6-8) Aydınlatma armatürleri, çıkardıkları ısı, kendi içlerinde ve yakınlarındaki cisimlere zarar
vermeyecek şekilde tesis edilmelidir.
3-10-6-9) Gazlı boşalma lambalarında (flüoresan, cıva ve sodyum buharlı gibi) kullanılan tüm
balastlar kondansatörlü olmalıdır.
3-10-6-10) Bu tip aydınlatmada, ışıksal görüntü yanılmalarını (stroboskobik etkileri) önlemek için
faz kaydırıcı kondansatörlü ve dekalörlü balast kullanılmalı veya çok fazlı bir besleme ile aydınlatma
yapılmalıdır.
3-10-6-11) Üç faz hattına bölünerek bağlanan lamba grupları (3 fazlı aydınlatma aygıtları) için, üç
kutbu birden açılıp kapanan anahtarlar kullanılmalıdır. Bu durumda, üç fazlı akım devresinin iletkenleri,
bir boru içinde hep birlikte çekilmeli veya çok damarlı yalıtılmış bir iletken damarları bu amaçla
kullanılmalıdır.
3-10-7) Elektrik Tablo ve Panolarında Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-7-1) Tablo ve panolar, işletme sırasında ortaya çıkabilecek mekanik zorlamalara, nem ve ısı
etkilerine dayanıklı, zor tutuşan sentetik veya metal malzemeden yapılmalıdır.
3-10-7-2) Tablo ve panolarda kullanılan ve korozyona dayanıklı olmayan gereçler boyanmalı veya
galvaniz yüzey koruması yapılmalıdır.
3-10-7-3) Tablo ve panolarda:
-Gerilim altındaki çıplak bölümler arasında en az 10 mm,
-Gerilim altındaki çıplak bölümler, işletme araçlarının yalıtılmamış bölümlerinden ve çevredeki
metal parçalarından en az 15 mm,
-Gerilim altındaki çıplak bölümler, saç kılıflar, saç kapaklar ve kapılar gibi koruyucu dış engellerden
en az 40 mm,
-Gerilim altındaki çıplak bölümler, örgülü tel örgülü tel kapı ve öteki engeller gibi koruyucu dış
engellerden en az 100 mm, mesafede olmalıdır.
3-10-7-4) Saç tablolar için 0,5 m2 ‘lik yüzeye kadar en az 1 mm, 0,5 m2’nin üzerindeki yüzeyler için
ise en az 2 mm kalınlığında ve düzgün yüzeyli DKP saç kullanılmalıdır.
3-10-7-5) Tablo ve panoların önlerinde ve yerine göre eğer açıksa arkalarında zemine elektrik
akımını iletmeyen malzemeden (tahta, lastik veya kauçuk gibi) yapılmış yalıtkan paspaslar konmalıdır.
Elektrikçiler bu paspaslar üzerinde durarak çalışmalıdır. Bu paspaslar buralardan alınmamalıdır.
Sayfa 79 / 88
3-10-7-6) Büyük tablo ve panolar kilit altında tutulmalı, üzerlerine anahtarlarının nerede ve kimde
olduğunu gösteren bilgi levhaları asılmalıdır. Buralarda yetkisiz ve ehliyetsiz şahısların çalışması yada
müdahale etmesi kesinlikle yasaklanmalıdır.
3-10-7-7) Tablo ve panolardaki aygıtlara (sigorta, anahtar gibi) etiket takılarak veya yapıştırılarak,
hangi kısma ait olduğu işaretlenmelidir.
3-10-7-8 Tablo ve panoların madeni aksamları, koruma topraklaması ile topraklanmalıdır.
3-10-7-9) Dağıtım tablolarının ön ve arka taraflarındaki gerilim altında bulunan madeni bölümlere
temas edilmesini engelleyecek kapak, kapı veya fensler bulunmalıdır.
3-10-7-10) Tozlu, nemli ve ıslak yerlerde, tablolar bu maddeler içlerine girmeyecek şekilde sızdırmaz
olmalıdır.
