Weltbild.de - A SÜDTIROL · 2015. 3. 9. · Rif. alla Cascata Neue Barmer H. Patscher H. Neveser...
Transcript of Weltbild.de - A SÜDTIROL · 2015. 3. 9. · Rif. alla Cascata Neue Barmer H. Patscher H. Neveser...
-
SÜ
DT
IRO
L
B e r g b a h n e n
W W W. S P E I K B O D E N . I T
geöff net: Mitt e Juni bis Anfang Oktober
von 8:30 - 12:00 und 13:00 - 16:30
Jeden Dienstag ab 6 Uhr morgens
Mo. bis Fr. geführte Wanderungen!
... der beste Weg
Felbertauernstraße AGTel. 0043 (0)4852 / 63330www.felbertauernstrasse.at
nach Südtirol
www.merian.de
14,99 [D] 15,40 [A]ISBN 978-3-8342-1911-4
› NEU ENTDECKT: Diese Adressen sind im Augenblick angesagt
› MIT ALLEN SINNEN: 9 Empfehlungen für unvergessliche Erlebnisse
› GRÜNER REISEN: Urlaub bewusst und nachhaltig genießen
MIT HERAUSNEHMBARER FALTKARTE
Ratschingstal (V. di Racines)
Ridnauntal (Val Ridanna)
G
ur g
l ta
l
Timmelstal
Nie
der
tal
R of e
n t al
V en t
e rT a
l
Tas c
h ac h
t al
V. di Rezzalo
V.
Gra
nd
e
V.Pagh
era
V. d. Avio
V.d
elleM
essi
V.Str ino
V a lVe r m
i g li o
V.
di
Pe j o
Val
Me l
ed
r io
Va l f l o r i a n a
V . d iS o
l e
Va
ld
iN
on
Ra d
ur s c h
l t a l
SchlossTaufers
Hahnspielhütte/Rif. Gallo Cedrone
Talschluss-H./Cap. Fondovalle
Dreischuster-H./ Rif. Tre Scarperi
Rif. SennesRif. Pederu
Furkel-H./Rif. Furcia
Radlsee-H./Rif. Lago Rodella
Rif. Faghera
Rif. Baiòn
Rif. Galassi
Rif. S. Marco
Rif. Carpi
Rif. Tre Sorelle
Würzjochhaus/Rif. Sass de Putia
Rif. NaglerLivriohütte/Rif. M. Livrio
Furkel-H./Rif. Forcola
Grünsee-H./Rif. Canziani
Rif. Borromeo
Enzian-H./Rif. Genziana Zufritt-H./Rif. Gioveretto
Rasasshütte/Rif. Rasass
Neue Samoar-H.
Hochjochhospiz
Höller Hütte/Rif. Höller
Rauhekopfhütte
Vernagt-H.
BrandenburgerHausWeisskugel-H./Rif. Pio XI.
Gepatschhaus Taschachhaus
NaudererSchihütte
Riffelsee-H.
Kaunergrat-H.
Braunschweiger H.
Falkner-H.
Rettenbach-A. Hochstubai-H.
Dresdner H.
Sulzenau-H.Nürnberger H.
Bremer H.Brunnenkg.-Hs.
Schneespitz-H./Rif. Cremona
Tribulaun-H.
Enzian-H./Rif. GenzianaFurtschagl-H.
Grünewand-H.
Reichenberger H.
Rif. FanesRif. La Varella
Rif. G. Talamini
Rif.Bianchel
Rif.Refavaie
Rif. Sores
Rif. V.Piana
Rif. Artuic
Rif. alla Cascata
NeueBarmer H.
Patscher H.
Neveser Joch-H./Rif. Porro
Schlüter-H./Rif. Genova
Rif.M. Pallidi
Rif.Trieste
Fuciade Rif.Rif. FloraAlpina
Rif.Castiglioni
Rif.Taramelli
Rif.Gardeccia
Hirzer H./Rif.P. Cervina
BreslauerHütte
Schönwies-H.Langtalereck-H.
Rif. Cornod'Aola
Rif. Berni
Rif. CostaSobretta
Rif. Cantd. Gal
Rif. Crucolo
Rif. Carlettini
Rif. Alpini
Rif. laMontanara
Rif. alCacciatore
Rif. Agostini
Rif. la RiPte. d. ScaleRif. Dolomiti
Rif. Ghedina
Rif. diS. Giuliano
Rif. V. di Fumo
Rif. Trivena
Rif.Carè Alto
Rif. Lissone
Rif.Prudenzini
Rif. Gnutti
Rif. Pte.del Guat
Rif. Tonolini
Rif.Garibaldi Rif. ai Cadutid. Adamello
Haunold-H./Rif. Baranci
Ochsenfelder A./Mga. Campobove
Pidig-A./Mga. Pudio
Unterstaller-A.
Fanealm/Mga. Fana
Laponis-A.
Mutterberg-A.
Fiegl-H.
Hohenzollernhaus
Oberhaus-A.
Jagdhaus-A.
Langeggalm/Mghe. Langegger
Zirogalm/Mga. Zirago
Hochgall-H./Rif. Roma
Marzoner Alm/Mga. Marzòn
Eishof/Masogelato
Lanziser Alm/Mga. di Lazins
Mga. Breguzzo
Mga. Cagnondi Sotto
Mga. Stue Alta
Rif. d'Alpago
Rif. Aviolo
Melager Alm/Mga. di Melago
Mga.Monzoni
Mga. ValGrandeMga. Borche
Mga. Campo
Mga.Cercena Alta
Mga. Arza
Mga. Sadole
Mga. diValmaggiore
Alpe diPampeago
Mga. Ciapela
Reggentörl3052
Daberlenke2636
Pitztaler Jöchl2995
F. Chamins2818
2695
2539
1920
2440
2433
2581
2895
2309
2299
Kofeljoch1863 Würzjoch2004 2283
Elferkofel/Cma. Undici3092
2466
Kreuzkofeljoch2340
Kreuzjoch2293
2119
1822
1926
Panider Sattel1437
2533
Pso. Tre Croci1805
Pso. diValparola 2192
Pso. diCampolongo 1875
Pso. di Sella2213
Gampenjoch1512
Pso.Madriccio 3123
3174
Pso. Nigra1688
Flla. Forada1975
Pso. diFedaia2057
C. Viòz3330
1954
Pso. di Valles2033
Pso. di Oclini1989
Pso. Le Fraine1705
1512
Flla.Cesurette1807
Pso. Canali2469
Pso.Valbona 2122
Forc. Bassa1330
Pso. Manghen 2047
Pso. Alvis1871Pso. diFinestra1772
Pso. d. Brocon1615
M. Fumo3409
Croce d'Aune1011
Pso. Durone
Pfitscher Joch2251
Schwarzes Törl 2945
2764
Kaiserjoch2945
2545
Jaufenpass2099
Stilfserjoch/Pso. d. Stelvio2758
Flla. Franche992
3047
Pfoisattel2608
1431
Pso. diPramadiccio
Giogo di S. Maria2498
Bocca delBraulio2268
Pso. d. Redebus1449
Verpeiljoch2829
Pso. Pordoi2239
Grödnerjoch/Pso. di Gardena2585
Pso. d.Tonale1883
Vesulspitze3092 Grübelekopf2897
Frudigerjoch2150
Karlspitze2924
Hohes Riff30033427
Watzespitze3533
Puikogl3346
Hohe Geige3395
Plattner Berge3261
3363Nebelkogl3072
3228
Schaufelspitze3333Aperer Freiger3262
Mairspitze2781
Wilder Freiger3419
Rötenspitze2983
3072
Feuerstein3267
1487
Tribulaun3097
Wolfendorn2776
Kraxentrager2998
Hohe-Wand-Spitze3287
Haupenhöhe3040
3135
Möseler3479
Turnerkamp 3418
Schwarzenstein3369
Tripbachsattel 3030
Großer Löffler3378
Wollbachspitze3210
Rosswandspitze3158
Hohe Warte3097Napfspitz 3144
Rauchkofl3251
Mitterjöchl 2634
Arventalspitze3083Löffelspitze3132 Quirl3251
Dreiherren-spitze3498
Glockenkar.-K.2912
Simony-Spitzen3488
Gross-Schober3055
Lasörling3096
Donnerstein2725Kastal2775
Stampfles-K.3074
2766
Seespitze3022
Lenkstein3237
Dreieckspitze3031
Durreck3130
Großer Moosnock 3059
2888
Ringelstein2551
Rotes Beil2949
Grabspitze 3058
Rollspitze2800
Sandjoch2165Wetterspitze2709
Hocheck2865
Botzer3251
Zuckerhütl3505
Wannenkogl3091
Geislacher K.30583257
Löcherkogl3322
Glockhaus3101
3142
Hochjoch2897Schmalzkopf2726
Muttler3294
Piz Mundin3146
Schartlkogl2810
Wildnördererkogl3016
Hennesiegelspitze3142
Glockturm3356
Bliggspitze3398
Hochvernagtspitze3531
3434
Wildspitze 3768
3370
2833
Timmelsjoch(Pso. d. Rombo)2474
Jochköpfl3141
Rinnerspitz2824
Hohe Ferse2669
Roßkopf2189
2387
Wilde Kreuzspitze3132
Wurmaulspitze3022 Rotes Riffl2874
2827
Speickboden2517
Gr. Windschar3041Wasserkopfspitze3135
Schwarze Wand3105
3358
Staller Sattel/Pso. Stalle2052
Degenhorn2946
Hochgrabe2952Grumauer-B.2670
Gschritt2750
Riepenspitze2774
Hochkreuzspitz2739
2735
Rote Wand2817
Ochsenfelder2609
Schönbichl2452
Sambock2418
2738
Fallmetzer 2568
Plattspitz2669
2088
2422
Jaufenspitze2480
Hohe Kreuzspitze2743
Draunsberg2776
Königskogl3050
Granatenkogl3316
Hoher First3403
Gampleskogl3410
Ramolkogl3551
Fluchtkogl3514
Weisseespitze3532
2871
MatscherWinkel K.3030
Bergkastellspitze2913Jochbodenk./Piz Russenna2802
2181
Reschenpass(Pso. di Resia)1507
P. Schalambert3029
Griankopf2896Elferspitze 2926
2652
Danzebell3148 Weißkugel3738
Fineilspitze3514
3354
Kreuzspitze3455
2470
Hintere Schwärze 3624
Karlesspitze3461
Schalfkogl3540
3501
Mittl.Seelenkogl3426
Hint. Seelenkogl3469
Kolbenspitze2868Weisshorn2705
2441
2215
Tagewaldhorn2708
Tatschspitze2526
2032
1937
Rudlhorn2448 Eisatz2493
Roßkogel2163
Körlspitze 2612
Pfannhorn2663
Markinkele2545
Hochrast2436
Gabesitten2666
Helm/M. Elmo2434
2028
Maurerk.2567
Astjoch 2194
Karspitze 2517
Jakobsspitze2742
Liffelspitze2590
Karnspitz 2412
Radelspitze2422
1329
Hirzerspitze2781
Alpettaspitze2748
Schwarzkopf2805
Lodnerspitze 3228Roteck3337
Hohe Wilde3480
Saldurnspitze3433
Portlesspitze3074
Vavelspitze3359Mittereck2908
Watlesspitze2555
Piz Cristannes3092
Piz Starlex3075
Piz Sesvenna3205
Hochjoch2593
Litznerspitze3206Hochalt3265
Kortscher Jöchl2648 Zerminiger Spitze3109 Trumser Spitze2912Gfallwand3175
2625
Ifinger Spitze 2581
Mittager2422Kassianspitze2581
2436
Plose Bühel2486
2332
1392 Ridberg1941
M. Sella diSennes2787Seekogel/Croda d. Becco2810
Gr. Rosskofl2559
Dürrenstein2839
2378
Croda d.Baranci 2905
Cma. Nove2581
2065
Dreischusterspitze3145
Hornischeck/M. Arnese2550
M. Popera3046Zwölferkofel/Cda. d. Toni3094
Drei Zinnen/Tre Cime diLavaredo2999
Rautkofel 2826
