ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ

ÕÓÓËÜ

1999 îíû 06 äóãààð ñàðûí 11-íèé ºäºð Óëààíáààòàð õîò

ÃÝÐ Á¯ËÈÉÍ ÒÓÕÀÉ

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Íèéòëýã ¿íäýñëýë

1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò 1.1. Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü ãýðëýõ, ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëîõ, ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ æóðàì, íºõöëèéã òîãòîîæ, ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí ýä õºðºíãèéí áîëîí ýä õºðºíãèéí áóñ õàðèëöàà, õ¿¿õýä ¿ð÷ëýõ, ãýð á¿ëäýý àâ÷ àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, òýæýýí òýòãýõ, àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî. 2 äóãààð ç¿éë. Ãýð á¿ëèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ 2.1. Ãýð á¿ëèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, Èðãýíèé õóóëü, ýíý õóóëü áîëîí òýäãýýðòýé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý. 2.2. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.

Ç äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí íýð òîìú¸î 3.1. Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìú¸îã äîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî: 3.1.1. "ãýðëýëò" ãýæ õóóëèàð òîãòîîñîí íàñàíä õ¿ðñýí ýðýãòýé, ýìýãòýé õî¸ð, ñàéí äóðûí, ÷ºëººòýé, òýãø ýðõèéí ¿íäñýí äýýð ãýð á¿ë áîëîõ çîðèëãîîð õóóëüä çààñíû äàãóó òºðèéí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä á¿ðòã¿¿ëýõèéã; 3.1.2. "ãýð á¿ë" ãýæ ãýðëýëòèéí ¿ð ä¿íä áóé áîëñîí, ýä õºðºíãèéí áóñ àìèíû áîëîí ýä õºðºíãèéí ýðõ, ¿¿ðãýýð õîëáîãäñîí õàìòûí àìüäðàë á¿õèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéã;

3.1.3. "ãýðëýã÷èä" ãýæ ãýðëýëòýýð õîëáîãäñîí õàðèëöàí òýãø ýðõ ýäýëæ, àäèë ¿¿ðýã õ¿ëýýõ íºõºð, ýõíýðèéã;

3.1.4. "ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í" ãýæ ãýðëýã÷èä, òýäýíòýé õàìò àìüäàð÷ áàéãàà òºðñºí, äàãàâàð, ¿ð÷ëýí àâñàí õ¿¿õýä áîëîí òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íèéã;

1

2

3.1.5. "òºðëèéí õ¿í" ãýæ ãýðëýã÷èéí ýöýã, ýõ, ºâºã ýöýã, ýìýã ýõ, à÷ õ¿¿, à÷ îõèí, çýý õ¿¿, çýý îõèí, òýäãýýðèéí õ¿¿õäèéã;

3.1.6. "ñàäàíãèéí õ¿í" ãýæ ãýðëýã÷èéí òºðñºí àõ, ýã÷, ä¿¿, àâãà, íàãàö, òýäãýýðèéí õ¿¿õäèéã;

3.1.7. "îâîã" ãýæ íýã ºâºã äýýäñýýñ ãàðàëòàé ýöãèéí òàëûí õîëáîî á¿õèé á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéí äóíä ¿å óëàìæëàí õýðýãëýãääýã íýðèéã;

3.1.8. "õ¿íä íºõöºëä áàéãàà õ¿¿õýä" ãýæ Õ¿¿õäèéí ýðõèéã õàìãààëàõ òóõàé

õóóëü1-èéí 15 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí õ¿¿õäèéã. 4 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãýðëýëò, ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíû çàð÷èì 4.1. Ãýðëýëò íü òýãø ýðõ, ñàéí äóðûí õàðèëöààí äýýð ¿íäýñëýíý.

4.2. Èðãýíèéã ãýðëýõýä íü ¿íäýñ, óãñàà, õýë, àðüñíû ºíãº, øàøèí ø¿òëýãýýð ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõûã õîðèãëîíî. 4.Ç. Ãýð á¿ë íü íèéãìèéí ¿íäñýí íýãæ ìºí. 4.4. Ãýð á¿ë, ýõ íÿëõàñ, õ¿¿õäèéí àøèã ñîíèðõëûã òºð õàìãààëíà. 4.5. Õ¿¿õäèéã ãýð á¿ëèéí äîòîð ýð¿¿ë ÷èéðýã ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, õºãæ¿¿ëýõ, ò¿¿íèé ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã íü íýí òýðã¿¿íä õàìãààëàõûã ýðõýìëýíý. 4.6. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿í ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíä Ìîíãîë Óëñûí èðãýíòýé àäèë òýãø ýðõ ýäýëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 5 äóãààð ç¿éë. Ãýð á¿ëèéí ýðõèéã õàìãààëàõ 5.1. Ø¿¿õ íü Èðãýíèé õýðýã ø¿¿õýä õÿíàí øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëü1-ä çààñíû äàãóó ãýð á¿ëèéí ýðõèéã õàìãààëíà. 5.2. Òºðèéí çàõèðãààíû áîëîí íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãà íü ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó ãýð á¿ëèéí ýðõèéã õàìãààëíà.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Ãýðëýëòèéí õàðèëöàà ¿¿ñýõ ¿íäýñëýë, ãýðëýõ íºõöºë,

æóðàì, ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëîõ 6 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýõ íºõöºë 6.1. Ýíý õóóëèéí 9.1-ä çààñàí õàðøëàõ øàëòãààíã¿é áîë 18 íàñàíä õ¿ðñýí Ìîíãîë Óëñûí èðãýí ýðýãòýé, ýìýãòýé õî¸ð áóþó Ìîíãîë Óëñûí èðãýí íü ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íòýé õàðèëöàí çºâøººðºëöñºíººð Ìîíãîë Óëñàä ãýðëýæ áîëíî. 6.2. Ýðýãòýé õ¿í íýã ýõíýð, ýìýãòýé õ¿í íýã íºõºðòýé áàéíà.

3

6.3. Ìîíãîë Óëñàä áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íèé ãýðëýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë ýíý õóóëèéã áàðèìòàëíà. 6.4. Ìîíãîë Óëñûí èðãýä õîîðîíäîî, ýñõ¿ë Ìîíãîë Óëñûí èðãýí íü ãàäààäûí èðãýí áóþó õàðüÿàëàëã¿é õ¿íòýé ãàäààä óëñàä òóõàéí óëñûí õóóëèéí äàãóó ãýðëýñýí íü ýíý õóóëèéí 9-ä õàðøëàõã¿é áîë Ìîíãîë Óëñàä õ¿÷èíòýéä òîîöîãäîíî. 6.5. Ýíý õóóëèéí 6.4-ò çààñàí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí áîëîí ýä õºðºíãèéí áóñ ýðõ, ¿¿ðãèéã òýäãýýðèéí áàéíãà îðøèí ñóóãàà óëñûí õóóëèàð òîäîðõîéëíî. 6.6. Ìîíãîë Óëñûí èðãýí íü ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íòýé ãàäààä óëñàä ãýðëýñýí áîë òýäãýýðèéí ýðõ, ¿¿ðãèéã ãýðëýã÷äèéí ñîíãîñîí óëñûí õóóëèàð, ñîíãîîã¿é áîë ýíý õóóëèàð òîäîðõîéëíî. 7 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýõ æóðàì 7.1. Ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷èä ãýðëýëòýý ãýð÷èéí ýòãýýäèéã áàéëöóóëàí èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãàä á¿ðòã¿¿ëíý. 7.2. Ãýðëýëòèéã á¿ðòãýñýí ºäðººñ ýõëýí ãýðëýã÷äèéí ýðõ, ¿¿ðýã ¿¿ñíý. 7.3. Ãýðëýëòèéí á¿ðòãýëèéã õóóëèàð òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó ã¿éöýòãýíý. 8 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷äèéí ýð¿¿ë

ìýíäèéí øèíæèëãýý 8.1. Ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷èä ººðñäèéí îðøèí ñóóãàà ãàçðûí ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãààñ ýð¿¿ë ìýíäèéí òîäîðõîéëîëò ãàðãóóëñàí áàéíà. 8.2. Ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷äèéí õýí íýãýíä íü ºíãºíèé áîëîí äàðõëàëûí îëäìîë õîìñäîë, ñ¿ðüåý, ñýòãýöèéí ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã èëýðñýí áîë ìýðãýæëèéí ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãàä øèíæèëãýý õèéëãýíý. 8.3. Ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãà íü øèíæèëãýýíèé õàðèóã ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷äýä òàíèëöóóëæ, óäàìøèë, ãýð á¿ë òºëºâëºëòèéí òàëààð çºâëºë㺺 ºã÷, òýäíèé õýí íýã íü ýíý õóóëèéí 8.2-ò çààñàí ºâ÷òýé íü òîãòîîãäñîí áîë ò¿¿íèé ¿ð äàãàâðûí òàëààð òàéëáàðëàæ ºãíº. 8.4. Ãýðëýõèéã õ¿ñýã÷äèéí øèíæèëãýýíèé õàðèó íü ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí íóóö áàéíà. 9 ä¿ãýýð ç¿éë.Ãýðëýõýä õàðøëàõ øàëòãààí 9.1. Äàðààõü áàéäàë íü ãýðëýõýä õàðøëàõ øàëòãààí áîëíî: 9.1.1. ºìíºõ ãýðëýëò õ¿÷èíòýé áàéãàà áîë;

9.1.2. ãýðëýã÷èä õî¸óëàà, ýñõ¿ë õýí íýã íü ýíý õóóëèéí 6.1-ä çààñàí íàñàíä õ¿ðýýã¿é áîë;

4

9.1.3. òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäîî ãýðëýõ;

9.1.4. õàðãàëçàí äýìæèã÷, äýìæ¿¿ëýã÷ õî¸ð ãýðëýõ; 9.1.5. ¿ð÷ëýã÷, ¿ð÷ë¿¿ëýã÷ õî¸ð ãýðëýõ;

9.1.6. ãýðëýã÷äèéí õýí íýã íü, ýñõ¿ë õî¸óëàà óäàìøèõ õàíäëàãàòàé ñýòãýöèéí àðõàã ºâ÷òýé áîë. 9.2. Èðãýíèé õóóëüä çààñíû äàãóó íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿íèéã èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ãýæ çàðëàñàí íºõöºëä ýíý õóóëèéí 9.1.2 ¿ë õàìààðíà. 10 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýã÷äèéí ýðõ, ¿¿ðýã 10.1. Ãýðëýã÷èä íü ãýð á¿ëèéí äîòîð òýãø ýðõ ýäýëæ, àäèë ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

