Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 1

متي، مسلمانن جو پهريون خليفو، افضل بشر بعداالنبي ۽ افضل ا

حضرت ابو بڪر صديق رضيهعبدالرزاق ميمڻ: تحرير ۽ تحقيق

!عرصو ڪل خالفت جو ۽ وفاتڪنيت، نسب ، قبيلو، پيشو، ڄم،

سندن والدت مبارڪه مڪي مڪرمه ۾ سن )375ع( ۾ واقعي فيل )هاٿين( جي ٽئين سال کان پوء ٿي. ن وقت سندن . ٿي هئي مدينه منوره ۾ ۾ ع456 آگسٽ 35 ته وفات ڏنهنج

پاڻ نبي ۔هئي سال 46عمر ا

جون 8 جو دئور خالفتعهد نسند .آهن مدفون ڪيا ويا ئي جن جي پاسي ۾ لي اهلل عليه وسلمسائين ص 3، سال 3تقريبن يعني )و۔ يهرتائين ( هجري 63) بمطابق ع456آگسٽ 35کان ( هجري 61)بمطابق ع 453

مهنا ۽ 63 ڏينهن(. سندن سلسله نسب، ستين پشت ۾ حضرت محمد صلي اهلل عليه وسلم جن سان ملي ٿو ۽ پاڻ قريش قبيلي جي هڪ شاخ )بنو تميم( سان تعلق رکندا هئا۔ سندن خانداني پيشو سوداگري ۽ واپار هو ۽ مڪي ۾ سندن خاندان کي نهائيت ئي معزز ۽ معتبر سمجهيو ويندو هو، ابوبڪر سندن ڪنيت هئي.

اسالم قبول ڪرڻ کان پهرئين ۽ پوء، ٻالڪپڻ جي دوستي، نئون نالو، خطاب، لقب !نبي سائين جن تي نبوت لهڻ ۽ سندن اسالم قبول ڪرڻ کان اڳ يعني ٻالڪپڻ کان ئي پاڻ نبي سائين جن

جا بهترين دوستي رهندا آيا هئا. سندن پاڻ ۾ هڪ ٻئي ڏي اچ وڃ، ويهڪ يا ڪچهري هلندي هئي ايستائين جو هر معاملي تي صالح ۽ مشعورو روز مره جو سندن معمول هوندو هو ۽ طبيعتن ۾ به يڪسانيت هوندي هين۔ اسالم قبول ڪرڻ کان پهرئين سندن نالو )عبدالڪعبه( هو جنهن کي جڏنهن پاڻ اسالم قبول

ڪيائون ته نبي سائين صلعم جن ئي بدالئي )عبداهلل( رکيو هو. صديق ۽ عتيق ٻه سندن اهڙا خطاب هوا جيڪي کين پاڻ نبي سائين صلعم جن عطا ڪيا هئا۔ صديق لقب کين ٻه دفعا مليو هو. هڪ جڏنهن

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 2

پاڻ صلعم جي نبوت تي يقين ڪندي هڪدم نبوت جي تصديق ڪيائون ۽ اسالم قبول ڪيائون ۽ ٻيو ن وقت جڏنهن نبي سائين صلعم جن معراج تي ويا هئا ۽ پاڻ)واقعه ميراج(جي بغير جهجڪ ۽ شق جي

ا

تصديق ڪئي هئائون تڏنهن کان ئي کين صديق اڪبر چوڻ شروع ٿيو آهي. نبوت وقت، مال متاع جو استعمال، غالمن کي آزاد ڪرائڻ ، عشره مبشره !

نبي سائين جن کي نبوت ملڻ وقت ئي پاڻ پهريان بالغ ۽ واحد مرد هئا جن سڀ کان پهرئين لٿل نبوت تي ايمان آڻي اسالم قبول ڪيو هو۽ پوء پنهنجو سمورو مال اسالم تي خرچ ڪرڻ لڳا ۽ م ئذن رسول صلعم

حضرت بالل رضيه جن سميت پاڻ پنهنجي مال سان گهڻن ئي غالمن کي آزاد ڪرايائون۔ سندن ئي دعوت تي حضرت عثمان رضيه، حضرت زبير بن العوام رضيه، حضرت عبدالرحمان بن عوف رضيه ۽ حضرت سعد

بن وقاص رضيه جن اسالم قبول ڪيو هو جن کي پوء نبي سائين صلعم جن طرفان )عشره مبشره( هئڻ جي خوشخبري ملي هئي۔

