جهانی شدن فرهنگ و واکنش های

فرهنگیدرس نظام های اداری تطبیقی پیشرفته

استاد : جناب دکتر غالمحسین حیدری فمی تفرشیگردآورنده : صدرالدین جمشیدی

مقدمه»جه3انی ش3دن« از م3س333ائل3 جمل333ه مهمی اس3ت ک3ه در پرت3و پ3یش3رفت3 روز اف3ز3ون 3تکنول3وژی و ار3تبا3ط333333333333ات، کش3ورها3ی 3در ح3ال ب333ه 3 را تو3س333عه

ج3333د3ی چ3333ال3ش ک3شان3ده3 اس3ت.

جه3انی ش3دن زنج3یره ای از دگرگ3ونی هاس3ت ک3ه عرص3ه کش3ورهای واقتص3اد سیاس3ت فرهن3گ، گون3اگون ه3ای جه3ان را در ب3ر گرفت3ه و گم3ان می رود، در نه3ایت ب3ه ایج3اد ی3ک نظ3ام واح3د جه3انی بینجام3د. انفع3ال و اس3تحاله ب3ا غ3ربی، فرهن3گ ب3ا اص3طکاک در دیگ3ر ه3ای فرهن3گ توج3ه ب3ه توان3ایی ه3ای برت3ر تبلیغ3اتی این فرهن3گ اهمیت این فراین3د را دو چن3دان ک3رده اس3ت . ش3ناخت »جه3انی ه3ای ارزش حف3ظ ب3ر ک3ه کش3ورهایی ب3رای ش3دن« تهدی3دها و ب3رای ش3ناخت دارن3د، اص3رار ف3رهنگی خ3ود بح3ران ه3ایی ک3ه این پدی3ده ب3رای آنه3ا ب3ه دنب3ال خواه3د

داشت، بسیار مهم است.با توج3ه ب3ه گس3تره »جه3انی ش3دن« ک3ه ابع3اد گون3اگون حی3ات بش3ری را در ب3ر می گ3یرد، ت3دوین این نوش3تار تنه3ا

Tعد فرهنگی این فرایند سامان یافته است . در ب

(Globalization) هیچ اتفاق نظری بین دانشمندان در مورد تعریف دقیق این واژه وجود تعریف جهانی شدنندارد . برخی به تبیین این مفهوم در چارچوب کلی تحوالت فرهنگی،

سیاسی، اقتصادی و زیست محیطی پرداخته اند، در حالی که جمعی دیگر کوشیدهاند جهانی شدن را به عنوان مفهومی صرفا اقتصادی تعریف کنند.

به عبارت دیگر می توان تعاریف ارائه شده را به دو دسته کلی تقسیم نمود که در یک دسته، جهانی شدن به معنای عام آن تعریف شده و دسته

Tعد اشاره دارند. از نظر ای دیگر تنها به جهانی شدن در یک بجهانی شدن تشدید روابط اجتماعی در سراسر جهان ( Giddens) گیدنز

است که مکان های دور از هم را چنان به هم مرتبط می سازد که رخدادهای هر محل، زاده حوادثی است که کیلومترها دورتر به وقوع

عالوه بر گسترش ( Glin)و گلین ( Satklif)میپیوندد. در حالی که ساتکلیف سرمایه داری، جهانی شدن را با »به هم پیوستگی بیشتر اقتصادها«

مشخص می کنند.اگر چه تعاریف متعددی از این فرایند شده، اما میتوان تعریف مربوط به

را که دربرگیرنده تمامی تعاریف است به 1995کمیته بین المللی در سال جهانی شدن عبارت است از درهم آمیزی عنوان تعریف جامع ذکر نمود: »

اقتصاد، جامعه شناسی، سیاست، فرهنگ و رفتارها از طریق نفی مرزها و «حذف پیوستگی های ملی و اقدام های دولتی

