ΜΑΘΗΜΑ 9 : Σεισμική και ηφαιστειακή δράση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

1. Τι είναι οι τεκτονικά ενεργές ζώνες; Σε ποιες περιοχές υπάρχουν; Περιοχές στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών που εμφανίζουν έντονα γεωλογικά φαινόμενα, όπως

σεισμούς και ηφαίστεια. Στις περιοχές που συγκλίνουν – απομακρύνονται – κινούνται παράλληλα οι λιθοσφαιρικές πλάκες.

2. Πού εντοπίζεται η σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ευρώπη; Κατά μήκος της Αλπικής ορογένεσης - όπου η Αφρικανική συγκρούεται με την Ευρασιατική

πλάκα, (μέτωπο 2 χιλιάδων χ.λ.μ. κατά μήκος της νότιας Ευρώπης στη Μεσόγειο θάλασσα). Κατά μήκος της μεσοωκεάνιας ράχης του Ατλαντικού ωκεανού - όπου η Αμερικανική πλάκα

απομακρύνεται από την Ευρασιατική πλάκα. 3. Σε ποιες χώρες της Ευρώπης είναι έντονη η σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα;

Ισλανδία ( έντονη ηφαιστειότητα - γεωθερμικά φαινόμενα) – Ιταλία – Ελλάδα Άλλα κράτη Ισπανία - Αλβανία - Κροατία κ.ά.

4. Γιατί είναι έντονη η σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ελλάδα; Είναι πολύ κοντά στο μέτωπο σύγκρουσης της Αφρικανικής με την Ευρασιατική πλάκα.

5. Ποια είναιτα χαρακτηριστικά της σεισμικότητας στον Ελλαδικό χώρο; Πρώτη σε σεισμικότητα στην Ευρώπη - έκτη στον κόσμο. Περισσότεροι σεισμοί απ’ όσους σ’ όλη την Ευρώπη κάθε χρόνο. Δεν έχουν όλες οι περιοχές την ίδια σεισμικότητα.

Έντονη σεισμικότητα – νοητό τόξο – νησιά Ιονίου, Κρήτη, Ρόδο6. Πού βρίσκονται τα ενεργά ηφαίστεια στην Ελλάδα;

Στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου – ηφαίστεια των Μεθάνων, της Μήλου, της Σαντορίνης, της Ρόδου.7. Ποια φαινόμενα συνδέονται με την ηφαιστειακή δράση στη χώρα μας;

Η ύπαρξη 750 θερμομεταλλικών πηγών, από τις οποίες 80 είναι ιαματικές. 8. Πού βρίσκονται κάποιες από τις ιαματικέ πηγές στη χώρα μας;

Αιδηψό, Μέθανα, Τραϊανούπολη Έβρου, Λουτράκι Κορινθίας, Αριδαία, Υπάτη Φθιώτιδας.

ΜΑΘΗΜΑ 10 : Η επίδραση των σεισμών και ηφαιστείων στη ζωή μας.

1. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των σεισμών και των ηφαιστείων στους ανθρώπους; Στις ανθρώπινες ζωές ( θάνατοι, τραυματισμοί, ψυχολογικά προβλήματα κ.ά.). Στην οικονομία.

2. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των σεισμών στην Ευρώπη και πού οφείλονται αυτές; Μεγάλες οικονομικές συνέπειες – λόγω των σημαντικών οικονομικών δραστηριοτήτων των

Ευρωπαίων. Μικρός ο αριθμός των ανθρωπίνων απωλειών σε σχέση με τα θύματα άλλων περιοχών.

3. Ποιες οι επιπτώσεις των σεισμών στην Ελλάδα; Οικονομικές – 2 εκατ.. ευρώ το χρόνο. 15 θάνατοι, 900 τραυματισμοί το χρόνο. – μικρός αριθμός σε σχέση με τη μεγάλη σεισμικότητά της.

