ΣΥΝΗΘΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Διάγνωση και Θεραπεία

ΒΑΣΙΛΙΚΗ Α.Κ. ΒΟΥΡΓΑΑλλεργιολόγος

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΛΕΡΓΙΑ;

… Νοσηρό τσουνάμι των τελευταίων 10ετιών?

…νεοεμφανιζόμενη νόσος …που γιγαντώνεται γρήγορα….

ή… μία νόσος που υπήρχε πάντα, αλλά δεν είχε αναγνωριστεί;

7

…ας της επιτρέψουμε να μας συστηθεί ...Η αλλεργία είναι:αντίδραση υπερευαισθησίας, αρχόμενη – μεσολαβούμενη από ανοσολογικούς μηχανισμούς, σε εξωγενείς ουσίες, φυσιολογικά ανεκτές – αβλαβείς για τον οργανισμό.

Οι ουσίες αυτές καλούνται αλλεργιογόνα και τέτοιες μπορεί να είναι :

• Τροφές

• Γύρεις

• Δηλητήρια υμενοπτέρων

• Φάρμακα

Ομάδες αλλεργιογόνων Εισπνεόμενα Ενέσιμα Βρώσιμα Επαφής Γύρεις Ακάρεα οικιακής σκόνης

Μύκητες

Τρίχωμα ζώων Σωματίδια λάτεξ

Φάρμακα Εμβόλια Δηλητήρια εντόμων Προϊόντα μετάγγισης

Τροφές Φάρμακα

Φυτά Φάρμακα Κοσμήματα Καλλυντικά Πλαστικά Χημικά, χρώματα

Αλλεργική φλεγμονή

Ατοπικό παιδί

Αλλεργιο-

γόνο

Οφθαλμοί Δέρμα Μύτη

Κυκλοφορικό

Γαστρεντερικό

Πνεύμονες

Πότε και πώς αρχίζει ένα αλλεργικό νόσημα;

Εξέλιξη της αλλεργίας1: Τροφική αλλεργία

2: Ατοπική δερματίτιδα

3: Παιδικό άσθμα

4: Αλλ. Ρινοεπ. / Άσθμα

13

Γένν

ηση

3 μή

νες

2 έτ

η

Ατοπική δερματίτιδα

Τροφική αλλεργία

Ρινίτιδα

Άσθμα

Ατοπική πορεία

3 έτ

η

7 έτ

η

15 έτ

ηΗλικία έναρξης

Ατοπική πορεία

14

Άσθμα

Έναρξη ανοχής στο περιβάλλον

Αποδρομή τροφικής αλλεργίας

Ατοπική δερματίτιδα

Άλλεργική ρινίτιδα

Ευαισθητοποίηση σε ακάρεα

Έναρξη ενεργητικής ανοχής στο περιβάλλον

Ατοπική δερματίτιδα

Τροφική αλλεργία

Έμβ

ρυο

Νεο

γνό

Θηλ

ασμό

ς

Απο

γαλα

κτισ

μός

Προ

σχολ

ική

1ο έτ

ος3ο

έτ

ος

Ενήλ

ικας

Ατοπική πορείαΑλλεργική συστηματική νόσος

Καθοριστικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της αλλεργίας

Προδιάθεση

Ευαισθητοποίηση

Νόσος

Υποβοηθητικοί παράγοντες

Έκθεση σε αλλεργιογόνα

Αλλεργική πανδημία Ο επιπολασμός, όλων των

ατοπικών νοσημάτων αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια

Η αύξηση παρατηρήθηκε κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες

Γιατί αυξάνουν οι αλλεργίες;

• Αλλαγή δίαιτας

• Μείωση λοιμώξεων

ΥΓΙΕΙΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• έκθεση σε αλλεργιογόνα (ακάρεα, νεοαλλεργιογόνα)• Εμβολιασμοί

Υπάρχει πρόληψη ;

Περιβαλλοντικοί παράγοντες Γενετική

προδιάθεση

Ευαισθητοποίηση

Ανάπτυξη αλλεργίας

Τρία βήματα για τη διάγνωση της αλλεργίας

1 Ιστορικό

2 Φυσική εξέταση

3 Αλλεργιολογικές εξετάσεις

Πως γίνεται η διάγνωση της αλλεργίας;

