INTRODUCTION TO SOCIOLOGY

แนวคดสงคมวทยาและมานษยวทยา

รหสวชา 262102

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2558

(สปดาหท 6 – 14.9.58)

อสระภาพทางความคดของคนไทย ...

ตามแนวคดมานษยวทยา

การเลอกปฏบต

วาทกรรม ความจรง ความร และอ านาจ

คตรงขาม และความเปนอน

ชาตพนธ และความเปนชายขอบ

การเลอกปฏบต

(DISCRIMINATION)

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต ไดใหความหมายไววา

การปฏบตทแตกตางกน การกดกน การหนวงเหนยว หรอการล าเอยงซง

มพนฐานมาจากเรองเพศ ผว เชอชาต ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง

สญชาต หรอความยากดมจน สถานะของแหลงก าเนด หรอสถานะอนๆ

ซงมวตถประสงคหรอมผลกระทบหรอท าใหสญเปลาหรอท าใหการยอมรบ

ตองเสอมเสยไป ซงขดแยงกบสทธหรอการใชสทธโดยบคคลทกคนบน

จดยนทเสมอภาคกนซงสทธและเสรภาพทงมวล

ชลรตน ทองทพย กลาววา การเลอกปฏบต หมายความวา การกดกนหรอ

การใหสทธพเศษ อนเนองจากความแตกตาง ๆ เชอชาต เพศ ศาสนา

ความเหนทางการเมอง การแบงแยกเชอชาตหรอสงคม อนน ามาซงความ

เสอมเสยตอความเสมอภาคในโอกาส

วาทกรรม คออะไร

(DISCOURSE)

วาทกรรม “กระบวนการในการสรางชดความคด ทแสดงถงระบบและ

กระบวนการในการสราง/ผลต (constitute) เอกลกษณ (identity)

และความหมาย (significance) ใหกบสรรพสงตางๆ ในสงคม ไมวาจะ

เปนความร ความจรง อ านาจ หรอตวตนของเราเอง”

(ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2540: 90)

วาทกรรม “จงเปนการสราง/ผลตสรรพสง (ความคด) ขนมาในสงคมภายใต

กฎเกณฑทชดเจนชดหนง และกฎเกณฑนกจะเปนตวก าหนดการด ารงอย

การเปลยนแปลง หรอการเลอนหายไปของสรรพสงทถกสรางขน จงกลาวไดวา

การเปลยนแปลงสงตางๆในสงคมมกแปรผนควบคไปกบสรรพสงท

วาทกรรมสรางขน ” (Foucault, 1972b: 126 - 131)

ปฏบตการของวาทกรรม 1

(DISCURSIVE PRACTICE)

การวเคราะหวาทกรรมจงเปนพนทยอยทมสภาวะของ “ปฏสมพนธใน

หลากหลายรปแบบทงปะทะ ประสาน แทนท ตอสแยงชง ผนวกรวม และ

ขจดออกจากพนทเดม” (ธงชย วนจจะกล, 2534: 30)