در کن3ار واژه »جه3انی ش3دن« ، واژه ه3ای نس3بتا م3ترادف و نس3بت vس3اختن روش3ن ک3ه دارن3د وج3ود ن3یز دیگ3ری تف3اوت آن ه3ا ب3ا واژه »جه3انی ش3دن « بی فای3ده نخواه3د ب3ود. واژه »جه3انی ک3ردن « ی3ا »جه3انی س3ازی« ، گرچ3ه معط3وف جه3انی همگ3ونی و وابس3تگی فراین3دهای ب3ه اس3ت، ام3ا ب3ر این داللت دارد ک3ه قص3د، برنام3ه و آگ3اهی معی3نی پش3ت این فراین3دها نهفت3ه اس3ت. ب3ه بی3ان دیگ3ر، »جه3انی س3ازی« در برگیرن3ده این معن3ا و مفه3وم اس3ت ک3ه نیروه3ایی توانمن3د در ق3الب دولت ملت و ی3ا ش3رکت ک3ار ب3ه خ3ود من3افع و عالی3ق راس3تای در چن3دملیتی، همگ3ون و یکدس3ت س3ازی جه3ان پرداخت3ه ان3د و ب3ه همین جه3انی از ن3ه جه3انی س3ازی گفت از بای3د س3خن دلی3ل ش3دن. ولی واژه جه3انی ش3دن متض3من این معناس3ت ک3ه بس3یاری از نیروه3ای جه3انی س3از و همگ3ونی آف3رین، غ3یر شخص3ی و فرات3ر از کن3ترل و قص3د ه3ر ف3رد ی3ا گ3روهی از

افراد هستند.

فرهن3گ ن3یز بن3ا ب3ر تعری3ف، ج3وهره، خصیص3ه و سرش3ت جمعی ت3وارث گونه3ای اس3ت ک3ه در حی3ات اجتم3اعی ی3ک و م3ذهبی هنجاره3ای در و داش3ته س3یالیت جامع3ه و علمی تفک3رات اجتم3اعی، منش و روش اخالقی، فلس3فی و س3رانجام نماده3ا و نموده3ای ه3نری تجلی پی3دا می کن3د. ب3ه م3وجب این تعری3ف عناص3ر تش3کیل دهن3ده فرهن3گ عبارتن3د از: م3ذهب، اخالقی3ات، فلس3فه، ه3نر در تم3امی اش3کال آن چ3ون معم3اری، موس3یقی، نقاش3ی ، مجس3مه س3ازی ، ادبی3ات و ...؛ و در ی3ک جمل3ه میت3وان فرهن3گ را انعک3اس دهن3ده ارزش3ها، س3نتها و هنجاره3ای

پایدار یک جامعه تلقی کرد.بن3ابراین جه3انی ش3دن فرهن3گ ب3ه معن3ای ، جه3انی ش3دن چن3د ی3ا ی3ک پای3دار هنجاره3ای و ه3ا س3نت ه3ا، ارزش

فرهنگ است.

گرچ3ه ب3رخی ص3احب نظ3ران خواس3ته ان3د ب3رای جه3انی پیشینه و زمینه های پیدایشش3دن پیش3ینه ه3ای بلن3د در نظ3ر گیرن3د و آبش3خور آن را اندیش3ه ه3ای یون3ان باس3تان، آم3وزه ه3ای ارب3اب کلیس3ا در ق3رون وس3طا و افک3ار متفک3ران ق3رن ن3وزدهم و بیس3تم پدی3ده، این ک3ه اس3ت این حقیقت ام3ا بدانن3د، اروپ3ا ت3اریخی چ3نین ط3والنی ن3دارد و پیش3ینه آن را در س3طح بین المللی، بای3د از اوائ3ل نیم3ه دوم ق3رن بیس3تم س3راغ

گرفت.کاربرد اص3طالح » جه3انی ش3دن « ب3ه دو کت3ابی برمیگ3ردد

منتش3ر ش3د. کت3اب نخس3ت، جن3گ و 1970ک3ه در س3ال ص3لح در دهک3ده جه3انی، ت3الیف »مارش3ال م3ک لوه3ان« و س3ابق مس3وءول »برژینس3کی« نوش3ته دوم، کت3اب .ش3ورای ام3نیت ملی آمریک3ابود

مب3احث کت3اب اول، ح3ول پیش3رفت وس3ایل ارتب3اطی و نقش آن در تب3دیل جه3ان ب3ه »دهک3ده واح3د جه3انی« متمرک3ز ب3ود؛ در ح3الی ک3ه کت3اب دوم، در م3ورد نقش آمریک3ا در ره3بری جه3ان وارای3ة

نمونة جامع مدرنیسم صحبت میکرد.پیش3تر توافقه3ای سیاس3ی و اقتص3ادی ک3ه پس از دو جن3گ جه3انی زمینهس3از ن3وعی ب3ه و گرفت3ه، انج3ام جه3ان کش3ورهای می3ان دار طالی3ه اس3ت، ش3ده المللی بین همک3اری و همزیس3تی تاس3یس نامی3ده میش3ود. بودهان3د ک3ه »جه3انی ش3دن« پدی3دهای