Ειδικές εξετάσεις

Ανίχνευση ειδικής IgE–Τα δερματικά τεστ– εξετάσεις αίματος (RAST-CAP.FEIA)

Δερματικά Αλλεργικά τεστ

Χρειάζονται εξετάσεις;

ΝΑΙ: Για την επιβεβαίωση της αλλεργίας Για τη διαφοροποίηση από άλλα

νοσήματα Για τον σχεδιασμό της θεραπείας

Υπάρχει θεραπεία;

ΕΛΕΓΧΟΣ: ΝΑΙΕΞΑΦΑΝΙΣΗ: ΟΧΙ

Στόχοι θεραπείας

Ίαση ;; Χωρίς συμπτώματα Χωρίς παρενέργειες Καλή μακροχρόνια εξέλιξη Καλή ποιότητα ζωής

Βασικές αρχές στη θεραπεία των αλλεργικών νοσημάτων

Αποφυγή αλλεργιογόνων

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Ειδική ανοσοθεραπεία (εμβόλια)

Εκπαίδευση ασθενών

Αλλεργικά Νοσήματα Αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα Άσθμα Ατοπική Δερματίτιδα Κνίδωση - Αγγειοοίδημα Συστηματική Αναφυλαξία Αλλεργία στα φάρμακα Αλλεργία στις τροφές Αλλεργία στο τσίμπημα των εντόμων

Αλλεργική επιπεφυκίτιδα

• Φλεγμονή του βλεννογόνου των οφθαλμών (επιπεφυκότων)

• Αποτέλεσμα έκθεσης σε αλλεργιογόνα, κυρίως γύρεις

• Συχνότερα συμπτώματα:

• κνησμός

• δακρύρροια

• ερυθρότητα

• Εποχική-εαρινή ή ολοετής (σπανιότερα)

• Αντιμετώπιση συμπτωματική (κολλύρια) ή

• αιτιολογική (ειδική ανοσοθεραπεία)

Αναπνευστική αλλεργία

ΑλλεργικήΡινίτιδα

ΑλλεργικόΆσθμα

Συσχέτιση μεταξύ αλλεργικής

ρινίτιδας και άσθματος Αλλεργική ρινίτιδα

διαγιγνώσκεται στο 80% των ασθενών με άσθμα

Άσθμα διαγιγνώσκεται στο 58% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα

Togias AG. J Allergy Clin Immunol. 2000;105:S599-604.Fireman P. Allergy and Asthma Proc. 2000;21:45-53.Corren J. J Allergy Clin Immunol. 1997;99:S781-786.

Pedersen et al. Allergy. 1983;38:25-29.

• Φλεγμονή του βλεννογόνου της μύτης

• Εμφανιζόμενη συχνότερα με :

– Καταρροή, κνησμός μύτης, πταρμοί, συμφόρηση

• Εποχική-εαρινή ή ολοετής

• Επίδραση στην απόδοση στο σχολείο (υπνηλία, αδυναμία συγκέντρωσης)

Αλλεργική ρινίτιδα

• Αίτια: κοινά αλλεργιογόνα

• Συμπτώματα από μη-ειδικούς παράγοντες

• Καπνός, σκόνη, ιώσεις, έντονες οσμές

Ακάρεα

Αλλεργική ρινίτιδα

ΜύκητεςΕπιθήλια ζώων

Γύρεις

Κρίση άσθματοςΑεραγωγός ασθματικού

Φυσιολογικός αεραγωγός

Άσθμα• Φλεγμονή των αεραγωγών που χαρακτηρίζεται από :

βρογχική απόφραξη, που αναστρέφεται

αυτόματα ή με φάρμακα

αυξημένη αντιδραστικότητα σε διάφορα

ερεθίσματα

• Συχνή συσχέτιση με αλλεργιογόνα

• Συμπτώματα :• Συριγμός (σφύριγμα στην ανάσα)

• Βήχας

• Αίσθημα «βάρους» ή σφιξίματος από το στήθος

• Δύσπνοια Κρίση άσθματοςΑεραγωγός ασθματικού

Φυσιολογικός αεραγωγός

Άσθμα• Γύρεις

• Ακάρεα

• Επιθήλια ζώων

• Άλλα

Άσθμα

Αντιμετώπιση

Αποφυγήαλλεργιογόνων

Ειδική ανοσοθεραπεία

Συμπτωματική αγωγή

(φάρμακα)