4. Ποιες είναι οι σημαντικότερες ηφαιστειακές εκρήξεις, που έγιναν στους ιστορικούς χρόνους στην Ευρώπη και ποιες ήταν οι επιπτώσεις τους;

Της Σαντορίνης το1620 π.Χ. – Δημιουργία της μεγαλύτερης καλδέρας στον κόσμο. Του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. – χιλιάδες νεκροί και θαμμένες πόλεις κάτω από τη στάχτη.

5. Γιατί τα ηφαίστεια αποτελούν πηγές πλούτου για τους ανθρώπους; Τουριστική ανάπτυξη – Πομπηία( Βεζούβιο), Σαντορίνη. Εξόρυξη ηφαιστειακών ορυκτών και μεταλλευμάτων – Σαντορίνη (ελαφρόπετρα κ.ά.), Μήλο

(μπεντονίτης κ.ά.) Εύφορο έδαφος για καλλιέργειες – γύρω από το Βεζούβιο κ. ά. Ιαματική λουτροθεραπεία – 60 ιαματικές θερμομεταλλικές πηγές λουτροθεραπείας – ιαματικός

τουρισμός ( Λουτράκι, Αρισδαία, Αιδηψό, Μέθανα, Τραιανούπολη Έβρου κ.ά.). Γεωθερμική ενέργεια – Ισλανδία, Ιταλία ( παραγωγή ενέργειας – θερμότητα, ηλεκτρική ).

6. Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους σεισμούς; Να μη φοβόμαστε- να εξοικειωθούμε με αυτούς. Αντισεισμική κατασκευή κτιρίων. Αποφυγή πανικού - επίδειξη ψυχραιμίας. Να ενημερωθούμε για τη λήψη κάθε δυνατού μέτρου προστασίας.

Ασκήσεις: 1) Όλες του βιβλίου, σελ. 41.

2) Τετράδιο εργασιών, σελ. 18 άσκ. 1 και επιλογή μια από τις 2, 3, 4 και 5.

ΜΑΘΗΜΑ 12 : Οι θάλασσες της Ευρώπης

1) Σε ποιες κατηγορίες μπορούν να διακριθούν οι θάλασσες που βρέχουν την Ευρώπη; Πού οφείλουν τη δημιουργία τους και ποιες είναι αυτές;

Βαθιές θάλασσες: δημιουργήθηκαν από γεωτεκτονική δραστηριότητα .( Μεσόγειος, Μαύρη θάλασσα). Αβαθείς θάλασσες: δημιουργήθηκαν από τα νερά των πάγων που έλιωσαν και κάλυψαν κομμάτια ξηράς της

Ευρώπης.( Αδριατική, Βαλτική, Βόρεια κ.ά.)2) Ποιες είναι οι θάλασσες που βρέχουν τη Ευρώπη και σε ποιους ωκεανούς ανήκουν;

Αρκτικός ωκεανός: (βόρειες ακτές της) Θάλασσα του Μπάρενς, Λευκή θάλασσα, (παγωμένες πολλούς μήνες).

Ατλαντικός ωκεανός: (βορειοδυτικές ακτές της) οι Θάλασσες Νορβηγική, η Βόρεια, η Βαλτική, της Μάγχης, η Ιρλανδική.

(νότιες ακτές) η Μεσόγειος θάλασσα (χωρίζεται σε μικρότερες, όπως η Αδριατική, Ιόνιο, Αιγαίο, Λιγυρική, Τυρρηνική).

(Νοτιοανατολικές ακτές) Μαύρη Θάλασσα ( Εύξεινος Πόντος).3) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του οριζόντιου διαμελισμού ( χερσόνησοι – νησιά – ακτογραμμή) και πώς χαρακτηρίζεται αυτός; Πώς επηρέασε αυτός τις δραστηριότητες των κατοίκων της;

Το 30% της ξηράς είναι χερσόνησοι. Το 7% της ξηράς είναι νησιά. Τεράστιο μήκος ακτογραμμής, 80.000 χ.λ.μ. Ο οριζόντιος διαμελισμός χαρακτηρίζεται «έντονος». Λίγα (12) κράτη της δεν βρέχονται από θάλασσα – όλα τα σημεία της απέχουν λιγότερο από 1000

χ.λ.μ. 4) Πώς φαίνεται η στενή σχέση των κατοίκων της Ευρώπης με τη θάλασσα με βάση την ιστορία της;

Οι περισσότεροι λαοί της ( ¨Έλληνες, Άγγλοι, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Νορβηγοί. κ.ά) έχουν σπουδαία ναυτική παράδοση.