10.2. Ãýðëýã÷èä íü ãýð á¿ëýý òºëºâëºõ, îðøèí ñóóõ ãàçàð, ýðõëýõ àæèë, ìýðãýæëýý ÷ºëººòýé ñîíãîõ, õóâààðüò ýä õºðºíãºòýé áàéõ, äóíäàà õàìòðàí ºì÷ëºõ ýä õºðºí㺺 ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ, ìàòåðèàëûí áîëîí ñýòãýë ñàíààíû õîõèðëîî áóðóóòàé ýòãýýäýýñ ãàðãóóëàõ òýãø ýðõòýé. 10.3. Ãýðëýã÷èä íü áèå áèåäýý ¿íýí÷ áàéõ, õ¿¿õäýý ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä íü áèå áèåý õàëàìæëàõ, õ¿íäýòãýõ, òýæýýí òýòãýõ, òóñëàõ, ãýð á¿ëä øààðäàãäàõ ýäèéí çàñãèéí íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, õýí íýãíèéõýý ýðõèéã çºð÷èõã¿é, áèå áèåý àëèâàà õýëáýðýýð õ¿÷èðõèéëýõã¿é áàéõ, óãèéí áè÷èã õºòëºõ ¿¿ðãèéã àäèë õ¿ëýýíý. 10.4. Óãèéí áè÷èã õºòëºõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà. 11 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëîõ 11.1. Ãýðëýã÷ íàñ áàðñàí áîëîí ò¿¿íèéã íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàñàí ø¿¿õèéí øèéäâýð õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí ºäðººñ ýõëýí ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëñîíä òîîöîãäîíî. 11.2. Ãýðëýëòèéã çàõèðãààíû áóþó ø¿¿õèéí æóðìààð öóöàëñàí, ýñõ¿ë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîí áîë ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëíî. 11.3. Ãýðëýëò äóóñãàâàð áîëñíûã á¿ðòãýõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî. 12 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëò öóöëàõ æóðàì 12.1. Ãýðëýëòèéã õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð çàõèðãààíû áóþó ø¿¿õèéí æóðìààð öóöàëíà. 12.2. Ýõíýð íü æèðýìñýí áóþó õ¿¿õýä íü íýã íàñ õ¿ðýýã¿é, ýñõ¿ë õàðèóöàã÷ õ¿íäýýð ºâ÷èëñºí òîõèîëäîëä ãýðëýëòèéã öóöëàõûã õîðèãëîíî. 12.3. Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íèé ãýðëýëò öóöëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë ýíý õóóëèéã áàðèìòëàíà.

5

13 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëòèéã çàõèðãààíû æóðìààð öóöëàõ

13.1. Ãýðëýëòýý öóöëóóëàõûã õàðèëöàí çºâøººðñºí, 18 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õýäã¿é, ýä õºðºíãèéí ìàðãààíã¿é ãýðëýã÷èä ýíý òóõàé òóñ òóñäàà áè÷èæ, ãàðûí ¿ñýã çóðñàí õ¿ñýëòýý èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãàä ãàðãàíà. 13.2. Èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãà íü ýíý õóóëèéí 1Ç.1-ä çààñàí õ¿ñýëòèéã õÿíàí ¿çýæ 30 õîíîãèéí äîòîð ãýðëýëòèéã öóöàëæ áîëíî. 14 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãýðëýëòèéã ø¿¿õèéí æóðìààð

öóöëàõ 14.1. Ýíý õóóëèéí 1Ç-ò çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ãýðëýã÷äèéí õàðèëöàí òîõèðîëöñîí áóþó òýäíèé õýí íýãíèé, ýñõ¿ë èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é ãýæ òîîöîãäñîí ýõíýð, íºõðèéí àñðàí õàìãààëàã÷èéí íýõýìæëýëèéí äàãóó ãýðëýëò öóöëàõ àñóóäëûã ø¿¿õ øèéäâýðëýíý. 14.2. Ø¿¿õ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë õýðýã õÿíàí øèéäâýðëýõ àæèëëàãààã ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ò¿äãýëç¿¿ëæ, ýíý õóãàöààíä ãýðëýã÷äèéã ýâëýð¿¿ëýõ á¿õ òàëûí àðãà õýìæýý àâíà.

14.Ç. Ãýðëýã÷èä ýâëýðýõ áîëîìæã¿é áîë ø¿¿õèéí øèéäâýðò çààñàí õóãàöàà äóóñìàãö ø¿¿õ ãýðëýëòèéã öóöàëíà. 14.4. Ãýðëýã÷äèéí õýí íýãíèé áàéíãûí õ¿÷èðõèéëýë, äàðàìòààñ áîëæ ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíä áîëîí õ¿¿õäèéí õ¿ì¿¿æèëä íîöòîé õîõèðîë ó÷èð÷ áîëçîøã¿é, ýñõ¿ë ó÷èðñàí íü òîãòîîãäñîí áîë ø¿¿õ ýíý õóóëèéí 14.2-ò çààñàí ýâëýð¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâàõã¿éãýýð ãýðëýëòèéã öóöàëíà. 14.5. Ãýðëýã÷èä ãýðëýëò öóöëàõ ¿åä õ¿¿õäýý õýíèé àñðàìæèä ¿ëäýýõ, ò¿¿íèéã áîëîí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é ýõíýð, íºõ𺺠òýæýýí òýòãýõ, õàìòðàí ºì÷ëºõ äóíäûí ýä õºðºí㺺 õóâààõ òóõàéãàà òîõèðîëöîæ áîëíî.

14.6. Ãýðëýã÷èä ýíý õóóëèéí 14.5-ä çààñíû äàãóó òîõèðîëöîîã¿é áîë õ¿¿õäèéí íàñ, ýöýã, ýõèéí õàëàìæ, àõóéí íºõöºë, áîëîëöîî, ¸ñ ñóðòàõóóíû áàéäàë, õ¿÷èðõèéëýë ¿éëäñýí ýñýõèéã íü õàðãàëçàí õ¿¿õäèéã ýöýã, ýõèéí õýí íýãíèé àñðàìæèä ¿ëäýýõ, òýòãýëãèéí õýìæýýã òîãòîîõ, õàìòðàí ºì÷ëºõ äóíäûí ýä õºðºíãèéã õóâààõ àñóóäëûã ø¿¿õ øèéäâýðëýíý.

14.7. Õ¿¿õýä äîëîî áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé áîë àñðàìæèéí àñóóäëûã

øèéäâýðëýõýä ò¿¿íèé ñàíàëûã õàðãàëçàí ¿çíý. 14.8. Ãýðëýëò öóöàëñíààñ ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿íä îíîãäîõ äóíäûí ýä õºðºíãèéí õýñãèéã òîäîðõîéëîõîä ãýðëýã÷äèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ, ò¿¿í÷ëýí äóíäûí ýä õºðºí㺺 ç¿é áóñààð àøèãëàñàí, íóóñàí, ãýðëýëò öóöàëñàí íü ò¿¿íèé áóðóóòàé ¿éëäëýýñ øàëòãààëñàí íü òîãòîîãäñîí íºõöºëä ø¿¿õ Èðãýíèé õóóëèéí 129.3-ò çààñíû äàãóó øèéäâýðëýíý. /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/

6

14.9. Ø¿¿õ ãýðëýëò öóöàëñàí òóõàé øèéäâýðèéí õóâèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñíîîñ õîéø àæëûí ãóðâàí ºäðèéí äîòîð ãýðëýëòèéã á¿ðòãýñýí èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãàä ÿâóóëíà. 14.10. Ãàäààä óëñàä áàéíãà îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýä áîëîí Ìîíãîë Óëñûí èðãýí íü ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íýýñ ãýðëýëòýý öóöëóóëñàí íü Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýý áîëîí ýíý õóóëüä õàðøëàõã¿é áîë ãýðëýëò öóöëóóëñíûã õ¿÷èíòýéä òîîöíî. 14.11. Ãàäààä óëñàä áàéíãà îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýí ãýðëýëòýý Ìîíãîë Óëñàä çàõèðãààíû áà ø¿¿õèéí æóðìààð öóöëóóëæ áîëíî. 15 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëò ñýðãýýõ 15.1. Ãýðëýëòýý öóöëóóëñàí õ¿ì¿¿ñ ýâëýðñíýý õàìòðàí èëýðõèéëæ ºðãºäºë ãàðãàñàí áºãººä ººð õ¿íòýé ãýðëýýã¿é áîë ãýðëýëòèéã ñýðãýýíý. 15.2. Ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí, íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàãäñàí õ¿í ýðãýí èðæ, íºõºð áóþó ýõíýðòýéãýý õàìòðàí àìüäðàõ õ¿ñýëòýý ãàðãàñàí áºãººä íºõºð áóþó ýõíýð íü ººð õ¿íòýé ãýðëýýã¿é áîë èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãà ãýðëýëòèéã ñýðãýýæ áîëíî.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Ãýðëýëò áîëîí ãýðëýëò öóöëàëòûã õ¿÷èí òºãºëäºð

áóñ ãýæ òîîöîõ, ò¿¿íèé ¿ð äàãàâàð 16 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ 16.1. Ýíý õóóëèéí 9-ä çààñíûã çºð÷èæ ãýðëýñýí, ãýð á¿ë áîëîõ çîðèëãîã¿éãýýð ãýðëýëò á¿ðòã¿¿ëñýí íü èëýðñýí òîõèîëäîëä ãýðëýã÷äèéí õýí íýãíèé, ýñõ¿ë ýðõ íü çºð÷èãäñºí áóñàä õ¿íèé áîëîí õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãûí íýõýìæëýëýýð ø¿¿õ ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöíî. 16.2. Èðãýíèé õóóëüä çààñíû äàãóó èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ãýæ çàðëàãäñàí íàñàíä õ¿ðýýã¿é ãýðëýã÷èéí àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ, ýñõ¿ë ãýðëýëòýý õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõûã çºâøººðººã¿é áîë ø¿¿õ íýõýìæëýëèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîæ áîëíî. 17 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîíîîñ ¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð 17.1. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîíîîñ ¿¿ññýí ýä õºðºíãèéí ìàðãààíûã Èðãýíèé õóóëèéí ýä õºðºíãèéã äóíäàà õýñãýýð ºì÷ëºõ çààëòûí äàãóó ø¿¿õ øèéäâýðëýíý. 17.2. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîí òîõèîëäîëä ãýðëýã÷äèéí ýä õºðºíãèéí ãýðýý õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.

7

17.3. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîí íü ýíý ãýð á¿ëýýñ òºðñºí õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä íºëººëºõã¿é. 17.4. Ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîíîîñ ãýðëýã÷èéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîë õîõèðñîí íü òîãòîîãäñîí áîë ýðõ íü çºð÷èãäñºí òàë ººðò ó÷èðñàí ìàòåðèàëûí áîëîí ñýòãýë ñàíààíû õîõèðëûã áóðóóòàé ýòãýýäýýñ Èðãýíèé õóóëüä çààñíû äàãóó ãàðãóóëàõ ýðõòýé. 18 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýëò öóöëàëòûã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ 18.1. Áóñäàä ó÷ðóóëñàí ìàòåðèàëûí õîõèðëûã íºõºí òºëºõººñ çàéëñõèéõ çîðèëãîîð, ýñõ¿ë õóóëü áóñ ¿éëäëýý õàëõàâ÷ëàõ ¿¿äíýýñ ãýðëýëòýý õóóðàì÷ààð öóöëóóëñàí íü òîãòîîãäñîí òîõèîëäîëä ø¿¿õ ãýðëýëò öóöëàëòûã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöíî. 19 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãýðëýëò öóöëàëòûã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîíîîñ ¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð 19.1. Ãýðëýëò öóöëàëò õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîãäâîë ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð ãýæ ¿çíý.

19.2. Ýíý õóóëèéí 19.1-ä çààñàí òîõèîëäîëä áóñäàä ó÷èðñàí õîõèðëûã ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí ýä õºðºí㺺ñ Èðãýíèé õóóëüä çààñàí æóðìààð ãàðãóóëàõ áºãººä áóñàä àñóóäëûã ýíý õóóëü áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä õóóëüä çààñíû äàãóó øèéäâýðëýíý.