س3ال در متح3د مل3ل و 1945س3ازمان سیاس3ی توافقه3ای ،پ3ول، المللی بین تاس3یس ص3ندوق آن، از پس مهم اقتص3ادی

« و Gattگ3ات ، انج3ام موافقتنام3ه عم3ومی تعرف3ه و تج3ارت ی3ا »، 1947 کش3ور در س3ال 23نخس3تین دور م3ذاکرات آن ب3ا ش3رکت

، اتح3اد پ3ولی ی3ازده کش3ور اروپ3ایی در 1989پای3ان جن3گ س3رد در جه3انی» 1998 تج3ارت س3ازمان تش3کیل ،WTO از همگی »

پیش زمینه های بروز فرایند جهانی شدن هستند .

رش3د ش3گفت آور در تکنول3333وژی مانن333د ام333وری نق33ل، و حم33ل از و مخ33ابرات ت33ر مهم هم33ه

انقالب در انفورماتی333ک

ک333ه 80ده333ه جایگ3اه رفیعی ب3ه رایان333ه ص333نعت پی در و بخش3ید گس3333ترش آن این33ترنت، ش33بکة را عملی اب33زار جهت پیش3برد این ف333راهم پدی333ده

ساخت.

اهمیت و لزوم شناخت این پدیده

به نظ3ر جه3انی گرای3ان، نظامه3ای ارتب3اطی جه3انی جدی3د در ح3ال تغی3یر ش3کل دادن رواب3ط می3ان م3وقعیت ه3ای و هس33تند، اجتم33اعی ش33رایط و ف33یزیکی محلیِ را اجتم3اعی و سیاس3ی زن3دگی vموقعی3تی جغرافی3ای خ3دمت در اس3ت ممکن ام3ور این دهن3د، می تغی3یر گسس3تن ی3ا برکن3دن هویته3ا از زمانه3ا ، مکانه3ا و س3نتهای رایان3ه دس3تگاه ی3ک داش3تن ام3روزه درآین3د. خ3اص شخص3ی و اتص3ال ب3ه این3ترنت، ب3رای برق3راری ه3ر گون3ه ارتب3اط ب3ا محی3ط جه3انی ک3افی اس3ت. و این ام3ر ب3اعث ک3اهش تص3دی دولته3ا در نظ3ارت ب3ر س3اماندهی اطالع3ات افک3ار ه3دایت و ایج3اد در را نقش ت3رین گس3ترده ک3ه

عمومی دارد خواهد شد.

و ش3کلگیری زمینهس3از ارتب3اطی، امکان3ات و تح3والت این اص3لی عناص3ر و اج3زا ک3ه نهاده3ایی هس3تند و رواب3ط اف3زایش پ3روژه این مجری3ان اه3داف راس3تای در را ف3راملی جامعه3ای و ش3کلگیری جه3انی ه3ای جری3ان دهن3د. گس3ترش تش3کیل می جامع3ة ف3راملی، بح3ران ه3ویت را ن3یز ب3ه دنب3ال خواه3د داش3ت . ب3ا فرس3وده ت3ر و نفوذپ3ذیرتر ش3دن مرزه3ای ملی، ح3د و مرزه3ای هوی3تی در هم م3یریزد و س3لطة بال من3ازع ه3ویت و فرهن3گ ملی ی3ا ملی نهاده3ای جدی3د عرص3ة این در و ش3ود، می مخ3دوش م3ذهبی چن3دان محلی از اع3راب نداش3ته و تالش ب3رای بازس3ازی

هویت ملی را ه به جایی نمی برد.نتیج3ه فراین3د جه3انی ش3دن ، ش3کل گ3رفتن جامع3ه ای ف3راملی و یای3د، نقش سیاس3ی تحق3ق آن ابع3اد تم3ام در اگ3ر ک3ه اس3ت ارزش3هایی و ق3وانین و یافت3ه ک3اهش آن در دولته3ا ف3رهنگی ف3راملی ب3ر س3اختار اقتص3ادی ، سیاس3ی ، ف3رهنگی و اجتم3اعی

آن حکمفرما خواهد بود .

