Φρήντριχ Νίτσε

«Η ζωή του Νίτσε»

Γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1844 στην πόλη Ραίκεν της Πρωσικής Σαξωνίας, το τρίτο και νεότερο παιδί της θρησκόληπτης οικογένειας του λουθηρανού κληρικού Καρλ Λούντβιχ Νίτσε και της Φραντσίσκα Έλερ . Ο πατέρας του πέθανε σε νέα ηλικία, όταν ο Φρήντριχ ήταν μόλις 5 ετών, και τον επόμενο χρόνο ακολούθησε ο θάνατος του μόλις 2ετούς αδελφού του Λούντβιχ Ιωσήφ. Μετά από τους δύο αυτούς θανάτους, η μητέρα του μετακόμισε για οικονομικούς και συναισθηματικούς λόγους στο σπίτι της μητέρας της στο Νάουμπουργκ. Εκεί, ο μικρός Νίτσε παρακολούθησε μαθήματα σε ιδιωτικό προπαρασκευαστικό σχολείο, το «Domgymnasium», όπου αφού εξετάστηκε από τον διευθυντή, εντάχθηκε εξαρχής στην δεύτερη τάξη , στην συνέχεια, κέρδισε μία υποτροφία για το Schulpforta» ή «Pforta», ένα από τα σπουδαιότερα οικοτροφεία των προτεσταντών της Γερμανίας. Οι οικείοι του τον προόριζαν να σπουδάσει Θεολογία, ωστόσο ο ίδιος, από την στιγμή που διαμόρφωσε την προσωπικότητά του, στράφηκε συνειδητά προς την Φιλοσοφία, καθώς από το 1862 είχε ήδη απορρίψει τον Χριστιανισμό.

Μετά την αποφοίτησή του από το «Σούλπφορτα» στις 7 Σεπτεμβρίου 1864 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης για να σπουδάσει Κλασική Φιλολογία, αλλά και Θεολογία, ενώ παράλληλαασχολήθηκε και με σύνθεση μουσικής, επηρεασμένος κυρίως από τον ρομαντικό Ρόμπερτ Σούμαν.Όσο έμεινε στην Βόννη,ο Νίτσε μελέτησε το έργο του David Strauss για την πραγματική ζωή του ιδρυτή του Χριστιανισμού και επιβεβαίωσε την παντελής απόρριψη της θρησκείας αυτής, αλλά απέρριψε και την θρησκοληψία γενικότερα, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του «αναζητητή» της Αλήθειας.

Το φθινόπωρο του έτους 1865 έκανε μετεγγραφή μαζί με τον καθηγητή του Friedrich Wilhelm Ritschl στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, όπου αρίστευσε και παράλληλα ανακάλυψε την σκέψη του Arthur Schopenhauer, μελέτησε το υλιστικό έργο του Friedrich Albert Lange «Η Ιστορία του Υλισμού» («Geschichte des Materialismus») και επίσης γνωρίστηκε με τον τότε συμφοιτητή του και μετέπειτα διακεκριμένο κλασικιστή Erwin Rohde. Το 1867 κατατάχθηκε στο πυροβολικό του Νάουμπουργκ, αλλά τον Μάρτιο του 1868 η στρατιωτική του σταδιοδρομία έληξε άδοξα μετά από σοβαρό τραυματισμό του στον θώρακα και επέστρεψε στην Λειψία, όπου για ένα διάστημα εργάστηκε ως κριτικός όπερας στην εφημερίδα «Deutsche Allgemeine» και ως βιβλιοκριτικός στο περιοδικό «Literarisches Zentralblatt». Το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου 1868 συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον μουσικό Richard Wagner και επί μία σχεδόν δεκαετία υπήρξε στενός φίλος τόσο του ιδίου όσο και της συζύγου του Cosima.