2142
Croda der'Ancona 2367Col Becchei2794
M. Pares2396
Zehnerspitze3026
Peitler Kofel2875
Tullen2653
29243030
1883
Villandersberg2509
Kreuzjoch2086
Rauhe Bühel 2027
Vermoispitze2929
Köpfplatte2410
Piz Chavalatsch/M. Cavallaccio2764
Piz Lad2882
Piz Umbrail3031Furkelspitze3004
Piz Minschuns2934
TschenglserHochwand3375
Orgelspitze3305
2778
Hoher Dieb2730Peilstein2542
Hochwart2608
1702
2174
2281
M. Seceda2518 3025Sass Rigais Puezspitzen2913 La Gardenaccia2668
La Varella3055
M. Cavallo2912
3238
Col Rosà2166
Piz Popena3152
Col deVarda 2201
20992248
2362
2157
2872Cda. diLigonto 27942700
M. Aiarnola2456
M. Agudo1585Croda Alta2645
Cimòn d.Froppa 2932 M. Ciastellin2601
La Cesta2767
Sorapiss3205
2961
3243
3225
M. Averau2648
Sso. diStria 2477
Settsàss2571
Piz Boè3152 C. Burz1936
Roterdspitze2655
Schlern2563
Gaider/M. Laures1806
M. Luco2434Hochwart2627
Hasenöhrl3257
2562
Zufrittspitze3439
Schluderspitze3230
P. Peder di Fuori 3406
Vertainspitze3544
3905
2798
P. d. Naso3272
M. Braulio2979
2841
M. Cristallo3434
P. Thurwieser3652
Königsspitze/Gran Zebrù3851
Cma. Venezia3386
Cma. Lorchen 3347Hint. Eggenspitze/Cma.Sternai3443
M. degli Olmi2656
M. Ori1880
M. Ori1371 Gantkofel/M. Macaion1866
Stadlegg16161834
Cma.Catinaccio2981
Kesselkogel/Catinacciod'Antermoia 3002
3179
Col di Lana2452
M. Cernera2657
Croda da Lago2701
La Rocchetta diPrendera2495
Cma. Bel Pra 2914
M. Ciaudierona2587
Cma.Bastioni 2926
M. Oten2243
Col Negro1952Po Croda1785
M. Tranego1849
Crode S. Pietro2259
Antelao3263
M. Penna2195
M. sopraTiera 2150
M. Pelmo3168
2157
M. Fernazza2100
2253
M. Coldai2396
SassoBianco24071980
2130
M. Pezza2408
Pzo. Serauta 3069
Sass di Roi2369
Gran Vernèl3210
Sasso diValfredda 3009
Costabella2759
Brunèc2486
Col Bel2436
Sso. d. Dodici2428
Roda di Vaèl2806
1756
M. Penegal1737
M. Ózol1559
M. Pin2420
Cma. Zoccolo2561
Cma. Tuatti2701
Gleck/Collecchio2957
M. Sole2350
Cma. Verdignana2938
La Forcola3032
Zufallspitze/M. Cevedale3757
M. Confinale3370
M. Vallecetta3148
La Rocca2166
M. Sobretta3296
M. Gavia3223
P. S. Matteo3678
M. Viòz3645
Cma. Vegaia2890
Cma. Tremenesca2726
2604
Cma.Mezzana28452287
Cma. Lac2439
M. Roèn2116
690
609
849
M. Pausabella1791
Corno Bianco2317
2670
Cma. diValsorda 2752
Cma. Bocche2745M. Pradazzo2276
Pso. diS. Pellegrino1918Cme. d.Auta 2623
M. Alto diPelsa2415
M. Civetta3220
Spiz Agnelessa2036M. Punta1952
2084
Col. Duro2032
Pso.Cibiana 1530Sassolungo diCibiana2413
Croda Cuz 22011154
1195
Piccodi Roda2227
M. Pera2334
Cma. Sella2332
Cma. Laste 2555M. Duranno2652
M. Lodina1996
Flla. d.Spalla 2134
Sasso diMezzodì 2034M. Citta2191Cma.d'Albero2017
M. Sfornioi N.2409Cme. di Bosconero2409
M. Belvedere2062
Spiz diMezzodi 2322
Cme. di S.Sebastiano2488
M. Tamer2546
M. Moiazza2865
2878
M. Framont2293
M. S. Lucano2409
Cma. diPape2503
M. Palmina2032
2391
Cma. d.Focobòn3054
Viezzena2490Piavàc2272
1615
2150
M. Agnello2358
2162
Cornacci2189
Pala di Santa2488La Rocca2439
Corno di Tres1812
M. Peller2320
Cma. di Boai2685
M. Redival2973
Cno. dei TreSignori 3360
P. di PietraRossa 3212
2603
Cma.Mattaciùl 2852
M. Coleazzo3006
P. d'Albiolo2969M. Tonale2694Cma. Cadì2606
M. Nambino2678Sasso Rosso2645
Cma. Rocca2831
M. Corno1962
Rocca Piana18741622
Dosso d. Colle1616
M. Corno1781
Cma. di Cece2754Colbricòn2603
Cma. d. Rosetta2743
Cimòn d.Pala 3185 Cma. d.Vezzana3192
Pzo. di Mièl2784
La Fradusta2939
M. Agner2872
Croda Grande 28492083
M. Castello2499Flla. Moschesin1940
Cma. diPramper2409
M. Talvena2541
1792
M. Frugna1839Col Nudo2472
Cimon2346
M. Toc1921Spiz Gallina1545
M. Cimon1818
M. Serva2132
M. Pelf2501
M. Schiara2563
M. Feruch2121Cma. d.Stornade 2029
Cma.d'Oltro 2394
Sass Maor2812
Cma.Tognazza 2235Cma.Scanaiòl2463
M. Cauriòl2494Lastè d. Sute2616
M. Brustoloni2108
1558
M. Pincaldo1348
M. Corona2562
Cma. di Val Scura2670
Pietra Grande2937
M. Ritorto2411
Cma. Ginèr2957
Ago di Nardis3289
Cma.Presanella3558
Cma. Busazza3284Cma. Presena3069
3160
Pso. d.Paradiso2573
Cno. d. Aola2648
M. Calvo2194
Cno. d.Granate3108
Cno. Baitone3331
Adamello3539Lobbia Alta3196
Cma. Tosa3159
M. Corona1035
M. Croce24902415
M. Val Piana2368
M. Cengello2439
Cima d'Asta2847
Piz di Sagròn2485Sass de Mura2550
M. Agnellezze2140
1262
M. Pascolet1278
M. Pizzocco2186M. Tre Pietre1965
2019
M. S. Mauro1837
M. Ramezza2228
M. Pavione2334
M. Totoga1705
Cma. Orena2296
M. Agaro2062
Cimon Rava2436
M. Salubio1886
Cma. di Sette Selle2396
2308
M. Conca2301
951
M. Calisio1096
2034
19851835
Cma. Ghez2715Cast. d. Camosci2538
2054
M. Fornace2488
2521
Crozzòn diLares3354
M. Carè Alto3462
Cno. Miller3373
M. Marsèr2776
1528
M. Colombè2153
Cno. Lendeno2830
Cma. Cop diBreguzzo3001
2542
1865
999
Gronlait2383
Fravòrt2347
1679
M. Coppolo2069 M. Vallazza2167
M. Costa1375
M. Candag1357
1345
M. Pizzoc1565
M. Avena1454
la Marzola1738
Palòn2091
M. Casale1632
M. S.Martino 1450
1909
2137
M Re di
M. Frisozzo2897
SöldnerGrieskogl2911
Weißwand-spitze3018
30182647
Portjoch 2109
Totenkarspitze3133
Rötspitze3495
Vesilspitze3097
WeisserKogl 3412
3597
2622
1700
Strudelk.2307
Cma. Palù3013
Pzo. Gallino2442
Pizzo d. Pietre2507
Gr. Greiner3203
Mutenock2484
Kreuzjöchl2643
Mittagskogl3162
Nörderkogl3166
Wurmkogl3082
Hochgall3436
Thurntaler2407
Rammelstein2483
Hohe Warte2746
2717
Mastaun3200
Schröfwand2890
Tschigat2998
Urtiola2909
Ciampinoi2254
Pralongià2138
Staulanza1773
Marmolada3343
Vallaccia2637
Margherita2483
1307
Pradalago2070
Monticello1857
Coltorondo2530
Tognola2405
Cavallazza2325
Piz diMezzodi2240
M. Vigo2179
Pfroslkopfjoch2856
Cristallo3221
Strudelk.2307
Hohe GaislCroda Rossa3146
Cma. Folga2436
CimaValsorda 2288
Piz Tureltas2958
Serottini2967
M. Pagano2348
M. Avio2962M. Aviolo2881
Dosso Alto1550
Pso. di Cereda1369
Karerpass/Pso. di Costalunga1745
Brennerpass/Pso. d. Brennero1375
M. Dolada1939
M. Folgarida2079
SchlossSprechenstein/Cast. Pietra
Schloss Lamprechtsburg/
Castello Lamberto
Schloss Kehlburg/Cast. di Chela
Castello
Schloss Churburg/Cast. Coira
SchlossDornsberg/Cast. Taranto
Schloss Runkelstein/Cast. Roncolo
Cast. Thun
Schloss Reinegg/Cast. Regino
SchlossFragsburg/Cast. Verruca
Schloss Lebenberg/Cast. Monteleone
SchlossLeonburg/Cast. Leone
Cast. di Monreale
St. Prokulus
SchlossTirolSchlossThurnstein
Bot. GärtenSchlossTrauttmansdf.
SchlossRodeneck/Cast. RodengoKlosterNeustift
Kloster Säben
SchlossFahlburg
SchlossJuval
Cast. di Andraz
BurgHocheppan
SchlossMatschatsch
SchlossKastelbell
SchlossRafenstein
Sternwarte
SchlossReifenstein
SchlossKatzenstein/Cast. d. Gatto
St. Sisinius/S. Sisinio
Mad. diLourdes
Cast.Schener
San LorenzoMountain Lodge
Cast. di Serravalle
Cast. d. Gardona
Rocchetta
Cast. Belfort
Parco Naz. Inc. Rupestri
Cast. Toblino
(F. Adige
Ets c
(T. Talvera)
(F.Rienza)
Rienzbach
F. Ans ie i
T. Cordevole
(F. Rienza
Rienz
F. Chiese
T.
Pojadi S
alarno
T. Noc e
T. Noce
T. Rabbie s
T.M
eled
rio
T. Remulo
T.Avio
F.Fiumeclo
T. Re zzalas co
T. Frodolfa
T.G
avia
(R. R
amRambac h
R. Gàdr
ia
R. Sold
Brancla
S che rge n-B.
Masner
Bach
Arsangsb.
(R.Pun
i)
Puniba
ch
(R.Sa
ldura
Saldur
b.
(R. d
. Pina
lto
Pe naudbac
h
T.No
ceB ianco
(R. D
anza
)
Tanzbach
(F. Passirio
Passer
R. Mas
ul
Vente
Ach
Ötztale rA ch
Seew
er
bach
Rüetzbach
Lang
enba
ch
Sinichbach
(R.Esc
hio)
Kompatschbac
h
(R. d.'Avigna)
Afinger
(R.Giovo)
Jocherbach
(R. d
i M
ontec
hies
Kirchbe rgbac
h
R. Pescara
T. Nove
lla
T.N
oce
R. diLam
bun
F.Sarca
F. Sar
T. Avis i
T. Céggio
T.Noce
F. Sa
rca
T. A rnò
Ontrattbach
T.Fers
ina
Talfer
(R.Gh
etru
m)
Getrumbach
(T. Tina)Tinnebach
T.A
vis i
o
T.Grigno
T.Gr
igno
T.Vano
i
R. Va
lsorda
R. di V
alzan
ca
R. Loze
T. Senaiga
T. Caoram
e
T. S t ièn
Ardo
T. Limana
T.Cicogna
T.Bo it e
(Rienza)
Rienz
T.