ภาคปฏบตการของวาทกรรมนอกจากจะแสดงผานการพดของบคคลในสงคม

ไมวาจะเปนการพดดวยวาจา ตวหนงสอ สญลกษณ และ/หรออากปกรยา

และไมวาจะเปนการสอในระดบใดแลว ยงปรากฏตวผานจารตปฏบต

ความคด ความเชอ คานยม และสถาบนในสงคม ทมความเกยวของกบ

เรองนนอกดวย

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 1

อ านาจ ตองกระท าผานวาทกรรมโดยการขดคย และแกะรอยเพอเปด

ชองทางและสรางพนทใหแกวาทกรรมชดอนทมความแตกตาง อ านาจอนๆ

ทถกกดทบไวจากวาทกรรมกระแสหลกของสงคมใหไดมโอกาสปรากฏตว

ออกมา

การวเคราะหวาทกรรมจงตองกระท าไปบนรากฐานความเชอมโยงระหวาง

อ านาจและความร เพราะวาทกรรมไมสามารถทจะด ารงอยไดอยางอสระ

โดยปราศจากการค าจนของอ านาจ และในทางกลบกนอ านาจกจะไมสามารถ

สถาปนาตวเองขนมาได หากขาดซงวาทกรรมในการสรางชดความร

เพอการใหกลมคนทอยใตวาทกรรมปฏบตตามความคด จงเปนทมาของ

อ านาจ

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 2

วาทกรรมและความรเปนสงทมความสมพนธกน อยางใกลชด ในลกษณะ

ของการมผลกระทบถงกนและกน

อ านาจเปนผสรางองคความร โดยความรทถกสรางขนมากจะเขาไปท าหนาท

รบรองอ านาจ เพอใหสามารถยดครองพนท เบยดไล และ/หรอแยงชงพนท

จากอ านาจในชดอนทแตกตางไปจากตน

ความรจงมได ใสซอปลอดจากการถกครอบง าโดยอ านาจ และความรกมได

ถกสรางขนมาเพอการปลดปลอยมนษยสชวตแหงเสรภาพ แตความรเปน

พนธนาการทเขมงวด วางกฎระเบยบ และครอบง ามนษยใหสยบยอม

(Sarup, 1993: 67)

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 3

แมพนทในสงคมจะเตมไปดวยเสนใยของความสมพนธเชงอ านาจ แตกเปน

ความสมพนธทมลกษณะของการกระจดกระจายไปในแตละพนท ซงนนยอม

หมายถง ลกษณะของอ านาจทกระจดกระจายอยทวไปในสงคม อ านาจทมอย

ในความสมพนธจงขาดการรวบรวม สะสม และจดเรยงใหเหนถงความ

ตอเนอง สงผลใหอ านาจในความสมพนธเหลานนไมสามารถสถาปนาตนเอง

ขนไดอยางมนคง ชองวางตรงนเองทท าใหวาทกรรมหลก ไดมโอกาสและ

ชองทาง ในการเขาไปท าใหเกดการผลต สะสม และหมนเวยนจนเกดการ

รวบรวมและสถาปนาอ านาจขนไดอยางเปนรปธรรม (Foucault, 1980:

93)

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 4

วาทกรรมไดกลายเปนเปาหมายแหงความปรารถนา เปนการตอสหรอเปน

ระบบของการครอบง า เปนสงทสอแสดงถงอ านาจทจะตองถกยดกม เพราะ

หากสามารถเขายดกมวาทกรรมและท าใหสมาชกของสงคมยอมรบในวาท

กรรมนนได ยอมหมายถง การเขายดครองอ านาจโดยมวาทกรรรมเปน

เครองมอครอบง าความคดไปสการปฏบต

ความร อ านาจ และวาทกรรมจงเปนฟนเฟองทส าคญในการท าใหอ านาจเกด

การหมนเวยน เปลยนถาย และแทรกซมไปไดอยางทวถงและตอเนองในทก

พนทของสงคม แมแตในสวนของวถปฏบตทเปนสวนตวของปจเจกบคคล

ไมวาจะเปนครอบครว รางกาย หรอแมแตเรองเพศ (Foucault, 1980:

119 - 120)

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 5

อ านาจยงมแงมมทกอใหเกดความกดข ชนชอบ และสยบยอมโดยไมม

ขอสงสย ซงอ านาจในแงนเองทวาทกรรมเขามาแสดงตวและมบทบาทอยาง

มาก เพราะวาทกรรมจะเขาไป “สรางความจรง” (the production of

truth) ขนมาในรปลกษณของชดความร และดวยรปลกษณท ‚ดเหมอน‛

ใสซอ เปนกลาง ท าใหการตอตานขดขนชดความคด/วาทกรรมเกดขน

ในระดบต า

สภาพความเปนจรงของสงคม ทมทงการใชอ านาจในดานบวกและดานลบ

รวมกนเพอการควบคม การจดการ และการสรางระเบยบวนยใหแกสงคม

ฉะนนการพจารณาถงอ านาจจงไมอาจละเลยอกดานหนงของอ านาจทอยใน

รปลกษณของความร ความจรงได

ปฏบตการของวาทกรรม

อ านาจและความร 6

‚ความจรง‛ สามารถปรากฏออกมาไดในหลากหลายรปแบบ ทงนขนอยกบ

เงอนไขของการผลต/เผยแพรของผใหและรปแบบการบรโภคของผรบ

การผลตและสงตอจะตกอยภายใตการควบคม (apparatuses)

ของกลไกทมความส าคญทางการเมองและเศรษฐกจ เชน มหาวทยาลย และ

กองทพ

ฉะนน “ความจรง” จงหมนเวยนผานกลไกทางการศกษา และระบบขอมล

ขาวสารทมอยในสงคม และเปนประเดนปญหาทางการเมองทกอใหเกดการ

ถกเถยงและเผชญหนากนทางสงคม (Foucault, 1980: 131 - 132)