3-10-7-11) Dağıtım tablosu veya benzeri tertibat üzerinde bulunan sigortalar, şalterler ve anahtarlar,
uygun şekilde yapılmış ve korunmuş olmalıdır.
3-10-7-12) Elektrik tablo ve panolarına kolay ulaşabilmek ve rahat çalışabilmek için, önlerine geçişi
engelleyen hiçbir malzeme konmamalıdır.
3-10-7-13) Elektrik tablo ve panoları üzerlerine elbise ve eşya gibi herhangi bir şey asılmamalıdır.
3-10-7-14) Bunlara su ve nem girmemesi için gerekli tedbirler de alınmalıdır.
3-10-8) Yüksek Gerilim Tesislerinde Yapılacak Manevralarda ( Enerji Kesilmesi ve
Verilmesinde) Alınması Gereken Tedbirler:
3-10-8-1) Enerji Kesilmesinde Sırasıyla Yapılması Gereken İşlemler:
3-10-8-1-1) Üzerinde çalışılacak tesisat ve teçhizatın her türlü elektrik enerji kaynakları, önce
KESİCİ (DİSJONKTÖR)’ler ve sonrada AYIRICI (SEKSİYONER)’ler tarafından kesilmelidir. Elektrik
yükü altındaki, elektrik devrelerinin enerjileri ancak, kesiciler ( disjonktörler) tarafından kesilebilir.
3-10-8-1-2) Her fazın açık olduğu gözle kontrol edilmelidir. Açık olduğu gözle görülmeyen
kesicilerde, bu durum usulüne uygun olarak araştırılıp tespit edilmelidir.
3-10-8-1-3) Kesici ve ayırıcılar açık durumda kilitlenmelidir. Bu iş hakiki bir kilit varsa onunla,
yoksa bu görevi görecek bir tertibat veya işlemle yapılmalıdır.
3-10-8-1-4) Kumanda tertibatı üzerine, durumu belirten ikaz ve ihbar levhaları konulmalıdır.
3-10-8-1-5) Çalışma yerinde gerilim kontrolü yapılmalıdır. Bu kontrol her bir iletken üzerinde, neon
lambalı manevra ıstakası, kablo atma tüfeği ve benzeri özel aletler yardımı ile yapılacaktır. Kesinlikle
çıplak iletkenler el ile atılarak kontrol yapılmamalıdır.
3-10-8-1-6) Gerilim yokluğu tespit edildikten sonra, “Kısa Devreleme ve Topraklama” işlemi
yapılmalıdır. Bu işlem, çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve çalışma yerini
besleyebilecek bütün kollar üzerinde yapılmalıdır. Topraklama ayırıcıları kapatılmış olsa bile bu işlem
aynen uygulanmalıdır.
Sayfa 80 / 88
3-10-8-1-7) Yukarıdaki altıncı maddede belirtilen işlem, ayrıca enerjileri kesilmiş olan hat parçaları
üzerinde de yapılmalıdır. Çünkü bu parçalar atmosferik aşırı gerilimler veya endüksiyon tesirinde
kalmış olabilir.
3-10-8-1-8) Topraklama ve kısa devreleme işlemlerinde, yalıtkan eldivenler ve yalıtılmış ıstakalar
kullanılmalıdır.
3-10-8-1-9) Topraklama ayırıcılarının bıçaklarının hepsinin kapalı olması şarttır.
3-10-8-1-10) Çalışma yeri levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, engeller ve benzeri işaretlerle
sınırlandırılmalıdır.
3-10-8-1-11) Tesislerin gerilim altında kalmış bulunan kısımlarına yaklaşılmasını yasaklayan ikaz
levhaları konulmalıdır.
3-10-8-1-12) Eğer varsa statik kondansatörler boşaltılmalıdır. Boşaltma tertibatı yoksa bile,
kondansatörün bütün uçları topraklanmalıdır.
