1

Водич „Бизнис со ЕУ“

Електронски водич за организации кои даваат поддршка на бизнисот и на претпријатијата кои бараат целни информации за бизнис со ЕУ. Уредник: Voka – Трговска комора на Antwerpen-Waaslanda © 5. издание (2011 година)

Оваа публикација е објавена со финансиска поддршка на Европската комисија. Европската комисија не може да се смета за одговорна за содржината на оваа публикација и ЦД .

2

Содржина Вовед 1. Општи информации за Европската унија 1.1. Европски институции и политики 1.2. Информации и совети за бизнис – Европска претприемничка мрежа (EEN) 2. Увоз на стока во Европската унија и увоз на стока од Европската унија 2.1. Тарифни броеви на производите и увозните царини 2.2. Царински документи 2.3. Увозни царински квоти 2.4. Анти-дампинг мерки 2.5. Правила за потекло 2.6. Увозни дозволи за текстил и челик 2.7. Царини и сигурност 2.7.1. AEO – Овластен стопански субјект 2.7.2. EORI – Регистрацијски и идентификациски број на стопански субјекти 2.7.3. Трансфер на стока со двојна намена/употреба меѓу земјите на ЕУ 2.8. Одржлива меѓународна трговија 3. Оданочување на стоката во Европската унија 3.1. Данок на додадена вредност (ДДВ) 3.2. Акцизи 4. Производство/или продажба на стоки и услуги во Европската унија 4.1. Правила на внатрешниот пазар за слободно движење на стоки 4.1.1. Индустриски производи кои се опфатени во новиот пристап на техничка

хармонизација ( СЕ ознака) 4.1.2. Храна 4.1.3. Хемиски производи 4.1.4. Други производи 4.2. Еколошки прописи за комерцијализација на стоката во Европската унија 4.2.1. Обврски во врска со амбалажата и амбалажниот отпад 4.2.2. Електрична и електронска опрема (WEEE и ROHS директива) 4.3. Прашања поврзани со заштита на животната средина во областа на управување со

МСП, дизајн и производставо на стоки 4.3.1. EMAS – Програма за стопанисување со животната средина и ревизија на животната

средина 4.3.2. Еколошки ознаки за индустриските производи 4.3.3. Еколошки дизајн за производи кои користат енергија 4.4. Правилата на внатрешниот пазар за слободата на давање услуги во рамките на

Европската унија

3

4.4.1. Европска директива за услуги 4.4.2. Директива за распоредување на работници

4

5. Правата на интелектуална сопственост во Европската унија 5.1. Заштита на патенти во ЕУ 5.2. Заштита на трговските марки во ЕУ 5.3. Заштита на модели и дизајни во ЕУ 6. Пронаоѓање на деловни партнери во Европската унија 6.1. Објавување на понуда за тргување и соработка во ЕУ 6.2. Пронаоѓање партнери за истражување и развој во ЕУ 7. Иницирање на бизнис активности во Европската унија 7.1. Правни барања и иницијативи за основање на компанија во ЕУ 7.2. Системи за социјална сигурност во ЕУ 7.3. Даночниот систем во земјите членки на ЕУ 8. Информации за пазарот 8.1. Статистички податоци за надворешната трговија на ЕУ 8.2. Трговски саеми во ЕУ (и светот) 9. Правни/законски (договорни) аспекти на деловното работење со ЕУ 9.1. Договори со компаниите од ЕУ 9.2. Меѓународни трговски термини (Инкотермс) 9.3. Документарни акредитиви 9.4. Електронско фактурирање 10. Можности/опции на јавните пазари во Европската унија 10.1. Европски тендери и грантови 10.2. Јавни набавки во ЕУ 11. Евро 11.1. Девизен курс на еврото 11.2. Прекугранични плаќања во евра 12. Други информации 12.1. Идентификација на бар кодови во земјите членки на ЕУ 12.2. Идентификација на глобалните локациски броеви (GLN) 13. Решавање на проблеми во бизнисот во ЕУ 13.1. SOLVIT: механизам за решавање на проблеми во бизнисот 14. Корисни адреси

5

Вовед Малите и средни компании, како и големите компнии во Европската унија и пошироко, треба редовно да собират конкретни информации кои се релативни за нивниот бизнис во ЕУ или со компаниите во ЕУ. Компаниите кои увезуваат стока во ЕУ мора да ги знаат тарифните ознаки на своите производи како и листата на увозни документи кои мора да им се поднесат на царинските органи. Корисно е да се провери дали се применуваат повластени увозни царински стапки и да се дознае кои правила за потекло се применуваат за нивните производи. Добро е да се знаат и информациите за локалните даноци кои се применуваат во земјите чкенки на ЕУ како што се ДДВ и акцизите. Пред да увезат стока во ЕУ, увозниците исто така мора да ги знаат техничките прописи, правила за означување и амбалажа, хигиенските барања или еколошките прописи за стоката која ќе се продава на внатрешниот пазар на Европската унија. Компаниите или организациите кои го поддржуваат бизнисот може да бидат заинтересирани за одредени податоци за пазарот, како што се, на пример, статистички податоци за извоз и увоз на одредена стока или практични информации за меѓународни саеми поврзани со нивната гранка во стопанството. Тие може да бараат деловни партнери, методи за промоција на своето работење или понуди за соработка во различните земји-членки на ЕУ. Овој водич има за цел да им ги укаже на корисниците изворите на релевантни информации за тоа каде може да ги најдат конкретните одговори на прашањата од претходно споменатите области. Корисниците можат да ги изберат оние теми од содржината кои се важни за нив. Во водичот накратко се објаснети изворите кои обезбедуваат информации од одредени области, а наведени се и практични упатства за пребарување на информациите кои се содржани во и голем број на други интересни интернет страници. Водичот е објавен со финансиска поддршка на Европската комисија. Неговата цел е да обезбеди доследен начин на пронаоѓање и користење на деловни информации поврзани со ЕУ наменети за организации кои ги поддржуваат бизнисите и индивидуалните компании во земјите на Западен Балкан. Сите корисници се поканети да испратат свои предлози кои ќе придонесат за подобрување на квалитетот на содржината на водичот. Нивните корисни коментари и примедби ќе бидат наведени во следното издание. На сите корисници, во меѓувреме, им посакуваме ефективно користење на ова издание на водичот. Luc Van Looveren Виш советник за ЕУ прашања Voka – Трговска комора на Antwerp-Waaslanda Антверпен, јануари 2011 година

6

1. Општи информации за Европската унија 1.1. Европски институции и политики 1.2. Информации и совети за бизнис – Европска претприемничка мрежа (EEN)

7

1.1. ЕВРОПСКИ ИНСТИТУЦИИ И ПОЛИТИКИ

Европската унија (ЕУ) ги претставува повеќето европски земји и граѓани. Тоа е политичка организација како што е земја, со оглед на тоа што го презела големиот дел од суверенитетот на нејзините земји членки. Но сепак ЕУ не е земја. Причината за нејзиното постоење – обезбедување на просперитет и мир на европејците – ја наведе да обезбеди слободна трговија во рамките на своите граници. Како што е движењето на производите се пошироко и пошироко, се чинеше дека европејците се повеќе љубопитни, отворени и пријателски расположени едни кон други. Довербата која ја постигнаа од ова искуство ги наведе актерите во ЕУ да ја прошират и продлабочат европската соработка и единствено и силно да ја заговараат глобалната слободна трговија. Главните институции на ЕУ може да се поделат на следните групи:

- Владини: Европска комисија - Претставнички: Европски парламент (ги претставува граѓаните) и Советот на Европската унија

(ги претставува земјите-членки) - Судски/ревизорски: Судот на правдата на Европските заедници

Европски ревизорски суд

Значајна улога има и Советот на Европа во кој земјите-членки на ЕУ се состануваат секои три месеци, и каде се собираат националните претседатели, премиери на земјите и претседателот на Комисијата. Советот е задолжен за целокупната европска политика и напредок. Други тела на ЕУ со посебна улога се:

- Европски економски и социјален комитет - Одбор на регии - Европска централна банка - Европски правобранител

Персоналот на Комисијата, Парламентот и Советот е организиран во Општа управа (Генерален директорат , DG/ГД). На чело на секоја Општа управа е главниот директор кој е одговорен на еден од комесарите (член на Комисијата кој врши надзор на нивната работа). Заедно тие делуваат на повеќе од 30 области на политика. Најважни за овој водич се: надворешната политика, царината, оданочувањето, внатрешниот пазар, заштитата на потрошувачите и на животната средина. EUROPA е интернет портал на ЕУ на кој можете да ги запознаете сите учесници и активности на ЕУ. За подобро снајдување, Ви го претставуваме прирачникот со лесно достапни информации.

1. Извор на информации: ЕУ накратко Интернет страница: http://europa.eu/abc/index_en.htm

Во оваа „Азбука на Европа“ можете да најдете основни информации за ЕУ , симболи , профили на земјите членки , и основни факти и податоци . Немојте да го прескокнете водичот за еврожаргонот . Во него се објаснети ЕУ термините, како на пр. „Совет“, „трета земја“ и „субсидијарност“.

8

Како да најдете информации во оваа „Азбука на Европа“? 1. чекор: Отворете ја веб страницата „abeceda/азбука “ (кликнете на линкот погоре). 2. чекор: Поместете го покажувачот на глувчето на иконата за да добиете кратко објаснување за темата ..... и кликнете.

2. Извор на информации: Преглед на политики

Интернет страница: http://europa.eu/pol/index_en.htm

Ако сакате брз увид во едно од 32-те области на активност на ЕУ, следете ги овие чекори.

1. чекор: Отворете го „Општиот преглед“ / ''Overview'' (кликнете на линкот погоре). 2. чекор: Одберете со покажувачот политика која што Ве интересира и кликнете. За законодавство или почетната страница на Општата управа –ГД која е задолжена за политиката која што Ве интересира, следете ги овие примери. 1. пример „Барам најнови активности на ГД за надворешна трговија“. 1. чекор: Отворете го „Општиот преглед“ / ''Overview'' (кликнете на линкот погоре) и кликнете на ''Надворешни односи'' / ''External Relations''. 2. чекор: Кликнете на „Повеќе информации“ / ''More information''. 3. чекор: Кликнете на „Комисија – надворешна трговија“ / ''Commission – External Trade''. Сега сте дојдени на почетната страница на ГД за надворешна трговија. Најновите вести се наоѓаат во централниот дел на страницата. 2. пример „Барам информации за анти-дампинг мерките за светилки со кои се тргува меѓу Европа и Кина“. 1. чекор: Следете ги од 1 до 3 чекорите од примерот 1. 2. чекор: Кликнете на „Документи и публикации“ / ''Documentations and publications''. 3. чекор: Во полето „Пребарување на документи- Клучен збор(ови) – опција“ / ''Document search – Keyword(s) optional'' вметнете „Листа на анти-дампинг мерки“/ ''Anti-dumping measures list''. Сега можете да го отворите Excel документот „Листа на анти-дампинг мерки и мерки за укинување на субвенции“ (Anti-dumping and anti-subsidy measures list) и да се провери според азбучниот ред пописот на производи, кои информации за анти-дампинг царини продолжуваат да се применуваат за увоз на светилки од Кина.

9

10

3. Извор на информации: Канали за општи прашања

Интернет страница: http://europa.eu/geninfo/mailbox/index_en.htm

Потребните информации можете да ги примате и со директна лична помош преку телефон, интернет или електронска пошта. Следете ги овие чекори: 1. чекор: Отворете ја веб страницата (кликнете на линкот погоре). 2. чекор: Одберете најсоодветен канал. 1. можност: Кликнете на Европа директно / Europe direct ако имате општо прашање за ЕУ. 2. можност: Кликнете на Web помош / Web assistance ако Ви треба помош за да се снајдете во интернет страницата EUROPA. 3. можност: Кликнете на Водич за контакти со европски институции, тела и агенции / Contact Guide by European institution, Body and Agency како би испратиле е-порака на европската институција или тело. 3. чекор: Јавете се или испратете е-порака на одбраниот контакт.

A. Забелешка за јазиците Европската унија сака да Ви даде информации на јазик кој што Ви е познат. Во ЕУ моментално има 23 службени и три работни јазици на ЕУ, имено тоа се англискиот, францускиот и германскиот јазик.

11

1.2. ИНФОРМАЦИИ И СОВЕТИ ЗА БИЗНИС – ЕВРОПСКА ПРЕТПРИЕМНИЧКА МРЕЖА (EEN)

Европската претприемничка мрежа (EEN) беше лансирана во февруари 2008 година. Целта на EEN е да им помогне на МСП во развојот на нивните иновативни потенцијали и подигањето на свеста за политиките на Европската комисија. Врз основа на постигнувањата и силата на Евро Инфо Центрите и Иновативни Центри, оваа иницијатива на Европската комисија им нуди на претприемачите one-stop-shop- услуги каде можат да добијат совети и да искористат широк спектар на други предности на лесно достапни деловни услуги за поддршка на бизнисот, со цел да се зајакне економијата на знаењето.

Малите компании, особено во раните фази, често не располагаат со ресурси кои ќе им овозможат следење на различни видови на поддршка кои доаѓаат од програмите на ЕУ. Тие, исто така не се секогаш во можност во целост да го проценат иновативниот и пазарен потенцијал на своите производи, ниту да истражат нови деловни можности, а особено не оние надвор од нивните познати подрачја.

Европската претприемничка мрежа го премостува овој јаз. Со повеќе од 580 контакт точки во 45 земји, е најголема мрежа во Европа којашто обезбедува експертиза и услуги за компаниите од сите големини, без оглед на тоа дали тие припаѓаат во производниот или услужниот сектор, иако примарно е наменета за МСП, истражувачки институти, универзитети, технолошки центри и деловни и иновациски развојни агенции.

Европските претприемнички мрежи се достапни на следната интернет адреса:

http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm

Погледајте го видео клипот

„Што членовите на EEN мрежата можат да направат за мене?” Општо земено, членовите на EEN мрежата можат да Ви помогнат на еден од трите начини. Примери на прашањата ја појаснуваат секоја област на активност. 1. подрачје: Ве информираат за ЕУ прашања. Примери - „Кои се најновите прописи за максимално доволени нивоа на бучава во производството?”

- „Треба ли да стават CE ознаки на своите производи?“ - „Постои ли финансиска помош за купување на нови машини или за изработка на

физибилити студија за заеднички вложувања? Како ЕУ може да помогне во моите иновации и вложувања во истражување и развој?''

- „Во кои случаи можам да ставам еко-знак на своите производи ?“ - „Колкава е увозната царина на виното што се увезува во ЕУ од Чиле?“ 2. подрачје: Ви дава совети и помош.

12

Примери - „Потребен ми е совет за јавна набавка, деловна соработка, финансирање, истражување на пазарот и европското законодавство ...“

- „Потребна ми е помош при пријавување за проекти на Комисијата и исполнување на административните формалности...“ - „Потребна ми е помош за идентификување на деловни партнери во други европски земји, ме интересираат саеми поврзани со мојот бизнис сектор...“

3. подрачје: Зајакнување на Вашиот глас во ЕУ

Пример - „Сакам да и доставам на Комисијата доверливи повратни информации за постојаните пречки со кои се соочува мојата компанија и бизнисот во целина.“

Европската претприемничка мрежа (EEN) е ко-финансирана од Програмата на ЕУ за претприемништво и иновации (EIP) во рамките на Рамковната програма за конкурентност и иновации (CIP). Нашиот буџет за периодот од 2007до 2013 година изнесува 320 милиони евра. Повеќе информации се достапни на интернет страницата CIP програма.

13

2. Увоз на стока во Европската унија и увоз на стока од Европската унија

2.1. Тарифни броеви на производите и увозните царини 2.2. Царински документи 2.3. Увозни царински квоти 2.4. Анти-дампинг мерки 2.5. Правила за потекло 2.6. Увозни дозволи за текстил и челик 2.7. Царини и сигурност 2.8. Одржлива меѓународна трговија

14

2.1. ТАРИФНИ БРОЕВИ НА ПРОИЗВОДИ И УВОЗНИ ЦАРИНИ „Како извозник надвор од ЕУ, сакам да извезувам стока во ЕУ.“ „Како увозник со деловно седиште во земја-членка, сакам да увезувам стока во ЕУ.“ „Каде можам да најдам информации за тарифните броеви на производите и соодветните увозни царински стапки?“

Одговорите на овие прашања можете да ги најдете на двете интернет страници.

1. Извор на информации: База на податоци на TARIC на Европската комисија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/tarhome_en.htm

За да најдете информации во базата на податоци TARIC (Интегрирана царинска тарифа на Европската заедница), следете го следниот пример. Пример: Која е тарифната ознака за дрвен кујнски мебел?

Колкава увозна царина треба да се плати при увоз во ЕУ на таква стока која е произведена во Молдавија?

1. чекор: Отворете ја почетната страница на TARIC. 2. чекор: Побарајте ја соодветната тарифна ознака (= TARIC ознака) на еден од следните начини:

1. со помош на пребарувач (= пребарување по хиерархиската листа), или 2. со помош на опцијата на напредно пребарување (= пребарување по описот на производот).

1. можност: Пребарување на производот според хиерархиската листа:

- Кликнете на „Прегледај“ / "Browse" како би сте ја отвориле содржината на TARIC. - Одберете „Дел XX: Разни готови производи “ / ''section XX Miscellaneous manufactured articles''. - Одберете „Глава 94 – Мебел...“ / "Chapter 94 - Furniture". - Одберете „9403 – Друг мебел и делови од истиот“ / "9403 - Other furniture and parts thereof". - Одберете „9403 40 – Кујнски мебел од дрво '' / "9403 40 - Wooden furniture of a kind used in the kitchen". - Одберете „9403 40 10 – Вградени кујнски елементи“ / "9403 40 10 - Fitted kitchen units". - Одберете „9403 40 10 90 – Друго“ / "9403 40 10 90 - Other".

2. можност: Пребарување на тарифниот број на производи според описот на производот: - Кликнете на „Напредно пребарување“ / ''Advanced search''.

- Внесете соодветен опис на својот производ (на пр. „кујна“ или „мебел“ / "kitchen, furniture"). - Во „Пребарај текст“ /''Search text'' внесете „кујна“ / "kitchen", а под „Земја на потекло“ /''Country of origin'' внесете „Албанија“ и кликнете на „ Воспоставени мерки“ /''Retrieve measures''. - Одберете „9403 40 10 90“ од предложената листа. - Видете ги информациите за увозните царини за овој производ и за Албанија како земја на потекло.

15

2. Извор на информации: Helpdesk за извоз во земји во развој (Увозни царини) Интернет страница: http://exporthelp.europa.eu/

За да најдете информации на Helpdesk за извоз ("Export Helpdesk"), следете ги овие чекори: 1. чекор: Отворете ја страницата Helpdesk (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Увозни царински стапки / Import Tariffs а потоа на „Образец на царински стапки “ / ''Input Form" 3. чекор: Во овој образец внесете го следното:

a) ознака на производот (или пронајдете со помош на „Прегледај“ / "Browse" или „Пребарај“ / "Search")

b) земја на потекло (тоа е потребно за повластени царини) c) некој датум (можете да се вратите назад до 1 јануари 2002 година.)

4. чекор: Кликнете на „Прикажи“ / "View".

Овде ќе ги пронајдете соодветните увозни царински стапки и известувања. Необавезен чекор: Причитајте го деталниот Водич за корисници на Helpdesk , оддел „Увозни царински стапки“ / ''Import tariffs''.

Дополнителен извор на информации: Служба за обврзувачко мислење за распоредување на стоката во царински тарифи (Binding Tariff Information BTI). Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/databases/ebti/index_en.htm

Ако сеуште не сте сигурни која е точната царинска тарифа, царинските власти во земјите членки може да Ви достават правно обврзувачка копија. Таа обично е бесплатна, но е под одредени услови. 1. чекор: Прочитајте ги Општи информации / General Information (кликнете). 2. чекор: Пополнете го Пријавниот формулар / Application form (кликнете). 3. чекор: Испратете го до една од надлежните Царински власти / Customs authorities (кликнете).

16

2.2. ЦАРИНСКИ ДОКУМЕНТИ

„Решив да увезам одредена стока од ЕУ. Кои царински документи ми се потребни?“ Одговорите на овие прашања можете да ги најдете на следните интернет страници:

1. Извор на информации: Helpdesk за извоз во земји во развој (Барања и даноци) Интернет страница: http://exporthelp.europa.eu/

За да најдете информации на Helpdesk за извоз во земјите во развој ("Export Helpdesk"), следете ги овие чекори: Пример: Кои e документи се потребни за увоз на карамели (toffee) кои се произведени во

Србија? 1. чекор: Отворете ја страницата Helpdesk (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Барања и даноци / Requirements and Taxes а потоа на формуларот за внес на барања и даноци / ''Input Form''. 3. чекор: Во овој формулар пополнете три полиња:

1. ознака на производот (на пр. „17049075“ која може да ја најдете со помош на функцијата „Прегледај“ / "Browse" или „Барај“ / "Search") 2. земја на потекло (на пр. „Србија“ /"Serbia" која можете да ја одберете од делот на листата) 3. земја на дестинација (на пр. „Луксембург“ / "Luxembourg" која можете да ја одберете од делот на листата).

4. чекор: Кликнете на „Прикажи“ / "View" за да ја видите листата на барања. 5. чекор: Кликнете на крајот од секој ред со барањата за да добиете подетални информации. Пример: Бидејќи се работи за прехранбен производ, производот треба да има ознака за прехранбени производи.

Во овој ред кликнете на „EU/LU“ за да отворите нов прозорец кој содржи попис на соодветни барања за означување.

Необавезен чекор: Причитајте го деталниот Водич за корисници на Helpdesk (кликнете) , оддел ,,Барања и даноци“ / ''Requirements and taxes''.

17

2. Извор на информации: Helpdesk за извоз во земјите во развој (Преференцијални трговски договори) Интернет страница: http://exporthelp.europa.eu/

„Сакам да дознам повеќе за различните трговски режими кои важат за земјите во развој. Кои документи се потребни за повластени царински третмани?“ 1. чекор: Отворете ја страницата Helpdesk (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Преференцијални договори- аранжмани / Preferential Arrangements. 3. чекор: Дознајте за кој повластен режим земјите кои не се членки на ЕУ ги задоволуваат условите: 1. можност: За општ систем на преференцијали (GSP), кликнете на Општ систем на преференцијали / Generalised system of preferences(GSP) 2. можност: Зa ACP земји (земји од Африка, Кариби и Пацифик), кликнете на Преференцијален царински режим за земјите од Африка, Кариби и Пацифик / Peferential duty regime for African, Caribbean and Pacific States (ACP). 3. можност: За Спогодби за слободна трговија (FTA), кликнете на Спогодби за слободна трговија / Free Trade Agreements и пронајдете листа на соодветни земји.

Овој попис ги опфаќа: Албанија, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Република Македонија и Србија.

4. можност: За Автономни трговски преференцијали (ATP) кликнете на Автономни трговски преференцијали / Autonomous Trade Preferences (во моментов ги опфаќаат само Косово и Молдавија).

4. чекор: Дознајте кои документи Ви се потребни за Вашиот преференцијален режим со кликнување на: Документи кои се потребни за утврдување на преференцијалниот третман на стоката / Documents you need to qualify for preferential agreements. Видете пример на следната страница.

18

Пример

Преференцијални аранжмани

Документарни услови според Спогодбата за стабилизација и асоцијација меѓу Европската заедница од една страна, и Црна Гора од друга страна

Според Протоколот 3 на Спогодбата за дефиниција на поимот "производи со потекло " и методи на административна соработка, производите со потекло од Црна Гора ќе имаат корист од преференцијалните царински стапки кои се предвидени со презентација на сертификат за промет на стока EUR.1 или изјава на фактура.

Кликнете на линкот подолу за да видите примери на овие документи.

1. Сертификат за промет на стоки EUR.1

Сертификатот за промет на стоки EUR.1 го издаваат царински власти на земји извозници. Извозникот кој поднесува барање за издавање на овој документ, ќе мора да ги поднесе на барање на царинските власти на земјата извозник, сите потребни документи со кои се докажува статусот на потекло на производот.

2. Изјава на извозникот

Изјавата на фактурата ја пополнува: а) извозникот, за било која пратка која се состои од еден или повеќе пакети производи со потекло чија вкупна вредност не надминува 6.000 евра, или б) овластен извозник кој е посебно овластен од страна на царинските власти на земјата извозничка без оглед на вкупната вредност на производот.

Овластен извозник

Овлатениот извозник е извозник кој ги исполнува одредените услови утврдени во член 23 од Протоколот 3 пропишани од страна на царинските власти и кој има дозвола за пополнување на изјавата /декларцијата на фактурата. Исто како што царинските власти може да го одобрат тој статус, тие исто така може и да го повлечат доколку извозникот погрешно го користи или го злоупотребува тоа овластување. Постапките за доделување на статусот "овластен извозник " зависат од националните прописи..