واليدن، ڀائر، ڀينرون، زالون، اوالد،م الخير سلمى( هو۽ کين ٽي بائر )معتق، عتيق ۽

سندن والد جو نالو)عثمان( بن )ابي قحافه( ۽ والده جو نالو )ا

قحافه بن عثمان( ۽ ٽي ڀينرون )فردا ، قريبا ۽ ام عامر( هيون۔ سند شريڪ حيات چار هيون )قتيله بنت عبدالعزى) طالق ڏنل(، ام رومان بنت عامر، اسماع بنت عميس ۽ حبيبه بنت خارجه( . سندن پٽ ٽي

بنت ابي بڪر ، )عبداهلل بن ابي بڪر، عبدالرحمان بن ابي بڪر، محمد بن ابي بڪر( ۽ ٽي نياڻيون )اسمام ڪلثوم بنت ابي بڪر( هيون۔

عائشه بنت ابي بڪر، ا

حبشه طرف هجرت

جڏنهن قريش مڪه جو مسلمانن مٿان ظلم انتها تي پهچڻ لڳو ته اهلل جي پياري نبي محمد اقدس صلعم جن مسلمانن کي )حبشه( هجرت ڪرڻ جي اجازت ڏني۔ اهل ايمان وارن نبي سائين صلعم جي انهن

احڪامن کي لبيڪ چيو ۽ حبشه طرف هجرت ڪرڻ شروع ڪري ڏني۔ حضرت ابوبڪر رضيه جن به حڪم مڃندي حبشه طرف هجرت ڪئي پر جيئن ئي پاڻ ڳچ رستي تي پهتا ته سندن عزت مان ۽ مرتبه جي

ڪري اهليان مڪه جي هڪ طاقتور سردار )ابن دغنه( کان اهو برداشت نه ٿيو ۽ هن ايمان آڻڻ جي باوجود به کين وڌيڪ حبشه ڏانهن سفر ڪرڻ کان روڪي ورتو ۽ پنهنجي پناه ۽ حفاظت ۾ وٺي ڇڏيو۔

مديني طرف هجرت، غار ثور، جنگين ۾ حصو، مالي امداد !دوران هجرت پاڻ تقريبن هر سفر ۾ ۽ خصوصن )غار ثور( ۾ پاڻ نبي سائين صلعم جن سان گڏ ئي رهيا۔ کين

سفر هجرت جي ڪري سوره توبه جي آيت 61 ۾)ثاني االثنين( چيو ويو۔ پاڻ نبي سائين صلعم جن سان مختلف جنگن ، بدر، احد، خندق، تبوڪ، حديبه، بني نظير، بني مصطلق، حنين، خيبر، فتح مڪه سميت

سڀني غزوات ۾ گڏ رهڻ جو شرف حاصل ٿيو۔ غزوه تبوڪ وقت جڏنهن نبي سائين جن سڀني ايمان وارن لي مدد ڪئي ۽ جڏنهن ته حضرت ابوبڪر صديق

کي پنهنجي حيثيت تحت مالي امداد جو چيو ته سڀني ک

گهر جو سمورو مال متاع آڻي اڳيان پيش ڪيو ته نبي سائن صلعم جن پڇين تي )اي ابوبڪر! پويان ن جو رسول صلي اهلل عليه

گهروارن ال به ڪجهه ڇڏي آيو آهين؟( ته پاڻ فرمايائون ته گهر وارن الء اهلل ۽ ا

وسلم ئي ڪافي آهي۔

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 3

نبي سائين جن جي حڪم تحت سندن زندگيء ۾ نماز جي امامت، خالفت طرف اشارو! پنهنجي زندگيء جي آخري وقت ۾ ئي نبي سائين جن حضرت ابوبڪر صديق رضيه جن کي ئي نمازن جي

امامت ڪرڻ جو حڪم ڏنو هو پوء پاڻ مسجد نبوي ۾ نبي سائين صلعم جن جي حڪم موجب )مصلي رسول صلعم( تي 67 نمازون پڙهايائون۔ جيڪو نبي سائين جن طرفان سندن خالفت طرف به واضح اشارو

هو۔ انهيء دوران هڪ ڏينهن جڏنهن پاڻ ڪنهن ڪم سانگي مديني کان ٻاهر ويل هئا ته سندن غير حاضريء ۾ حضرت بالل رضيه جن، حضرت عمر فاروق رضيه جن کي نماز پڙهائڻ )امامت( جو چيو ۽ عمر

ن جو رسول محمد رضه جن کي کي نماز جي امامت ڪرائيندي ڏسي پاڻ نبي سائين جن فرمائڻ لڳا ته )اهلل ۽ ا