Cana
li
T. Cism
òn
T.A
rdo
T. Maè
T. Tegna
T. Biois
T. Maè Rutorto
T. Boite
T.B
oite
Coste
ana
Pe tt o
rina
Ahrn
Zams
erb.
(R.V
enaW
inneb.
Schw
arza
ch
TrojerA lmbach
Pats cherbach
Isel
T. Vanoi
Sciliar
R. Falzarego
(T.Gadera)
Gaderb.
T. Fiorentina
(F. Is
arco
)
Eisac
k
F.Oglio
F. Oglio
T. PojaT. P
ojadi
Adam
è
Pitz
bach
(R.Lasanca)
Lasankenbach
R. Mas o
R. Maso
RC
adino
Passe
r
(R. Sinigo)
Emmerbach(R. Emmer)
Zielbach
(R. di Tel)
Plima
bach (
R. Plima)
Krumga
mpenb
ach
Mar
aune
rbac
h
Valsc
hauer
b. (R. V
ulsura)
Rieglbach(R.Rigolo)
Sarca di Genova
F. Piave
Eisack (F. Is
arco)
Eisack
(F.
Isarc
o)
(F.Adige)
Etsch
Etsch
Etsch
Talfer
(T. d
elLa
g
(T. Aurina
)
(R. di Ontrat)
(F.Pa
ssiri
o)
(T.Talvera)
Oglio
Frigidolfo
DurnholzerSee
Adda
T.No
c
(F. Adige)
Inn (En)
Etsch
Parco Regionale d. Adamello
Parco Regionale Adamello-Brenta
Parco RegionaleM. Corno
Naturpark TextelgruppeParco Regionale Gr. di Tessa
Naturpark
Naturpark Schlern-Rosengarten/Parco Regionaledello Sciliar
Naturpark Puez-Geisler/
Parco RegionalePuez-Odle
Riserva Nat. M. Pelmo-Mondeval-Passo Giau
Riserva Nat.Somadida
Piaie Longhe-Millifret
Riserva Nat.Val Tovanella
NationalparkHohe Tauern
Naturpark
Parco Regionale Paneveggio-
Pale di S. Martino
Parco Reg. d.Dolomiti d'Ampezzo
Parco Nazionale delle Dolomiti Bellunesi
Naturpark Rieserferner-Ahrn
Parco Regionale Vedrette di Ries-Aurina
NaturparkFanes-Senes-Prags
Parco RegionaleFanes-Sennes-Braies
Naturpark Sextener Dolomiten/Parco RegionaleDolomiti di Sesto
NationalparkHohe Tauern
Naturpark Rieserferner-Ahrn
Parco Regionale Vedrette di Ries-Aurina
Reschensee(Lago di Resia)
Haider See(L. d. Muta)
L. MarmottaL.
Lungo
L. d.Careser
Weissbrunnsee(L. di Fontana Bianca)
Arzkersee(L. di Quaira)
Zoggler Stausee(L. di Zoccolo)
Koflraster Seen(L. d. Covolo)
L. diAlbarelo
Langsee(L. Lungo)
Riffelsee
StauseeGepatsch
SchwarzerSee
Lai daRims
L. PianPalù
L.SerodoliL.Gelato L. di Nambino
L. d.Malghette
L. diCornisello
L.Vedretta
L. Venezia
L. Garzonè
L. Ponte Pià
L. diMolveno
L. diTerlago
L. Santo
L. diLasès
Lago
L. diCamp
L. d'Arno
L.Beitone
L.Lung
o
L.Pantano
L. d.Avio
L. d.Venerocolo
L. diSalarno
L. di S. Maria
Zufrittsee(L. di Gioveretto)
L. Nuovo
L. Nero
Kalterer See(L. di Caldaro)
Montiggler Seen
Trüber See(L. Torbo)
L. diSerraia
L. d.Piazze
L. di
Sette Laghi
L. di S.Colomba
L. diTovel
L. di Valagola
Obernberger See
L. Lagorai
L. diFedaia
L. diFortebuso
L. diColbricòn
L. diCostaBrunella
Lagod.
Bus
L. d.S ái
L. d.Slua
LagoMorto
L. di Pievedi Cadore
L. diValle di Cad.
Lago diS. Caterina
Dürrensee(L. di Landro)
Lago d.MisLago Schenèr o Pontèt
L. diPontesei
L. d'Alleghe
L. diVodo
L. diFranzei
Pragser Wildsee(L. di Braies)
Wilder See(L. Selvaggio)
Neveser See(L. di Neves)
Antholzer See(L. d. Anterselva)
Obersee
Griessbachsee(L. di Gries)
Oberseitsee
Sorg.
Bödenseen(L. deiPiani)
Lago diS. Croce
Waldner See(L. d. Selva)
L.Bianco
L.Grande
L. Ghedina
L. diVal Noana
L. diToblino
L. di S.MassenzaPozzo GlaceStoppani
(L. di Monticolo)
Giustina
L. diS.
Vernagt-Stausee(L. di Vernago)
di Bissina
Toblacher See(L. di Dobbiaco)
Misurina-See(L. di Misurina)
L.Rotondo
L. diCalaita
L.Ritorto
Schlegeis-speicher
L. d'Aviolo
L.Benedetto
Karersee/L. diCarezza
Brennersee
L. Dosazzo
Grünsee(L. Verde)
Compatsch
SpissBirkach
Stuben
Pfunds-Dorf
Stein
SchöneckTösens
Boden
WolfkehrPlatt
Am See
TrenkwaldKöfles
Plangeross
MandarfenKaisers
Brand
Gereit
Obernbergam BrennerAu
Brenner/Brennero
Seezoller
St. Jakob/S. Giacomo
Stein/Sasso
Alpenrose-H.
Mühleck/Costa MoliniSt. Martin/S. Martino
St. Johann/S. Giovanni
Steinhaus/Cadipietra
St. Jacob/S. GiacomoSt. Peter/S. Pietro
Kasern/Casere Prastmann/Pratomagno
Trinkstein/Fontealla Roccia
Neuhaus/Canova
Prettau/Predoi
Hinterbichl
Bobojach
Welzelach
Gries
Nieder-Rein
Zotten
St. Veit inDefereggenFeldBruggen
St. Jakob inDefereggen
Mariahilf
Erlsbach
Seebach
Rein in Taufers/Riva di TuresAhornach/Acereto
Luttach/Lutago
Oberluttach/Lutago di Sopra
Weissenbach/RiobiancoLappach/Lappago
Wieden/Saletto
Kematen/Caminata
Ried/NovaleAfens/Avenes
Brennerbad/Terme di Brennero
Gossensass/Colle Isarco
Flans/Flanes
Vallming/Valmigna
Ast/LastaLadurns
Pflersch/Fleres
Maiern/Masseria
Zwieselstein
Pitze
Mittelberg
Rauth
Schalklhof
Ravaisch
LaretPlan
Griosch
Tschlin
Martinsbruck/Martina
Strada
Radurschlhaus
Rofenhöfe Vent
Kurzlehn
Winterstallen
Angern
Obergurgl
Hochgurgl
Schönau/Belprato
Rabenstein/Corvara
St. Martin am Schneeberg/
S. Martino MonteneveRidnaun/Ridanna
Mareit/Mareta
Bichl/Colle Kalch/Cálice
Telfes/Telves
Thuins/TunesGasteig/Casatéia
Tschöfs/Ceves Ried/Novale
Wiesen/Prati
Pruno/Elzenbaum
Tulfer/Tulve
Stilfes/Stilves
Freienfeld/Campo di Trens
Pfunders/Fundres
Schaldern/Le LasteMühlwald/Selva dei Molini
Mühlen/Molini di Tures
Taufers/TuresWinkelbad/Bagni
di CantuccioKematen/Caminatadi Tures
Uttenheim/Villa OttoneMühlbach Bad/
Bagni di Riomolino
Antholz Obertal/Anterselva di Sopra
Stampfer Bad/Bagni Mezzavalle
Antholz Mittertal/Anterselva di Mezzo
Rinderschinken Feistritz
Hetzwald
Innervillgraten
LahnbergKalkstein
Dörfl/Villa
St. Magdalena/S. Maddalena Vallalta
St. Martin/S. Martino
Dörfl/Villa
Maierhöfe/Masserie
Antholz Niedertal/Anterselva di SottoBad Salomonsbrunn/
Bagni di Salomone
Mühlbach/Riomolino
Tesselberg/Montassilone
Dietenheim/Teodone
Aufhofen/Villa S. Caterina
St. Georgen/S. GiorgioGreinwalden/Grimaldo
Pfalzen/Falzes
Issing/Issengo
Innerast/Lasta di Dentro
Dörf/VillettaObervintl/Vandoies di Sopra
Vintl/Vandoies
Weitental/Vallarga
Niedervintl/Vandoies di Sotto
Meransen/Maranza
Vals/Valles
Mittewald/Mezzaselva
Sack/Sacco
Grasstein/Le Cave
Mauls/MulesEgg/Dosso
Walten/Valtina
Glaiten/Le CosteBreiteben/Pianlargo
Stuls/Stulles
Ulfass/Ulfas
Platt/Plata
Moos in Pass./Moso in Passiria
Bad Sand/BagniInnerhütt/Ost.Cap. di Dentro
Melag/MelagoKapron/Caprone
Graun in Vinschgau/Curon Venosta
Reschen/Resia
Schöneben/Belpiano
Rojen/Roia
KurhausValSinestra
Vnà
Sur En
Dörfl/Monteplair
Kurzras/Maso Corto
Pfelders/Plan
Sandwirt/Maso d. Rena
Prantach/Prantago
Schweinsteg/S. Orsola
Asten/Laste
Pens/PennesWeissenbach/Riobianco
Rabenstein/Corvara
Oberau/Pradi SopraFranzensfeste/FortezzaRiol Spinges/Spinga
Natz/Naz
Nauders/S. BenedettoRodeneck/Rodengo
Lüsen/Luson
Montal/Mantana
Bad Rahmwald/Bagni di Selva
Onach/Onies
Ehrenburg/Casteldarne
Sonnenburg/CastelbadiaPflaurenz/Floronzo
Saalen/Sares
St. Martin/S. Martino
St. Lorenzen/S. Lorenzo di Sebato
Stefansdorf/S. Stefano
Stegen/StegonaLuns/Lunes
Reischach/Riscone
Unterwielenbach/Vila di Sotto
Niederolang/Valdaora di Sotto Mitterolang/Valdaora di Mezzo
Niederrasen/Rasun di Sotto
Oberrasen/Rasun di Sopra
Taisten/Tesido
Wiesen/Pratidi Tesido
Sinne
Ausserpichl/Colle di FuoriInnerpichl/Colle di Dentro
Oberplanken/Planca di Sopra
Durnwald/Durna in Selva
Unterplanken/Planca di Sotto
Arn
Weitlanbrunn
Winnebach/Prato alla DravaVierschach/Versciaco
Schmieden/Ferrara
Wahlen/Valle S. Silvestro
Radsberg/MonterotaAufkirchen/S. Maria
Neu-Toblach/Dobbiaco Nuovo
Rienz/Rienza
B. Maistatt/ex Bagni di PiandimaiaPflung/Vallone
Bad AltpragsBagni di Braies Vecchia
St. Veit/S. Vito
Ried/Novale
Oberolang/Valdaora di Sopra
Geiselsberg/Soraturcia
Bad Bergfall/Bagni di Pervalle
Frena
Hof/Corte
Enneberg-Pfarre/Pieve di Marebbe
Welschmontal/Mantena