Извозникот кој дава изјава на фактура,ќе мора да ги поднесе, на барање на царинските власти на земјата извозник, сите потребни документи со кои се докажува статусот на производот со потекло.

Изјавата/декларацијата на фактурата ја исполнува извозникот во печатена форма или исчукан текст, или со ставање печат на фактурата, или изјавата се става на фактурата или на друг комерцијален документ. Текстот на изјавата е наведен во Анекс IV на Протоколот 3 при што се користи една од јазичните верзии наведени во истиот Анекс, во согласност со одредбите на домашните закони на земјата извозник.

Изјавите на фактурите мора да содржат оригинален потпис на извозникот (рачно напишан). Меѓутоа, овластениот извозник може да биде изземен од ова правило, под услов царинските власти на земјата извозник да дадат писмена изјава за прифаќање на полна одговорност за секоја изјава со која се идентификува.

3. Период на важност на доказот за потекло.

Периодот во кој доказот за потекло важи е четири месеци.

Исклучоци од барањето за поднесување докази за потекло

Доказот за потекло не е потребно да се поднесе во сличаи кога вкупната вредност на увезените производи не надминува 500 евра за мали пакувања или 1200 евра за производи кои се дел од личниот багаж на патниците.

19

2.3. УВОЗНИ ЦАРИНСКИ КВОТИ „Стоката која се увезува во ЕУ понекогаш подлежи на пониски увозни царински стапки, што меѓутоа, важи само за одредена количина на увезениот производ. Како можам да најдам информации за таквите царински квоти? “ Одговорот на ова прашање може да го најдете на подолу наведената интернет страница:

Извор на информации: ПОЕДИНЕЧНИ ЦАРИНСКИ КВОТИ- база на податоци на Европската комисија Интернет адреса: http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/qothome_en.htm

Вовед

Царински квоти

Царинските квоти кои се одобрени во согласност со членот 26 од Договорот на ЕЗ претставуваат исклучок од вообичаената постапка за увоз бидејќи овозможуваат, за одреден временски период во кој тие мерки важат за одредена количина на стока која се увезува, целосно или делумно да се изземени од царини( суспензија на плаќање на царини) која иначе се пресметува на увоз на стока (овие исклучоци не се применуваат на анти-дампинг царините).

Преференцијални царински квоти

Во рамките на неколку спогодби што Европската заедница ги склучила со трети земји, како и во рамките на автономните преференцијални аранжмани за некои од земјите кориснички, предвидени се царински олеснувања за однапред одредени количини на стока. Овие царински олеснувања се нарекуваат „преференцијални царински квоти ”.

Во рамките на овие преференцијални царински квоти, однапред одредени количини на стока со потекло од одредена земја може да имаат корист при увоз во Заедницата од царинската стапка која е поповолна од утврдената царинска стапка за трети земји која е наведена во комбинираната номенклатура . За да би се искористило правото на користење на овие преференцијални царински квоти, неопходно е да се обезбеди доказ за потекло на стоката.

Индивидуални/поединечни царински квоти

Како што е претходно наведено при ослободувањето од плаќање на царина, во одредени стопански гранки е потребно да се поттикне конкурентноста со ниски царини за што постојат бројни примери.

Нивната улога е да ја стимулира економската активност на индустриите во Заедницата, да ја подобрат конкурентната способност и вработувањето, да се модернизира структурата, и др.

Ниските царини се одобруваат за суровини, полу-готови производи или делови кои не се достапни во ЕУ (изземање/ослободување од царина) или кои се достапни во ЕУ само во недоволни количини (царински квоти); меѓутоа, царинските квоти не се одобруваат за готови производи.

Барање за одобрување на автономни царински квоти може да се должи на испитување на барање за укинување на плаќање царина. Во врска со ова и според околностите во кои е тоа можно, ќе се земе предвид можната штета која ќе произлезе од тоа ослободување од царина за секој нов производ или производен капацитет кој може да е достапен во Заедницата или во трета земја со преференцијален царински аранжман.

20

Во случаи кога идентичен, еквивалентен или супституциски производ се произведува во доволни количини во рамките на ЕУ или во некоја трета земја со преференцијални царински аранжмани, обично се исклучува одобрување на квоти. Истото важи и за случаи кога овие царински мерки резултираат со пореметувања во конкурентноста во однос на готовите производи.

Регулативата на Советот 2505/96 (царински квоти) утврдува листа на стоки кои се предмет на овие мерки. Оваа листа редовно се надополнува и менува (секоја година во јануари и јули) со цел да се земат предвид новите барања кои ги поднесуваат земјите -членки.

Повеќе информации се достапни во Соопштението на Комисијата за автономни царински суспензии и квоти (Службен весник - Official Journal C 128 од 25 април 1998 год., стр. 2) и Регулатива на Советот 2505/96 и соодветни измени и дополни (Official Journal L 003 од 7 јануари 2010 година, стр. 1)

Управување

Генералнот директорат за даноци и царини на Европската комисија управува со мнозинството на царинските квоти и тоа според принципот “прв дојден – прв услужен ” без разлика на тоа од каде стоката се увезува во ЕУ. Законските одредби кои се однесуваат на управувањето со овие царински квоти се

содржани во членовите 308а до 308c од Регулатива на (ЕЕЗ) бр. 2454/93 за одредбите за примена на Царинскиот закон на Заедницата.

Информации за моменталната состојба на овие царински квоти со кои се управува според принципот “прв дојден – прв услужен ” се достапни on-line.

Земјоделство

Со одредените царински квоти управува Генералниот директорат на Европската комисија за земјоделство и рурален развој и тоа преку системот за увозни дозволи. Различните регулативи на Советот и Комисијата содржат посебни одредби со кои се регулира управувањето со овие царински квоти. База на податоци Комисијата создаде база на податоци која содржи најнови информации за царинските квоти и плафони кои се на сила. Во базата може да се види моменталната состојба:

- царински квоти на Заедницата кои се доделуваат врз основа на принципот “прв дојден – прв услужен ” - царински плафони на Заедницата кои се поврзани со увозот на стока со одредено потекло.

Секоја царинска квота или плафон е означена со шест цифрен број на нарачка. За да најдете информации за базата на податоци на ЦАРИНСКИ КВОТИ, следете ги овие чекори: Пример: Увоз на сардини во маслиново масло од Албанија Пронајдете ги царинските квоти кои се на сила на еден од следните два начини:

Ако го знаете бројот на нарачката, таа информација можете да ја најдете директно во базата на податоци на АВТОНОМНИТЕ ЦАРИНСКИ КВОТИ (AUTONOMOUS TARIFF QUOTAS). Ако не го знаете бројот на нарачката, најнапред побарајте го тарифниот број во базата на

податоци TARIC.

21

1. можност: Отворете ја базата на податоци КВОТА преку интернет страницата Консултации за царинските квоти / Tariff quota consultation.

- Одберете ја земјата на потекло (на пр. Албанија) од делот со паѓачки низ - Пополнете го полето со бројот на нарачката (на пр. тип „091504”). - Кликнете на „Пребарај ”/ „‟Search‟‟ и погледајте ги деталните податоци за тарифната квота за

овој одреден случај. 2. можност: Отворете ја базата на податоци на царинските тарифи TARIC.

- Побарајте го тарифниот број со помош на пребарувач / browse или со помош на функцијата ,,Напредно пребарување '' / „‟Advanced search‟‟ и потоа пронајдете го бројот на производот, на пр. 1604131100. - Одберете ја земјата на потекло (на пр. Албанија) од делот со паѓачки низ/листа - Кликнете на „Пронајди мерки‟‟ / „‟Retrieve measures‟‟. - Кликнете на бројот на нарачката „091504“. - На оваа страница погледајте ги деталните податоци за моменталната состојба на царинските

квоти. За подетални податоци за царинските квоти и плафони:

- Контактирајте ја Службата на царински квоти на Европската комисија (TAXAUD-B-5) преку телефакс на бројот +32 2 296 33 06.

- Контактирајте ги царинските власти на земјите-членки. Некои царински квоти на Заедницата, посебно оние за одредени земјоделски производи, кои не се уредени според принципот „прв дојден – прв услужен ”. Информации за моменталната состојба на овие царински квоти можат да се добијат од надлежните служби на Комисијата.

22

2.4. АНТИ-ДАМПИНГ МЕРКИ „Што се тоа анти-дампинг мерки?“ „Кои анти-дампинг мерки ги разгледува ЕУ при увоз на алуминиумски фолии од Бразил?” „Колкави се стапките на анти-дампинг царините? На кој начин тие се пресметуваат?“ Одговорите на прашањата во врска со анти-дампинг мерките можете да ги најдете на следните интернет страници:

1. Извор на информации : Европската комисија– Резиме на законодавството на ЕУ (резиме на анти-дампинг правилата) Интернет страница: http://europa.eu/legislation_summaries/alphabetical_index/index_a_en.htm

За да го пронајдете резимето на анти-дампинг прописите, следете ги овие чекори: 1. чекор: Пријавете се во базата на податоци Резимеа за законодавството на ЕУ (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Одберете Анти-дампинг мерки / Anti-dumping measures со абецеда/азбучен индекс на термини. 3. чекор: Овде може да го видите прегледот на постапки кои ги применува ГД за трговија на ЕК како би утврдиле во кои случаи се применуваат анти-дампинг царините. За да организирате читање, треба најпрво да добиете идеја за тоа на кој начин ЕУ пристапува на долу наведените анти-дампинг мерки. ЕУ нема да ги применува овие мерки доколку не се испитаат трите главни услови: 1. услов: Производот е подложен на дампинг кога неговата цена во рамките на земјата извозничка е повисока од неговата извозна цена. 2. услов: Штетата се мери со ненадејни флуктации во количеството, цената, удделот на пазарот.. 3. услов: Штетата мора да се процени со сличен производ од индустријата на Заедницата. Исто така мора да се испитаат познатите фактори, освен дампинг увозот, кои во исто време нанесуваат штета врз индустријата на Заедницата.

Правна рамка Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 384/96 од 22 декември 1995 година за заштита од анти-дампинг увоз од земјите кои не се членки на Европската заедница [Службен весник L 56, 06.03.1996 год.]. Измена и дополна на следните акти: Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 2331/96 од 2 декември 1996 година [Службен весник L 317, од 06.12.1996 год.]; Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 905/98 од 27 април 1998 година [Службен весник L 128, од 30.4.1998 год.]; Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 2238/2000 од 9 октомври 2000 година [Службен весник L 257, од 11.10.2000 год.];

23

Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 1972/2002 од 5 ноември 2000 година [Службен весник L 305 од 07.11.2002 год.]; Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 461/2004 од март 2004 година [Службен весник L 77 од 13.3.2004 год.]; Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 2117/2005 од 21 декември 2005. [Службен весник L 340 од 23.12.2005 год.].

24

2. Извор на информации: Европска комисија – Генерален директорат за трговија Интернет страница: http://ec.europa.eu/trade/tackling-unfair-trade/trade-defence/

За да најдете општи информации за анти-дампинг мерките, следете ги овие чекори: 1. чекор: Пријавете се на интернет страницата на делот „Нефер трговија – Заштита на трговија‟' / “Tackling Unfair Trade – Trade Defense‟‟(кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Antidamping и пронајдете информации за:

- анти-дампинг законодавство - услови - жалби - истраги - мерки - надзор - ревизија - поврат на средства

За да ги најдете општите информации за анти-дампинг мерките за одредени производи, следете ги овие чекори: 1. чекор: Отворете ја интернет страницата Antidamping. 2. чекор: Кликнете на Документи и публикации за оваа тема / Documents and publications on this subject, а потоа на Листа на анти-дампинг и анти-субвенциски мерки / Anti-dumping and anti-subsidy measures list. 3. чекор: Одберете од листата соодветен производ (на пр. Алуминиумска фолија од Бразил) и кликнете во колоната „Привремени мерки ” / ‟‟Provisional measures‟‟, „Дефинитивни мерки ” / ‟‟Definitive measures‟‟ и „Крај ” / „‟Termination‟‟ за повеќе информации

25

2.5. ПРАВИЛА ЗА ПОТЕКЛО „Кои земји имаат спогодби за повластена/преференцијална трговија со ЕУ?“ „Како извозник/увозник може да ја докаже земјата на потеклото на производот за да при увозот на стока во ЕУ може да искористи повластени царински стапки?“ „Каде може да најдам информации за правилата за утврдување на земјата на потекло?“ Одговорите на овие прашања можете да ги најдете на следните интернет страници:

1. Извор на информации: Европска комисија – Оданочување и царинска унија – Правила за потекло Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/customs/customs_duties/rules_origin/index_en.htm

При увоз на стока во една од земјите-членки на ЕУ (Белгија, Бугарија, Чешка Република, Данска, Германија, Естонија, Грција, Шпанија, Франција, Ирска, Италија, Кипар, Латвија, Литванија, Луксембург, Унгарија, Малта, Холандија, Австрија, Полска, Португалија, Словенија, Словачка, Финска, Романија, Шведска и Обединетото Кралство), земјата на потекло одлучува за тоа кои спогодби за повластена трговија ќе ги применува. Покрај билатералните трговски спогодби со другите , овие спогодби се однесуваат и на: Афрички, Карипски и Пацифички земји (ACP), царински унии со Андора, Турција и Сан Марино, Европска економска област, (EEA), Систем на пан-Евро-Медитеранска кумулација , Општ систем на преференцијали (GSP), Латинска Америка, Прекуокеански земји и територии (OCT), Јужна Африка и Западен Балкан . Кликнете на горе наведените трговски режими за појаснување.

Пример Западен Балкан

Општо –Вовед

Албанија, Босна и Херцеговина, Србија и Црна Гора

Хрватска

Република Македонија Општо – Вовед Албанија, Босна и Херцеговина (БиХ), Хрватска, Република Македонија (РМ), Србија и Црна Гора се пет земји за кои обично се користи појмот „Западен Балкан ”. Тие сите се дел од процесот за стабилизација и асоцијација кој што нуди можност за членство во Европската унија после исполнувањето на одредени услови. Во моментов има два различни вида на аранжмани со земјите на Западен Балкан, од кои сите имаат корист од исклучителните трговски мерки кои им обезбедуваат слободен пристап на пазарот на Заедницата за речиси сите производи, со само неколку исклучоци. Во случајот на Албанија, Босна и Херцеговина, Србија и Црна Гора овој многу повластен третман е резултат на примената на прописи со кои се воведуваат автономни трговски мерки (ATM). Во случајот на Хрватска и Република Македонија овој третман е последица на примената на Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Албанија, Босна и Херцеговина, Србија и Црна Гора Правна рамка Автономните трговски мерки (ATM) моментално се применуваат во Албанија, Босна и Херцеговина и Србија и Црна Гора кои се воведени со Регулатива на Советот на (ЕЗ) бр. 2007/2000 (Службен весник L 240, 23.09.2000.) која подоцна е изменета и дополнета со Регулатива на Комисијата (ЕЗ) бр. 607/2003 од 2 април 2003 година (Службен

26

весник L86, 3.4.2003.) Применливите правила за потекло се наведени во членовите 66 и од 98 до 123 и во Анексите 14,15,21 и 22 од Регулативата на Комисијата (ЕЗ) бр. 2454/93 (CCIP) која што е дополнета и изменета со Регулативата на (ЕЗ) бр. 1602/2000, 444/2002, и 881/2003. Листата на правила е содржана во Анексот 15 на (CCIP) што е изменета и дополнета со Регулатива (ЕЗ) бр. 881/2003. Посебни одредби ЗАБЕЛЕПКА: Овие посебни одредби содржат само информации за случаи во кои правилата на конкретни аранжмани се разликуваат од заедничките одредби, или доколку тие заеднички одредби треба да се дополнат. Затоа, секогаш е потребно да се проверат и заедничките одредби. Кумулација

Билатералната кумулација се применува само еднонасочно, на пр. Албанија, БиХ, Србија и Црна Гора можат и понатаму да преработуваат производи со потекло од ЕУ на ист начин како да се со потекло од сопствената земја (член 98). Ова не се однесува на Заедницата.

Минимални процедури Листа на минимални процедури содржани во член 101 што е изменета и дополнета со Регулативата (ЕЗ) бр. 881/2003.

Општи правила за отстапување За не-текстилни производи дозволена е општа толеранција/отстапување од 10% (член 102). Не се применува ‘’no drawback’’ (забрана на поврат на царина или ослободување од царина) Не е забрането правилото за поврат или ослободување од царина (drawback). Доказ/сертификат за потекло Статусот за потекло на стоката може да се докаже со поднесување на сертификат за промет на стока EUR.1 или изјава во фактура (член 109). Вообичаен доказ/сертификат за потекло е уверението EUR.1 (членови 110 до 115). Изјавата на фактурата може да ја напише било кој извозник чија вредност на извезената стока не надминува 6.000 евра, или овластен извозник во Заедницата чија вредност на извезена стока надминува износ од 6.000 евра (членови 116 и 117). Секој сертификат за потекло е со важност од 4 месеци.

Овластен извозник Само царинските власти во Заедницата можат да одобрат статус на „овластен извозник“ (член 117). Ова не важи за Албанија, БиХ или Србија и Црна Гора. Хрватска Правна рамка Спогодба за стабилизација и асоцијација (SAA – Службен весник L 26, 28.1.2005, стр. 3) меѓу ЕУ и Хрватска стапила на сила на 1-ви февруари 2005 година. Привремената спогодба за трговија и трговски прашања се применува од 1-ви јануари 2002 година. Применливите правила за потекло се наведени во Протоколот 4 SAA (стр. 4 од истиот Службен весник), дополнет и изменет со Протоколот SAA (Службен весник L 26, 28.01.2005, стр. 222) кој е склучен меѓу ЕУ и Хрватска за да се земат предвид новите 10 членки на ЕУ од 1-ви мај 2004 година. Листата на правила за потекло е содржана во Анекс II од Протоколот 4. Посебни одредби ЗАБЕЛЕШКА: Овие посебни одредби содржат само информации за случаи во кои правилата за конкретни аранжмани се разликуваат од заедничките одредби, или доклоку заедничките одредби треба да се дополнат. Затоа, секогаш е потребно да се проверат и заедничките одредби. Кумулација Билатералната кумулација се применува на сите материјали кои се со потекло од секоја од договорните страни (член 3 и 4). Општи правила за отстапување

27

За не-текстилни производи дозволена е општа толеранција/отстапување од 10% (член 6). Минимални процедури Листата на минимални процедури е содржана во член 7. Принцип на територијалност Отстапување од принципот на територијалност се применува на сите производи освен текстил (член 12), но е ограничен на 10% од вкупната додадена вредност остварена надвор од територијата на договорните страни. Не се применува правилото ‘’no drawback’’ (забрана на поврат на царина или ослободување од царина) Се применува општа забрана за поврат или ослободување од царина (член 15). Но, во Хрватска е дозволено користење делумно враќање или ослободување од царина по паушални стапки ( од 5% за производи од Поглавје на ХС од 25 до 49 и од 64 до 97, и од 10% за производи од Поглавје на ХС од 50 до 63, т.е. текстил) со важност до 31 декември 2005 година. Доказ/сертификат за потекло Производи со потекло можат да користат преференцијален третман при увоз во Заедницата или во Хрватска врз основа на поднесување на сертификат EUR 1 или изјава на фактура (член 16). Вообичаен доказ за потекло е сертификатот за промет на стока EUR 1 (членови 17 до 20). Изјавата на фактурата може да ја напише било кој извозник чија вредност на извезената стока не надминува 6.000 евра, или овластен извозник чија вредност на извезена стока надминува износ од 6.000 евра (членови 21 и 22). Секој сертификат за потекло е со важност од 4 месеци (член 23). Република Македонија Правна рамка Спогодба за стабилизација и асоцијација (SAA – Службен весник L 84 20.3.2004 стр. 13) меѓу Европската заедница и Република Македонија стапила на сила на 1-ви април 2004 година. Привремената спогодба за трговија и трговски прашања се применува од 1-ви јуни 2002 година. Применливите правила за потекло се наведени во Протоколот 4 4 SAA (стр. 108 од истиот Службен весник) дополнет и изменет со Протоколот SAA (Службен весник L 388, 29.12.2004, стр. 3) кој е склучен меѓу ЕУ и РМ за да се земат предвид новите 10 членки на ЕУ од 1-ви мај 2004 година. Листата на правила за потекло е содржана во Анекс II од Протоколот 4.

Посебни одредби ЗАБЕЛЕШКА: Овие посебни одредби содржат само информации за случаи во кои правилата за конкретни аранжмани се разликуваат од заедничките одредби, или доклоку заедничките одредби треба да се дополнат. Затоа, секогаш е потребно да се проверат и заедничките одредби. Кумулација Билатералната кумулација се применува на сите материјали кои се со потекло од секоја од договорните страни (член 3 и 4). Општи правила за отстапување За не-текстилни производи дозволена е општа толеранција/отстапување од 10% (член 6). Минимални процедури Листата на минимални процедури е содржана во член 7. Не се применува правилото ‘’no drawback’’ (забрана на поврат на царина или ослободување од царина) Се применува општа забрана за поврат или ослободување од царина (член 15). Но, во РМ е дозволено користење делумно враќање или ослободување од царина по паушални стапки ( од 5% за производи од Поглавје на ХС од 25 до 49 и од 64 до 97, и од 10% за производи од Поглавје на ХС од 50 до 63, т.е. текстил) со важност до 31 декември 2005 година. Доказ/сертификат за потекло Производи со потекло можат да користат преференцијален третман при увоз во Заедницата или во РМ врз основа на поднесување на сертификат EUR 1 или изјава на фактура (член 16). Вообичаен доказ за потекло е сертификатот за промет на стока EUR 1 (членови 17 до 20). Изјавата на фактурата може да ја напише било кој извозник чија вредност на извезената стока не надминува 6.000 евра, или овластен извозник чија вредност на извезена стока надминува износ од 6.000 евра (членови 21 и 22). Секој сертификат за потекло е со важност од 4 месеци (член 23).

Некои земји се опфатени со повеќе спогодби, а не само со една. Тоа едноставно значи дека ќе се применува само најповолната спогодба.

28

Оваа интернет страница за правилата за потекло е поделена на четири главни дела:

Вовед

Неповластено потекло

Повластено потекло

Царински унии (со Турција, Андора и Сан Марино)

29

Неповластено потекло Вовед Непреференцијалните правила се користат за сите видови мерки на трговска политика, како што се, на пример, анти-дампинг царини, компензациски царини, трговски ембарга, заштитни мерки и мерки на реторзија, квантитативни ограничувања, но и за некои царински квоти, трговска статистика, јавни тендери, означување на потекло и др. Исто така, поврат на ЕУ извозни царини во рамките на Заедничката земјоделска политика често се темели врз неповластеното потекло.

Хармонизација на СТО

Членките на СТО се договорија во врска со усогласувањето на неповластените правила за потекло. За таа цел, Спогодбата за правилата за потекло од Мракеш (1994) воспостави работна програма (HWP). Општи аспекти на повластеното/преференцијално потекло Вовед Преференцијалното потекло се дава за стоки од одредени земји кои исполнуваат одредени критериуми што им овозможува право на повластена стапка на царини.

Заеднички одредби

Додека одредбите на одредени аранжмани можат да се разликуваат во некои детали, повеќето преференцијални аранжмани за потекло имаат низа на заеднички одредби.

Правна рамка за повластено потекло

Секој поединечен аранжман има своја правна основа.

Листа на правила

Листата на процедурите за обработка или преработка која треба да се направи врз материјалите без потекло за произведениот производ да добие статус на производ со потекло.

Листа на преференцијални аранжмани

1) Општ систем на преференцијали

Олеснувањата кои унилатерално им се одобруваат на земјите во развој вклучуваат иницијатива “се само не оружје‟‟ за најмалку развиени земји.

2) Европска економска област (EAA)

EEA (ЕЗ, Исланд, Норвешка и Лихтенштајн) се смета за една територија со заеднички статус на потекло EEA.

3) Пан-европски-медитерански систем на кумуллација на потекло

Пан-европски-медитерански систем на кумулација на потекло претставува проширување на претходниот систем на пан-Европска кумулација. Овој систем функционира меѓу ЕЗ и земјите членки на Европското здружение за слободна трговија (Исланд, Лихтенштајн, Норвешка и Швајцарија) и Турција и земјите потписнички на Декларацијата од Барселона, имено Алжир, Египет, Израел, Јордан, Либан, Мароко, Сирија, Тунис и Палестинската самоуправа на Западниот брег и појасот Газа. Фарските острови се исто така додадени на овој систем.

4) Западен Балкан

30

Албанија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Република Македонија и Србија и Црна Гора.

Овие земји се сите дел од Процесот за стабилизација и асоцијација.