• Φάρμακα άμεσης αντιμετώπισης (βρογχοδιασταλτικά, κορτιζόνη)

• Φάρμακα ελέγχου• Εισπνεόμενα (κορτικοειδή,

βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης)• Από το στόμα (αντιλευκοτριένια)• Χρωμόνες

• Ειδική Ανοσοθεραπεία

(Αντιαλλεργικά εμβόλια) 35

Άσθμα & αντιμετώπιση

Τι είναι η ειδική ανοσοθεραπεία (εμβόλια);

Σταδιακή χορήγηση αυξανόμενων δόσεων του αλλεργιογόνου που προκαλεί τα αλλεργικά συμπτώματα με σκοπό την επίτευξη ανοχής του οργανισμού στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο

Αποτέλεσμα, η ανάπτυξη προστασίας στη φυσική έκθεση

Τροποποίηση της φυσικής πορείας της νόσου

• Σωστή διάγνωση (αποφυγή υπό-υπέρ διάγνωσης)

• Σταδιοποίηση• Κατάλληλη αγωγή• Εκπαίδευση• Αξιολόγηση

πορείας (κλιμάκωση επί μη ελέγχου, αποκλιμάκωση επί ελέγχου)

Εκπαίδευση - Συνεργασία

• Αρκετά συχνή νόσος, κυρίως τα πρώτα 1-2 χρόνια ζωής

• Χαρακτηριστικές εκδηλώσεις :

• Κνησμός !!

• Ερυθρότητα

• Εντοπισμένες βλάβες

• Ξηροδερμία

• Χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις

Έκζεμα (ατοπική δερματίτιδα)

• Εμφανίζεται οπουδήποτε σε διάφορα μεγέθη και χαρακτηρίζεται από :

• κνησμό!!!

• χρώμα απαλό ροζ ή ερυθρό

• είναι ψηλαφητό & υποχωρεί στην πίεση

• “έρχεται και φεύγει”

• “σβήνει σε μία περιοχή και εμφανίζεται σε άλλη”

Κνίδωση & Αγγειοοίδημα

• Αγγειοοίδημα

• Συχνότερα σε “χαλαρούς ιστούς” (χείλη, βλέφαρα, αυτιά)

• Εικόνα πρηξίματος που επιμένει

• Αίσθημα πίεσης

40

• Δεν είναι επικίνδυνο όταν δεν συνοδεύεται από άλλα

συμπτώματα :• Βράγχος φωνής

• Δυσκολία στην κατάποση• Δύσπνοια

• Αίσθημα ζάλης

Κνίδωση & Αγγειοοίδημα

• Αίτια :

• τροφές, γύρεις, επιθήλια ζώων, τσιμπήματα εντόμων

• φυσικοί παράγοντες αλλαγές θερμοκρασίας (θάλασσα, άσκηση) πίεση

(σχολική τσάντα)

• συχνότερα ιώσεις

• σπάνια ιδιοπαθής

• Αντιμετώπιση

• Αντιισταμινικά

• Κορτικοειδή σε αγγειοοίδημα

εμφάνιση λίγη ώρα μετά

Κνίδωση & Αγγειοίδημα

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑΟρισμός

Είναι το κλινικό σύνδρομο που

χαρακτηρίζεται από άμεση

συστηματική αντίδραση μετά την

έκθεση σε ποικίλα ερεθίσματα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ Δέρμα

Αναπνευστικό

Καρδιαγγειακό

Γαστρεντερικό

Άλλα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑΠροοδευτική Εξέλιξη των Συμπτωμάτων

Ερυθρότητα, ταχυκαρδία, κνησμός (παλάμες, πέλματα)

Κνίδωση, αγγειοοίδημα Ρινόρροια, ρινική συμφόρηση Βήχας, βρογχόσπασμος Ναυτία, έμετοι, διάταση κοιλίας Αρρυθμία, συγκοπτικό επεισόδιο Θάνατος