3-10-8-2) Enerji Verilmesinde Sırasıyla Yapılması Gereken İşlemler:
3-10-8-2-1) Onarım yapılan trafo, Y.G ve A.G hücreleri gibi yerlerde, gerekli kontroller yapılmalı,
geride herhangi bir cisim veya malzeme kalıp kalmadığı araştırılmalıdır.
3-10-8-2-2) Seksiyoner kumanda kolu üzerindeki kilit, yetkili teknik elemanın gözetiminde
açılmalıdır. Bilahare, seksiyoner hücresinde önce topraklama ayırıcısı açılmalı ve sonra seksiyoner
kapatılmalıdır.
3-10-8-2-3) Kesici üzerindeki topraklama kaldırılmalı, yani açılmalıdır.
3-10-8-2-4) Kesici hücresi veya kumanda kolu üzerindeki kilit, yetkili teknik elemanın gözetiminde
açılmalı ve kesici kapatılabilir bir hale getirilmelidir.
3-10-8-2-5) Yapılan ekstra kısa devreleme ve topraklama işlemi varsa, bunlar da kaldırılmalıdır.
3-10-8-2-6) Asılmış olan bakım ve ikaz levhaları kaldırılmalıdır.
3-10-8-2-7) En son işlem olarak kesici kapatılmalı, yani enerjiye yol verilmelidir.
3-10-9) Trafolarda Alınması Gereken Tedbirler :
Trafolar bina haline kapalı veya açık alanda olabilir. Her iki halde de bazı iş güvenliği tedbirlerinin
alınması gereklidir.
3-10-9-1) Açık alanlarda kurulu bulunan trafoların etrafları aşağıda görüldüğü gibi en az 2 metre
yüksekliğinde fenslerle çevrelenmelidir. Tercihan fenslerin üzerlerine dikenli tel de çekilebilir. Bu
fensler ve dikenli teller de mutlaka topraklanmalıdır.
3-10-9-2) Trafo etrafındaki bu fens koruma, akım atlaması olmaması için. trafodan belli bir uzaklıkta
bulunmalıdır. Bu konuda gerilim değerine göre arada bulundurulması gereken emniyet mesafeleri
uygulanmalıdır.
Sayfa 81 / 88
3-10-9-3) Trafoların giriş kapıları da sürekli kilit altında tutulmalı ve anahtarının nerede bulunduğu
bir ikaz levhası üzerinde giriş kapısı üzerinde belirtilmelidir.
3-10-9-4) Kapıların da iyi bir şekilde topraklanması için, kapı menteşelerine topraklama
köprülemeleri takılmalıdır.
3-10-9-5) Trafolar eğer açık alanda ise, trafonun konduğu zemin betondan olmalıdır. Bu beton ağır
bir makine olan trafonun ağırlığına dayanabilmelidir.
3-10-9-6) Açık alandaki trafonun dışındaki bitişik alanda kolaylıkla yanabilir otlar olmamalıdır. Bu
utlar sık aralıklarla biçilmeli veya otla mücadele ilaçlar kullanılmalıdır.
3-10-9-7) Trafo çitlerinin dört bir kenarına “ Dikkat Yüksek Gerilim” , “ Ölüm Tehlikesi (Kuru
Kafa)” ve “ Yetkililerden Başkası Giremez” şeklinde ikaz levhaları asılmalıdır.
3-10-9-8) Kapalı yerlerdeki trafolar için, kapalı alan mutlaka iyi bir şekilde havalandırılmalıdır.
Çünkü trafoları çok ısı yayan makinalardır. Hatta yazın sıcak havalarda ilave güçlü fanlarla
havalandırılması ve soğutulması gerekebilir. Bu iş için trafo kapılarının açılması gerekeceği için, trafo
binası giriş cephesi geçici barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile de ikazlandırılmalıdır.
3-10-10) Yüksek Gerilim Hücrelerinde ve Kumanda Merkezlerinde İş Güvenliği Tedbirleri:
Trafo merkezlerinde Alçak Gerilim (A.G) ve Yüksek Gerilim (Y.G), işletmenin Kumanda
Merkezinden yönetilir.