5) ACP земји (земји од Африка, Кариби и Пацифик)

Трговски преференцијали се достапни за 77 земји од Африка, Кариби и Пацифик.

6) Прекуокеански земји и територии (OCT)

ЕЗ им дава унилатерални трговски преференцијали за земјите на OCT. Тие се уставно поврзани со четири земји членки на ЕУ (Данска, Франција, Холандија и Обединето Кралство).

7) Јужна Африка

Спогодба за билатерален развој на трговијата и соработката воспоставува зона на слободна трговија меѓу ЕЗ и Јужна Африка.

8) Латинска Америка

Спогодби со Мексико и Чиле.

9) Други

Фарски острови, Сеута и Мели.

Оваа интернет страница исто така содржи и: Често поставувани прашања / Frequently Asked Questions

За да пронајдете информации за правилата за потекло, следете ги овие чекори:

1. чекор: Кликнете на Листа на земји кои не се членки на ЕУ / List of non-EU countries за да дознаете кои преференцијални аранжмани се применуваат во трговијата со одредена земја 2. чекор: Во Воведот / Introduction прочитајте ги информациите за значењето на потеклото и на кој начин може да ви помогне Обврзувачкото мислење за потеклото / Binding Origin Information (BOI) . 3. чекор: Проверете ја Контролната листа / Check-list за да утврдите кој дел од страницата се однесува на вашиот проблем или прашање.

2. Извор на информации: Европска комисија – Helpdesk за извоз на земјите во развој Интернет страница: http://exporthelp.europa.eu/

За да пронајдете информации за правилата за потекло, следете ги овие чекори:

1. чекор: Отворете ја страницата Helpdesk за извоз (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Преференцијални аранжмани / Preferential arrangements.

31

3. чекор: Одберете повластен трговски режим / preferential trade regime и внесете ознака на производот / product code. 4. чекор: Кликнете на „Прикажи ” / „‟View‟‟ и пронајди информации за процедурите на обработка или преработка на материјалот од друго потекло кои се потребни за да се додели статус на производ со потекло.

3. Извор на информации: Европска комисија- ДГ за оданочување и царинска унија (DG TAXAUD)

Компаниите исто така можат да стапат во врска со службите на Европската комисија за прашања кои се однесуваат на толкувањето на правилата за потекло во меѓународната трговија. Адреса за контакт:European Commission

Directorate General Taxation and Customs Union (DG TAXUD) Unit B4 – Rules of origin

B – 1049 Brussels Belgium Адреса на електронска пошта: погледајте ја организациската шема /organisation chart

32

2.6. УВОЗНИ ДОЗВОЛИ ЗА ТЕКСТИЛ И ЧЕЛИК „Кои квоти и дозволи се однесуваат на увоз на текстил, обувки и челик во ЕУ?”

Одговорот на ова прашање можете да го пронајдете на следната интернет страница:

Извор на информации: Европска комисија – Трговски прашања – SIGL Интернет страница: http://trade.ec.europa.eu/sigl/

Интернет страницата SIGL дава информации за висината на квотата за увоз на облека, обувки и производи од челик кои се применуваат во Европската заедница.

1. Текстилни производи 1. чекор: Отворете ја интернет страницата за SIGL ГД за трговија (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Пребарај текстил / Textiles search за податоци – према категорија на производи и земја на потекло – за висината на квотите, дозволени квоти на разни земји-членки и процентот на искористеност на нивото на квотата.

2. Производи од челик

1. чекор: Отворете ја интернет страницата за SIGL ГД за трговија (кликнете на горе наведениот линк).

2. чекор: Кликнете на Пребарај челик / Steel search за податоци – према категорија на производи и земја на потекло – за висината на квотите, дозволени квоти на разни земји членки и процентот на искористеност на нивото на квотата.

3. Обувки 1. чекор: Отворете ја интернет страницата за SIGL ГД за трговија (кликнете на горе наведениот линк).

2. чекор: Кликнете на Обувки / Footwear за податоци – према категорија на производи и земја на потекло – за висината на квотите, дозволени квоти на разни земји-членки и процентот на искористеност на нивото на квотата.

33

2.7. Царини и сигурност

2.7.1. AEO – Овластен стопански субјект 2.7.2. EORI – Регистрациски и идентификациски број на стопански субјекти 2.7.3. Трансфер на стока со двојна немена/употреба меѓу земјите на ЕУ

34

2.7.1. AEO – Овластен стопански субјект „Како стопанските субјекти можат да поднесат барање за стекнување на статус на овластен стопански субјект (AEO) со цел да им се овозможи полесен пристап до поедноставени царински постапки или како би добиле поповолна позиција за исполнување на безбедносните барања?” Одговорот на ова прашање ќе можете да го најдете на следната интернет страница:

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/customs/policy_issues/customs_security/aeo/index_en.htm

Статусот на овластен стопански субјект (AEO) го доделуваат земјите-членки на одредени стопански субјекти. AEO статусот може да се додели на стопански субјект со деловен настан во ЕУ кој ги задоволува заедничките критериуми кои се наведени во царинскиот закон.

Третман на одговорни лица во согласност со царинските прописи;

Задоволителен систем на водење на деловна евиденција или евиденција за транспорт која овозможува соодветна царинска контрола;

Финансиски капацитет (солвентност);

Стандарди за осигурување и сигурност.

Безбедносниот механизам на AEO сертификатот ќе им овозможи на субјектите кои ги поседуваат да имаат предности поврзани со поедноставени постапки на царинската контрола и безбедност.

Стопанските субјекти кои сакаат да стекнат AEO статус треба да се пријават кај AEO надлежни царински власти. Надлежните царински власти ќе ги известат сите земји-членки преку внес на барање/ пријава во системот на AEO. Овој компјутерски систем им овозможува на царинските власти да ги вчитуваат AEO барањата/ пријави и сертификати, размена на информации и консултации со друга земја -членка кога тоа е пропишано со закон.

Контактни точки:

За повеќе информации поврзани со одделни земји членки, љубезно ве молиме да се обратите на

контактните точки кај надлежните царински власти на земјите членки (pdf 51.0 KB) . Листата на AEO може да се види преку електронска база на податоци .

35

2.7.2. EORI – Регистрациски и идентификациски број на стопанските субјекти „Каде може да добиеме наш EORI број кој што ни е потребен како би ги исполниле нашите обврски кон царинските власти?” Одговорот на ова прашање може да го најдете на следната интернет страница:

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/ecip/security_amendment/who_is_concerned/index_en.htm

Како дополна и измена на Царинскиот кодекс на Заедницата под наслов „‟Сигурност и заштита‟‟, единствениот регистрацијски број е обавезен од 1 јули 2009 година за сите стопански субјекти кои учествуваат во царинските активности. Овој број се нарекува EORI број – Регистрациски и идентификациски број на стопанските субјекти. Видете ја исто така и EORI интернетската база на податоци . EORI бројот треба на стопанските субјекти да им ги поедностави административните постапки, а на царинските власти да им ги поедностави постапките за идентификација на ризикот и да ја зголеми нивната ефикасност. Листата на валидни EORI броеви може да се најде во електронската база на податоци.

36

2.7.3. Трансфер на стока со двојна намена меѓу земјите членки на ЕУ „Кон кои правила треба да се придржувам доколку испратам стока со двојна намена/употреба во друга земја-членка на ЕУ?” Одговорот на ова прашање можете да го пронајдете на следната интернет страница:

Извор на информации: Европска комисија – ГД за трговија Интернет страница: http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/trade-topics/dual-use/

Стока со двојна намена/употреба означува производи и технологии кои најчесто се користат за цивилни цели, но кои може да имаат примена и за воени цели.

Контрола на извозот на стоки со двојна намена

Стоки и технологии се сметаат за стоки со двојна намена доколку се и за цивилни и за воени цели.

Контрола на извозот за двојна намена во ЕУ

Режимот за контрола на извозот во ЕУ е регулиран со Регулатива 428/2009 /ЕЗ со листа на стоки со двојна намена. Листата на стоки со двојна намена е наведена во Анексот I од оваа Регулатива. Стоката која што не е наведена во Анекс I исто така може да биде предмет на контрола на извозот под одредени услови наведени во Регулативата.

Според режимот на ЕУ, стоката која е предмет на контрола не смее да ја напушти царинската територија на ЕУ без одобрение. Дополнителните ограничувања важат за обезбедување на брокерски услуги поврзани со стоки со двојна намена како и за транспорт на овие стоки низ ЕУ.

Постојат четири видови на дозволи/ лиценци за извоз:

1) Општо одобрување на Заедницата за извоз (CGEA) – се однесува на поголем дел од извозот

на контролирани стоки во САД, Канада, Јапонија, Австралија, Нов Зеланд, Швајцарија, Норвешка. Постојат предлози за да се создаде ново CGEA со цел да се поедностави сегашниот систем поврзан со извозот на одредени стоки во дестинација со низок ризик.

2) Национално општо одобрување за извоз (NGA) – може да ги издаваат поединечни земји на ЕУ,

под услов тие: - да не се во спротивност на постојните CGEA

37

- да не опфатат ниту еден производ кој е наведен во Дел 2 од Анекс II од Регулативата 428/2009.

Франција, Германија, Грција, Италија, Шведска, Холандија и Велика Британија во моментов ги издаваат овие одобрувања. Тие се објавуваат во службениот весник во земјата која што го издава одобрувањето.

3) Глобални одобрувања – ги одобруваат поедини земји на ЕУ на еден извозник и тие важат за

еден или повеќе производи и за една или повеќе земји/крајни корисници.

4) Индивидуални дозволи –ги одобруваат поединечни земји на ЕУ на еден извозник и важат за извоз на еден извозник.

Транзит на стоки со двојна намена преку земјите на ЕУ

Со стоките со двојна намена може слободно да се тргува во рамките на ЕУ освен оние стоки кои се наведени во Анекс IV Регулатива 428/2009, што е предмет на претходно одобрување. Добавувачите кои сакаат да добијат одобрување треба да контактираат со надлежните национални тела за да дознаат кои се информации мора да им ги достават.

Други стоки кои може да бидат предмет на контрола на извозот

Националните власти може да бараат контрола на извозот на стоки со двојна намена кои не се наведени во Регулативата (видете ги членовите 4 и 8 од Регулативата 428/2009). Извозниците затоа треба да ги проверат релевантните национални прописи за секој поединечен случај. Такви ад-хок контроли може да се применуваат во случаи каде постои ризик дека таквиот извоз на стоки до крајниот корисник може да се пренасочи кон употреба на оружје или масовно уништување, кршење на ембарга или во други цели кои се дефинирани со Регулативата.

Посебни/специфични национални правила

Поедини земји на ЕУ можат да применуваат одредени специфични национални правила. Таквите правила може да се применат на стоки подложни на контрола (членови 4 и 8). Тие може да бараат да се изврши проверка на стоката на одредени гранични премини (член 17), а може да се воведат дополнителни проверки во рамките на ЕУ (член 11).

Меѓународни режими за контрола на извозот

ЕУ листата на стоки која е предмет на контрола се базира врз листата на стоки која ја усвоиле меѓународните режими за контрола на извозот – Австралиска група (AG), Група за спречување на ширење на нуклеарното оружје и материјал (NSG), Wassenaar аранжман и Режим за контрола на ракетната технологија (MTCR). Европската комисија е член на Австралиската група и на NSG.

Ситуација во земјите кандидатки за членство во ЕУ

Турција, Хрватска и Република Македонија мораат да го применуваат ЕУ режимот,а ЕУ активно го промовира членството на Хрватска во сите режими кои што ги применува (Хрватска е веќе членка на Wassenaar аранжманот и NSG).

Рестриктивни мерки на ЕУ кон трети земји

Покрај усвојувањето на Резолуцијата 1929 (2010) од страна на ОН, Советот на 26 јули 2010 година го усвоил заедничкиот став со кој се укинува заедничкиот став CP 2007/140 за заедничка надворешна и

38

безбедносна политика (CFSP). Службите на Европската комисија моментално работат на предлог на Регулатива на Советот врз основа на член 215 за да се спроведе овој нов заеднички став.

Усвојување на Резолуцијта 929 (2010) од страна на ОН

Заеднички став на Советот 2007/140/CFSP РЕГУЛАТИВА НА СОВЕТОТ (ЕУ) бр. 567/2010 од 29 јуни 2010 год. со која се изменува и

дополнува Регулативата на (ЕЗ) бр. 329/2007 за рестриктивни мерки против Демократска

Народна Република Кореја РЕГУЛАТИВА НА СОВЕТОТ (ЕЗ) бр. 423/2007 од 19 април 2007 год. за рестриктивни мерки

против Иран ОДЛУКА НА СОВЕТОТ од 26 јули 2010 год. за рестриктивни мерки против Иран и за укинување

на Заедничкиот став 2007/140/CFSP

Линкови

Европска унија

Проширување / Enlargement

Оданочување и царинска унија / Taxation and Customs Union

o Царинска контрола и сигурност / Custom controls and security o Корелација меѓу листата на TARIC и Анексот за стоки со двојна намена од Уредбата

428/2009 / Correlation list between TARIC and the Dual use Annex of the Regulation

428/2009 o Комбинирана номенклатура, информации од TARIC, TARIC 2007 / Combined

nomenclature, TARIC information, TARIC 2007 o База на податоци за полесна класификација на хемикалии, EICICS / Database to facilitate

the classification of chemicals, ECICS o TARIC 2 Извештај – Фус нота од 04.09.2009 год. / TARIC 2 Information Report - Footnotes

as of 04/09/2009

Euratom

Генерален секретаријат на Советот на ЕУ / Secretariat of the Council of the European Union

Интернет страници на земјите-членки:

Австрија

Белгија: Регион на главниот град Брисел , Регион на Фландрија Регион на Валонија

Бугарија

Кипар

Република Чешка

Данска: Министерство за трговија и Национална агенција за претприемништво и градежништво

Естонија : Министерство за надворешни работи

Финска

Франција

Германија

Грција

Унгарија

Ирска

Италија

Латвија

39

Литванија

Луксембург

Малта

Холандија

Полска

Португалија

Романија

Словачка

Словенија: Министерство за трговија и Национално биро за хемикалии

Шпанија

Шведска: Шведски инспекторат за стратешки производи и Шведски инспекторат за атомска

енергија

Обединето Кралство

Форуми за меѓународна контрола на извозот

Wassenaar аранжман (режим за контрола на извозот на конвенционално оружје и производи кои се со двојна намена а се поврзани со конвенционалното оружје)

Австралиска група (режим за контрола на извозот за биолошки и хемиски производи со двојна намена)

Режим за контрола на ракетната технологија (MTCR)

Група за спречување на ширењето на нуклеарното оружје и метеријали (NSG)

Меѓународни организации задолжени за разоружување

Меѓународна агенција за атомска енергија (IAEA)

Организација за забрана на хемиско оружје (OPCW)

Организации кои се вклучени во истражување во областа на безбедноста и за контрола на извозот:

Институт за истражувачки студии

40

2.8. ОДРЖЛИВА МЕЃУНАРОДНА ТРГОВИЈА „Како може да се препознае дека фармерките не се обоени со штетни бои и дека се произведени во фабрика со добри услови за работа каде на работниците им се исплатуваат редовно фер плати?“ „Како можеме да бидеме сигурни дека дрвените производи кои ги увезуваме не потекнуваат од нелегална експлоатација на шумите?“ Организацијта FAIRTRADE INTERNATIONAL претсавува 24 организации кои соработуваат со цел за подобрување на положбата на производителите. Седиштето на организацијата е во Бон, Германија. Организацијата ги дефинира стандардите на фер, т.е. нефер трговија и дава поддршка на производителите кои се вклучени во фер трговија.

Интернет страница: http://www.fairtrade.net/ Следните примери за ознаки се однесуваат на производи кои ги задоволувааат општо прифатените критериуми кои важат во фер трговија и/или одржлива трговија. Фер трговија

MAX HAVELAAR е независен заштитен знак на фер трговијата. Производите со заштитен знак за фер трговија се произведени и со нив се тргува во согласност со фер условите. Самата фондација Max Havelaar не произведува и не продава никаква стока. Max Havelaar претставува знак за квалитет која на потрошувачите и на компаниите им дава можност да им помогнат на малите производители во земјите во развој за да им се обезбеди подобро место во трговскиот синџир, што им овозможува заработка на средства за живот.

Интернет страница: http://www.maxhavelaar.nl/

FAIR WEAR FOUNDATION (FWF) е меѓународна иницијатива наменета за подобрување на животот на работниците од целиот свет. Фондацијата соработува со голем број на компании кои произведуваат облека и други шиени производи, кои превземаат одговорност во својот синџир на снабдување. FWF води евиденција за напредокот што го постигнале компаниите со кои што соработува. Преку размена на стручно знаење, социјален дијалог и јакнење на индустриски врски, FWF ја зголемува ефикасноста на компаниите во нивните настојувања за подобрување на овие услови.

41

Интернет страница: http://fairwear.org/

42

Еколошки производи

СОВЕТ ЗА НАДЗОР НА ШУМИ (FOREST STEWARDSHIP COUNCIL: FSC)

FSC е независна, невладина и непрофитна организација чија цел е да промовира одговорно управување со светските шуми. Основана во 1993 година заради актуелниот проблем на дефорестизација (уништување на шумите) и денеска претставува една од најважните иницијативи во последната деценија која го промовира одговорното управување со шумите во светот.

FSC обезбедува меѓународно признати стандарди , заштитен знак и акредитациски услуги на компаниите, организациите и заедниците кои се заинтересирани за одговорно шумарство. FSC ознаката претставува веродостоен линк меѓу производителот и потрошувачот на шумски производи, која на потрошувачите и на компаниите им овозможува да донесат одлуки за купување, кои имаат позитивно влијание врз животната средина, а кои истовремено создаваат и вредност за компанијата. FSC на национално ниво е затапен во повеќе од 50 земји во светот.

Интернет страница: http://www.fsc.org/

43

СОВЕТ ЗА ЗАЧУВУВАЊЕ НА МОРИЊАТА (MSC)

Советот за зачувување на морињата е водечка светска програма за сертифицирање и означување на морската храна со одржливо потекло. MSC има развиено стандарди за одржлив риболов и следливост на морската храна. Тоа заначи дека морската храна која има MSC ознака потекнува и има следливост во одржливото рибарство. MSC ги задоволува највисоките мерила за веродостојност, сертификација и програми за еколошко означување, вклучувајќи ги и насоките на Организацијата за храна и земјоделство на ОН и Кодексот за добра пракса на ISEAL. Интернет страница: http://www.msc.org/

ЕКОЛОШКИ ОДРЖЛИВ ТЕКСТИЛ

Еколошки одржливиот текстил гарантира или ограничува употреба на штетни материи и осигурува ускладеност со стандардите кои важат за отпадни води или загадување на воздухот. Употребата на овие ознаки ја контролира националната институција во секоја земја-членка на ЕУ. Сертифицирање со ознаката ЕКОЛОШКО ОДРЖЛИВ ТЕКСТИЛ користи GOTS, глобален стандард за органски текстил што е објаснето подолу.

Интернет страница: http://www.controlunion.com/certification/default.htm

44

СВЕТСКИ СТАНДАРД ЗА ОРГАНСКИ ТЕКСТИЛ (GOTS: СТАНДАРД ЗА ОРГАНСКИ ТЕКСТИЛ)

Целта на овој стандард е да се дефинира барањето со кое се обезбедува статусот на органскиот текстил, од собирање и берба на суровини, преку еколошко и општествено одговорно производство, до означување за да на крајниот потрошувач му се обезбеди веродостојна гаранција за производот. Овој стандард за органски текстил опфаќа производство, преработка, пакување, етикетирање/означување, извоз, увоз и дистрибуција на сите природни влакна. Финални производи може да бидат опфатени со овој стандард, но не се ограничени на производи од влакна, предива, ткаенини и облека. Стандардите се насочени само на законски/обврзувачки критериуми. Пред се, овие влакна треба да бидат природни и мора да бидат одгледани на органски начин врз основа на стандардите на производство кои се утврдени со Регулативата на ЕЕЗ бр. 2092/91, или NOP прописи. Исто така, мора да се земе предвид и целокупниот процес на производство. Тоа значи дека дека секоја фаза на преработка мора да задоволи одредени критериуми. Критериумите за процесот на производство се наведени во глобалните стандарди за органски текстил (GOTS). Тие ги опфаќаат сите фази на преработка во процесот на производство на текстил (предење, ткаење, перење, и др.) и за секоја фаза се наведува кои помагала можат или (неможат) да се користат во преработката, а се со цел да се остварат највисоките можни користи за животната средина. ,,Меѓународна работна група за светски стандарди за органски текстил‟‟ е основана со цел да се усогласат различните регионални пристапи и развојот на глобалните стандарди за органски текстил.

Интернет страница: http://certification.controlunion.com/

Oeko-Tex® Standard 100

Oeko-Tex® Standard 100 е единствен светски систем за испитување и сертифицирање на суровини, полу-производи и готови производи во сите фази на производство.

Испитување на штетни материи вклучува супстанци кои се забранети или се регулирани со закон, хемикалии кои се штетни за здравјето и фактори кои се опфатени со мерките на претпазливост за зачувување на здравјето. Испитаниот текстилен производ се распоредува во една од четирите Oeko-Tex® групи на производи според нивната намена. Ако производот е во директен контакт со кожата, мора да ги исполни строгите еколошки барања за здравјето на човекот.

45

Производителите имаат право да стават знак Oeko-Tex® на своите производи и да го промовираат истиот на било кој друг начин под услов производите да ги исполниле обемните лабораториски испитувања со кои е докажано дека сите составни делови на производот и неговите додатоци без исклучок ги задоволуваат специфичните критериуми за испитување . Сертификат со кој се потврдува наведеното е со важност од една година и по барање може да се продолжи.

Oeko-Tex® Standard 1000

За дополнување на Oeko-Tex® Standard 100 кој се однесува на производи, воведен е Oeko-Tex® Standard 1000 кој што претставува систем на сертифицирање за еколошки прифатливи производни капацитети во целиот синџир за производство на текстил.

За да добијат сертификат Oeko-Tex® Standard 1000, компаниите мора да ги задоволат критериумите што се однесуваат на еколошки прифатливите производни процеси и да поднесат доказ дека најмалку 30% од нивното производство е веќе сертифицирано според Oeko-Tex® Standardu 100. Критериуми кои е потребно да се задоволат се следните:

- забрана за употреба на еколошки штетни материјали и бои - усогласеност со стандардите кои се однесуваат на количините на отпадни води и третманот на

издувниот воздух - оптимизација на потрошувачката на енергија - избегнување на бучава и загадување со прашина - дефинирани мерки за безбедност на работно место - забрана за користење на детска работна сила - воведување на основни елементи во системот за управување со животната средина

Компаниите се следени од страна на независен ревизор на еден од институтите кои се членови на "Oeko-Tex® Меѓународна асоцијација за проценка на еколошки прифатлив текстил‟‟. Овој сертификат важи три години. Интернет страница: http://www.oeko-tex.com

46

3. Оданочување на стоката во Европската унија

3.1. Данок на додадена вредност (ДДВ) 3.2. Акцизи

47

3.1. Данок на додадена вредност (ДДВ) „Колкави се стапките на ДДВ во 25-те земји-членки?“ „На кој начин компанијата може да наплати ДДВ за услуги и работи кои се вршат во друга земја-членка?“ „На кој начин компанијата може да ја провери веродостојнаста на идентификацискиот даночен број (ДДВ број) на клиентот од некоја друга земја-членка?“ Одговорите на овие прашања можете да ги најдете на следната интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/vat/index_en.htm

За да најдете информации за ДДВ, следете ги овие чекори: 1. чекор: Отворете ја интернет страницата (кликнете на горе наведенот линк), и продолжете со еден од следните чекори, во звисност од информациите што ви се потребни. 2a чекор: Кликнете на Како функционира ДДВ – Стапки / How VAT works – Rates за информации за стапките на ДДВ кои се применуваат во земјите-членки на Европската унија. 2b чекор: Кликнете на Трговци – ДДВ во ЕУ / Traders – VAT in the EU за информации за примена на ДДВ во земјите-членки. 2c чекор: Кликнете на Трговци – правила за пресметка на ДДВ / Traders – VAT Invoicing rules за информации за пресметка на ДДВ во бизнисот со земјите-членки на ЕУ. 2d чекор: Кликнете на Трговци – Проверка на ДДВ бројот- база на податоци /Traders – Checking a VAT number – database за информации во врска со ДДВ идентификациски број. 2e чекор: Кликнете на Трговци – поврат на ДДВ /Traders – VAT refunds за информации во врска со правилата за одбивање на ДДВ и за поврат на ДДВ.