วาทกรรม คตรงขาม และ การกลายเปนอน

กบดกคตรงขาม คอความคดเรองการกลายเปนอน เชน ด-เลว รวย-จน

เมอง-ชนบท พฒนา-ดอยพฒนา ไพร-อ ามาตย ราชการ-ราษฎร ฯลฯ

มเชล ฟโก เรยกความคดคตรงขามวา วาทกรรม

มนษยตดอยในกบดกวาทกรรม ทมกระบวนการของการแยงชง

เพอใหมอ านาจ

ใชสญญะเพอใหรวาเราพวกเดยวกนและตางจากพวกอน

(โดยอาศยอ านาจในรปแบบของวาทกรรมเปนตวเชอม)

จงลมไปวา ความเปนจรงของการเปนมนษยคออะไร

วาทกรรมบางอยางลดคณคาความเปนมนษยลง

(รปธรรมของความไมเทาเทยม)

วาทกรรมคตรงขาม

(DICHOTOMIES)

มนษยถกสอนใหคดเรอง ... คตรงขาม ... ตงแตเมอไหร ???

เมอมนษยรวมกนเปนกลมและแบงแยกกลมตน ฉน (ตวเรา) เธอ (คนอน)

รวมกน แขงขน แยงชงปจจย4 โดยการตอสเพอแยงชงสงเหลาน กอเกดเปน

ปญหา ความมมนคง และความสงบสขของสงคมมนษย

มนษยจงสรางเครองมอเพอตอบสนองความรสกในสงทเรยกวาความสข

จงกอเกดเปนกรอบ กฏหมายจารต ขนบ ธรรมเนยม ประเพณ ของกลม

ปฎบตสบทอดสงเหลานจนกลายเปนวฒนธรรมกลม

เมอวฒนธรรมผดจากกลมตน มกกอใหเกด เปนคนอน กลมอน คนนอก

สงเหลานศพททางมานษยวทยา เรยก ความเปนอน (Otherness)

ความเปนอน 1

(OTHERNESS)

แนวคดความเปนอน จะก าหนดตวเรา ก าหนดอารยะธรรมของเรา

แนวคดทมาจากนกปรชญาฝรงเศส Foucault "ความเปนอน"

(the other) หมายถง คนอกคนหนงหรอกลมหนงซงไดถกนยามในฐานะ

ทเปนคนทแตกตาง หรอหมายถงคนทมสถานะต ากวาหรอเปนรองกวา

(sub-human) ทรวมเขากบเอกลกษณของกลมๆ หนง

ยกตวอยางเชน (นาซ-ยว) กลมนาซ เขานยามตวเองใหแตกตางกบชาวยว

(พยายามทจะธ ารงรกษาความตาง) ในความหมายน "ความเปนอน"

คอการลดคณคาลงมา เมอมนไดถกน าไปประยกตใชกบกลมคน"

(สมเกยรต ตงนโม, 2544)

(พฒนา-ดอยพฒนา) การ "ดอยพฒนา" กคอ "ความเปนอน"

ทถกก าหนดขนโดยวาทกรรมของการพฒนา

ความเปนอน 2

(OTHERNESS)

ความเปนอน: คอการสรางความเปน ‘ตวตน’ หรอ ‘องครวม’ ของ

กลมคนนน ใหมความชดเจนเปนรปเปนรางขนมา ในขณะเดยวกนกปลกเรา

ใหสมาชกทอยในกลมนนเกดความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน และมความ

ตองการทจะแสดงตนในฐานะทเปนสวนหนงขององครวมนน ในขณะเดยวกน

เราไมอาจปฏเสธไดวาการกระตนความเปนกลม โดยการเปรยบเทยบกบการ

ม และด ารงอยของ ‘ชาตอน’ หรอ ‘ความเปนอน’ อนสอถงภาพลกษณ และ

การแสวงประโยชนทแตกตาง ทน ามาซงความไมไววางใจซงกนและกน ความ

หวาดระแวง ความขดแยง การแกงแยงแขงขน และความเปนศตร

ความเปนอน 3

(OTHERNESS)