Απώλεια ούρων

ΈμετοιΔιάρροιες

Κοιλιακό άλγος

ΔύσπνοιαΣυριγμός

ΒήχαςΒραγχος φωνής

ΚεφαλαλγίαΖάλη

ΣύγχυσηΑπώλεια συνείδησης

Ερυθρότητα και κνησμός επιπεφυκότων

ΡινόρροιαΡινική συμφόρηση

Οίδημα χειλέων

ΤαχυκαρδίαΥπόταση

ΚνησμόςΕρυθρότητα

Πομφοί

Άλγος πυέλου

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑΑίτια

Τροφές (57%) Δηλητήριο υμενοπτέρων (12%) Φάρμακα (11%) Άσκηση (9%) Φυσικό λάστιχο (latex) (1%)

Novembre E et al. J Pediatrics 1998, 101:E8

Τροφές που συχνότερα προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις

Βρέφη (<6μηνών) Βρέφη (>6μηνών)-Παιδιά Έφηβοι-Ενήλικες

Γάλα Αυγό ΦιστίκιΣόγια Γάλα Ξηροί καρποί δένδρων

Φιστίκι 90% ΨάριΣόγια Μαλάκια-Οστρακοειδή

ΣιτηράΨάριΜαλάκια-ΟστρακοειδήΞηροί καρποί (δένδρων)

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ Αναγνώριση και ταυτοποίηση του

προβλήματος– Ιστορικό– in vitro και in vivo έλεγχος

Αντιμετώπιση επεισοδίου Αντιμετώπιση = Πρόληψη

Αποφυγή αλλεργιογόνων–Τροφών–Υμενοπτέρων–Φαρμάκων

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Αναφυλαξία - αρχές αντιμετώπισης

• Ασθενής σε ύπτια θέση

• Απομάκρυνση από το αίτιο

• Χορήγηση αδρεναλίνης

• Χορήγηση άλλων φαρμάκων

• Κλήση για βοήθεια 166 (ΕΚΑΒ)

ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΣΟΚ SOS!!!! ΧΟΡΗΓΕΙΣΤΕ ΑΜΕΣΩΣ!!!! ΜΗΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΕΙΤΕ !!!!! Εάν καθυστερήσετε τη χορήγησή της…. …. ίσως είναι πολύ αργά, όταν αποφασίσετε να τη χορηγήσετε….. (αδυναμία αιμοδυναμικής ανάκαμψης, EAACI, 2013)

52

Αφαιρούμε τη μαύρη ασφάλεια από την πλευρά της βελόνας

Αφαιρούμε τη γκρι ασφάλεια από την πλευρά του κόκκινου κουμπιού

Εφαρμόζουμε την άκρη της συσκευής σε γωνία 90ο στη μεσότητα της έξω επιφάνειας του μηρού (με ή χωρίς ρούχα)

Πιέζουμε το κόκκινο κουμπί έως ότου ακουστεί click και κρατάμε τη συσκευή στη θέση εφαρμογής για 10

δευτερόλεπτα

Πλάνο αντιμετώπισης αναφυλαξίας

• Γνωρίζεις το μαθητή;

• Έχει σχέδιο δράσης αναφυλαξίας;

• Έχει μαζί του τα φάρμακα του;

• Εφάρμοσε άμεσα το σχέδιο δράσης

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ Αναγνώριση και ταυτοποίηση του

προβλήματος– Ιστορικό– in vitro και in vivo έλεγχος

Αντιμετώπιση επεισοδίου Αντιμετώπιση = Πρόληψη

Αποφυγή αλλεργιογόνων–Τροφών–Υμενοπτέρων–Φαρμάκων

ΤΡΟΦΙΚΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑΔυσκολίες Αποφυγής

Συγκεκαλυμμένα αλλεργιογόνα

Πρόσθετα τροφών (χρωστικές, παραβενζοικά, θειώδη)

Κατά λάθος - λήψη από το ίδιο το παιδί

- χορήγηση από άλλο άτομο

ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑΣ

Αποφυγή αλλεργιογόνων(τροφές, υμενόπτερα, φάρμακα)

Ανοσοθεραπεία (υμενόπτερα)

Απευαισθητοποίηση (φάρμακα)

Εκπαίδευση ασθενούς

Στο σχολείοΑλλού

20% των επεισοδίων αναφυλαξίας σε παιδιά θα εκδηλωθεί στο σχολείο

• Κύρια αίτια:

• Τροφές

• Άσκηση

• Τσίμπημα υμενοπτέρων

Ελαττώνουμε τις πιθανότητες αλλ. σοκ:• ενημέρωση διδασκόντων και συμμαθητών

• αποφυγή έκθεσης των αλλεργικών παιδιών στα υπεύθυνα αλλεργιογόνα

• έλεγχος του σχολικού περιβάλλοντος (κυλικεία, φωλιές υμενοπτέρων)

