Εθισμός στο διαδίκτυο Έρευνα στην Ελλάδα

ΟΜΑΔΑ ΩΓιάκα Χρυσούλα Δέλλας Βασίλης Παπαγεωργίου Τάσος Παπασταμόπουλος Γιώργος Ρήγας Τάσος Σαββόπουλος-Βασιλόπουλος Γιώργος Στριγγλής Κων/νος Τσινοπούλου ΔέσποιναΥψηλάντης Κων/νος Ψαρρής Νίκος

ΠΗΓΗ: http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=27

2ο Πανελλήνιο συνέδριοΠάτρα 28-30/4/2011

Ερευνητές:

Α. Σοφός Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο ΑιγαίουΗ. Αθανασιάδης Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο ΑιγαίουΚ. Διάκος Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο ΑιγαίουΑ. Δούκα Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Πηγές

1.Εισαγωγή

Τα οφέλη και οι διευκολύνσεις του διαδικτύου για τον άνθρωπο

Πολύτιμη πηγή γνώσηςΕνημέρωση – ΠληροφόρησηΕπικοινωνίαΔιασκέδασηΕύκολη πρόσβαση (σχεδόν) στον καθέναΑπό τις σημαντικότερες εφαρμογές της τεχνολογίας των τελευταίων ετώνΗ χρήση του επεκτείνεται ραγδαία με ταχύτατο ρυθμό μεταξύ όλων των ηλικιακών ομάδων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα αίτια του εθισμού στο Διαδίκτυο και ο ορισμός της υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου

H αλόγιστη χρήση τουΗ έλλειψη σχετικής ενημέρωσης – πληροφόρησης από την πλευρά των εφήβων και των νέων.“Εθισμός”: Διαφωνία μεταξύ επιστημόνων, καθώς πολλοί πιστεύουν ότι ο “εθισμός” μπορεί να υπάρξει μόνο σε περιπτώσεις που συμπεριλαμβάνεται η χρήση ή η χορήγηση χημικών ουσιών” (Bratter και Forrest, 1985).Παρ'όλα αυτά, οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι οι εθισμοί αναπτύσσονται πιο πολύ από τους ίδιους τους ασθενείς, παρά από χημικές ουσίες.Αυτή η πεποίθηση εξηγείται και από την επιστήμη της Νευροβιολογίας, με την Έκλυση ντοπαμίνης, που αποτελεί νευροδιαβιβαστή ηδονής από τον οργανισμό τη στιγμή του ενθουσιασμού ή της ικανοποίησης.Ωστόσο, ακόμα δεν υπάρχει συγκεκριμένος και σαφής ορισμός για το φαινόμενο.

Ιστορική αναδρομή των ορισμών για την εμφάνιση εθισμού στο Διαδίκτυο

1990 Keepers: “Τεχνολογική εξάρτηση” με αφορμή ένα μικρό εξαρτημένο από βιντεοπαιχνίδια αγόρι

1991 Shotten: “Εθισμός στον Η/Υ”, “Εξαρτημένοι χρήστες”, που συνήθως είναι άντρες με μεγάλο ενδιαφέρον για την τεχνολογία και την επιστήμη.

Ωστόσο, πλέον ο “εθισμός στον Η/Υ” αντικαταστάθηκε από τον εθισμό στο Διαδίκτυο.

Συνέχεια με τους ιστορικούς ορισμούς του εθισμού στο Διαδίκτυο

1998 Griffiths: ο εθισμός στο Διαδίκτυο ως υποσύνολο ή είδος του “εθισμού στην τεχνολογία”, όπως και ο “εθισμός στον Η/Υ”1998 Kandell: Ψυχολογική εξάρτηση του χρήστη, ανεξαρτήτως του τι δραστηριότητα έχει, όταν πλοηγείται στο Διαδίκτυο.2001 Davis: Ορίζει την παθολογική χρήση του Διαδικτύου.