Welschellen/Rina
Zwischenwasser/Longega
St. Nikolaus/S. Nicola
Flitt/VallettaSt. Leonhard/S. Leonardo
Elvas
Neustift/Novacella
Vahrn/Varna
Tils/Tiles
Schalders/Scaleres
Durnholz/Valdurna
Aberstückl/Sonvigo
Prenn/Prene
Verdins
Saltaus/Saltusio Obertall/Talle di Sopra
Vernurlo
Vorderkaser/Casera di Fuori
Unserfrau in Schnals/Madonna di Senales
Vernagt/Vernago
Thanai/Tanai
Plawenn/Piavenna
Alsack/Alsago
Planeil/Planol
OssarioBurgeis/Burgusio
Schlinig/Slingia
Schleis/Clúsio
Laatsch/LaudesTartsch/Tarces
Schluderns/Sluderno
Matsch/Mazia
Karthaus/Certosa
Katharinaberg/S. CaterinaNeurateis/Rattisio Nuovo
Altrateis/Rattisio Vecchio
Rabland/Rabla
St. Martius/S. Marzio
Forst/Foresta
Vellau/VelloiAlgund/Lagundo
Vernaun/Vernone
Schenna/Scena
FalzebenMitterberger
Astfeld/Campolasta
Nordheim/ Villa
Reinswald/S. Martino
Latzfons/Lazfons
Verdings/Verdignes
Schnauders/Snodres
Tschötsch/ScezzeSarns/SarnesAlbeins/Albes
Kleranf/Cleran
Millan/MillanSt. Andrä/S. Andrea in Monte
Kreuztal/Valcroce
Afers/Eores
Palmschoss/Plancios
Untermoi/Antermoia
Bad Untermoi/Bagni di Antermóia
Piccolein/Piccolino
CostaLagusell
St. Vigil/S. Vigilio
Tamers/Tamores
Brückele/Ponticello
Moos/S.GiuseppeBad Moos/Bagni di S. Giuseppe
Matzenboden/Pian di Mázzes
Landro/Höhlenstein
Schluderbach/Carbonin
Plätzwiesen/Prato Piazza
Cimabanche
S. Biagio
FodaraVedla
St. Leonhard/S. Leonardo
Heiligkreuz/S. Croce
PederoaAiarei
Munt/Monte di Funes
St. Magdalena/S. Maddalena
St. Peter/S. Pietro
Pitzack/PizzagoBad Froi/Bagni Froi
Teis/Tiso
St. Peter/S. Pietro
Albions
Villanders/Villandro
Barbian/Barbiano
Bundschen/Ponticino
Hafling/Avelengo
Aschl/Eschio
St. Katharina/S. CaterinaVigiljoch/M. S. Vigilio
St. Vigil/S. Vigilio
Tschirland/CirlanoTabland/Tabla
Tschars/Ciardes
Latschinig/Lacinigo
Galsaun/Colsano
Kastelbell/Castelbello
Latsch/LacesTarsch/Tarres
Goldrain/Coldrano
Vezzan/Vezzano
Morter
Göflan/Covelano
Kortsch/Corzes
Maso d.Castello
Laas/Lasa
Tannas/Tanas
Eyrs/Oris
Spondinig/Spondigna
Tschengls/Cengles
Agums/Agumes
Lichtenberg/Montechiaro
Müstair
Lüsai
Lü
Fuldera
Valchava
Gomagoi
Tarnell/Tarnello
Ennewasser/TransacquaMartell/MartelloSt. Pankraz/S. Pancrazio
Egg/DossPlatzers/Plazzoles
Völlan/Foiana
Tisens/Tesimo
Gargazon/Gargazzone Schlaneid/Salonetto
Mölten/Meltina
Vöran/Verano
Verschneid/Frassineto
Flaas/Valas
Pockschin
Afing/Avigna
Thaler
Pemmern/Tre SentieriOberinn/Auna di Sopra
Bad Süss/Bagno Dolce
Lengstein/Longostagno
Saubach/S. Ingenuino
Kollmann/Colma
Tagusens/TagusaTisens/Tisana
St. Christina in G./S. Cristina Valgardena
Varda
Stern/La Villa
Sompun
Pedratsches/Pedraces
St. Kassian/S. Cassiano
Cse.Orsolina
Giralba
ReaneRizio
SompradeCosderuoibeStabizianePalùs S. Marco
C. S. Marco
C. Orsolina
Acquabona
Zuel
Pocol
Cherz
PlanSaltner/Saltaria
Icaro
Compatsch/CompaccioFrommer
Seis/Siusi
Ratzes/Razzes
Ums/Umes
Laranz/Laranza
St. Vigil/S. Vigilio
St. Oswald/S. OsvaldoAtzwang/Campodazzo
Lengmoos/Longomoso
Collalbo/Klobenstein
Wolfsgruben/Costalovara
Unterinn/Auna di Sotto
Oberbozen/SoprabolzanoM.Himmelfahrt/L'Assunta
Wangen/Vanga
Siebeneich/SettequerceMoritzing/S. Maurizio
Kreut/Novale
Terlan/Terlano Moar
Gaid/GaidoAndrian/Andriano
Perdonig/Predonico
Grissian/Grissiano
Gfrill/Caprile
Bad Gfrill/Bagni di Caprile
U. L. Frau im Walde/Senale
St. Walburg/S. Valburga
Ulten/Ultimo
Kuppelwies/PracupolaSt. Nikolaus/S. Nicolò
Livi
Sulden/Solda
St. Gertraud/S. Gertrude
Ausser Sulden/Solda di Fuori
Trafoi
S. Nicolò S. Antonio
Uzza
Baita d.Pastore
Bte. d.Zebrù
St. Gertraud/S. Gertrude
Proveis/ProvesTanna/Sinablana
Lanza
Laurein/Lauregno Castelfondo
St. Felix/S. Felice
Malgasot
Dovena
Tret
Berg/MonteSt. Pauls/S. Paolo
Missian/Missiano
St. Michael/S. Michele
Girlan/Cornaiano
St. Jakob/S. Giacomo
Bauernkohlern/Colle di Villa
Virgl/Virgolo
Steinegg/Collepietra
Breien/Brie
Prösels/Presule
Blumau/Prato all'Isarco
Weisslahnbad/Bagni di Lavina Bianca
Dialer Seiser
Ronch
Mazzin
Campestrin
Fontanazzo
Campitellodi Fassa Gries
Alba Penia PianTrevisan
Pian deLobbia
Arabba Varda
Ornella
Moe
Digonera
Pieve di Liv
Larzonei
Pian
Cernadoi
Toffol Chiapuzza
VallesellaResinegoSerdes
Costa
Praciadelan
RizziosCalalzo diCadore
Grea
Domegge diCadore
Vallesella
Lozzo diCadore
Sottocastello
Caralte
Tai diCadore
PozzaleNebbiu
Valle diCadore
Perarolodi Cadore
Masarie
Venasdi Cad.
VallesinaVinigo
Corte
Aunede
PianezzeCibianadi Cadore
Peáio
Villanova
Cancia
Borcadi Cad.
Zoppe di Cadore
Brusadaz
MaresonPecol
Palafavera
Mga.Fiorentina
Pescul
S. Fosca
Coi
Lagusello
Caprile
Rudatos
Masare
Saviner
Le Grazie
Col di Rocca
CostoiaPiáia
Palue
Laste
Sottoguda
Ciampie
Pozza di FassaS. Giovanni
MalgaCrocifisso
Pera
Vallonga
Soraga
Tamion
Mga. Frommer
Bewaller/Pievalle
Eggen/Ega
S. Valentinoin Campo/Gummer
Birchabruck/Ponte Nova
Wölfl/Lupicino
Petersberg/Monte S. Pietro
Kaserhof/Maso Casera
Leifers/Laives
Steinmannwald/PinetaMontiggl/Monticolo
Planitzing/Pianizza
S. Nikolaus/S. Nicolò
St. Anton/S. Antonio
Ruffre
Belvedere
Ronzone
Sarnonico
Cavareno
Amblar
Brez
Dambel
Cloz
CarnalezTregiovo
Mione
Marcena
Preghena
Livo
RomalloCagno
Cis
BeviaBagniTasse
S. Bernardo
Bagnidi Rabbi
Somrabbi
Coler
Alb. Ghiacc.dei ForniS. CaterinaValfurva
Bormio2000
Frontale
Fumero
Pejo
Pejo Terme CogoloCelledizzo MalgaPozze
Montes
BolentinaPondásio
CrovianaMonclassico
Magras Terzolas
Samoclevo
Caldes
S. GiacomoCassana
Cavizzana
TozzagaBordiana
Bozzana
Caltron
Mechel
Rallo
Banco
Casez
Revo
Sanzeno
Malgolo
Coredo
Smarano
Tavon
Salter
Romeno
Don
Söll/Sella
St. Joseph am See/S. Giuseppe al Lago
Altenburg/Castelvecchio
Tramin/Termenos. Str. d. Vino
Stadelhöf/Maso Stadio
Hohlen/Olmi
Aldein/Aldino
Radein/Redagno
Weissenstein/Pietralba
Schwarzenbach/Rionero
Rauth/NovaleObereggen/S. Floriano
Forno
Someda
Fango
ValtCogul
Fregona
ToffolAndrichSachetS. Simon Celat
Canaled'Agordo
Canacede
S. TomasoAgord.
Cencenighe
Avoscan
Sala
FusineIral
VillaDontCordelle Astragal
Pieve
Sommariva
BragarezzaFornesighe
Cornigian
Macchietto
RucorvoRivalgo
Ansogne
Termine
Davestra
OlantreghePodenzoi
Casoni
Ospitaledi Zoldo
Mga. Calleda
Cugnago
Listolade
S. Cipriano
Peden
TaibonAgordino
Veran
PiasentParech
Toccol
Col di Pra
Gares
Bra.Segantini
Paneveggio
Bellamonte
Roda
ZanonPanchia
Tesero
Cerin
Stava
MezzavalleVarena
DaianoCarano
S. Lugano
Kaltenbrunn/Fontanefredde
PausaTruden/Trodena
Gschnon/Casignano
Neumarkt/Egna
Montan/MontagnaPinzon/Pinzano
Vill/Villa
Glen/Gleno
Rungg/RonchiGraun/CoronaKurtatsch/Cortaccias. Str. d. Vino
Penon/Penone
Vervò
Tres
SfruzDermulo
Taio
Segno
Mollaro
Portolo
Nanno
Tassullo
Flavon
Terres
CarciatoDimaroAlmazzago
MestriagoPiano
Folgarida
Mezzana
MenasTermenago
Pellizzano
CusianoFucine
OssanaCortina
Fraviano
Pizzano
Celentino
Comasine
Fontaninodi Celentino
C. diViso
S. Apollonia
Cippo Alpini
GranoTu
StadolinaVione
Cane VillaDalegnoTemu
Precasaglio
Zoanno
Pezzo
Sozzine
Stavel Fazzon
Cunevo
Termon
QuettaCampodennoLover
Dercolo
Cressino
DardinePrio
Toss
Vigo Anaunia
Roveredella Luna
Unterfennberg/Favogna di Sotto
Oberfennberg/Favogna di Sopra
Margreid/Magres. Str. d. Vino
Kurtinig/Cortinas. Str. d. Vino
Laag/LaghettiGfrill/Cauria
Capriana
CasattaDora
Altrei/Anterivo
StramentizzoMolina
Predaia
Masi diCavalese Lago
Cavelonte
Forno di Val
Digoman
Voltago Ag.
Frassene
Villagrande
Rivamonte Ag.