این تح3والت و امکان3ات ارتب3اطی، زمینهس3از ش3کلگیری و اف3زایش جامعه3ای اص3لی عناص3ر و اج3زا ک3ه هس3تند نهاده3ایی و رواب3ط می تش3کیل پ3روژه این مجری3ان اه3داف راس3تای در را ف3راملی دهن3د. گس3ترش جری3ان ه3ای جه3انی و ش3کلگیری جامع3ة ف3راملی، و ب3ا فرس3ودهتر . داش3ت دنب3ال خواه3د ب3ه ن3یز را ه3ویت بح3ران هم در هوی3تی مرزه3ای و ح3د ملی، مرزه3ای ش3دن نفوذپ3ذیرتر می مخ3دوش ملی فرهن3گ و ه3ویت من3ازع بال و س3لطة م3یریزد ش3ود، و در این عرص3ة جدی3د نهاده3ای ملی ی3ا م3ذهبی چن3دان محلی از اع3راب نداش3ته و تالش ب3رای بازس3ازی ه3ویت ملی را ه ب3ه ج3ایی

نمی برد.نتیج3ه فراین3د جه3انی ش3دن ، ش3کل گ3رفتن جامع3ه ای ف3راملی اس3ت یای3د، نقش سیاس3ی و ف3رهنگی ابع3اد آن تحق3ق تم3ام اگ3ر در ک3ه ب3ر ف3راملی ارزش3هایی و ق3وانین و یافت3ه ک3اهش آن در دولته3ا س3اختار اقتص3ادی ، سیاس3ی ، ف3رهنگی و اجتم3اعی آن حکمفرم3ا

خواهد بود .

نکت3ه ج3الب درب3اره جه3انی ش3دن ف3رهنگی معاص3ر، س3وای گس3ترة آن، این اس3ت ک3ه مح3رک این پدی3ده ه3ا ش3رکتها هس3تند ن3ه کش3ورها. ب3ه ب3اور جه3انی گرای3ان، ش3رکتها ب3ه جه3انی اص3لی کنن3دگان توزی3ع و تولیدکنن3دگان عن3وان ش3دن ف3رهنگی، ج3ایگزین دولته3ا و حکومته3ای دی3نی ش3ده جدی3د پدی3دهای المللی بین خصوص3ی نهاده3ای ان3د. نیس3تند، ولی ت3اثیر ش3دید آن ه3ا جدی3د اس3ت. بنگ3اه ه3ای خ3بری و موسس3ات انتش3اراتی در اعص3ار قبلی نس3بت ب3ه ش3رکتهای ف3رهنگی محص3والت و مص3رفی کااله3ای جه3انی معاص3ر، ت3اثیر بس3یار مح3دودتری ب3ر فرهن3گ ه3ای

محلی و ملی داشتند.

واکنشهای فرهنگی در برابر جهانی شدن

نوع واکنش ف3رهنگی در مقاب3ل جه3انی ش3دن، بس3تگی زی3ادی ب3ه غن3ای فرهن3گ ب3ومی و م3یزان اث3ر گ3ذاری آن در اجتم3اعی، ش3رایط س3ایر و اف3راد، ب3ه بخش3ی ه3ویت از اقتص3ادی دارد و در طی3ف گس3ترده ای ف3رهنگی و انفع3ال مطل3ق ت3ا س3تیزه ج3ویی در مقاب3ل جه3انی ش3دن میت3وان وج3ود این ب3ا میگ3یرد. ب3ر در را فرهن3گ س3ه ق3الب در را فراین3د این ب3ه ف3رهنگی واکنش3های

ک3رد: بن3دی طبق3ه کلی ف3رهنگی، دس3تة خاص3گرایی .آمیزش و تحول فرهنگی و همگونی فرهنگی

م3دعی پ3ردازان نظری3ه ب3رخی ف3رهنگی: خاص3گرایی فرآین3د جه3انی براب3ر در ف3رهنگی واکنش ک3ه هس3تند مقابل3ة ح3تی و مق3اومت ب3ا م3وارد بیش3تر در ش3دن، پ3رتنش هم3راه اس3ت ک3ه معم3وال در ق3الب توس3ل ب3ه ن3ژادی و دی3نی، ق3ومی زب3انی، عناص3ر ه3ویت بخش3ی نم3ود مییاب3د. ب3ه بی3ان دیگ3ر فرآین3د جه3انی ش3دن در عین را م3درن دنی3ای در زن3دگی از ه3ایی جنب3ه ک3ه ح3ال ن3یز را هوی3تی و ف3رهنگی تفاوته3ای میکن3د، یکدس3ت تج3دد، منتق3دین رو این از کن3د. می احی3ا و تق3ویت ب3ا ک3ه میدانن3د جدی3د عص3ری آغ3از را ش3دن جه3انی ف3رهنگی ش3دن زن3دگی و برجس3ته ت3ر ش3دن هویته3ای گون3اگون اجتم3اعی وی3ژگی مییاب3د. م3دافعان تج3دد هم ، دموکراس3ی ب3ا ض3دیت مانن3د: مف3اهیمی ق3الب در واقعیت این ب3ه بنی3ادگرایی و گ3ری قبیل3ه احی3ای

اعتراف میکنند.