48

Поместување на ДДВ кај увозот при периодична пријава на ДДВ ,,Поместување на ДДВ ” или ,,трансфер на ДДВ ” значи дека компанијата не мора да плати ДДВ во моментот на увозот на стока. Увозникот го ,,поместува‟‟ плаќањето на ДДВ на периодична пријава за ДДВ. Кога увозникот има право на одбивање на ДДВ што го плаќа за стоката и услугите кои ги купил од својот добавувач, тогаш тој ДДВ-то може да се одбие од ДДВ-то кое иначе треба да се плати. Компаниите на оваа пријава мора да го наведат бројот под кој е издадено одобрението за поместување на ДДВ-то.

Пример

Компанијата мора да плати ДДВ во износ од 10.000 евра во врска со продажба во својата земја. Добавувачите на своите фактури пресметале ДДВ во износ од 5.000 евра. Компанијата увезла стока за која доспеало ДДВ во износ од 6.300 евра.

Во својата периодична пријава на ДДВ компанијата мора да го наведе следното:

ДДВ кое е потребно да се плати (во евра) ДДВ кое треба да се одбие (во евра) Продажба во сопствната земја 10,000 ДДВ на фактурите на добавувачите 5,000 ДДВ на увоз 6,300 ДДВ на увоз 6,300 Вкупно ДДВ кое треба да се плати 16,300 Вкупно ДДВ кое треба да се одбие 11,300 Салдо на ДДВ кое треба да се плати = 5,000

49

3.2. АКЦИЗИ „Кои акцизи се плаќаат за алкохол, тутунски производи и енергенти во секоја земја -членка на Европска унија?“ ,,Кои формалности мораат да бидат исполнети за движење на акцизни стоки во системот за суспензија на плаќање во рамките на ЕУ?” Одговорите на овие прашања можете да ги добиете на следните интернет страници. АКЦИЗИ

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/excise_duties/index_en.htm

За да најдете информации за акцизи, следете ги овие чекори. 1. чекор: Отворете ја интернет страницата (кликнете на горе наведениот линк) 2. чекор:: Кликнете на Алкохолни пијалоци – стапки / Alcoholic beverages – rates за информации за акцизи (стапки) за алкохолни пијалоци во земјит- членки на ЕУ. Слично на ова, кликнете на:

- Тутунски производи – стапки / Tobacco products – rates - Енергенти и електрична струја – стапки / Energy products and electricity – rates

EMCS

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/excise_duties/circulation_control/index_en.htm

Преглед на EMCS

EMCS (Систем за контрола на движење на акцизни стоки) е компјутеризиран систем за контрола на движењето на акцизни стоки во системот за одлагање/суспензија од плаќање на акцизи во рамките на ЕУ, т.е. стоки за кои што акцизите сеуште не се платени. Од 1 април 2010 година овој систем го замени документот од хартија кој го придружуваше движењето на оваа стока (пратечки акцизен документ - AAD) со електронска порака која оди од испраќачот до примачот преку институциите на државна управа на земјите-членки. Од 1 јануари 2011 година овој AAD документ не важи за новите двжења на акцизната стока во системот за одлагање на плаќање на акцизи: сите овие движења можат да започнат единствено со користење на EMCS (електронски пратечки акцизен документ или e-aD).

За подетални информации погледајте ги EMCS патокази.

50

EMCS овозможува:

Поедноставување на процедурите;

Администрација без папирлогија;

Безбедно движење на стоки (трговските податоци се проверуваат пред да се испрати стоката);

Побрзо обезбедување на гаранции за трговците ( доказот за пристигнувањето на стоката на одредиштето се добива на побрз и посигурен начин);

Ефикасна контрола/надзор со навремени информации и проверки за време на движењето на стоката.

Ова претставува значителен напредок и поедноставување на постапките за трговците со алкохолни пијалоци, тутунски производи и енергетски производи.

Дополнителни информации

EMCS патоказ / EMCS roadmap EMCS сервиси на информации / EMCS info services (најнови информации за земјите членки,

комуникациска политика, линкови со EMCS интернет страници на земјите-членки) EMCS во пракса / EMCS in practice (e-AD дијаграм, прототип на активности, SEED) Прописи / Legislation (правната основа на EMCS, примена на опционални одредби во земјите-

членки) EMCS компјутерски проект / EMCS Computerisation Project (спецификација на работењето,

примена по функции и фази) вклучувајќи EMCS за програмери Историја на EMCS / EMCS History

Листа на често поставувани прашања / Frequently asked questions

51

Производство и/или продажба на стоки и услуги во Европската унија 4.1. Правила на внатрешниот пазар за слободно движење на стоки

4.2. Еколошки прописи за комерцијализација на стоки во Европската унија

4.3. Прашања поврзани со заштитата на животната средина во областа на малите и средни

претпријатија, дизајн и производство на стоки 4.4. Правила на внатрешниот пазар за слободата на давање на услуги во рамките на Европската унија

52

4.1. Правила на внатрешниот пазар за слободно движење на стоки

4.1.1. Индустриски производи кои се опфатени во новиот пристап на техничка хармонизација (CE ознака) 4.1.2. Храна 4.1.3. Хемиски производи 4.1.4. Други производи

53

4.1.1. ПРАВИЛА НА ВНАТРЕШНИОТ ПАЗАР– ТЕХНИЧКА ХАРМОНИЗАЦИЈА (сектори кои се усогласени со ,,Новиот пристап’’– CE ознака) „Што е CE ознака?“ „Кои европските закони и стандарди во врска со производите, на пр. технички барања, правила за означување и пакување и еколошки прописи мора да се применуваат, за во Европската унија да се продаваат производи кои се опфатени со таканаречениот нов пристап на техничка хармонизација?“ „Каде може да ги купиме хармонизираните стандарди кои ни се потребни за да се задоволат барањата на директивата за нов пристап?“ „Што значи општа безбедност на производи и сигурноста на истите во ЕУ?”

Одговорите на овие прашања можете да ги најдете на интернет страниците и публикациите кои се наведени подолу.

A/ Интернет страници со општи информации за европските принципи на техничката хармонизација и

стандардизација

1. Извор на информации: Европска комисија – Резимеа на законодавството на ЕУ Интернет страница: http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/index_en.htm

За да најдете информации на оваа страница, следете го овој пример.

Пример: Кои усогласени технички барања се применуваат на машините во ЕУ? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата Резимеа на законодавството на ЕУ / Summaries of EU legislation и кликнете на Ватрешен пазар / Internal market. 2. чекор: На азбучниот индекс одберете T – Техничка хармонизација – Сектори кои се ускладени со новиот пристап – Машини / T – Technical harmonisation – Sectors harmonised in line with the new approach – Machines - Machinery и пронајдете го насловот и резимето на релевантниот ЕУ закон (пр. Директива 2006/42/EC). За да најдете цели текстови на ЕУ прописите, преминете на интернет страницата на Eur-Lex (видете го подолу наведениот линк) .

2. Извор на информации: Европска комисија - база на податоци /EUR-Lex database (= целосни текстови на ЕУ прописи)

Интернет страница: http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

54

За да најдете информации на оваа страница, следете го овој пример.

Пример: Како да пронајдете текст на Директива за машини (=Директива 2006/42/EZ)? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата на Eur-Lex (кликнете на горенаведениот линк) и кликнете на Едноставно пребарување / Simple search. 2. чекор: Кликнете на Пребарување на документи според природниот број / Search by document number - natural number. 3. чекор: Внесете ја годината „2006” и бројот ”42”; одберете „Директива” и кликнете на „Пребарај ”/ „‟Search‟‟. 4. чекор: Кликнете на „Библиографска белешка ”/ „‟Bibliographic notice‟‟. 5. чекор: Кликнете на најновиот документ под „Консолидирана верзија ” / „‟Consolidated version‟‟.

3. Извор на информации: Интернет страница ,,Нов пристап ” (= референци на закони и хармонизирани стандарди) Интернет страница: http://www.newapproach.org

За да најдете информации на оваа страница, следете го овој пример.

Пример: Како да се пронајде листа на достапни хармонизирани стандарди потребни за исполнување на барања за хармонизирање со Директивата за машини (Директива 2006/42/EZ)? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата на Новиот пристап (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Директиви и стандарди / Directives and Standards. 3. чекор: Поместете се на редот со информации за Директивата 2006/42/EZ за безбедност на машините. 4. чекор: Кликнете на Референци за хармонизирани стандарди / References Harmonised Standards. 5. чекор: Од листата одберете ги релевантните стандарди. 6. чекор: Преминете на Продажни места за стандарди / Standards sales points и нарачајте текстови со

хармонизирани стандарди од најблискиот национален институт за стандардизација. Контактирајте со националниот член на CEN (Европскиот комитет за стандардизација) за општи

стандарди.

55

Контактирајте со националниот член на CENELEC (Европскиот комитет за електротехничка стандардизација) за електротехнички стандарди.

Контактирајте со националниот член на ETSI (Европски институт за телекомуникациски

стандарди) за телекомуникациски стандарди.

4. Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија (= ЕУ политика за нов пристап кон техничката хармонизација) Интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/index_en.htm

За да најдете информации на оваа страница, следете го овој пример. Пример: Како да се најде практичен водич за спроведување на Директивата за машини (Директива 2006/42/EZ) 1. чекор: Отврете ја интернет страницата Генерален директорат за претприемништво и индустрија

(кликнете на горенаведениот линк) . 2. чекор: Кај насловот ,,Индустриски сектори ” / „‟Industry sectors‟‟ кликнете на ,,Машинско инжењерство ” /

''Mechanical engineering'' и на Машинство / Machinery. 3. чекор: Кликнете на ,,Водич за примена на Директивата 2006/42/EZ за машини‟‟. Оваа страница содржи исто така и пошироки информации за CE означување кои се достапни на следниот

линк: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-market-goods/cemarking/professionals/index_en.htm

B/ Општ водич/ публикација

„Водич за спроведување на директиви кои се врз основа на новиот пристап и глобалниот пристап“ http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/legislation/guide/index.htm

C/ Директивите од новиот пристап и поврзаните ускладени ЕУ стандарди

Директивите на новиот/глобален пристап содржат само основни здравствени и безбедносни барања за дизајн и употреба на производот. Подетални технички спецификации се утврдуваат со хармонизирани стандарди, кои ги развиваат европските тела за стандардизација CEN, CENELEC или ETSI. За да се воспостави хармонизиран стандард, Европската комисија мора да го одобри тоа. Комисијата го усогласува стандардот со објавување на нејзиното име/наслов заедно со директивата во Службениот весник. Кога хармонизираните стандарди се усвојат, земјите членки на CEN, CENELEC или ETSI мора да ги објават истите и мораат да ги повлечат дотогашните национални стандарди. Додека основните барања се обврзувачки , стандардите во принцип се доброволни. Производителите не мораат да ги следат хармонизирани стандарди за да ги задоволат обврските од директивата во однос на производот. Можат слободно да изберат било кое решение кое ќе ги задоволи основните барања. .

56

Сепак, се верува дека производите кои се во склад со хармонизираните стандарди ги исполнуваат основните барања од директивата (претпоставка за сообразност). На следните интернет страници се наоѓаат листи со хармонизирани стандарди за сите сектори кои се опфатени со новиот пристап на техничко усогласување: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/standardization/harmstds/reflist.html http://www.newapproach.org Текстови на европски хармонизирани стандарди можат да се нарачаат од националните тела за стандардизација кои можат да се најдат на следните интернет страници: 1) CEN (Европски комитет за стандардизација)

Rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels Tel.: 32 2 550 08 11 Fax: 32 2 550 08 19 E-mail: infodesk@cenorm.be http://www.cen.eu/cen/Pages/default.aspx

Национални членови на CEN http://www.cen.eu/cen/Members/Pages/default.aspx 2) CENELEC (Европски комитет за електортехничка стандардизација)

Rue de Stassart, 35 B-1050 Brussels Tel.: 32 2 519 68 71 Fax: 32 2 519 69 19 E-mail: general@cenelec.be http://www.cenelec.eu Национални членови на CENELEC http://www.cenelec.eu/Cenelec/CENELEC+in+action/Web+Store/Standards/default.htm 3) ETSI (Европски институт за телекомуникациски стандарди)

650, route des Lucioles F-06921 Sophia Antipolis Cedex Tel.: 33 4 92 94 42 00 Fax: 33 4 93 65 47 16

57

E-mail: infocentre@etsi.org http://www.etsi.org Национални членови на ETSI http://portal.etsi.org/Portal_Common/home.asp

D/ Нотифицирани тела

Листите на нотифицирани тела, вклучувајќи и идентификациски број на нотифицираното тело, како и задачите за кои се пријавени, можат да се најдат на следните интернет страници: NANDO информативен систем (Информативен систем на нотифицирани и овластени тела според новиот пристап) http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/

E/ Одговорност за производ и општа безбедност на производите

ЕУ Директива за одговорности за производи се наоѓа на следната интернет страница: http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=115911:cs&lang=en&list=115911:cs,&pos=1&page=1&nbl=1&pgs=10&hwords=

ЕУ Директива за општа безбедност на производи се наоѓа на следната интернет страница: http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=272287:cs&lang=en&list=272287:cs,258366:cs,258142:cs,&pos=1&page=1&nbl=3&pgs=10&hwords=

Повеќе информации се достапни на следната интернет страница: http://ec.europa.eu/consumers/safety/prod_legis/index_en.htm Специфични информации за RAPEX (Систем за предупредување за опасни предмети за општа употреба) достапни се на следната интернет страница: http://ec.europa.eu/consumers/safety/rapex/index_en.htm

F/ Спогодби со трети земји

Листа на спогодби за меѓусебно признавање се достапни на следната интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/international-competitiveness/agreements/index_en.htm

58

G/ Управување со квалитетот: стандарди и организации

ISO 9001:2008 (Интернационална организација за стандардизација)

1, ch. de la Voie-Creuse Case postale 56 CH – 1211 Geneva 20 Tel.: 41 22 749 01 11 Fax: 41 22 733 34 30 E-mail: central@iso.ch http:// www.iso.ch EOQ (Европска организација за квалитет)

36-38 rue Joseph II B-1000 Brussels Tel.: 32 474 240 800 E-Mail: eoq@eoq-org.eu http://www.eoq.org EFQM (Европска фондација за управување со квалитет)

Avenue des Olympiades, 2 B-1140 Brussels Tel.: 32 2 775 35 11 Fax: 32 2 775 35 96 E-mail: info@efqm.org http://www.efqm.org

H) Институции за акредитација и сертификација

Активни во оваа област се следните институции:

Европска организација за акредитација (EA) http://www.european-accreditation.org/default_flash.htm

59

Меѓународен форум за кредитација (IAF) http://www.iaf.nu

Меѓународна организација за акредитација на лаборатории (ILAC) http://www.ilac.org

J) CE ознака

CE ознаката може да се сними во различни електронски формати од следната интернет страница:

http://ec.europa.eu/enterprise/faq/ce-mark.htm

ПРОИЗВОДИ КОИ БАРААТ „CE„ ОЗНАКА

Интернет страница со пракрични информации Жичари: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/cableways/index_en.htm

Градежни производи: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/construction/construction-products/index_en.htm

Ниско-напонска опрема (електрична сигурност: Директива за ниско-напонска опрема (LVD)): http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/electrical/lvd/index_en.htm

Електромагнетна компатибилност (EMC): http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/electrical/emc/index_en.htm

60

Експлозиви за цивилна употреба: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/specific-chemicals/explosives/index_en.htm

Апарати на гас/плински уреди: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/pressure-and-gas/gas_appliances/index_en.htm

Лифтови: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/lifts/index_en.htm

Машини: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/machinery/index_en.htm

Емисија на бучава од опремата која се користи на отворено: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/noise-outdoor-equipment/index_en.htm

Опрема и заштитни системи наменети за употреба во потенцијално експлозивни атмосфери (ATEX): http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/atex/index_en.htm

61

Медицински уреди: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/medical-devices/regulatory-framework/index_en.htm

Опрема за лична заштита (PPE): http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/personal-protective-equipment/index_en.htm

Опрема под притисок: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/pressure-and-gas/pressure-equipment/index_en.htm

Пиротехнички производи: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/specific-chemicals/pyrotechnic-articles/index_en.htm

Радио и телекомуникациска терминална опрема (R&TTE): http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/rtte/index_en.htm

Рекреациски пловила:

62

http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/maritime/recreational-craft/index_en.htm

Играчки: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/toys/index_en.htm

63

4.1.2. ПРАВИЛА НА ВНАТРЕШНИОТ ПАЗАР – ХРАНА „Кои европски прописи се однесуваат на техничките барања, и на барањата во врска со означување/етикетирање и пакување на храна?” „Каде компаниите можат да ги проверат насоките на HACCP?“ „Кои се службено одобрени ознаки за означување на храната од органско потекло, традиционалните специјалитети, заштитеното географско потекло, и др.?” Одговорите на овие прашања можете да ги пронајдете на интернет страниците и публикациите кои се наведени подолу.

I. ЕВРОПСКО ЗАКОНОДАВСТВО ЗА ХРАНА

На следните интернет страници може да се најде законодавството за храна: I.1. Резимеа на законодавството на ЕУ за прехранбени производи

Извор на информации : Европска комисија – Резимеа за законодавството на ЕУ

Интернет страница: http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/index_en.htm

Како да се користи оваа интернет страница?

Одберете ,,F” и потоа ,,Храна” / „‟Foodstuffs‟‟ или ,,Безбедност на храна ” / „‟Food safety‟‟ од азбучниот индекс. Резултат: Корисникот ќе ги пронајде имињата и кратките резимеа на законот на ЕУ за прехранбени производи.

I.2. Комплетни текстови на законот на ЕУ за прехранбени производи

Извор на информации : Европска комисија - EUR-LEX

Интернет страница: http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

64

На кој начин се користи оваа интернет страница?

1. чекор: Обидете се да ги најдете имињата и броевите на ЕУ директивите, регулативите,

одлуките и др. со помош на интернет страницата ,,Резимеа за законодавството на ЕУ ” / „‟Summaries of EU legislation‟‟ (видете ја точката I.1.).

Пример: побарајте ја Директивата 2000/13/EZ

2. чекор: Отворете ја интернет страницата на Eur-Lex (кликнете на горенаведениот линк) и

кликнете на ,,Едноставно пребарување“ / "Simple search".

3. чекор: Кликнете на „Барај според природниот број“ / "Search by natural number".

4. чекор: Внесете ја годината („2000“) и бројот („13“), одберете „Директива“ / "Directive" и кликнете на „Пребарај“ / "Search".

5. чекор: Кликнете на „Библиографска забелешка“ / "Bibliographic notice".

6. чекор: Кликнете нанајновата консолидирана верзија на Директивата.

I.3. Политиките на ЕУ во областа на безбедноста на храната и на добиточната храна

Извор на информации: Европска комисија - ГД за заштита на здравјето и на потрошувачите

Интернет страница: http://ec.europa.eu/food/food/index_en.htm

Оваа интернет страница содржи подетални описи на теми кои се регулирани со законите на ЕУ поврзани со областа на храна и добиточна храна (на пр. коментари, насоки, информации за нови закони кои се во подготовка, контактни точки и др.) Поточно, достапни се информации на следните теми:

- Општ закон за храна Принципи / Principles

Насоки за примена / Implementation guidelines Принцип на претпазливост / Precautionary principle Следливост / Traceability

Одговорност / Responsibilities Методи / Procedures Систем на брзо предупредување / Rapid Alert System

- Прехрана на животни Етикетирање на добиточната храна / Labelling of Feed Materials Хигиена на добиточната храна / Feed Hygiene Адитиви за добиточната храна / Feed Additives

Одобрување и регистрација на настани / Approval & Registration of Establishments

Несакани супстанци / Undesirable Substances Методи на земање примероци и анализа / Sampling and Analysis Methods

65

Службени контроли / Official Controls Листа на законодавство / Legislation List - Обележување и прехрана Означување/етикетирање на храна / Food Labelling Здравствени и прехранбени барања / Health and Nutrition Claims Означување на хранливи вредности / Nutrition Labelling Минерални води / Mineral Waters Додатоци во исхрана / Food Supplements Додавање на витамини и минерали / Addition of Vitamins & Minerals Диетална храна / Dietetic Foods Храна за доенчиња и мали деца / Foods for Infants & Young Children Храна за намалување на телесна тежина / Foods for Weight Reduction

Храна за посебни медицински цели / Foods for Special Medical Purposes

Храна за спортисти / Foods for Sports People Храна за дијабетичари / Foods for diabetics - Биотехнологија ГМО храна и добиточна храна / GM food & feed

Евалуација на законодавството на ЕУ за ГМО /Evaluation of the EU legislation on GMOs

Стратегија за Европа / Strategy for Europe - Нова храна Нова храна / Novel Food - Хемиска сигурност Адитиви / Additives Ароми / Flavourings Загадувачи / Contaminants

Остатоци на ветеринарски-медицински производи / Residues of Veterinary Медицински производи / Medicinal Products

Остатоци од пестициди / Pesticide Residues Материјали во допир со храна / Food Contact Materials Хормони во месо / Hormones in meat Измами / Fraudulent practices - Биолошка сигурност Хигиена на храната / Food Hygiene

Трансмитивна спонгиформна енцефалопатија и говедска спонгиформна енцефалопатија / TSEs / BSE

Животински нус-производи / Animal By-Products Салмонела и труење со храна / Salmonella / Food-borne Diseases Трихинела / Trichinella Микробиолошки критериуми / Microbiological criteria Референтни лаборатории на Заедницата /Community Reference Laboratories Зрачења / Irradiation Одобрени настани / Approved Establishments Листа на настани во трети земји /Third Country Establishments List

Листа на настани според 2007/330/EZ / Establishments List according to 2007/330/EC

66

- Службени контроли Трошоци за инспекциски процедури (Регулатива 882/2004/EZ / Inspection fees (Regulation (EC) 882/2004)

Одобрување на контрола кои третите земји ја вршат пред извоз / Approval of pre-export checks carried out by third countries Зголемени проверки на увоз на храна од не-животинско потекло / Increased checks on import of food of non-animal origin

Референтни лаборатории / Reference Laboratories Стручен систем на контрола на промет со животни, производи од животинско потекло и други производи / TRACES

TR@CES

Систем за итно птредупредување за храна и добиточна храна /

RASFF

Други теми кои може да се најдат на оваа страница

- Здравје и благосостојба на животните / Animal health and welfare - Здравје на растенијата / Plant health - Контроли на Службата за храна и ветеринарство / FVO (Food and Veterinary Office) Inspections

II. HACCP И СТАНДАРДИ ЗА ХРАНА НА ФАО (Организација на ОН за храна и земјоделство) и на СЗО (Светска здравствена организација)

Производителите на прехранбени производи имаат законска обврска да ги применуваат принципите на HACCP. HACCP (анализа на опасности и критични контролни точки) е метода која компаниите мора да ја применуваат за да се обезбеди квалитет на прехранбените производи, и се базира врз два главни процеси: испитување на опасности (HA = Hazard Analysis) и одредување на точки во производната постапка врз која се врши надзор на тие опасности (Critical Control Points). HACCP има седум принципи. 1. Се утврдуваат можни опасности до кои може да се случат. Тоа значи дека се земаат предвид микробиолошки опасности (распаѓање на производи) како и надворешно загадување (хемиско загадување, туѓи тела).

2. Точките во производниот процес во кои може да се управува со опасностите/ во кои опасностите може ефикасно да се следат, мора да бидат одредени како критични контролни точки (CCP). Пример: процес на стерилизација.

3. За овие критични точки се утврдуваат гранични вредности (критични вредности) до кои треба да се придржуваме. Пример: најниска и највисока температура и траење на процесот на стерилизација.

4. На овие критични контролни точки опасноста се контролира со мерење на работата на инсталацијата (= систем за пратење на критичните контролни точки).

5. Претходно се утврдуваат корективни мерки кои треба да се применуваат доколку во мерењето/пратењето дојде до отстапување.

6. Ефективноста на целиот систем треба редовно да се следи, и редовно треба да се прилагоди на промените во процесот или производот.

7. Сите активни компании мора да се регистрираат, т.е. да се евидентираат (=документација на сите процеси и евиденција на сите податоци кои се однесуваат на овие принципи и на нивната примена).