แนวคดจาก Erick Erikson มองวา แตเดมนนมนษยเปนสตว

ประเภทเดยวกน แตไดแบงแยกตวเองออกเปนชาต เปนเผา วรรณะ ชนชน

ศาสนา และอดมการณทตางกน จนท าใหเกดความรสกวาตนเทานนเปน

มนษยประเภททแทจรง กลมอนลวนเปนเพยงอะไรบางอยางทต ากวามนษย

ตช นท ฮนห เปนกพระเซนชาวเวยดนามเหนวา ความยดมนถอมนใน "ตว

เรา" "ตวเขา" "ของเรา" "ของเขา" นน ท าใหมนษยขาดความสามารถทจะ

มองเหนความเปนมนษยของผอน เกดความไมพยายามทจะเขาใจผอน และ

ไมเปดใจกวางยอมรบซงกนและกน จนตกเปนเหยอของลทธความเชอใด

ความเชอหนงไดอยางงายดาย

ความเปนอน 4

(OTHERNESS)

ความเปนอน นนถกนยามวาเปนความแตกตางจากตน (self/oneness) ใน

ดานหลกๆ 2 ดาน คอ ความเปนอนเชงวตถวสย (objective otherness)

และความเปนอนเชงอตวสย (subjective otherness)

ความเปนอนเชงวตถวสย หมายถงความเปนอนทางภมศาสตร

(geographical others) ซงหมายถงคนทมาจากทอนๆ ทมใชพนทของตน

เชน ภาค ประเทศ โซน และทวป เปนตน

ความเปนอนเชงอตวสย คอ ความเปนอนในแงของกลมหรอองคกรทมพนท

เฉพาะ (spatial organization) ซงมใชพนททางธรรมชาตเชนเดยวกบ

ความหมายแรก แตเปนในแงของสงคม วฒนธรรม ความประพฤต หรอ

แมกระทงความแตกตางในเรองของความคดเหนหรอมมมอง และรวมถง

ส าเนยงการพด (Murdick et al., 2004)

อคตชาตพนธ ... ความเปนอน 1

สถานการณ: ในประเทศไทยจงกลายเปนชาวเขา ไมใชชาวเราเหมอนคนไทยทวไป และโดยมากชาวเขาเหลานกไมมสทธทพงมตามกฏหมายดวย เปนเหตใหไมไดรบการบรการและการปฏบตตลอดจน

ทศนคต มมมองทดจากบางหนวยงานและเจาหนาทของรฐบางคน

ความพยายามของมนษยทจะแยกแยะความแตกตางทางวฒนธรรมมมานานแลว ในระยะแรกๆนน

มกจะแยกแยะกนตามลกษณะรปธรรมของวฒนะรรมทมองเหนไดชดเจน เชน ความแตกตางของภาษา

พดบาง เครองแตงกายบาง และวธการด ารงชวตบาง แตหลงจากลทธลาอาณานคมไดขยายตวออกไป

ทวโลก ชาวยโรปตะวนตกไดเรมใช อคตทางชาตพนธ (Ethnocentrism)มาเปนพนฐานในการแยกแยะความแตกตางทางวฒนธรรมมากขน ดวยการจดแบงประชากรในโลกออกเปน เชอชาตตาม

