ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $%...

23
45 ! 3 #$% 1394 ()*+ 677 - 655 ! " # 1 /01 23 (453 6 /7 809: 6 0;< 6 /01 (453 23 6 /7 809: ) : 27 / 3 / 93 : 8 / 6 / 93 ( = / $ (> ); 0? $ 2@ @A $ B B@ $ 807 + 3 C 2 2< D% B %0 6 0EF 6 G H: E3I 89J / K F 2;L1 MN: /0< 60OP Q Q 8 2@ 3 C 2 R@ G S$ 60@ 0K @ 8 C J $ 9J T : 3 C 0@ $ S 3 60EF @ UF : V S W0;< X@ Y0 6 9 @ 6 N F 6 23 #: $ 2 4T: Z 5 6F 23 @ 2 G [* 0:0@ 6 Y $ \ ]+^ 0 _ Q 2@ 0J /? . 0? $ 0@ 6 0J 6 a0K C J $ 0 3 B^? 0I @ 70 Y $ \ + W 2003 I @ $ G J $ d@3 75 6 @0^ : V S < X e0^ G F 6 23 e== 8? a0K 8101 R< D% B L1 9 W B T 0? $ 0 4 8 0 2< f g 9? /01 F 6 N 01 0I UNC0@ Q ;C 0? $ 2@ (I ; 8? 0? $ $ F 2 h 2@ UF a0K C J $ ; 2@ % $ 8 W 2012 2@ i0C B 0 E . j0% + $ S 25 $ S 2< » /01 F 6 4 0 a0K C J $ 0? $ 2= 60OV: l; « . n0 $ S 2< /01 F 6 4 0 @ 0! EA \F # $ 2@ 1< 0 6 0 4J0 2< Q0 Z;o ) $ % /0< @ d (I 0 2;01 B $ S / a0K 0? $ $ C J $ 0 @ @ 2 < . $ S jFp% 8# 0@ /09@ 601 B X@ 2o@;< 6 B M Q 2E @ ]+ 80G < 6 /01 F 0J $ 8 6F 4 0 # F / F @0: 2 6F o /*; / @ /*; B M ): - +: * / F 6 6 ?01 6 / B ): ( #: $ 2 ): Q / : 9J $ (EO n0 /$ ; $ q @ 2 ? $ . 81Y < 6 ); (>$ 0? $ a0K C J $ /01 F 6 4 0 1 . !" : 02166409595 Email:[email protected]

Transcript of ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $%...

Page 1: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

و علوم سياسي، دورةةفصلنامة سياست، مجل 655-677صفحات،1394پاييز،3مارةش،45 دانشكدة حقوق

يها گروهريثأتي بررسديجدةانيخاورم طرحتيموفق عدمبر عراقةعيش

1يمحمد دوست احمد

تهران دانشگاهياسيس علومو حقوقةدانشكداي مطالعات منطقه گروهدانشيار

الغبان سالممحمد تهران دانشگاهياسيسمعلوو حقوقةدانشكديا منطقه مطالعات گروهي دكتري دانشجو

)8/6/93: تاريخ تصويب–27/3/93: تاريخ دريافت(

دهيچك،يشوروي فروپاشازپسكه انهيخاورمةمنطقي اصل گرانيبازازيكيمثابةبهكايآمرةمتحد االتيا

در عامل مؤثرياست كرده تالش گذشتهةدهدويط شده، جهاني قطبتك نظامي رهبري مدع جهتدرديجدةانيخاورم عنوانباراي طرح،براي اين منظور باشد؛ انهيخاورمةطقمنبه دادن شكلي داريب مهار،يانرژ منابع كنترلونيمأت هدفبا راهبرديةمنطقنيابر خودة سلط تداومو حضورميرژي برتروتيامن حفظ منظورهب منطقه هاي ولتدفيتضعوهيتجزو منطقهيها ملتي اسالم

ةنقطرا عراقد،يجدةانيخاورم طرحي اجراي براكايآمر. است درآورده اجرابهل،يائاسرغاصب مطابقديجد نظام جاديابا داشت قصد 2003 سالدر صدامميرژي سرنگونباو داد قرار آغاز اما كند؛ دگرگون طرحآن چارچوبدررا منطقهيها نظام غرب، منافعةكنندنيمأتوي غربي الگو گرا اسالميها گروه آنهاسأردركه عراقانيعيش عراق،دركايآمر حضوراز سال9شتگذاز پسبه فقطنههاييكايآمر،آنةجينتدرو رسيدند قدرتبهكايآمرةخواستوليم برخالف دارند، قرار

مجبور عراقاز خروجبه،2012 سالانيپادر بلكه، دست نيافتندديجدةانيخاورم طرح اهدافةانيخاورم طرحتيموفق عدمدر عراقةعيشيها گروه«كه استنيا مقالهنياي اصل پرسش.ددنش

و مثبت عملكردبا عراقةعيشيها گروهكه استنياماةيفرض.»داشتند؟ تأثيريچهكايآمرديجددشدن موفق بود، كردهدايپتيمحور،مختلف مراحلدركهتيمرجع عنصريريكارگبهويي افزا هم

عدمبارا عراقدرديجدةانيخاورمييكايآمر طرحراهنيااز،گرفته دستدر عراقدررا قدرتي دانيم روشاز،يا كتابخانه منابعاز گيري بهرهبر افزون،پژوهشنيادر.ندكنروهروبتيموفقواهه مشاهد نيزو عراقيعيش هايانيجروها گروهيديكل نظران صاحببا مصاحبه شاملوي اسناديها دادهيفيتوص-يليتحل روشاز استفادهباو شده است استفادهي شخص هايهتجرب

ةيفرض اثباتايرد جهتدرتا استشدهليتحلوهيتجز،يدانيم قاتيتحقاز شدهيگردآور.ديآ دستهبجينتايادشده

يديكل واژگان عراقةعيشيها گروهد،يجدةانيخاورم طرح،كايآمرةاياالت متحد

Email:[email protected] 02166409595:فاكس نويسندة مسئول.1

Page 2: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 656

����� كه كننديم گمان،اندهنكرد مطالعه دقتباوي خوببهرا منطقه اوضاعوخيتاركهي كسان

بهوي اتفاق،عراق اشغالو صدامميرژي سرنگون يهايريگ موضعاينيمع اوضاعي دليل تنها ايي

يجنوبوي شمال بخشدوبه سودانميتقس پندارنديمنيزي برخ،گرفت صورتييها واكنش اي

يداخلي رخدادهابه مربوط افتد،يم اتفاقهيسوردر اكنونهم آنچه هايهمنازعيحتاي

در،رديگيم صورت انهيخاورمةمنطقدر آنچه. استنياازريغ،تيواقع اما است؛يا منطقه

منطقه،در گران سلطهو استعمارگرانيها نقشهي اجراوسميونيصهوكايآمر طرح تحقق جهت

مقاومتدنربنيبازو كشاندن شكستبه اسالم، جهانشيافزابهرو قدرتبا مقابله منظور به

حفظ هدفباي اسالمي كشورهايها قدرتليتحلوهيتجزت،يدرنهاو منطقهدري اسالم

طرح،چارچوبنيادر.)2011دقيق،( است منطقهي كشورها تمامبريستيونيصهميرژي برتر

.دش مطرحكايآمري خارج استيسةكنندتيهداو راهبرد مثابةهبگزربايديجدةانيخاورم

فراهاني،( داد قرار طرحنيا آغازةنقطرا عراقد،يجدةانيخاورم طرحي اجراي براكايآمر

. گرفت عراق اشغالو صدامميرژي سرنگون،ينظامميمستقةمداخلبهميتصمو)83: 1384

عراق كتاتوريدي وقت كرد اعالم 2003 مارس17در،كايآمريجمهورسيرئ بوش، جرج

عراق،ميرژ سقوطبا. شوند انهيخاورمةمنطق همة سرمشق تواننديمهايعراق شود، سرنگون

راگارنر.يج،بازنشسته ژنرال ابتدادر: گذاشتندزيچ همهيرو دستهاييكايآمر عنوانبه،

موقت قانونو كردند منصوب عراقي مدن حاكمنعنوابهرا برمرپل سپسوي نظام حاكم

ي خواهيدموكراس شعاربه توجهبا اما. درآورد اجرابه كرده،بيتصويورا عراق دولت

عراق مردمةاراد مقابلدر ناچاربههاييكايآمر،استتياكثر حكومتيامعنبهكههاييكايآمر

در. شدندانيعيشيعنيت،ياكثرياه خواستهميتسل،ارحساسيبسلئمسادرجعامر فشارو

ازكهعهيشيها گروهدنيرس قدرتبه. گرفتند قرار قدرتسأردرعهيشيها گروهجه،ينت

و ابتكار بودند، برخوردارگريديسوازجعامري رهبروتيحماوسوكياز مردمةپشتوان

وي طوالن1ياسيس ومتمقابا،رو از اين. كرد سلبهاييكايآمرازراها نقشهي اجرا فرصت

،انيدرپاوشدآببر نقشيكييكيهاييكايآمريها نقشه،2عراقانيعيشي نظام اناًياح

اشـغالگري روهاين خروجي برا عراق مردمةمبارزةنحوو نوعفيتوصي براميحك محمدباقراهللاتيآديشهرا اصطالحنيا.1.برد كاربه عراق از برابـردركه بودنياكايآمر توسط عراق اشغالو غربي روهاينةحمل مقابلدريعيشةعمد هايانيجرواكنشو استيس.2

اسـتقالليابيبازو عراقاز اشغالگراني نظامي روهاين خروجو نشود جادياي مانع صدامميرژي سرنگون جهتدر غرب اقدام،ابتدادريحتو دادهسر اشغالگرانباي نظامةبلمقاو مقاومت شعاركه صدرانيجري استثنابهد؛گير انجامياسيسراهاز كشور

هـاييكـايآمرهيـعلي محدودي نظاماتيعملبه دستيعيش كوچكيها گروهي برخ همراهوهدكرن شركتياسيسنديفرا در.زده بود