Извор на информации: Codex Alimentarius Интернет страница: http://www.codexalimentarius.net

67

Како се користи оваа интернет страница? 1)Информации за хигиена на храната, вклучувајќи HACCP Одберете e Службени стандарди – Посебни публикации –/ Official Standards – Special Publications Одберете ,,Хигиена на храна – Основни текстови (4-то издание)‟‟ / Food Hygiene – Basic Texts (4th edition) Резултат: Документ „Препорачан меѓународен кодекс за работа – Општи принципи на хигиена на храна“ / "Recommended International Code of Practice General Principles of Food Hygiene‟‟. 2) Информации за стандардите во производството на одредена храна Одберете Службени стандарди – Службени стандарди на Кодексот-Листа / Official Standards – Official Codex Standards – List

III. НАУЧНИ СОВЕТИ ЗА БЕЗБЕДНОСТ НА ХРАНАТА

Извор на информации: Европска агенција за безбедност на храната (EFSA) Интернет страница: http://www.efsa.europa.eu/

Европска агенција за безбедност на храната (EFSA) е главна агенција на Европската унија во областа на проценка на ризик поврзан со безбедноста на храната и на добиточната храна. EFSA обезбедува независни научни совети и овозможува дијалог за постоечките и можните ризици поврзани со храната при што тесно соработува со националните власти и овозможува отворени консултации со сите засегнати страни. EFSA е основана во 2002 година после низа кризи поврзани со храната кои се јавија во текот на доцните деведесетти на дваесетиот век, дејствувајќи како независен извор на научни совети и дијалози за ризиците во синџирот за исхрана. Таа е основана како дел од сеопфатната програма за подобрување на безбедноста на храна во ЕУ, обезбедување на високо ниво на заштита на потрошувачите и задржување на довербата во процесите на снабдување со храна во ЕУ.

Во рамките на европскиот систем на безбедност на храна, проценката на ризикот се врши независно од управувањето со ризиците. Како проценител на ризикот, EFSA обезбедува научни мислења и совети кои ја создаваат основата на европската политика и законодавство, и обезбедува поддршка на Европската комисија, Европскиот парламент и земјите-членки на ЕУ во донесување на ефикасни и навремени одлуки за управување со ризиците.

Делокругот на работа на EFSA опфаќа безбедност на храна и добиточна храна, исхрана, здравје и благосостојба на животните, заштита на растенијата и здравје на билките. Задачата на EFSA во сите овие области е да обезбеди објективни и научно засновани совети и јасен дијалог, што секогаш се базираат на најновите научни информации и знаење. Целта на EFSA е да стане признат авторитет во светот во областа на проценката на ризикот на безбедноста на храната и добиточна храна, исхраната, здравјето и благосостојба на животните, заштита на растенијата и здравје на билките. Благодарение на овој систем,

68

европските потрошувачи се меѓу најдобро заштитените и најдобро информираните во светот во врска со ризиците во синџирот на исхрана.

IV. СПЕЦИЈАЛНИ ОЗНАКИ/ЕТИКЕТИ ЗА ПРЕХРАНБЕНИ ПРОИЗВОДИ

IV.1. Географски ознаки и ознаки за потекло, сертификати за специфични својства на храната

Следните ЕУ шеми го поттикнуваат различното земјоделско производство, ги штитат имињата на производите од нивното исчезнување и имитации и им помагаат на потрошувачите на тој начин што им обезбедуваат информации за специфичните својства на производите:

PDO – се однесува на земјоделски производи и храна која се произведува, преработува или продготвува во одредено географско подрачје со користење на признати технички вештини (know-how).

PGI – се однесува на земјоделски производи и храна која е тесно поврзана со одредено географско подрачје. Најмалку една фаза на производство, преработка или подготовка се одвива на одредено географско подрачје.

TSG – нагласува традиционални карактеристики, било на составот или на методите на производство.

Производи кои исполнуваат одредени услови можат да ги добијат следните ознаки:

1 2 3 1) ЗАШТИТЕНО ГЕОГРАФСКО ПОТЕКЛО (PGI: PROTECTED GEOGRAPHICAL INDICATION) 2) ЗАШТИТЕНА ОЗНАКА ЗА ПОТЕКЛО (PDO: PROTECTED DESIGNATION OF ORIGIN) 3) ЗАГАРАНТИРАНО ТРАДИЦИОНАЛЕН СПЕЦИЈАЛИТЕТ (TSG: TRADITIONAL SPECIALTY GUARANTEED) Овие ознаки може да се најдат на следната интернет страница: http://ec.europa.eu/agriculture/quality/schemes/logos/index_en.htm

Извор на информации: Европска комисија – ГД за земјоделство Интернет страница: http://ec.europa.eu/agriculture/quality/index_en.htm

ГЕОГРАФСКИ ОЗНАКИ И ОЗНАКИ ЗА ПОТЕКЛО Оваа област се регулира со следниот пропис:

69

Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 510/2006 од 20 март 2006 година за заштита на географските ознаки и ознаките за потекло на земјоделски и прехранбени производи.

Оваа регулатива не се однесува на производи од вино и жестоки пијалоци. ТРАДИЦИОНАЛЕН СПЕЦИЈАЛИТЕТ Оваа област се регулира со следниот пропис: Регулатива на Советот (ЕЕЗ) бр. 509/2006 од 20 март 2006 година за земјоделски и прехранбени производи како загарантирано традиционални специјалитети.

Базата на податоци DOOR содржи имиња на производи регистрирани според PDO, PGI илиTSG ознаките, како и имиња за кои е поднесено барање за регистрација под овие ознаки.

E-BACCHUS е база на податоци за географско потекло на вина со потекло од земјите-членки на ЕУ или од трети земји, кои се заштитени во Европската заедница.

Примери 1) Шампањ (Франција)

Шампањот е пенливо вино произведено со воведување на процес на секундарна ферментација на вино во шише до почетокот на процесот за карбонизација. Се произведува исклучиво во регионот Champagne во Франција и од таму потекнува името (шампањ или пенливо вино). Иако овој термин го користат и производителите на пенливи вина од другите делови на светот, бројни земји ја ограничуваат употребата на овој термин само на вина кои се произведуваат во францускиот регион Champagne. Овој принцип во Европа е заштитен со PDO статус (статус на заштитено потекло). Други земји, како САД, ја признаваат ексклузивноста на името, но обезбедуваат правни основи според кои долгогодишните домашни производители на пенливи вина можат да продолжат да го користат името,,шампањ" под одредени услови.

2) Фета сирење (Грција)

Постојат седум ''Заштитени со ознаки на потекло '' региони кои произведуваат фета сирење: Пелопонез, Тесалија, Епир, Грција (копно), Македонија, Тракија и островот Лезбос.

70

3) Пршута Парма (Италија)

Пршутата од Парма (Prosciutto di Parma) го има добиено PDO статусот (статус на заштитено потекло) во 1996 година.

4) Торта Сантиаго (Шпанија)

Тортата Сантиаго е традиционален колач од северна Шпанија. Тортата е густа и со богат вкус и позната е во Сантиаго во Шпанија како посластица која ги привлекува гостите во рестораните и кафетериите.

5) Пица Наполитана

Земјите членки на ЕУ на 9 декември 2009 година го поддржаа предлогот ,,Pizza Napoletana” да добие ознака на загарантиран традиционален специјалитет во рамките на шемата на ЕУ за означување/етикетирање.

71

IV.2. ,,ЕКО‟‟ знак за органско земјоделство

ЕУ еко знакот за органско земјоделство обезбедува доверба кај потрошувачите за потеклото и квалитетот на храната и пијалоците, т.е. дека секој од овие прехранбени производи е во согласност со прописите на ЕУ за органско земјоделство.

Од јули 2010 година ЕУ ознаката за органско земјоделство е задолжителен за сите однапред пакувани органски прехранбени производи во рамките на Европската унија. Исто така, овој знак може да се користи на доброволна основа за органски производи кои не се однапред спакувани, а кои се произведени во ЕУ, или за било кој органски производ кој е увезен од трети земји.

Производи кои исполнуваат одредени услови може да ја имаат следната ознака:

Извор на информации: Европска комисија – ГД за земјоделство

Интернет страница: http://ec.europa.eu/agriculture/organic/splash_en

Оваа област се регулира со следниот пропис:

Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 834/2007 од 28 јуни 2007 година за органското производство и означување на органските производи со која се укинува Регулативата на (ЕЕЗ) бр. 2092/91.

Регулатива на Комисијата (ЕУ) бр. 271/2010 од 24 март 2010 година со која се дополнува и изменува Регулативата (ЕЗ) бр. 889/2008 и се утврдуваат деталните правила за спроведување на Регулатива на Советот (ЕЗ) бр. 834/2007 во однос на еколошкото производство и логото на Европската унија.

Комплетни текстови на овие уредби се достапни на следната интернет адреса:

72

http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

73

4.1.3. ПРАВИЛА НА ВНАТРЕШНИОТ ПАЗАР – ХЕМИСКИ ПРОИЗВОДИ „Каде нашата компанија може да најде преглед на графички знаци и ознаки за предупредување и известување со кои мора да се означат хемиските производи?“ „Кои барања мора да ги исполни амбалажниот материјал што се користи за хемиски производи?“ „Кои состојки се дозволени во козметичките производи?“ Одговорите на овие прашања можете да ги пронајдете на интернет страниците и публикациите кои се наведени подолу. 1. Резимеа на законодавството на ЕУ за хемиски производи

Извор на информации: Европска комисија – Резимеа на законодавството на ЕУ

Интернет страница: http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/index_en.htm

Како се користи оваа интернет страница? Одберете ,,D‟‟а потоа ,,Опасни супстанци‟‟ / '„Dangerous substances‟' од азбучниот индекс. Резултат: Корисникот ќе пронајде имиња и куси резимеа на законите на ЕУ за различни групи на

хемиски производи. 2. Комплетни текстови на законите на ЕУ

Извор на информации: Европска комисија - EUR-LEX

Интернет страница: http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

Како да ја користите оваа интернет страница?

1. чекор: Обидете се да ги најдете имињата и броевите на ЕУ директивите, регулативите,

одлуките, и др. со помош на интернет страницата,,Резимеа на законодавството на ЕУ ” / „‟Summaries of EU legislation‟‟ (видете ја точката I.1.)

Пример: побарајте ја Директивата 1907/2006

2. чекор: Отворете ја интернет страницата на Eur-Lex (кликнете на горенаведениот линк) и кликнете на ,,Едноставно пребарување“ / "Simple search". 3. чекор: Кликнете на „Барај според природен број“ / "Search by natural number". 4. чекор: Внесете ја годината („2006“) и бројот („1907“), одберете „Регулатива“ / "Regulation" и кликнете на „Пребарај“ / "Search".

74

3. Политиката на ЕУ во областа на хемиските производи

Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија

Интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/index_en.htm

Како да ја користите оваа интернет страница? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата на ГД за претприемништво и индустрија (кликнете на

горенаведениот линк). 2. чекор: На индексот од A – Z под ,,Индустриски сектори‟‟ / „‟Industry sectors‟‟ кликнете на ,,Хемикалии‟‟ /

„‟Chemiclas‟‟. Компаниите можат да ги проверат и следните интернет страници како би ги пронашле насоките на ЕУ законите за одредени хемиски, козметички и фармацевтски производи.

СПЕЦИЈАЛНИ ХЕМИСКИ ПРОИЗВОДИ

1. Опасни супстанци и препарати

Специфични информации за REACH (Регистрирање, евалуација, одобрување и ограничување на хемикалии) и GHS (Глобален хармонизиран систем за класификација и означување на хемикалии): http://ec.europa.eu/enterprise/reach/index_en.htm http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/documents/reach/index_en.htm Детални документи и водичи за примена на REACH се достапни на: http://guidance.echa.europa.eu/guidance_en.htm Политиката на ЕУ во областа на опасни препарати: http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/dangerous/index_en.htm

75

ESIS – Европски информативен систем за хемиски супстанци: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/esis/

2. Средства за заштита на растенија Информации за законодавството на ЕУ за средства за заштита на растенија: http://ec.europa.eu/food/plant/protection/index_en.htm

3. Биоциди Европска директива за биоцидни производи (BPD): http://ec.europa.eu/environment/biocides/ BPD информатички систем: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/esis/index.php?PGM=bpd Овој интернетски BPD информатички систем дава листа на активни супстанци кои се наведени во Анекс I или IA од Директивата 98/8/EZ за поставување на биоцидни производи на пазар (Директива за биоцидни производи). Тоа е така наречена ,,листа на вклучување на супстанци во Анекс I / IA'' и ,,листа на исклучувања ''. Заеднички регистар за биоцидни производи

4. Ѓубрива

Информации на законодавството на ЕУ за ѓубрива :

http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/fertilizers/index_en.htm

5. Детергенти

76

Информации на законодавството на ЕУ за детергенти :

http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/detergents/index_en.htm 6. Експлозиви

Информации на законодавството на ЕУ за експлозиви:

http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/explosives/index_en.htm

7. Пиротехнички производи

Информации на законодавството на ЕУ за пиротехнички производи:

http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/pyrotechnic/index_en.htm 8. Предлекови

Информации на законодавството на ЕУ за предлекови: http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/precursors/index_en.htm

КОЗМЕТИЧКИ ПРОИЗВОДИ

Политиката на ЕУ во областа на козметички производи:

77

http://ec.europa.eu/consumers/sectors/cosmetics/documents/

CosIng е посебна база на податоци која содржи информации за козметички состојки кои се опфатени со Директивата 76/768/EEZ која содржи листа на козметички состојки и мислења на Научниот комитет за безбедност на корисниците на козметички состојки. http://ec.europa.eu/consumers/cosmetics/cosing/

Насоки/упатства за толкување на Директивата за козметички производи: http://ec.europa.eu/consumers/sectors/cosmetics/documents/guidelines/index_en.htm

Гранични/маргинални производи: http://ec.europa.eu/consumers/sectors/cosmetics/cosmetic-products/borderline-products/index_en.htm

Средства за заштита од сонце: http://ec.europa.eu/consumers/sectors/cosmetics/cosmetic-products/sunscreen-products/index_en.htm

Безбедност на бојата за коса: http://ec.europa.eu/consumers/sectors/cosmetics/cosmetic-products/hair-dye-products/safety-strategy/index_en.htm

ФАРМАЦЕВТСКИ ПРОИЗВОДИ

1) Политика на ЕУ во областа на фармацевтските производи: http://ec.europa.eu/health/index_en.htm

Подетални информации:

I) Медицински производи наменети за човечка употреба

Општи информации o

78

Правна рамка

Медицински производи за деца

Медицински производи за сирачиња

Напредни терапии

Билни медицински производи

II) Медицински производи за ветеринарна употреба

79

2) EMEA – Европска агенција за лекови

http://www.ema.europa.eu

Европската агенција за лекови е децентрализирана агенција на Европската унија со седиште во Лондон. Агенцијата е одговорна за научни испитувања на лекови и медицински производи наменети за употреба во Европската унија кои ги развиваат фармацевтските компании.

80

Референтни документи

1) Законодавство на ЕУ – Eudralex

Целокупното законодавство на Европската унија кое се однесува на фармацевтскиот сектор опфатено е во том 1 и том 5 од публикацијата ,,Правила за регулирање на медицински производи во Европската унија‟‟

Том 1 – ЕУ фармацевтска легислатива за медицински производи за човечка/хумана употреба Том 5 – ЕУ фармацевтска легислатива за медицински производи за ветеринарна употреба

Примарното законодавство е поддржано со низа насоки кои исто така се објавени во овие ,,Правила за регулирање на медицински производи во Европската унија‟‟.

Том 2 – Информација за апликантите и регулаторни насоки за медицинските производи за хумана употреба

Том 3 – Научни насоки за медицински производи за хумана употреба Том 4 – Насоки за добра производна пракса за медицински производи за хумана и ветеринарна

употреба Том 6 – Информација за апликантите и регулаторни насоки за медицинските производи за

ветеринарна употреба Том 7 – Научни насоки за медицински производи за ветеринарна употреба Том 8 – Максимални нивоа на остатоци Том 9 – Насоки за фармаковигиланца за медицински производи за хумана и ветеринарна

употреба Том 10 – Насоки за клинички испитувања

Медицински производи за употреба во педијатрија, медицински производи за сирачиња , билни медицински производи и медицински производи за напредна терапија се регулирани со посебни прописи.

2) Заеднички регистар

Заедничкиот регистар ги вклучува сите медицински производи за хумана и ветеринарна употреба како и медицинските производи за сирачиња кои добиле одобрение да се стават во промет по пат на користење на централизирана постапка .

Пристап до Заедничкиот регистар

81

4. Класифицирање и обележување на хемиските производи

Извор на информации: ЕВРОПСКА КОМИСИЈА – ГД ЗА ПРЕТПРИЕМНИШТВО И ИНДУСТРИЈА CLP / GHS интернет страница Интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/classification/index_en.htm

CLP/GHS – Класифицирање, обележување и пакување на супстанци и смеси

Со оваа Регулатива се усогласува претходното законодавство на ЕУ за класифицирање, обележување и пакување на хемикалии со GHS (Глобален хармонизиран систем на класифицирање и обележување на хемикалии) .

Извор на информации: ЕВРОПСКА КОМИСИЈА – ЗАЕДНИЧКИ ИСТРАЖУВАЧКИ ЦЕНТАР

Интернет страница: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/classification-labelling/

На оваа интернет страница производителите и велетрговците може да ги пронајдат следните информации за хемиските производи:

- Класификациски број (EC или EINECS број, CAS број.); - Знаци и симболи на опасност; - Знаци за предупредување (R-знаци); - Знаци за информирање (S-знаци); - Гранично ниво на концентрација; - База на податоци Seveso.

Како да се користи оваа интернет страница? 1. чекор: Одберете “ESIS” од менито (ESIS = Европски информативен систем за хемиски супстанци). 2. чекор: Одберете хемиска супстанца според нејзиниот EINECS, ELINCS, NLP или CAS број или према нејзината молекуларна формула или име на супстанцата (на пр. ,,benzen”).

3. чекор: Погледајте ја листата со информации за класифицирање и обележување на дотичната супстанца.

82

Резултати од пребарување на ,,BENZEN‟‟ се следните информации:

Класификациски број (EC или EINECS број, CAS број) EC бр.: 200-753-7 CAS бр.: 71-43-2 Име на супстанца: Benzen Знаци и симболи на опасност

F: Лесно запаливо

T: Отровно

Знаци за предупредување (R-знаци); R45: Може да предизвика рак R46: Може да предизвика наследни генетски оштетувања R11: Лесно запаливо R36/38: Надразнува очи и кожа R48/23/24/25: Отровно: опасност од тешки оштетувања на здравјето при подолго изложување преку вдишување, преку кожа и голтање R65: Штетно – Може да предизвика оштетување на белите дробови ако се проголта

Знаци за информирање (S-знаци); S53: Избегнувајте изложеност – пред употреба побарајте посебни упатства S45: Во случај на несреќа или здравствени потешкотии итно побарајте совет на лекар (ако е

можно, покажете ја етикетата)

Извор на информации: Ellis Publications BV CD-ROM-ови : Опасни супстанци/ Козметика? Европски транспорт Интернет страница: http://www.ellispub.com/index.php?page_id=15

Ellis Publications редовно ги ажурира следните CD-иња: 1) CD Опасни супстанци/материи 2) CD Козметика

83

3) CD Европски транспорт 1) CD ОПАСНИ СУПСТАНЦИ/МАТЕРИИ

Законодавстото на ЕУ пропишува да хемикалиите и опасните препарати произведени или увезени во Европската унија мора да исполнуваат соодветни барања во врска со класифицирање, пакување и обележување како што е наведено во Директивата 67/548/EEZ и соодветните измени и дополни.

Покрај тоа, новите супстанци кои не се опфатени во европската листа на постоечки комерцијални хемиски супстанци (EINECS) е предмет на постапка на нотификација. CD-то Опасни супстанци ги обединува сите овие информации на едно место.

Содржина

Консолидиран текст на Директивата 67/548/EEZ со сите анекси заедно со листите EINECS и ELINECS

Целокупно постоечко и предложено законодавство за класифицирање, пакување и обележување на опасни препарати

Листа на опасни супстанци на 8 службени јазици во ЕУ

Законодавство за органичување на пласирање на пазар и користење на одредени опсни супстанци и препарати, опасност од големи несреќи кај индустриските активности (SEVESO) и Директивата COMAH, заштита на работниците од опасни супстанци, увоз и извоз на одредени хемиски производи

Начини на транспорт на опасна стока и пакување и означување на козметички производи

Посебна база на податоци за процена на ризикот вклучувајќи документи со технички насоки како поддршка на Директивата 93/67/EEZ за проценка на ризик на ново регистрираните супстанци

Карактеристики

Листа на сите хемиски супстанци на 8 различни јазици кои можат да се пребаруваат по име, CAS, EC или индексен број

Лесен пристап до податоците за супстанците по нивното објавување, кое опфаќа класифицирање на супстанците, ознаки за опасност и сигурност, соодветни симболи за предупредување на супстанците и нивната хемиска структура

Пребарување на целосни текстови

2) CD КОЗМЕТИКА Ова CD претставува сеопфатна прирачна алатка за производителите, компаниите кои се занимаваат со пакување, регулаторни тела и истражувачки лаборатории, односно за сите субјекти кои се занимаваат со производство и пакување на козметички производи. Ова CD е, всусност, модул на CD-то Опасни супстанци и го вклучува комплетното законодавство на ЕУ за хемиски производи.

Содржина

Заедничка номенклатура на состојки

Целокупно законодавство на ЕУ за козметички производи вклучувајќи ја консолидираната верзија на Директивата 76/778 iи нејзините анекси

Законодавство за испитување врз животните вклучувајќи информации за Научниот одбор

Карактеристики

Desktop пристап до сите функции на состојките, сите обавезни ограничувања, услови за користење и предупредување

Полиња за означување со упатства, менија и шаблони за лесно пребарување

3) CD ЕВРОПСКИ ТРАНСПОРТ

84

Како модул на CD-то Опасни супстанци, ова CD ги опфаќа сите прописи кои се однесуваат за транспорт на опасни материи во патниот, железничкиот, внатрешните пловни патишта или морскиот сообраќај.

Содржина

Постоечко и предложено законодавство за транспорт на опасни материи

Законодавство за совети за безбедност и проверка, на мултилатералните спогодби и детали за надлежни тела за примена на ADR (Европска спогодба за меѓународен транспорт на опасни материи во патниот сообраќај)

Карактеристики

Пристап кон секторското мени за полесно снаоѓање

Целосно пребарување на анекси и табели за директен пристап до информации

Пребарување на цели текстови

85

4.1.4. ПРАВИЛА НА ВНАТРЕШНИОТ ПАЗАР – ДРУГИ ПРОИЗВОДИ „Каде нашата компанија може да најде општ преглед на закони кои се однесуваат на производи кои не се наведени во претходните делови?“ Одговорот на ова прашање можете да го најдете на интернет страници и публикации кои се наведени подолу. Таквите производи вклучуваат: - моторни возила

- текстилни производи и обувки - мебел.... .....

1. Резимеа на законодавството на ЕУ

Извор на информации: Европска комисија – Резимеа на законодавството на ЕУ

Интернет страница: http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/index_en.htm

Како да се користи оваа интернет страница? 1. пример: ЕУ законодавство за текстилни производи и обувки

1. чекор: Одберете ,,L‟‟ и потоа ,,Обележување– непрехранбени производи‟‟ / „‟Labelling – non-food

products‟‟ од азбучниот индекс.

2. чекор: Одберете ,,Имиња и обележување на текстилни производи‟‟ / „‟Naming and labelling of textile

products‟‟ или ,,Обележување на обувки‟‟ / „‟Labelling of footwear‟‟. Резултат: Корисникот ќе пронајде имиња и куси резимеа на законите на ЕУ за обележување на текстилот и обувките. 2. Комплетни текстови на законите на ЕУ

Извор на информации: Европска комисија - EUR-LEX

Интернет страница : http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

Како се користи оваа интернет страница?

1. чекор: Обидете се да најдете имиња и броеви на ЕУ директиви, регулативи, одлуки, и др. со

помош на интернет страницата ,,Резимеа на законодавството на ЕУ ” / „‟Summaries of EU legislation‟‟ (видете ја точката I.1.).

Пример: Побарајте ја Директивата 2008/121/EZ.

86

2. чекор: Отворете ја интернет страницата на Eur-Lex (кликнете на горе наведениот линк) и

кликнете на ,,Едноставно пребарување“ / "Simple search". 3. чекор: Кликнете на „Барај според природниот број“ / "Search by natural number".

4. чекор: Внесете ја годината („2008“) и бројот („121“), одберете „Директива“ / "Directive" и кликнете на „Пребарај“ / "Search".

5. чекор: Кликнете на „Библиографска забелешка“ / "Bibliographic notice".

6. чекор: Кликнете на најновата консолидирана верзија на Директивата.

3. Политиката на ЕУ во областа на различни индустриски производи

Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија

Интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/index_en.htm

Одберете ,,Индустриски сектори‟‟. Компаниите овде можат да ги проверат различните интернет страници на Генералниот директорат за претприемништво и индустрија на Европската комисија за да пронајдат референци на законите на ЕУ и со нив поврзани документи со насоки за различни производи. 1) Текстилни производи

Следните интернет страници содржат информации за законите на ЕУ за производство и продажба на текстилни производи во Европската унија.