สผว (Race) ซงแฝงนยของล าดบชนของความยงใหญไวดวย เพราะมกจะจดใหชาวผวขาวของตนเอง

นนเปนเชอชาตทยงใหญทสด สวนชาวสผวอนๆกจะลดล าดบความส าคญรองๆลงมา แตชาวผวสด าจะ

ถกจดใหอยในล าดบต าทสดในระยะตอๆมา การจดล าดบเชนนกถกท าใหเปนจรงเปนจงมากขนเรอยๆ

จนยดถอกนเสมอนวาเปนจรงตามธรรมชาต โดยไมมการตงค าถามใดๆทงตวเหยอเองและผไดรบ

ประโยชนจากการจด ล าดบเชนน ในทสดกกอใหเกดลทธนยมเชอชาตตามสผวอยางบาคลงหรอ ลทธ

เหยยดสผว (Racism) ซงเปนสาเหตของโศกนาฏกรรมในการฆาลางเผาพนธ

อคตชาตพนธ ... ความเปนอน 2

ความพยายามของมนษยทจะแยกแยะความแตกตางทางวฒนธรรมมมานาน

แลว หลงจากลทธลาอาณานคมไดขยายตวออกไปทวโลก ชาวยโรปตะวนตกได

เรมใช อคตทางชาตพนธ (Ethnocentrism) มาเปนพนฐานในการแยกแยะ

ความแตกตางทางวฒนธรรมมากขน ดวยการจดแบงประชากรในโลกออกเปน

เชอชาตตามสผว (Race) ซงแฝงนยของล าดบชนของอ านาจความยงใหญของ

ความเปนมหาอ านาจไวดวย โดยมกจะจดใหชาวผวขาวของตนเองนนเปนเชอ

ชาตทยงใหญทสด สวนชาวสผวอนๆกจะลดล าดบความส าคญรองลงมา แตชาว

ผวสด าจะถกจดใหอยในล าดบต าทสด การจดล าดบเชนนกถกท าใหเปนจรงเปน

จงมากขนเรอยๆ จนยดถอกนเสมอนวาเปนจรงตามธรรมชาต โดยไมมการตง

ค าถามใดๆทงตวเหยอเองและผไดรบประโยชนจากการจดล าดบเชนน

อคตชาตพนธ ... ความเปนอน 3

เมอไมมการตงค าถามใดๆ ในทสดกกอใหเกดลทธนยมเชอชาตตามสผว

อยางบาคลงหรอ ลทธเหยยดสผว (Racism) ซงเปนสาเหตของโศกนาฏกรรม

ในการฆาลางเผาพนธ

ตงแตป ค.ศ. 1980 เปนตนมา นกมานษยวทยาคนส าคญของอเมรกาคอ

Franz Boas ไดคนพบจากการวจยจ านวนมากวา สายพนธทางชววทยากบ

วฒนธรรมและภาษาไมจ าเปนจะสอดคลองตองกนเสมอไป และเสนอใหแยก

ประเดนของเชอชาตตามสผวออกจากภาษาและวฒนธรรม พรอมๆกบตอตาน

ลทธเหยยดสผว

อคตชาตพนธ ... ความเปนอน 4

นกมานษวทยาเสนอใหหนมาการศกษาเกยวกบ ความเปนชาตพนธ

(Ethnicity) เพราะเปนกระบวนการแสดงความเปนตวตนทางวฒนธรรม

และความสมพนธระหวางกลมชน แทนการจดล าดบเชอชาตตามสผว ซงถอเปน

กระบวนการกดกนทางสงคม

นนกมนษยวทยาเสนอใหเรยกกลมชน ทแสดงความแตกตางกนทางวฒนธรรม

วา กลมชาตพนธ (Ethnic Groups) แทน ชนเผา (Tribe) ซงแฝงไวดวย

แนวความคดววฒนาการ ทจดใหชนเผาเปนกลมชนบทในสงคมแบบบพกาล

ดงเดม ในความหมายทลาหลงและแฝงนยในเชงดถกดแคลนไวดวย เพราะเปน

ขนตอนแรกของววฒนาการสงคมทยงไมมรฐ กอนทจะกาวไปสสงคมรฐแบบ

จารต และสงคมทนสมยในทสด ซงเตมไปดวยอคตตางๆ โดยไมสามารถหา

หลกฐานมายนยนในเชงประวตศาสตรไดเสมอไป

อคตชาตพนธ ... ความเปนอน 5

เชน ชาวเขาในประเทศไทยมกจะถกเรยกวาเปนชนเผา ทงๆทในประวตศาสตร

ชาวเขาบางกลมไมวาจะเปนชาวอาขากด ชาวลซอกด หรอชาวลาหกด

ลวนสบทอดวฒนธรรมเดยวกนกบกลมชนทเคยปกครองอาณาจกรนานเจา

ในอดต

ในภาษาไทย ค าวาชนเผามนยแตกตางจากความหมายชนเผาของชาวตะวนตก

อยบาง ตรงทคนทวไปจะใชกบชนเผาไทยดวย ซงนาจะแสดงวา ภาษาทวไปใช

ค าวา ชนเผา ในความหมายเดยวกบกลมชาตพนธในทางวชาการดวย

ดงนนเพอหลกเลยงนยในเชงงดถกทอาจเกดขนไดจากการใชค าวาชนเผา ใน

งานทางวชาการจงควรใช กลมชาตพนธ เมอพดถงกลมชนทแตกตางกน ทาง

วฒนธรรม

การเมองของความสมพนธทางชาตพนธ ... ความเปนอน 1

ในปจจบนการเมองของความสมพนธทางชาตพนธ นบวาเปนประเดนส าคญ

อยางมาก เพราะกลายเปนสวนหนงในกระบวนการของการสรางความหมาย เพอ

การแยกแยะกลมชนตางๆ บนพนฐานของความสมพนธเชงอ านาจ ในกรณของ

สงคมไทย การเมองในลกษณะเชนนเรมตนขนตงแตชวงแรกของกระบวนการ

สรางรฐ ประชาชาต เมอผน าทางการเมองและการปกครองในกรงเทพฯ ทเปน

ศนยกลางของอ านาจ เรมสรางภาพของ ความเปนคนอน (The Otherness)