Page 3: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

657 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

تصوركه گونهآنو شدند خارج عراق از1اديزي مالوي جان تلفات تحملباهاييكايآمر

راهازديجدةانيخاورم طرح مقدماتي اجرابه موفق بودند، كردهيزير برنامهو كردنديم

.نشدند عراق

طرحتيموفق عدمدر عراقةعيشيها گروه«كه استنيا مقالهنياي اصل پرسش

نيابه پاسخ مقاله،نيا نگارشي اصل هدف.»داشتند؟ تأثيريچهكايآمرديجدةانيخاورم

ريثأتي چگونگوثرؤم عوامل شناخت آن،ةگسترو ابعادو انهيخاورم طرحي بررسوپرسش

استنياماةيفرض.ستهاريثأتنياجينتاي بررس،تيدرنهاو طرحنياي اجراقيعوتدر آنها

دركهتيمرجعةلفؤميريكارگبهويي افزاهمو مثبت عملكردبا عراقةعيشيها گروه كه

از،گرفته دستدر عراقدررا قدرت شدند موفق بود، كردهدايپتيمحور،مختلف مراحل

.دكننروهروبتيموفق عدمبارا عراقدرديجدةانيورمخاييكايآمر طرح راهنيا

ةشد منتشريها كتاباز اعم،يا كتابخانه منابعاز استفادهبر افزون،پژوهشنيادرما روش

يخارجوي داخل پژوهشگران يكيآنجاكهاز است، پذير دسترسو فراواناريبسكهي نترنتيااي

ازياريبس شاهدو داردو داشته قرار عراقيعيش هاينايجر متن در2)الغبان(ويسندگانن از

عراق استمدارانيسوهاتيشخصباو استبوده صدام سقوطازپس عراق اوضاعو تحوالت

وها گروهيديكل نظران صاحببا مصاحبه شاملي دانيم روشاز دارد،ياديز ارتباطات

نيابر. شده است استفادهيصشخ هايهتجربوهاهمشاهدزينو عراقيعيش هايانيجر

قاتيتحقاز شدهيگردآوروي اسناديها داده،يفيتوص-يليتحل روشاز استفادهبا،اساس

ي بررسديجدةانيخاورم طرحبر وابستهو مستقلي رهايمتغريثأتوشدليتحلوهيتجزي دانيم

يريگجهينتوآمد دستهبياتيعمل هايمومفه يادشده،يها روشبر توجهبا،درآخرو شد

آني فرعيها پرسشوي اصل پرسشبه پرداختنو پژوهش موضوعي بررسي برا.انجام گرفت

يك گفتار چهار،مقدمهيكدرمقالهاين،ندگانويسنةيفرض براساسهاآنبه پاسخو و

.بندي شده است گيري سازمان نتيجه

ديجدةانيرمخاو طرح اهدافو ابعاد،يخيتارةنيشيپ.نخست گفتار مدت طولدريو. بود3سيلوئ برنارد كرد، ابداعراديجدةانيخاورم طرحكهيكسننخستي

عـراقدريي كـايمرآي روهـايناز تـن 408و هـزار4،عراقبه حمله سال9يط)كايآمر دفاع وزارت(پنتاگون اعالم بنابر.1 بـر بـالغراينيسـنگي ماليهانهيهز،يانسان تلفاتبر عالوه عراقةسال9 اشغال.شدي زخمييكايآمري نظام هزار32و كشته.گذاشت نگتنيواش دولتمردان دوشبر دالر ارديليم 770

.است عراق كشورريوز،يالعباددريح دولتتئيهدر الغبان، سالم محمدي آقا.2در 1916 مـه31دراو. است نستونيپر دانشگاهكينزد خاور مطالعاتةبازنشست استاد) Bernard Lewis(سيلوئ برنارد.3

ي مادرو پدراز لندن شد فارغ لندن دانشگاهاز 1936درو متولدي هودي -دانـشگاه همـانخيتار گروه استاد بعدهاو التحصيل

Page 4: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 658

و دنبال انانمسلمو اسالمبايا خصمانه راهبرد پسر،و پدر بوشيها دولتبه خوديزنيرا

ازانپردهينظر ازجملهاو.دكريمي معرف غربي براي اصل خطروديتهدرا آنهاو كرديم اجرا

اسالم،يعنيشرفت،يپضدو رمتمدنيغ آنها اعتقادبه جهانبا آزاد جهانو غرب تمدن برخورد

كه استي مدعسيلوئ برنارد. است گرانيدو... امايفوكوسيفرانسو نگتونيهانت ساموئل چون

فتمخالگريديها فرهنگوانيادبا شته،اند قبولراگريدانيادكه استيا بستهنيد اسالم

هاهتجرباز فادهتاسيي توانا روي هيچبهو عاجزند غرب تمدنو فرهنگ دركاز مسلمانان،دارد

نيا دليلبهو ندارندرا شرفتهيپ جوامعوها تمدني صنعتو فناورانهيها شرفتيپو

او. دارند خصومتيغرب جوامعباودنورزيم حقدهايغرببر،يسرخوردگوي ماندگ عقب

و شكستي تالفي براو دارند نفرت گرانيدبه نسبت تبهكارند، ذاتاً مسلمانان«:ديگويم

بررا جهادةضيفر اسالمنيد. ببرندنيبازراانيهوديو غرب خواهنديم شانيماندگ عقب

، لوئيس(» كافرند آنها چون؛است رمسلمانانيغ بردننيباز جهاديامعنو كرده واجب مسلمانان

وها عرب«:ديگويمزينييكايآمرةروزنامبايا مصاحبهدريو.)27: 2009نقيب،ال از نقلبه15: 2004

شوند، رها خود حالبه آنها اگرو ستندين شدن متمدن قابلوند مفسدو فاسد قوم،مسلمانان

كرد؛ خواهند نابودراهانتمدو كرد خواهند مواجهيستيتروري بشر امواجبارا تمدن جهان

استعمار بار ديگروهيتجزو اشغالرا آنهاي كشورهاديباكه استنياحيصححل راه اينبنابر

را انداز چشمنيا.)2011نامة مصر، هفته(» برودنيبازهجامعدرآن كاربردوينيد فرهنگتادكر

ة تحدم االتيا دولتةافروزان جنگ هاي اقدام آنهاتاكشديمريتصوبههاييكايآمري براسيلوئ

كايآمركهي انسانيها ارزشازو خوداز دفاعا نامبراي اسالمي كشورهاهيعل آمريكا

.رنديبپذ متجاوز اسالموسميتروربا مقابله مثابةبهو كند، منتشر جهان سراسردر خواهديم

دركه استي دموكراس نفعهب:ديگويم1انساننيآخروخيتارانيپا كتابدر امايفوكو

منتشر ند،ايكراسودم نظام فاقدكهيي كشورهادرو كند دفاع خودازي خارج هايديتهد برابر

اگريحتودوش گرفته كاربههاابزاروها روش امكانات، تمام بايد امرنيا تحققي برا. شود

: 2009ب، نقل از النقيبه54: 1993فوكوياما،( شود استفادهيي نهاحل راه مثابةبه زورو قدرتازشد الزم

كايآمريها استيسبا دارد امكانكه استييكشورها تمام شامل امايفوكو سخن،درظاهر.)31

جهاندر«: است اسالم جهانبهفومعطحووضهبيو سخن،كتاب هماندر اما؛كنند مخالفت

هـايهمقالـ انانمسلمو اسالمخيتارةدرباريو.شد) SAOS)School of African and Oriental Studiesةدانشكدسميونيصهازرا خود دفاعوشيگرا،معاصرخيتاردر. دارد اسالمبه نسبتاي انهتنفرموي منف هاينظرواست نوشتهي متعدد

وي مخف و انـهيمخف جنـگ،اسـالم بحران،خيتارو اعراب ازجملهه است؛ نوشت انهيخاورمةدربار كتاب جلد20 حدود نداشته قلمـدادي غربـ شناسـان انهيخاورمنيتر برجستهازيكيسيلوئ. انهيخاورمدرسميمدرنبا اسالمييارويرو،مقدسناستيترور

بـوشو پـدر بـوشياسيس مشاوربيترتبهو كردكينزدديجد كار محافظه گروهبهرا خود،بعدبه هفتادةدهاز كه شوديم.بود خارجه اموردر پسر بوش معاونيچنكيدنيمچنهو پسر

1. The End of History and the Last Man.

Page 5: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

659 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

ي اجراي براي بزرگ مانع اسالم چراكه؛ندارد وجود آزادي دموكراس نظام قابليت اسالم

هيتوج گونه اينرااسالم جهانبه حمله امايفوكوي آقا.)244: 1993فوكوياما،(» استياسدموكر

.كنديم

كنديم تالش،1يجهان نظمي بازسازوهانتمد برخورد كتابدر نگتونيهانت ساموئل

او. كند جاديا رعب شاندلدر كرده،القا مسلمانان ذهندررا جهانبركايآمرتيمدني برتر

و دانديم انسانوخيتارانيپاراييكايآمريستيبراليلي دموكراس،امايفوكو،استادشازثرأمت

ي فرهنگوياسيس،ياقتصاديهانهيزمدرراآنو كردييكايآمررا جهانديبا معتقد است

جاديادرزهيانگنينخستنيد است معتقد نگتونيهانت. داد جهتكايآمر استيس مطابق

بهوي آگاه خودنيدازنيدهر پيروانكهيا اندازه همانبهو است جهان مللنيب برخوردها

و متمسك به مردمنيشتريب مسلمانان ازآنجاكهو دارند تعصبآنبه دارند،يبنديپاآن آگاه

انياد پيرواناز در تنفر بوده،همنيزمةكريرو مردمنيتر متعصبپس،اند جهان دين خود در

مسلمانان در حال حاضر،كه داردديكأتاو اما. اند ها ربوده را از ديگر انسانگوي سبقت،گريد