صلي اهلل عليه وسلم ان ڳالهه کي پسند ڪن ٿا ته ابوبڪر رضيه جن نماز جي امامت ڪن( تڏنهن کان اها ڳالهه به اصحابن جي دلين ۾ گهر ڪري وئي ۽ ثبوت ڇڏي وئي ته نبي سائين جن جي وفات کان پوء پاڻ

رضيه جن ئي مسلمانن جا پهريان خليفا هوندا۔ اهوئي سبب هو جو کين محمد صلي اهلل عليه وسلم جن جي وفات کان پوء مسلمانن جو خليفو چونڊيو ويو هو۔ نبي سائين صلعم جن جي برقعي مٽائڻ کان پوء جڏنهن

مسلمانن کين اجتمائي رضامندي سان مسلمانن جو پهريون خليفو چونڊيو ته خالفت تي ويهندي پاڻ هي پهريون خطبو ڏنائون

پهريون خطبو آئون اوهانتي خليفو مقرر ڪيو ويو آهيان ! حاالنڪه آئون نٿو سمجهان ته ڪو آئون اوهان تي برتري رکان

ن ذات پاڪ جو قسم! جنهنجي هٿ ۾ م نهنجي جان آهي! مون هي منصب ۽ امارت پنهنجي رغبت ۽ ٿو! ا

خواهش سان حاصل نه ڪئي آهي! ۽ نه ئي آئون چاهيان ٿو ته ڪنهن ٻئي جي بدلي مونکي هي منصب حاصل ٿئي! نه ئي مون ڪڏنهن رب العزت جي آڏو ان الء ڪا دعا ڪئي! ۽ نه ئي ڪڏنهن م نهنجي دل ۾

هن )منصب( الء ڪڏنهن حرص پئدا ٿيو! مون ته ان منصب کي ان ڪري قبول ڪيو آهي جو! مونکي مسلمانن ۾ اختالف ۽ عربن ۾ )فتنه ارتدار( برپا ٿيڻ جو انديشو هو! مون الء هن منصب ۾ ڪا راحت

ڪانهين! جڏنهن ته هي هڪ )بار عظيم( آهي جيڪو م نهنجي مٿان لڏيو ويو آهي! جنهن کي کڻڻ جي مون ۾ طاقت ناهي! سوا ان جي ته اهلل جل شانه مهنجي مدد فرمائي! هاڻ جيڪڏنهن آئون صحيح راه تي

هالنٿو! ته اوهان سڀئي مهنجي مدد ڪندا هلو! ۽ جي غلط راه تي هجان ته مهنجي اصالح ڪندا هلجو! هو مهنجي ويجهو قوي)طاقتور( آهي!

سچائي امانت آهي ۽ ڪوڙ خيانت! توهان ۾ جيڪو ڪمزور آهي ا

هو م نهنجي ويجهو ڪمزور آهي! ايستائين جو آئون کيس سندس حق ڏياريان ! جيڪو توهان ۾ قوي آهي! ا

ايستائين جو آئون کائنس حق ڇنان! ائين به ڪڏنهن نه ٿيو آ جو! ڪنهن قوم في سبيل اهلل جهاد کي ن تي ذلت مسلط نه ڪئي هجي! ۽ پونه ڪڏنهن ائين ٿيو آ! جو ڪنهن

فراموش ڪري ڇڏيو هجي! ۽ اهلل ا

ن کي مصيبت ۾ نه وڌو هجي! مهنجي ايستائين اطاعت ڪجو! قوم ۾ فحاشي جو غلبو هجي! ۽ اهلل ا

ن جي رسول صلي اهلل عليه وسلم جي راه تي هالن! ۽ جي آئون ان راه کان هٽان ته! جيسين آئون اهلل ۽ ا

توهان تي م نهنجي اطاعت واجب ناهي! )طبري ، ابن هشام(جورو !

مسلمانن جي پهرئين خليفي طور مقرر ا

امير المومنين منتخب ٿيڻ کان ٻئي ڏينهن تي پاڻ ارادو ڪيائون ته پنهنجي واپاري ۽ سوداگيري سرگرمين جي وري شروعات ڪن ته جيئن معاشي مسئال نبري اچن! رستي ۾ حضرت عمر فاروق رضيه جن سان مالقات

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 4

ٿئين ٿي پاڻ پڇيائون !) اي امير المومنين! ڪيڏانهن وڃڻ جي تياري ۾ آهيو ! پاڻ فرمايائون واپار ڪرڻ خاطر بازار پيو وڃان! حضرت عمر رضيه فرمائڻ لڳن ته! )توهان هاڻ اميرالمومنين آهيو( واپار ۽ مسلمانن جا