Διακρίνει 2 τύπους της:

Συνέχεια με τους ιστορικούς ορισμούς του εθισμού στο Διαδίκτυο1) συγκεκριμένη παθολογική χρήση του Διαδικτύου (SPIU):Αναφέρεται σε εκείνους που ικανοποιούν συγκεκριμένες λειτουργίες όπως:Εμπορικές συναλλαγέςΔημοπρασίεςΤραπεζικές συναλλαγέςΔιακίνηση πορνογραφικού υλικού

2) γενικευμένη παθολογική χρήση του Διαδικτύου (GPIU):

Η γενική και πολυδιάστατη χρήση του Διαδικτύου, χωρίς κάποιο προκαθορισμένο σκοπό.

Δεν έχει ακόμα αποφασιστεί από την επιστημονική κοινότητα, αν το φαινόμενο εμπίπτει στην κατηγορία της διαταραχής και αν πρέπει να συμπεριληφθεί στο Αμερικανικό Ταξινομικό Ψυχιατρικό Σύστημα DSM.

2010: εισαγωγή του χαρακτηρισμού ως “Internet Addiction Disorder”, δηλαδή ως μιας νέας μορφής ψυχιατρική διαταραχή

Εξάπλωση εθισμού στο διαδίκτυο

Παρατηρείται ταχύτατη εξάπλωση του φαινομένου σε παγκόσμιο επίπεδο.

Παρουσιάζει κρούσματα σε όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικές ομάδες.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες εκτιμάται ότι 9 εκατ. Αμερικανοί και 10 εκατ. Κινέζοι πολίτες μπορούν να χαρακτηριστούν ως εθισμένοι στο διαδίκτυο.

Το φαινόμενο τείνει να πάρει επικίνδυνες διαστάσεις και στη χώρα μας, με το ποσοστό του εθισμού να κυμαίνεται από 8% μέχρι 15%, παρόλο που η διείσδυση του διαδικτύου βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα ακόμα.

Συμπτώματα του φαινομένου

Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, άγχος, έμμονη σκέψη και όνειρα για το διαδίκτυο. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές για το διαδίκτυο. Έκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Μειωμένη επίδοση στο σχολείο, πανεπιστήμιο λόγω των πολλών ωρών που περνάει στο διαδίκτυο. Σε προχωρημένες περιπτώσεις το άτομο δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να αποσυρθεί από τις υποχρεώσεις του, απομονώνεται από την οικογένεια και τους φίλους του, γίνεται επιθετικό και τέλος φτάνει σε σημείο να μην τρώει η το αντίθετο.

2. Σκοπός και στόχοι της έρευνας

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να αναδειχθεί το πρόβλημα του εθισμού στις νεαρές ηλικίες και τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού.

Τα επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα είναι:1) Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιούν μαθητές το διαδίκτυο;2) Ποιο είναι το ποσοστό εθισμού στο διαδίκτυο στους εφήβους

στην Ελλάδα;3) Ο εθισμός στο διαδίκτυο διαφοροποιείται σε σχέση με το

φύλλο;4) Ποιοι είναι οι παράγοντες που σχετίζονται με τον εθισμό στο

διαδίκτυο;

Σκοπός και στόχοι

3. Μεθοδολογική προσέγγιση

Η μεθοδολογική προσέγγιση δομείται σε 5 στάδια. Στο πρώτο γίνεται εκτενής ανασκόπηση της βιβλιογραφίας

σχετικά με τον εθισμό στο διαδίκτυο. Εντοπίστηκαν και μελετήθηκαν παρόμοιες έρευνες τόσο

διεθνείς όσο και ελληνικές. Μια σημαντική παρατήρηση ήταν η περιορισμένη έκταση

των ερευνών στην Ελλάδα και αυτό έδωσε το κίνητρο για αυτή την προσπάθεια.