Ponte Alto
ZenichTos
Cancellade
La ValleAgordina
Soffranco
IgnePirago
Roggia
Fae
Codissago
Dogna
Provagna
ErtoS. Martino
Soverzene
Fortogna
La Stanga
PineiTiser
Angoletta
Tilele
VillaS. Andrea
Vallalta
Valmesta
MalgaNuova
Sicina
VallePiscine
Sover
Sette Fontane
Valcava
Gresta
Bucholz/Pochi
Salurn/Salorno
Masetto
Le Segne
Spormaggiore
SporminoreVallesinella
Temu
V. d. Avio
RoccoloPornina
Rino
RagadaS. Stefano
VadaioneGiustino
MassimenoCaderzone
La Pace
Pressano
Mosana
Vigo Meano
S. Lázzaro
Ville diGiovo
Ceola
Albiano
ZambanaVecchia
VerlaLisignago
Lasès
Lona
Sevignano
Serraia
Baselgadi Pine
Rizzolaga
Le Piazze
BedolloLa Centrale
Regnana
QuarasBrusago
Lenzi Palu d.Fersina
RoncoChiesa
CanalS. Bovo
Prade
Gobbera Imer
Maras
Susin
SospiroloGron
Mis
Roe Alte
Vignole
Mas
Peron
Barp
Bolago
OrzesBes Sóis
Pascoli
Gioz
BolzanoLibano Vezzano
Antole
Cavarzano
Cusighe
SalaFiammoi
Safforze Ponten. Alpi
Levego
CadolaPiaiaCugnan
ColRoncanLosego
Vich Tignes
Bastia
Sitran
Torch Garna
Villa
Torres
Pieved'Alpago
Alpaos
Cornei
FunèsLamosano
Borsoi Lavinasopra
TambruzTambreBrozSpert
CasoniMastellani
Pian d.Osteria
Campon
ValdenogherFarrad'Alp.
PoiatteOst.
Fadalto
S. Croced. Lago Lastra
QuantinSossai
Caleipo
Faverga
Cirvoi
Cet
CastionCavessagoVisome
GiaonVilla
PolentesTriches
Cane
Pieve diLimanaCesa
Carfagnoi
Cavassico
Frontin
Salce
CarmeonS. Fermo
Pasa
Bribano
Sedico
LandrisVilla
Dussano
Oregne
S. Zenon
Meano
S.GregorioMuiach
Longano
Farra Pialdier
Paderno
Campo
Roncoi
CampelCergnai
Sartena
BivaiTussui
Menin
Can-minore Marsiai
ToschianSoranzen
Arson
Aune
Mte. Croce
Zorzoi
Valnuvola
Malene
PradellanoBieno
Spera
Carzano
TorcegnoRonchi
S. Felice
S. OrsolaTerme
Roveda
Mala
Canezza
ViaragoSerso
Faida
Montagnaga
Nogare
MadranoVigalzano
S. Francesco
S. MauroFornace
S. Agnese
Bosco
TorchioCivezzano
VillamontagnaMartignano
Cortesano
Meano
Gárdolodi MezzoGárdoloCadine
Monte diTerlagoCovelo
Ciago
VigoloBaselga
Fraveggio
Nembia
Bocenago
StremboMortaso
Spiazzo
Fisto
BorzagoPelugo
Dare
Vigo Rendena
GardaComparte
PonteFresine
Cevo
Monte
Andrista
Grevo
Scianica
Capo diPonte
IsolaValle
Novelle
Iavrè
Verdesina
Rif.Ponte Arno
Mga.d'ArnoZeller
BinioLarzanaCort
Preore
SaoneZuclo
Bolbeno
ColturaRagoli
Larido-Marazzone
Iron
Inf. Comighello
PonteArche
Comano
Terme diComano
Villa Banale
Seo
Tavodo
Dorsino
Andogno MargoneRanzo
Sarche
S. Massenza
CalavinoCastelMadruzzoPergolese
Lágolo
Sopramonte
BelvedereRavina
Vaneze
Sardagna
Villazzano
Mga.
SprePante
Costasavina
S. CristoforoS. Vito Íschia
Vignola
Falesina
NovaledoMárter
Bernardi
Olle
Castelnuovo VillaIvano-Fracena
Monte Mezza
CinteTesinoRoa
S. Donato
Arina
Moline
Servo
SorrivaFaller
Ramen
Col Falcon
Salzen
Rif.Belvedere
Pedavena
Murle
Lamen
Pren
Foen
VignurUmin
Villabruna
Pullir
Cart
VellaiPont
Pez
BuscheVillapiana
Colderu
Bardies
Villadi VillaTiago
Nave Marcador
Conzago
Carve
Samprogno Pellegai
Zottier
S. AntónioTortal
Morgan
PranolzValmorel
Tassei
Olivi
FadaltoBasso
Vallorch
laCrosetta
PlagheraAlta
Valbione
Fabrezza
La Rasega
Rif. Mariae Franco
Fli. Stua
Piazzadel Gobo
Trens
Stange/Stanga
Gissmann/Madonnina di Renòn
Guntschna/Guncina
Socol
Val
Campill/Longiarù
GaisMühlbach/Riomolino
Töll/Tel
Nave S.Rocco Nave S.FeliceZambanaNuova
Santel
Baselgad. BondoneTavernaro
Roncafort
Piazzo
Oberplanitzing/Pianizza di Sopra
Facèn
Tisoi
Arsie
Schmieden/Ferrara
Ausservillgraten
Panzen-dorf
Moser
Vilpian/Vilpiano
Prissian/Prissiano
Mocenigo
U. L. Frau im Walde-St.Felix/Senale-S. Felice
Arsio
Seio
Mitterbad/Bagni di Mezzo
Lafairs
Diaga
Marilleva
Presson
-mauer
La Muda
Oberwielenbach/Vila di Sopra
St. Sigmund/S. Sigismondo
Margen/MargaTerento/Terenten
Kollfuschg/Colfosco
Renaz
Schabs/Sciaves
Promaler
-maggioreCesio-
Bad Dreikirchen/Tre Ciese
Caoriadi DentroCaoriadi Fuori
Tschierv
OgaS. Lucia
Bagni diBormioTurripiano
Piafta
Cepina
Verzedo
S. MariaMaddalena
S. Rocco
Tola
Morignone
Mondadizza
MasoCanton
Faedo
S. Micheleall'Ádige
Meran 2000/Merano 2000
Telve diSopra
S. Martinod'Alpago
Soccher
Polpet
Pso. d.Tonale
Sölden
Prägraten
VirgenSand in Taufers/Campo Tures
Hochfinstermünz
Samnaun
Nauders
Kiens/Chiénes
Mühlbach/Rio di Pusterla
St. Leonhard in Passeier/S. Leonardo in Passiria
Ramosch
St. Valentin a. d. Haide/S. Valentino alla Muta
St. Martin in Passeier/S. Martino in Passiria
Percha/Perca
Welsberg/Monguelfo
Arnbach
Niederdorf/Villabassa
Naturns/Naturno
Partschins/Parcines
PlausMarling/Marlengo
Tirol/Tirolo
Riffian/Rifiano
Feldthurns/Velturno
Wengen/La Valle
Enneberg/Marebbe
Sexten/Sesto
Lajen/Laion
Klausen/Chiusa
Sarnthein/Sarentino
Burgstall/Postal
Tscherms/Cermes
Prad a. Stilfserjoch/Prato allo Stelvio
Taufers imMünstertal/Tubre
Stilfs/Stelvio
Bad Salt/Bagni di Salto
Waidbruck/Ponte Gardena
Kastelruth/Castelrotto
Wolkenstein in G./Selva di V. Gardena
Misurina
Corvara/Corvarain Badia
Völs am Schlern/Fie a. Sciliar
Jenesien/S. GenesioAtesino
Nals/Nalles
Karneid/Cornedo all'Isarco
Tiers/Tires
S. Vitodi Cadore
VodoCad.
Alleghe
RoccaPietore
Vigo diFassa
Welschnofen/Nova LevanteDeutschnofen/Nova Ponente
Branzoll/Bronzolo
Pfatten/Vadena
Malosco
Moena
Falcade
Cimolais
CastelloLavazzo
Predazzo
Tuenno
Pontedi Legno
Denno
Castello-Molinadi Fiemme
Ziano diFiemme
Casso
GosaldoMis
Grumes
Grauno
Valda
Faver
MezzocoronaMezzolombardo
Vezzad'Oglio
Sonico
Pinzolo
AndaloFai d.Paganella
Palu
Lavis
Mezzano
Fiera diPrimieroTransacqua
Tonadico
Puosd'Alpago
Chies d'Alpago
LimanaS.Giustina
Trichiana
PieveTesino
SamoneTelve
Frassilongo
TerlagoS. Lorenzoin Banale
Saviore d.Adamello
Demo
Paspardo
VillaRendena
Padergnone
Scurelle
Ospedaletto
CastelloTesino
Lentiai
Selva diCadoreColleS. Lucia
Carisolo
IncudineMonno
Mu
Cavedago
Segonzano
Sagròn
Sent
Vermiglio
Sterzing/Vipiteno
Bruneck/Brunico
Sillian
Innichen/S. Candido
Toblach/Dobbiaco
Brixen/Bressanone
Glurns/Glorenza
Mals im Vinschgau/Malles Venosta
Lana
Schlanders/Silandro
St. Mariaim Müstair
St. Ulrich/Ortisei
Auronzodi Cadore
Bormio
Eppan/Appianos. Str. d. Vino
Canazei
Pieve diCadore
Kaltern/Caldaros. Str. d. Vino
Fondo
Male
Cles
Auer/Ora
Agordo
Cavalese
S. Martinodi Castrozza
Longarone
Madonna diCampiglio
MolvenoCembra
Vezzano
Tione diTrento
PergineValsugana
VetrioloTermeBorgoValsugana Strigno
Mel
Meran/Merano
Cortinad'Ampezzo
BOZEN/BOLZANO
BELLUNO
TRENTO
Langtau
ferer Tal
(ValleLunga)
Planeilta
l (Val di
Pla
nol)
Matsch
er Tal (V
al diMazia
)
Traf
oier
Tal (
V.
diTraf
oi)
Va
lf
ur
va
V.di
Gav
ia
Vi
ns
ch g a u
( V a l V e n os t
a )
Schlandrauner Tal
(Val di Silandro)
S c hn
a l s t a l
(V
al
Se
na
l e s )
Ma r
t el l t
a l(Va
l Ma r
t el l
o )
( Va
lP a
s si r
i a)
Pa
ss
ei e
r ta
l
Falser Tal (Valle di Vals)
Pfelde
rerTa l
(Val d i
P lan)
Pfos
sen
tal
(Va l
d iFosse)
V.S ines t ra
Va
ld 'U
ina
V. Müstai r
Va
l Vau
V. d. Forn i
Su
lden
tal
(Va
ld
iSo lda)
Laas
erTa
l (V.
d iLa
sa)
U l t e n ta l ( V
a l d' U l
t i mo )
V. d i B r e s i mo
V.d i
Ra
bb
i
V.d
ela
Mar
e
Passe ie r ta l (Va l Pass i r ia)
J a u f e n t a l ( Va l g
i o
v o)
Wannser Tal
(V. di Vánnes)
Pens
erTa
l (Va
l di P
énne
s)
Durnh
olze
rTa
l(V
aldurn
a)
Sarn
tal (
Valle
Sare
nti
na
)
Grödner Tal (Val Gardena)
Raschötz
(Rasci
esa)
Vil lnösstal (V. di Funes)
Aferer Tal (V. di Eores)
Lüsener Tal (Val di Luson)
Schalderer Tal (V. d. Scaleres)
Lüsner A. (Alpe di Luson)
Eis
ac
kt a
l( V
al l e
I s ar c o )
Va
lse
rT
al
(V
al
di
Va
l l es
)
A lt f
a ss t
al
( V.d '
A lt a
f os s
a)
P fi t
s ch e
r Ta l
( Va l
d iV i z
z e )
Pf lerschtal (Val d i F leres)
Mutterberger Tal
Ges c h
nitz
tal
PfundererTal
(Val
di
Fun
dres)
Mü
hlw
ald
e rTa
l(V.