باهمي معامال گڏ ڪيئن هلندا(! پاڻ جواب ۾ چيائون ته اي عمر! ڳالهه ته ت نهنجي بلڪل صحيح آهي پر گهر ٻار جي ضرورتون ڪيئن

پوريون ٿينديون ! حضرت عمر رضيه وراندي ڏيندي چين ته! اچو ته حضرت ابو عبيده وٽ ٿا هلون ۽ کائن مت جو

مشعورو ٿا وٺون ! واضح رهي ته حضرت ابو عبيده رضيه جن کي اهلل جي نبي صلعم جن پنهنجي ا

ن ڪري بيت المال جي نگراني به سندن سپرد هئي! امين مقرر ڪيو هو! ا

پوجيئن ئي ٻئي ڄڻان رضيه )امين االمت( وٽ پهتا ۽ صورتحال سندس سامهون رکيائون! ته ابو عبيده رضيه فرمائين ته اي ابوبڪر تون هاڻ مسلمانن جا خليفو آهين يعني مسلمانن جي مسئلن ۽ معاملن جا ذميوار ! پوء جي ڪڏنهن نه خليفو واپار ڪرڻ لڳندو ته رعايا کي حق ڏئي نه سگهندو! ڇو جو خالفت جي معاملن

کي نپٽائڻ ال هڪ طويل مدت ۽ سخت محنت گهرجي ٿي! ۽ مشعورو ڏنائين ته ان حالت ۾ خليفي جي اهل و عيال جي ضرورت الء سندن وظيفو مقرر ڪري ڇڏڻ گهرجي! فرمايائون ! هاڻ سوال آهي ته وظيفي جو

مقدار ڪيترو هجي! ان موقعي تي حضرت ابوبڪر رضيه جن فرمائڻ لڳا ! جيترو مديني جي ڪنهن هڪ مزدور جي آمدني هجي! ايترو ئي وظيفو مقرر ٿيڻ گهرجي! فرمايائون ته ته ايتري قليل وظيفي مان توهان جي ذر سفر هرگز نه ٿي سگهندو! پاڻ فرمايائون جي ايتري وظيفي مان ڪنهن عام ماڻهون جو

اهل و عيال و گ

ذر سفر ڪري ذارو ٿي سگهي ٿو ته خليفي جو به ٿيڻ گهرجي ۽ سوچڻ گهرجي ته عام مزدور ڪيئن گ

گ

رهيو هوندو۔ بس پوء اهڙي طرح هن پهرئين خالفت اسالمي راشده مملڪت جي پهرئين تاجدار خليفي جو وظيفو به هڪ عام مزدور جي ڪمائي جي آمدن برابر مقرر ٿيو هو!

جوري ۾ گهٽتائي ۽ ان جو سبب ! اٽي جي چپٽي مقرر ٿيل ا

اڳتي هلي پاڻ ان قليل وظيفي مان به پاڻ وڌيڪ گهٽتائي ڪري ڇڏيائون ان جو واقعو به هن ريت آهي ته!

هڪ ڏينهن سندن خواهش مٺي تعام کائڻ تي ٿي! پاڻ اها خواهش زال تي آشڪار ته ڪري ويٺا! پر پوء سگهوئي سوچڻ لڳا ۽ زال کي به چوڻ لڳا ته! ڀال روز مليل قليل خوراڪ جيڪا بيت المال مان ايندي هئي ن ۾ ايتري بچت ڪٿي هوندي! جو مٺي تعام کائڻ جي خواهش پوري ٿي سگهي. کين ته خبر ڪانه هئي پر

ا

سندن زال ڇا ڪندي هئي جو! جيڪا نه قليل خوراڪ بيت المال مان ايندي هئي ان مان اٽي چپٽي بچائي رکندي هئي ته جيئن آئيء ويل يا مهمان وغيره جي تواضع الء ڪم اچي، پاڻ ڇا ڪيان ئي جو اظهار

ڪرڻ کان سواء وئي ۽ ان بچيل اٽي مان مٺو ٺاهي آڻي اڳيان رکيائون ! پاڻ مھو ڏسي حيرت ۾ پئجي ويا ۽ سوال ڪرڻ لڳا ته اهو مٺو ڪٿان آيو آ ! جنهن ته زال ورندي ڏنين ته چپٽي چپٽي اٽي جي جمع ڪندي

وئي ته اڄ ايترو ٿي ويو جو مٺ ٺاهي کڻي آئي ! پاڻ مٺو ڏسي حيرت ۾ پڇڻ لڳن! هي ڪٿان آيو! زال وراندي ڏنن ته گهر ۾ ٺاهيو اٿم ! پاڻ فرمايون پرجيڪي خوراڪ اسانکي بيت المال ۾روزانون ملي ٿي ان مان ته ممڪن ڪونهي! ته زال وضاحت ڪئي! ته پاڻ چوڻ لڳا ته ان جو مطلب اهو ٿيو ته پاڻ کي بيت المال ذارو ٿي