Μετά από τέσσερις δημοσιεύσεις του στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Reinisches Museum» του καθηγητή του Ριτσλ και με τις άριστες συστάσεις του τελευταίου, ο οποίος διαβεβαίωνε σε επιστολή του ότι στα χρόνια της καριέρας του, δεν είχε συναντήσει κάποιον τόσο ευφυή σαν τον Νίτσε, διορίστηκε τελικά σε ηλικία μόλις 25 ετών έκτακτος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας στην Ελβετία, όπου αρχικά έδινε διαλέξεις για την Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Ποίησης και για τις «Χοηφόρες» του Αισχύλου και μετά από λίγο ξεκίνησε το συγγραφικό έργο του. Από την συγκεκριμένη θέση παραιτήθηκε έπειτα από 10 χρόνια, για λόγους υγείας, έχοντας εν τω μεταξύ γίνει τακτικός καθηγητής και λάβει την ελβετική υπηκοότητα, ενώ το 1869 το Πανεπιστήμιο της Λειψίας του απένειμε τον τίτλο του διδάκτοραόχι μετά από εξετάσεις ή κατάθεση διατριβής, αλλά με βάση τις δημοσιεύσεις του.

Εργάστηκε ως εθελοντής νοσοκόμος στον πρωσικό στρατό κατά τη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού πολέμου ,καθώς η ουδέτερη Ελβετία δεν του επέτρεψε να γίνει μάχιμος στρατιώτης, όπως εκείνος επιθυμούσε. Τον Οκτώβριο του 1870 επέστρεψε στα διδακτικά του καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και από το 1873 έως το 1876 συνέγραψε 4 δοκίμια που εκδόθηκαν αργότερα ως συλλογή υπό τον τίτλο «Ανεπίκαιροι Στοχασμοί» και αναφέρονταν στον γερμανικό πολιτισμό του 19ου αιώνα.

Σε όλο το έργο του της Βασιλείας φαίνεται ότι επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Βάγκνερ, επιρροή που φαίνεται περισσότερο στο βιβλίο «Η γέννηση της Τραγωδίας» («Die Geburt der Tragodie»), που κυκλοφόρησε το 1872 .Σε αυτό ο Νίτσε εξηγεί την αρχαία Ελληνική Τραγωδία μέσα από την κατ’ αυτόν αντίθεση μεταξύ «απολλωνίου» και «διονυσιακού» πνεύματος. Το τολμηρό εκείνο έργο όμως, δεν έγινε τελείως αποδεκτό από τους πανεπιστημιακούς κύκλους, κυρίως εξαιτίας μιας αρνητικής κριτικής του σχολαστικού φιλόλογου Ulrich von Wilamowitz - Moellendorff, ο οποίος στην μπροσούρα του «Zukunftsphilologie!» κατηγόρησε τον Νίτσε για «αμάθεια και παντελή έλλειψη αγάπης για την αλήθεια» και του πρώην φιλόλογου καθηγητή του στο Πανεπιστήμιο της Βόννης Hermann Carl Usener, που χαρακτήρισε ολόκληρο το περιεχόμενο του βιβλίου του ως «μία απόλυτη ηλιθιότητα».

Στις αρχές του 1876 ο Νίτσε είχε για λόγους υγείας αναγκάστηκε να σταματήσει να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο, το καλοκαίρι του 1878 υπήρξε μια διαμάχη ανάμεσα σε αυτόν και τον Βάγκνερ . Κύρια αιτία της σύγκρουσης ήταν η συνεχής ερωτοτροπία του Βάγκνερ με χριστιανικά θέματα σε συνδυασμό με έναν έντονο σωβινισμό και αντισημιτισμό, τρία πράγματα που αποστρεφόταν ο Νίτσε. Την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε και το αφοριστικό βιβλίο του «Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο» («Menschliches, Allzumenschliches»), το οποίο αποδοκιμάστηκε από την κατεστημένη διανόηση της εποχής.

Από τον Μάϊο του 1879, όταν για λόγους υγείας παραιτήθηκε οριστικά από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, μέχρι το έτος 1888 ο Νίτσε λειτούργησε ως ανεξάρτητος φιλόσοφος, έχοντας επιλέξει να ζει απομονωμένος . Έζησε κατά καιρούς στην Ελβετία, την Γαλλική Ριβιέρα και την Ιταλία, παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας του και την ελαττωμένη πια όρασή του , έδειξε την τολμηρότερη και ισχυρότερη πλευρά του πνεύματός του.