Se lvade i Mol in i)
Tauf
erer
Tal
(V.
di
Ture
s)
Weissbachtal
(V.d. RioBianco)l
Reintal (V. di
Riva)
A hr n t
a l (V a l l e
A u r i n a )
Pojental (V. di Poia)
Röttal (V. Rossa)
Windtal(V. d. Vento)
U
mbaltal
Tr o j e r A l mt a l
De f e r e g g e n t a l
Karbachtal (V. di Quaira)An
tholz
erTa
l (V. d
i Ante
rselva
)
Gsieser Ta
l (Valle
diCa
sies)
Terentental
(V. di Terento)
Grünwaldtal (V. di Foresta)Sc
hmiede
n (Ferrara) AltpragserTal
Höh
lens
tein
tal (
V.di
Land
ro)
Rienztal(V. di Rienza)
V.Padeon
V.Tr
aven
anzes
L eTo
f an
e
Langenta l
Geislergrup
pe
Langkofel
V. d i Duron
V al
d iF a s
s a
V. di S. Nicolò
Va l l e d ' O t e n
G r . d e l l e M a rm a
r ol e
V. di Poorse
V.da
Rin
V.di
S.Vit
o
S e x t e n t a l ( V.d
i
Se s t o )
V.Ca
mpiviei
Inne
r fe l
dta l
(V. C
ampo
di
Dent
ro)
Fisc
hle
inta
l(V
alF i
scal
ina)
Vi
ll
gr
at
e
nt
al
V. d . S . Pe l legr ino
V.
T r a v i g n o l o
V.
Ca
din
o
V a l d i
Fi
em
me
V.
Cism
on
C a n a l e
di
Ag
or
do
Mo
nt i
d.
So l e
Va
ll
e
di
Zo
ld
o
(Val lunga)
R i t t en
(SassoLungo)
(Le Odle)
Kl. F
an
esalpe
(Alp
eFa
nes P
iccola)
Ga
de
rt
al
(V
al
Ba
di
a)
Gelltal
(V.Fredda)
Spronser Tal ( V. di Sopranes)
Unter-Enga
din(Ba
ssaEn
gadi
na
Ortler (Ort les)
Val le d. Zebrù
Rieserfernergruppe (Vedrette diRies)
P a n a r g e n
Pu
s t e r t a l
G r . d .C a d
i ni
PomagagnònGr. di Sella
S e i s e r A l m
( A l p e d i S i u s i )
Salten(Il Salto)
M o n z o n i
Va
ll
ed
'A
mp
ez
zo
(V
al
P u s t e r i a )
C at e n a
d e i L a g o r a i
ValCia
T e x e l g r u p p e ( G i o g a i a d i T e s s a )
S i m i l a u n
Pr a
g se r
Ta l
Eg
ge
nt
al
Sel la/
(Croda
diS.Croce)
Kreuzkofel
Fischleinboden
S. Francesco Capp.S. Bortolo
Cascatadi Nardis
Drau-Ursprung(Sorg. d. Drava)
Wasserfälle/Cascate
S. Anna
Etschquelle(Sorg. d. Ádige)
Mto.Ossario
A
B
C
D
E
F
G
H
J
K
L
M
N
K
L
M
N
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A
B
C
D
E
F
G
H
J
Sonstiges
Legende
Sehenswürdigkeiten
Verkehr
Sehenswürdigkeit,öffentl. GebäudeSehenswürdigkeit KulturKirche; KlosterSchloss, Burg; RuineMuseum
DenkmalHöhle
Sehenswürdigkeit Natur
Flughafen;Flugplatz
Busbahnhof;Bushaltestelle
Parkmöglichkeit
Fußgängerzone
UnbefestigteStraße, Weg
Nebenstraße
Hauptstraße
Fernverkehrsstraße
AutobahnähnlicheStraße
Autobahn
InformationTheaterMarkt
AussichtspunktFriedhofNationalparkNaturparkBahnhof
MERIAN TopTenMERIAN Momente
Touren durch SüdtirolDolomitenrundfahrtdurchs Eggental zum
Karersee (S.160)Start: G6
6 km
0
Maßstab 1:220.0001 cm entspricht 2,2 km
BoznerLauben
Ötzi imSüdtirolerArchäologie-museum
ThermeMeran
FK_MM_SUEDTIROL_RL15_978-3-8342-1911-4_MM_SUEDTIROL_FK 07.01.15 14:40 Seite 1
FALTKARTE
SÜDTIROLIMMER DABEI ››› Mit Faltkarte zum Herausnehmen
MITTENDRIN ››› Die schönsten Urlaubsregionen erlebenMERIAN MOMENTE ››› Das kleine Glück auf Reisen
Mm Suedtirol_oc-ic_Lack.indd 1 19.01.15 10:45
-
SÜDTIROL
Preise für ein Doppelzimmer mit Frühstück:
€€€€ ab 200 € €€€ ab 100 € €€ ab 50 € € bis 50 €
Preise für ein Hauptgericht ohne Getränke:
€€€€ ab 30 € €€€ ab 20 € €€ ab 15 € € ab 10 €
Zeichenerklärung Preisklassen
barrierefreie Unterkünfte
familienfreundlich
Der ideale Zeitpunkt
Neu entdeckt
Ziele in der Umgebung
Faltkarte
SONJA STILL
Mm Suedtirol_001-192.indd 1 09.01.15 13:30
-
SÜDTIROL ENTDECKEN 4
Mein Südtirol � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 6MERIAN TopTen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �10MERIAN Momente � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �12 Neu entdeckt � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �16
SÜDTIROL ERLEBEN 20
Übernachten � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 22Essen und Trinken � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 26Im Fokus – Südtirol und der Wein � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30Grüner reisen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 34Einkaufen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 38Sport und Aktivitäten � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 42Im Fokus – Der Mann aus dem Eis � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 50Feste feiern � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 54Mit allen Sinnen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 58
Mm Suedtirol_001-192.indd 2 09.01.15 13:43
-
SÜDTIROL ERKUNDEN 62
Bozen und Umgebung . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Brixen und Eisacktal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Bruneck und Pustertal . . . . . . . . . . . . . . . . .100Meran und Burggrafenamt . . . . . . . . . . . 112Schlanders und Vinschgau . . . . . . . . . . .124Unterland und Überetsch . . . . . . . . . . . .138Im Fokus – MMM Messner Mountain Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152
TOUREN IN SÜDTIROL 156
Wanderung entlang des Leitenwaals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Dolomitenrundfahrt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Grödner Panoramawanderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
SÜDTIROL ERFASSEN 164
Auf einen Blick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Im Fokus – Ladinisch, die dritte Sprache Südtirols . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Geschichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170Kulinarisches Lexikon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Orts- und Sachregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Impressum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191Südtirol gestern & heute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
KARTEN UND PLÄNE
Südtirol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klappe vorneMeran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klappe hintenBozen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Brixen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Bruneck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Bozen und Umgebung
Schlanders und
Vinschgau
Bruneck und Pustertal
Brixen und Eisacktal
Unterland und Überetsch
Meran und Burg-grafenamt
Mm Suedtirol_001-192.indd 3 09.01.15 13:44
-
Mm Suedtirol_001-192.indd 4 09.01.15 13:30
-
Mächtig überragen die Drei Zinnen das umliegende Wandergebiet�
SÜDTIROL
ENTDECKEN
Mm Suedtirol_001-192.indd 5 09.01.15 13:30
-
Am häufigsten führten mich meine Reisen, Südtirol war das Ziel, in den Vinschgau. Dieses sonnenverwöhnte Tal, das mit seinen Obst- und Apfel-gärten, seinen Waalerwegen und den zauberhaften Buschenschänken einfach hinreißend ist. Einmal konnte ich auf einem Bergbauernhof bei der Arbeit helfen – hilf Himmel! Es ist schon ein Erlebnis! Wie nur waren die Menschen früher zu dieser wirklich schwersten Kraftarbeit fähig? Heute gibt es wenigstens Maschinen, wenngleich die nicht immer an den steilen Hängen einsetzbar sind. Inzwischen gibt es Straßen, Infrastruk-tur und Telefon. Aber über Jahrhunderte lebten und formten die Berg-bauern die Landschaft zu einem kultivierten Landstrich und starkem Wirtschaftsraum.
MEIN SÜDTIROLDas Hohe Lied der Berge wird in Südtirol gesungen.
Die Bergsteiger, die Kletterer, die Skifahrer – alle haben in dieser Region ihre Freude. Südtirol, das ist Lebensqualität in einer
ganz eigenen, sehr vielfältigen und besonders kulturprächtigen Welt.
Mm Suedtirol_001-192.indd 6 09.01.15 13:30
-
Mein Südt irol | 7
Und sosehr man den Vinschgern einen gewissen Eigensinn nachsagt: Wer einmal ihr Freund geworden ist, dem halten sie die Treue. Da darf man auch irgendwann abtauchen und wieder auftauchen – und dennoch wird man mit Freude und Herzlichkeit willkommen geheißen. Eine solche Gastgeberin ist Sonya Trafoier, Mitglied der »Donne del vino« und für mich die beste Sommelière weit und breit. Mit ihr in ihrem Weinkeller im Restaurant Kuppelrain von Kastelbell dann die neuesten Weißweine zu verkosten und ordentlich zu plauschen, das ist wie Zucker für die Seele. Und ein Beispiel par excellence für die einmaligen Momente in Südtirol.
TOLERANT, VERBINDLICH UND HERZLICHIch habe mir sehr wohl eine Erklärung dafür zurechtgelegt: Südtiroler sind freiheitsliebend, aber durchaus konservativ. Das macht sie sehr loyal. Andreas Hofer, der Freiheitskämpfer, ist nicht umsonst zum Helden und Nationalmythos stilisiert. Der Sandwirt aus dem Passeiertal war Gastwirt und Bauer, Wein und Viehhändler. Er stellte eine Bauernarmee gegen die französische Besatzung auf, war der Oberkommandierende des Tiroler Landsturms, der das Land mehrmals befreite und auf das Österreich dann doch mehrfach verzichtete. 1809 bis 1810 war das. Als Hofer bei der vierten Schlacht am Berg Isel bei Innsbruck vernichtend geschlagen wird, flüchtet er auf die Pfandler Alm bei St. Martin im Passeiertal, wird verraten und schließlich in Mantua hingerichtet. Historiker zeichnen durchaus ein kritisches Bild seiner Person, aber von Tourismus und Souvenirhandel wurde der Freiheitsheld vereinnahmt – man wird ihm bestimmt irgendwo begegnen.
EIGENHEITEN, DIE ES NUR HIER GIBTDie liebenswürdigste Eigenart, auf die man hier trifft: Scheinbar alle, aber wirklich auch alle Männer in Südtirol tragen – nein, nicht Lederhosen – blaue Schaber. Den typischen Schurz, der offenbar mehr als eine Arbeitsbekleidung zu sein scheint. Quasi ein Statement für Bodenständigkeit und Fleiß. Freilich haben die Südtiroler genauso prächtige Trachten, wie es sie im gesamten Alpenraum gibt. Jedes Tal in einer anderen Weise – aber verbindend vom Reschenpass bis ins Sextental ist offenbar die blaue Arbeitsschürze.
Vom Sellajoch ( S. 161) blickt man auf wunderschön grüne Almwiesen.
Mm Suedtirol_001-192.indd 7 19.01.15 09:32
-
MERIAN TopTenDiese Höhepunkte sollten Sie sich bei Ihrem Besuch
auf keinen Fall entgehen lassen: Ob ein Besuch beim »Eismann Ötzi«, auf der Churburg oder unter den Bozner Lauben – MERIAN präsen
tiert Ihnen hier die wichtigsten Sehenswürdigkeiten Südtirols.
1 Bozner LaubenFeiner Flair fürs Shoppen vor pracht-voller Kulisse mittelalterlicher Bau-kunst ( S. 65).
2 Ötzi im Südtiroler Archäologiemuseum, BozenIm Südtiroler Archäologiemuseum ruht er gut gekühlt und hoffentlich sanft – 5300 Jahre alt ist Ötzi, der Mann aus dem Eis ( S. 51, 65, 69).