Ο κύριος όγκος των πηγών που αξιοποιήθηκαν για την εργασία προήλθε από τον διεθνείς έρευνες.

ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Σε δεύτερο στάδιο, βάσει των ερευνητικών στόχων, έγινε βαθύτερη μελέτη του θεωρητικού πλαισίου που περιβάλλει τον εθισμό στο διαδίκτυο. Μελετήθηκαν τα πρώτα σημάδια, οι αιτίες, οι συνέπειες και οι τρόποι αντιμετώπισης του.

Ο εθισμός στο διαδίκτυο δεν είναι ενταγμένος στο DSM (Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders) έτσι δεν είναι επίσημα αποδεχτή διαταραχή.

Η Young εξέτασε και διαπίστωσε την ομοιότητα του εθισμού στο διαδίκτυο με τον παθολογικό τζόγο, μια διαταραχή ενταγμένη στο DSM

Επέλεξε από τα 10 διαγνωστικά κριτήρια, που περιέχει το DSM για τον παθολογικό τζόγο, τα 8 και δημιούργησε την εξής μορφή ερωτηματολογίου:

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ

1) Αισθάνεστε πολύ προσηλωμένος/η στο διαδίκτυο;2) Αισθάνεστε ότι χρειάζεστε όλο και περισσότερο χρόνο στο

διαδίκτυο για να είστε ευχαριστημένος/η;3) Έχετε προσπαθήσει επανειλημμένως να ελέγξετε, μειώσετε,

διακόψετε, τη χρήση του διαδικτύου ανεπιτυχώς;4) Όταν προσπαθείτε να κόψετε τη χρήση του διαδικτύου

αισθάνεστε κακόκεφος/η, ανήσυχος/η, ή σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση;

5) Παραμένετε μέσα στο διαδίκτυο παραπάνω από ότι σκοπεύατε;6) Έχετε βάλει σε κίνδυνο σημαντικές σχέσεις σας ή μαθήματα

και δουλειές εξαιτίας του διαδικτύου;

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ (2)

7) Έχετε πει ψέματα σε μέλη της οικογένειας σας ή σε γιατρούς ή σε άλλους για να αποκρύψετε την την έκταση της απασχόληση σας στο διαδίκτυο;

8) Χρησιμοποιείται το διαδίκτυο σαν μια διέξοδο διαφυγής από τα προβλήματά σας ή για να ανακουφιστείτε από μια δυσάρεστη κατάσταση;

Οι ερωτηθέντες απαντάνε με ένα ΝΑΙ ή ΌΧΙ στα 8 σημεία. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, οι εθισμένοι χρήστες θα πρέπει να παρουσιάζουν 5 θετικές απαντήσεις από τις 8 ερωτήσεις που στοιχειοθετούν το διαδικτυακό εθισμό.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ (3)

ΤΡΙΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Συστηματοποίηση των ερευνητικών εργασιών που εντοπίστηκαν, ανασύρθηκαν ερευνητικά εργαλεία σύμφωνα με τις εκάστοτε προσεγγίσεις του φαινομένου και επιλέχτηκε το ερωτηματολόγιο της K. Young (1996)

Η λίστα με τα 8 διαγνωστικά κριτήρια της Young μεταφράστηκε με κατάλληλο τρόπο ώστε να απευθύνεται σε εφήβους μαθητές

ΤΡΙΤΟ ΣΤΑΔΙΟ (2)

Το ερωτηματολόγιο της Young έχει χρησιμοποιηθεί με αποτελεσματικότητα σε έρευνες τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα

Το πρώτο μέρος του ερωτηματολογίου αφορούσε κυρίως δημογραφικά και προσωπικά χαρακτηριστικά των μαθητών

ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Στο τέταρτο στάδιο της εργασίας υπήρξε η διεξαγωγή της ποσοτικής έρευνας

Η έρευνα διεξήχθη το διάστημα Απριλίου – Μαϊου 2010 σε 10 σχολεία(5 Γυμνάσια και 5 Λύκεια), σε περιοχές της Ελλάδας

ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΤΑΔΙΟ (2)

Συνολικά συγκεντρώθηκαν 1.091 ερωτηματολόγια. Από αυτά, τα 566 προήλθαν από μαθητές Γυμνασίου και τα 525 από μαθητές Λυκείου

Βασικά χαρακτηριστικά των μαθητών που ρωτήθηκαν: φύλο, ηλικία, περιοχή, σχολείο, επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων, προτιμήσεις στα σχολικά μαθήματα

ΠΕΜΠΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Στο στάδιο αυτό πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη με τους ειδικούς της Μονάδας Εφηβικής Υγείας

Οι επιστήμονες ερωτήθηκαν:

για τη δική τους έρευνα για τον εθισμό στο διαδίκτυο

για τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίστηκαν τα περιστατικά εθισμένων στο διαδίκτυο εφήβων

4.Αποτελέσματα και Συζήτηση Αποτελεσμάτων

Το 93% του συνόλου των μαθητών της έρευνας δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο.

80% διαθέτουν σύνδεση στο σπίτι τους

67% αυτών που δεν έχουν καταφεύγουν σε μέρη όπως internet cafe για να συνδεθούν

1ο Ερώτημα

12% των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου βρέθηκαν εθισμένοι στο Διαδίκτυο

Η Τεχνολογική κατεύθυνση είχε το μεγαλύτερο ποσοστό εθισμένων(45%)

Η κατηγορία “μέτριων” μαθητών (14-17) έφτασε ποσοστά εθισμού 48%

2ο Ερώτημα

Μικρές διαφορές χαρακτηριστικών εθισμού ανάμεσα στα 2 φύλα

Ποσοστό εθισμού 15% στα αγόρια και μόνο 9% στα κορίτσια

Τα κορίτσια όμως παρουσιάζουν αυξητική τάση με τα χρόνια τείνοντας να ισοφαρίσουν τα ποσοστά

3ο Ερώτημα

• 67% όσων ΔΕΝ έχουν σύνδεση στο σπίτι τους καταφεύγουν σε άλλα μέρη(internet cafe) με το 9% αυτών να είναι εθισμένοι

• 73% των εθισμένων επισκέπτονται άλλους χώρους ανεξαρτήτως αν έχουν σύνδεση στο σπίτι τους

• Αυτό φαίνεται να σχετίζεται και με τη σχολική επίδοση και την κλίση σε κάποια μαθήματα

4ο Ερώτημα

45% των εθισμένων εμφανίζουν κλίση προς μαθήματα κοντά στη νέα τεχνολογία

Οι μαθητές της Θεωρητικής κατεύθυνσης εμφανίστηκαν οι λιγότερο επιρρεπείς στον εθισμό

Διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό εθισμού στους “μέτριους” μαθητές έφτασε το 18,5%, στους ”καλούς” 12% και στους ”άριστους” 10%

5.Συζήτηση

Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιούν οι μαθητές το διαδίκτυο?

Διαθέτουν διαδίκτυο στο σπίτι 80%

Περίπου 50% πληθυσμού της Ελλάδος έχει πρόσβαση σε αυτόhttp://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe

Εξάπλωση διαδικτύου σε άτομα μικρότερης ηλικίας

Ποσοστά εφήβων που είναι εθισμένοι στο διαδίκτυο

Μονάδα Εφηβικής Υγείας: περίπου 1% (έρευνα μόνο σε Αθήνα)

Υπόλοιπες έρευνες:9% εώς 15%

Τα παιδιά στην περιφέρεια μπορούν να εθιστούν πιο εύκολα από παιδιά του κέντρου Περισσότερη ελευθερία χρόνουΠεριορισμένο πεδίο δραστηριοτήτων