3-10-10-1) Yüksek Gerilim hücrelerinde bütün elektrik kabinlerinin hem önleri ve hem de arkalarına
yalıtkanlık derecesi kuvvetli olan kauçuk paspaslar konmalıdır.
3-10-10-2) Yüksek gerilim hücresine işletmenin “ Tek Hat Şeması” görünür bir yerde asılı olmalıdır.
Sayfa 82 / 88
3-10-10-3) Yüksek gerilim manevralarının
nasıl ve hangi sırayla yapılacağının açık bir
şekilde belirten “ Manevra Talimatı” ‘ da
asılmalıdır.
3-10-10-4) Ayrıca elektrik çarpılmalarındaki
hareket tarzını açık bir şekilde gösteren “İlk
Yardım Talimatı’’’ da asılmalıdır.
-
Sayfa 83 / 88
YÜKSEK GERİLİM MANEVRA TALİMATI
1) ENERJİ KESİLMESİNDE YAPILACAK İŞLEMLER:
1-1) ÜZERİNDE ÇALIŞILACAK TESİSAT VE TEÇHİZATIN HER TÜRLÜ ELEKTRİK ENERJİ
KAYNAKLARI, ÖNCE KESİCİ (DİSJONKTÖR)’ LER VE SONRADA AYIRICI (SEKSİYONER)’ LER
TARAFINDAN KESİLECEKTİR.
1-2) HER FAZIN AÇIK OLDUĞU GÖZLE KONTROL EDİLECEKTİR.AÇIK OLDUĞU GÖZLE
GÖRÜLMEYEN KESİCİLERDE, BU DURUM USULÜNE UYGUN OLARAK ARAŞTIRILIP TESPİT
EDİLECEKTİR.
1-3) KESİCİ VE AYIRICILAR AÇIK DURUMDA KİLİTLENECEKTİR.BU İŞ HAKİKİ BİR KİLİT
VARSA ONUNLA, YOKSA BU GÖREVİ GÖRECEK BİR TERTİBAT VEYA İŞLEMLE YAPILACAKTIR.
1-4) KUMANDA TERTİBATI ÜZERİNE, DURUMU BELİRTEN İKAZ VE İHBAR LEVHALARI
KONULACAKTIR.
1-5) ÇALIŞMA YERİNDE GERİLİM KONTROLÜ YAPILACAKTIR.BU KONTROL HER BİR
İLETKEN ÜZERİNDE, NEON LAMBALI MANEVRA ISTAKASI, KABLO ATMA TÜFEĞİ VE BENZERİ
ÖZEL ALETLER YARDIMI İLE YAPILACAKTIR.KESİNLİKLE ÇIPLAK İLETKENLER EL İLE
ATILARAK KONTROL YAPILMAYACAKTIR.
1-6) GERİLİM YOKLUĞU TESPİT EDİLDİKTEN SONRA, KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA
İŞLEMİ YAPILACAKTIR.BU İŞLEM, ÇALIŞMA YERİNİN MÜMKÜN OLDUĞU KADAR YAKININDA
VE ÇALIŞMA YERİNİ BESLEYEBİLECEK BÜTÜN KOLLAR ÜZERİNDE
YAPILACAKTIR.TOPRAKLAMA AYIRICILARI KAPATILMIŞ OLSA BİLE BU İŞLEM AYNEN
UYGULANACAKTIR.
1-7) YUKARIDAKİ ALTINCI MADDEDE BELİRTİLEN İŞLEM, AYRICA ENERJİLERİ KESİLMİŞ
OLAN HAT PARÇALARI ÜZERİNDE DE YAPILACAKTIR.ÇÜNKÜ BU PARÇALAR ATMOSFERİK
AŞIRI GERİLİMLER VEYA ENDÜKSİYON TESİRİNDE KALMIŞ OLABİLİR.
1-8) TOPRAKLAMA VE KISA DEVRELEME İŞLEMLERİNDE, YALITKAN ELDİVENLER VE
YALITILMIŞ ISTAKALAR KULLANILACAKTIR.