3 Kloster Säben, KlausenBurgähnlich thront das Kloster hoch über Klausen – es zu Fuß zu erklim-men ist eine Herausforderung, die be-lohnt wird ( S. 92).
1
4 Botanische Gärten Schloss Trauttmansdorff, MeranWo Kaiserin Sisi einst schon lustwan-delte, schlägt auch heute nicht nur dem botanikliebenden Besucher das Herz höher ( S. 31, 113).
5 Therme MeranModerne Archi tektur, 25 verschiedene Pools, diverse Saunen – hier wird viel Schönes geboten ( S. 112, 115).
6 Churburg, SchludernsArkadengänge der Renaissance, die in ihren Malereien Fabeln erzählen. Rüst-kammer der gräflichen Vorfahren – ab- solut sehenswert ( S. 130, 133).
7
Mm Suedtirol_001-192.indd 10 09.01.15 13:30
-
7 Waalwege im VinschgauDie Lebensadern bringen Wasser für die unzähligen Vinschger Obstgärten und den Wanderern genüssliche Tou-ren entlang der kleinen Kanäle ( S. 45, 124, 134, 158).
8 Schloss Juval, VinschgauDie Burg vom Bergkönig – heute Teil des Messner Mountain Museums mit umfangreicher Tibetika-Samm-lung, Bergbildgalerie und einer Mas-kensammlung ( S. 134, 135, 153).
9 Burg HocheppanEindrucksvoll und spektakulär liegt die romantische Burganlage hoch am Fels, in der romanischen Burgkapelle sind besterhaltene Fresken zu ent-decken ( S. 139).
10 KarerseeWenn sich Latemar und Rosengarten im Wasser des »Regenbogensees« spie-geln, lassen sich Sagenhaftes und Le-gendäres zu Füßen der Berge leicht glauben ( S. 160).
MEr iAn topten | 1 1
9
1
5
Mm Suedtirol_001-192.indd 11 09.01.15 13:30
-
derbaren Blick vom Rittener Hoch-plateau aufs Land hinaus. Ausgangspunkt: Barbian | www. eisacktal.com
2 Winter freuden am Lagazuoi K 5
Am südlichen Ende des National-parks Puez-Geisler liegt Colfosco oder Kolfuschg, wie es auch heißt. Über das Gadertal oder über das Grödnerjoch erreicht man den hübschen Ort. Der Blick auf diesen Bergstock ist schier erhebend. Von hier aus lässt es sich im
1 Spaziergang durch Kastanienwälder H 5
Kastanien, die in Südtirol Keschten genannt werden, sind eine Köstlich-keit in stacheliger Schale. Ein Spazier-gang durch die Kastanienwälder im Eisacktal erfüllt mit Kraft und guter Energie. Die mächtigen Kasta nien-bäume vermitteln eine stille und an-genehme Ruhe. Der Eisacktaler Keschtnweg ist in meh-rere Abschnitte eingeteilt. Einer der romantischsten ist Abschnitt 3 – an der St. Verena Kirche hat man einen wun-
MERIAN MomenteDas kleine Glück auf Reisen
Oft sind es die kleinen Momente auf einer Reise, die am stärksten in Erinnerung bleiben – Momente, in denen Sie die leisen,
feinen Seiten der Region kennenlernen. Hier geben wir Ihnen Tipps für kleine Auszeiten und neue Einblicke.
2
Mm Suedtirol_001-192.indd 12 09.01.15 13:30
-
Winter bequem ins Skikarussell um die Sella Ronda einsteigen. Freilich übertritt man dann schon die Grenze ins Veneto – aber es rentiert sich. Denn am allerallerallerschönsten ist es im Winter, den Lagazuoi hinab-zuschwingen. An den Wänden klirren die Eiszapfen, dazwischen ein Ein-kehrschwung in eine urige Hütte – immerhin ist die Abfahrt fast 8 km lang – und am Ende wird man per Pferdekutsche wieder nach Kolfuschg gezogen. Herrlich!Kolfuschg | Seilbahn Lagazuoi | per Pferdekutsche zurück zum Skilift Armen-tarola/ Kolfuschg
3 Sagen lesen in sagenhaf t schöner Landschaf t
Hören, träumen, abschalten – in Süd-tirol braucht man keinen Harry Potter und keine Rosamunde Pilcher, hier gibt es eine Fülle an Sagen und geheim-nisvollen Legenden. Denn am Schlern, am Latemar, im Rosengarten und in den Südtiroler Dolomitentälern leben sie noch, die geheimnisvollen Mächte: die Hexen, Salvans und Vivanas. Hier liegt das Herz der großen Zaubereiche. Und das glück liche Königsreich der Fanes mit der mutigen Prinzessin Do-
lasilla, die mit Schilfrohr vom Silber-see Pfeile baute, die absolut treff sicher waren, und die nach dem Sieg über die Bösewichter ihr Volk in glückliche Zei-ten führte. Einfach Dolomitensagen als Buch in den Rucksack und dazu einen Edelver-natsch einpacken und irgendwo, wo es gerad schön ist, schauen, ob sich nicht Prinzessinnen, Trolle, Bergkönige oder Hexen einfinden. z. B.– Wolfgang Morscher: Die schönsten Sagen aus Südtirol (Haymon Verlag, 2012)– Auguste Lechner: Dolomiten-Sagen-buch (Tyrolia, 2011)
4 Knottnkino F 5
Es ist einfach der Humor, der darin steckt – oberhalb von Meran hat der Künstler Franz Messner auf dem Rot-steinkogel 30 Kinosessel aufgebaut. Zu betrachten sind Panorama-Pictures und Filme, die das Wetter schreibt – am besten mit einem guten Vernatsch im Rucksack und einer Decke zum Einkuscheln. Und dann: einfach nichts tun, nichts sagen, nichts denken. Von Vöran über den Wanderweg Nr. 12 zum Rotsteinkogel | Gehzeit hin und zurück ca. 2,5 Std.
MEr iAn Momente | 13
8
1
Mm Suedtirol_001-192.indd 13 09.01.15 13:30
-
NEU ENTDECKTWorüber man spricht
Jede Region verändert sich – auch wenn vieles beim Alten bleibt. Durch neu eröffnete Museen, Hotels oder Restaurants gewinnen Orte
und manchmal ganze Landstriche weiter an Attraktivität. Ebenso lässt sich die Region mit neuen Freizeitangeboten vielfältiger erleben und vielleicht sogar mit anderen Augen sehen.
Hier erfahren Sie alles über die jüngsten Entwicklungen.
Mm Suedtirol_001-192.indd 16 09.01.15 13:30
-
S E H E N S W E R T E SErlebnis Kränzelhof F 5Auf dem Weg von der Gaulschlucht zum Falschauerdelta lohnt es sich, bei einem echten Kraftplatz innezuhal-ten. An der Tschermser Gampenstraße liegt der 650 Jahre alte gotische Ansitz Kränzelhof. Die mittelalterliche Hof-anlage inmitten von Weinreben ist heute ein Gesamtkunstwerk aus Gar-ten, Weingut und Kunsthaus. Im Irr-garten aus zehn verschiedenen Reb-sorten stellen Künstler ihre Skulpturen aus. Es gibt sechs weitere Gärten und ein Bodenlabyrinth. Von Mitte Mai bis Mitte September wird unter freiem Himmel meditiert, inspiriert von üppigem Gartengrün. In Vollmondnächten bringen Besu-cher mit Meditationsübungen Körper, Geist und Seele ins Gleichgewicht. Wer will, kann natürlich auch ganz für sich durch den Garten flanieren und in sich gehen. Und weil erst Essen und Trinken Leib und Seele zusammenhält, ist das Restaurant »Miil« in der denkmal-geschützten Mühle des Herrenhauses ein beson derer Genuss-Hotspot. Hier kocht Othmar Raich z. B. Hirschtatar auf »Waldboden«, Zandercarpaccio mit Apfel-Meerrettich und Spitzwege-rich, Selleriesalat mit Wiesenspinat und am Schluss: Fichtennadelhonig-eis auf Waldbeeren mit Waldklee – wer will das verpassen. Tscherms | Gampenstr. 1 | Tel. 04 73 56 37 33 | www.kraenzelhof.it | Ende März–Anfang Nov. tgl. 9.30–19 Uhr | Restaurant Di–Sa 12–14, 18.30–21.30 Uhr
Moorlärche im Eggental G 7Er störte ganz einfach – der dicke Baumstamm, auf den Arbeiter 2011 bei Entwässerungsmaßnahmen in einem Wiesengrund bei Petersberg im Eggen-tal stießen. Fast wäre er zu Brenn-holz geworden. Inzwischen ist wissen-schaftlich bestätigt, dass es sich um einen echten Urbaum handelt. Die Moorlärche ist über 7000 Jahre alt und stand wohl knapp 800 Jahre auf der Erde, wuchs zu einer Höhe von 30 m und einem Durchmesser von 1,10 m.
Was sie dann umhaute, wer weiß es? Sie ist aber gut erhalten. Rund um die Moorlärche hat sich eine »Art Family« gebildet – ein Teil des Baumes gehört der Wissenschaft, einen Teil verarbei-ten Bildhauer zu kleinen Skulpturen, machen daraus wertvolle Schmuck-stücke und Schreibutensilien. Deutschnofen/ Weißenstein | www.moorlaerche.info
Ü B E R NACH T E NGratznhäusl beim Hotel Gassenhof G 2Rückzugsort – Es war einmal ein Holz-haus mit Kornkasten, der erstmals 1375 erwähnt wurde. Der steht noch immer
neu entdeckt | 17
Natürlichkeit und Exklusivität sind im Gratznhäusl ( S� 17) bestens kombiniert�
Mm Suedtirol_001-192.indd 17 09.01.15 13:30
-
Wer schon immer einmal wie ein Edelmann oder Burgfräulein übernach-ten wollte, der kann in einem der wunderbaren Ansitze, Burgen und Schlösser seinen Traum erfüllen. Denn in Südtirol ist die Dichte der Burgen in Europa unvergleichlich. Viele der alten Gemäuer wurden in-zwischen zu neuen, empfehlenswerten, manchmal sehr luxuriösen Hotels umgebaut.
FÜR JEDEN DIE PASSENDE UNTERKUNFTDie Hotels in den Städten Bozen und Meran sind vielfältig, hübsch und als Stadthotels auch praktisch ausgestattet. Dennoch rentiert es sich, etwas außerhalb der Orte zu schauen: Hier ist oft der Blick über die Täler einfach einzigartig schön. Frühstückspensionen im klas sischen Sinne sind natürlich noch immer zu buchen, aber das Angebot geht zurück,
ÜBERNACHTENFrühstückspension, Bauernhof, Almhütte oder doch
lieber Luxusresort und Schlosshotel? In Südtirol gibt es alles. Und überall wird man mit herzlicher Gastfreundlichkeit
willkommen geheißen.
Mm Suedtirol_001-192.indd 22 09.01.15 13:30
-
ü bernachten | 23
mehr und mehr werden Ferienwohnungen ange boten, in denen man un-abhängig seinen Urlaub gestalten kann. Unter www. suedtirolprivat.com findet man gute Adressen. Es gibt ausgewiesene Wanderhotels (www.wanderhotels.com) und Berg-hütten. Diese sind allerdings vorrangig für Bergsteiger gedacht und vor allem über die Alpenvereine und die Tourismusvereine vor Ort zu er-reichen. Wer urigen Urlaub auf dem Bauernhof machen möchte, findet 1300 Höfe, die im Internetportal www.roterhahn.it aufgelistet sind. Es ist sicherlich die authentischste Art, Südtirol und die Südtiroler kennenzu-lernen. Abends kann man mit den Gastgeberfamilien bei einem guten Roten zusammen über alles plaudern.