Οι σπουδαίοι θαλασσοπόροι (Κολόμβος, Βάσκο ντα Γκάμα, Κουκ, Μαγγελάνος κ.ά.) ήταν ευρωπαίοι. Πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες διαδόθηκαν με τα ταξίδια τους σ’ όλη τη Γη.

5) Ποιες είναι οι δραστηριότητες των κατοίκων της Ευρώπης που σχετίζονται με τη θάλασσα και την οικονομία τους; Πώς φαίνεται αυτό;

Το θαλάσσιο εμπόριο πολύ αναπτυγμένο. Τα μεγαλύτερα λιμάνια (του πίνακα 12.4) είναι ευρωπαϊκά ( ο Πειραιάς σημαντικό λιμάνι της

Μεσογείου). Οι τρεις πρώτοι εμπορικοί στόλοι της Ευρώπης ο Ελληνικός, ο Γερμανικός, ο Νορβηγικός. Η αναπτυγμένη αλιεία (Ισλανδία, Νορβηγία, Ην. Βασίλειο κ.ά.). Στη Βόρεια θάλασσα: υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου – πηγή πλούτου. Μέσω των ποταμών Δούναβη και Ρήνου (ενώνονται με διώρυγα)μεταφέρονται από πολλά κράτη

αγροτικά, βιομηχανικά και πρώτες ύλες στην Βόρεια θάλασσα και κατόπιν σ’ όλο τον κόσμο.6) Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι κίνδυνοι που απειλούν τις θάλασσες της Ευρώπης;

Η ρύπανση από δραστηριότητες των ανθρώπων. Η υπεραλίευση - αφανισμός πολλών θαλάσσιων ειδών.

Ασκήσεις: 1) Όλες του βιβλίου, σελ. 47.

2)Τετράδιο εργασιών, σελ.20 διάλεξε και κάνε μια από τις 1,2 και 3.

ΜΑΘΗΜΑ 14 : Η Μεσόγειος θάλασσα

1) Ποια είναι η σχετική θέση και η μορφή της Μεσογείου;

Ανάμεσα δυτικής Ασίας, βόρειας Αφρικής και νότιας Ευρώπης. Αποτελεί μια στενόμακρη λωρίδα θάλασσας.

2) Πώς επικοινωνεί με τις γειτονικές της θάλασσες και ωκεανούς; Δυο φυσικά ανοίγματα – πορθμούς: - με τον Πορθμός του Γιβραλτάρ επικοινωνεί με τον Ατλαντικό ωκεανό - με τα στενά του Ελλησπόντου και Βοσπόρου επικοινωνεί με τη Μαύρη

θάλασσα. Ανθρώπινο άνοιγμα: - με τη Διώρυγα του Σουέζ επικοινωνεί με την Ερυθρά θάλασσα.

3) Ποια είναι τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της Μεσογείου; Κλειστή θάλασσα. Σχετικά βαθιά θάλασσα: - μέγιστο βάθος 5.100 μέτρων στο νότιο Ιόνιο Πέλαγος στα νησιά

Οινούσσες. - μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας το πλάτος είναι 120 μέτρα και το βάθος 350 μέτρα.

Η θαλάσσια περιοχή Σικελίας και Τυνησίας τη χωρίζει σε δυο θαλάσσιες λεκάνες την Ανατολική Μεσόγειο και τη Δυτική Μεσόγειο.