• προσοχή σε περιπτώσεις ανατροπής της καθημερινότητας

• εκδρομές

• σχολικές γιορτές

20% των επεισοδίων αναφυλαξίας σε παιδιά θα εκδηλωθεί στο σχολείο

«Νεοαναγνωρισμένες» μορφές αλλεργίας

γαστρεντερικού συστήματος

ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΙΚΗ ΟΙΣΟΦΑΓΙΤΙΔΑ Δυσφαγία, αίσθημα «κόμπου»

οπισθοστερνικά ή στην περιοχή του λαιμού, ενσφήνωση βλωμού, αίσθημα δύσπνοιας, κοιλιακά άλγη, έμετος

Συχνότητα: 1/2000 Ισχυρή συσχέτιση με ατοπία Ισχυρή συσχέτιση με τροφική αλλεργία Διάγνωση: Γαστροσκόπηση & βιοψίες, SPT,

atopy patch test, sIgE, ολική IgE ορού

ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΙΚΗ ΓΑΣΤΡΙΤΙΔΑ & ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ

Έμετος, κοιλιακά άλγη, διάρροια, αίμα στα κόπρανα, σιδηροπενική αναιμία, δυσαπορρόφηση τροφών, εντεροπάθεια με απώλεια πρωτεϊνών, μειωμένη ανάπτυξη, πολύποδες, ειλεός, κωλικοί εντέρου, ασκίτης.

Ισχυρή συσχέτιση με ατοπία Ισχυρή συσχέτιση με τροφική αλλεργία Διάγνωση: Γαστροσκόπηση, ενδοσκόπηση,

βιοψίες, SPT, atopy patch tests, sIgE, ολική IgE ορού.

ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΙΚΗ ΚΟΛΙΤΙΔΑ Διάρροια, αίμα στα κόπρανα, απώλεια

βάρους, κοιλιακοί πόνοι, ανορεξία Όλες οι ηλικίες, κυρίως μωρά ~ 2

μηνών Τ-μεσολαβούμενη αντίδραση Ισχυρή συσχέτιση με τροφική αλλεργία

(γάλα, σόγια) Διάγνωση: κολονοσκόπηση, βιοψίες,

ηωσινόφιλα ορού & κοπράνων, βιοχημικές εξετάσεις, SPT, sIgE, atopy patch test

FPIES (Εντεροκολίτιδα από πρωτεΐνες τροφών)

Αίτιο: τροφές( γάλα, σόγια, δυνητικά όλες οι τροφές)Επικίνδυνη για τη ζωή, όχι εφ’όρου ζωήςΜη-IgE μεσολαβούμενη αλλεργική αντίδραση (cell-mediated)Λεπτό & παχύ έντεροΠρώτες εβδομάδες ή μήνες της ζωής (μη-θηλάζοντα παιδιά) Αργότερα (θηλάζοντα παιδιά) ~2 ώρες μετά τη βρώση της ένοχης τροφής (σπάνια>8 ώρες)Ήπια συμπτώματα (αναγωγές, διάρροιες)….. έως έντονα (έντονοι έμετοι, διάρροιες, απώλεια αισθήσεων, σοβαρή

αφυδάτωση, σοκ

• Οικονομικές συνέπειες

• Επηρρεασμένη ποιότητας ζωής

• Νευρικότητα, διαταραχές συμπεριφοράς

• Μειωμένη απόδοση στη μελέτη

• Μειωμένη προσοχή στα μαθήματα & στην εργασία

• Περιορισμοί στο παιχνίδι και την κοινωνικοποίηση

• Περιπτώσεις απομόνωσης και εκφοβισμού στο σχολείο

Οι αλλεργίες πέρα από τα συμπτώματα

Αντιμετώπιση των Αλλεργικών ΝοσημάτωνΕκπαίδευση - Συνεργασία

Κατανόηση της νόσου Αναγνώριση πρόδρομων συμπτωμάτων Έγκαιρη έναρξη θεραπείας Τακτική παρακολούθηση

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΖΩΗ !!!

Forget-me-not

66

Ευχαριστώ !!!Βασιλική Βούργα

Αλλεργιολόγος