م3دعی پ3ردازان نظری3ه ب3رخی ف3رهنگی: خاص3گرایی فرآین3د جه3انی براب3ر در ف3رهنگی واکنش ک3ه هس3تند مقابل3ة ح3تی و مق3اومت ب3ا م3وارد بیش3تر در ش3دن، پ3رتنش هم3راه اس3ت ک3ه معم3وال در ق3الب توس3ل ب3ه ن3ژادی و دی3نی، ق3ومی زب3انی، عناص3ر ه3ویت بخش3ی نم3ود مییاب3د. ب3ه بی3ان دیگ3ر فرآین3د جه3انی ش3دن در عین را م3درن دنی3ای در زن3دگی از ه3ایی جنب3ه ک3ه ح3ال ن3یز را هوی3تی و ف3رهنگی تفاوته3ای میکن3د، یکدس3ت تج3دد، منتق3دین رو این از کن3د. می احی3ا و تق3ویت ب3ا ک3ه میدانن3د جدی3د عص3ری آغ3از را ش3دن جه3انی ف3رهنگی ش3دن زن3دگی و برجس3ته ت3ر ش3دن هویته3ای گون3اگون اجتم3اعی وی3ژگی مییاب3د. م3دافعان تج3دد هم ، دموکراس3ی ب3ا ض3دیت مانن3د: مف3اهیمی ق3الب در واقعیت این ب3ه بنی3ادگرایی و ری قبیله3گ احی3ای

اعتراف میکنند.

اراده از اس3ت عب3ارت ش3دن جه3انی دی3دگاه این از بن3ابراین ب3ه همگ3ون س3ازی ف3رهنگی جه3ان. معط3وف به3تر اس3ت از جه3انی ک3ردن ی3ا ب3ه عب3ارت درس3تتر، غ3ربی ک3ردن جه3ان س3خن گفت. جه3انی ش3دن ن3ه ی3ک فراین3د ن3وعی بلک3ه ارادی، غ3یر و س3اختاری نیروه3ای ت3ابع ک3ه اس3ت غ3رب غ3یر جه3ان ب3ر غ3رب فرهن3گ تحمی3ل توس3ط عوام3ل و اراده ه3ای اقتص3ادی سیاس3ی نیرومن3د

انجام می شود.پایبن3د ب3ه نظری3ه امپریالیس3م ف3رهنگی نظری3ه پ3ردازان معتقدن3د ک3ه تردی3دی در گس3ترش و س3لطه فزاین3ده ی3ک فرهن3گ در جه3ان وج3ود ن3دارد، ولی این فرهن3گ هم3ان ارزش ه3ا ، هنجاره3ا و باوره3ای ق3وم مح3ور غ3ربی اس3ت ک3ه در ظ3اهری ع3ام و غ3یرقومی عرض3ه میش3ود. و در عب3ارتی دیگ3ر ، غ3رب ب3ه واس3طه گفتم3ان ه3ای ق3درت و و امپریالیس33م ن33وعی ان33درکار دس33ت ، غیرس33ازی

استعمار فرهنگی است .

ش3دن جه3انی گرچ3ه ، ف3رهنگی امپریالیس3م نظری3ه پای3ه بر ن3یرویی ی3ا ف3راملی و فرات3اریخی ای پدی3ده چون3ان ف3رهنگی ج3ز چ3یزی واق3ع در ولی ، نم3ودار می ش3ود جه3انی و متع3الی غ3ربی زن3دگی ه3ای ش3یوه اول3ویت و ه3ا ارزش ، کااله3ا ص3دور : فردگ3رایی ، را آن نیس3ت. ف3رهنگی ک3ه شاخص3ه ه3ای اص3لی و زن براب3ری ، آزادی ، بش3ر ق3انونگرایی، حق3وق ، لیبرالیس3م و آزاد ب3ازار ، س3کوالر اندیش3ه و دموکراتی3ک سیاس3ت م3رد،