Ο οριζόντιος διαμελισμός είναι εντονότερος στο μεσογειακό βορρά: - απόκρημνες ακτές ανάμεσα σε αμμουδερές παραλίες, - δυο μεγάλες χερσόνησοι, η Ελληνική (Βαλκανική) και η Ιταλική και πολλές μικρότερες. - πολλά, μεγάλα και μικρά νησιά ( κυρίως στο Αιγαίο πέλαγος και στις Δαλματικές ακτές). Τα 5 μεγαλύτερα νησιά είναι η Σικελία, η Σαρδηνία, η Κύπρος, η Κορσική και η Κρήτη. - πλήθος κόλπων σχηματίζουν μικρότερες θάλασσες και πελάγη.

Ο οριζόντιος διαμελισμός είναι πιο ήπιος στο μεσογειακό νότο. Το ασιατικό και αφρικανικό τοπίο είναι πιο άδενδρο από το ευρωπαϊκό. Έχει μεγάλη σεισμικότητα και ηφαιστειότητα ( μεγάλα ηφαίστεια είναι η Αίτνα, Στρόμπολι,

Βεζούβιος, Σαντορίνη κ.ά.). 4) Ποιο είναι το κλίμα που επικρατεί στη Μεσόγειο και ποια χαρακτηριστικά έχει:

Εύκρατο κλίμα - Μεσογειακού τύπου: - ήπιους χειμώνες και ξηρά, ζεστά καλοκαίρια με λιγοστές βροχές το φθινόπωρο και το χειμώνα.

5) Ποια είναι τα φυτά που ευδοκιμούν γύρω από τη Μεσόγειο; Το αμπέλι, τα σιτάρι, τα εσπεριδοειδή και το χαρακτηριστικό φυτό της Μεσογείου η ελιά.

6)Γιατί έχει σημαντικά μεγάλη αλατότητα; Χύνονται πολλά ποτάμια (500) και ο Νείλος, αλλά με πολύ μικρή παροχή. Η βροχόπτωση είναι μικρή. Η εξάτμιση είναι μεγάλη, γιατί είναι κοντά στην τροπική ζώνη.

7)Πώς αναπληρώνει τα νερά της η Μεσόγειος για να μη ξεραθεί από την εξάτμιση; Με εισροή νερού από τον Ατλαντικό ωκεανό και από τη Μαύρη θάλασσα.

Ασκήσεις: 1) Όλες του βιβλίου, σελ. 51. 2) Τετράδιο εργασιών: στη σελ.22, άσκ. 1.

ΜΑΘΗΜΑ 15 : Οι άνθρωποι στη Μεσόγειο

1) Πώς φαίνεται ότι η Μεσόγειος Θάλασσα είναι πολύ σημαντική θάλασσα για τους ανθρώπους:• Αναπτύχθηκαν σπουδαίοι πολιτισμοί και σημαντικές θρησκείες.• Βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων(Β. Αφρική- Ν.Ευρώπη- Δ.Ασία).• Τις μεσογειακές ακτές κατοικούν 200 εκατ. άνθρωποι.2) Σε τι διαφέρουν οι μεσογειακοί λαοί; Οι χώρες της Μεσογείου έχουν διαφορές: - θρησκευτικές, - οικονομικές (χώρες του μεσογειακού Βορρά (ευρωπαϊκές) είναι περισσότερο αναπτυγμένες από αυτές

του μεσογειακού νότου (αφρικανικές και ασιατικές) και - εθνολογικές 3) Ποια είναι η σχέση που συνδέει τους μεσογειακούς λαούς; Η κοινή αντίληψη ότι η Μεσόγειος είναι «το κοινό τους σπίτι». 4) Γιατί ο τουρισμός στους μεσογειακούς λαούς αποτελεί σημαντικό οικονομικό πόρο; Γιατί: 150 εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο ( ¼ των τουριστών στο πλανήτη). Η Μεσόγειος θάλασσα έχει γλυκό κλίμα, φυσικές ομορφιές, ιστορικά ς μνημεία και φιλόξενη

θάλασσα.

