ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต...
-
Upload
arnon-nongya -
Category
Documents
-
view
219 -
download
0
description
Transcript of ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต...
![Page 1: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/1.jpg)
ศลปกรรมธรรมมาสน
ดอยสะเกด
นาย อานนท นงคยา
![Page 2: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/2.jpg)
ธ ร ร ม า ส น เ ป น ศ ล ป ก ร ร ม ทเ ก ย ว เ น อ ง ด ว ย ป ร ะ เ พ ณ ท า งพระพทธศาสนาของไทยอยางหนง ซงจด เ ปนงานประณต ศล ปทม ลกษณะนาสนใจและ นา ศกษา โดย เฉพาะธ ร รม าสนท า ง ล านนา น บ ว า เ ป นศลปกรรมทมลกษณะพเศษ แตกตางจากธรรมาสนในภาคอน ๆ ดวยลกษณะรปทรง ลวดลาย การประดบตกแตง ซงแปลกออกไป สบเนองมาจากลานนาเปนดนแดนทมขนบธรรมเนยมประเพณด ง เ ดมขอ งตน เพ อ ผสมผส านกบวฒนธรรมทหลงไหลเขามา สงผลใหเปนวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะตวธรรมาสน เปนงานสถาปตยกรรมทเกยวเนองในพทธศาสนา เปนทสงส าหรบพระใชนงแสดงธรรม บางแหง เรยกวา ธรรมาสนธรรมาสนแกว อาสนะแกว กระดานด า ก ร ะ ด านทอ ง มณ เฑ ย รค า แท นธรรมาสน ปราสาทแกว ชอเหลานมกจะเรยกตามทองถนลานนา ธรรมาสนในลานนานยมท าเปนรปปราสาท รปมณเฑยรหรอปรางทองขนาดเลก โดยยอสวนมาจากของจรงหรอจนตนาการวาพระผเทศเปนผแทนเทพ เรยกวา วสทธเทพ อนหมายถง องคพระสมมาสมพทธเจาหรออนพทธะ ไดแก พระอรหนต สาวกของพระองค จงควรจะนงทงดงามวจตรประหนงวาเปนวมานปราสาทราชมณเฑยรของพระราชาทเดยว
จากศลปกรรมของธรรมาสน ในเขตอ าเภอ ดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ลกษณะรปทรงธรรมาสนทรงปราสาท ซงมลกษณะแตกตางกนไปในแตละทองถน ลกษณะงานศลปกรรมของธรรมาสนทรงปราสาทแบงออกเปน 3 สวน คอ สวนฐาน สวนกลาง และสวนยอด ในแตละสวนกยงมรายละเอยดปกยอยอกเปนจ านวนมากและมชอเรยกแตกตางกนไป และมลกษณะงานศลปกรรมในแตละถน การประดบตกแตง
ธรรมาสน ไดแก การประดบกระจก การทาส การเขยนลายลดน า ลวดลายฉล วสดทใชในการสรางและประดบตกแตงธรรมาสน ไ ม รก กระจก ทองค าเปลว
![Page 3: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/3.jpg)
ธรรมาสนตาง ๆ เปรยบเสมอนกบรปจ าลองของสถาปตยกรรมในทองถนนนเอง
แบงออกเปน 3 แบบคอ
1.ยอดปราสาท 2.ยอดมงกฎ 3.ยอดเบดเตลด
![Page 4: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/4.jpg)
ฐานสวนใหญ มโครงสรางฐานเปนไม เปนธรรมาสนทมขนาดใหญ ชนลางมฐานเขยง 3 ชน เปนฐานเขยงขนาดใหญ 1 ชน ขนาดเลก 2 ชน ตอมาเปนฐานบวคว า ลกแกวอกไก 2 ชน สวนบนเปนบวหงาย ฐานเขยง และหนากระดานรบเสาของธรรมาสนมการประดบตกแตงโดยใชเทคนค ลงรกปดทอง
![Page 5: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/6.jpg)
สวนกลางของธรรมาสนสวนใหญ โครงสรางเปนไม เสามลกษณะยอมมไมสบสอง ประกอบไปดวยเสา 12 ตน มแผงกนธรรมาสน 3 ดานเปนลายเทวดา และแผงกนชองเลกระหวางเสาเปนลายดอกไมมเครอเถาขดเปนแถว ฐานเสาทกเสาจะมลกษณะเปนบวคว า บวลกแกว บวหงาย