- Општи информации: http://ec.europa.eu/enterprise/textile/index_en.htm

- Еколошки прашања: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/textiles/environment/index_en.htm

Topics

Теми: - IPPC (Систем на интегрирано спречување и контрола на загаденоста ) - EU ETS (Систем на тргување со емисии)

- REACH (Регулатива за регистрирање, оценување, одобрување и органичување на хемикалии)

2) Обувки

87

Следната интернет страница содржи информации за законите на ЕУ за производство и продажба на обувки во Европската унија: http://ec.europa.eu/enterprise/footwear/index_en.htm

3) Кожа

Следната интернет страница содржи информации за законите на ЕУ за производство и продажба на кожа во Европската унија: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/leather/index_en.htm

4) Мебел

Следната интернет страница содржи информации за законите на ЕУ за производство и продажба на мебел во Европската унија: http://ec.europa.eu/enterprise/furniture/index_en.htm

5) Моторни возила

Следната интернет страница содржи информации за законите на ЕУ за производство и продажба на моторни возила во Европската унија: http://ec.europa.eu/enterprise/automotive/index_en.htm

Информации за чисти и енергетски ефикасни возила за патен сообраќај може да се најдат на следната интернет страница: http://www.cleanvehicle.eu/

88

Целта на интернет базата на податоци ,,Чисти возила‟‟ („‟Clean Vehicle Portal‟‟) е да се зголеми побарувачката за чисти и енергетски ефикасни возила за патен сообраќај и да се поттикнат производителите да инвестираат во развојот на возила со ниска енергетска потрошувачка и ниска емисија на CO2 и загадување. Овој портал овозможува пристап кон голем број на иновативни податоци за моторните возила.

Карактеристики

Пристап до најголемата европска база на податоци за моторни возила Пресметки на животниот век и трошоците според Директивата 2009/33/EZ (,,Директива за чисти

возила‟‟) Интерактивни заеднички набавки (JP) со цел да се зголеми динамиката на развојот на пазарот Информации за постоечките правила за набавка и шеми за стимулирање на чисти возила во ЕУ Информации за пазарните уддели на чисти возила во ЕУ Лесно користење на интернет апликации Поврзување со Директива 2009/33/EZ (,,Директива за чисти возила‟‟) Поединечни излезни податоци и пресметки за секоја земја во рамките на ЕУ

89

4.2. Еколошки прописи за комерцијализација на стоката во Европската унија 4.2.1. Обврски во врска со амбалажата и амбалажниот отпад 4.2.2. Електрична и електронска опрема (WEEE и ROHS директива)

90

4.2.1. ЕКОЛОШКИ АСПЕКТИ – ОБВРСКИ ВО ВРСКА СО АМБАЛАЖАТА И АМБАЛАЖНИОТ ОТПАД

„Поради што е обврзувачко плаќањето на придонеси на целата амбалажа која компанијата ја користи при донесување на производот на пазарот на ЕУ?“ „Кои организации во секоја од државите членки се одговорни за собирање на придонесите од сите компании кои носат на пазарот пакувани производи и како компаниите можат да се пријават кај овие организации?“ Одговорите на овие прашања можете да ги пронајдете на интернет страниците и публикациите кои се наведени подолу. 1. Правна рамка за амбалажен отпад во ЕУ

Извор на информации: Европска комисија – ГД за животна средина

Интернет страница: http://ec.europa.eu/environment/waste/packaging_index.htm

Целта на Директивата 94/62/EZ е да се усогласат националните мерки за да се спречи или намали влијанието на амбалажата и амбалажниот отпад врз животната средина и да обезбеди функционирање на внатрешниот пазар. Оваа Директива содржи одредби за превенција на амбалажниот отпад, повторна употреба на амбалажа и за преработка и рециклирање на амбалажниот отпад. 2. Организации за преработка /рециклирање на амбалажниот отпад во ЕУ

Извор на информации: PRO Europe (Европска организација за преработка на амбалажа)

Интернет страница: http://www.pro-e.org

Оваа интернет страница води кон национална страница на земјите-членки на ЕУ кои го користат заштитниот знак „зелена точка“. Призводителите и увозниците можат да се пријават на овие страници за да ја исполнат обврската и да стекнат право на користење на заштитниот знак „зелена точка“ на амбалажата на своите производи.

91

92

4.2.2. ЕКОЛОШКИ АСПЕКТИ – ЕЛЕКТРИЧНА И ЕЛКТРОНСКА ОПРЕМА: WEEE и ROHS ДИРЕКТИВИ

„Зошто е задолжително плаќањето на придонеси за собирање на отпад и рециклирање на елктрична и електронска опрема која се појавува на пазарот на ЕУ?“ „Кои организации во секоја од државите членки се одговорни за собирање на придонесите од сите компании кои носат на пазарот таква опрема и како компаниите можат да се пријават?“ „Кои опасни супстанци не смеат да се користат во електричната и електронската опрема?“ Одговорите на овие прашања можете да ги пронајдете на интернет страниците и публикациите кои се наведени подолу. 1. Правна рамка за отпад од електрична и електронска опрема (WEEE) и ограничување на употребата на опасни материи (ROHS) во електричната и електронската опрема во ЕУ Директива 2002/95/EZ за ограничување во употребата на опасни супстанци во електричната и електронската опрема (ROHS) и Директива 2002/96/EC за отпад од електрична и електронска опрема (WEEE) се насочени кон решавање на проблемот со брзорастечките количини на отпад од електрична и електронска опрема, а со нив се надополнуваат и мерките на Европската унија во врска со депонирањето и спалувањето на отпадот. Со зголеменото рециклирање на електричната и електронската опрема ќе се ограничи вкупното количество на отпад кој оди на крајно згрижување. Производителите ќе бидат одговорни за враќањето и рециклирањето на електричната и електронската опрема. Со ова ќе се стимулира производството на оваа опрема на еколошко ефикасен начин со што во целост ќе се земат предвид аспектите на стопанисувањето со отпадот. Потрошувачите ќе можат да ја вратат својата опрема без надокнада. За да се спречи производството на опасен отпад, Директивата 2002/95/EZ бара замена на различни тешки метали (олово, жива, кадмиум, хексавалентен хром) и бромирани инхибитори на пламен (полибромидни бифенили (PBB) или полибромидни дифенил на етер (PBDE)) во новата електричната и електронската опрема која се пласира на пазарот по 1 јули 2006 година.

Извор на информации: Еврпска комисија – ГД за животна средина

Интернет страница: http://ec.europa.eu/environment/waste/weee_index.htm

Примери на производи кои се предмет на Директивата ROHS

конектор за монтажа на печатени кола без содржина на олово

93

2. Организации во ЕУ за рециклирање на отпад од електрична и елетронска опрема

Извор на информации: WEEE Forum

Интернет страница: http://www.weee-forum.org/

Оваа интернет страница води до национални страници на земјите-членки на ЕУ кои се вклучени во WEEE. Производителите и увозниците можат да се регистрираат преку оваа страница за да ги исполнат своите обврски.

94

4.3. Прашања поврзани со заштитата на животната средина во областа на управување со МСП, дизајн и производство на стоки 4.3.1. EMAS – Програма за стопанисување со животната средина и ревизија на животната средина 4.3.2. Еколошки ознаки за индустриски производи 4.3.3. Еколошки дизајн за производи кои користат енергија

95

4.3.1. EMAS – ПРОГРАМА ЗА СТОПАНИСУВАЊЕ СО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА И РЕВИЗИЈА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

Програма за стопанисување со животната средина и ревизија на животната средина (EMAS) е доброволен систем за организациите кои сакаат да ги оценат и унапредат своите активности во областа на стопанисување со животната средина и да даваат извештаи за истите. Комисијата има развиено т.н. EMAS SME toolkit (инструмент) со помош на кој на едноставен начин е објаснето на кој начин може да се пријавите во ЕУ Програмата за

стопанисување со животната средина и ревизија на животната средина.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за животна средина Интернет страница: http://ec.europa.eu/environment/emas/index_en.htm

Компаниите можат да ги контактираат националните надлежни тела на земјите -членки кои се одговорни за регистрирање на EMAS организации.

96

4.3.2. ЕКОЛОШКИ ОЗНАКИ (ECO-LABEL) ЗА ИНДУСТРИСКИ ПРОИЗВОДИ

ЕУ еколошка ознака на Заедницата за производи и услуги кои имаат намалено влијание врз животната средина. Во кои случаи некоја компанија може да стави еколошка ознака на своите производи? Под кои услови? Одговорите на ова прашање можете да ги најдете на следната интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за животна средина Интернет страница: http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/index_en.htm

Како да се користи оваа интернет страница? Како да ги најдете бараните информаации, одберете една од следните групи:

1. чекор: Одберете Производи со еко-ознака – Категории на производи / Ecolabelled products - Product categories и одберете одредена група на производи на пр. ,,Детергенти за перење ” / „„Laundry detergents‟‟ ако сакате да ја видите листата на критериуми за доделување на еколошки ознаки за оваа група на производи.

2. чекор: Одберете Производи со еко-ознака – Барање на производи / Ecolabelled products –

Finding products за да најдете Каталог со еко-ознаки / Eco-label catalogue, т.е. листа на компании и нивни производи кои веќе имаат еко-ознака .

3. чекор: Одберете Контакти – надлежни тела / Contacts - Competent Bodies доколку сакате да ја

видите листата на имиња и адреси на надлежни тела во одредена земја.

97

4.3.3. ЕКОЛОШКИ ДИЗАЈН НА ПРОИЗВОДИ КОИ КОРИСТАТ ЕНЕРГИЈА Европската комисија промовира еколошки дизајн на производи кои користат енергија (EuP).

Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија Интернет страница: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sustainable-business/sustainable-product-policy/ecodesign/index_en.htm

Директива за еколошки дизајн утврдува доследни ЕУ правила за подобрување на производите во врска со енергија врз животната средина (ERP – Енергетски производи) преку еколошки дизајн . Со ова е спречено делувањето на различни национални законодавства според кои еколошкото делување на овие производи предизвикува можни пречки во внатрешната трговија на ЕУ. Корист од оваа Директива би требало да имаат компании и потрошувачи бидејќи на овој начин се подобрува квалитетот на производот и заштитата на животната средина и го олеснува слободното движење на стоката во рамките на ЕУ. Молиме да ја погледнете нашата брошура.

Производи поврзани со енергијата (чие користење има влијание врз потрошувачката на енергија) претставуваат голем дел од потрошувачката на енергија во рамките на ЕУ и ги опфаќаат следните групи на производи:

Производи кои користат енергија (EUPs - energy-using products) – производи кои користат, произведуваат, дистрибуираат или мерат енергија (на пр. струја, плин, фосилни горива), вклучувајќи потрошувачка стока како што се бојлери, грејачи за вода, компјутери, телевизори и индустриски производи како што се трансформатори, индустриски вентилатори и печки.

Други производи во врска со енергија (ERPs – other energy related products) – производи кои не користат нужно енергија па затоа придонесуваат за заштеда на енергијата као што се прозори, изолациони материјали или уреди за бања (на пр. тушеви, славини).

98

4.4. Правила на внатрешниот пазар за слободата во давање услуги во рамките на Европската унија 4.4.1. Европска директива за услуги 4.4.2. Директива за распоредување на работници

99

4.4.1. ЕВРОПСКА ДИРЕКТИВА ЗА УСЛУГИ ,,Каде можам да најдам информации за примената на Директивата за услуги во земјите-членки на ЕУ? Поточно каде може да најдам листа на ,,единствени контактни точки‟‟?‟‟ Одговорите на овие прашања побарајте ги на следната интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за внатрешен пазар Интернет страница: http://ec.europa.eu/internal_market/services/services-dir/index_en.htm

Како да ја користите оваа интернет страница?

Кликнете на Единствени контактни точки / Points of single contact на насловната страница на горе наведената интернет адреса или кликнете на директниот линк:

http://ec.europa.eu/internal_market/eu-go/

ако сакате да го дознаете начинот на примената на Директивата за услуги во поединечни земји-членки на ЕУ. Кликнете на одбраната земја и од

надлежното национално тело на истата да ги добиете сите расположливи информации.

100

4.4.2. ДИРЕКТИВА ЗА РАСПОРЕДУВАЊЕ НА РАБОТНИЦИ ,,Сакам привремено да испратам вработени во друга земја-членка на ЕУ како би извршиле одредена работа за клиент во таа земја. Кои правила се применуваат на ова распоредување на работници и кои формалности мора да ги исполни мојата компанија?” Одговори на овие прашања побарајте на следната интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија - ГД за вработување, социјални прашања и еднакви можности Интернет страница: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=471&langId=en

Како се користи оваа интернет страница? Кликнете на Национални информации и контакти / National information and contacts за да ги дознаете овие информации.

Што е распоредување на работници?

Слободата на движење на работници е една од фундаменталните слободи на ЕУ која е загарантирана со Договорот за Европската унија.

Велиме дека работникот е ,,распореден‟‟ кога е вработен во една земја-членка на ЕУ, но неговиот работодавач го испраќа во друга земја-членка на ЕУ на привремена работа. На пример, давателот на услуга може да добие договор за вршење работа во друга земја поради што ги праќа своите работници во таа земја. Ова транснационално давање на услуги каде вработените се праќаат во друга земја-членка од онаа во која се иначе вработени и воведува нов поим ,,распоредени работници‟‟. Оваа категорија не ги опфаќа работниците мигранти кои доаѓаат во другата земја во потрага за работа или работници кои веќе се вработени во таа земја.

Со цел да се гарантира заштита на правата на работниците и нивните работни услови во целата Европска унија, и за да се избегне ,,социјален дампинг " во кој странскиот давател на услуги може да ги опструира локалните даватели на услуги поради нивните пониски работни стандарди, Европската заедница утврди основни правила за задолжителни рокови и услови за вработување кои се применуваат кај вработениот кој е распореден на работа во друга земја-членка. Овие правила ќе ги одржуваат стандардите на локалните работници во домашна земја-членка (т.е. земја во која вработениот е упатен на работа).

Основна идеја е во тоа да доколку одредена земја-членка има одредени минимални услови за вработување, истите мора да се применуваат на работниците распоредени на работа во таа земја. Сепак, работодавачот не може ништо да го спречи да примени поповолни работни услови од оние во земјата каде се испратени (т.е. во онаа земја во која вработениот иначе работи).

101

9. Правата на интелектуална сопственост во Европската унија

5.1. Заштита на патенти во ЕУ 5.2. Заштита на тргивски марки во ЕУ 5.3. Заштита на модели и дизајни во ЕУ

102

5.1. ЗАШТИТА НА ПАТЕНТИ ВО ЕУ

Извор на информации: Европска канцеларија за патенти (EPO) Интернет страница: http://www.epo.org/index.html

Европски патент може да се добие со пополнување на само еден формулар на еден од службените јазици на Европската канцеларија за патенти (англиски, француски или германски) во единствена процедура во EPO и е валиден во сите 20 договорни држави кои ги одредил поднесувачот на барањето. Со европскиот патент се остваруваат исти права во одредени договорни држави кои ги одредил поднесителот на барањето како и со националниот патент кој се одобрил во било која од тие држави. Како да пронајдете информации на интернет страницата на EPO?

1) На интернет страницата на EPO одберете ,,Постапка за одобрување – Како да аплицирате за патент: едноставен водич за постапка на одобрување‟‟ / Grant procedure – How to apply for a patent: a simple guide to the grant procedure‟' како би ги дознале информациите за постапката при аплицирање за европски патент.

2) Одберете За нас – публикации / About us - publications за да пронајдете корисни публикации.

На пр. различни водичи за корисниците

3) Пронајдете информации за пополнување на апликација за патент (epoline) со помош на интернет страницата: http://www.epoline.org

On-line услугите на EPO им овозможуваат на поднесувачите на апликации, правните застапници и на другите корисници својот бизнис со EPO да го извршуваат по електронски пат преку најсовремен начин кој е заштитен со паметни картички и пристап со помош на корисничко име и лозинка.

Со помош на овие on-line услуги можете :

Да подготвите барање за патент на вашиот компјутер и да го поднесете истото по електронски пат во PatXML форма со помош на софтвер за електронско пополнување.

Да пребарате Регистар на европски патенти, и да ги прегледувате податоците користејќи Регистар Плус, WebRegMT и контрола на електронската заштита на датотеката.

Да ги организирате вашите датотеки, да примате соопштенија од EPO и да плаќате надокнада за користење на My Files, Mailbox и on-line бесплатно плаќање.

4) Информации за пријавување на патенти во Регистар Плус: https://register.epoline.org/espacenet/regviewer

103

Што претставува Регистар Плус?

Регистар Плус овозможува директен пристап до сите јавно достапни информации за апликации на европски патенти кои се во процес на признавање. Тој обезбедува процедурални и правни податоци за EP, Euro-PCT и PCT пријави кои се поднесуваат. Регистар Плус е бесплатен и достапен 24 часа на ден.

Зошто можете да го користите Регистар Плус?

За да дознаете во која фаза е постапката за апликација на одреден патент.

За да дознаете дали некој патент е одобрен или дека скоро ќе биде признат/одобрен.

За да дознаете дали е поднесен некој приговор за одреден патент.

За да добиете увид во кореспонденцијата меѓу EPO и поднесителот на апликацијата/ правниот

застапник.

За да го пратите процесот и да ги сочувате документите и целокупната кореспонденција за

подоцнежна анализа.

Патентот на Заедницата, е исто така познат како Патент на Европската заедница или ЕЗ патент, а понекогаш и под кратенката COMPAT е правна мерка поврзана со патенти за кои се дискутира во ЕУ, која би овозможила на поединци и на компании да добијат единствен патент во цела Европска унија. Патентот на заедницата не смее да се поистовети со европските патенти кои се признати во рамките на Европската конвенција за патенти. Кога еднаш ќе се признаат, европските патенти стануваат дел од национално признатите патенти во одредени земји. Тоа за сопственикот на патентот може да предизвика трошоци бидејќи примената на патентот мора да помине низ постапки во националните судови на поедини земји, а за третата страна отповикувањето на патентот неможе да се изврши на едно место по истекување на периодот од девет месеци, во кој е можно да се изврши отповикувањето.

Целта на патентот на Заедницата е да ги реши и двата наведени проблеми и да осигура право на патент кој ќе е консистентен ширум Европа со што се исполнуваат фундаменталните принципи на внатрешниот пазар , да пазарните услови треба да бидат еднакви било каде во европската трговија. Различните патентни права во различни земји го прекршуваат овој принцип.

Со оглед на потешкотиите во постигнување на спогодба за патент на Заедницата, предложени се други правни спогодби надвор од правната рамка на Европската унија за да се смалат трошоците за преводи (на патентите, кога се признати) и на споровите. Тоа првенствено се однесува на Лондонскиот договор кој стапил на сила на 1-ви мај 2008 година, и на Спогодбата за парнична постапка во врска со европските патенти (EPLA) која од 2008 година е единствен предлог.

104

5.2. ЗАШТИТА НА ТРГОВСКИ МАРКИ ВО ЕУ

1. Извор на информации: Канцеларија за хармонизација на внатрешниот пазар (OHIM) Интернет страница: http://oami.europa.eu/en/mark/default.htm

2. Извор на информации: Светска организација за интелектуална сопственост: Мадридски систем за меѓународна регистрација на трговски марки Интернет страница: http://www.wipo.org/madrid/en/index.html

Трговската марка на Заедницата дава предност на единствена заштита во сите земји на Европската унија врз основа на само една постапка на регистрација во Канцеларијата за хармонизација.

Пред воведување на трговска марка на Заедницата, компаниите можеле да си ги заштитат своите трговски марки во целата Европска унија на два начини: на ниво на држава и на меѓународно ниво. Регистрацијата на ниво на држава подразбира регистрација на идентични трговски марки во секоја држава-членка на Европската унија. Со регистрација на меѓународно ниво може да се добијат повеќе трговски марки кои, во сите држави потписнички на Мадридскиот договор или Мадридскиот протокол ги одредил поднесителот на барањето, и имаат ист ефект како регистрацијата на ниво на држава. Тоа вклучува пријава во Светската организација за интелектуална сопственост во Женева врз основа на трговска марка која веќе е пријавена и регистрирана во државата потписничка на Договорот или Протоколот. Тоа е достапно само на компании кои имаат седиште или вистински или бизнис настан во тие држави. Трговската марка на Заедницата во исто време претставува алтернатива и дополнување на двете претходни постапки: секоја од трите вида на трговски марки има постигнато ниво на заштита која е прилагодена на одредените бизнис потреби. Со национална трговска марка се нуди заштита која е ограничена на пазарот на една држава. Со трговската марка на Заедницата се остварува заштита на целиот пазар на Европската унија. Меѓународната трговска марка ги исполнува посебните потреби на оние кои сакаат да остварат заштита и надвор од границата на Европската унија.

Мадридскиот систем за меѓународна регистрација на трговски марки (Мадридски систем) е основана во 1891 година во рамките на Мадридскиот договор (1891 год.) и Мадридскиот протокол (1989 год.). Со него управува Меѓународното биро WIPO кое се наоѓа во Женева, Швајцарија.

Благодарение на меѓународниот механизам за процедури при регистрација на трговски марки, Мадридскиот систем му овозможува на сопственикот на трговската марка да истата ја заштити во повеќе земји со поднесување на само една пријава директно до своето национално или регионално биро за трговски марки (информации за членовите на Мадридската унија се достапни во PDF формат). Така регистрираниот меѓународен знак (марка) во потполност е еднаков со знакот кој е пријавен или регистриран директно во секоја од овие земји кои ги одредил барателот. Доколку бирото за трговски

105

марки на одредена земја не одбие заштита на трговската марка во рамките на одреден временски период, заштитата на таа марка е еднаква на онаа која би вредела доколку тоа биро ја регистрирало. Мадридскиот систем исто така, во голема мера го поедноставува следното управување со марката бидејќи е можно да се евидентираат следните промени или обнова на регистрацијата по пат на само еден чекор. Другите земји може да се одредат накнадно.

106

5.3. ЗАШТИТА НА МОДЕЛ И ДИЗАЈН ВО ЕУ

Извор на информации: Канцеларија за хармонизација на внатрешниот пазар (OHIM) Интернет страница: http://oami.europa.eu/en/design/default.htm

Регистриран дизајн на Заедницата :

- Дава екслузивно право на користење на дизајн во трговијата и превземање на правни мерки против прекршителите и право на надомест на штета,

- Делува како првентива за измами, - Право кое брзо се добива по пат на само неколку формални постапки, - Право кое важи за целиот пазар на ЕУ, - Претставува заштита која ви овозможува забрана на производи кои неовластено го користат

вашиот дизајн во сите земји на ЕУ и забрана на увоз на истите поради тоа во сите земји.

107

6. Пронаоѓање на деловни партнери во Европската унија

6.1. Објавување на понуда за тргување и соработка во ЕУ 6.2. Пронаоѓање партнери за истражување и развој во ЕУ

108

6.1. ОБЈАВУВАЊЕ НА ПОНУДА ЗА ТРГУВАЊЕ И СОРАБОТКА ВО ЕУ „Кои бази на податоци на ЕУ/ интернет станици овозможуваат објавување на понуда за тргување и соработка со цел за пронаоѓање на деловни партнери во различни земји?“ Одговорот на ова прашање можете да го најдете на следните интернет страници.

1. Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија Европска претприемничка мрежа (EEN) Интернет страница: http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm

Како да се користи оваа мрежа? Една од услугите кои ги нуди EEN (видете ја исто така точката I.2) вклучува и помош на МСП да пронајдат соодветни деловни партнери преку користење на нејзините бази на податоци за деловна и технолошка соработка кои нудат информации за можни понуди и меѓународно вмрежување. Заинтересираните компании треба да контактираат со членката на EEN мрежата во својот регион: http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/info/network_en.htm Европскиот информативен и иновативен центар во Македонија ( www.een.mk )

Enterprise Europe Network, е мрежа на бизнис можности која има за цел да ги понуди сите облици на

деловна поддршка на малите и средни претпријатија на нивниот пат кон европските пазари. Во прв ред,

тоа се однесува на услуги за сеопфатно информирање со широк спектар на прашања, можностите на

единствениот Европски пазар од една стана, но и надминување на препреките со кои се среќаваат

македонските претприемачи, понатаму организација на едукативни и информативни настани, изнаоѓање

бизнис партнери во Европската Унија, регионот и пошироко, стручни совети за достапните извори на

финансирање и друго.

Поддршка на бизнисот

Европските претпријатија бараат други, потенцијални партнери кои се занимаваат со дејноста како

Вашата, на пример, за остварување на заедничко вложување. Преку нашата База за Деловна Соработка

(Business Cooperation Database), можеме да ви помогнеме да пронајдете бизнис партнер според Вашите

потреби и секторска припадност, во преку 44 држави на Европската Унија. Исто така, оваа база содржи и

податоци за странски претпријатија кои бараат соработка со македонски претпријатија, при што базата

автоматски ги поврзува можните бизнис партнери.