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Ãýð á¿ëèéí ýä õºðºíãèéí õàðèëöààíû çîõèöóóëàëò

20 äóãààð ç¿éë. Ãýð á¿ëèéí ýä õºðºíãèéí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ 20.1. Ãýð á¿ëèéí ýä õºðºíãèéí õàðèëöààã Èðãýíèé õóóëèàð çîõèöóóëíà.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Ýöýã, ýõ, õ¿¿õäèéí õîîðîíäûí õàðèëöàà 21 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýöýã, ýõ, õ¿¿õäèéí õîîðîíä ýðõ,

¿¿ðýã ¿¿ñýõ

21.1. Õ¿¿õýä òºðñíººð ýöýã, ýõ, õ¿¿õäèéí õîîðîíä ýðõ, ¿¿ðýã ¿¿ñíý. 21.2. Õ¿¿õäèéã ¿ð÷ëýí àâñíààð ýöýã, ýõ, õ¿¿õäèéí õîîðîíä ýðõ, ¿¿ðýã ¿¿ñíý. 21.3. Äàãàâàð õ¿¿õýä õîéò ýöýã, õîéò ýõèéí õîîðîíä ýöýã, ýõ, õ¿¿õäèéí ýðõ, ¿¿ðýã ¿¿ñíý. 21.4. Õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõ íü ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëñýí áîë ãýðëýëòèéí ãýð÷èëãýýã, ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëýýã¿é áîë õóóëüä çààñíû äàãóó çàõèðãààíû áóþó ø¿¿õèéí æóðìààð ýöýã, ýõèéã òîãòîîñîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí òîãòîîãäîíî.

8

21.5. Ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëýýã¿é õ¿ì¿¿ñèéí äóíäààñ òºðñºí õ¿¿õýä íü ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëñýí ãýð á¿ëýýñ òºðñºí õ¿¿õäèéí àäèë ýðõ ýäýëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 22 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõèéã çàõèðãààíû æóðìààð òîãòîîõ 22.1. Ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëýýã¿é ýöýã, ýõ õàìòàð÷, ýñõ¿ë õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõ áîëîõ íü òîãòîîãäîîã¿é ýöýã áóþó ýõ ººðºº ºðãºäºë ãàðãàñàí áîë èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãà ýöýã, ýõèéã òîãòîîíî. 23 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõèéã ø¿¿õèéí æóðìààð òîãòîîõ 23.1. Ýíý õóóëèéí 22-ò çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿í, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà áóþó 14 íàñ õ¿ðñýí õ¿¿õäèéí õýí íýãíèé ºðãºäëèéã ¿íäýñëýí ýöýã, ýõèéã ø¿¿õ òîãòîîíî. 23.2. Ýöýã, ýõèéã òîãòîîõîä õàðèóöàã÷ õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõòýé ýð, ýìèéí õàðèëöààòàé áàéñíûã íîòëîõ áàðèìò, ýìíýëãèéí øèíæèëãýý, áóñàä áàðèìòûã ¿íäýñëýíý. 23.3. Õ¿¿õýä Ìîíãîë Óëñûí èðãýí áîë Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íòýé õîëáîãäîëòîé ýöýã, ýõ òîãòîîõ àñóóäëûã Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë ýíý õóóëèéí äàãóó øèéäâýðëýíý. 23.4. Ãàäààä óëñûí õóóëèàð Ìîíãîë Óëñûí èðãýíòýé õîëáîãäîëòîé ýöýã, ýõ òîãòîîñîí íü ýíý õóóëüä õàðøëààã¿é áîë õ¿÷èíòýéä òîîöíî. 23.5. Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóæ áàéãàà õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõèéí õýí íýã íü Ìîíãîë Óëñûí èðãýí áîë ýíý õóóëèéí äàãóó ýöýã, ýõ òîãòîîëãîõ õ¿ñýëòèéã Ìîíãîë Óëñûí äèïëîìàò áîëîí êîíñóëûí áàéãóóëëàãààð óëàìæëàí òàâüæ áîëíî. 24 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿¿õäèéí íýð, ýöãèéí íýð, îâîã 24.1. Ýöýã, ýõ òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð õ¿¿õýääýý íýð, îâîã ºãíº. 24.2. Îëäñîí õ¿¿õäýä ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà, ýñõ¿ë èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãûí àæèëòàí íýð, îâîã ºã÷ áîëíî. 24.3. Õ¿¿õýä ýöãèéí íýðèéã àâíà. 24.4. Ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëýýã¿é ýõýýñ òºðñºí, ýñõ¿ë õ¿¿õäèéí ýöãèéã òîãòîîñîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðã¿é áîë õ¿¿õýä ýõèéí íýðèéã àâíà. 24.5. ¯ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä ¿ð÷ëýã÷èéí íýðèéã àâ÷ áîëíî. 24.6. Õ¿¿õäýä íýð, îâîã ºãºõ, õ¿¿õýä ýöýã, ýõèéí íýð àâàõòàé õîëáîãäñîí ìàðãààíûã ø¿¿õ øèéäâýðëýíý.

9

25 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ 25.1. Õ¿¿õýä ãýð á¿ëèéí äîòîð òýãø ýðõ ýäýëíý. 25.2. Ãýðëýëòýý á¿ðòã¿¿ëýýã¿é ýöýã, ýõýýñ òºðñºí áîëîí ãýðëýã÷äèéí õýí íýãíèé íü äàãàâàð õ¿¿õäèéã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàæ, ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã íü õîõèðîîõûã õîðèãëîíî. 25.3. Ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëíà. 25.4. Ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí áîëîí õ¿¿õäèéí àøèã ñîíèðõîë õîîðîíäîî çºð÷èëäºæ áàéãàà íü òîãòîîãäñîí áîë ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ òºëººëºã÷èéã òîìèëæ áîëíî. 25.5. Á¿òýí ºí÷èí, ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é ãýæ òîîöîãäñîí áîëîí ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí, óäààí õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà, õîðèõ ãàçàðò ÿë ýäýëæ áàéãàà çýðýã õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð õ¿¿õäýý áèå÷ëýí òýæýýí òýòãýõ, àñðàí õàëàìæëàõ áîëîëöîîã¿é, ýñõ¿ë òýæýýí òýòãýõýýñ çàéëñõèéñýí õ¿íèé õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õàìãààëíà. 25.6. Ýíý õóóëèéí 25.4, 25.5-ä çààñàí õ¿¿õäèéí òóõàé ìýäýýëëèéã ÿñëè, öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü, ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí õîëáîãäîõ àëáàí òóøààëòàí áîëîí èðãýí õ¿¿õäèéí îðøèí ñóóãàà /îðøèí áàéãàà/ ãàçðûí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä ºãºõ ¿¿ðýãòýé. 25.7. Õàðàà õÿíàëòã¿é õ¿¿õäèéã ò¿ð ñààòóóëàõ òóõàé õóóëü1-èéí 2 äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó öàãäààãèéí áàéãóóëëàãààñ øèëæ¿¿ëñýí õ¿¿õäèéã õ¿ëýýí àâñàí õ¿¿õäèéí áóþó õàðãàëçàí äýìæèõ áàéãóóëëàãà íü ãóðàâ õîíîãèéí äîòîð ýíý òóõàé ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé. 25.8. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà ýíý õóóëèéí 25.6, 25.7-ä çààñàí õ¿¿õäèéí òóõàé ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâñíààñ õîéø ãóðàâ õîíîãèéí äîòîð õ¿¿õäèéí àìüäðàëûí íºõöºëèéã ñóäàëæ, ýöýã, ýõ áîëîí òºðºë ñàäàíãèéí õ¿í áàéõã¿é íü òîãòîîãäñîí áîë ò¿¿íèé ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 25.9. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà íü õ¿íä íºõöºëä áàéãàà õ¿¿õäèéã èëð¿¿ëæ, á¿ðòãýë õºòëºí, ò¿¿íèéã ãýð á¿ëäýý àâ÷ àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýýð õ¿ñýëò ãàðãàñàí èðãýíä øèëæ¿¿ëæ áîëíî. 25.10. Õ¿¿õäèéã ýíý õóóëèéí 25.9-ä çààñíû äàãóó øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîë ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà íü àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîëãîõ, ¿ð÷ë¿¿ëýõ, õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý. 26 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õäýý õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ýðõ, ¿¿ðýã 26.1. Ýöýã, ýõ õ¿¿õäýý õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýä òýãø ýðõ ýäýëæ, àäèë ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 26.2. Ýöýã, ýõ äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

10

26.2.1. õ¿¿õäýý ýð¿¿ë ÷èéðýã ºñãºí áîéæóóëàõ, ñýòãýõ¿éí õóâüä

òºëºâø¿¿ëýõ;

26.2.2. õ¿¿õäýý àñðàí õàìãààëàõ, òýæýýí òýòãýõ;

26.2.3. õ¿¿õäýý ¿íäýñíèé ¸ñ çàíøèë, óëàìæëàëàà äýýäëýõ ¿çëýýð õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, ò¿¿íä ñóóðü áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõ, õºäºëìºðèéí àíõíû äàäëàãà îëãîõ;

26.2.4. õ¿¿õäèéí ýðõèéã õàìãààëæ, ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä íü òóñëàõ. 26.3. Ýöýã, ýõ íü õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíä, ñýòãýõ¿é, ¸ñ ñóðòàõóóíû õ¿ì¿¿æèëä õîõèðîë ó÷ðóóëàõ, õ¿¿õýääýý õýðöãèé õàíäàõ, ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý ç¿é áóñààð àøèãëàõûã õîðèãëîíî. 26.4. Ýöýã, ýõ ãýðëýëòýý öóöëóóëñàí òîõèîëäîëä ýíý õóóëèéí 26.2-ò çààñàí òýäãýýðèéí ¿¿ðýã õýâýýð ¿ëäýíý.

26.5. Ýíý õóóëèéí 26.4-ò çààñàí òîõèîëäîëä ýöýã, ýõ ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõ æóðìûã òóñãàéëàí òîõèðîëöîîã¿é áîë ò¿¿íèéã ø¿¿õ òîãòîîíî.