5) Ποια φυτικά είδη καλλιεργούνται στα παράλιά της;• Ελιά (Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα: μεγαλύτερες ελαιοπαραγωγικές χώρες στον κόσμο)

• Αμπέλι6) Γιατί χαρακτηρίζεται ως σημαντικός θαλάσσιος δρόμος;• Έχουν πραγματοποιηθεί εκατομμύρια ταξίδια: - από τις περιπλανήσεις του μυθικού Οδυσσέα, - μέχρι τα ταξίδια υπερσύγχρονων πετρελαιοφόρων από τη Διώρυγα του Σουέζ (αργό πετρέλαιο για

διύλιση από τον Περσικό Κόλπο σε βιομηχανικές περιοχές της βόρειας Μεσογείου).7) Ποιοι παράγοντες επιβαρύνουν περιβαλλοντικά τη Μεσόγειο Θάλασσα;• Ρύπανση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες: Βιομηχανικά, γεωργικά, τουριστικά και

οικιστικά λύματα καταλήγουν σε αυτή• Υπεραλίευση: δραματική μείωση των ψαριών - κίνδυνος εξαφάνισης πολλών θαλάσσιων

ειδών.• Ρύπανση από ναυάγια πετρελαιοφόρων πλοίων8) Πως συνδέεται η Ελλάδα με τη Μεσόγειο Θάλασσα από την αρχή της ιστορίας της;• Έλληνες ίδρυσαν πολλές αποικίες σε κάθε γωνιά της Μεσογείου από το Γιβραλτάρ έως τα μικρασιατικά

και αφρικανικά παράλια, φτάνοντας έως τον Εύξεινο Πόντο.• Ιδρύθηκαν ελληνικές πόλεις - οικονομικά κέντρα (ακόμη και σήμερα): Μασσαλία,

Αλεξάνδρεια• Διεθνής γλώσσα συνεννόησης στη Μεσόγειο ήταν για χιλιάδες χρόνια η ελληνική.• Ελληνικό αλφάβητο (εξέλιξη του φοινικικού) — βάση για το λατινικό και το κυριλλικό

αλφάβητο.9) Ποιοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν γύρω από τη Μεσόγειο; Ελληνικός, αιγυπτιακός, ρωμαϊκός κ. ά.

Η Μεσόγειος θάλασσα υπήρξε τμήμα της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής και της Αραβικής επικράτειας.

10) Πόσα κράτη βρέχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα; 21 κράτη – τα δυο είναι νησιωτικά (Μάλτα και Κύπρος).

11) Τι γνωρίζετε για την Κύπρο( έκταση, πληθυσμό, γλώσσα, εθνότητες, ιστορία, οικονομία,πρωτεύουσα);

Βρίσκεται στην ανατολική Μεσόγειο.• Έχει έκταση 9.251 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 867.600 κάτοικοι• Δύο επίσημες γλώσσες: ελληνική και τουρκική• Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού αποτελούν οι Ελληνοκύπριοι, οι Τουρκοκύπριοι και

άλλες εθνότητες: Αρμένιοι κ. ά.• Κατοικήθηκε το 8000 π.Χ. Οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν το 1400 π.Χ. - Στην Κύπρο βρέθηκαν Αιγύπτιοι, Πέρσες, ο Μέγας Αλέξανδρος, οι διάδοχοι του, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί,

Φράγκοι, Ενετοί, Τούρκοι, Βρετανοί. -Το 1960 έγινε ανεξάρτητο κράτος - 20 Ιουλίου 1974 έγινε εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο – κατοχή 40% του εδάφους της -

70% της οικονομίας της περιήλθε στους εισβολείς – 40% των ελληνοκυπρίων εκδιώχθηκαν – πολλοί σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή αγνοούνται.

• Η οικονομία της Κύπρου είναι αρκετά ανεπτυγμένη (εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός).• Από 1η Μαΐου 2004 μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – από 1η Ιανουαρίου 2008 στο νόμισμα

του ευρώ.

• Πρωτεύουσα: Λευκωσία (η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που είναι χωρισμένη στα δυο).

Ασκήσεις: όλες του βιβλίου, σελ. 54.