1-9) TOPRAKLAMA AYIRICILARININ BIÇAKLARININ HEPSİNİN KAPALI OLMASI ŞARTTIR.
1-10) ÇALIŞMA YERİ LEVHALAR, BAYRAKLAR, FLAMALAR, KORDONLAR, ENGELLER VE
BENZERİ İŞARETLERLE SINIRLANDIRILACAKTIR.
1-11) TESİSLERİN GERİLİM ALTINDA KALMIŞ BULUNAN KISIMLARINA YAKLAŞILMASINI
YASAKLAYAN İKAZ LEVHALARI KONULACAKTIR.
1-12) EĞER VARSA STATİK KONDANSATÖRLER BOŞALTILACAKTIR.BOŞALTMA TERTİBATI
YOKSA BİLE, KONDANSATÖRÜN BÜTÜN UÇLARI TOPRAKLANACAKTIR.
2)ENERJİ VERİLMESİNDE YAPILACAK İŞLEMLER:
2-1) ONARIM YAPILAN TRAFO,Y.G VE A.G HÜCRELERİ GİBİ YERLERDE,GEREKLİ
KONTROLLER YAPILACAK,GERİDE HERHANGİ BİR CİSİM VEYA MALZEME KALIP KALMADIĞI
ARAŞTIRILACAKTIR.
2-2) SEKSİYONER KUMANDA KOLU ÜZERİNDEKİ KİLİT,YETKİLİ TEKNİK ELEMANIN
GÖZETİMİNDE AÇILACAKTIR.BİLAHARE,SEKSİYONER HÜCRESİNDE ÖNCE TOPRAKLAMA
AYIRICISI AÇILACAK VE SONRA SEKSİYONER KAPATILACAKTIR.
2-3) KESİCİ ÜZERİNDEKİ TOPRAKLAMA KALDIRILACAK, YANİ AÇILACAKTIR.
2-4) KESİCİ HÜCRESİ VEYA KUMANDA KOLU ÜZERİNDEKİ KİLİT, YETKİLİ TEKNİK
ELEMANIN GÖZETİMİNDE AÇILACAK VE KESİCİ KAPATILABİLİR BİR HALE GETİRİLECEKTİR.
2-5) YAPILAN EKSTRA KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA İŞLEMİ VARSA, BUNLAR DA
KALDIRILACAKTIR.
2-6) ASILMIŞ OLAN BAKIM VE İKAZ LEVHALARI KALDIRILACAKTIR.
2-7) EN SON İŞLEM OLARAK KESİCİ KAPATILACAK, YANİ ENERJİYE YOL VERİLECEKTİR.
Sayfa 84 / 88
ELEKTRİK ÇARPMALARINDA İLK YARDIM TALİMATI
1) ELEKTRİĞE ÇARPILAN BİR KİMSEYE, KESİNLİKLE ÇIPLAK ELLE MÜDAHALE
EDİLMEYECEKTİR.ÇÜNKÜ İNSAN VÜCUDU AKIMI GEÇİRECEĞİ İÇİN, MÜDAHALE EDEN
DE ELEKTRİK AKIMINA TUTULACAKTIR.
2) ÖNCELİKLE ELEKTRİK AKIMINI KESEN ANAHTAR, ŞALTER VEYA SİGORTADAN
KESİLECEKTİR.
3) ENERJİ KESİLEMİYORSA VEYA KESİLMESİ UZUN ZAMAN ALACAKSA,
ELEKTRİĞE ÇARPILAN KİŞİ, UYGUN YALITKAN ARAÇLAR KULLANILARAK ELEKTRİĞE
TUTULDUĞU YERDEN AYRILACAKTIR.BUNUN İÇİN, YETERLİ YALITKANLIKTA,
YALITKAN ELDİVEN, YALITKAN ÇİZME VEYA AYAKKABI, AHŞAP VEYA PLASTİK
MALZEME, KENDİR VEYA NAYLON HALAT KULLANILACAKTIR.