ي برايجدديتهدو خطر كنند،دايپ وحدتكهي صورتدروندايوستگيپو وحدت فاقد

؛رونديم شماربه غرب جهانيعني،»پروتستانوكيكاتول«تيحيمس جهان خصوصهبو جهان

و قدرت يافتن اسالم،ازشيپو كرددهاستفا فرصتازديبا بنابراين هاآنبه وحدت مسلمانان

.)32-34: 2009 النقيب،( كرد حمله

،يستيونيصهميرژةخارج امور وزارتدر سابقريمد نون،يديعود 1982 ساللياوا در

،اسالمو عرب جهان«:كردانيب گونهنيا اختصاربهد،يجدةانيخاورمبه نسبترا خود دگاهيد

اوج نوزدهمسدةو رفته اضمحاللو ضعفبهرو جهاننيا اما؛بودي قدرتمندو واحد امت

،زمانآندركه غربازي ندگينمابه فرانسهوسيانگلي روهاين بنابراينه است؛بودآن ضعف

كويپ-كسيساةمعاهد مطابقرا اسالم وسيع جهان داشتند، عهدهربرا غرب جهاني رهبر

ي اجتماع-ياسيسطيشراو اوضاعدر،اكنونهم.نددكرهيتجز كشور وزدهنبهراآنوميتقس

يا فرقهوي مذهب،يقوم هاي اختالف ند،اهآورد وجودهب كشورهانيادر حاكميها نظام كه

كه فراهم كردهلياسرائو غربي برارا فرصتنيبهتر هيتجز برابر چندبه كشورهانيااست

. كردميتقس كوچكي كشورهابهيا فرقهوينيد،يقوم براساسيدابرا منطقه بنابراين،. شوند

زير شرحبه منطقهي كشورهاةيتجزوميتقس طرحازرا خود تصور نوني،براي اين منظور

:)105-116: 2009النقيب،(كند عرضه مي

2:كوچك كشورسهبه مصر

1. The Clash of Civilization and the Remaking of World Order. stateletيسيانگلبهو شوديم گفتهلهيدوي عرببه.2

Page 6: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 660

شمال؛در مسلمان كوچك كشور) الف؛وسطدري قبط كوچك كشور)ب

.جنوبدري نوب كوچك كشور)ج

:كوچك كشور چهاربه،است1يمركز دولت فاقد عملدركه لبنان

ه؛يسورتيحمابا شمالدريحيمس كوچك كشور) الف

ه؛يسورميمستقةسلط تحت شرقدر كوچك كشور)ب

؛فاالنژها كنترل تحتيحيمس كوچك كشور)ج

.جنوبدريعيش كوچك كشور)د

:ككوچ كشورسهبههيسور

ساحل؛ كناردري علو كوچك كشور) الف

؛ دمشقو حلبدريسن كوچك كشور)ب

.اردن شمالو جوالندرهايدروزي برا كوچك كشور)ج

:كوچك كشورسهبه عراق

شمال؛دري كرد كوچك كشور) الف

؛وسطدريسن كوچك كشور)ب

.جنوبدريعيش كوچك كشور)ج

منيسودان،،يسعود عربستانيعنيمنطقه،ي كشورهاگريد دهد،يم ادامه نونيكه گونه آن

.شونديمميتقستر كوچك كشور چندبه، ...و

ي نظامي روهاينةينشردريا مقالهدر،استخباراتة بازنشستآمريكايي افسر ترز،يپ رالف

در منطقهيهاتياقلحقدرياديزي انصافيبو ظلم:سدينويم 2006 ژوئنةشماردركايآمر

قراردادي اجرا. است گرفته صورت ستميب سدةلياوادر انهيخاورمةنقشةيتهوميتقس

انيحيمس عرب، يانعيشو كردها چونييهاتياقلوها گروهبه زدن حقهكويپ–كسيسا

وها خصومت،هاتياقلآنانيمدركه بودهاينقشبندوهايلياسماع ها،ييبها انه،يخاورم

هاتياقلآني دموگراف براساس بار ديگررا انهيخاورمبنابراين بايد؛ردآو وجودهبييها عداوت

ةنقشازرا خود تصور ترزيپ سپس. شود برقرار صلح آنهاانيم راه،نياازتا كردميترس

دريسن شمال،در كرد كشورسهبه عراقةنقش آن، براساسكهدهديم ارائهديجدةانيخاورم

واردن لبنان،ه،يسور،يسعود عربستاني كشورها؛شوديمميتقس جنوبدريعيشو وسط

هم رانيا. كننديمدايپرييتغ مورد، برحسبشيافزاايكاهشبا فارسجيخلحاشيةي كشورها

ي عربيعيش كشور آزاد، كردستان متحد، جانيآذرباليتشك نفعبهرا خوديهانيزمازياريبس

.1982 سالبه مربوط مقاله.1

Page 7: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

661 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

وستهيپ رانيابه هرات اطرافدر افغانستانازي بخشتهبال؛دهديم دستاز آزاد بلوچستانو

يقوم براساس منطقهي كشورهاي مرزهادر راتييتغنياتياهم ترزيپ. شوديم راينيداي

وكايآمريهاتيولئمسوفيوظاءجزآن دادنانجامكهدانديم صلحي برقراري براي ضرورت

.)2006، المسيري( است متحدانش

در تاريخ»احارانوت عوتيدي«ةروزنامدريا مقالهيط بخور،يگا نامبهيگريدةسندينو

ميقدةانيخاورمدينباما«:ديگويمنيچن انهيخاورمي بازسازي برارا خود نظر،2006 ژوئن 27

و دارد وجوديا هسته سالحبه مسلحو وانهيد نظام،آندركهيا انهيخاورم؛ميكن قبول را

غرق عراق،آندركهيا انهيخاورم كند؛ مسلحها سالحآنبهزينرادخو دوستان كنديم تالش

ييها حكومت ند؛ا مسلطها حكومتبرها كاليراد،آندركهيا انهيخاورم؛استي داخل جنگ

با منطقهي كشورها. دهنديم سالح آنهابه بلكهودنكنيمتيحما مخربيها گروهاز كه

خوبي زندگ فاقد كشورهانيا مردم. دارندي اساس تحوالتبهازينوندا موجهيجد مشكالت

درهم اگر ندارد؛امعن كشورهانيادري دموكراس برند؛يمسرهب فقردر آنها اغلب اند؛ متمدنو

. بود خواهدستيتروريگرا اسالمن،يگزيجا نظام شود، تالشيدموكراس براي برقرارييي جا

كشورسهبهديبا عراق. است انهيخاورمي بازساز،هاينابسامانو اوضاعآنةهم عالج راه

شون، منتقل آنجابههاينيفلسط تمامتا شود واگذار اردنبهي باخترةكران شود،ميتقس

.)2006، المسيري(» شود كاسته منطقهدرآن نفوذازتا شود رسانده حداكثربه رانيابرهاميتحر

در1383يددر اقتصادي جهان مجمعدرزين كا،يآمري جمهورسيرئ معاون،يچنكيد ،

به سخنراني خود، درراكايآمري رسم استيسكه(انهيخاورم اصالحات موضوع ضمن اشاره

يو اعتقادبهيهايدئولوژيا منبع انهيخاورمكه كردحيتصر) داديم بازتابنهيزمنيا

آنسأردرو غربريخطيهاتيمسئولازيكيآنهابا مقابلهكه استيزيآم خشونت

.)95: 1384فراهاني،( كاستيآمر

وهاييكايآمريها دگاهيد اساسبرديجدةانيخاورم طرحدركهي اهداف،نيبنابرا

:ازندا عبارت شود،يم پي گرفتههاستيونيصه

كه منطقهميقدةنقش چراكه؛لياسرائوكايآمر منافع مطابق منطقهةنقشيابيباز) الف

يها استيسو منافعباگريد،كردندهيتهكويپ-كسيسا مانيپ چارچوبدرسهفرانوسيانگل

تابعو شدههيتجزديجد ميانةخاور كا،يآمرةخواست.ستين سازگار غاصبلياسرائوكايآمر

.ستاوةسلطو اراده

يعيشاز اعم منطقه،دري اسالم مقاومت گونههر بردننيباز)ب ؛يسناي

Page 8: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 662

به مجازكهي كشور تنها؛يا هستهي انرژبه منطقهي كشورهايسدستراز مانعتم)ج

زيآم صلحچهو اورديبدر خود كنترلبهرا منطقه بتواندكهي نظامچه-يا هسته قدرت داشتن

.استلياسرائ-كند كمك آن كشورشرفتيپوهتوسعبه كه

نظور تضعيفمبهشان مردمو حاكميها نظامانيم شكافشيافزاي برا تالش)د

؛آنها مردمدنش داشته نگهوسيأمو سرخورده،يناراضو منطقهيها حكومت

به فراهم شدن فرصتي براي آمريكايي)ه به ها بهانة نشر دموكراسي؛ منظور مداخله در منطقه

كه منجرنيفلسطدر شفافو آزاد انتخابات چراكه ست،ينشيبيا بهانهي دموكراس نشر البته را

پ انتخابات بودن شفافديؤمو شاهد جهانةهم با اينكهو نكردنددييأت شد، حماس يروزيبه

.نشناختتيرسمهبرانيفلسط مردم انتخاباتدانسته،يستيترور جنبشرا حماسكايآمر بود،

ييها حكومتبا،لياسرائ مقابلدرفيضع كوچكي كشورهابه منطقهي كشورهاليتبد)و

.)111- 112: 2009النقيب،( منطقهدركايآمري براي نظاميها گاهيپا جاديابهليماوكايرآمةاراد تابع

كردنفيضع،گيردميپي انهيخاورم طرحكهي اهدافنيتر كنندهديتهدونيتر مهم از

وهاتدولنيبيي همگرا امكان هرگونهوي همكاريهانهيزم بردننيبازو منطقهي كشورها

ابرقدرتي رهبربه غربكهستين دليلنياهب طرحنيا بودن خطرناك. استهمنطق هايتمل

نيا ابعادو اهدافبه منطقهيها ملتي آگاهنا دليلهب بلكه است،آني مجرو طراح،كايآمر

منطقهيها ثروت رفتن غمايبهنيهمچنولياسرائ مقابلدري اسالمي كشورهافيتضعدر طرح

.)11: 2009النقيب،( است غرب اجناسو افكارةكنندرفمص بازاربهآنليتبدو

نوعهر بردننيباز،انهيخاورم طرح اهدافترين مهماز شد، اشارهتر پيشكه گونه همان

-هيسور-رانيا محوريعني؛استلياسرئ برابردر مقاومت،آنسأردروي اسالم مقاومت

ي گراها اسالمكه منطقهدر بالقوه مقاومتي روهاينگريدوينيفلسط مقاومتيها گروه- لبنان

كه استيعيش هالل همان عراق-لبنان-رانيا محور. باشد توانديم آنهاازيكيعراقيعيش

ملك. كردانتقاد منطقهدر آنهايها استيسبهو داشت برحذرآنازراهاييكايآمر اردن پادشاه

به يابيدستويعيشي گراها سالما گرفتن قدرتبه نسبتراهاييكايآمر عبداهللا حكومتآنها

غلطيها استيسزين عربستانةخارجريوزكه استي موضوع همان امرنياو بود داده هشدار

و غرببهي وابستگوتيتبع عدم،محورنيا مشكل. كرد قلمداد منطقهو عراقدركايآمر

ي حسن. روديم شمارهبكايرآمو غربي برايجديديتهدو كننده نگرانيامركه كاستيآمر

دريو؛بود كردهانيبگريدي نحوبهرا موضوعنيا مصر، مخلوعيجمهورسيرئ مبارك

و هدفش از بيان اين نكته،»...تاس رانيابه شانيوفادارهايعراق«:گفتيونيزيتلوةمصاحب

از صدامازپسيدجد عراقو ستندين وابستههاييكايآمربه عراقديجد حاكمانكه اين بود

تيحساسكه استيفيظرريتعب گفته،نيا. است شده خارجكايآمرةطريسو نفوذةريدا

Page 9: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

663 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

منافعبا مقاومت محور وجود،حالهرهب.زديانگيبرمراهاييكايآمرو منطقهي عربي كشورها

يجد طورهبآنباديبا صورتهردرو داردرتيمغا انهيخاورمةمنطقدركايآمر راهبردي

زايكاندال در جهت همين اهداف،. برودنيبازريفراگويكل طرحي اجراباو شود مقابله

2006 ئيةژو جنگ آغازبارا بزرگايديجد ميانةخاور تولد كا،يآمريتيامن مشاورس،يرا

نابودو دادن شكست منظوربه غزه جنگ،آنازپسو جنگنيا. كرد اعالم لبنانهيعللياسرائ

ي روزيپو جنگنيادرلياسرائةمفتضحان شكستبا اما؛گرفت صورت مقاومت محور كردن

وي خنث،سميونيصهوكايآمريها نقشهگريد بار،غزهدرينيفلسطيها گروهوهللا حزب

.ماند ناكامديجد ميانةخاور طرح تولد،جهيدرنتوشد روزيپ مقاومت

و انهيخاورمةمنطقدر راتييتغ جاديايبرا سپتامبر،11ي جعل حوادثازپسكايآمر

تهيه»سميتروربا مقابله« عنوانبايا سالهده راهبردي طرح رات،ييتغنياي برا منطقهي ساز آماده