Τα κείμενά του έχουν επιθετικό ύφος και μεγάλη χρήση αφορισμών, ενώ το όλο φιλοσοφικό έργο του εκτιμήθηκε ιδιαίτερα κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, περίοδο κατά την οποία εδραιώθηκε η θέση του και αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους ευρωπαίους φιλοσόφους.

Στις 3 Ιανουαρίου 1889 ο Νίτσε εισήχθη σε κλινική του Τορίνο μετά από νευρική κατάρρευση. Μέσα από την κλινική έγραψε και έστειλε στους φίλους του και τους συγγενείς του διάφορες επιστολές γνωστές ως «Επιστολές παραφροσύνης» , τις οποίες υπέγραφε πότε ως «Εσταυρωμένος» και πότε ως «Διόνυσος». Μία εβδομάδα αργότερα, μεταφέρθηκε σε ψυχιατρείο της Βασιλείας και από εκεί σε άλλο ψυχιατρείο στην Ιένα, όπου διαγνώστηκε «παραλυτική ψυχική διαταραχή». Μετά από έναν περίπου χρόνο παραμονής του στο ψυχιατρείο, όπου συχνά ξεσπούσε βίαια λόγω αλλεπάλληλων παραισθήσεων μεγαλείου, πήρε τελικά εξιτήριο στις 24 Μαρτίου 1890 και κατέληξε με την μητέρα του πίσω στο Νάουμπουργκ.

Μέχρι τον θάνατό του έζησε σε κατάσταση άνοιας μετά από εγκεφαλική παράλυση. Την εποχή που κατέρρευσε ο Νίτσε έγινε γνωστό στον πολύ κόσμο το έργο του και η ζήτηση για τα βιβλία του αυξήθηκε υπερβολικά, κάτι για το οποίο όμως δεν είχε την δυνατότητα να χαρεί. Το 1893 η αντιδραστική και χριστιανή αδελφή του Elisabeth Forster - Nietzsche επέστρεψε από την Παραγουάη και προσπάθησε να καταστρέψει σχέδια για μία έκδοση των απάντων του υπό την επιμέλεια του πρώην μαθητή του ,προσωπικού φίλου και γραμματέα του Peter Gast, «οργάνωσε» το αρχείο χειρογράφων και αλληλογραφίας του αδελφού της, αλλοιώνοντας αρκετά κείμενα και καταστρέφοντας άλλα που δεν της άρεσαν, τον Δεκέμβριο του 1895 απέκτησε όλα τα δικαιώματα των έργων του Νίτσε.

Το 1898 και 1899 ο Νίτσε υπέστη δύο εγκεφαλικά επεισόδια που επιδείνωσαν την κατάστασή του, στερώντας του την ομιλία και το περπάτημα και τελικά πέθανε στις 25 Αυγούστου 1900 από συνδυασμό πνευμονίας και εγκεφαλικού και θάφτηκε στο νεκροταφείο του Ραίκεν, δίπλα στον τάφο του κληρικού πατέρα του. Παρά τον γενναίο αντιχριστιανισμό του, η αδελφή του δεν τον σεβάστηκε καθόλου και τον έθαψε με το χριστιανικό τυπικό.

«Το έργο του Φρειδερίκου»Ο Αδόλφος Χίτλερ βασίστηκε στα νιτσεϊκά έργα για να οικοδομήσει τη

θεωρία του εθνικοσοσιαλισμού ή ναζισμού.Το πρότυπο της Αρείας φυλής βασίστηκε πάνω στον Υπεράνθρωπο (Τάδε έφη Ζαρατούστρα), το σημαντικότερο ίσως έργο του Νίτσε.Ο Νίτσε όμως, καθώς φαίνεται και μέσα από τα έργα του, υπήρξε επικριτής τόσο των εθνικιστικών, όσο και κάθε αντισημιτικών τάσεων (δηλαδή ήταν αντίθετος με την συστηματική εναντίωση στην Εβραϊκή φυλή.) Ο Ζαρατούστρα είναι η υπέρβαση του ανθρώπου προς το ανθρωπινότερο και όχι προς το απανθρωπότερο. Εξάλλου και ο ίδιος ο Νίτσε προέβλεψε ότι τα έργα του θα παρερμηνευτούν και ότι δύσκολα θα υπάρξει κάποιος που θα τα κατανοήσει σε βάθος. Ο ίδιος θα πει: «Αυτό που κάνουμε δεν το καταλαβαίνουν ποτέ, μα μονάχα το επαινούν ή το κατηγορούν».

