โรงเรียนของชุมชน โรงเรียนของเรา :...

¡Ã³Õ âÃ§àÃÕÂ¹ºŒÒ¹ÂÒ§ÍŒÍÂ µ.àÇÕÂ§µÒÅ Í.ËŒÒ§©ÑµÃ ¨.ÅÓ»Ò§

áÅÐ âÃ§àÃÕÂ¹ºŒÒ¹Êº»‡Ò¡ µ.áÁ‹à¡Ôë§ Í.ÇÑ§ªÔé¹ ¨.á¾Ã‹¡Ã³Õ âÃ§àÃÕÂ¹ºŒÒ¹ÂÒ§ÍŒÍÂ µ.àÇÕÂ§µÒÅ Í.ËŒÒ§©ÑµÃ ¨.ÅÓ»Ò§

áÅÐ âÃ§àÃÕÂ¹ºŒÒ¹Êº»‡Ò¡ µ.áÁ‹à¡Ôë§ Í.ÇÑ§ªÔé¹ ¨.á¾Ã‹

สมชชาเครอขายปฏรปการศกษา

พมพครงแรกกนยายน 2558

จำ�นวนพมพ1,000 เลม

ผเขยนสลลทพย เชยงทอง

ภ�พประกอบอภรฐ วทยสมบรณ

ออกแบบรปเลมอนทรา วทยสมบรณ

ผสนบสนนก�รจดพมพสำานกงานประสานการพฒนาสงคมสขภาวะ (สปพส.)126/146 ชน 4 อาคาร 10 ชน สถาบนบำาราศนราดร

ซอยตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000โทร 0-2965-9531-3 โทรสาร 0-2965-9534

ดำ�เนนก�รผลตMedia for All, [email protected]

โรงเรยนของชมชน โรงเรยนของเรา กรณ โรงเรยนบานยางออย ต.เวยงตาล อ.หางฉตร จ.ล�าปาง และ โรงเรยนบานสบปาก ต.แมเกง อ.วงชน จ.แพร

โรงเรยนของชมชน โรงเรยนของเรา กรณ โรงเรยนบานยางออย ต.เวยงตาล อ.หางฉตร จ.ล�าปาง และ โรงเรยนบานสบปาก ต.แมเกง อ.วงชน จ.แพร

จากวกฤตของนโยบายการยบควบโรงเรยนขนาดเลกเมอป พ.ศ.2554 ทำาใหเกดกระแสตนตวของสงคม นกวชาการ นกเรยนและผปกครองซงเปน ผไดรบผลกระทบตางตนตว รวมตวกนปรกษาหารอ คนหาขอมลจากขาวสาร จาก เพอนตางตำาบลทโรงเรยนถกยบไปแลว ถงผลไดเสยของการยบโรงเรยนทลกหลานเรยนอย ขณะเดยวกนโรงเรยนกไดทำาหนาทเขาหาชมชนและผปกครอง เพอจดเวทรบฟงความคดเหนของผทไดรบผลกระทบ ซงตางกไมเหนดวยกบการยบควบรวมโรงเรยนขนาดเลก การพฒนาคณภาพการเรยนการสอนดวยการปฏรปการจดการศกษาแนวใหมโดยใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษาเชอมโยงผร ครภมปญญาทองถน เขามามสวนรวมในการจดการเรยนร โดยมเปาหมายเพอพฒนาใหเปนโรงเรยนของชมชน จากการถอดบทเรยนการพฒนาคณภาพการ ศกษาของโรงเรยนบานยางออย อ.หางฉตร จ.ลำาปาง และโรงเรยนบานสบปาก อ.วงชน จ.แพร พบวาเกดการเปลยนแปลงของคนในชมชนทเขามามสวนรวมในการจดการศกษาและการเขารวมกจกรรมของโรงเรยนดวยจตทตระหนกถงการเปนเจาของโรงเรยนทผเฒาผแกไดลงมอสราง แมนวารปธรรมของโรงเรยนทงสองแหงเพงจะเรมแตกเหนหนอของการเตบโตพรอมทจะแขงแรงตอไป ในฐานะผ ถอดบทเรยนและเรยบเรยงถายทอดเรองราวทเกดขน หวงเปนอยางยงวาหนงสอ “โรงเรยนของชมชน โรงเรยนของเร� : กรณ โรงเรยน บ�นย�งออย อ.ห�งฉตร จ.ลำ�ป�ง และโรงเรยนบ�นสบป�ก อ.วงชน จ.แพร” นจะสรางแรงบนดาลใจในการรเรมจดการศกษาเพอพฒนาไปสโรงเรยนของชมชนตอไป