109

Членките на Enterprise Europe Network, постојано организираат деловни средби на директно поврзување

со доверливи партнери (match making events) и компаниски мисии, вообичаено како придружен настан на

големите трговски саеми, бизнис форуми и слично. Информирајте се за настаните кои претстојат и

искористете го максимумот од посетата на настан од Ваш интерес и остварете средба со однапред

таргетирани деловни партнери.

Пронајдете партнер за технолошка соработка

Нашата онлајн база на технологии нуди пристап до над 4000 актуелни технолошки барања и понуди од

претпријатија, универзитети и истражувачки организации од преку 40 европски земји. Користењето на

нашата услуга Барање на технолошки партнер ви овозможува:

- Да идентификувате нови технологии

- Да ги продадете/лиценцирате вашите технологии

Доколку сте заинтересирани за одредена технологија, пријавете го вашиот интерес на контакт лицето од

ЕИИЦМ кое е наведено во технолошкиот профил и кое ќе ви помогне да стапите во контакт со

потенцијалниот странски партнер.

Информирајте се за најновите технолошки профили

Базата на технологии се ажурира на неделна основа. Нашата услуга е-Известување за нови технологии

ви овозможува да останете во тек со најновите објавени технолошки профили од вашата област на

интерес.

Со едноставно пополнување на кратката форма дадена во нашата алатка Automatic Matching Tool ја

активирате услугата за е-Известувања. Потоа на вашата електронска пошта автоматски ќе ги добивате

најновите технолошки понуди и барања од сите земји членки на Enterprise Europe Network, а што

одговараат на клучните зборови што ќе ги изберете.

Промовирајте ја вашата технологија и иновации на европскиот пазар

Доколку имате технологија што сакате да ја промовирате на Европскиот пазар или барате одредена

технологија, контактирајте нé заедно да го изработиме вашиот технолошки профил. Откако ќе биде

валидиран од страна на Enterprise Europe Network, ќе биде публикуван и дисеминиран насекаде низ

Европа и пошироко.

Учествувајте во брокерски настани

Овие настани што се организираат од страна на Enterprise Europe Network како дел од големи саеми и

конференции за технологии се одлична можност за МСП од различни земји да остварат директни,

претходно договорени средби и да ги дискутираат можностите за технолошка соработка.

110

Погледнете го календарот на настани организирани од Enterprise Europe Network. Регистрирајте се како

ЕИИЦМ клиент за да го изразите вашиот интерес за учество на некој од бројните брокерски настани

оргаанизирани во различни делови од Европа.

Користете ги нашите специјализирани услуги

1. Учество во компаниски мисии: организирани од страна на два центри на Enterprise Europe

Network од различни земји нудат можност за директни средби со потенцијални партнери.

2. Изведување на технолошки аудит: ЕИИЦМ може да ви помогне при идентификацијата на

вашите потреби или при промовирањето на вашите иновативни технологии во останатите делови

на Европа преку изведување на методолошка проценка на постоечките технолошки капацитети.

3. Советодавни услуги за заштита на правата од интелектуална сопственост

4. Информации за финансирање на иновации

5. Поддршка при преговорите за постигнување на договори за технолошка соработка

6. Семинари, обуки и студиски посети

Истражување и развој

Целта на ЕИИЦМ е да креира нов просперитет, преку привлекување на научници, инженери, технолози,

како и компании кои имаат потенцијал да иновираат и да ги насочат иновациите во комерцијални цели.

ЕИИЦМ дава можност на индустријата и академијата за изнаоѓање на партнери ширум светот и за

соработка во еден целосен иновативен систем. ЕИИЦМ овозможува големи технолошки истражувања,

вклучувајќи ја Истражувачката и Развојна заедницата ширум светот. Притоа, овозможува примена на

развојните технологии и подобро разбирање на глобалниот пазар преку подобрување на пазарната

интелегенција.

Во овој контекст, знаењето е нужно како моќен фактор кој придонесува во воспоставувањето на

конкуретна предност која ќе добие поголемо значење во текот на наредните години. Исто така, во тој

период образованието, истражувањата и иновациите ќе претставуваат важни обележје на многу

градовите и регионите.

Европска мрежа на бизнис можности http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm

Европскиот информативен и иновативен центар во Македонија http://www.een.mk/

Софче Јовановска sofce@mchamber.mk, Тел: +389 (02) 3244060

Лазo Ангелевски laze@mchamber.mk Тел: +389 (02) 3244090

111

ПРОНАОЃАЊЕ ПАРТНЕРИ ЗА ИСТРАЖУВАЊЕ И РАЗВОЈ ВО ЕУ „Кои бази на податоци на ЕУ/ интернет страници овозможуваат пребарување на европски компании , истражувачки институти, универзитети и др. кои сакаат да соработуваат во разни области на истражување и развој (R&D) и пазарно ориентирано R&D со договори за лиценци или производство, заеднички вложувања и слично?“ Одговорот на ова прашање можете да го пронајдете на следната интернет страница.

1. Извор на информации: Информативна служба за истражување и развој на Заедницата (CORDIS) Интернет страница: http://cordis.europa.eu/

CORDIS (COmmunity Research and Development Information Service), Информативна служба за истражување и развој на Заедницата е интерактивна информативна платформа која ви носи најнови вести и информации за развој, иновативни иницијативи и истражување и развој во Европа. Како да ја користете оваа страница за пронаоѓање на партнери? 1. чекор: Отворете CORDIS PARTNERS SERVICE интернет страница: http://cordis.europa.eu/partners-service/ 2. чекор: Одберете Пронајдете партнери / Search for Partners.

Опција 1: Одберете партнер за истражување финасирано од ЕУ фондовите 3. чекор: Доколку постои интерес за пронаоѓање партнери за соработка во областа на R&D кое е

финансирано од ЕУ фондовите, внесете поим кој сакате да го пребарате (на пр. ,, обновлива енергија‟‟/ '„renewable energy‟‟) во горното поле.

4. чекор: Одберете ,,Проектен предлог‟‟ / „‟Project proposal‟‟ доколку сакате да пребарате организации кои

имаат R&D предлози во областа на вашиот интерес кој во блиска иднина сакате да се реализираат со помош на ЕУ средства и во соработка со други европски партнери

и/или ,,Експертиза за компанијата‟‟ / „„Company expertise‟‟ ако сакате да пронајдете организации чиј профил покажува одредени вештини во специфичните R&D области, на пр. на веќе претходно реализирани ЕУ проекти.

5. чекор Одберете програма која вас ќе ве интересира (на пр. „‟CIP‟‟ програмата која ги поддржува

проектите во областа на конкурентноста и иновативноста). 6. чекор: Кликнете на ,,Барај‟‟ / „‟Search‟‟ за да ги видите профилите на излистаните компании,

истражувачки институти, универзитети, и др.

112

Повеќе информации за ЕУ финансирани R&D програми Ви се достапни на: http://cordis.europa.eu/fp7/home_en.html

Опција 2: Одберете пртнери за приватна соработка 3. чекор: Одберете една или повеќе видови на соработка:

- Финансиска поддршка - Дополнителна поддршка на R&D - Спогодба за заедничко вложување - Спогодба за лиценцирање - Спогодба за производство - Спогодба за пласирање на пазар

4. чекор: Одберете една или повеќе мрежи за поддршка на МСП ако сакате да пронајдете профили на

потенцијални партнери преку професионални посреднички организации како што се националните контактни точки, иновативни релејни центри (IRC) или Еуро-инфо центрите (EIC).

5. чекор: Одберете една или повеќе земји во кои би сакале да пронајдете потенцијални партнери. 6. чекор: Кликнете на ,,Барај‟‟ / „‟Search‟‟ за да ги видите профилите на излистаните компании,

истражувачки институти, универзитети, и др.

2. Извор на информации: EUREKA (Мрежа за пазарно ориентирано истражување и развој) Интернет страница: http://www.eureka.be/home.do

Еureka е паневропска мрежа за пазарно ориентирано истражување и развој Eureka е основана во 1985 година како одговор на зголемената миграција на R&D и индустриските иновации во Азија и североамериканските земји. EUREKA денеска опфаќа 38 земји-членки кои заедно го промовираат меѓународно пазарно ориентирано истражување и развој преку поддршка да се осигураат МСП, големите индустриски компании, универзитетите и истражувачките центри. Овие организации со помош на EUREKA воведуваат нови призводи, процеси и услуги на пазарот, со што се јакнее економската сила на Европа и социјалната свест.

Резултатите кои произлегуваат од проектот EUREKA се видливи насекаде: GSM мобилна телефонија, навигациски системи, паметни картички за мобилна и електронска трговија, софтвери за специјални филмски ефекти во кината, најнови медицински уреди и технологии за надзор и ограничување на загадувањето на животната средина.

EUREKA кластери се долгорочни и стратешки значајни јавно-приватни партнерства. Повеќето од водечките европски компании учествуваат во EUREKA кластерите развивајќи генерички технологии кои се клучни за европската конкурентност. EUREKA чадор проекти претставуваат тематски мрежи кои се фокусирани на одредена технолошка област или бизнис сектор. Нивна главна цел е да се извршуваат и олеснуваат R&D проектите во специфични области.

113

EUREKA Eurostars Program е првата европска финансирана програма која е исклучиво наменета за МСП кои се бават со истражување. Eurostars ги охрабрува на меѓународна соработка во областа на истражувањето и иновативните проекти. Мисијата на Eurostars е да,,Потпомогне на претприемачите кои се бават со R&D преку финансирање на нивните активности што им овозможува конкурентност на меѓународно ниво и позиција на лидери во нивниот сектор.

Како да се користи оваа страница? I. ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ПРОЕКТОТ I.1. Пронаоѓање на партнер 1. чекор: Отворете ја интернет страницата EUREKA 2. чекор: Одберете ,,Проекти‟‟ / „‟Projects‟‟ и потоа ,,Учество‟‟ / „‟Participate‟‟ 3. чекор: Одберете ,,Како да започнете проект‟‟, ,,Предлог проектни идеи‟‟ или ,, Превземи пријавен проектен формулар‟‟ / „‟How to start a project‟‟, „„Propose a project idea‟‟, „„Download project application form‟‟ I.2. Пронаоѓање на извори на финансирање 1. чекор: Отворете ја интернет страницата EUREKA. 2. чекор: Одберете ,,Активности‟‟ / „‟Activities‟‟ а потоа,,Eurostars‟‟ / „‟Eurostars‟‟. 3. чекор: Погледнете овде информации за ,,Регистрација‟‟ / „‟Registration‟‟, ,,Насоки за апликантите‟‟ / „‟Guidelines for applicants‟‟, ,,Поднесете пријава‟‟ / „‟Submit application‟‟, itd. II. ПРЕБАРУВАЊЕ НА EUREKA ПРОЕКТ 1. чекор: Отворете ја интернет страницата EUREKA. 2. чекор: Отворете ,,Проекти‟‟ / „‟Projects‟‟ и потоа ,,Пребарување на проект ‟‟ / „‟Project search‟‟ 3. чекор: Одберете ,,Проекти кои бараат партнери‟‟ / „‟ Projects looking for partners‟‟, ,,Завршени проекти‟‟ / „‟Finsihed projects‟‟ или ,,Eurostar проекти‟‟ / „‟Eurostar projects‟‟. 4. чекор: Внесете клучен збор во полето за пребарување (на пр. ,,сателитска комуникација‟‟ / „‟satellite communication‟‟). 5. чекор: Видете го резимето или прегледот на проектот или информациите за учесниците.

114

Иницирање на бизнис активности во Европската унија 7.1. Правни барања и иницијативи за основање на компанија во ЕУ 7.2. Системи за социјална сигурност во ЕУ 7.3. Даночниот систем во земјите членки на ЕУ

115

7.1. ПРАВНИ БАРАЊА И ИНИЦИЈАТИВИ ЗА ОСНОВАЊЕ НА КОМПАНИЈА ВО ЕУ ,,Каде може да најдам информации за правните форми, потребни дозволи, даноци, работни прописи, и др. за стартување и работа на компанија во друга европска земја?

Каде може да се најдат информации за национални и регионални финансиски и даночни олеснувања за отпочнување или проширување на компанија во друга европска држава?‟‟ Одговорите на овие прашања можете да ги пронајдете на следните интернет страници:

1. Извор на информации: Европска комисија Ваша Европа – Бизнис (Your Europe – Business) Интернет страница: http://ec.europa.eu/youreurope/business/index_en.htm

Како да се користи оваа страница? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата Your Europe – Business. 2. чекор: Кликнете на ,,Стартување‟‟ / „‟Starting up‟‟ а потоа на „‟Start-ups‟‟. 3. чекор: Кликнете на знамето на државата која што ве интересира. 4. чекор: Погледнете ги овде информациите за законските барања , административни процедури, и др.

2. Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија Европска претприемничка мрежа (EEN) Интернет страница: http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm www.een.mk

Водичи за поедини земји и упатства за корисни интернет страници исто така се достапни на станиците на членките на EEN. Овие водичи и интернет страници обично содржат кратки описи на следните теми: - Економски индикатори - Формалности за основање на компанија - Стимулации за инвестирање - Закон за работни односи - Социјална сигурност/заштита - Директно и индиректно оданочување - Спогодби за одбегнување на двојно оданочување - Корисни контакти

116

7.2. СИСТЕМИ ЗА СОЦИЈАЛНА СИГУРНОСТ/ЗАШТИТА ВО ЕУ „Нашата компанија сака да вработи некого во друга земја членка на ЕУ кој таму ќе ја застапува нашата компанија. Кои придонеси за вработените и работодавачите треба да ги уплатиме?“ Одговорот на ова прашање можете да го пронајдете на следната интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за вработување, социјални прашања и еднакви

можности

MISSOC – Заеднички информативен систем за социјална заштита во земјите членки на ЕУ и ЕЕА Интернет страница: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=815&langId=en

MISSOC редовно објавува споредбени табели за сите области на социјална заштита а MISSOC Инфо билтен објавува специфични теми и најважни промени во системот на социјална заштита. Како да се користи оваа страница? 1. чекор: Отворете ја MISSOC база на податоци 2. чекор: Одберете сосодветна земја и внесете го видот на социјална сигурност кој што ве интересира. 3. чекор: Кликнете на ,,Пребарај ‟‟ / „‟Search‟‟ и видете ја информацијата прикажана на екранот. Компании на кои им се потребни подетални информации за обврските во врска со социјалната сигурност може да ја контактираат членката на Европската претприемничка мрежа (EEN) која се наоѓа во близината на областа каде што соодветната компанија сака да започне бизнис активност. www.een.mk

117

7.3. ДАНОЧНИОТ СИСТЕМ ВО ЗЕМЈИТЕ ЧЛЕНКИ НА ЕУ ,,Каде можам да најдам преглед на данок од добивка кој се применува во различни земји-членки на ЕУ?‟‟ Одговорот на ова прашање побарајте го на следната интернет страница:

Извор на информации: Европска комисија – ГД за оданочување и царинска унија Интернет страница: http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/gen_info/info_docs/tax_inventory/index_en.htm

Базата на податоци ,,Даноци во Европа‟‟ / „‟Taxes in Europe‟‟ е on-line информативна алатка која содржи податоци за главните даноци кои се применуваат во земјите-членки на ЕУ.

Оваа база на податоци содржи информации за секој поединечен данок, неговата правна основа, проценета основица, главни ослободувања, даночни стапки кои се применуваат, економски и статистички класификации и приходите од тој данок.

Базата на податоци ,,Даноци во Европа‟‟ ги вклучува следните видови на даноци:

- Сите главни даноци кои обезбедуваат приходи (персонален данок на доход, данок на добивка, ДДВ, акцизи);

- Придонеси за главното социјално осигурување; - Листа на помали даноци кои сочинуваат помалку од 0,1% од БДП.

118

8. Информации за пазарот

8.1. Статистички податоци за надворешната трговија на ЕУ 8.2. Трговски саеми во ЕУ (и светот)

119

8.1. СТАТИСТИЧКИ ПОДАТОЦИ ЗА НАДВОРЕШНАТА ТРГОВИЈА НА ЕУ ,,Каде може да се најдат статистички податоци за увоз и извоз на стоки во ЕУ?‟‟ Одговорот на ова прашање можете да го најдете на следните интернет страници.

1. Извор на информации: Европска комисија – ГД за трговија – Helpdesk за извоз на земјите во развој Интернет страница: http://exporthelp.europa.eu/thdapp/comext/ComextServlet?languageId=EN

Одделот „Трговска статистика“ / „‟Trade statistics‟‟ на Helpdesk за извоз содржи податоци за трговија (увоз и извоз) на ЕУ и поединечни земји-членки. Како да се пронајдат статистичките податоци? 1. чекор: Внесете ја тарифната ознака на производот (на пр. ,,7402‟‟) или побарајте ја соодветната ознака. 2. чекор: Одберете ја земјата која ве интересира (на пр. ,,EUR 27‟‟ = сите земји членки на ЕУ). 3. чекор: Одберете ја земјата партнер (на пр. ,,сите земји‟‟). 4. чекор: Одберете година ( на пр. ,,2010‟‟). 5. чекор: Одберете показатели, на пр. - вредност на увозот - количество на увозот - вредност на извозот - количество на извозот. 6. чекор: Кликнете на ,,Прикажи‟‟ / „‟View‟‟ за да ја видите табелата.

2. Извор на информации: Eurostat – Канцеларија за статистика на Европската заедница Интернет страница: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/themes

Eurostat обезбедува статистички податоци од различни области:

- Општа и регионална статистика - Економија и финансии - Население и социјални услови - Индустрија, трговија и услуги - Земјоделство и рибарство - Надворешна трговија - Транспорт

120

- Животна средина и енергија - Наука и технологија

Како да се користи оваа интернет страница? Одберете област која Ве интересира преку ,,Статистика според тематска област‟‟/ „‟Statistics by the theme‟‟, од списокот по азбучен ред,,Статистика од A –Z‟‟ или преку пребарувачот „‟Browse / search data base‟‟.

121

8.2. ТРГОВСКИ САЕМИ ВО ЕВРОПА (И СВЕТОТ) ,,Каде можеме да најдеме информации за меѓународните трговски саеми кои се одржуваат во другите земји на Европа или надвор од неа?‟‟ Одговорот на ова прашање можете да го најдете на следната интернет страница.

Извор на информации: M+A Expo база на податоци Интернет страница: http://www.expodatabase.com/

За да ги пронајдете податоците во базата на податоци M+A Expo, следете го овој пример. Пример: Кога се одржува следниот саем за храна во Келн, Германија? 1. чекор: Отворете ја интернет страницата со базата на податоци на M+A Expo (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Внесете термин во полето за пребарување, на пр. ,,храна Германија‟‟ / „‟food Germany‟‟. 3. чекор: Одберете временски период (,,датум од – до‟‟ / „‟date from + date to‟‟) во кој саемот треба да се одржи. 4. чекор: Кликнете на „‟GO‟‟. 5. чекор: Погледнете ја листата на резултати и пронајдете ги податоците за следниот трговски саем Anuga (видете ги подолу наведените информации). 08Oct-12Oct2011

Cologne, Germany Anuga-The Leading Trade Fair for the Global Food Industry

122

9. Правни (договори) аспекти на бизнисот со ЕУ

9.1. Договори со компаниите од ЕУ 9.2. Меѓународни трговски термини (Incoterms) 9.3. Документарни акредитиви 9.4. Електронско фактурирање

123

9.1. ПРАВНИ (ДОГОВОРНИ) АСПЕКТИ – ДОГОВОРИ СО КОМПАНИИТЕ ВО ЕУ „Каде компаниите може да најдат модели на договори за дистрибуција, застапување или договори за меѓународна продажба?“ Одговорот на ова прашање побарајте го на следните интернет страници.

1. Извор на информации: ICC - Меѓународна трговска комора Интернет страница: http://www.iccwbo.org

Меѓународната трговска комора МТК (ICC) објавува модели на договори и водичи за договори и спогодби за меѓународни деловни односи и трансакции. За да пронајдете информации за достапни публикации, следете ги овие чекори:

1. чекор: Отворете ја интернет страницата (кликнете на горенаведениот линк).

2. чекор: Кликнете на ,,Книжарница‟‟ / „‟Bookstore‟‟.

3. чекор: Одберете ,,Меѓународни услови за бизнис и трговија‟‟ / „‟International Business & Trade Terms‟‟ i ,,Модели на трговски договори‟‟ / „‟Model Commercial Contracst‟‟. 4. чекор: Погледајте ја листата со следните публикации:

- ICC/МТК модел на меѓународна лиценца/дозвола за трговска марка (ICC Model International Trademark License)

- ICC/МТК модел на меѓународен договор за трансфер на технологија (ICC Model International Transfer of Technology Contract)

- ICC/МТК модел на договор за големи проекти по принципот,,клуч на рака‟‟ (ICC Model Turnkey Contract for Major Projects)

- Изработка на нацрти и договарање на меѓународни трговски договори (Drafting and negotiating International Commercial contracts)

- ICC/МТК правен прирачник за договори за набавки од странство (ICC Legal Handbook on Global Sourcing Contracts)

- ICC/МТК модел на меѓународен договор за продажба (ICC Model International Sale Contract) - ICC/МТК модел на договор за повремено посредување (ICC Model Occasional Intermediary

Contract) - ICC/МТК модел на договор за доверливост (ICC Model Confidentiality Agreement) - ICC/МТК модел на договор за комерцијално застапување – 2 издание (ICC Model Commercial

Agency Contract – 2nd edition) - ICC /МТК модел на договор за дистрибуција (ICC Model Distributorship Contract) - ICC/МТК модел на договори во скратени форми (ICC Short Form Model Contracts) - ICC/МТК модел на договор за испорака на индустриски постројки според принципот ,,клуч на

рака‟‟ (ICC Model Contract for the Turnkey Supply of an Industrial Plant) - ICC/МТК модел на меѓународен договор за франшиза (ICC Model International Franchising

Contract) - ICC /МТК модел на договори за селективна дистрибуција (ICC Model Selective Distributorship

Contract)

124

- ICC/МТК модел на договори за спојувања и аквизиции 1 Договор – Спогодба за купување акции (ICC Model Mergers & Acquisitions Contract 1 – Share Purchase Agreement)

- ICC/МТК модел на клаузули за виша сила 2003 – ICC/МТК клаузула за потешкотии 2003 (ICC Force Majeure Clause 2003 – ICC Hardship Clause 2003)

5. чекор: Кликнете на ,,Купи сега‟‟ /‟‟Buy now‟‟ за да ги нарачате овие публикации.

Иако овие примероци на договори се многу корисни, на компаниите им се препорачува договорите да им ги исполнува специјализиран правен советник во согласност со нивните желби.

2. Извор на информации: Juris International (Центар за меѓународна трговија – УНКТАД/СТО-UNCTAD / WTO) Интернет страница: http://www.jurisint.org/en/con/index.html

Овде ќе најдете голем избор на модели на договори за следните области:

Агенција / Agency (4)

Аудиовизуелност /Audiovisual (13)

Buy-back и компензациски трансакции / Buy Back - Countertrade transactions (2)

Спогодби за доверливост и неконкуренција / Confidentiality and not-to-compete agreement (13)

Изградба и монтажа на постројки, инженеринг / Construction, installation of plant, engineering (3)

Трансфер на податоци / Data transfer (1)

Дистрибуција / Distribution (3)

Е-трговијаr, интернет и мултимедија / E-Commerce, Internet and multimedia (28)

Франшиза / Franchising (2)

Модел на ITC договор / ITC model contracts (38)

Заеднички вложувања, конзорциуми и спогодби за соработка / Joint ventures, consortium and cooperation agreements (8)

Писмо за намери / Меморандум за разбирање / Letter of intent / Memorandum of understanding (8)

Лиценцирање (на патенти, трговски марки и know-how / Licensing (patent, trademark and know-how) (24)

Машини (набавка и др.) / Machinery (supply, etc.) (4)

Музика / Music (4)

Набавка / Procurement (12)

Издавање и огласување / Publishing (18)

Истражување / Research (6)

Продажба на готова и полу-готова стока / Sale of manufactured and semi-manufactured goods (1)

Продажба на лесно расиплива стока, производи и суровини – Какао / Sale of perishable goods, commodities and raw materials - Cocoa (4)

Продажба на лесно расиплива стока, производи и суровини – Општо / Sale of perishable goods, commodities and raw materials -

General (5)

Продажба на лесно расиплива стока, производи и суровини – житарици, маслодајно семе и добиточна храна / Sale of perishable goods,

commodities and raw materials - Grains, oil seeds and feeding meals (35)

Продажба на лесно расиплива стока, производи и суровини – Друго / Sale of perishable goods, commodities and raw materials - Others (1)

Услуги / Services (7)

Поддоговарање / Subcontracting (1)

Техничка помош / Technical assistance (2)

125

9.2. ПРАВНИ (ДОГОВОРНИ) АСПЕКТИ - INCOTERMS „Каде може компаниите да најдат листи и објаснувања за меѓународните трговски термини коишто се користат во меѓународната трговија?“ Одговорот на ова прашање побарајте го на следната интернет страница.