Το νιτσεϊκό έργο ήταν μια κραυγή μέσα στη βαθιά νύχτα των ανθρώπων. Ο ίδιος παρατηρούσε πως για να σε ακούσει κάποιος πρέπει να του σπάσεις τα αυτιά. Γι αυτό άλλωστε και πολλές φορές βρίσκουμε στα έργα του έκδηλη την περιφρόνηση για πρόσωπα και πράγματα. Δεν ήταν κακία ή μικρότητα, αλλά μια φωνή που ήθελε σφοδρά να ακουστεί στα αυτιά και τις συνειδήσεις όλων.Όταν πέθανε στα 1900 όμως, μόνος και τρελός, είχε την πεποίθηση ότι δεν πρόφτασε να ολοκληρώσει το φιλοσοφικό του έργο. Αυτά που είπε στους ανθρώπους τα παρομοίαζε με πρωτόγνωρα λόγια του ανέμου, με πρωτόγνωρα και γνήσια τραγούδια κάποιου βραχνού χωριάτη. Ήταν ριζωμένη βαθιά στη συνείδησή του η αδυναμία κατανόησης των «ασμάτων» του από τους άλλους: "Αυτά που θα ακούσετε, θα είναι τουλάχιστον καινούργια. Κι αν δεν το καταλαβαίνετε, αν δεν καταλαβαίνετε τον τραγουδιστή, τόσο το χειρότερο! Μη δεν είναι αυτός ο κλήρος του; Μη δεν είναι αυτό που ονομάσανε 'Κατάρα του Τροβαδούρου';» Δεν πρόφτασε να χτίσει εκείνη τη γέφυρα που πάντα επιθυμούσε, από τον άνθρωπο στον Υπεράνθρωπο. Οι προσδοκίες του όμως από το ανθρώπινο είδος δε σταμάτησαν ποτέ να είναι μεγάλες. Όταν ρωτήθηκε για το τι είναι αυτό που αγαπάει στους άλλους, απάντησε: «Τις ελπίδες μου».

Ο Νίτσε είχε δημιουργήσει πολλές ιδέες που επηρέασαν και άλλες σπουδαίες προσωπικότητες όπως ήταν: ο Βέμπερ, ο Φρόυντ, ο Μόρισον, ο Καζαντζάκης, ο Σαρτρ, ο Κάφκα, ο Μισίμα. Άλλα και ο ίδιος φαίνεται οτι επηρεάστικε και βασίστηκε και σε άλλους φιλόσοφους όπως ειναι για παράδειγμα: ο Σοπενχάουερ, ο Σπινόζα, ο Πλάτωνας, ο Βάγκνερ, ο Γκαίτε, ο Ντοστογιέφσκι,ο Επίκουρος, ο Καντ, Σωκράτης. Το έργο του Νίτσε έχει επηρεάσει όλο το φάσμα της πολιτικής ζωής. Ο Φασισμός, ο κομμουνισμός, ο φεμινισμός, ο αναρχισμός o σιωνισμός και ο ναζισμός (για να αναφέρουμε μόνο κάποια από τα μοντέρνα ιδεολογικά ρεύματα) έχουν επηρεαστεί από τη Νιτσεϊκή σκέψη. Το σίγουρο όμως είναι ότι ο Νίτσε επηρέασε ένα μεγάλο αριθμό αναρχικών (και μάλιστα αρκετά γνωστών μέσα στο ευρύτερο ελευθεριακό ρεύμα) όπως τον Σαλβαντόρ Σεγκουϊ την αναρχοφεμινίστρια Φεντερίκα Μοντσένι, τον Ρούντολφ Ρόκερ και τον Μάρεϊ Μπούκτσιν.Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε γίνεται παραποιημένο σύμβολο ναζιστών και φασιστών που βρίσκουν έμπνευση στα φιλοσοφικά μανιφέστα του φιλοσόφου. Οι ιδέες του για τον Υπεράνθρωπο επηρέασαν μεταξύ άλλων και τον Χίτλερ.Στο μεσοπόλεμο όμως συνεχίζει παράλληλα να έχει επιρροή και σε αριστερούς αγωνιστές (Γκράμσι) , σε επιστημονικούς κύκλους (ο Φρόυντ άλλωστε θεωρεί το Νίτσε πατέρα της ψυχανάλυσης) αλλά και σε ευρύτερα προοδευτικούς διανοούμενους (Μιουζίλ) Νίτσε επηρέασε και αναρχοφεμινίστριες όπως η Εμμα Γκόλνμαν η οποία είχε δηλώσει το θαυμασμό της για τον «αριστοκράτη φιλόσοφο»: «Ο Νιτσε δεν ήταν ένας κοινωνικός θεωρητικός αλλά ένας ποιητής, επαναστάτης και πρωτοπόρος. Η ευγένεια του δε δεν προέρχονταν από την καταγωγή του ή την οικονομική του δυνατότητα, αλλά από το πνεύμα του.