ใหกบกลมชนตางๆในชาต ดวยการมองวา กลมชนทอยหางออกไปจากศนยกลาง

เปนคนบานนอก และถาอยหางออกไปอก กถงกบเรยกวาเปนคนปา ทงๆทพวก

เขาตางกอยรวมในรฐประชาชาตเดยวกน นยทเกดขนจากการสรางภาพดงกลาว

ไดกลายเปน วาทกรรม (Discourse) หรอการนยามความหมายเชงอ านาจ ท

ผลกดนใหกลมชนทอยหางไกลจากศนยกลางของอ านาจ

การเมองของความสมพนธทางชาตพนธ ... ความเปนอน 2

การตกอยในสภาวะไรอ านาจ ทผลกดนใหกลมชนทอยหางไกลจากศนยกลาง

ของอ านาจ ตองตกอยในสภาวะไรอ านาจ หรอทเรยกวา สภาวะชายขอบของ

สงคม (Marginality) ซงเทากบเปนกระบวนการกดกนใหกลมชนทอย

หางไกลเหลานน ตองสญเสยสทธตางๆทพงมพงไดจากการพฒนาตางๆในรฐ

ชาต ในทางสงคมวทยาจะเรยกกระบวนการเชนนวา กระบวนการสรางสภาวะ

ความเปนชายขอบ (Marginalization) ซงสามารถเกดขนไดกบกลมชนท

อยหางไกลจากอ านาจ ทงในแงของระยะทางและความสมพนธ ดงจะพบวาใน

ปจจบน แมจะอยในกรงเทพฯ แตคนในชมชนแออดกตองตกอยในสภาวะเปนคน

ชายขอบ เพราะอยหางไกลจากความสมพนธเชงอ านาจ ส าหรบกลมชนทอย

หางไกลจากอ านาจในแงระยะทางดวยแลว กจะยงไรอ านาจมากขน เชนในกรณ

ของชาวเขาในภาคเหนอ

การเมองของความสมพนธทางชาตพนธ ... ความเปนอน 3

ชาวเขามกจะถกกดกนตางๆ นานา ทงในแงของสทธในความเปนพลเมอง สทธ

ในการตงถนฐาน และสทธในการจดการทรพยากร จนขยายตวเปนปญหาของ

ความขดแยงอยางรนแรงในปจจบน เมอชาวเขาตองถกคกคามและถกกดดนให

ยายตงถนฐานออกจากปา เพราะรฐไมรบรองสทธของชาวเขาในการตงถนฐานอย

ในปา ทงๆทพวกเขาอยอาศยมากอน ขณะเดยวกนกมความพยายามทจะหา

ประโยชนจากวฒนธรรมของชาวเขา ดงปรากฏในรปของ กระบวนการท าใหชาต

พนธเปนสนคา ซงหมายถงการใชวฒนธรรมของกลมชาตพนธเปนสนคา

ส าหรบการหารายไดจากการทองเทยวในรปตางๆไมวาจะเปนเครองแตงกาย

หตถกรรม และวถชวต ในกระบวนการดงกลาวจะมการสรางภาพของชาวเขาให

เปนเสมอนชมชนดงเดม เพอดงดดนกทองเทยวใหมาสมผสความแปลกทแทจรง

จงเทากบยงตอกย าภาพของชาวเขาทหยดนงตายตวมากขน

การเมองของความสมพนธทางชาตพนธ ... ความเปนอน 4

เมอกลมชาตพนธตางๆ บนทสงไมยอมตงรบแตฝายเดยวเชนในยคกอน

แตหนมารวมตวกนเพอเรยกรองสทธตางๆทพงมพงไดในฐานะพลเมองไทย

พรอมๆกบการออกมาแสดง ความมตวตนทางชาตพนธ (Ethnic Identity)

ดวยการสรางอตลกษณของชาวเขาผานทงพธกรรมและการแสดงออกตางๆ

ทแสดง วาชาวเขานนมความรและศกยภาพในการอนรกษทรพยากรปา

ในดานหนงกเพอตอบโตอคตตางๆ ทมอยในวาทกรรมของรฐ ในอกดานหนง

กเพอสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนในหมชาวเขาเอง

การเมองของความสมพนธทางชาตพนธ ... ความเปนอน 5

มานษยวทยาเรยกกระบวนการขางตนนวา การเปดพนททางสงคมและ

วฒนธรรม (Social and Cultural Space) ของกลมชาตพนธ ท

เปรยบเสมอนพนทในการแสดงออกของ สทธของกลมชาตพนธ (Ethnic

Rights) รวมทง ภมปญญาความร (Indigenous Knowledge)