4) KAZALIDA DOLAŞIM YETERSİZLİĞİ VEYA SOLUNUM FELCİ OLABİLECEĞİ İÇİN,
ELEKTRİKTEN AYRILDIKTAN SONRA, KAZALI UYGUN DÜZ BİR YERE YATIRILACAK VE
DERHAL AŞAĞIDA BELİRTİLEN SUNİ TENEFFÜS UYGULANACAKTIR.
5) AĞIZDAN AĞZA SUNİ TENEFFÜS:(AŞAĞIDA BELİRTİLEN ŞEKİLLERE GÖRE)
5-1) KAZALININ YANINDA YERDE DİZ ÇÖKELEREK OTURULUR.
5-2) ÖNCE KAZALININ BİLİNCİNİN YERİNDE OLUP OLMADIĞI ARAŞTIRILIR.BUNU
ANLAMAK ÜZERE KENDİSİNE SESLENİLİR VEYA EL PARMAĞI SIKILARAK CEVAP
BEKLENİR.
5-3) BİLİNCİ KAPALI İSE, SOLUNUM YOLUNA BAKILIR.TIKAYAN BİR ŞEY VARSA
ÇIKARTILIR.DİLİ GERİYE KAÇMIŞ İSE ÖNE DOĞRU ÇEKİLİR.
5-4) KAZALI SIRT ÜSTÜ YATIRILIR.NEFES BORUSUNUN DÜZ BİR HALE GETİRİLMESİ
İÇİN BİR EL ENSE ALTINDAN, ÖTEKİ EL İSE BOYUNDAN TUTULARAK, BAŞ ARKADA
ÇENE İSE YUKARIYA DOĞRU ÇEKİLİR.
5-5) ALINDAN TUTULAN ELİN BAŞ VE İŞARET PARMAKLARI İLE, BURUN DELİĞİ
İYİCE KAPATILIR.
5-6) DERİN BİR NEFES ALINARAK KAZALININ AĞZINDAN KUVVETLİCE NEFES
VERİLİR.CİĞERLERİNE GİDEN HAVANIN TEKRAR ÇIKMASI İÇİN, AĞIZ ÇEKİLİR.BU
İŞLEM DAKİKADA 12-15 DEFA TEKRARLANIR.BU ARADA GÖĞSÜN ŞİŞİP ŞİŞMEDİĞİ SIK
ARALIKLARLA KONTROL EDİLİR.
5-7) GÖĞÜS ŞİŞMİYORSA, SOLUNUM YOLLARI TIKALI DEMEKTİR.BU DURUMDA
YAN ÇEVRİLİP İKİ KÜREK KEMİĞİ ARASINA EL AYASI İLE VURULUR VEYA KAZALI
ARKA TARAFINDAN, ELLER GÖĞÜS KAFESİNİN ALT TARAFINDA KAVUŞACAK ŞEKİLDE
TUTULARAK YUKARIYA DOĞRU ÇEKİLİR.BÖYLECE SOLUK BORUSUNU TIKAYAN BİR
CİSİM VARSA ÇIKARTILIR.
5-8) SONRA DOLAŞIM SİSTEMİNE BAKILIR.BUNU İÇİN KALP BÖLGESİ DİNLENİR
VEYA BOYUN ATARDAMARLARINA ELİN İKİ PARMAĞI DAYANARAK NABIZ KONTROLÜ
YAPILIR.EĞER NABIZ YOKSA İLAVE OLARAK KALP MASAJINA GEÇİLİR.