26.6. Õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä õàðøëàõààðã¿é áîë ãýðëýëòýý öóöëóóëñàí

ýöýã, ýõèéí õýí íýã íü íºãººäºº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü ñààä ó÷ðóóëàõûã õîðèãëîíî. 26.7. Õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõ íü ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí íü ýíý õóóëèéí 26.2-ò çààñàí ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëºãäºõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é. 26.8. Ýöýã, ýõ íü ãýðëýëòýý öóöëóóëñàí, ýñõ¿ë õ¿íäýòãýí ¿çýõ áóñàä øàëòãààíààð õ¿¿õäýýñýý òóñäàà àìüäàð÷ áàéãàà íºõöºëä ýíý õóóëèéí 26.2-ò çààñàí ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààä íü õàðüÿàëàõ ñóì, ä¿¿ðýã, áàã, õîðîîíû Çàñàã äàðãà, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà õÿíàëò òàâèíà. 26.9. Õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õîõèðîîñîí ýöýã, ýõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýæ, ýíý õóóëèéí 30.1.-ä çààñàí ¿éëäëèéã õèéæ, õ¿¿õäýý áàãà íàñíààñ íü ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýýã¿é íü òîãòîîãäñîí áîë òóõàéí õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõèéí õóâüä ýäëýõ ýðõýý àëäàíà. 27 äóãààð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã õÿçãààðëàõ 27.1. Õ¿¿õäèéã îðîí ñóóö, õóâöàñ, õîîë óíäààð áàéíãà ñàíààòàé ãà÷èãäóóëñàí, õºäºëìºðèéã íü ç¿é áóñààð àøèãëàñàí, ãóéëãà÷ëóóëñàí, îðîí ãýðýýñýý äàéæóóëñàí, ãàäóóðõñàí õ¿íèé ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã çóðãààí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ø¿¿õ õÿçãààðëàæ áîëíî. 27.2. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã õÿçãààðëàõ òóõàé íýõýìæëýëèéã ýöýã áóþó ýõ íü, ýñõ¿ë òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿í, áóñàä èðãýí, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà ø¿¿õýä ãàðãàõ ýðõòýé. 28 äóãààð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õÿçãààðëàñíààñ

11

¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð 28.1. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí õ¿í óã õ¿¿õäèéã áèå÷ëýí ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, òºëººëºõ, õ¿¿õýäòýé õîëáîãäóóëàí õóóëü òîãòîîìæîîð îëãîñîí ýðõýý àëäàíà. 28.2. Ø¿¿õ íü ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí õ¿íýýñ õ¿¿õäèéã òýæýýí òýòãýõýä øààðäàãäàõ òýòãýëãèéã ãàðãóóëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý. 28.3. Ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí áîë õ¿¿õäèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëíý.

28.4. Ýíý õóóëèéí 28.Ç-ò çààñàí òîõèîëäîëä ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí çàðäëûã òóõàéí ýöýã, ýõýýñ ãàðãóóëàõ áà ýöýã, ýõ íü òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîë ò¿¿íèé îðøèí ñóóãàà ãàçðûí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õàðèóöàæ áîëíî.

28.5. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õîõèðëîî áóðóóòàé ýòãýýäýýð íºõºí

òºë¿¿ëýõýýð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî. 28.6. Ýíý õóóëèéí 27.1.-ä çààñàí íºõöºë àðèëààã¿é, ýñõ¿ë ýöýã, ýõ íü õ¿¿õäèéíõýý ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õîõèðîîæ áàéãàà íü òîãòîîãäñîí áîë ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã õÿçãààðëàñàí òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð ãàðñíààñ õîéø çóðãààí ñàðûí äàðàà ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà áîëîí ýíý õóóëèéí 27.2-ò çààñàí ýòãýýä òóõàéí õ¿íèé ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã õàñóóëàõ òóõàé íýõýìæëýëèéã ø¿¿õýä ãàðãàæ áîëíî. 28.7. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí õ¿íèé õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîë õºíäºãäºõã¿é õýâýýð ¿ëäýíý. 29 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õÿçãààðëàñíûã õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöîõ 29.1. Ýíý õóóëèéí 27.1-ä çààñàí íºõöºë àðèëñàí íü òîãòîîãäñîí áîë ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí õ¿íèé õ¿ñýëòèéã ø¿¿õ õÿíàí ¿çýæ, õ¿¿õäèéã ýöýã, ýõýä íü áóöààæ ºãºõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàæ áîëíî. 29.2. Õ¿¿õäèéã ýöýã, ýõýä íü áóöààæ ºãºõ íü ò¿¿íèé ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä õàðøëàõààð áàéãàà áîë ø¿¿õ õ¿ñýëòèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õýä äîëîîí íàñ õ¿ðñýí áîë ò¿¿íèé ñàíàëûã õàðãàëçàí ¿çíý. 30 äóãààð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õàñàõ 30.1. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý óðâóóëàí àøèãëàñàí /õ¿¿õäýý õàÿõ, ñàíààòàé òººð¿¿ëýõ, òàð÷ëààí çîâîîõ, õóäàëäàõ, áàðüöààëàõ, áèåèéã íü ¿íýëýõ, øóíàõàé çîðèëãîîð àøèãëàõ, ýðõ ç¿éí çºð÷èëä òàòàí îðóóëàõ çýðãýýð/, õ¿¿õýäòýéãýý óäàà äàðàà õýðöãèé õàðüöñàí, áýëãèéí õàðüöààíä îðóóëàõààð çàâäñàí, îðóóëñàí, ñýòãýë ñàíààíû õ¿íä äàðàìòàä áàéëãàñàí, õ¿¿õäýý ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿¿ðãýýñ ñàíààòàéãààð çàéëñõèéñýí, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ áàéíãà õýðýãëýäýã õ¿íèé ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã ø¿¿õ õàñàæ áîëíî.

12

30.2. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õàñóóëàõ òóõàé íýõýìæëýëèéã ýöýã áóþó ýõ íü, ýñõ¿ë àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ áîëîí áóñàä èðãýí, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà òóõàéí ýöýã, ýõèéí îðøèí ñóóãàà ãàçðûí ø¿¿õýä ãàðãàõ ýðõòýé. 30.3. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õàññàí òóõàé øèéäâýðèéí õóâèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí ºäðººñ õîéø àæëûí ãóðâàí ºäðèéí äîòîð ø¿¿õ èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí òºâ áàéãóóëëàãàä ÿâóóëíà. 31 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ õàññàíààñ ¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð 31.1. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿í óã õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõèéí õóâüä ýäëýõ ýðõýý àëäàíà.

Ç1.2. Ø¿¿õ íü ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿íýýñ õ¿¿õäèéí òýòãýëýã ãàðãóóëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý. 31.3. Ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí áîë óã õ¿¿õäýä àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîõ áóþó, ýñõ¿ë ò¿¿íèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëíý. 31.4. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿íèé õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîë õºíäºãäºõã¿é õýâýýð ¿ëäýíý. 32 äóãààð ç¿éë. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã ñýðãýýõ 32.1. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿íèé ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý ñýðãýýõ òóõàé õ¿ñýëòèéã ø¿¿õ õÿíàí ¿çýæ, ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ ñýðãýýæ áîëíî. 32.2. Õ¿¿õýä ¿ð÷ëýãäñýí áîë ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã ñýðãýýõã¿é. 32.3. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõ ñýðãýýõ íü õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä õàðøèëæ áàéãàà íü òîãòîîãäñîí áîë ýíý õóóëèéí 30.1-ä çààñíû äàãóó ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿íèé ýöýã, ýõ áàéõ ýðõèéã ø¿¿õ íü äîëîîí íàñ õ¿ðñýí õ¿¿õäèéí ñàíàëûã õàðãàëçàí ñýðãýýõã¿é áàéæ áîëíî. 33 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õäèéí òàëààðõè ýöýã, ýõèéí

ýðõèéã õàìãààëàõ 33.1. Ýöýã, ýõ íü õ¿¿õäèéã õóóëü áóñààð àâñàí õ¿íýýñ õ¿¿õäýý ýðã¿¿ëæ àâàõûã øààðäàõ ýðõòýé. 33.2. Ýíý õóóëèéí ÇÇ.1-ä çààñàí àñóóäëààð ìàðãààí ãàðñàí òîõèîëäîëä ýöýã, ýõ íü ýðõýý õàìãààëóóëàõààð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî.

ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Òýæýýí òýòãýõ, òýòã¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöàà

34 ä¿ãýýð ç¿éë. Òýæýýí òýòã¿¿ëýõ ýðõ

13

34.1. Òýæýýí òýòã¿¿ëýõ õ¿í òýæýýí òýòã¿¿ëýõ ýðõ ¿¿ññýí öàãààñ õîéø õóãàöàà õàðãàëçàõã¿éãýýð ø¿¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàõ ýðõòýé. 35 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã 35.1. Ãýðëýã÷èä áèå áèåý, ýöýã, ýõ íü õ¿¿õäýý, õ¿¿õýä íü ýöýã, ýõýý, òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿ì¿¿ñ áèå áèåý ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 36 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýã÷èä õàðèëöàí áèå áèåý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã 36.1. Ãýðëýã÷èä õàðèëöàí áèå áèåý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé.

36.2. Ãýðëýã÷äèéí õýí íýã íü áèå áèåý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðãýýñýý òàòãàëçñàí, ýñõ¿ë òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýý áàéãóóëààã¿é áîë òóñëàëöàà øààðäëàãàòàé áîëñîí íºõºð, ýõíýð òýæýýí òýòã¿¿ëýõýýð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàõ ýðõòýé. 37 äóãààð ç¿éë. Ãýðëýã÷äèéí òýæýýí òýòã¿¿ëýõ ýðõ ¿ðãýëæëýõ 37.1. Ãýðëýã÷äèéí õýí íýã íü ãýðëýëòýý öóöëóóëàõ áîëîí ãýðëýëò õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áîëñîíä òîîöîãäîõîîñ ºìíº, ýñõ¿ë ãýðëýëòýý öóöëóóëñíààñ õîéø íýã æèëèéí äîòîð õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà á¿ðýí àëäñàí íü ãýð á¿ëèéí õ¿÷èðõèéëýë áîëîí ãýðëýëò öóöëóóëàõààñ ºìíº áèé áîëñîí íºõöºë áàéäàëòàé øóóä õîëáîîòîé ¿¿ññýí, ãóðâàí íàñ õ¿ðýýã¿é áîëîí òàõèð äóòóó õ¿¿õäýý àñàð÷ áàéãààãèéí óëìààñ õºäºëìºð ýðõëýýã¿é áóþó ãýðëýëòýý öóöëóóëàõ ¿åä òýòãýâýð òîãòîîëãîõ íàñàíä õ¿ðñýí, ýñõ¿ë ãýðëýëò öóöëóóëàõààñ ºìíº òýòãýâýðò ãàðñàí áîë ñàëñàí íºõºð áóþó ýõíýðýýðýý òýæýýí òýòã¿¿ëýõ ýðõòýé. 38 äóãààð ç¿éë. Ýöýã, ýõ õ¿¿õäýý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã 38.1. Ýöýã, ýõ íü íàñàíä õ¿ðýýã¿é áîëîí íàñàíä õ¿ðñýí áîëîâ÷ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é õ¿¿õäýý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 38.2. Ýöýã, ýõ õàðèëöàí òîõèðîëöîæ ãýðýý áàéãóóëàí òýòãýëýã òîãòîîæ áîëíî. 38.3. Ýöýã, ýõ õàðèëöàí òîõèðîëöîæ ãýðýý áàéãóóëààã¿é áîë òýòãýëãèéã ø¿¿õ òîãòîîíî.

Ç8.4. Òýòãýëýã òîãòîîñîí øèéäâýðèéí õóâèéã ø¿¿õ èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí òºâ áàéãóóëëàãàä ÿâóóëíà. 38.5. Òýòãýëãèéã ãàãöõ¿¿ õ¿¿õäèéí õýðýãöýýíä çàðöóóëíà.