نياي اجرادر. گرفت در برميراگرا اسالم گروهو جنبش شصتو كشور چهل حدودكه كرد

راي آموزشيها برنامه خواست منطقهيها حكومتاز،كرده آغازراي مختلفيها برنامه،طرح

وي اسالم تعصب«،خود گمانبه،با مقابله جهتدري راتييتغي درسيها كتابدر كرده،ليتعد

.)2013شعبان،( اورنديب وجودهب»انيهوديوانيحيمس خصوصهبگريدانيادبه نسبت نفرت

دركلو كفاربا مبارزهو جهاد هايمومفه حذف جهتدرديباي درسيها كتاب متون اصالح

،يفرهنگ تحوالتي سازنهيزمي برا،نيهمچن. باشدييگرا اسالم كردن رنگكم جهت در

به منطقهدر غربيدهخطوي بانيپشتباي آموزش مراكزوها پژوهشكده،ياجتماعوياسيس

بشر،وقحق،يدموكراسيهانهيزمدر مردوزناز اعمها كردهليتحصو جوانانو آمد وجود

آموزش مراكزآندر،يمدنةجامعي نهادهاليتشكوي مدنةجامع ها،تياقل زن، حقوق

ةنيزم جاديا،ها آموزش گونهنياوي درسيها برنامهدر اصالحاتاز غرب هدف. دنديديم

عنوانبا منطقهياسيسيها نظامدرياديبن راتييتغي اجراي براي ساز آمادهو مناسب

نيبياديز مشتركيها برنامه طرح،نيا چارچوبدرو براي نمونه؛بودديجد ميانةخاور

انيدانشجونيبهتريها نامهريتقدوزيجوا ها،هيبورس ازجمله،است شده اجرا مصروكايآمر

هاآناز هدفكهگريديها برنامهو مدارسيمل كتابةبرنام مدارس،نيب رقابتيها پروژه

.)13: 2009النقيب،( بود مصردر آموزشرييتغ

انهيخاورمةمنطقيهاميرژ اش،ينظامي روهاينةيقهرةقواز استفادهبا معتقدندهاييكايآمر

قالبدري فرهنگوياسيس،يراهبردييايجغرافةنقشوبدايرييتغيگريدازپسيكيديبا

) ملتو بدنهدر تحول جادياي براها حكومتسأروسررييتغ(ي ساز ملت-يساز دولت

گونه همان ديگريعبارتبه؛باشد كشورننخستي عراق،انيمنيادرودشونياديبن تحول چارد

بهرا هندوستان،يساز مذهبو نخبه-ملت- دولتنديفرا اعمالو تصرفبا انگلستان كه

Page 10: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 664

و مستعدي انگلوساكسونيهاشهياندو زبان فرهنگ، است،يس حضورو نفوذي براي گاهيجا

محلويعيطب متحدبهرا عراقديباي طوالنينديفرادرزينة آمريكامتحد االتيا،كرد بارور

ةمثاببه عراقدر كنترلو حضور.دكنليتبد مدت بلندو مدتانيمدرشيخو نفوذوريثأت

.)97: 1384فراهاني،( بود خواهد انهيخاورمبر تسلط

شد عراق اشغالو صدامي سرنگون طرح اساس،نيابرو اهدافنيا با صدامميرژ. اجرا

ي المللنيبديشدي اقتصاديهاميتحربهكهتيكوي آزادسازو فارسجيخل جنگاز پس

تاميرژنيا.شد متزلزل عراق،بركايآمر متعاقبي موشكويي هوا هايهحمليپدروديانجام

داد دستازراي اخلديتيامن كنترلوياسيسي نظام قدرتكه رفتليتحلوشدفيتضع آنجا

آنو به دستيابي اسالم احتمالو وجود داشتآن سقوط امكانهر حكومت گراهاي شيعي

تا اقدام كرد عراقميرژي سرنگونوي نظامميمستقةمداخلبهكايآمر بنابراين،. بود شده فراهم

ةمنطقنيابر تسلطو نفتنيمأتل،ياسرائتيامنيعنيمنطقه،دررا خود راهبردي اهداف

.دكننيمأتد،يجد ميانةخاور طرحنيآغازةنقط مثابةبه حساس

ميزينرا اهدافنيا،ديجدةانيخاورم طرح چارچوبدر عراق اشغال :گرفتپي

؛يغربي الگو اساسبري دموكراس اجراي) الف

؛غربوكايآمر منافعةكنندنيمأتي اساس قانوننيتدوو حكومت روش دادنشكل)ب

؛)كردني جهان(غرب فرهنگجيترو)ج

.)ييكايآمر اسالمجيترووي معرف(استيسازنيدي ساز جدا)د

يو دگاهيدازكه صدامميرژي سرنگون هدفو عراق اشغال ابعادةدربارسيرازايكاندال

به متعلقنيحس صدام«:ديگويم رفت،يم شماربهديجدةانيخاورم ساختندري اساس گام

» بود خواهد شتريبتيامنبا منطقه. استديجدةانيخاورمءجز جديد عراقوميقدةانيخاورم

)Wood, 2006(.

عراقدري دموكراسي برقراروي ساز آزاد طرح،عراق اشغالاقدام آمريكا براي،نيبنابرا

شترسگ منطقهو رانياه،يسوربه طرحنيا شدن، موفق صورتدر بود قراروشديمقلمداد

و2006 سالدر لبنانبهلياسرائةحمل ازجمله،يا منطقهوي داخلي رخدادهاكنيل؛كنددايپ

يحتو نشدند واقعهاييكايآمريها استيسريثأت تحت عراق مردمكه داد نشان غزه جنگ

ي مردمتيمقبولتادنكني همراه مردميهايريگ جهتبا بودند مجبور استمدارانيسو حكومت

ي رهبربهيعيشيگراها اسالم قدرتوعملكرد رفته رفته. ندهندستدازرا خوديملةوجهو

مخالفتبههاييكايآمريها استيسو مواضعبا مواقعازياريبسدركه كرد بروز عظامجعامر

بر افزون. كردنديم ثابتراهاييكايآمري درماندگوي ناتوانو ضعفجهينتدر؛پرداختند

Page 11: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

665 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

كاردريگريد علل عراق،درهاييكايآمر شكستدر عظامجعامروهاعهيشريثأتو عملكرد

:جملهاز بود،

ي ساز آزاد چونيي شعارها برخالفكه اشغالگران حضوراز مردم انزجارويملحس) الف

مقاصد بودند، دادهسر ابتدادرهاييكايآمركهي دموكراسي برقراروي كتاتوريداز مردم

؛شد معلوم آنهايها نقشهو شوم

ي تفاوتيبو مردم ناموسو مالبه تجاوزوييكايآمري روهاينزيآم خشونت رفتار)ب

يهاييرسواو شدنديم مرتكبييكايآمر سربازانكهيي كشتارهاو قتل اعمالبه نسبت

ان؛يزندان دادن شكنجهتيريمدباي خارج مانكارانيپي خوار رشوهوي اداروي مال فساد،تيريمد سوء)ج

؛هاييكايآمر

وهاهتجربو شرفتهيپ امكاناتباهاييكايآمر كردنديم تصوركه مردم انتظار برخالف)د

جزهب آنها ساخت،دنخواه مبدل بهشتبهراآن آمده،عراق كمكبه خودي المللنيب قدرت

هنگفت، اموال مقابلدري صوريها پروژه دادنانجامو كشوريها ساختريزبيتخر

.)2012حمودي،( نكردند عراقميتقديزيچ

حضوراز. دنديند عملدرراهاييكايآمريها وعدهازكيچيه عراق مردم مجموع، در

ديعاي شهر خدمات نبودوي داخل جنگت،يامن سلب كشتار،و قتل،يخرابجزهبهاييكايآمر

نيهم. كردنددايپي منفتيذهنهاييكايآمربه نسبتهايعراق بنابراين؛است نشده مردم

كهقيتشوراياسيسيها گروه،هايتينارضا قبالدريتر خشنوتر روشن مواضع كرد

ياسيس فشاردريكي: استكرده بروز جنبهدودر راتييتغنيا نمود.ندكن اتخاذهاييكايآمر

انجاموي نظام مقاومتديتشددر ديگر،و؛اشغالگري روهاين حضوربه دادنانيپا جهت در

. اشغالگري روهاينبرنيسنگ تلفات كردن واردويجدديتهد جادياو مسلحانهاتيعمل ادند

كاريروو بوش رفتنباكهشد مبدلكايآمري برايگريد تناميوو باتالقبه عراقجه،ينت در

خودي روهاينينينش عقبميتصم،ياصل طرحو نقشه برخالفشد مجبوركايآمر اوباما، آمدن

.كند اتخاذرا عراقاز خروجو

-يها نقشهو اهداف كردني خنثدر عظام تقليدجعامر جايگاه.دوم گفتار عراقدرهاييكايآمر

پيكايآمر شد، اشارهتر پيشكه گونه همان وي غربي الگو مطابقكيدموكرات نظامي برقراردر خواستنديمهاييكايآمر راق،عي اساس قانوننيتدوةدربار بنابراين؛بود خود منافعةكنندنيمأت

نمونه براي كنند؛ رفتار بودند، شده واقع آنهاةسلط تحتكهيي كشورهادر شانهاهتجرب مطابق

Page 12: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 666

راي اساس قانون بود، شده واقعكايآمرةسلطريز دومي جهان جنگازپسكه ژاپن خودها، از آمريكاييهاينژاپ مشاركت هرگونه بدونويسيانگل متناز شده ترجمهو آماده صورتهب

زبانبهكه را1عراق موقت قانون داشتند قصدزين عراقدرهاييكايآمر.بود گرفتهليتحورا عراق،ي مدن حاكم برمر،و شده ترجمهي عرببهو نوشتهيسيانگل با بود، كرده اجراآن

هاييكايآمرظرنمدكهگريدةلئمس. كنندي اساس قانوننيتدو مرجعو اساس،يجزئ راتييتغازاي عده كوكس،ةينظر براساسكه بودنيا كند،اجراراآن خواستيم برمرو بودزين