![Page 7: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/8.jpg)
ลกษณะของหลงคาประกอบดวยชนหลงคา 6 ชน ชนแรกเปนซมทนแถลง เปนลวดลายกนกและใบระกา มการประดบดวยกระจก สวนยอดของบนแถลงไมชอฟา มมทง 4 ของหลงคาประดบดวยนาค มมละ 3 ตว ชนท 2 เปนซมจรน ามขนาดลดลนกนขนไป มการประดบชอฟาทกชน สวนบนปลยอดเปนฉตรมลกษณะเปนดอกพทธตาล 4 ชน เปนดอกบาน 3 ชน และบนสดเปนดอกตม
![Page 9: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/10.jpg)
การประดบตกแตงธรรมาสนทรงปราสาท
การประดบตกแตงธรรมาสนทรงปราสาทของอ าเภอ ดอยสะเกด คอ ประดบตกแตงลวดลาย เชนลายนาค การประดบกระจก การทาสและการเขยนลายรดน า
ลวดลายทปรากฏอยตามโบราณสถานโบราณวตถในภาคเหนอ สวนใหญจะประดบดวยรปพญานาค พญานาคนนจะไดรบการประดบตกแตงอยางวจตรบรรจงดวยทอง สหรอกระจก การปนหรอการแกะสลกพยายามใหใกลเคยงลกษณะจรง
ประชาชนทางภาคเหนอให ความนบถอ พญานาค มาดวยเหตผล 2 ประการ คอ
1) นาคมความเกยวของกบพทธประวต เชน ขดตวเปนบลลงกและแผพงพานเปนรมเงาถวายแกพระพทธเจา พญานาคปลอมตวเปนมานพเขามาบวชเปนพระภกษ ตอมาความลบถกเปดเผยเพราะเวลานอนจะกลบเปนนาคตามเดม พญานาคจงตองลาออกจากการเปนบรรพชตเพราะถอวานาคเปนเดรจฉานมใชมนษยจะบวชเปนพระภกษไมได แตพญานาคขอใหเรยกนามบคคลผทจะเขาอปสมบทวานาคเพอระลกถงตนจนเรยกมาถงทกวนน เหตดงกลาวนอาจท าใหพญานาคปรากฏยในลวดลายเครองประดบตกแตงตามโบราณสถานโบราณวตถตาง ๆ
2) ความนบถอในอทธฤทธอ านาจของพญานาค ตามต านานเกยวกบการกอตงอาณาจกรลานนากลาววา ดนแดนตาง ๆ ภเขา ถ า หวย หนอง คลอง บง แมน า ทะเล และมหาสมทร ทเกดขนในปจจบนนเกดจากอทธฤทธอ านาจของพญานาคราช 2 ตนกบบรวาร เมอกษตรยหรอบานเมองใดไมตงอยในศลธรรมนาคจะบนดาลใหบานเมองนนพงพนาศลมจม
![Page 11: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/11.jpg)
การประดบกระจก
การประดบกระจกของธรรมาสนทรงปราสาทของภาคเหนอแตกตางกบภาคกลางเลกนอยคอชางของภาคกลางมกจะประดบกระจกแทรกเขาในบางสวนของลวดลายปดทอง สวนชางกระจกภาคเหนอยงประดบกระจกแผนใหญ ๆ สลบสกนหรอเปนลวดลาย เกอบพนทท งหมดของธรรมาสน ฐานสวนใหญเปนฐานปน วธประดบบนผวปนแตกตางจากไม คอตองใชปนขาวทกรองจนละเอยดโขลกคลกกบน ามนตงอวจนเหนยว ทาพนแลวปดกระจกทบบางแหงใชน าออยเคยวจนเหนยวผสมกบปนขาวละเอยด อยางเดยวกบวธแรกแลวทาบนพนปนหรอบางครงกใชรกทากอน กระจกภาคเหนอสใกลเคยงกบภาคกลาง แตสเขมและสดใสกวามาก นอกจากประดบทฐานแลว ยงน าไปประดบทเสา ผนงหนาบน และชอฟาใบระกาดวย
![Page 12: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/12.jpg)
การทาส
เครองประดบทเปนปนปนบางอยาง ชางภาคเหนอนยมระบายสใหเปนธรรมชาต หรอตามทศนคตของตน เชน ภาคนาค ดอกไม ใบไม แมแตพระพทธรปบางองคกมการแตมสทพระขนง พระเนตร พระโอษฐ ตลอดจนจวร สงเหลานอาจไดรบอทธพลมาจากพมา เพราะสวนใหญเปนลกษณะงานศลปะของพมา
![Page 13: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/13.jpg)