GUTES FRÜHSTÜCK IST STANDARDViele Häuser sind klassische Familienbetriebe und bieten perfekte Bewir-tung, das heißt, das Frühstück ist immer ein Highlight mit frischem Brot und allerlei Obst- und Fruchtaufstrichen. Die meisten Häuser bieten Halbpension an. Ob man sich dafür entscheidet, sollte man allerdings überlegen: Denn eigentlich lässt sich im ganzen Land überall gut speisen und man darf auf die Vielfalt durchaus neugierig sein. Dagegen spricht, dass in der Hauptsaison woanders oft nur schwer ein Platz zu bekommen ist und in der Nebensaison viele Gasthäuser ganz schließen oder nur auf Nachfrage öffnen.
IN SÜDTIROL TICKEN UNTERSCHIEDLICHE SAISONZEITENSüdtirol hat eigentlich das ganze Jahr über Saison, wo aber genau Saison ist – das hängt von der Höhenlage ab. Die Skigebiete öffnen von Dezem-ber bis Mitte bzw. Ende April, die Wandergebiete haben Saison von Mai bis Anfang Oktober. Der Herbst ist in Südtirol die klassische Wander- und Törggelezeit: Das Meraner Land und das Überetsch sind von Mitte September bis Mitte Oktober in der Hochsaison. Da kann es schwer wer-den, spontan ein Quartier zu finden. Die Betriebe im Unterland um den Kalterer See schließen oft im Winter ganz. In ganz Südtirol wird häufig in der ersten Juliwoche, um die Zeit der Herz-Jesu-Feuer, für einen kur-zen Betriebsurlaub geschlossen. Je nach Saison und Zimmergröße bzw. -ausstattung können die Preise auch innerhalb eines Hotel ganz erheblich differieren. Die Preiskatego-
Mitten im Naturpark Schlern-Rosengarten liegt das heimelige Almhotel Hofer Alpl ( S� 84)�
Mm Suedtirol_001-192.indd 23 09.01.15 13:30
-
Im FokusSüdtirol und der Wein
Südtirol hat Weinberge vom Vinschgau im Westen über das Etschtal hinunter bis ins Unterland und von Bozen übers Eisacktal bis nach Brixen. Für Weinliebhaber ein wahres Schlaraffenland,
doch auch architektonisch sind viele Kellereien wahre Hingucker.
Die Südtiroler Weinstraße, eine der ältesten Weinstraßen Italiens, führt über romantische Winkel durch das Herz des Südtiroler Weinanbaus – man kann die Route mit dem Auto oder dem Rad abfahren, wandern und dabei Wein genießen. Der Kalterer See ist sicherlich die bekannteste Weinbauregion. Der be-rühmte Edelvernatsch kommt von hier. Der Gewürztraminer ist fest mit dem Ort Tramin verbunden. Etwas mehr als die Hälfte der Weinproduk-tion Südtirols entfällt auf Weißweine. Es werden aber nicht nur autoch-thone, sondern auch klassische Rebsorten angebaut: Blauburgunder, Merlot und Cabernet genauso wie Weißburgunder, Chardonnay, Sylva-ner oder Müller-Thurgau. Weine seltener Rebsorten lassen sich beson-ders in Buschenschänken verkosten. Mancher Weinbauer pflegt die alten Kostbarkeiten und hegt noch einige wenige Reben davon. Raritäten sind Fraue ler und Blatterle. Der Name Fraueler dürfte sich auf Friaul beziehen, die ertragreiche Rebe wird in kleinen Mengen im Vinschgau angebaut
Mm Suedtirol_001-192.indd 30 09.01.15 13:30
-
im Fokus | 31
und ergibt einen säurebetonten Weißwein. Der Blatterle ist eine alte, in Vergessenheit geratene, lokale säurearme Weißweinsorte. Sie war haupt-sächlich im Bozener Stadtteil Bozner Boden und im Eisacktal verbreitet. Die goldgelben Beeren sind rund und platt gedrückt, daher rührt wahr-scheinlich auch der Name dieser Rebsorte.Die Versoaln-Rebe soll die älteste Europas sein. Der Name leitet sich wahrscheinlich von Versailles ab, der möglichen Herkunft der Rebe. Moderne Untersuchungstechnik hat aber nachgewiesen, dass sie nicht viel älter als 350 Jahre sein dürfte.
WER IST DIE ÄLTESTE IM GANZEN LAND?Damit ist der Weinstock bei Margreid im Südtiroler Unterland wohl älter. Er wurde nachweislich 1601 gepflanzt. Während dieser Rebstock nur an einer Hauswand wächst, bedeckt die Versoaln aber ein ganzes Rebdach. Etwa 600 Flaschen Weißwein erbringt sie, damit ist sie auf jeden Fall die älteste und größte Rebe Europas. Sie findet sich bei Prissian, nahe von Castel Katzenzungen. Da sie solch eine besondere Rebe ist, haben die Gärten von Trauttmansdorff 4 die Patenschaft übernommen. Seitdem werden ihre Trauben im Herbst mit viel öffentlicher Aufmerksamkeit ge-lesen. Die Weinflaschen werden num meriert verkauft und gelten als Kostbarkeit (www.trauttmansdorff.it).
GENUSS MIT LANGER TRADITIONEine blühende Buschenschankkultur und das Törggelen machen heute den Südtiroler Wein so prominent. Das Törggelen kam aber erst im Zuge des großen Tourismusaufschwungs in den 1960er- und 1970er-Jahren auf, auch wenn es gern als alter weltlicher Brauch verkauft wird. Es ist wohl eher menschliches Vergnügen, zu kosten und zu probieren, zum Nach-barn zu wandern und zu reden. Wer einmal dabei war, kommt bestimmt wieder und vor allem nimmt er gerne den Wein direkt vom Erzeuger mit. Die Buschenschänken wiederum sind älteren Ursprungs, sie kommen aus der Zeit, als Bauern das Recht erhielten, einen Teil ihrer Trauben selbst zu keltern und auszuschenken. Ein grüner Zweig, eben ein Bu-schen, über der Haustür zeigte an, dass die Stube geöffnet ist. Es waren eben keine Tavernen oder Wirtshäuser, sondern Bauernstuben, die nur wenige Wochen geöffnet hatten.
Weinkeller zum Verlieben – dieser hier gehört zum Restaurant Kuppelrain ( S� 29) in Kastelbell�
Mm Suedtirol_001-192.indd 31 09.01.15 13:30
-
66 | Südtirol ErkundEn
manische Holzkruzifix aus dem 13. Jh. Der Pacher-Altar gilt als Kleinod unter den erhaltenen Beispielen gotischer Schnitzkunst.
Schloss Maretsch S. 67, nördl. b 3Die von Weinbergen umgebenen, mächtigen Schlossmauern liegen dicht an der Altstadt. Das Schloss ist heute Kongresszentrum, besichtigt werden kann es deshalb leider nur sehr selten. Doch der Blick von hier bietet eine be-zaubernde Aussicht auf die Prome-naden auf der einen Seite, den Rosen-garten auf der anderen Seite und ist einer der sehenswertesten Aussichts-punkte der Stadt. V. Claudia de’ Medici 12 | www. maretsch.info
2 WaltherplatzWalther von der Vogelweide ist das Denkmal auf dem Waltherplatz gewid-met. Der mittelalterliche Minnesänger hätte ein Südtiroler sein können. Ge-naues weiß man bis heute nicht, mög-licherweise ist er im bayerischen Pas-sau geboren. Zu Beginn des 20. Jh. sammelte man für ein Denkmal des deutschen Dichters, weil man im aufkeimenden Nationalismus glaubte, in Bozen »als südlichster deutscher Stadt« so ein Symbol fürs Deutschsein zu brauchen. Nach der Machtübernah-me der italienischen Faschisten 1935 wurde das Denkmal ins Abseits ver-bannt. 1985 dann konnte der steinerne Minnesänger wieder auf »seinen« Platz ziehen. Heute ist der Waltherplatz der größte und wichtigste der Stadt und bildet mit den umliegenden Straßen und Gassen das lebhafte Fußgänger-zentrum der Altstadt.
Im Merkantilmuseum wird die Ge-schichte der Lauben ausführlich er-klärt.
1 Dom Maria HimmelfahrtDer Dom zu Maria Himmelfahrt heißt im Volksmund der Stadtbewohner nur »Pfarrkirche«. Gut 500 Jahre alt ist das prächtige Bauwerk, das als wichtiges Zeugnis der Gotik im Alpenraum gilt. Er steht auf Resten einer frühchrist-lichen Kirche des 6. Jh. Auch das Inne-re zeigt Sehenswertes aus den verschie-denen Epochen der Kunstgeschichte. Wichtig für Südtirol ist das »Herz-Jesu-Bild« des Malers Carl Henrici. Die Tiroler gelobten 1796, alljährlich einen Festgottesdienst zu halten, als sie von der napoleonischen Armee bedrängt wurden.Pfarrplatz 27 bzw. Waltherplatz | Mo–Sa 10–12, 14–17 Uhr
Gries S. 67, westl. a 3Heute ist es ein Stadtviertel von Bozen, bis 1925 war Gries eigenständig. Die Vergangenheit von Gries war geprägt vom Flair eines angesehenen Luftkur-orts mit Villen, Parks, Gärten und Rebflächen. Es war Sommerfrischeziel für Christian Morgenstern, Gerhart Hauptmann oder Thomas Mann.Die Guntschnapromenade ist schön anzuschauen, mit ihrer auffälligen me-diterranen Flora. Zentrum ist der Grieser Platz, an den die Benediktiner-abtei von Muri-Gries angrenzt. Wenige Schritte nördlich vom Grieser Platz steht die Alte Grieser Pfarrkirche, ein spätgotischer Bau aus dem beginnen-den 15. Jh, der zwei außergewöhnliche Kunstschätze birgt: den Flügelaltar von Michael Pacher (1471–75) und das ro-
Mm Suedtirol_001-192.indd 66 09.01.15 13:30
-
bozen | 67Bo
zen
P
P
P
P
P
P
P
PP
P
P
Gries,Alte GrieserPfarrkirche
Indu
strie
gebi
et
Mes
sner
Mou
ntai
nM
useu
m
G.-V
erdi
-Pla
tz
Dom
inik
aner
-pl
atz
IV-N
ovem
ber-
Plat
z
Obs
t-m
arkt
Mus
ter-
plat
z
Korn
plat
z
Rath
ausp
latz B
ahnh
ofs-
plat
z
Mar
ienp
latz
Zolls
tang
enpl
.Si
eges
plat
z
Pfar
rpla
tz
Wal
ther
-pl
atz
Cesa
re-B
attis
ti-St
r.
Horazstr.
Amba-Aligi-Str.
Gilm
str.
Südtiroler Str.
Spita
lgas
se
A.-Dante-Str.
A.-Rosmini-Str.
Leon
ardo
-da
-Vin
ci-S
tr.
Sparkassen-
Mus
eum
str.
Bozner Wass
ermauerprom
enade
GrieserWassermauer-promenade
Quireiner Str.
Quireiner St
r.
Venediger Str.
Fium
estr.
L.-Thuille-Str.
Hor
azst
r.
Pete
r-May
r-St
r.
Laub
enga
sse
Silb
erga
sse
Gerb
erga
sse
Laurinstr.
F.-Cr
ispi
-Str.
Rose
ngar
tens
tr.
Runkelste
iner Str.
Vint
lerg
asse
Maret
schga
sse
Rauscher
torg.
Talfergassestr.
Kapuzinerstr.
Eisackstr.
G.-Carducci-St
r.
Tuchbleichgasse
C.-de-Medici-S
tr.
Piav
estr.
Quireiner Wasse
rmauerpromenad
e
Zara
str.
Sernesistr.
Bindergasse
Goethe-str.
Raing
asse
Wan
gerg
asse
Dr.-S
treite
r-Ga
sse
Pera
thoner
-
str.
Frei
heits
str.