38.6. Òýòãýëýã õ¿¿õäèéí õýðýãöýýíä çàðöóóëàãäààã¿é íü òîãòîîãäñîí áîë òýòãýëýã òºëºã÷ ò¿¿íèéã çîðèóëàëòààð íü çàðöóóëóóëàõààð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî. 38.7. Òýòãýëýã òºëºã÷ ººð õ¿¿õýäòýé áºãººä òýäãýýð íü òýòãýëýã àâàã÷ààñ áàãà îðëîãîòîé, òýòãýëýã òºëºã÷ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà àëäñàí, ýñõ¿ë òýòãýëýã àâàã÷ õ¿¿õýä ººðºº õàíãàëòòàé îðëîãîòîé áîë ø¿¿õ òýòãýëãèéí õýìæýýã áàãàñãàæ áîëíî.

14

39 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä áàéãàà õ¿¿õäýä îëãîõ òýòãýëýã 39.1. Õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä áàéãàà õ¿¿õäýä îëãîãäñîí òýòãýëãèéã òóõàéí áàéãóóëëàãûí äàíñàíä øèëæ¿¿ëæ, 50 õóâèéã õ¿¿õäèéí àõóéí õýðýãöýýíä çàðöóóëæ, ¿ëäñýí õóâèéã õ¿¿õäèéí íýð äýýð õàäãàëàìæèéí äàíñàíä øèëæ¿¿ëíý. 40 ä¿ãýýð ç¿éë. Òýòãýëãèéí õýìæýý 40.1. Õ¿¿õäýä îëãîõ òýòãýëãèéã ò¿¿íèé íàñíû áàéäëûã õàðãàëçàí ñàðä íýã õ¿¿õäýä äàðààõü õýìæýýãýýð òîãòîîíî:

40.1.1. 11 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäýä òóõàéí á¿ñ íóòàãò òîãòîîãäñîí àìüæèðãààíû äîîä ò¿âøèíãèéí 50 õóâèàð; 40.1.2. 11-16 íàñ /ñóðàëöàæ áàéãàà áîë 18 íàñ/-òàé áîëîí íàñàíä õ¿ðñýí áîëîâ÷ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é õ¿¿õäýä àìüæèðãààíû äîîä ò¿âøèíãèéí õýìæýýãýýð. 40.2. Ǻâõºí öàëèí õºëñíººñ ººð îðëîãîã¿é õàðèóöàã÷ààñ ãàðãóóëàõ õ¿¿õäèéí òýòãýëãèéí õýìæýý íü ò¿¿íèé ñàðûí öàëèí õºëñ, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãûí 50 õóâèàñ õýòýð÷ áîëîõã¿é. 40.3. Ýíý õóóëèéí 40.2-ò çààñàí öàëèí õºëñ, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãûí æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî. 40.4. Ãýðëýã÷èä áèå áèåý, ò¿¿í÷ëýí òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íýý òýæýýí òýòãýõ òýòãýëýã íü òóõàéí á¿ñ íóòàãò òîãòîîãäñîí àìüæèðãààíû äîîä ò¿âøèíãèéí õýìæýýíýýñ áàãàã¿é áàéíà. 41 ä¿ãýýð ç¿éë. Òýòãýëýã îëãîõ õýëáýð, õóãàöàà 41.1. Òýòãýëãèéã äîð äóðäñàí õýëáýðýýð îëãîæ áîëíî:

41.1.1. ìºíãºí õýëáýðýýð; 41.1.2. ýä õºðºí㺺ð. 41.2. Òýòãýëãèéã äàðààõü õóãàöààãààð îëãîæ áîëíî:

41.2.1. ñàð, óëèðàë, õàãàñ æèë, æèëýýð; 41.2.2. íýã óäàà. 41.3. Òýòãýëãèéã õàðèóöàã÷èéí öàëèí õºëñíººñ ñóóòãàë õèéõ áóþó õàìòðàí ºì÷ëºõ ýä õºðºí㺺ñ îíîãäîõ õýñãèéã òîäîðõîéëîõ ¿åä áîëîí áóñàä áàéäëààð îëãîæ áîëíî. 42 äóãààð ç¿éë. Òýòãýëãèéí õýìæýýã ººð÷ëºõ

15

42.1. Ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð ñóóòãàõ, ýñõ¿ë òýæýýí òýòãýõ ãýðýýíèé äàãóó òºëºõ õ¿¿õäèéí òýòãýëãèéí õýìæýý íü òýòãýëýã òºëºã÷èéí öàëèí õºëñíèé 50 õóâèàñ õýòýðñýí áóþó ø¿¿õýý𠺺ð òýòã¿¿ëýã÷èä òýòãýëýã ãàðãóóëàõààð øèéäâýðëýñýí áîë òýòãýëýã òºëºã÷ òýòãýëãèéí õýìæýýã ººð÷ëºí òîãòîîëãîõîîð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî. 43 äóãààð ç¿éë. Íàñàíä õ¿ðñýí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðòàé õ¿¿õäèéí ýöýã, ýõýý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã 43.1. Õºäºëìºðèéí ÷àäâàðòàé õ¿¿õýä íü òºð¿¿ëñýí, ¿ð÷ëýí àâñàí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é ýöýã, ýõ, õîéò ýöýã, õîéò ýõýý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 43.2. Ýíý õóóëèéí 43.1-ä çààñàí õ¿íèéã òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã á¿õèé õýä õýäýí õàðèóöàã÷ áàéâàë ø¿¿õ òýäíèé ýä õºðºíãèéí áîëîí ãýð á¿ëèéí áàéäëûã õàðãàëçàí ¿çýæ, òýòãýëãèéí õóâü, õýìæýýã õ¿í òóñ á¿ðò íîãäóóëàí òîãòîîæ áîëíî. 44 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íèé òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã 44.1. Íàñàíä õ¿ðýýã¿é á¿òýí ºí÷èí, ýñõ¿ë ýöýã, ýõýýðýý òýæýýí òýòã¿¿ëýõ áîëîìæã¿é õ¿¿õäèéã õºäºëìºðèéí ÷àäâàðòàé òºðñºí, ¿ð÷ëýí àâñàí àõ, ýã÷, ä¿¿, ºâºã ýöýã, ýìýã ýõ, õîéò ýöýã, õîéò ýõ íü òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 44.2. Òºð¿¿ëñýí áîëîí ¿ð÷ëýí àâñàí õ¿¿õäýýðýý òýæýýí òýòã¿¿ëýõ áîëîìæã¿é, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é ºâºã ýöýã, ýìýã ýõýý õºäºëìºðèéí ÷àäâàðòàé à÷, çýý íü òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 44.3. ªºð òýæýýí òýòãýõ õ¿íã¿é áîë òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿ì¿¿ñ áèå áèåý õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é ¿åä íü òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýãòýé. 44.4. Ýíý ç¿éëä çààñàí òýòãýëãèéí õýìæýýã òàëóóä õàðèëöàí òîõèðîëöîîã¿é òîõèîëäîëä ø¿¿õ ýíý õóóëèéí 40.4-ûã ¿íäýñëýí òîãòîîíî. 45 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýý 45.1. Òàëóóä òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã áè÷ãýýð ¿éëäýæ, íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëñýí áàéíà. 45.2. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã ñàéí äóðààð áèåë¿¿ëýõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä òýäíèé õýí íýãíèé õ¿ñýëòýýð ø¿¿ã÷ çàõèðàìæ ãàðãàæ, ø¿¿õèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýëèéí æóðìààð áèåë¿¿ëíý. 45.3. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýíèé äàãóó òîãòîîõ òýòãýëãèéí õýìæýý íü ýíý õóóëèéí 40.4-ò çààñàí õýìæýýíýýñ áàãàã¿é áàéíà. 45.4. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýíèé äàãóó òîãòîîõ òýòãýëãèéí õýëáýð, õóãàöàà íü ýíý õóóëèéí 41 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàíòàé àäèë áàéíà. 45.5. Òýòãýëãèéã ýä õºðºí㺺ð îëãîõîîð òàëóóä õàðèëöàí òîõèðîëöñîí áîë ýä õºðºíãèéã îðîí íóòãèéí çàõ çýýëèéí òóõàéí ¿åèéí õàíøààð ¿íýëíý.

16

46 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã ººð÷ëºõ, öóöëàõ 46.1. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã òàëóóäûí õàðèëöàí òîõèðîëöñîíîî𠺺ð÷èëæ, öóöàëæ áîëíî.

46.2. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã ººð÷ëºõ, öóöëàõ òóõàé òîõèðîëöîîã ¿íäñýí ãýðýýòýé àäèë õýëáýðýýð õèéíý. 46.3. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã ººð÷ëºõ, öóöëàõ òóõàé àñóóäëààð ãàðñàí ìàðãààíûã ø¿¿õ õÿíàí øèéäâýðëýíý. 47 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ 47.1. Õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ òýæýýí òýòãýõ ãýðýý, òýæýýí òýòãýõ ãýðýýã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ òóõàé àñóóäëûã Èðãýíèé õóóëèéí õîëáîãäîõ çààëòààð çîõèöóóëíà. 47.2. Òýæýýí òýòã¿¿ëýã÷èéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîë õîõèðñîíîîñ òýæýýí òýòãýõ ãýðýýã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõ òóõàé íýõýìæëýëèéã ò¿¿íèé ýöýã, ýõ, ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà ãàðãàæ áîëíî. 48 äóãààð ç¿éë. Õàðèóöàã÷ààñ íýìýëò çàðäàë ãàðãóóëàõ 48.1. Òýæýýí òýòã¿¿ëýã÷èä îíöãîé íºõöºë áàéäàë òîõèîëäñîí /õ¿íäýýð ºâ÷èëñºí, òàõèð äóòóó áîëñîí, ýì÷ë¿¿ëñýí, ñóðãóóëüä îðñîí ãýõ ìýò/ ¿åä ò¿¿íä íýìýëò òýòãýëýã ãàðãóóëàõ, ýñõ¿ë ãàðñàí çàðäëûã õàðèóöóóëàõààð ýíý õóóëèéí 47.2-ò çààñàí ýòãýýä ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî. 49 ä¿ãýýð ç¿éë. Òýòãýëýã íºõºí ãàðãóóëàõ 49.1. Òýòãýëýã òºëºã÷ òýòãýëýã òºëºõººñ ñàíààòàé çàéëñõèéñýí, öàëèí õºëñ, áóñàä îðëîãîî íóóí äàðàãäóóëñàí íü òîãòîîãäñîí áîë ø¿¿õ òýæýýí òýòã¿¿ëýã÷, áóñàä èðãýí, õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí íýõýìæëýëèéã ¿íäýñëýí òºëºã人ã¿é òýòãýëãèéã íºõºí òºë¿¿ëæ áîëíî. 49.2. Òýòãýëýã íºõºí òºë¿¿ëýõýä òýòãýëýã òºëºã÷ õºäºëìºð ýðõëýýã¿é áóþó öàëèí õºëñ, áóñàä îðëîãûí õýìæýýã òîãòîîõ áîëîìæã¿é áîë òóõàéí ¿åèéí õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã áàðèìòàëíà. 49.3. Òýòãýëýã òºëºã÷ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä òóõàéí õóãàöààíû òýòãýëãèéí õýñãèéã áóþó á¿õýëä íü íºõºí òºë¿¿ëýõýýñ ø¿¿õ ÷ºëººëæ áîëíî. 50 äóãààð ç¿éë. Òýòãýëãèéã õóãàöààíä íü òºëººã¿éãýýñ õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà 50.1. Òýòãýëýã òºëºõ òóõàé òàëóóä ãýðýý áàéãóóëñàí áºãººä òýòãýëãèéã õóãàöààíä íü òºëººã¿é áîë ó÷èðñàí õîõèðëûã ãýðýýíä çààñàí æóðìààð íºõºí òºëíº.