1. Извор на информации: ICC - Меѓународна трговска комора Интернет страница: http://www.iccwbo.org

Со меѓународните трговски термини (Incoterms) се дефинираат одговорностите на купувачот и продавачот за испорака на стоки во рамките на договорот за продажба. Овие термини редовно се вклучени во купопродажните договори во целиот свет и станаа дел од секојдневниот јазик на трговијата.

За да пронајдете информации за достапни публикации, следете ги овие чекори.

1. чекор: Отворете ја интернет страницата (кликнете на горе наведениот линк). 2. чекор: Кликнете на Книжарница / Bookstore. 3. чекор: Одберете ,,Меѓународен бизнис / Трговски

термини ‟‟ и „‟Incoterms‟‟ / „„International Business Trade terms – Incoterms‟‟.

4. чекор: Погледнете ја листата на следните публикации. Incoterms 2010 – печатена верзија Incoterms 2010 Wallchart

Incoterms 2000 (печатена и електронска верзија) Incoterms 2000 Wall Chart

ICC /МТК Водич за Incoterms 2000 (печатена и електронска верзија)

Incoterms 2000: Форум на експерти

5.чекор: Кликнете на,,Купи сега‟‟ / „„Buy now‟‟

126

Изданието 2010 вклучува 11 термини наместо 13 колку што содржеше претходното издание на Incoterms. Следните термини од Incoterms 2000 се извадени од листата: DAF, DES, DEQ и DDU. На листата се додадени два нови термини: DAT и DAP DAT го заменува правилото DEQ во Incoterms 2000. DAP ги заменува правилата DAF, DES и DDU во Incoterms 2000. Додека Incoterms 2000 имал четири категории, Incoterms® 2010 има само две категории. Incoterms® 2010 се расопоредени во две категории: Правила кои важат за сите видови на превоз EXW - Ex Works (франко фабрика ) FCA - Free Carrier (fфранко превозник) CPT - Carriage Paid To (возарина платена до) CIP - Carriage and Insurance Paid (возарина и осигурување платени) DAT - Delivered At Terminal (испорачано на терминал) DAP - Delivered At Place (испорачано до место) DDP - Delivered Duty Paid (испорачано оцаринето) Правила кои важат само за превоз по море и во внатрешен пловен сообраќај FAS - Free Alongside Ship (fфранко покрај бродот ) FOB - Free On Board (fфранко брод) CFR - Cost and Freight (цена со возарина) CIF - Cost, Insurance and Freight (цена со осигурување и возарина) Покрај овие 11 правила, Incoterms® 2010 вклучуваат: • Сеопфатни насоки и табели кои ефикасно им помагаат на корисниците во избирање на исправно правило за секоја трансакција; • Нови класификации кои помагаат во избор на најсоодветно правило според одреден вид на превоз; • Совети за користење на електронски постапки; • Информации за безбедносни клириншки трансакции за пратки; • Совети за користење на Incoterms® во домашната трговија. Користењето на Incoterms во меѓународните и домашните договори за продажба на стока помага да се избегнат недоразбирања меѓу инволвираните страни бидејќи обврските на продавачот и купувачот се јасно дефинирани. Воведувањето на двете нови правила во изданието на Incoterms® 2010 е резултат на развојот на меѓународната трговија во текот на изминатите децении и денес претставува важен инструмент во меѓународната трговија. Овие правила кои се користат и во меѓународните и во домашните договори за продажба на стоки го поедноставуваат составувањето на овие договори и помага да се избегнат недоразбирања со јасно дефинирање на одредени обврски на продавачот и купувачот. Новите Incoterms® 2010 се користат од 1 јануари 2011 година.

2. Извор на информации: Тренинг /пбука за меѓународно работење Интернет страница: http://www.i-b-t.net/incoterms.html#FOB

Како да се користи оваа интернет страница?

127

Погледнете го ,,Графиконот на одговорности‟‟ / „‟Chart of Responsibility‟‟ и/или нарачајте ја публикацијата „‟The IBT Guide to Incoterms 2000‟‟.

128

9.3. ПРАВНИ (ДОГОВОРНИ) АСПЕКТИ – ДОКУМЕНТАРНИ АКРЕДИТИВИ „Каде компаниите можат да најдат опис на правата и должностите на странките кои се вклучени во документарни акредитиви?“ Одговорот на ова прашање побарајте го кај подолу наведената организација и на следната интернет страница.

Извор на информации: ICC/МТК - Меѓународна трговска комора Интернет страница: http://www.iccwbo.org

Единствените правила и обичаи за документарни акредитиви (UCP) се најуспешните досега развиени приватни правила за трговија и денеска се користат насекаде.

За да најдете информации за достапни публикации, следете ги овие чекори.

1. чекор: Отворете ја оваа интернет страница (кликнете на горе наведениот линк).

2. чекор: Кликнете на Книжарница / Bookstore

3. чекор: Одберете ,,Меѓународно банкарство‟‟ / „‟International Banking‟‟

4. чекор: Погледајте ја листата на публикации:

- Users‟ Handbook for Documentary Credits under UCP 600 (2008) (Прирачник за корисници на документарни акредитиви во рамките на Единствените правила и обичаи за документарни акредитиви UCP 600 (2008)) - ICC Uniform Rules for Bank-to-Bank Reimbursements under Documentary Credits (2008) (Единствени правила на ICC за рефундирање меѓу банките во рамките на документарните акредитиви (2008)) - The Complete UCP Uniform Customs and Practice for Documentary Credits (2008) (Комплетни единствени правила и обичаи за документарни акредитиви (2008)) - Insights into UCP 600 – Collected Articles from DCI 2003 to 2008 (Увид во UCP 600 – собрани статии од DCI 2003 до 2008) - Commentary on UCP 600 (2007) (Коментар за UCP 600 (2007)) - ICC Uniform Customs and Practice for Documentary Credits UCP 600 (2006) (Единствени правила и обичаи на ICC за документарни акредитиви UCP 600 (2006))

129

9.4. ПРАВНИ (ДОГОВОРНИ) АСПЕКТИ – ЕЛЕКТРОНСКО ФАКТУРИРАЊЕ ,,Каде можам да најдам информации за стандардите за електронско фактурирање во ЕУ?‟‟ Одговорот на ова прашање побарајте го кај подолу наведената организација и на следната интернет страница.

Извор на информации: CEN Интернет страница: http://www.e-invoice-gateway.net/

Целта на платформата на E-Invoicing Gateway (EIG) е да се идентификуваат соодветните национални правни пракси во релевантните области на е-бизнисот за да се поедностави и подобри административната и регулаторна рамка за претпријатија кои се ангажирани со е-бизнис, т.е. е-фактурирање.

На оваа платформа ќе ја пронајдете следната:

БАЗА НА ЗНАЕЊЕ:

Насоки за добри пракси / Good-Practice-Guidelines кои обезбедуваат поддршка за лесно воведување на е-фактурирање;

Информации за е-фактурирање во поедини земји / Country related information about e-Invoicing кои даваат брз преглед во сферата на е-фактурирање во Европа;

Листа на теми поврзани со е-фактурирање каде се прикажани критичните точки како и можните решенија. Овдека можете да поставите прашања на експертската група ( по пат на електронски формулар во овој дел).

Текст на новата ЕУ директива за електронско фактурирање. Преминете на документи.

ОРГАНИЗАЦИИ КОИ СЕ ВКЛУЧЕНИ ВО Е-ФАКТУРИРАЊЕ:

Во делот Организации ќе најдете европски компании и организации кои се вклучени во е-фактурирање (сертификациони тела, тела за стандардизација, регулаторни тела, национални иницијативи, портали со општи информации, државни органи и провајдери на е-услуги )

130

10. Можности на јавните пазари во Европската унија

10.1 Европски тендери и грантови 10.2. Јавни набавки во ЕУ

131

10.1. МОЖНОСТИ /ОПЦИИ НА ЈАВНИТЕ ПАЗАРИ ВО ЕУ – ЕВРОПСКИ ТЕНДЕРИ И ГРАНТОВИ

„Каде компаниите може да најдат информации за европските тендери и грантови преку кои ЕУ институциите финансираат изведување на работи, набавка на стока и услуги и реализација на проекти на различни организации?“ Одговорот на ова прашање побарајте го на следната интернет страница.

1. Извор на информации: Европска комисија – Канцеларија за соработка на Европската комисија EuropeAid Интернет страница: http://ec.europa.eu/comm/europeaid/index.htm

Што е EuropeAid?

EuropeAid – развој преку соработка меѓу повеќе заинтересирани страни

Европската унија, која се состои од земји-членки и Европската комисија, претставува најголем светски извор на поддршка и помош. Канцеларијата за соработка на Европската комисија EuropeAid управува со надворешни програми за помош и обезбедува соодветна алокација на поддршка низ целиот свет.

Главната мисија на EuropeAid е да спроведува надворешни програми за помош на Комисијата кои се финансирани од буџетот на Европската унија и Европскиот фонд за развој. Во делот Кој е кој опишана е организациската структура на EuropeAid-a.

Со цел да се обезбеди ускладеност, комплементарност и координација во спроведување на надворешни програми на помош во светот, EuropeAid тесно соработува со разни партнери . Крајна цел е да се зголеми ефикасноста на надворешната помош. Граѓанското општество, меѓународните организации и владите на земјите-членки на ЕУ се значајни актери во оваа област.

Објавување на можности за финансирање

EuropeAid спроведува програми и проекти ширум светот, во сите области каде е потребна помош. Оваа канцеларија обезбедува помош преку регионален пристап кој е специфичен за секоја земја и за различни сектори. Исто така, програмите со глобално, т.е. светско влијание овозможуваат Европската комисија да создаде слични поддршки за земји кои се наоѓаат во потешкотии, дури иако тие земји се меѓусебно оддалечени. EuropeAid користи низа финансиски инструменти и програми на ЕУ за да обезбеди соработка со партнерите од следните региони:

Африка, Кариби и Пацифик cifik Азија Заливски земји Латинска Америка Јужни и источни соседни земји на ЕУ

Надворешната помош на Европската комисија може да се обезбеди преку договори за вршење услуги, набавки или изведба на работи на земјите кориснички, преку бесповратни средства(грантови)( обично за проекти на непрофитни организации).

132

a) Договори за вршење услуги, набавки или изведба на градежни работи ( тендери)

Договори за вршење услуги, набавки и изведба на градежни работи се доделуваат после тендерски процес за проекти кои ги разгледува ЕУ заедно со земјите кориснички.

Пребарувањето на оваа интернет страница ќе Ви овозможи да ги дознаете сегашните и идните тендери, како и оние за кои истекол крајниот рок и информации за договори кои се доделуваат врз основа на нив (вклучувајќи и кандидати кои биле во потесен избор, во случај на ограничени тендерски поцедури).

b) Грантови (бесповратни средства)

Грантовите кои се доделуваат за проекти кои на ЕУ им се предложени главно од rнепрофитни организации. Проектите се одбираат врз основа на повици за пријава на проектни предлози. Во објавата на повикот за пријава на проектни предлози ќе се назначат релевантните приоритети за финансирање од ЕУ, критериуми за учествување и сите други услови за доделување на средства. Пребарувањето на оваа интернет страница ќе Ви овозможи да ги дознаете сегашните и идните повици за пријавување на проектни предлози (како и оние на кои им истекол крајниот рок и информации за средствата кои врз основа на нив се доделуваат).

За да ги пронајдете информациите за европските тендери и грантови, следете ги овие чекори.

1. чекор: Отворете ја интернет страницата EuropeAid-a (кликнете на горенаведениот линк). 2. чекор: Кликнете на ,,Финансирање‟‟ /"Funding“ и потоа на ,,Повик за поднесување на проектни предлози и објава за набавки‟‟ / „‟Call for proposals & Procurement notices‟‟ 3. чекор: Одберете ,,Напредно пребарување‟‟ / „‟Advanced Search‟‟ 4. чекор: Одберете го типот на финансирање (на пр. грант или набавка (стока), услуги или изведба на работи) во таа регија или земја. 5. чекор: Кликнете на ,,Барај‟‟/ „‟Search‟‟. 4. чекор: Проверете ја листата на прикажани повици и понуди за поднесување на проектни предлози.

2. Извор на информации: Европска комисија – ГД за претприемништво и индустрија – Пристап до финансии Интернет страница: http://ec.europa.eu/contracts_grants/grants_en.htm

Како да ја користите оваа интернет страница? Погледнете ги различните шеми на грантови прикажани на оваа интернет страница и контактирајте ги организациите надлежни за примање на барањата за финансирање.

133

10.2. МОЖНОСТИ /ОПЦИИ НА ЈАВНИТЕ ПАЗАРИ ВО ЕУ – ЈАВНИ НАБАВКИ ВО ЕУ ,,Која база на податоци содржи информации за јавните пазари (јавни тендери) на националните, регионалните и локалните власти во различни земји –членки на ЕУ?‟‟ Одговорот на ова прашање побарајте го на подолу наведената интернет страница.

1. Извор на информации: TED (Дневни електронски тендери) Интернет страница: http://ted.europa.eu/

TED е електронска верзија на Додаток на Службениот весник на Европската унија. Оваа страница секојдневно се ажурира. Сите тендери на јавните институции во ЕУ чија проценета вредност е повисока од одредени прагови мора да бидат пријавени на европските институции. Тие тендери се објавуваат во Додатокот на Службениот весник на ЕУ, а исто така се наоѓаат на интернет страницата на TED. За да пронајдете информации за јавните тендери, следете ги овие чекори:

1. чекор: Одберете ,,Барај‟‟/ „‟Search‟‟ или опција ,,Стручно пребарување‟‟ / „‟Expert search‟‟. 2. чекор: - Внесете една или повеќе земји (на пр. Германија). - Внесете еден или повеќе видови на договори ( на пр. договори за вршење работи, набавка или услуги). - Внесете една или повеќе видови на тендерски процедури (на пр. отворена тендерска процедура, органичена тендерска процедура). - Внесете една или повеќе CPV ознаки. - Искористете ја можноста за внесување на зборови според изборот во полето покрај ,,Целосен текст ‟‟ / „‟Full text‟‟. 3. чекор: Кликнете на ,,Барај‟‟ / „‟Search‟‟. 4. чекор: Погледајте ги одбраните тендери.

2. Извор на информации: SIMAP Интернет страница: http://simap.europa.eu/

SIMAP интернет страницата го упатува корисникот до националните бази на податоци на земјите-членки на ЕУ кои содржат информации за јавните тендери, вклучувајќи ги и оние со понизок праг од оној кој е потребен за објавување во TED. За да пронајдете информации за јавните тендери, следете ги овие чекори. 1. чекор: Отворете ја интернет страницата на SIMAP (кликнете на горенаведениот линк) .

134

2. чекор: Одберете ,,Простор за добавувачи‟‟ / „‟Suppliers corner‟‟ - ,,Национална база на податоци за јавни набавки‟‟ / „‟National public procurement databases‟‟. 3. чекор: Прегледајте ја базата на податоци за јавни набавки во земјите-членки на ЕУ. 11. Евро

11.1. Девизен курс на еврото 11.2. Прекугранични плаќања во евра

135

11.1. ЕВРО: ДЕВИЗЕН КУРС „Каде можам да најдам девизен курс на еврото во однос на американскиот долар или други валути?'

Одговорот на ова прашање побарајте го на подолу наведената интернет страница.

Извор на информации: Европска централна банка Интернет страница: http://www.ecb.eu/stats/exchange/eurofxref/html/index.en.html

Девизниот курс на еврото може да се најде на следната интернет страница: http://www.ecb.eu/stats/exchange/eurofxref/html/index.en.html

Референтните стапки објавени на оваа страница се базира на секојдневната концентрација меѓу централните банки во и надвор од европскиот систем на централните банки, што обично се случува во 14.15 часот по средноевропско време.

136

11.2. Прекугранични плаќања во евра ,,Постои ли ЕУ законодавство за надомест на прекугранично плаќање во евра?‟‟

Одговорот на ова прашање побарајте го на подолу наведената интернет страница.

Извор на информации: Европска комисија – ГД за внатрешен пазар Интернет страница: http://ec.europa.eu/internal_market/payments/crossborder/index_en.htm

Регулативата (ЕЗ) бр. 924/2009 за прекугранични плаќања во Заедницата ги елиминира разликите во надоместот за прекугранични и национални плаќања во евра. Тоа важи во сите држави членки на ЕУ за плаќање во вредност до 50.000 евра. Основниот принцип е дека надоместот за платните трансакции кои ги нуди давателот на услугите на платниот промет (на пр, вашата банка) мора да бидат исти без оглед на тоа дали се работи за национално или прекугранично плаќање.

Оваа регулатива се однесува на сите електронски плаќања, вклучувајќи кредитни трансфери, подигање на готовина од банкомати (ATM), плаќање со дебитна и кредитна картичка и пари.

За одредени видови на платежни трансакции потребно е да се задоволат одредени услови. На пример, за кредитни трансфери и директно теретење, обавезно е користење на IBAN и BIC кодови за налозите за плаќање. Сите земји надвор од Еврозоната имаат можност за проширување на примената на оваа Регулатива со примена на исти надокнади за плаќање во евра како за плаќање во нивната национална валута.

137

12. Други информации

12.1. Идентификација на бар кодови во земјите-членки на ЕУ 12.2. Идентификација на глобални локациски броеви (GLN)

138

12.1. ИДЕНТИФИКАЦИЈА НА БАР КОДОВИ ВО ЗЕМЈИТЕ-ЧЛЕНКИ НА ЕУ ,,До кои стандарди треба да се придржуваме при подготовката на бар кодови?‟‟ ,,На која организација мора да се обрати нашата компанија за да добие дозвола за ставање бар кодови на производи и амбалажа?‟‟ Одговорите на овие прашања пронајдете ги на подолу наведената интернет страница.

Извор на информации: GS1 Интернет страница: http://www.gs1.org/

Пред употреба на GS1 идентификатори и бар кодови важно е да се разбере основата на технологијата која тоа го овозможува. Оваа интернет страница претставува појдовна точка за наведената проблематика бидејќи воведува клучни концепти и наметнува клучни прашања за кои вреди да се размисли во текот на спроведување на овие активности. Оранизациите кои се членки на GS1 во повеќе од 100 земји обезбедуваат средства за спроведување на наведените активности и услуги поврзани со оваа област.

GS1 Global Office обезбедува средства за глобална употреба на бар кодови и идентификација, но важно е да се напомене дека организациите членки на GS1 се ангажирани во имплементација и идентификација на бар кодови во своите области. Организациите-членки обезбедуваат низа услуги, од поддршка и едукација до преводи /издавање на стандарди, насоки и системи за управување. Услугите исто така се прилагодени според потребите на одреденото подрачје, и затоа членовите треба да се обратат до своите локални GS1 организации за да обезбедат алатки за поддршка на наведените активности.

Кликнете овде за да дознаете која организација-членка на GS1 е најблиска .

За да најдете информации за структурата и регистрацијата на бар кодовите, следете ги овие чекори:

1. чекор: Отворете ја интернет страницата на GS1 (кликнете на горенаведениот линк).

2. чекор: Одберете Производи и решенија / Products & Solutions

3. чекор: Одберете Бар кодови и идентификација / Bar Codes & Identification

Овдека погледнете ја информацијата ,,Десет чекори за имплементација на бар кодови‟‟ / „‟Ten steps to Bar Code implementation‟‟ iи други соодветни информации.

139

12.2. ИДЕНТИФИКАЦИЈА НА ГЛОБАЛНИОТ ЛОКАЦИСКИ БРОЈ (GLN)

,,Како мојата компанија може да добие глобален идентификациски број (GLN) за своите простори?‟‟ Одговорот на ова прашање пронајдете го на подолу наведената интернет страница.

Извор на информации: GS1 Интернет страница: http://www.gs1.org/glnrules/

Правила за доделување на GLN GLN (Глобален локациски број) нуди решение за идентификација на физички локации и правни субјекти во рамките на глобалниот синџир за снабдување. Во пракса е развиено така нареченото Илустрирано сценарио / Story Board наменето за оние кои сакаат да ги дознаат основните информации за употребата на GLN. За повеќе информации контактирајте ја вашата локална организација-членка на GS1. Погледајте го прегледот на павилата за доделување на GLN.

GLN (Глобален локациски број)

Како што и самото име имплицира, GLN е GS1 идентификациски клуч за локации. Всушност под поимот „‟идентификација на локација‟‟ се подразбира идентификација на физички локации и правни субјекти во случаи кога е потребно да се обезбедат однапред дефинирани информации за да се подобри ефикасноста на комуникацијата во рамките на синџирот на снабдување. Глобалните локациски броеви се предуслов за GS1 eCom пораката или за пристап до информациите од Глобалната мрежа за синхронизација на податоци / Global Data Synchronisation Network.

За помош во примената на GLN, посетете ја интернет страницата: GLN Allocation Rules.

Составот на GLN е следен:

GS1 префикс на компанија > < референца на локација Контролна ознака

N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N10 N11 N12 N13

Домени на GLN

Глобалните локациски броеви исто така можат опционално да користат дополнителни броеви (екстензии)со користење на Application Identifier (254) чија употреба е ограничена за интерни потреби. Иако ова дополнение не е обавезно, кога се користи AI (254) мора да биде во врска со AI (414)

140

идентификација на физичка локација, а може да биде и кодиран користејќи EPC ознака, GS1-128 симбол или симбол GS1 DataBar simbol.

Продолжението, т.е. екстензијата на GLN нема да се користи во бизнисот со трговските партнери, освен во случај на меѓусебна спогодба, а развиено е со намера да стане значајно барање во работењето на EPC мрежата. Локации кои во моментов имаат GLN можат исто така да користат опционално продолжение на GLN за да се разликуваат од едноставни локации (локации за складирање, локации на врати, садови за складирање, полици, дупки за куки, закачалки, ормани, простори за компјутери и др.). Исто така, компанијата може да одлучи да додели единствен GLN без додаток/екстензија со помош на која се идентификува наведената локација. Подетални информации за предностите кои ги нуди GLN проверете ги на интернет страницата: GLN Executive Summary.

141

13. Решавање на проблеми во бизнисот во ЕУ

13.1. SOLVIT: механизам за решавање на проблемите во бизнисот

142

13.1. SOLVIT: МЕХАНИЗАМ ЗА РЕШАВАЊЕ НА ПРОБЛЕМИ ВО БИЗНИСОТ ,,Кој може да и помогне на компанија која е соочена со проблеми со органите на локалната власт или компанија во друга земја-членка на ЕУ, а кои се однесуваат на правилната примена на правилата на внатрешниот пазар?'‟ Одговорот на ова прашање побарајте го на подолу наведената интернет страница.

Извор на информации: SOLVIT Интернет страница: http://ec.europa.eu/solvit

Што е SOLVIT?

SOLVIT е интернет мрежа за решавање на проблеми во која земјите-членки на ЕУ работат заедно на решавање на проблеми предизвикани од погрешна примена на законодавството на ЕУ од страна на јавните власти. Во секоја земја-членка постои SOLVIT центар ( како и во Норвешка, Исланд и Лихтенштајн), кои помагаат во решавање на поплаки на бизнисмени и граѓани. SOLVIT центрите се дел од државната управа и се фокусирани на пронаоѓање на конкретни решенија за проблемите во рок од десет недели. Користењето на SOLVIT е бесплатно.

За повеќе информации за службените јазици на ЕУ, молиме посетете ја интернет страницата на SOLVIT.

На кого SOLVIT веќе му помогнала?

Примери на начини на кои SOLVIT им помогнала на претпријатија и граѓани може да се најдат на страницата: http://ec.europa.eu/solvit/site/success/index_en.htm.

Националните SOLVIT центри може да се најдат на следната интернет адреса: http://ec.europa.eu/solvit/site/centres/index_en.htm

143

14. Корисни адреси Повеќе информации за темите кои се наведени во овој водич може да се добијат кај следните институции. Република Македонија Стопанска комора на Македонија Европска претприемничка мрежа Димитрие Чуповски 13 1000 Скопје Љубица Нури, директор, дирекција за меѓународни односи Тел. +389 (02) 3244045 Факс: +389 (02) 3244088 e-mail: nuri@mchamber.mk ; ic@mchamber.mk www.mchamber.mk

Белгија Voka – Chamber of Commerce and Industry Antwerp-Waasland Mr. Luc Van Looveren, Senior Advisor EU relations Markgravestraat 12 B-2000 Antwerp, Belgium Tel.: (32 3) 232 22 19 Fax: (32 3) 233 64 42 E-mail: luc.vanlooveren@voka.be