اندااست تجار،ر،يعشايساؤر همچوني فرهنگوياسيس،يمذهباز اعم جامعه نخبگانكه گونه همانو شونددهيبرگز استانهردر،رهيغو مهندسان پزشكان، روشنفكران، ها، دانشگاه

ليبدتي اساس قانونبه،يضرور هايليتعد اعمالبارا كنوني موقت قانون،شد اشارهتر پيشيها توطئهوها طرحنيا مقابلدر،يستانيساهللاتيآ آنهاسرأدرو نجفجعامر.دكنن

،ياساس قانوننيتدوةتيكمليتشك زمينةدر. داشتيمحكموزيمتما موضع،هاييكايآمرريعشاوانيعيش. دهد انجام مردم منتخب مجلسرا امرنيا داشت اصراري ستانيساهللاتيآ

بغدادو بصرهدر مطلبنيادييأتبهيعيوس تظاهرات كرده،تيحما شانيا موضعاز جنوب آمده كشورنيابهي دموكراسي برقرارو عراقي آزادي برا درظاهركهكايآمر. انداختند راه به

،هاييكايآمر تصوربهو دادنديمليتشكراتياكثركهانيعيشتيرضا جلبي براو بودي ستانيساهللاتيآ اصرار مقابلدر نشوند، مواجهجعامربانكهياي براو نبودند آنهاي براي خطر

وها گروهو عراق مردمةگستردوعيوستيحماودييأتكه خودةمانيحكو شجاعانه موضع برتني ستانيسي آقاةخواستبهوشدانيعيشةارادميتسل ناچاربه،را همراه داشتيعيش احزاب

ةيپاو مرجع موضوع شد، اشارهكه گونه همان،ياساس قانوننيتدو رونددر دوم اشكال. دادند اغلب،درابتدا. بود عراق موقت قانون،هاييكايآمر نظركه بودي اساس قانوننيتدو كار

ائتالف شانيا تبعبهوي ستانيساهللاتيآ اما؛نبودند مخالفهاييكايآمر نظرباياسيسيها گروه قانوننيتدودركه بودنياي ستانيساهللاتيآ نظر. ورزيدند مخالفت موضوعنيابا،يعيش

يتعهدچيه،ياساس نكهيابه توجهبا. نباشدي مشخص مرجعايمنبعبه نسبتي الزاموديقاي داشتند،يفيضع حضورو مشاركت،يانتقال مجلس انتخاباتوياسيسنديفرادر عموماًهايسن

قانون،هاييكايآمرقيتشوباكنيل؛دشروهروبيجد مشكلباي اساس قانوننيتدو رونديا ماده،قانونآن موادازيكيدر.شد استفاده،يرالزاميغ اما،منابعازيكي مثابةبه عراق موقت آنها منافعكنندة تأميني اساس قانون اگركه داديمنيتضماهيسنو كردهابهكه داشت وجود2.كنندردراآن،نباشد

.است معروف»الموقتهيالعراق الدوله اداره قانون«ي عرببهو برمر نونقابه موسوم قانون.1

شـود، گذاشتهي عموم پرسي همهبه بنا بودكهراي اساس قانون،عراقيها استانازيكهر داديم اجازهسهة ماد،آن براساس.2

.كنندردبتوانند

Page 13: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

667 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

كاراز جانبه همهي بانيپشتي برارا خودي آمادگهاييكايآمر،ياساس قانوننيتدونديفرا در

تهيكمنيادر كردنديم تالشبسيارزينهايياروپا. دندكر اعالمي اساس قانوننيتدوةتيكم

نظر اظهاررهيغوزن ها،تياقل بشر، حقوق مانند هايي موضوعةدربار،داشته مشاركتو حضور

به توجهباكنيل؛ دادليتشكي اساس قانوننيتدوي بانيپشتي براياتهيكمزين ملل سازمان. كنند

بر عظام تقليدجعامرديكأتو آنهاةمداخل احتمالوهايخارجبه نسبت موجوديهاتيحساس

،تهيكمدرهايخارج مشاركت هرگونهاز سند،يبنو خودشانراي اساس قانونهايعراقهنكيا

.شديريجلوگ ملل سازمان نامباي حت

تيعضوباي اساس قانوننيتدوةتيكم داشت، عضوصدكهي انتقال مجلسليتشك با

عه،يش تركمان، كرد، عرب،از اعم جامعه مختلف هاي گروهوياسيسيها گروه ندگانينما

1كرد كاربه آغازرهيغو سكوالر،گرا اسالم،يحيمس،يسن قانوننيتدو رونددر.)2012حمودي،(

وهانظرهايياروپاوهاييكايآمر.شدروهروبيحساسو مهماريبسيها بحثباتهيكم،ياساس

اعمالتهيكمبهي عالواديا گروهو كردها راهاز مهملئمساآن دربارةرا خودي فشارها

و نفتكه بودنيا نظرشان،يعيطب منابعو نفتتيمالك موضوعةدربار؛ براي نمونهكردنديم

مخالف امرنياباتشدبهي ستانيساهللاتيآ. باشد همان استانبه متعلق،استانهريعيطب منابع

نابعمگريدو نفت فرمود روشن طوربه؛ بنابرايندانستيميمل وحدتديتهدراآنو بود

نيادرهم شانيا نظر،تينهادر.ستين شدنيهيتجزو است عراق ملتةهمبه متعلقيعبيط

به،رهيغوي شخص احوال سم،يفدرال اسالم، گاهيجا مانندگريد مهم مواردةدربارهمو زمينه

هتوججلبيحدبه،دورهنيادري ستانيساهللاتيآ جايگاهوريثأت. رسيدتهيكمبيتصوودييأت

ي هاي عبارتباراي ستانيسي آقا قدرتو تأثير،كايآمرژهيوبه،غربيها رسانهكه بود كرده

كردند منعكس»؟يستانيساهللاتيآاي استبرمر: كنديم حكومت عراقدريكسچه« چون

.)2012حمودي،(

و گفتاشغالگر،ي روهاين خروجوكايآمربايتيامنةتوافقنام زمينة در در بحث بارةوگو

ازيكي. درگرفتعراق دولتوهاييكايآمرنيبيمهمويجنجال، حساساريبسةلئمس

وي نظامي روهاين آموزش منظوربه،ييكايآمري روهاينازاي عدهكه بودنيا توافقنامهي بندها

ستيلو كردها. باشند برخورداري قانونتيمصونازديباو بمانند كشورنيادر،عراقيتيامن

آنهاينينش عقب قبالدرهاييكايآمربهازيامتنياي اعطاباهاعهيشازي برخيحتو2هياقالعر

به داشت امكان زمينهنيادر منسجم موضع نداشتنوها دگاهيد اختالف. بودند موافق

.باشند داشتهتيعضوتهيكمنيادر خواست) سكوالر(ي عالواديا گروهازو)يسن(ي اسالم حزبازي ستانيساهللاتيآ.1،انـديسـن،آنةمجموعـريزيها گروهو احزاب اغلب اما؛شدليتشك»سكوالريعيش«ي عالوادياي رهبرباهيالعراقستيل.2

.سكوالرايگرا اسالماز اعم

Page 14: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 668

يعيشةجبهدريحتوياسيسيها گروهنيبدري عميقيها شكافو هاي شديد اختالف

حكمي ستانيساهللاتيآ موقعبه ورودبار ديگربا اما؛اورديب وجودهب ردوميتحرو صدور

شدبست بحث اينبر راه،يخارجي روهايني براي قانونتيمصون گونههري اعطا ،جهيدرنت.ه

نيابا،ندگانينما مجلسدريتيامنةتوافقنامبيتصوةجلسدر كنواختيطورهبيعيش ائتالف

حذف توافقنامهاز فقرهنيا،ندگانينما مجلسيآراتياكثربا،تيدرنهاو كرد مخالفت امر

.شد

دريساز سرنوشتوثرؤماريبس عملكردحقبه عظاماجعمر،عراقدر گفتديباانيدرپا

خروج،دولتليتشك انتخابات،ي برگزار،ياساس قانوننيتدواز اعم،كشورآنياسيسنديفرا

و بدهند انجام عراقدر خواستنديمهاييكايآمر آنچهجهيدرنت ند؛داشت...و اشغالگري روهاين

اهللاتيآ اصرارو حضور،ياريهوشبا كردند،يم توطئه بلكهويزير برنامهآن تحققي برا

.نشد محققي ستانيس

جديد عراقدرياسيسنديفرادريعيش هايانيجر عملكرد.سوم گفتار عراقدر اگركه بودند نگراننياازهاييكايآمر،شد اشاره نخست گفتاردركه گونه همان

يعيشنامعارضو كند سقوط صدامةرفتليتحلبهوفيضعميرژ است ممكن نكنند، مداخله

به رانياي بانيپشتوتيحماكه گرا اسالم ؛رنديبگ دستبه عراقدررا قدرت،همراه داشتند را

. كنند حمله عراقبه گرفتندميتصميلالملنيب اجماعاز خارجيحتو درنگيب بنابراين

سرنگون عراق كتاتوريدكهدهيرس وقتش« كرد اعالم 2003 مارس17در بوش جرج،بنابراين

.»شود

با آنها تعاملوديجد عراقياسيسنديفرادريعيشيها گروهجايگاهبهنكهياازشيپ

يعيشيديكلوي اساس هايانيجرازي مختصر تاريخچة است الزمم،يبپردازهاييكايآمر

.ميدهدستبه عراق

ي وقت؛گردديبرم)57-58(1950ةده اواخربه حزبنياشيدايپ:ياسالم دعوت حزب

گرفتندميتصم اشرف نجفي علماونايروحانازي گروهي همراهبه صدر محمدباقرديشه كه

ي براوسوكياز عراقةجامع نزددر اسالمنيد گاهيجا ركودبهروتيوضع جبراني برا

تالش،گريديسوازسميوناليناسوسميكموني شعارها داماز كردهليتحصيها جوان نجات

.اورنديب وجودبهرا»هياالسالم الدعوه حزب«ياسيسالتيتشك كنند

ةتوسعوي ساز كادر،نيدغيتبل،يفرهنگيهاتيفعالبه معطوف حزبنيا كرديرو،درابتدا

حوادثاز صدرديشه،1979 سالدر رانياي اسالم انقالبي روزيپبا اما؛بودي حزبالتيتشك

نيادر.شديديجد مرحلة واردي اسالم حركتنتيجه،درو گرفت الهامي اسالم انقالب

Page 15: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

669 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

الدعوه حزب1979 اواخرتاو بود شدهي علن الدعوه حزببا بعثميرژييارويرو مرحله،

.دادليتشكرا خودي نظامةشاخ

خواندي رقانونيغرا الدعوه حزب،)بعثميرژ(انقالبي فرماندهي شورا،1980 ارسم در

به حزبي اعضاو كادرهاازياديز عدة. كردنييتع اعدام مجازات،آندرتيعضوي براو

رانيابه عمدتاً كشور،از خارجبه حزبي اعضا اغلبجهينتدر؛شدند اعدامو افتادند زندان

هيعلي نظام شبه اناًياحوياسيس مبارزاتبهو انداختند راهبه دگاهيتبعدرراالتيتشك،ختهيگر