17

50.2. Ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð òîãòîîñîí òýòãýëãèéã õóãàöààíä íü òºëººã¿é áîë õîæèìäóóëñàí õîíîã òóòàìä òîãòîîñîí òýòãýëãèéí ¿íèéí ä¿íãèéí 0,5 õóâèàð àëäàíãè òºëíº.

50.3. Àëäàíãèéí íèéò õýìæýý òºëºã人ã¿é òýòãýëãèéí ¿íèéí ä¿íãèéí 50 õóâèàñ õýòðýõã¿é áàéíà. 50.4. Òýòãýëãèéã õóãàöààíä íü òºëººã¿éí óëìààñ ó÷èðñàí õîõèðëûã íºõºí òºëºõ òàëààð ãýðýýíä çààãààã¿é áîë ýíý õóóëèéí 50.2, 50.3-ò çààñíûã áàðèìòàëíà. 51 ä¿ãýýð ç¿éë. Òýòãýëãèéã ýä õºðºí㺺ñ ãàðãóóëàõ 51.1. Òýòãýëýã òºëºã÷èéí ìºíãºí õàäãàëàìæ áîëîí áóñàä ýä õºðºí㺺ñ òýòãýëýã ãàðãóóëàõäàà Ø¿¿õèéí øèéäâýð áèåë¿¿ëýõ òóõàé õóóëü1-èéí 25 äóãààð ç¿éëä çààñàí æóðìûã áàðèìòàëíà. 52 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëºõ 52.1. Ø¿¿õ äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëæ áîëíî:

52.1.1. òýòã¿¿ëýã÷ íü ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ áàéíãà õýðýãëýñýí, ñàíààòàéãààð áèåäýý ãýìòýë ó÷ðóóëñíààñ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà á¿ðýí àëäñàí áîë òýòãýëýã òºëºã÷èéã;

52.1.2. ýöýã, ýõ, õîéò ýöýã, õîéò ýõ íü ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí áîë õ¿¿õäèéã. 53 äóãààð ç¿éë. Òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã äóóñãàâàð áîëîõ 53.1. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðýã äóóñãàâàð áîëíî: 53.1.1. òýæýýí òýòãýõ òóõàé ãýðýýíèé õóãàöàà äóóññàí;

53.1.2. òýòã¿¿ëýã÷ ãýðëýñýí, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðòàé áîëñîí; 53.1.3. òýòã¿¿ëýã÷ õ¿¿õýä áóñäàä ¿ð÷ëýãäñýí, 18 íàñ õ¿ðñýí; 53.1.4. òýòãýã÷, ýñõ¿ë òýòã¿¿ëýã÷ íàñ áàðñàí.

ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà տ¿õýä ¿ð÷ëýõ

54 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿¿õýä ¿ð÷ëýõ, ¿ð÷ë¿¿ëýõ 54.1. Õ¿¿õäèéã òýäíèé àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ ¿ð÷ë¿¿ëíý. 54.2. Õ¿¿õäèéã ýíý õóóëèéí 58 äóãààð ç¿éëä çààñàí æóðìûí äàãóó ãàäààäûí èðãýíä ¿ð÷ë¿¿ëæ áîëíî. 55 äóãààð ç¿éë. Õ¿¿õýä ¿ð÷ëýõ, ¿ð÷ë¿¿ëýõ åðºíõèé íºõöºë

18

55.1. Õ¿¿õäýý ¿ð÷ë¿¿ëýõ òóõàé ýöýã, ýõèéí çºâøººðºë áîëîí õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ òóõàé õ¿ñýëòèéã áè÷ãýýð ãàðãàæ, íîòàðèàòààð, ãýð÷ë¿¿ëñýí áàéíà. 55.2. Ãýðëýã÷äèéí õýí íýã íü õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâ÷ áàéãàà áîë ýíý òóõàé çºâøººðëèéã ýõíýð áóþó íºõðººñºº àâíà. 55.3. Á¿òýí ºí÷èí õ¿¿õýä, ò¿¿í÷ëýí ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áîë õ¿¿õäèéã íü ¿ð÷ë¿¿ëýõ òîõèîëäîëä õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òóõàéí õ¿¿õäèéí àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ áîëîí õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãûí çºâøººðëèéã àâíà. 55.4. Äîëîîí íàñ õ¿ðñýí õ¿¿õäýýñ ººðèéí íü çºâøººðëèéã àâíà. 55.5. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õàñóóëñàí õ¿íèé õ¿¿õäèéã ýíý òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñíîîñ õîéø çóðãààí ñàðûí äàðàà ¿ð÷ë¿¿ëæ áîëíî. 55.6. ¯ð÷ëýí àâàõûã õ¿ñýã÷ íü õ¿¿õäèéí îðøèí ñóóãàà ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ òóõàé õ¿ñýëòýý ãàðãàíà. 55.7. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ òóõàé õ¿ñýëòèéã õÿíàí ¿çýæ, ¿ð÷ë¿¿ëýõ ýñýõ òóõàé øèéäâýðèéã 20 õîíîãò áàãòààí ãàðãàíà. 55.8. Õ¿¿õýä ¿ð÷èëñýí òóõàé øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí èðãýíèé ãýð á¿ëèéí á¿ðòãýëèéí àæèëòàí õ¿¿õýä ¿ð÷èëñíèéã á¿ðòãýíý. 56 äóãààð ç¿éë. Õ¿íä íºõöºëä áàéãàà ¿ð÷ë¿¿ëýõ õ¿¿õäèéí á¿ðòãýë, õÿíàëò 56.1. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õàðüÿà íóòàã äýâñãýðèéí õýìæýýí äýõ õ¿íä íºõöºëä áàéãàà ¿ð÷ë¿¿ëýõ õ¿¿õäèéí ñóäàëãàà ãàðãàæ, á¿ðòãýë õºòºëíº. 56.2. Õ¿í àìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà õ¿íä íºõöºëä áàéãàà ¿ð÷ë¿¿ëýõ õ¿¿õäèéí íýãäñýí á¿ðòãýë õºòºëæ, õÿíàëò òàâèíà. 57 äóãààð ç¿éë. ¯ð÷ëýã÷ 57.1. ¯ð÷ëýã÷ íü íàñàíä õ¿ðñýí, èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæòàé, õ¿¿õäèéã òýæýýí òýòãýæ, ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ çîõèõ áîëîìæòîé õ¿í áàéíà. 57.2. 60-ààñ äýýø íàñòàé, ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí áóþó õÿçãààðëóóëæ, õàñóóëæ áàéñàí, óðüä íü ¿ð÷ëýí àâñàí õ¿¿õäýý ººðèéí áóðóóãààñ áóöààí ºãñºí, àøèã õîíæîî îëîõ çîðèëãîòîé, ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áóþó õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí, ñ¿ðüåý, ñýòãýöèéí ºâ÷òýé, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ áàéíãà õýðýãëýäýã, ýð¿¿ãèéí õýðýãò óäàà äàðàà øèéòã¿¿ëñýí áîëîí õîðèõ ÿë ýäýëæ áàéãàà õ¿íä õ¿¿õýä ¿ð÷ë¿¿ëýõèéã õîðèãëîíî. 57.3. Á¿òýí ºí÷èí õ¿¿õäèéã òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿í íü ¿ð÷ëýí àâàõàä ýíý õóóëèéí 57.2-ò çààñàí íàñíû õÿçãààðëàëò ¿ë õàìààðíà.

19

58 äóãààð ç¿éë. Ãàäààäûí èðãýí Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ 58.1. Ãàäààäûí èðãýí Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ òóõàé õ¿ñýëòýý ººðèéí îðíû ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí Ìîíãîë Óëñûí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä ãàðãàíà. 58.2. Ìîíãîë Óëñàä çóðãààí ñàðààñ äîîøã¿é õóãàöààíä îðøèí ñóóæ áàéãàà ãàäààäûí èðãýí Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõàä ýíý õóóëèéí 58.1 õàìààðàõã¿é. 58.3. Õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõûã õ¿ñýã÷ ãàäààäûí èðãýí íü ýíý õóóëèéí 55.1, 55.3-ò çààñàí çºâøººð뺺ñ ãàäíà äîð äóðäñàí áè÷èã áàðèìò á¿ðä¿¿ëíý:

58.3.1. õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõûã õ¿ñýã÷èéí /íºõºð, ýõíýðòýé áîë õàìòàð÷ ãàðãàñàí/ õ¿ñýëò, ò¿¿íèé íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëñýí àëáàí ¸ñíû îð÷óóëãà; 58.3.2. ¿ð÷ëýã÷ íü ñ¿ðüåý, ÄÎÕ, ñýòãýöèéí ºâ÷òýé ýñýõ òàëààðõè ýìíýëãèéí ìàãàäëàãàà;

58.3.3. ºðãºäºë ãàðãàã÷èéí ãýðëýëòèéí ãýð÷èëãýýíèé õóóëáàð /ãýð á¿ëòýé áîë/;

58.3.4. ºðãºäºë ãàðãàã÷èéí áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàçðûí òàëààð õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò /öàãäààãèéí áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò õàìààðíà/; 58.3.5. ºðãºäºë ãàðãàã÷èéí àìüäðàëûí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîìæèéí òóõàé òóõàéí óëñûí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò;

58.3.6. ºðãºäºë ãàðãàã÷èéí òàëààðõè õ¿í àìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò. 58.4. Ãàäààäûí èðãýí Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâñíûã Ãàäààäûí èðãýíèé ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü1-èéí 111 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí áàéãóóëëàãà á¿ðòãýíý. 58.5. Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õäèéã ¿ð÷ëýí àâàõ õ¿ñýëòèéã Ìîíãîë Óëñûí äèïëîìàò áîëîí êîíñóëûí áàéãóóëëàãààð óëàìæëàí ýíý õóóëèéí äàãóó øèéäâýðëýõýä ýíý õóóëèéí 58.1 õàìààðàõã¿é. 58.6. Õ¿í àìûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà íü Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàò õ¿¿õýä ¿ð÷ëýí àâàõ õ¿ñýëòýé ãàäààäûí èðãýíèé á¿ðòãýë õºòºëæ, õ¿¿õäèéã ¿ð÷ëýõ, ¿ð÷ëýãäñýí õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ àñóóäëààð áóñàä óëñ, òýäãýýðèéí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàíà. 58.7. Ãàäààäûí èðãýíä õ¿¿õýä ¿ð÷ë¿¿ëýõ æóðìûã õóóëü ç¿éí áîëîí ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí õàìãààëëûí àñóóäàë õàðèóöñàí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿ä õàìòðàí òîãòîîíî.