ลวดลายฉล
มกจะเปนลวดลายทเนนเกยวกบธรรมชาตเสยสวนใหญ อาทเชน ลวดลายเกยวกบใบไม กนกเทวดาหรอนางฟา เปนตน โดยในแตละลายนกมความเชอทางดานพนฐานทออกจะแตกตางกน แตโดยสวนรวมแลวมกจะเนนทางดานการใหการเคารพแกสงทออกจะเปนสงทไมคอยมเปนตวเปนตนนก มกจะเปนตวแทนเสยมากกวา
![Page 14: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/14.jpg)
ลายพนธพฤกษา
อาจจะกลาวออกมาไดวาลวดลายในประเภทน เปนลวดลายทมลกษณะเดนในเรองเฉพาะตวของลานนา แรงบนดาลใจทไดรบมาเปนครงแรกอาจเกดการรบเอาแนวคดและอทธพลทดมลกษณะทางศลปกรรมจากแหลงอน ๆ เขามา แตแลวตอมากไดมการท าการดดแปลงน าเอามาใชในรปรางและลกษณะตาง ๆ จนกลายเปนตวอยางในลกษณะของความเปนเอกลกษณทองถน โดยมการน าเอาตนแบบหรอแมลายทจะสามารถใชในการผลตมาท าการตกแตงหรอท าการประดบดดแปลง เพอใหมความเหมาะสมกบการทจะตองน าออกไปใชงาน
ลายพนธพฤกษาน มกจะปรากฏในรปแบบเครอเถามากกวาทจะมการพบในรปแบบของการเปนดอกเดยว ๆ บางครงเรากอาจจะท าการสนนษฐานอยางคราว ๆ ไดวาเราไดรบอทธพลมาจากจน โดยการสงทตเพอการเจรญสมพนธไมตร จนกบสโขทยในป พ.ศ. 1825
![Page 15: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/16.jpg)
ลายเทพ-เทวดา
เปนความเชอเกยวกบต านานทมความเปนทพงทางจตใจ เปนสงทสงทสดในบรรดาของลวดลายทท าการฉลหรอท าการแกะสลก หรอเปนตวแทนของสญลกษณในการปกปองคมครอง การใหการปกปกษรกษา ลวดลายประเภทนมกมการพบบรเวณแผงกนหนาเวลามการเทศน และสามารถพบไดทงสามดานของธรรมาสน
![Page 17: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: ศิลปกรรมประดับธรรมมาสน์ ดอยสะเก็ต เชียงใหม่](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051704/568cc6af1a28ab8c668bf8f5/html5/thumbnails/19.jpg)
สรป
รปแบบทางศลปกรรมของธรรมาสน ในเขตอ าเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ธรรมาสนเปนเครองใชประจ าวด ทใชส าหรบเปนทนงของพระสงฆในการเทศนาธรรม ธรรมาสนจงถกน ามาใชในพธกรรมทเกยวของกบการเทศนตาง ๆ เชน เทศนมหาชาตหรอทรจกกนในทางลานนาวาพธตงธรรมหลวง ความเปนมาของธรรมาสนแบบมยอดหลงคา และธรรมาสนแบบไมมยอดหลงคา
ลกษณะของธรรมาสนแบบมยอดพบวามอายมากกวา 100 ป จะมยอดทรงสงมลกษณะเหมอนปราสาท ฐานสวนมากจะเปนสเหลยมยอมม มชนหลงคา 3-5 ชน เทคนคการตกแตงทนยม คอ ประดบกระจกส เขยนลายทอง และฉลลาย
สวนธรรมาสนแบบไมมยอดหลงคา ลกษณะของรปทรงทพบจะมทงทรง 4 เหลยมตรง 4 เหลยมปากผาย ทรง 8 เหลยม และยอมมไม 12 นอกจากนยงมรปทรงธรรมาสนทคลายเกาอมพนกหลงและพนกทายแขน ขานยมท าเปนขาสงห และตกแตงดวยการแกะสลกปดทองลองชาดเขาใจวาคงเปนรปแบบทรบมาจากทอน นยมเทคนคเขยนลายและทาส ลายทนยมมทงลายพนธพฤกษา และรปสตวตาง ๆ สทใชมสแดง น าเงน ขาว และเหลอง ธรรมาสนจดเปนงานศลปะ เพราะมความงามทงในดานรปทรง การตกแตง และความงามทเกดจากความเชอความศรทธา แตในปจจบนพบวาธรรมาสนฝมอด ๆ และงาม ๆ ไดถกท าลายและปลอยใหทรดโทรม ผพงลงตามกาลเวลา จงเปนทนาเสยดายทศลปกรรมทมคณคาจะสญสนไป