.دادند ادامهميرژ

تاكنون شود،يم محسوبي اسالم انقالب هوادارو گرا اسالم حزب الدعوه، حزب اگرچه

مفهوم بارةدر خصوصهب رانياكيدئولوژياوياسيس كنترلاز خود استقالل حفظ در پي

حزبدر هايي انشعاب سبب امرنيايول؛بودهيفقيول حكومتةنحوو حدودوهيفقتيوال

دكتري آقا جماعتبه معروف اروپاةشاخ الدعوه حزب:آمد وجودبه شاخهسه،جهينتدرودش

ي آقاكه)هيسورو رانيادرالتيتشك(العام الدعوه حزب-الدعوه حزب؛يجعفرميابراه

1نياسيابو حاجي رهبربههياالسالم الدعوهةشاخ؛بود شاخهنيا مهمنمسئوالازي مالكي نور

).اند بصره شهراز شاخهنياي اعضانيشتريب(

عراقياسيسةصحندر مهم فعاالنازيكيالدعوه حزب عراق،ميرژ سقوطاز پس

ي آقا حزبي سخنگو،)الحكم مجلس(عراقي انتقال مجلسسيرئ نخسين. روديم شمارهب

در،نيهمچن. بود شانيازينديجد عراق منتخبريوز نخست نخستينو بودي جعفر دكتر

اكنونتاو كرد كسبي خوبجينتا الدعوه حزب،يپارلمانوي محلي انتخاب مختلفيها دوره

.است بوده عراقريوز نخست،دورهدوي براي مالكي نوري آقا

عراقي اسالمي اعال مجلسرخي زمان مجلسنياليتشك«:ديگويمنيچن اعال مجلسليتشكةدربارميحكاهللاتيآديشه

درراي بزرگخأل،عراقبر حاكمميرژ دستبه صدر باقر دمحمديساهللاتيآ شهادتكه داد

و صدر شاگردانو علماازي جمع،رونيااز. آورد وجودبه عراقي اسالم مبارزاتي رهبر

ي هماهنگوي همكارباو شدند كاربه دست،خألنيا جبراني برا عراقي اسالم جنبش رهبران

تيجمعسيسأتبهكه گرفت صورتي متعدديها تالشو مفصليها بحثي اسالمي جمهور

آنةهمةتوسعوقيتلفبا سپسو عراقي اسالم انقالب دفتر،آنازپسو عراق مجاهدي علما

.)1390بخشي،(»شد منجر اعال مجلسبه،هاهسسؤم

مجلـس عـضو صـدام سقوطازپس بود،ميسلنيعزالداينياسيابو حاجبه معروف معارضه دوراندركه عبدالزهرا عثمان.1.ديرس شهادتبه خضراي المللنيبةمنطقكينزدي بمبگذاردر 2004 سالدروشد) الحكم مجلس(عراقي انتقال

Page 16: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 670

1)يشاهرود(ي هاشم محموداهللاتيآ ابتدا.شدليتشك 1982 نوامبر17در اعال مجلس

ي آقاي رانياتيتابعبه توجهبا اما بود؛آني سخنگوميحك محمدباقراهللاتيآو مجلسسيرئ

.شد مجلسسيرئميحكي آقاله،ئمسنيابه عراقميرژ زدن دامنوي هاشم

با بدر سپاه چارچوبدركه استنآي نظام شبه قدرت دليلبه شتريب اعال مجلستياهم

نيا2.بودند اعال مجلسي رهبرارياختدر،هشدي سازمانده نفر هزار شانزده حدوددرييروين

يهاتيفعال،بعثميرژ سقوطتاو بعثميرژبا ساله هشت جنگ مختلف مقاطعدر روهاين

.داشتند عراق مختلف مناطقدري متنوعيكيچر

صدرانيجر صدامميرژ سقوطازپس دارد، قرار صدريدمقتديسآنسأردركهياسيسانيجرنيا

صادق محمدمحمداهللاتيآديشه،پدرش روانيپي عاطفةعالقاز صدريمقتد. آمد وجود به

بهرهعهيش محروموريفقي ها تودهنيبدريو گاهيجاوتيموقعازوديشهآنبه نسبت،صدر

.انداخت راهبهراياسيسانيجرنيا،دهبر

دادسر اشغالگران در برابر مقاومت شعار،كايآمر توسط عراق اشغالي ابتدااز صدرانيجر

در پرداخت، اشغالگرانهيعليكيچرو انهمسلحيهاتيفعالبه،مقاومتيروين مثابةبهو

ياستاني شوراها انتخاباتدريحتوشدينمياسيسيهاتيفعال هرگونه واردهياول مراحل

نيا،ييكايآمرضديهايريگ موضعو شعارهاةادامبا همزمان رفته رفته امانكرد؛ شركت 2005

اين جريان،. داشتيفعال حضور،يبعد انتخاباتدروشدياسيسيها صحنه واردانيجر

ي مالك كنوني حكومتدرريوزششو پارلمانةندينما325 مجموعاز ندهينما چهل اكنون هم

.دارد پارلمانسيرئبيناو

دارانشاهوو روانيپ اغلبو نداردي طوالنخيتاروياسيسقيعمةشير صدرانيجرچه اگر

كهصدري مقتديعني،آن رهبرباي عاطفةرابط محمدديشهبايونسبت دليلبههمآن دارند

كسبياسيس هايهتجرب،مختلف مراحلدرآني رهبروانيجرنيا است، صدر صادق محمد

شمارهب عراقياسيسةصحندرثرؤمو مهم عامالنزايكياكنونهم نخواستهايخواسته،هدكر

.روديم

1378-1388هاي در سالرانياي اسالمي جمهورهيقضائةقوسيرئ.1 مبـدل بدر سازمانبه بدر سپاه،صدامميرژ سقوطازپسو است صدام سقوطاز پيشو معارضه دورانبه مربوط آمارنيا.2

و نـدگانينما مجلـسدري نـدگانينما،داشته مشاركتگريديهاتيفعالو انتخاباتاز اعمي اجتماع-ياسيسةصحندرو شد سـازمان مثابـة بـه اكنـون هـمو شـده جدا اعال مجلسازكه است سالكي حدود،داردي دولتيها منصبوي استاني شوراها

.دارد طرفداروروين عراقيها استان اغلبدرواستي مردمي سازماندهوتيفعال مشغول،مستقلياسيس

Page 17: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

671 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

. كرد سرنگونرا صدامميرژوشد منطقه واردكايآمر،ياسيس اوضاعوشيآرانيچن در

دررا خود تالشتينهاكهي بعث سكوالر حكومت سال35ازپس كردنديم تصورهاييكايآمر

منع گرا، اسالمنامخالف كردني زنداناياعدام حوزه،ةمحاصرو علما قتل اسالم، بردننيب از

كهابنديبي سكوالر عراق كرد،يم مبذول ...وي اسالمضد فرهنگجيترو،ياسالم مظاهر

آنيي گرا اسالم عراق مردمنيبدريقوةنيزم بوده، عراقاز خارجنامعارضبه محدوددر

رايديجد عراق صدام،ي سرنگونبا داشتند اعتقادهاييكايآمر بنابراين،.)2013العامري،( ندارد

ي كشورهابهو بسازندلياسرائبازيآم مسالمتو غرب منافعةكنندنيمأت،يغربي الگو براساس

ي وقت«:كرد اعالم 2003 مارس17در بوش جرج ها، جهت همين تصوردر. كنندي معرف منطقه

» شوند انهيخاورمي كشورهاةيكل سرمشق تواننديمهايعراق شود، نگونسر عراق كتاتوريد.)96: 1384فراهاني،(

انتظارهايوها تصوربا كاملطوربه،افتاد اتفاقنيزميروو عمل دانيمدر آنچه اما

هنوز مردمنيبدر اسالم بعث، حزب تالش نخست آنكه با وجود:داشت تفاوتهاييكايآمر

و داشته مردم هاي قلبدريميعظ گاهيجا اجعمر؛ دو ديگر،داردو داشتهثرؤمويقو حضور

احزابويعيشيها گروه،سه ديگر؛كننديمو كردهيرويپجعامر هايدستوراز مردمودندار

جعامر هايدستورو رهنمودهابهزين آنهاو داشتند اعتمادو احترام در نظر مراجعگرا اسالم

ودييأتو مردمتيحمااز استفادهبايعيشي گرا اسالميها گروه نابراين،ب. كردنديم عمل

شركت قدرت تمامبا انتخاباتدروياسيسنديفرادر،كرده استفاده فرصتاز،جعامرتيهدا

يعيشيها گروه،درابتدا اگرچه. گرفتند قرار قدرتسأردرديجد نظامدر،جهيدرنتوندكرد

وديترد راه،نيااز صدامي سرنگونو عراقبه حملهدر آنها طرحوهاييكايآمربا تعامل در

در مشاركتوكايآمربا تعامليعنيامر،نياي عقالنانيجر داشتند،ي طوالنيها بحث

برو دنديد مصلحتبه باشد،هاييكايآمرةريدا نفوذ تحتچه اگررا عراقياسيس تحوالت

تحوالت رونددريعيشيها گروه مشاركتدرزينجعامر نظر1.دادندحيترجياسيس عزلت

يها گروه.)2012حمودي،( بود مساعد ها،يريگميتصمو حكومت اموردر مداخلهوياسيس

بعددرچهو كشوري داخل اموردرچه- توانستندهاييكايآمر حضور مدت طولدريعيش

زيمتما استيسنيا.پي بگيرندهاييكايآمريها استيساززيمتمايريمس-يا منطقهوي خارج

يدولتاز اعم،استمدارانيس مواضع در يي كشورهاو منطقه تحوالتو اوضاعةدربار،يحزباي

.كرددايپ نمود...وهيسور من،ين،يبحر چون

ريغافلگ آنها،دنيرس قدرتبهو انتخاباتدريعيشي گراها اسالمي روزيپباهاييكايآمر

كيشر،صدامميرژي سرنگون طرحدرراهاييكايآمر،عراقي اسالم انقالبي اعال مجلسسيرئ صدر، دمحمدباقريسي آقا.1.دينام)يرشرعيغ(يواقع