مان روازنون جيڪا خوراڪ ملي ٿي ان جو مقدار گهڻوآهي ۽ پنهنجو ان کان گهٽ مقدار ۾ به گ

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 5

سگهي ٿو۔ لحاظه ان وڌ خوراڪ کي واپس بيت المال ۾ ڏياريو وڃي ۽ آئينده خوراڪ جو ايترو مقدار گهٽ حاصل ڪيو وڃي!

پهرئين خالف راشده جو منشور، منصب خالفت ۽ ذميواريون!اها هڪ تاريخ ساز حقيقت آهي ته خليفت المسلمين ۽ جانشين پيغمبر حضرت ابو بڪر صديق رضيه جن !

خالفت جو منصب ۽ ذميوارين سنڀالڻ کان پهرئين ڏينهن ئي! پنهنجي پهرئين خطبي ذريعي پنهنجي خالفت جو منشور ڏئي ڇڏيو هو! ۽ پوء پنهنجي پوري دئور خالفت ۾ پاڻ پنهنجي لفظ لفظ جي پائداري ڪري دين

)توحيد اهلل ۽ شريعت محمدي( ۽ مذهب انسانيت الء مشعل راهه هيون! مغربي مئرخ !

حاالنڪ مغربي مئرخ جيڪي عمومن اسالم جي تاريخ پيش ڪرڻ ۾ تعصب جو اظهارڪندا رهيا آهن تن به عهد صديقيء الء هن طرح اظهار ڪيو آهي.

)ابوبڪر صديق رضيه جو دئور خالفت، انتهائي مختصر رهيو هو! پر پوء به دين اسالم )محمد صلعم عربي صلي اهلل عليهه وسلم کان پوء( ڪنهنجو به اترو احسانمند ناهي جيترو ابوبڪر رضيه جو( !

نبي سائين صلعم جن جو تشڪيل ٿيل جنگي لشڪر )جيش اسامه(جنگي لشڪر )جيش اسامه( جي تشڪيل خود نبي سائين صلي اهلل عليه وسلم جن ڪئي هئي جنهنکي اڳتي هلي وڌيڪ پيش قدمي ڪرڻي هئي ! پر جيئن ته پوء! م حمد صلي اهلل عليه وسلم جن جو وصال ٿي

ويو! ۽ مملڪت اسالميا کي ڪي اندروني ۽ بيروني مشڪالتون درپيش اچڻ لڳيون ته اڪثر اصحاب سڳورا ان حق ۾ نه هئا ته! هي لشڪر اڳتي پيش قدمي ڪري پر پاڻ اهو چئي پنهنجي مئوقف جو اظهار

ن جي پيش قدميء ۾ ن ڪري ا

ڪيو تهه ! جيئن ته هي لشڪر نبي سائين جن پاڻ ئي تشڪيل ڏنو هو ا

رڪاوٽ نه پوڻ گهرجي. اهڙي طرح پوء اهو لشڪر روانو ٿيو ۽ گهڻيون فتحون حاصل ڪيون جنهن ۾ لي پيا!

فتوحات شام جا درواز ک

س ندن خالفت ۾ پهريون فتنو )منڪرين زڪوات( کڙو ٿيو !هو هو )منڪرين زڪوات( جو! جن زڪوات

ٿيو هو ا

سندن خليفي ٿيڻ کان پهرئين جيڪو پهريون فتنو ا

ڏيڻ بند ڪري ڇڏي هئي ! پوء پاڻ فيصلو ڪيائون ته انهن منڪرين زڪوات سان جهاد ڪيو وڃي! ڇو ن جو حق نٿا ڏيڻ چاهين! پاڻ اعالن ڪيائون ته سڀني انسانن جو ضرورتون هڪ

هي غريبن کي ا

جو ا

جهڙيون اهن ان ڪري سڀني کي هڪجهڙو معاوضو ملڻ گهرجي ! ۽ سندن ضرورتون بيت المال مان پوريون ڪيون وڃن!

س ندن خالفت ۾ ٻيو فتنو )فتنه ارتداد( کڙو ٿيو !سندن خالفتي دئور جي شروعات ۾ هڪ ٻيو فتنو به کڙو ڪيو ويو! جيڪو زور ڀري چڪو هو ۽ جنهنکي

)فتنه ارتداد( چيو وڃي ٿو! پر صديق اڪبر جي مستقل مزاجي سان ! اسالم تي نافظ هي خطرناڪ دئور به ذري ويو! جنهن ۾ عقيده )ختم نبوت( جو تحفظ ڪيو ويوهو !