เพอนยามการด ารงอยทางวฒนธรรมอยางแตกตาง และก าหนดความสมพนธ

ทางสงคมของตนเองกบกลมอนๆในสงคม แทนทจะปลอยใหผอนเปนผก าหนด

ฝายเดยว ซงกถอไดวาเปนสทธชมชนอยางหนง ทรฐในระบอบประชาตธปไตย

จะตองยอมรบ ในฐานะทเปนสวนหนงของประชาสงคม

ความเปนไทย ... ในบรบทของความเปนอน 1

ในความเปนอน ตองกลาวถง ความเปนไทย (Thainess) ภายใตบรบทของ

สงคมไทยทท าใหภาพของ “ความเปนอน” นนเดนชดขน เนองจาก“ความ

เปนไทย” ถกใชในการสรางชาตเพอใหเกดความเปนหนงเดยวกนซงเปนการ

รบประกนความมนคงของชาต และท าใหความเปนชาตไทยถกสงวนไวส าหรบ

คนไทยเทานน ซงท าใหตดสนคนอนทแตกตางจากตนพรอมจะ เบยดขบพวก

เขาเหลานน โดยเฉพาะอยางยงกลมชาตพนธอนหรอคนอนทมสถานะดอยกวา

ทางดานเศรษฐกจและสงคม (โสฬส, 2551; สายชล, 2551) จนกลายเปนการ

เปดโอกาสใหเกดการเลอกปฏบตกบคนท “เปนอน” (Traitongyoo,

2008)

แรงงานเดกผดกฏหมาย... ในบรบทของความเปนอน

แรงงานเดกผดกฏหมายกบความเปนอนในสงคมไทย ดวยความเปนอนท

เชอมโยงกบการเขาถงบรการสาธารณะ การคมครองแรงงาน ยงเปนภาพ

สะทอนความ (ไม) สามารถเขาถงทรพยากร และการไดรบผลประโยชนจากการพฒนาตางๆไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ สงคม และการศกษา ทจดใหโดย

รฐไทย ทงนเนองจากพวกเขาถกมองวาเปน“คนอน” ทมสถานะเปนเพยง

แรงงานราคาถกในกระบวนการผลตเทานน

คนชายขอบ 1

(MARGINAL MAN)

การทคนสวนนอยทสญเสยสงทมคาในชวต เพราะถกผลกดนออกไปจาก

เครอขายของผลประโยชน ทระบบศนยกลางอ านาจ ดแลคมครองใหกบคน

สวนใหญซงสมพนธใกลชดกบระบบอ านาจ อาจดวยสาเหตทคนสวนนอย

ดงกลาว ตดขาดตนเองอยนอกขอบเขตทางกายภาพของสงคมใหญ ค าวา

‚คนชายขอบของสงคม‛ จงมนยพอทจะครอบคลมถงใครกตามทถกกระท า

ใหไรตวตนไรเกยรตและศกดศรในสงคม‛

คนชายขอบ 2

(MARGINAL MAN)

ความเปนชายขอบนนไมไดเกดขนเองตามธรรมชาต แตทวาเกดจาก

การถกกระท าเปนชายขอบ โดยมสาเหตใหญๆ อาท การก าเนดรฐชาต

การพฒนา และโลกาภวตน เรมตนจากการก าเนดรฐชาต ท าคนทมใชพลเมอง

ของรฐชาตหรอ “คนอน” กลายเปนคนชายขอบ เนองจากไมไดถกนบรวม

วาเปนพวก (self/one) สวนการพฒนานนทผานมา มตการพฒนาได

มงเนนไปทศนยกลาง โดยท าใหพนททถกละเลย โดยเฉพาะพนททเรยกวา

“ไกลปนเทยง” กลายเปนพนทชายขอบ และคนทอาศยอยในพนทหลานนน

กกลายเปนคนชายขอบ ส าหรบโลกาภวตน กระแสของโลกาภวตนทเกดขน

และด าเนนอยไดท าใหผคนทไมสามารถปรบตวเขากบกระแสในมตการเมอง

เศรษฐกจ สงคม การศกษา และวฒนธรรม กลายเปนคนชายขอบ

อกรปแบบหนง (สรชย, 2550)

เพศทสาม ... กบการเปนชายขอบในสงคมไทย 1

เพศทสามถกสงคมวางเอาไว ใหกลายเปนคนชายขอบไมไดรบการคมครอง

ทางกฎหมาย ถกจ ากดสทธเสรภาพ และกลายเปนคนบาป ของสงคม

เหตใดเพศทสามจงมภาพลกษณกลายเปนแบบน ?