20

58.8. Õ¿¿õäèéíõýý ýõ îðîí, ýöýã, ýõèéã íü ìýä¿¿ëýõ ¿¿ðãèéã ¿ð÷ëýí àâñàí ýöýã, ýõ íü õ¿ëýýíý. 58.9. ¯ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä õàðüÿàòàà ñîíãîõ ýðõèéã Õàðüÿàòûí òóõàé Ìîíãîë Óëñûí õóóëü1-ä çààñíû äàãóó ýäýëíý. 58.10. Ýíý ç¿éë íü õàðüÿàëàëã¿é õ¿íä íýãýí àäèë õàìààðíà. 59 ä¿ãýýð ç¿éë. ¯ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä, ¿ð÷ëýí àâñàí ýöýã, ýõèéí ýðõ, ¿¿ðýã 59.1. ¯ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä íü òºðñºí õ¿¿õäèéí àäèë ýðõ ýäýëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 59.2. ¯ð÷ëýí àâñàí ýöýã, ýõ íü òºðñºí ýöýã, ýõèéí àäèë ýðõ ýäýëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 59.3. ¯ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä íü ¿ð÷ë¿¿ëñýí ýöýã, ýõýý òýæýýí òýòãýõ ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëºãäºæ, ýä õºðºíãèéí áîëîí ýä õºðºíãèéí áóñ ýðõýý àëäàíà. 59.4. Òýæýýã÷ýý àëäñàíû òýòãýâýð àâäàã ¿ð÷ëýãäñýí õ¿¿õýä íü óã òýòãýâýð àâàõ ýðõýý õýâýýð ýäýëíý. 60 äóãààð ç¿éë. ¯ð÷ëýëòèéí íóóö 60.1. ¯ð÷ëýëòèéí íóóöûã ìýäýæ áàéãàà àëáàí òóøààëòàí, áóñàä ýòãýýä ò¿¿íèéã õàäãàëàõ ¿¿ðýãòýé. 60.2. ¯ð÷ëýã÷ áîëîí ¿ð÷ë¿¿ëýã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð ¿ð÷ëýëòèéí íóóöûã çàäðóóëñàí áîë õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý. 61 ä¿ãýýð ç¿éë. ¯ð÷ëýëòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöîõ 61.1. ¯ð÷ëýã÷ íü ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý óðâóóëàí àøèãëàñàí, õ¿¿õýäòýé õýðöãèé õàðüöñàí, õóóðàì÷ áè÷èã áàðèìò á¿ðä¿¿ëýí ¿ð÷ëýí àâàõ øèéäâýð ãàðãóóëñàí, ýíý õóóëèéí 57.2-ò çààñàí ýòãýýä áîëîõ íü èëýðñýí òîõèîëäîëä òºð¿¿ëñýí ýöýã, ýõ, ñîíèðõîã÷ áóñàä ýòãýýä, õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áàéãóóëëàãà, 14 íàñ õ¿ðñýí õ¿¿õäèéí ººðèéí íýõýìæëýëýýð ø¿¿õ ¿ð÷ëýëòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöíî. 61.2. Øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë áóñàä ¿íäýñëýëýýð ø¿¿õ ¿ð÷ëýëòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöîæ áîëíî. 62 äóãààð ç¿éë. ¯ð÷ëýëòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöñîíîîñ ¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð 62.1. ¯ð÷ëýëòèéã õ¿÷èíã¿éä òîîöñîí òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéã òºð¿¿ëñýí ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èä íü áóöààõ àñóóäëûã ø¿¿õ øèéäâýðëýíý. 62.2. Õ¿¿õäèéã ýöýã, ýõýä íü áóöààæ ºãºõ íü õ¿¿õäèéí ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä õîõèðîëòîé íü òîãòîîãäñîí, ýñõ¿ë õóóëü ¸ñíû ººð òºëººëºã÷ áàéõã¿é áîë ò¿¿íèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëýõ àñóóäëûã ø¿¿õ øèéäâýðëýíý.

21

62.3. Õ¿¿õäèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí çàðäëûã ¿ð÷ëýã÷ýýñ ãàðãóóëæ, ó÷èðñàí ãýì õîðûã íºõºí òºë¿¿ëýõýýð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàæ áîëíî.

ÍÀÉÌÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ, õ¿¿õäèéã ãýð

á¿ëäýý àâ÷ àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ 63 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàëòàä áàéõ õ¿í 63.1 .Äàðààõü õ¿íèéã àñðàí õàìãààëíà: 63.1.1. áàãà íàñíû /14 íàñ õ¿ðýýã¿é/ á¿òýí ºí÷èí õ¿¿õýä; 63.1.2. ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áóþó õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí áîëîí ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí õ¿íèé áàãà íàñíû õ¿¿õýä; 63.1.3. ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà óäààí õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà, õîðèõ ãàçàðò ÿë ýäýëæ áàéãàà çýðýã õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð õ¿¿õäýý áèå÷ëýí òýæýýí òýòãýõ, àñðàí õàëàìæëàõ áîëîëöîîã¿é õ¿íèé áàãà íàñíû õ¿¿õýä; 63.1.4. ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ ø¿¿õýýñ èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é ãýæ òîîöîãäñîí õ¿í. 63.2. Á¿òýí ºí÷èí àõ, ýã÷, ä¿¿ íàðò íýã àñðàí õàìãààëàã÷ òîãòîîæ áîëíî. 64 ä¿ãýýð ç¿éë. Õàðãàëçàí äýìæâýë çîõèõ õ¿í 64.1. Äàðààõü õ¿íèéã õàðãàëçàí äýìæèíý: 64.1.1. íàñàíä õ¿ðýýã¿é /14-ººñ 18 õ¿ðòýëõ íàñíû/ á¿òýí ºí÷èí õ¿¿õýä;

64.1.2. ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áóþó õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí áîëîí ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí õ¿íèé íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿¿õýä; 64.1.3. ýöýã, ýõ íü õî¸óëàà óäààí õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà áóþó õîðèõ ãàçàðò ÿë ýäýëæ áàéãàà çýðýã àðãàã¿é øàëòãààíààð õ¿¿õäýý áèå÷ëýí òýæýýí òýòãýõ, àñðàí õàëàìæëàõ áîëîëöîîã¿é õ¿íèé íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿¿õýä;

64.1.4. ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ áàéíãà õýðýãëýñíèé óëìààñ èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí õ¿í; 64.1.5. ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë áîëîí ºíäºð íàñòàé áîëñíû óëìààñ èðãýíèé ýðõ, ¿¿ðãýý áèå÷ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëñîí õ¿í. 65 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëóóëæ, õàðãàëçàí äýìæ¿¿ëæ áàéãàà õ¿íèé ýðõ

22

65.1. Àñðàí õàìãààëóóëæ, õàðãàëçàí äýìæ¿¿ëæ áàéãàà õ¿í äàðààõü ýðõ ýäýëíý:

65.1.1. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ãýð á¿ëä àìüäðàõ; 65.1.2. ñóð÷ áîëîâñðîõ íºõö뺺ð õàíãóóëàõ, ýñýí ìýíä àìüäðàõ; 65.1.3. íèéãìèéí äààòãàëûí áîëîí õàëàìæèéí òýòãýâýð, òýòãýìæ àâàõ;

65.1.4. îðîí ñóóöàíäàà àìüäðàõ ýðõýý õýâýýð õàäãàëàõ; 65.1.5. õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí áóñàä ýðõ. 66 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ áàéãóóëëàãà 66.1. Ýíý õóóëèéí 63, 64 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí õ¿íèéã ñóäëàí òîãòîîõ, ò¿¿íä õóóëü ¸ñíû àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîìèëîõ, àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé áóñàä àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ¿¿ðãèéã ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õýðýãæ¿¿ëíý. 66.2. Õóóëü ¸ñíû àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîãäîîã¿é, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë, ºíäºð íàñòàé áîëñíû óëìààñ ýðõ, ¿¿ðãýý áèå÷ëýí õýðýãæ¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áîëñîí àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí àñðàìæèä áàéñàí õ¿¿õäèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãà, àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä øèëæ¿¿ëñýí õ¿¿õäèéã íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãà àñðàí õàìãààëæ, õàðãàëçàí äýìæèíý. 66.3. Õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä áîëîí àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä øèëæñýí õ¿¿õýä, íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãàä øèëæñýí õ¿íèé ýä õºðºíãèéã ø¿¿õ ýðõëýí õàìãààëàã÷èä õàðèóöóóëíà. 67 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ 67.1. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéã äîð äóðäñàí æóðìààð òîãòîîíî:

67.1.1. ýä õºðºíãèéí çîõèõ áîëîëöîîòîé òºðºë, ñàäàí áóþó òºðºë, ñàäàí áóñ õ¿íèé áè÷ãýýð ãàðãàæ, íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëñýí çºâøººðëèéã íü ¿íäýñëýí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ýýð òîãòîîõ; 67.1.2. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîãäîîã¿é áîë õ¿¿õäèéã íàñ, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûã íü õàðãàëçàí õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëýõ;

67.1.3. õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîãäîîã¿é áîë ºíäºð íàñòàí, òàõèð äóòóó õ¿íèéã àñðàìæèéí ãàçàðò øèëæ¿¿ëýõ; 67.1.4. ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áóþó õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí õ¿íèéã ñýòãýë ìýäðýëèéí ýìíýëýãò áîëîí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëýõ. 67.2. Òóõàéí õ¿íèéã àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ øààðäëàãàòàé áàéãàà òóõàé ìýäýýëëèéã àëèâàà áàéãóóëëàãà, èðãýí õîëáîãäîõ ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä ºãºõ ¿¿ðýãòýé.

23

67.3. Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýí, Ìîíãîë Óëñàä áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿íèéã àñðàí õàìãààëæ, õàðãàëçàí äýìæèõýä ýíý õóóëèéã äàãàæ ìºðäºíº. 67.4. Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýíä òóõàéí óëñûí õóóëèàð àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîñîí íü ýíý õóóëüä õàðøëààã¿é áîë õ¿÷èíòýéä òîîöíî. 67.5. Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààã ¿íý òºëáºðã¿é ã¿éöýòãýíý. 68 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ýýð òîãòîîæ áîëîõã¿é õ¿í 68.1. Äîð äóðäñàí õ¿íèéã àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ýýð òîãòîîõûã õîðèãëîíî: 68.1.1. ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí;

68.1.2. ººðºº àñðàí õàìãààëóóëæ, õàðãàëçàí äýìæ¿¿ëæ áàéãàà; 68.1.3. ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà áàéíãà õýðýãëýäýã;

68.1.4. õîðèõ ÿë ýäýëæ áàéãàà áîëîí ýð¿¿ãèéí õýðýãò óäàà äàðàà øèéòã¿¿ëñýí; 68.1.5. ¿ð÷ëýí àâñàí õ¿¿õäýý ººðèéí áóðóóãààñ áóöààí ºãñºí. 69 ä¿ãýýð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿¿ðýã 69.1. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

69.1.1. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèéã õîîë, õ¿íñ, îðîí ñóóöààð õàíãàõ, àñðàí ñóâèëàõ; 69.1.2. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé ýðõ, àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ;

69.1.3. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé ìºíãºí õºðºíãº, ¿íýò ç¿éë, ¿íýò öààñ, áóñàä áàðèìò áè÷ãèéã áàíêèíä õàäãàëóóëàõ;

69.1.4. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãº, ìàë, áàíêèíä õàäãàëóóëñàí ìºíãºí õàäãàëàìæ, áóñàä ¿íýò ç¿éëèéã ººðò íü çîðèóëàí çàõèðàí çàðöóóëàõ, îðîí ñóóö õºëñëºõ ãýðýýã öóöëàõ, àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ øèíýýð àæ àõóé ýðõëýõ, ýðõýëæ áàéãàà àæ àõóéí àæëûã çîãñîîõäîî òóõàéí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãààñ çºâøººðºë àâàõ;