خير خيريت ۽ عاطفيت سان گ

پاڻ ان فتني کي روڪڻ الء حضرت خالد بن وليد رضيه جن کي مامور ڪيو هئائون جن پوء گهڻن ئي مرتد اسالم بشمول مدعي باڀل )طليحه( ۽ )مسلمه ڪذاب( جهڙن خطرناڪ عنصرن جو مڪمل خاتمون آندو!

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 6

ٻنهين طرفن جي باطل قوتن )قيصر روم ۽ شاه ڪسرى( کي اسالمي خالفت جو حصو بڻايو ويو! حضرت ابوبڪر رضيه جن مملڪت اسالميه جي ٻنهين طرفن جي باطل طاقتور قوتن کي به للڪاريو!

هڪ طرف پاڻ شام جي تسخير خاطر پهرئين )حضرت اسامه بن زيد( جي لشڪر کي شام طرف روانون ن کان پوء

ڪيائون جن )قيصر روم( جي فوج کي شڪست فاش ڏئي شام جي فتحين جو آغاز ڪيو۔ ا

حضرت )ابو عبيده ابن الجراح( ۽ )يزيد بن ابوسفيان( رضيه جي قيادت ۾ لشڪر ڪشي جاري رهي. ايستائين جو جنگي لحاظ کان اهم ترين صوبو )قيصر روم( انهن وٽان نڪري اسالمي خالفت جو حصو بڻجي ويو۔

ٻئي طرف حضرت )خالد بن وليد( رضيه ۽ حضرت )مثني بن حارثه( رضيه جهڙن مايا ناز جرنلن جي قيادت ۾

فوجون روانا ڪيون ويون ۽ جن وڃي )شاه ڪسرى( جي اقتدار تي ڪاري ضرب لڳايائون۔ قرآن ڪريم گڏ ڪري مصحف جي تشڪيل ڏني !

سندن عهد خالفت ۾ ئي سندن بهترين ڪارنامن ۾ قرآن ڪريم کي گڏ ڪري هڪ مصحف جي تشڪيل ڏيڻ به آهي! ان جي ضرورت ان ڪري محسوس ٿي ته عربن ۾ )قوت حافظه( جي تمام گهڻي

اهميت هئي ! عربن ۾ ڪنهن به شيء کي ياد رکڻ ! لکت ۾ رکڻ! جي مقابلي ۾! اهميت رکندي ه ئي! اهوئي سبب هو جو اصحاب سڳورن کي قرآن ڪريم جو گهڻو حصو ياد هو!

رآن مجيد ڪتابي شڪل ۾ سندن خالفت ۾ جنگ يمامه ۽ ق

ن موقعي تي سندن عهد خالفت ۾ )جنگ يمامه( لڳي جنهن ۾ اڪثر حافظ اصحاب شهيد ٿي ويا هئا! ا

حضرت عمر فاروق رضيه جن کي انديشو ٿيو ته ! ايندڙ وقت ۾ ڪٿي قرآن جي حافظن ۾ گهٽتائي نه ٿي رآن ڪريم ۾ اختالف نه پئدا ٿي وڃن! پاڻ اها راء حضرت ابوبڪر صديق رضيه جي اڳيان رکيائون

وڃي ! ۽ ق

ته قرآن شريف کي هڪ ڪتابي شڪل ۾ مرتب ڪري محفوظ ڪري رکيو وڃي ! پاڻ پهرئين ته نه مڃيائون پر پوء جڏنهن اڪابر اصحابن زور ڀري تاعيد ڪئي ته پاڻ مڃي ورتائون ۽ ڪاتب وحي حضرت )زيد

بن ثابت( رضيه کي حڪم ڏنائون ته قرآن پاڪ جي مصحف کي ۽ جيڪو حافظ سڳورن جي سينن ۾ به محفوظ هو! سان ڀيٽي ڪتابي شڪل ڏني وڃي ! جن قرآن پاڪ کي مختلف صفحن ۾ ترتيب ڏنو! ۽ ان

کان پوء حضرت عثمان غني رضيه جن پنهنجي دئور خالفت ۾ هن ڪتابي صحيفي جون ڪاپيون ڪرائي ٻين صوبن ۾ موڪليون!