اقتصاد سود محور بازار تشکیل می دهد. ، ف3رهنگی س3ازی یکپارچ3ه و همگ3ونی از خاص3تری روایت این در بحث مح3ور . اس3ت جه3انی فرهن3گ ک3ردن آمریک3ایی آمریک3ایی ه3ای رس3انه واس3طه ب3ه ف3رهنگی همگ3ونی ، روایت اس3ت . نظری3ه پ3ردازان پایبن3د ب3ه چ3نین دی3دگاهی ب3ر این نکت3ه تاکی3د می کنن3د ک3ه آمریک3ایی ه3ا ب3ر من3ابع اص3لی تولی3د و توزی3ع فرهن3گ ، از جمل3ه سیس3تم ه3ای م3اهواره ای ، س3اخت فن آوری اطالع3ات ، ه3ای برنام3ه توزی3ع و تولی3د تبلی3غ، ص3نعت ، خ3بری بنگاهه3ای . دارن3د بالمن3ازع ای س3لطه س3ازی فیلم ص3نعت و تلویزی3ونی بن3ابراین ای3االت متح3ده آمریک3ا فرهن3گ خ3ود را ب3ه ص3ورت گس3ترده

ای در اقصی نقاط جهان رواج می دهد.

ابزارهای همگونی فرهنگیفرایند همگونی فرهنگی که توسط نظریه پردازان و عوامل دولتهای غربی

در حال انجام است ، نیازمند بسترها و ابزارهایی است تا این فرایند به پیش رود . این ابزارها در درجه نخست شبکه های اطالع رسانی جهانی و رسانه های ارتباط جمعی مانند: »رادیو، تلویزیون ماهواره ای، اینترنت« و بستر سازی جهت نشر آن در قالب گسترش زبان انگلیسی است. امروزه

نقش رسانه ها و میزان نفوذ آنها در ساخت فرهنگی جوامع بر کسی پوشیده نیست. برخی از نظریه پردازان ارتباطات معتقدند که امروز جهان در دست کسی است که رسانه ها را در اختیار دارد. نقش عمده رسانه ها

در شکلدهی به افکار عمومی باعث شده که اهمیت رسانه ها تا این حد مورد توجه قرار گیرد .

در نظر صاحب نظران غربی، در اختیار داشتن وسایل ارتباط جمعی و فن آوری های جدید ارتباطی ، مساوی با در اختیار داشتن استیالی فرهنگی

( استعمار در دو شکل مستقیم و غیر ادگار موراناست . به باور برخی )مستقیم )یا استعمار نو( ظهور یافته و پس از تبدیل استعمار مستقیم به

استعمار غیر مستقیم ، وادی فرهنگ به عنوان ابزار این استعمار به خدمت گرفته شده و از این پس هر فردی که بر روی زمین متولد می شود ، فکر

و اندیشه او تخدیر می گردد و از این رو استعمار، دائمی و همیشگی شده و و به محدوده های صرفا جغرافیایی نیز ختم نمی گردد و ضرب و زور

نظامی نیز در آن جایی ندارد . مهم ترین ابزار این تخدیر فرهنگی نیز ،

.رسانه است

فراین3د همگ3ونی ف3رهنگی ک3ه توس3ط نظری3ه پ3ردازان و عوام3ل دولته3ای غ3ربی در ح3ال انج3ام اس3ت ، نیازمن3د بس3ترها و ابزاره3ایی اس3ت ت3ا این فراین3د ب3ه پیش رود . این ابزاره3ا در درج3ه نخس3ت ش3بکه ه3ای اطالع رس3انی جه3انی و رس3انه ه3ای ارتب3اط جمعی مانن3د: »رادی3و، تلویزی3ون م3اهواره ای، این3ترنت« و بس3تر س3ازی جهت نش3ر آن در ق3الب گس3ترش زب3ان انگلیس3ی اس3ت. ام3روزه نقش ب3ر کس3ی پوش3یده آنه3ا در س3اخت ف3رهنگی جوام3ع رس3انه ه3ا و م3یزان نف3وذ نیس3ت. ب3رخی از نظری3ه پ3ردازان ارتباط3ات معتقدن3د ک3ه ام3روز جه3ان در دس3ت کس3ی اس3ت ک3ه رس3انه ه3ا را در اختی3ار دارد. نقش عم3ده رس3انه ه3ا در ش3کل دهی ب3ه افک3ار عم3ومی ب3اعث ش3ده ک3ه اهمیت رس3انه ه3ا ت3ا این ح3د م3ورد توج3ه