•

«Ποιους επηρέασε και από ποιους επηρεάστηκε»

Βιβλιογραφία :Tζολ Τζ. (1975),"Αναρχικοί", Επίκουρος Στίρνερ Μ , "Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του", Eλεύθερος Τύπος Χιου Tόμας (1992),“Η ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου”, εκδόσεις Τολίδη Ντελέζ Z. (2002),” Ο Νίτσε και η φιλοσοφία”, Πλέθρον Ηλιόπουλος Χ. , “Οι αναρχικές πτυχές στο έργο του Φρειδερίκου Νίτσε”, Εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα Σεβαστάκης Ν. Αλ., (2008), ”Φιλόξενος μηδενισμός: Μια σπουδή στον homo democraticus “, Εκδόσεις Εστίας Λεφεβρ Α., ”Μηδενισμός και αμφισβήτηση”, Ύψιλον “Ο Νίτσε και η πολιτική - Ολοκληρωτισμός ή δημοκρατία;” ,Βάνιας Μπατάιγ Z. (2002),” Για τον Νίτσε: Θέληση για τύχη”, εκδ. Ψυχογιός Νίτσε Φ., “Τάδε έφη Ζαρατούστρας”, Δαμιανός Καμύ Α. (1971),”Eπαναστατημένος άνθρωπος”, Μπουκουμάνης Spencer Sunshine (2005): “Nietzsche and the Anarchists”.

Αξιοσημείωτες ιδέες :

Μερικές ξεχωριστές ιδέες και θεωρίες του Νίτσε ήταν η ηθική κυρίων και δούλων. Το θέμα αυτό αναφέρεται συγκεκριμένα στο έργο "Η Γενεαλογία της Ηθικής". Ο Νίτσε διαχωρίζει την ηθική σε ηθική των κυρίων και ηθική των δούλων.Βασική διαφόρα αποτελεί το γεγονός ότι η ηθική των κυρίων κρίνει τις πράξεις με βάση τις συνέπειες (καλές ή κακές) και δίνει αξία σε έννοιες όπως η δύναμη, η αρχοντιά. Αντιθέτως η ηθική των δούλων δίνει βάση στις προθέσεις μιας πράξεις (καλές ή κακές) και έννοιες στις οποίες δίνεται αξία είναι η ευγένεια, η ταπινότητα κλπ. Άλλες ιδέες οι οποίες ξεχώρισαν ήταν ο προοπτικισμός, η θέληση για δυναμη και ο υπεράνθρωπος.

Πηγές :1) wikipedia2) www.rassias.gr/1087NIETZCHE.html3) http://pantigera.blogspot.gr/2014/01/blog-post_9.html?m=1

Παυλίνα Στιούκη Μαίρη Στέφου