نبي سائين صلي اهلل عليه وسلم جن جي نظر ۾ حضرت ابوبڪر رضيه!ن حيل ۽ حجت کان ڪم ورتو! پر هڪ واحد

۔ مون )صلعم( جنهن به شخص ڏي اسالم پيش ڪيو، ا

ابوبڪر هو جنهن م نهنجي هڪ ئي آواز تي لبيڪ چئي ۽ اسالم قبول ڪيو!

۔ ابوبڪر جي مال مونکي )صلعم( کي جيترو نفعو پهچايو! ايڏو نفعو ڪنهن ٻئي جي مال مان حاصل نه ٿيو! ن تي حضرت ابوبڪر رضيه جن روئي وراڻيو ته ) اي اهلل جا رسول )صلي اهلل عليه وسلم( آئون ۽ مهنجو مال

ا

سڀ اوهان )صلعم( جا ئي آهيون!

۔ آئون )صلعم( جي اهلل کان سوا ڪنهن کي دوست ۽ خليل بڻايان ها ته ه ابوبڪر )رضيه( کي بڻايان ها !

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 7

۔ هڪ دفعي حضرت محمد صلي اهلل عليه وسلم جن فرمايو ته )اڄ کان مسجد نبوي )صلعم( ۾ کلڻ واريون سڀئي دريون ۽ درواز بند ڪيا وڃن! آئنده صرف ابوبڪر جو دروازو کليل رهندو!

نهن مان سڀ کان مهربان ابوبڪر )رضيه( آهن ! )ترمذي(

۔ مهنجي )صلعم( امت تي ا

۔ نبين )علينا الصلوات و سالم(کان سواء سج ڪڏنهن به ابوبڪر )رضي( کان بهترين ڪنهن ماڻهوء تي نه

طلوع ٿيو!

ن ۾ ابوبڪر )رضيه( هجي ۽ نماز جي امامت ٻيو ڪو ڪرائي! ۔ ڪنهن قوم تي اها ڀالئي ناهي ! جي ا

۔ اي ابوبڪر! توکي اهلل آتش جهنم کان بري ڪري ڇڏيو آهي! ان ڌينهن کان پوء حضرت ابوبڪر رضيه جن

جو لقب )عتيق( پيو هو!۔ هڪ ڏينهن پاڻ )رضيه( نبي سائين )صلعم( جن کان سوال ڪيائون ته ! اي اهلل جا رسول )صلعم(! ڇا

قيامت جي ڏينهن ڪو اهڙو شخص به هوندو جنهن کي جنت جي سڀني دروازن مان سڏيو ويندو ! پاڻ صلي ميد آهي ته تون انهن ئي ماڻهن مان هوندي ! )ب خاري(

اهلل عليه وسلم فرمايائون ! ها ابوبڪر! مونکي )صلعم( ا

۔ پاڻ صلعم فرمائڻ لڳا ! اسان هر شخص جي احسان جو بدلو ادا ڪري ڇڏيو آهي !پر ابوبڪر جا اهڙا احسان آهن! جن کي اهلل ئي عطا ڪندو!

سندن چئن نسلن کي شرف صحابيت حاصل ٿي !

حضرت ابوبڪر جن کي اهو به شرف حاصل آهي ته سندن چئن نسلن کي مسلسل شرف صحابيت حاصل ٿيو۔ سندن والد ابي قحافه، پاڻ رضيه خود، سندن فرزند عبدالرحمان، پوٽو ابو عتيق محمد )رضيه اهلل تعالى

عنهما( ! نبي سائين صلعم جن پنهنجي پوري زندگيء ۾ حضرت ابوبڪر صديق رضيه جن تي ڪنهن کي به ايتري اهميت نه ڏني!

حضرت عمر رضيه جن جو فرمان ! حضرت عمر رضيه جن فرمائين ٿا ته حضرت ابوبڪر رضيه! اسان جا سردار ! اسان ۾ بهترين فرد ! ۽ نبي

سائين )صلعم( جن کي اسان سڀني کان محبوب هئا ! هڪ موقعي تي پاڻ )رضيه( فرمايائون ته ! جي ابوبڪر ذاريل رات جي بدلي ۾ ۽ باطل قاتل جا ڪارناما به

رضيه شب هجرت دوران نبي سائين )صلعم( جن سان گ

مونکي )رضيه( ڏي ته ! بدلي ۾ م نهنجي سموري عمر جا عمل به وٺن ته ! آئون )رضيه( سمجهندس ته آئون )رضيه( ئي فائدي ۾ ويو آهيان ! پاڻ فرمائن ٿا ته پاڻ اهڙيون م شڪل راهون ورتائون جو پوئيرن کي به پيروي

ڪرڻ ۾ مشڪل ڏئي ڇڏيائون ! پاڻ )رضيه( هر معاملي ۾ پاڻ ال اهڙو معيار رکيائون جهڙو هڪ عام مزور جو هو!