قرار گیرد .در نظ3ر ص3احب نظ3ران غ3ربی، در اختی3ار داش3تن وس3ایل ارتب3اط جمعی و فن اس3تیالی ف3رهنگی اختی3ار داش3تن ب3ا در ، مس3اوی ارتب3اطی آوری ه3ای جدی3د

( اس3تعمار در دو ش3کل مس3تقیم و غ3یر ادگ3ار م3وراناس3ت . ب3ه ب3اور ب3رخی )مس3تقیم )ی3ا اس3تعمار ن3و( ظه3ور یافت3ه و پس از تب3دیل اس3تعمار مس3تقیم ب3ه اس3تعمار غ3یر مس3تقیم ، وادی فرهن3گ ب3ه عن3وان اب3زار این اس3تعمار ب3ه خ3دمت گرفت3ه ش3ده و از این پس ه3ر ف3ردی ک3ه ب3ر روی زمین متول3د می ش3ود ، فک3ر و اندیش3ه او تخ3دیر می گ3ردد و از این رو اس3تعمار، دائمی و همیش3گی ش3ده و و ب3ه مح3دوده ه3ای ص3رفا جغرافی3ایی ن3یز ختم نمی گ3ردد و ض3رب و زور نظ3امی نیز در آن جایی ندارد . مهم ترین ابزار این تخدیر فرهنگی نیز ، رسانه است.

»هرب3رت ش3یلر« ، اس3تاد س3ابق دانش3گاه کالیفرنی3ا ، در خص3وص نف3وذ ف3رهنگی کش3ورهای غ3ربی در دیگ3ر کش3ورهای جه3ان معتق3د اس3ت ک3ه از س3ال ه3ای جن3گ ب3ه نظ3امی کم3ک ب3ا آمریک3ا متح3ده ای3االت ک3ه ح3ال هم3ان در ، دوم جه3انی ب3ه دس3ت گ3رفتن ره3بری آلم3ان و پ3ا درآوردن از ب3رای ، انگلس3تان و فرانس3ه جه3ان تالش می ک3رد ، برنام3ه ه3ا و سیاس3ت ه3ایی ن3یز در جهت اس3تیالی ف3رهنگی و ارتب3اطی ب3ر جه3ان ت3دارک می دی3د. دراین زم3ان ، اس3تفاده از نظری3ه جری3ان آزاد اطالع3ات ب3ه منظ3ور گس3ترش نف3وذ ف3رهنگی و تس3هیل س3لطه ج3ویی اقتص3ادی ب3ر جه3ان و ب3ه ک3ار گ3رفتن نظری3ه توس3عه اقتص3ادی و اجتم3اعی از طری3ق وس3ایل ارتب3اطی ب3رای جلوگ3یری از راه رش3د غ3یر س3رمایه داری کش3ورهای جه3ان س3وم و

گرایش آنها به سوی سوسیالیسم ، از اهمیت فراوان برخوردار است.سلطه رس3انه ه3ای آمریک3ایی ب3ه ح3دی اس3ت ک3ه تقریب3ا س3ه چه3ارم نم3ایش ه3ای تلویزی3ونی ک3ه ب3ه سرتاس3ر جه3ان ص3ادر می ش3ود ، از ای3االت متح3ده می آین3د و از هفت ره3بر ص3نعت رس3انه ای جه3ان ک3ه در تقریب3ا هم3ه چ3یز مداخل3ه می کنن3د ، چه3ار رس3انه آمریک3ایی هس3تند. در ص3نعت فیلم س3ازی اگ3ر چ3ه هن3د فیلم ه3ای

فیلم ( تولی3د می 762( نس3بت ب3ه ه3الیوود )2000 فیلم در س3ال 855بیش3تری)کن3د ، ام3ا بیش3تر آن ه3ا ب3رای تماش3اگران داخلی هس3تند ، ژاپن و هن3گ کن3گ ن3یز فیلم ه3ای ف3راوانی تولی3د می کنن3د ، ام3ا مع3دودی از آن ه3ا در خ3ارج دی3ده می بلک3ه ، ب3ازار س3ینمای جه3ان را در س3یطره خ3ود دارد تنه3ا ن3ه . ه3الیوود ش3وند تولی3دات محلی را هم در خ3ود غ3رق می کن3د . ح3تی در ژاپن، س3هم آمریک3ا بیش