Page 18: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 672

يعيشي گرا اسالميها گروه. بودند نگرفته نظردر خود محاسباتدررايطيشرانيچنو شدند

ازوندداد قرار واقع امر مقابلدرراهاييكايآمر،كردهرا استفادهتينها آمدهشيپ فرصت از

كرده، خارج عراقازرا خودي روهاينتا كردندرا آغازهاييكايآمربر فشار مختلف هاي راه

و استخبارات قدرتوياسيس نفوذ با وجود. بسپارندهايعراقبهرا شوركتيامنتيمسئول

مردم مطالباتوشد خارج آنها كنترلازي داخل اوضاعرفته رفته عراق،درهاييكايآمري نظام

. كرددايپ شدت روزبه روز،استقاللوتيحاكم استردادوكايآمري روهاين خروجبري مبن

ازرا خودي روهاينكه ها فشار آوردند بر آمريكايي دند،يدرا مساعدةنيزمكهيعيشيها گروه

يجهاداتيعملشيافزاوديتشدباياسيس حركتنيا. كنند خارج معقولي بند زمانبا عراق

ياسيس مقاومت درنهايت،و بود همزمانكايآمري نظامي روهاينهيعليعيشي روهاين برخي

بههاييكايآمرهيعلي جهاداتيعملوجعامرودممرتيحمابايعيشيها گروهي طوالن

و عراقدركايآمر شكست،امرنيا.ديانجام اشغالگري روهاينينينش عقبةتوافقنامي امضا

درطرح ماندنميعق شدرا كشورنيا خاورميانة جديد .موجب

كايآمرطرح مقابلدر عراقيعيش حكومت مواضع.چهارم گفتار قابل محوردودر،كايآمريها نقشو طرحباآن تعاملو عراق حكومتددربارة عملكر بحث

يتيامنةتوافقنام موضوع دربارةكايآمربا حكومت تعاملبه مربوطنخست محور:استي بررس

.است منطقه تحوالتو اوضاعةدربار حكومت مواضعبه مربوط دوم محورو

دري عراق هاي مقامو حكومت كردعمليعنيم،يبپرداز نخست مبحثبه نكهياازپيش

است الزم،دش منجر عراقازييكايآمري روهاين خروجبهكهيا توافقنامهي امضا هايه مذاكر

.ميكن اشاره دورهآندر عراقيتيامن-ياسيسطيشرابه اختصار به

ك،يدموكرات مشخصاتباديجدياسيس نظامباي كشوربه عراق صدام،ميرژ سقوط با

رأسدر دهند،يمليتشكراتياكثركههاعهيش،آندركهشدليتبد گرا كثرتوتسيفدرال

منطقهي كشورهاةهم. شدند برخوردار مختار خودمياقلازآندر كردهاو گرفتند قرار قدرت

ياسيسيها گروه اغلب،نيبنابرا. كردند مخالفت مشخصاتنياباينظامبا،تيكوجزهب

بهازين،دورهنيادركم دست،عراقي نوپا نظام موضوع،نيابهبا توجه كردند احساس

نيا توانديمپس دارد، نفوذوريتأث منطقهي كشورهابركايآمرنكهيابه توجهبا؛داردتيحما

ي نظام قدرت عراق،كشور اشغالو صدامميرژ سقوطازپسنكهيا دوم. كند فراهمراتيحما

مبنايبريتيامني روهاينوديجد ارتش،گريدي طرفازو بود داده دستازرا خوديتيامنو

به اعتقادويملحس هرگونه داشتن بدوني شخصوي مال منافع دليلبه نادرستي ارهايمع

به اعتماد عدم دليلبهي عراقي روهاين كردن مسلحوزيتجهازهاييكايآمر.شد بناديجد نظام

Page 19: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

673 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

مقابلدررايتيامني روهاينو ارتشو كردنديم تعللفمختليها بهانهبه كنوني، دولتمردان

شديم احساس،نيابر افزون. داشتندمي نگهفيضعيجد هايديتهدويستيترور هايهحمل

يستيترور اعماليحتويا فرقهيهايريدرگ بروزويتيامن هايديتهدي ابقادرهاييكايآمر

و از اينداشت دستي نحو به با مقابله جهت در1هايعراق طرفازحل راهههرگونبا رو، ند

ةنديآ نگرانهاعهيش،يطيشرانيچندر. كردنديم مخالفت مناطق كنترلويتيامن هايديتهد

كردهاو بودند هراسدرعهيش قدرتشيافزاازهايسن،ند بودديجد نظاموياسيسنديفرا

هاييكايآمر حضورةادامبه همه،جهيرنتد. شتندنداتيامن احساسها عرب زدن طعنهاز هنوز

هاييكايآمركهاستي مطلب همان،نياو كردنديمازين احساس عراقدر توازن حفظي برا

دنآوريم دستهب قدرتةمعادلو متخاصم اطرافنيب توازن راهازرا خود نفوذو تسلط

؛بود عراقدر آنهاي بقا جهتدروهاييكايآمر نفعهب موجودطيشرا،جهينتدر.)2012حمودي،(

بلكهوها خصومتوها مخالفتةادام دليلبهو يادشدهطيشرادريعيشيها گروهي حت

عراق،ديجد نظامبه نسبتي عربي كشورهادر حاكميها نظامةبالقوو بالفعل هايديتهد

حضور،هاييكايآمرة برنام گفتديبا. نداشتندهاييكايآمر خروجبه اصرارايليتما چندان

عراقدر سال15-20 مدتبهكم دستاينكهايبود عراقدر متعدديها گاهيپا جادياويميدا

.بمانند

آمارشيافزاو اشغالگري روهاينهيعلي جهاداتيعملديتشدبا،يبعد مراحلدر اما

انيمدرهايتيانارض بروز اشغالگران،ةمتجاوزان رفتار برابردر مردم تنفرشيافزا شدگان، كشته

يديجدطيشرا،...وهاستيتروربا مقابلهوتيامننيمأتدريپدريپيها شكست ها،يسن

منجر عراقاز خروجي براهاييكايآمرميتصم،تينهادروها استيسرييتغبهكه آمد وجودهب

،ينظام كارشناسانو پلماتيد،يتيامن،ياسيساز اعم،يعراق هاي مقام گفتديبا.دش

در،عراقريوز نخست،يمالكي آقا. كردند عملقيدقو سختاريبسهاييكايآمرباهمذاكر در

راهمذاكر هاي نشست،يخاصي پلماسيدوياريهوشباو مؤثر عمل كردهاهمذاكر روند

ازيتامدادن بدون؛كنند امضاراينينش عقبة توافقنام كرد متقاعدراهاييكايآمر كرده، اداره

ي عراقي روهاين آموزشي برا محدود تعدادبه بود قراركهيي روهايني براي قانونتيمصون

2.)2013العامري،( بمانند

، استمنطقه اوضاع برابردر عراق حكومت تعاملوي خارج روابطة درباركه دوم مبحث

ـ ترور برابـردر خـوداز دفـاعي بـرا مـردم كـرد شنهاديپ،عراقي اسالمي اعال مجلسسيرئم،يحكزيعبدالعزيقاآ.1 وسمي.دشروهروبهاييكايآمرديشد مخالفتباكه شودليتشك)هيالشعب اللجان(ي محليهاتهيكم،خود مناطقيتيامن حفاظت

پيو بودي ستانيساهللاتيآ حكم مطابقييكايآمري روهاينبهي قانونتيمصوني اعطا عدمبري مبن حكومتميتصم البته.2 درتيمـصون بـا عراق موافقت عدم دليلبهكه نماند ناگفته. گرفت صورت امرنيااز مردمي بانيپشتو ندگانينما محلسبيتصو.كردبيتصو را عراقازينظامي روهاين تمام خروجكايآمرةكنگر،يقانون

Page 20: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 674

ي داريبو طقهمنرياخ تحوالتتا گرفته غزه جنگو2006 سالدر لبنانبهلياسرائة حمل از

ي مالك حكومت گفتديبا ره،يغونيبحر من،يمصر، تونس، چونيي كشورهادري اسالم

ريثأت تحت ممكن استعراق،درهاييكايآمر نفوذو حضور علتبهكه تصورنيا برخالف

دولت. كرد عمليمل منافع براساسو مستقل طوربه باشد،هاييكايآمريها استيسو مواضع

اصلتيرعانيعدرشد موفق،مختلف سطوحدر خود هاي تعاملوها استيسدري مالك

وياسيس مناسبات جع،امري رهنمودهاو مردمة ارادبه اتكاباويمل منافع حفظو استقالل

مقاطعدر دولت. دارد نگه اعالحددركايآمرةمتحدتااليا نيزو غرببارا خودكيپلماتيد

ميرژ هايهحمل برابردرنيفلسطو لبنان مردمازراودختيحماوي همدرد،مختلف

ورياخ تحوالت مقابلدر عراق دولت.ه استكرد محكومراميرژآنو اعالميستيونيصه

كشورهاآن مردمحقو تظاهرات،»يعربعيرب«به موسوم،يعربي كشورهادري اسالمي داريب

دييأت مردم مشاركتويملةاراد براساسياسيس نظام انتخابو استقاللوي آزادبهليندررا

به موسوم،غربوكايآمريها استيس برخالفي مالك حكومت نمونه، براي.ه استكرد

مقابلدري مالك حكومت موضعگريدة نمون. است كردهتيحمانيبحر تظاهراتاز،يدوگانگ

ميرژرييتغ،غربوكايرآمميدانيمكهگونه همان؛استهيسوررياخيهايريدرگو تحوالت

توسلبا)عربستانو قطره،يترك(منطقهي كشورهاي همكاربارا اسد بشاري سرنگونوهيسور

ةمحاصرويستيتروراتيعمل دادنانجامو مسلحنامعارضازي بانيپشتو سالحو زور به

چارچوبدرترفيم انتظار عراقاز در اين شرايط،.نداهكردي طراحهيسور نظامةجانب همه

ميرژكهمينكن فراموش. شود همسو آنهابا اسدميرژ سقوط جهتدرو كند حركت طرحنيا

كمكت،يحمابهكينزدةگذشتنيهمدر بلكه نداشته، حسنه روابط عراقديجد نظامبا بشار

ي مالك حكومتكهمينيبيم درعمل اما؛است بوده متهم عراقهيعلهاستيترور آموزشيحتو

ي خارجي نظامةمداخلباورديگيميزيمتما موضع بلكه كند،ينمديأيترا غرب طرح فقط نه

حلي برا عراق حكومت. كنديم مخالفت مسلحنامعارضازي بانيپشتوتيحما هرگونهاي

اطرافةهم نشستن،هيسور بحرانحل راه تنهااست كرده شنهاديپ كراتبه،مشكلآميز صلح

نييتعآن مردم بايدراهيسورةنديآو است مذاكرهزيميپا،نامعارضو دولتيعني،متخاصم

.كنند

جهينتدرهاييكايآمريها نقشهوكايآمرديجدةانيخاورم طرح مقابلدريعيشي گرا اسالميها گروه

:ازندا عبارت عراقانيعيش طرحيها مؤلفه؛داشتند متقابل طرح عراق،

Page 21: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

675 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

يها روشو امكانات تماميريكارگبهو عراق اشغال برابردرياسيس مقاومتةادام) الف

؛يملتيحاكمو استقاللةاعادو گانهيبي روهاين خروجي برا ممكن

يقوم اختالف هرگونهازي خوددارويمل وحدت)ب ؛يا فرقهاي

ةهم حقوقكه گرا كثرتكيدموكرات نظام چارچوبدريستيهمزو مشتركي زندگ)ج

.دشونيمأتآندرهايعراق

وتيحماوجعامري رهبروتيريمدبارا طرحنيا توانستنديعيشي گرا اسالميها گروه

و يرندگ دستهب عراقدررا قدرت راه،نيااز كرده، اجراتيموفقباياديز مقدارتا مردمدييأت

وها تنش القاعده،يستيتروراتيعمل،يخارجيها توطئه مختلف،يها بحرانبا وجود

خود دستدر اقتداربا تاكنونرا حكومت ره،يغوي اقتصاد مشكالت،يا فرقهيهايريدرگ

.دارند نگه

ياسيسنديفرادري چندانريثأت اكنونهموشدآببر نقشهاييكايآمريها نقشه،جهيدرنت

و طرحبا توانيمكه كردند ثابتجعامري رهبربه عراقانيعيش. ندارنديعيش حكومتبرو

مقابلدركايآمر،عراقدر.داد شكسترا آنهاو كرد مقابلهكايآمرو غربيها نقشه

،عراقدرهاييكايآمربريعيشيي گرا اسالم پيروزي. ماند عاجزو درمانده،جعامرو گراها اسالم