Ποσοστά εθισμού εφήβων ανά χώρα

ΧΩΡΑ ΕΘΙΣΜΟΣ % ΠΗΓΗΑΜΕΡΙΚΗ 9,8 Αnderson,1998ΝΟΡΒΗΓΙΑ 1,98 Johansson,2004ΤΑΙΒΑΝ 7,5 Ko et al, 2007Ν.ΚΟΡΕΑ 1,6 Kim et al, 2006ΙΤΑΛΙΑ 5,4 Pallanti ,2006ΚΙΝΑ 5,52 Deng ,2007ΚΑΤΕΧ.ΚΥΠΡΟΣ 1,1 Bayraktar,2007ΕΛΛΑΔΑ 11,8 Έρευνα ,2010

ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΝΑΝΕ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Παραμένετε στο διαδίκτυο παραπάνω από όσο σκοπεύατε?

ΝΑΙ!!!!

Ακόμη και οι μαθητές που δεν δήλωσαν εθισμένοι .

Δύσκολη η διαχείριση χρόνου, αφαιρούνται σε δημοφιλείς εφαρμογές και δραστηριότητες

91% μη εθισμένων δήλωσε ΝΑΙ!

Έχετε προσπαθήσει να ελέγξετε μειώσετε τη χρήση του διαδικτύου?

Εθισμένοι φοιτητές δήλωσαν ΟΧΙ !

56,5%

Δεν φαίνεται να το έχουν συνειδητοποιήσει αφού δεν κάνουν προσπάθεια να μειώσουν την χρήση του.

Μαθητές που δεν είναι εθισμένοι

91%

Χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο σαν διέξοδο διαφυγής?

Εθισμένοι μαθητές 90% Μη εθισμένοι μαθητές 40% Το θεωρούν ως ένα μέσο που κάνει το άτομο να αποσπάται και να ξεχνιέται με ευχάριστο τρόπο

Νομίζουν ότι λύνουν τα προβλήματά τους αν στρέψουν αλλού την προσοχή τους.

Griffiths(1998)

οι πιο πολλοί χρήστες δεν είναι εθισμένοι στο διαδίκτυο και στις δραστηριότητες του, αλλά ότι είναι το μέσο όπου ο χρήστης εκφράζει κάποια άλλη ψυχική του διαταραχή ή αποτελεί ένδειξη αντιπαράθεσης του ατόμου με ένα νοηματοδοτούμενο θέμα.

Ο εθισμός στο διαδίκτυο διαφοροποιείται σε σχέση με το φύλο?

Μονάδα Εφηβικής Μελέτης: 33 αγόρια-2 κορίτσια

Ελληνική Εταιρία Μελέτης Διαταραχής Εθισμού: 20 αγόρια-0 κορίτσια

Συμπεράσματα-Προτάσεις

93% των μαθητών έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο από κάποιο χώρο Το 11,8% των μαθητών της έρευνας παρουσιάζουν προβληματική χρήση του Διαδικτύου, ποσοστό που είναι από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως. Οι Έλληνες παρουσιάζουν πολύ χαμηλές επιδόσεις διαδικτυακού αλφαβητισμού. Τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή από τα κορίτσια στην προβληματική χρήση του. Οι αιτίες εμφάνισης του φαινομένου συνοψίζονται σε προσωπικούς, κοινωνικούς και σχολικούς παράγοντες

Συμπεράσματα-Προτάσεις

Επιτακτική η ανάγκη προστασίας των εφήβων και εκπαίδευση τους σε ψηφιακά Μέσα.

Όχι στην απαγόρευση ή στην απομάκρυνση μιντιακών περιεχομένων και τρόπων επικοινωνίας.

Προώθηση δραστηριοτήτων ώστε να γνωρίσουν όλα τα μέσα και να τα χρησιμοποιούν ανάλογα με τα ηλικιακά και αναπτυξιακά τους ενδιαφέροντα.

???Ερωτήσεις???

Are you Addicted?