ای3االت متح3ده ب3ازار را تش3کیل می ده3د . فیلم ه3ای از درص3د از 63از نیمی درص3د در فرانس3ه و 53 ، ب3ا 1996درآم3د ف3روش را در اتحادی3ه اروپ3ا در س3ال

درصد در بریتانیا به خود اخصاص دادند.81

درج3ه در ، آمریک3ایی فرهن3گ جه3انی س3ازی و ه3ا رس3انه ب3ر آمریک3ا تس3لط نخس3ت از ت3وان م3الی عظیم ش3رکت ه3ای آمریک3ایی و س3لطه این کش3ور ب3ر و ت3رین ب3زرگ کن3ونی جه3ان در گ3یرد. می سرچش3مه س3از فرهن3گ ص3نایع قدرتمن3دترین ش3رکت ه3ایی ک3ه در تولی3د و توزی3ع فرهن3گ فع3الیت می کنن3د ، در م3الکیت آمریک3ایی هاس3ت . گرچ3ه ب3رخی کش3ورهای پیش3رفته ص3نعتی ن3یز در ، ای ب3ر سیس3تم ه3ای م3اهواره آمریک3ا ام3ا س3لطه این ح3وزه فع3ال هس3تند، س3اخت فن آوری اطالع3اتی ، بنگ3اه ه3ای خ3بری، تبلیغ3ات ، تولی3د برنام3ه ه3ای

تلویزیونی و صنعت فیلم سازی به صورت جدی تهدید نمی شود .شرکت ه3ای آمریک3ایی ب3ا در اختی3ار داش3تن من3ابع عظیم م3الی ، گ3وی س3بقت را از رقب3ای خ3ود می رباین3د و پیش ت3ازی خ3ود را در این عرص3ه حف3ظ می کنن3د . اف3زون ب3ر این ، دولت آمریک3ا ن3یز می کوش3د ب3ا ه3ر گون3ه اق3دام و تح3ولی ک3ه س3لطه ف3رهنگی این کش3ور را تهدی3د کن3د ب3ه مقابل3ه برخ3یزد . سیاس3تمداران و برنام3ه ری3زان آمریک3ایی می کوش3ند ب3ا توس3ل ب3ه ش3گردها و ابزاره3ای مختل3ف ، از اق3دام ه3ا و تالش ه3ای گون3اگون ب3ه منظ3ور ف3راهم ک3ردن بس3تری مناس3ب

برای تجارت آزاد اطالعات و تولیدات فرهنگی جلوگیری کنند.

ب3ا ه3ر گون3ه سانس3ور و کن3ترلی ک3ه در در م3واردی دولت آمریک3ا کش3ورهای مختل3ف ب3ه منظ3ور حف3ظ فرهن3گ ملی در براب3ر نف3وذ و رواج فرهن3گ آمریک3ایی اعم3ال می ش3ود ، مب3ارزه و مقابل3ه می کن3د . تالش ه3ای انحص3ار ش3کنانه کش3ورهای دیگ3ر ن3یز معم3وال ب3ا مخ3الفت و س3نگ ان3دازی آمریک3ایی ه3ا روب3رو می ش3ود. همچ3نین ه3ر گون3ه اق3دام در راس3تای ایج3اد چ3ارچوبی ب3رای ارتباط3ات جه3انی دارای اول3ویت ه3ای و اه3داف غ3یر تج3اری توس3ط دولت آمریک3ا و دیگ3ر نهاده3ا و ش3رکت ه3ای ذینف3ع آمریک3ایی خن3ثی می ش3ود . از این رو آمریک3ا توانس3ته اس3ت گ3وی س3بقت را از رقیب3ان خ3ود رب3وده در مهمی نقش ، ارتب3اطی و اطالع3اتی گس3ترده امکان3ات ب3ا و فراین3د جه3انی س3ازی ف3رهنگی ایف3ا نم3وده و همگ3ونی ف3رهنگی را از ه3ایی اگ3ر چ3ه نش3انه نمای3د، در راس3تای فرهن3گ خ3ود ه3دایت خ3اص گ3رایی ف3رهنگی و تح3ول ف3رهنگی ن3یز در س3طح جه3انی ب3ه چش3م می خ3ورد ک3ه س3لطه بالمن3ازع فرهن3گ غ3رب و آمریک3ا را ب3ه

چالش می کشاند .