يعنيمنطقه،رياخ تحوالت سرچشمة كرد ادعا توانيمو افزود منطقهدريي گرا اسالم قدرت به

.استي روزيپاين بازتابي جهتاز،ياسالمي داريب

و مĤخذمنابع فارسي)الف

1ش. بهار.يراهبرد مطالعاتةفصلنام.»كايآمرو عراقيتيامن-ينظام مناسبات انداز چشم«).1389(اهللاينب،يميابراه.1

:175 -151.

.1390يد.نوارافك.»نينو عراقانيعيشياسيسي شناسانيجر«).1391(ررضايام،يبخش.2

http://www.afkarenow.com/mataleb/iraq.htm 12/10/1391در تاريخ شده روزبه..1391 بهشتياد17: انتشارخيتار،وزينعهيش.»عراقدرعهيشكيتيژئوپلي دورنما«).1391(حسن تالشان،.3

http://www.shia-news.com/fa/news/34727 1391يد22 در تاريخ شده روزبه.

نخبگانو استادانيشياندهم مركز.»)1(كيتيژئوپول راتييتغ:ديجد عراق«). 1391(روزيپ،يزدياو ناصر،يعامري ثقف.4

-http://hamandishi.net/2010/componet/content/article/195-1388-09-10-11-07،يدانشگاه59/1090---html 1391يد20 در تاريخ شده روزبه.

انتشاراتو چاپ مركز: تهران.ديجد عراقدرياسيس سامان).1386(احمد نژاد،يسلطانو محمدريام،يوسفييحاج.5

.خارجه امور وزارت

.»يستانيساهللاتيآ ساالر مردمياسيس اسالم گفتماني شناس نشانه«). 1390(مسابوالقا،نژاد عارفو محمدريام،يوسفييحاج.6

=http://www.ipsajournal.ir/?_action=articleInfo&article.آذر.4ش.6ةدور،ياسيس علومةپژوهشنام.1391يد24:ديبازدخيتار 157

Page 22: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

1394 پاييز،3شمارة،45ة دور، سياستةفصلنام 676

-ياسيسةماهنام.»عراقدرياسيس احزاب مناسباتو روابطي بررس:ديجدونيسياپوزي بند شكل«).1391(جعفر پناه،حق.7

.103-61:105ش.تير.كيدپلماتي همشهريليتحل

ي المللنيب قاتيتحقو مطالعاتي فرهنگةسسؤم: تهران.عراق تحوالتةژيو:)7( انهيخاورم كتاب).1389(مهيسل،يدارم.8

.تهران معاصر ابرار

مزيتا اسالم.»...ولكنه،يآترييالتغاحير ...سيرا نبوءه وصدقت«).2011(نيمعق،يدق.9

http://islamtimes.org/vdcg7q9n.ak9tu4r,ra.html 10/12/2011 در تاريخشده روزبه.

كياستراتژوي علميها پژوهش مركز.»انهيخاورمةمنطقدري ثباتيبتيمطلوب:كايآمر«).1391(نيحس ار،يدهش.10

http://fa.merc.ir/default.aspx?tabid=127&Arti.24/3/1391 انتشارخيتار.انهيخاورم

.عيالتوزو النشرو للطباعهي العرب الحرف دار: روتيب.ديالجد االوسط الشرقوكايآمر).2004(ابوظهر رنا،يالرفاع.11

،ييگرا فرقه ها، گروهو احزابت،يمرجعةدرباري جعفرميابراه دكتريها دگاهيد: آتش كمربند).1390(يعل،يسعد.12

.نور سازانشهياند: تهران.»عراقدر ...و حكومتةتجرب اشغالگران،ا،ه ائتالف انتخابات،

.المعارفي منتد: روتيب.العراقيفياسيالس االسالم تحوالت).2011(يويبد محمد،يالشمر.13

: تهران.انهيخاورمدر حكومتو استيس).1391(، رضا مبريسو، ارسالننينشخيشي قربان،ابوالحسناهللابيحب،يرازيش.14

.يانسان علومةتوسعو قاتيتحق مركزو) سمت(نيتدوو مطالعات سازمان

و للدراساتي رازيالش االمام مركز.»هيالدول التحوالت ضوءيعل العراق مستقبليف قراءه«)1391(عدنان،يالصالح.15

.1391يد24 در تاريخ شده روزبه http://www.fcdrs.com/articles/p9.البحوث

-42:42ش،ارانيشاهد.»كرد برآب نقش عراقدركايآمريها توطئهازياريبسميحكديشه«). 1388(ادلع،يعبدالمهد.16

41.http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/548155 1391يد29 در تاريخشده روز به.

.عيالتوزو النشرو للطباعهي الهاد دار: روتيب.ديالجد وسطاال الشرق).2003(عبدالرحمن محمد،يعطو.17

ويخيتار تجارت: عراقدري بازسازويملتيهويريگ شكل،يساز دولت-ملتنديفرا«).1389(داوود،يزنداقيغرا.18

.5-47:35ش. بهار،يراهبرد مطالعاتةفصلنام.»ندهيآي دورنما

.83-35:104ش.بهار. راهبرد.»بزرگةانيخاورم دوريكوردر نخست گام:عراق«). 1384(مداح،يفراهان.19

.النشرو للترجمه االهرام مركز.نيام احمدنيحسةترجم.خيالتارهينها).1993(سيفرانس اما،يفوكو.20

:47ش. بهار.يراهبرد طالعاتمةفصلنام.»وهايسنارو منافع:ندهيآ عراقبرثرؤم گرانيباز«). 1389(يعل محمد،يقاسم.21

58-37.

و ازمه العصر). 2004(برنارد،لوئيس.22 و دراسه. ترجمة احمد هيكل. رمقدسيغ رهاباو مقدسهبحر: االسالم تقديم

).مجلس االعلي الثقافهال(االسره مكتبه:القاهره. رئوف عباس

.16/9/2008. 2406: العدد،المتدن الحوار.»قالعرايف العامله الطبقه دورو الدوله حول«). 2008(هيناد محمود،.23

147211=aid?asp.art.show/debat/org.ahewar.www://http1391يد20 در تاريخشده روز به.

(قيرز عبدالقادر،يالمخادم.24 .للعلومهيالعرب الدار: الجزائر.ريالكب االوسط الشرق مشروع).2005..»يونيالصهيكياالمرريالتصويفديالجد االوسط الشرق«). 2006(عبدالوهاب،يريالمس. 25

http://www.aljazeera.net/pointofview/pages/6deae7db-b26a-42d0-b95f-b8a758e1c2cd..02/11/2006روزشده در تاريخ به

. پاييز.استيسو حقوق پژوهش.»استيسةحوزدر"معنا سنجش"و كاليراديي گرا اسالم«). 1389(ريعبداالمديس،ينبو. 26.http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/864643.277-29:296ش

ةماهنام.يمينع رضاديوحةترجم.»؟ستيچ عراقدرعهيشاتيحديتجديا منطقهي امدهايپ«). 1383(رضايول نصر،. 27

.34ش.دي.كيپلماتيديهمشهر

.الترجمهوعيالتوزو النشرو للطباعه دارالسالم: القاهره.ريالكب وسطاال الشرق مشروع).2009(عبدالرحمنب،يالنق. 28

و بحوثلاوهيجيستراتاال الدراسات مركز: روتيب.يكياالمرياسيالس الفكريفديالجد االوسط الشرق).2000(فواد نهرا،.29

.قيالتوث

.قيالتوثو بحوثلاوهيجيستراتاال الدراسات ركزم: روتيب،ديجدمن ولديميالقد النظام).1993(يموردخا سان،ين.30

Page 23: ˇˆ˙˝ ˘journals.ut.ac.ir/article_55581_05467dd8720e25584993ee526cd1a4bf.pdf655-677 ()*+ 1394# $% 3 ! 45 ˘ ˇˆ˙˝˛ ˇˆ˙˝ ˘ 1 8˛09: /7˙˝˛ ˘ ˇˆ˙˝˛ 6˛2 3 (453

677 هاي شيعة عراق بر عدم موفقيت طرح خاورميانة جديدبررسي تأثير گروه

(مصرةنام هفته. 31 .27/1/2011 پنجشنبه.»ديجدةانيخاورمي براسيئلو برنارد طرحاتيجزئ«). 2011.http://muntada.sawtalummah.com/newreply.php?s=bb1998e95aefc55c7d213d14ad85ee1d

&do=newreply&p=8062 12/12/1391 در تاريخشده روزبه.

ها مصاحبه-.)عراقي اساس قانوننيتدوةتيكمسيرئو عراق ندگانينما مجلسي خارج روابطونيسيكمسيرئ(همامخيش،يحمود. 32

.24/12/2012 بغداد: مصاحبه محلوخيتار

.5/5/2013 بغداد: مصاحبه محلوخيتار.)لندنميمقي عراق شمندياندو سندهينو(نيعبدالحس،شعبان. 33

وخيتار.)نقلو حمل كنونيريوزوعراق ندگانينما مجلس سابقةدور دفاعوتيامنونيسيكمسيرئ(ي هاد،يالعامر. 34

.2/3/2013دبغدا:مصاحبه محل

خارجي)ب35. Wood, Sara (2006). Rice: New Iraq will help stabilize Middle Eaest. USA, American

Forces Press Service.