حضرت علي رضيه جن جو فرمان !ن رب جل !حضرت علي رضيه جن فرمائين ٿا ته

جنهن حضرت محمد صلي اهلل !جوءوجاللح قسم آهي مونکي ا

ن جي تصديق ڪرائي !يوعليه وسلم جن کي آخري رسول مقرر ڪ(ءخ خلفايتار) !۽ ابوبڪر کان ا

Writer : Abdul Razzaque Memon (All Rights of Screen Play are Reserved Under Copy Write Act) Contact: 0300 2895691 Page 8

!ب بن عمير رضيه جن جو فرمان صمعحضرت

مت ان امر تي پ !حضرت معصب بن عمير رضيه فرمائين ٿا تهابوبڪر حضرت !جو اتفاق آهي تهاسالميا وري ا

لت جي رسا ين نبي سائين جنسڀ کان پهرئ بغير خوف ۽ بهادريء سان( رضيه)جو لقب صديق آهي ڇو جو پاڻ جي تصديق ڪئي هئي ۽ ان عمل ڪرڻ ۾ ڪنهن به قسم جي جهجهڪ محسوس ڪونه ڪئي

!هئائون مپنهنجي

!کي مسلمانن جو ٻيو خليفو بڻائڻ جي ترغيب ت اسالميا کي حضرت عمر رضيهوفات کان پهرئين ا

! ٿي سالن جي عمر ۾ سند وفات مديني منوره ۾ 41ع ۾ 416آگسٽ 31هجري بمتابق 31جمادي الثاني مت اسالميه ۾ ترغيب ڏنائون ته سندن رضيه وفات کان پو

حضرت عمر ءپنهنجي وفات کان پهرئين پاڻ ا

مت فاروق رضيه جن کي مسلمانن جو ٻيوسندن هدايت تي عمل ڪندي اسالميا خليفو بڻايو وڃي۔ ا

ها سموري رقم جيڪي بطوروظيفي حضرت عمر کي پنهنجو خليفو تسليم ڪري ورتو۔ وفات وقت پاڻ ا

جي پاڻ بيت المال مان حاصل ڪئي هئائون ، پنهنجي وراثت مان ڪڍي بيت المال ۾ جمع ڪرائي ڇڏي ڏينهن هئي۔ 33سال ٽي مهنا ۽ 3هئي۔ سندن مدت خالفت

مت جحصسندن زندگيء م جيترو مان ۽ مرتبو ۽ احترام ڏنو ويندو هو اهو سندن وفات کان پوء به اکين

ابن ۽ ا

سندن قبر نبي !محمد صلي اهلل عليه وسلم جن جي پاسي ۾ دفن ڪيو ويو کين! اسالميا ۾ برقرار رهيونبي سائين جن جي سائين جن جي ساڄي پاسي اهڙيء طرح سان ٺاهي وئي جو جيئن سند چهرو مبارڪ

.ڪنڌ تائين ٿي آيو فرمانآخري

جي ويجهو ننڍيڇو جو اهلل !ص ڪنهن سان حقارت نه رکيتوهان مان ڪوبه شخ! پاڻ فرمائي ويا ته اي ماڻهئو ضح ۾ لڌو ۽ عزت کي توا! بينيازيء کي يقين ۾ !تقوي ۾ بزرگيء کي اسان ! ي درجو رکي ٿواعلدرجي جو مسلمان به

هي ئي عمل قبول فرمائي ٿو! آهي وقتن جي نماز وقت پنججنهن !فقط سندس رضا الء ڪيل هجن جيڪي اهلل ا

جي اهلل ! اي ماڻهوئو ندي سان ۽ خشوع ۽ خضوع سان ادا ڪئي ته هو اهلل ج جي حفاظت ۾ پهچي ويو۔جي پابئڻ جي ڪوشش ضرور ڪريو ، مسلمان جو حق غضب ڪرڻ واري تي و خوف کان ڊڄو ، جي روئي نٿا سگهو ته ر

دو ، سچ ڳالهائڻ ۽ نيڪي و وينڌجي لعنت وسندي آهي۔ جنهن به جسم جي غذا حرام هجي ، اهو جهنم ۾ واهلل پنهنجي رحمت جو وعده ڪرڻ ، ڪوڙ ڳالهائڻ ۽ بدڪاري ڪرڻ دوزخ آهي ۔ جنهن ڪم جي ڪرڻ سان اهلل

ڪيو آهي ان ڪم کي ڪرڻ ۾ جلدي ڪريو۔

پڄاڻي