5-9) TEK KİŞİ UYGULUYORSA: AĞIZDAN BİR DEFA KUVVETLİ BİR NEFES
VERİLİR.SONRA İKİ EL AYASI BİRLEŞTİRİLEREK GÖĞÜS KEMİĞİNİN ALTTAN 1/3’ LÜK
BÖLÜMÜNE BASKI UYGULANIR.GÖĞÜS KAFESİNİN 4-5 CM ESNEMESİ SAĞLANIR.BU
BASKI DAKİKADA 15 DEFA UYGULANIR.BU 1+15 ‘ LİK HAREKETLER KAZALI
CANLANINCAYA KADAR DEVAM EDİLİR.EĞER İKİ KİŞİ BU İŞİ YAPIYORSA,BİR KİŞİ 2
DEFA NEFES ÜFLER,ÖTEKİ KİŞİ İSE 15 DEFA KALP MASAJI YAPAR.BU SUNİ TENEFFÜSÜN
ADIMLARI AŞAĞIDAKİ ŞEKİLLERDE GÖSTERİLMİŞTİR.
Sayfa 85 / 88
6)YUKARIDA BELİRTİLEN SUNİ TENEFFÜS YAPILMADAN, KAZALININ BAŞKA BİR
YERE NAKLEDİLMESİ, ZAMAN KAYBI SEBEBİYLE,KAZALININ HAYATINA MAL
OLABİLİR.
7)SUNİ TENEFFÜS NETİCESİNİ GÖSTERDİKTEN SONRA, KAZALI REVİRE VEYA
İLGİLİ SAĞLIK KURULUŞUNA SEVK EDİLECEKTİR.
8)YANIK TEDAVİSİ :
YÜKSEK GERİLİM ÇARPMALARINDA,Y ÜKSEK ISI DERECELİ ARKLARA MARUZ
KALINDIĞI İÇİN,CİDDİ YANIKLAR MEYDANA GELİR.ELEKTRİK ARKLARI SEBEBİYLE
OLUŞAN YANIKLAR,KURU YANIKLAR SINIFINA GİRER.BU HALDE İSE AŞAĞIDAKİ GİBİ
HAREKET EDİLECEKTİR.
8-1)YANAN YERLERE EL SÜRÜLMEYECEK VE MINCIKLANMAYACAKTIR.
8-2) ELLER TEMİZ OLMALIDIR.
8-3) ALKOL VE KOLONYA GİBİ MADDELER KULLANILMAYACAKTIR.
8-4) DERİYE YAPIŞMIŞ OLAN ELBİSELER ÇIKARTILMAYACAKTIR.
8-5) OLUŞMUŞ KABARCIKLAR VARSA PATLATILMAYACAKTIR.
8-6) HASTA EĞER ŞOK GEÇİRİYORSA AŞAĞIDA BELİRTİLEN ŞOK TEDAVİSİ
UYGULANACAKTIR.
8-7) YANAN YER DERHAL SOĞUK SU ALTINA TUTULACAK VEYA İÇİNDE BUZ
BULUNAN BİR TORBA VEYA BUZ AKÜSÜ İLE EN AZ 20-25 DAKİKA SOĞUTULACAKTIR.
8-8) YANAN YER YUKARIYA DOĞRU KALDIRILACAKTIR.
8-9)EL ALTINDA ÖZEL YANIK MERHEMİ VARSA, BOL MİKTARDA SÜRÜLECEKTİR.
9) ŞOK TEDAVİSİ :
9-1) ŞOKU BELİRLEYEN GENEL HALLER: ŞOK HALİNDE,ŞU HALLERİN BAZILARI
VEYA HEPSİ MEYDANA GELEBİLİR.
9-1-1) SÜRATLEŞEN. YAVAŞLAYAN, SONUNDA NEREDEYSE HİSSEDİLMEYEN
NABIZ,
9-1-2) RENGİN SARARMASI,
9-1-3) CİLDİN SOĞUMASI,
9-1-4) ALINDA TER,
9-1-5) HUZURSUZLUK.
9-2) ALINACAK TEDBİRLER:
9-2-1) BEYNİN KANSIZ KALMAMASI İÇİN, AYAKLAR YUKARIYA DOĞRU
KALDIRILACAKTIR.
9-2-2) ÜŞÜMEYE ENGEL OLUNACAKTIR (FAZLA DA ISITILMAYACAKTIR).
9-2-3) SÜKÛNET SAĞLANACAK VE TESELLİ EDİLECEKTİR.