เพราะวาความแตกตางกนของเกยรต ศกดศร คณคาของมนษยทเกดใน

สถานะภาพตางๆลวนแตเปนสงทไดรบ การอางเหตผลรองรบดวยความเชอ

ทางศาสนา

เพศทสาม ... กบการเปนชายขอบในสงคมไทย 2

(วาทกรรม: ศาสนา)

ศาสนาครสต ตราหนาเพศทสามวา ‚เปนบคคลทเสอมจากสรของ

พระผเปนเจา‛

ศาสนาอสลาม กลาวถงเพศทสามไววา ‚การเปนเพศท 3 จะมความผดเมอ

การเปนเชนนน เกดจากความพยายามทจะเปน (ความผดท านองเดยวกบ

การศลยกรรมรปรางหนาตา เพราะไมพอใจตอสงทมอยเดมตามธรรมชาต)

หรอ แสดงออกในสงทผดศลธรรมของสงคมอสลาม‛

ศาสนาพทธ พดถงเหตของการเกดเปนเพศทสามเอาไววา ‚คนทเกดเปน

เพศทสามเปนเพราะชาตทแลวท ากรรม ผดศลขอกาเม‛

เพศทสาม ... กบการเปนชายขอบในสงคมไทย 3

ในการแบงแยกเพศทสามออกจากสงคม มหลกการอยางไร ??

สงนสามารถอธบายไดดวยแนวคดเรอง “การขยายออกของตวตน” และ

“การขามพนตนเอง” ตวตนของเราสามารถขยายออกไดในอกแบบหนง

คอในการเกดขนของความเปน ‚พวกเรา‛ และ ‚คนอน‛ นคอสงทเราเรยกวา

‚อตลกษณรวม‛ (Collective Identity) เมอคนกลมหนงมอะไรหลายๆอยาง

รวมกนจนสามารถตงชอพเศษใหกบกลมของตน สรางความรสกพเศษใหแก

กลมของตน ตวงแยกกลมของตนออกจากคนอนทเหลอทงหมด สรางความรสก

ยกยองในเกยรตและคาของตนเองทเกดขนจากความรสกวากลมของตน

อยเหนอผอน ซงศาสนากใชแนวคดนเองในการแบงแยกเพศทสาม

และท าใหเพศทสามกลายเปนแพะรบบาปของสงคม

ชาย-หญง เพศสภาพกบการเปนชายขอบในสงคมไทย

ประเดนนแสดงใหเราเหนวาธรรมชาตของอตลกษณรวม คอ การแสวงหา

อ านาจใหกลมตวเองอยเหนอผอน แกนแทของอตลกษณรวมจงเปนเรองของ

อ านาจทจะครอบครองทรพยากรอยางมตนเองเปนใหญ

สงเกตไดวาวาในทกอารยะธรรมใหญๆของมนษยมการก าหนดใหผหญงม

สถานะทต ากวาผชาย นนกเปนอยางหนงทแสดงใหเหนการสรางอตลกษณรวม

คอ เมอเพศชายรวมตวกนมากขนกสรางความยกยองในเกยรตและคาของ

ตนเองออกจากเพศหญง และสรางความเชอเขาไปในศาสนาวา เพศหญงเปน

เพศทมกรรม ตองเกดมาใชกรรม แตแลวเมอเกดมเพศทสามขนในหมเพศชาย

ทยกตวขนเหนอกวาผหญง ท าใหมความรสกเหมอนถกกบฏ จงมการกลาวอาง

จากศาสนาเขามาวา เพศทสามเปนคนบาป เปนเรองดางพรอยของสงคม

รายงานกลม

สรปวฒธรรมชปแปงทอด ตอน แชท แชร+รป profile

ในfacebook ของคนในกลม

(กลมตวตนของกลมสวนใหญ)

สรปเดกขายพวงมาลย ชวตชายขอบในเมอง

(กลมตวตนของกลมสวนนอย)