69.1.5. õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéíõýý òàëààð òóõàéí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä æèë á¿ð òàéëàãíàõ. 69.2. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü ýíý ç¿éëä çààñàí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõäýý àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà /áàãà íàñíû õ¿¿õýä, ñýòãýöèéí ºâ÷òýéãýýñ áóñàä/ õ¿íèé ñàíàëûã õàðãàëçàíà. 70 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èä

24

õîðèãëîõ ç¿éë 70.1. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ äàðààõü ¿éëäýë õèéõèéã õîðèãëîíî:

70.1.1. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íòýé õýëöýë õèéõ; 70.1.2. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ ººðèéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í, òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íòýé õýëöýë õèéõ;

70.1.3. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿í áîëîí ººðèéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í, òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íèé õîîðîíä ¿¿ññýí ìàðãààíûã ø¿¿õýýð øèéäâýðëýõýä óã õ¿íèéã òºëººëºõ; 70.1.4. àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãº, ìàë, ìºíãºí õàäãàëàìæ, ¿íýò öààñ, ¿íýò ç¿éëèéã áýëýãëýõ, ººðò íü çîðèóëàõààñ áóñàä òîõèîëäîëä õóäàëäàõ, àðèëæèõ, áàðüöààëàõ, äýí÷èí òàâèõ áîëîí áóñàä õýëáýðýýð çàõèðàí çàðöóóëàõ; 70.1.5. ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãûí çºâøººðºëã¿éãýýð îðîí ñóóö õºëñëºõ ãýðýýã öóöëàõ, àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ øèíýýð àæ àõóé ýðõëýõ, ýðõýëæ áàéãàà àæ àõóéí àæëûã çîãñîîõ. 71 ä¿ãýýð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð Çàñàã äàðãûí ýäëýõ ýðõ

71.1. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð äàðààõü ýðõ ýäýëíý:

71.1.1. àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæâýë çîõèõ õ¿íèé òàëààðõè ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâ÷, íºõöºë áàéäëûã ñóäàëñíû ¿íäñýí äýýð õîëáîãäîõ ìàòåðèàë á¿ðä¿¿ëæ àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîõ, ººð÷ëºõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàõ; 71.1.2. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîãòîîãäîîã¿é õ¿¿õäèéã õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä, ºíäºð íàñòàí, òàõèð äóòóó õ¿íèéã àñðàìæèéí ãàçàðò øèëæ¿¿ëýõ øèéäâýð ãàðãàõ. 71.1.3. àñðàìæ, äýìæëýãò áàéãàà õ¿í íýã á¿ðò õóâèéí õýðýã íýýæ õºòëºõ;

71.1.4. õóâèéí õýðýãò àñðàìæ, äýìæëýã òîãòîîñîí òóõàé øèéäâýð, ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõè ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí ìàãàäëàãàà, òºðñíèé ãýð÷èëãýý, ýñõ¿ë íàñ òîãòîîñîí áàðèìò áè÷èã, îðøèí ñóóãàà ãàçðûí õàÿã, òºðºë, ñàäàíãèéí õ¿íèé òóõàé ìýäýýëýë, ýä õºðºíãèéí æàãñààëò, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷òýé õèéñýí ãýðýý áîëîí øààðäëàãàòàé áóñàä ìàòåðèàëûã õàâñàðãàõ; 71.1.5. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷òýé ãýðýý áàéãóóëæ, áèåëýëòèéã íü øàëãàõ; 71.1.6. àñðàìæ, äýìæëýãò áàéãàà õ¿íèé ýðõ, àøèã ñîíèðõîëä õîõèðîë ó÷èð÷ áîëçîøã¿é áîë àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ýýñ òîäîðõîé õýëöýë õèéõèéã õîðèãëîõ;

25

71.1.7. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí áóðóóòàé ¿éë àæèëëàãààíààñ àñðàìæ, äýìæëýãò áàéãàà õ¿íèé ýä õºðºíãºä õîõèðîë ó÷èðñàí íºõöºëä õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ òóõàé íýõýìæëýëèéã ø¿¿õýä ãàðãàõ. 72 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ 72.1. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà äîð äóðäñàí æóðìààð õÿíàëò òàâèíà:

72.1.1. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿éë àæèëëàãàà, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí áàðèìò áè÷èãòýé òàíèëöàõ; 72.1.2. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ìýäýëä áàéãàà ýä õºðºíãèéí äàíñ á¿ðòãýëèéã ãàðãóóëæ, ò¿¿íèé á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, àñðàìæ, äýìæëýãò áàéãàà õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ ýðõýëæ áóé àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû òàéëàí òýíöëèéã øàëãàõ.

72.2. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäóóëàí àëèâàà áàéãóóëëàãà, èðãýí íü ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä ãîìäîë ãàðãàõ, ìýäýýëýë ºãºõ ýðõòýé. 73 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ýðõ,

¿¿ðýã äóóñãàâàð áîëîõ 73.1. Àñðàí õàìãààëóóëæ áàéãàà õ¿¿õýä 14 íàñ õ¿ðìýãö àñðàí õàìãààëàã÷ íü õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí ýðõ ýäýëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. 73.2. Äàðààõü òîõèîëäîëä àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿¿ðýã äóóñãàâàð áîëíî: 73.2.1. àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ íºõöºë àðèëæ, õ¿¿õäèéã ýöýã, ýõýä íü áóöààñàí;

73.2.2. õ¿¿õäèéã ¿ð÷ë¿¿ëñýí, ýñõ¿ë õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëñýí;

73.2.3. õàðãàëçàí äýìæ¿¿ëýã÷ íàñàíä õ¿ðñýí; 73.2.4. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ õ¿ñýëò ãàðãàñàí;

73.2.5. ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð õàðãàëçàí äýìæ¿¿ëýã÷èéã èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöñîí;

73.2.6. àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷, ýñõ¿ë àñðàìæ, äýìæëýãò áàéãàà õ¿í ñóðàãã¿é àëãà áîëñîí áóþó íàñ áàðñàíä òîîöîãäñîí, íàñ áàðñàí. 73.3. Àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü ýðõýý óðâóóëàí àøèãëàñàí, ¿¿ðãýý çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëýýã¿éí óëìààñ àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéãàà õ¿íèéã õàðàà õÿíàëòã¿é, ýñõ¿ë øààðäëàãàòàé òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýýã¿é îðõèñîí áîë ø¿¿õ àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ýýð òîãòîîñîí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, àñðàí

26

õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéã øèíýýð òîãòîîõ àñóóäëûã çîõèõ æóðìûí äàãóó øèéäâýðëýíý. 73.4. Àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëºãäñºí, ýñõ¿ë óã ýðõ, ¿¿ðýã äóóñãàâàð áîëñîí òîõèîëäîëä àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü àñðàìæ, äýìæëýãòýý áàéñàí õ¿íèé ýä õºðºíãèéí òàëààðõè òàéëàí òîîöîîã ãóðâàí ñàðûí äîòîð ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä ãàðãàí ºã÷, ýä õºðºíãèéã ººðò íü áóþó õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷, ºâ çàëãàìæëàã÷èä øèëæ¿¿ëíý. 74 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿¿õäèéã ãýð á¿ëäýý àâ÷ àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà 74.1. Õ¿íä íºõöºëä áàéãàà áàãà íàñíû áóþó íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿¿õäèéã èðãýí ãýð á¿ëäýý àâ÷, ººðèéí çàðäëààð àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëæ /öààøèä "àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ" ãýõ/ áîëíî. 74.2. Õ¿¿õäèéã àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõäýý íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãà áîëîí àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýýð õ¿ñýëò ãàðãàñàí èðãýíèé õîîðîíä òîäîðõîé õóãàöààãààð ãýðýý áàéãóóëíà. 74.3. Õ¿¿õýä àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ òóõàé ãýðýýíä õ¿¿õäèéã àñðàõ, õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, áîëîâñðîë îëãîõ íºõöºë, àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èéí áîëîí íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãûí ýðõ, ¿¿ðýã, àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä îëãîõ óðàìøóóëàë, õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó îëãîãäîõ áóñàä õºíãºëºëò, ãýðýý äóóñãàâàð áîëîõ ¿íäýñëýë, ¿ð äàãàâðûã çààíà. 74.4. Õ¿¿õäèéã àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýä òóõàéí ãýð á¿ëä òààëàìæã¿é íºõöºë áóé áîëñîí íü òîãòîîãäñîí, ýöýã, ýõýä íü áóöààí ºãñºí, ¿ð÷ë¿¿ëñýí áîë íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãûí øààðäëàãààð, õ¿íäýòãýí ¿çýõ áóñàä øàëòãààí /ºâ÷èëñºí, ãýð á¿ëèéí áîëîí ýä õºðºíãèéí áàéäàë ººð÷ëºãäñºí, õàðèëöàí ¿ë îéëãîëöîõ, ìàðãààíòàé áàéäàë/ áóé áîëñîí áîë àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èéí ñàíàà÷èëãààð ãýðýýã õóãàöààíààñ ºìíº öóöàëæ áîëíî. 74.5. Àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýýð øèëæ¿¿ëýõäýý äîëîîí íàñ õ¿ðñýí õ¿¿õäýýñ ººðèéí íü çºâøººðëèéã àâíà. 74.6. Àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýýð øèëæ¿¿ëñýí õ¿¿õýä òýæýýã÷ýý àëäñàíû áîëîí íèéãìèéí õàëàìæèéí òýòãýâýð, òýòãýìæ àâàõ, õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó îðîí ñóóöààð õàíãàãäàõ ýðõ ýäýëíý. 74.7. Ýíý õóóëèéí 74.Ç-ò çààñíààð àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä îëãîõ óðàìøóóëàëä øààðäàãäàõ çàðäëûã Íèéãìèéí õàëàìæèéí òóõàé õóóëü1-ä çààñíû äàãóó íèéãìèéí õàëàìæèéí ñàíãààñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý. 74.8. Ýíý õóóëèéí 66.2-ò çààñíû äàãóó íèéãìèéí õàëàìæèéí áàéãóóëëàãà àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí õóâèàð àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèíà. 75 äóãààð ç¿éë. Àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëæ áîëîõã¿é õ¿í

27

75.1. Ýöýã, ýõ áàéõ ýðõýý õÿçãààðëóóëñàí, õàñóóëñàí áóþó õÿçãààðëóóëæ, õàñóóëæ áàéñàí, àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëæ áàéñàí áóþó ¿ð÷ëýí àâñàí õ¿¿õäýý ººðèéí áóðóóãààñ áóöààí ºãñºí, ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð èðãýíèé ýðõ ç¿éí ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áóþó õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöîãäñîí, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ áàéíãà õýðýãëýäýã, ýð¿¿ãèéí õýðýãò óäàà äàðàà øèéòã¿¿ëæ áàéñàí áîëîí õîðèõ ÿë ýäýëæ áàéãàà õ¿íòýé àñðàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

ÅÑįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ

Áóñàä ç¿éë 76 äóãààð ç¿éë. Õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ 76.1. Ýíý õóóëèéã 1999 îíû 8 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÝÄ ÄÀÐÃÀ Ä.ÃÀÍÁÎËÄ