Sayfa 86 / 88
9-2-4) NABIZ VE TENEFFÜS KONTROL EDİLECEKTİR.
9-2-5) TEMİZ HAVA ALMASI SAĞLANACAKTIR.
9-2-6) İLK ANDA AĞIZDAN BİR ŞEY VERİLMEYECEKTİR.
3-10-10-5) Yüksek gerilim manevralarında zemin yalıtkan olsa bile, ayrıca yalıtkanlık derecesi
yüksek olan “ Yalıtkan Tabure” ‘ ler de kullanılmalıdır. Aşağıdaki fotoda görülen yalıtkan taburenin
üzerine ilave bir yalıtkan paspas konarak yalıtkanlık derecesi arttırılmıştır.
3-10-10-6) Çalışan elektrikçinin toprağa geçiş direncinin olabildiğince yükseltilmesi gereklidir.
Bunun için manevra yapan elektrikçinin mutlaka yüksek gerilim eldiveni kullanması, lastik bir önlük ve
çok iyi yalıtkan bir ayakkabı giymesi de gereklidir. Oluşabilecek kısa devre arklarına karşı da arkı
söndürebilecek yüz siperinin de kullanması tavsiye edilir. Yüksek gerilim eldivenleri kullanım
sürelerine uygun olarak kullanılmalı ve miadını doldurmuş olanlar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Bunların daha uzun ömürlü olması için pudralanmalı ve teçhizat dolabında saklanmalıdır.
3-10-10-7) Trafolar , alçak ve yüksek gerilim odaları ile kumanda merkezlerinde her zaman için
yangın riski vardır. Özelikle trafolar yüksek ısı yayar. Ötekilerinde ise her an için bir kısa devre arkı
Sayfa 87 / 88
meydana gelebilir. Bu bakımdan bu tesislerde hiçbir zaman ahşap, kumaş, yağ, yakıt gibi yanıcı
maddeler bulundurulmamalıdır.
3-10-10-8) Bu tesislerde ortaya çıkabilecek yangınlarda kesinlikle su ve köpük kullanılmamalıdır.
Bunlar iletken ajanlar olduğu için, kullananın elektriğe çarpılma riski doğar. Elektrik yangınlarında
karbon dioksitli veya argon + azot +karbon dioksit gazlı ( İnergen), gaz söndürme maddeleri ile tozlu
yangın söndürme maddeleri kullanılmalıdır. Kapalı sistem gazlı yangın söndürme maddesi olarak da FM
200 ® (HFC-227ea) karbon, hidrojen (CF3CHFCF3-heptafloropropan), ve florin’den ibaret gaz
kullanılabilir.
3-10-10-9) Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda, yukarıdaki maddede
belirtilen yangın söndürme cihazları, gerilim değeri nazarı dikkate alınarak aşağıda belirtilen
mesafelerden daha yakın tutulmamalıdır.
15kV’a kadar gerilimli tesislerde………………. 1 metre,
15-35 kV’a kadar gerilimli tesislerde…………… 2 metre,
35kV’dan yukarı gerilimli tesislerde……………. 3 metre,
3-10-10-10) Yüksek gerilim manevralarında enerji kesildikten sonra, sonra enerjinin kesildiğinden
gözle emin olabilmek için neon lambalı ve uzun kollu yalıtkan ıstakalar (çubuklar) kullanılır. Ayrıca
fiziki olarak bazı ayırıcı kollarının açılıp kapanması içinde ucu kancalı yalıtkan ıstakalar kullanılır.
Bunlar da öteki ekipman gibi uygun yerlerde muhafaza edilip saklanmalıdır.
3-10-10-11) Kumanda odasında A.C (Alternatif Akım) ve D.C (Doğru Akım) kumanda panoları
bulunur. Bu panolardaki her buton üzerine bağlı olduğu kısmın adı birer etiket ile belirlenmiş olmalıdır.
Bu panolardaki ölçme cihazları ve uyarıları yakından takip edilmelidir.
Sayfa 88 / 88