เชอมนและศรทธา สลลทพยเชยงทอง กนยายน2558

คำ�นำ�คำ�นำ�

สถานการณโรงเรยนขนาดเลกในชวงป 2554

พลกวกฤตเปนโอกาสของการปรบตวของโรงเรยนขนาดเลก

กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน วถไทย วถพอเพยง

การเปลยนแปลง

ทศทางของการพฒนาโรงเรยนขนาดเลก

รายชอครภมปญญา

ตวอยางหลกสตรทองถน

รายชอผใหขอมล

อางอง

สารบญสารบญ

77212139396161

69697474

6464

76767878

สถานการณโรงเรยนขนาดเลก

ในชวงป 2554สถานการณโรงเรยนขนาดเลก

ในชวงป 2554

โรงเรยนขนาดเลกหมายถงโรงเรยนประถมศกษาสงกดสำานกงานการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) มจำานวนนกเรยนตำากวา 120 คน โรงเรยนเปดสอนตงแตอนบาล 1-2 และระดบประถม 1-6 รวม 8 หองเรยน แตพบวา มครผสอนและผบรหารโรงเรยนรวมกน 3-5 คน เนองจากนโยบายของ สพฐ. ใชจำานวนเดกเปนเกณฑของการกำาหนดงบประมาณจงสงผลใหเกดปญหาตามมาหลายประการ กลาวคอ การจดสรรงบประมาณตามรายหว เมอนกเรยนนอย งบประมาณจงลดนอยลงไปดวย การจดสรรอตราครจงขนอย กบจำานวนนกเรยน ถานกเรยนตำากวา 20 คน จะมครผสอน 1 คน นกเรยน 21-40 คน มครผสอน 2 คน นกเรยน 41-60 คน มครผสอน 3 คน นกเรยน 61-80 คน มครผสอน 4 คน นกเรยน 81-100 คน มครผสอน 5 คน และ นกเรยน 101-120 คน มครผสอน 6 คน เกดปญหาครไมครบชน ขาดแคลน ครภณฑ อปกรณการเรยนการสอน จำานวนครไมครบชนและไมครบสาระ วชาตามหลกสตร จากนโยบายทใชจำานวนนกเรยนเปนตวกำาหนดอตราสวนของครตอนกเรยน โดยไมไดคำานงถงชนเรยนทโรงเรยนจะตองรบผดชอบถง 8 หองเรยน ทำาใหครตองรบผดชอบในการสอนครบชนและสอนในสาระวชาทไมถนด ไมเชยวชาญ จงสงผลใหประสทธภาพ ประสทธผลของนกเรยนประถมศกษาไมเปนไปตามทควรจะเปน อกทงยงขาดแคลนเทคโนโลยเพอเปนสอการเรยนการสอน การประเมนตางๆ ของสำานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) มมากเกนความจำาเปน ทำาใหคร มภาระงานซำาซอน ตองทำางานเอกสารมาก ทำาใหเวลาในการดแลเดกลดนอยลงไป ผบรหารโรงเรยนโยกยายบอยหรอบางครงขาดผบรหารเปนระยะเวลานาน ทำาใหเกดชองวางของการทำางานในกลมครทไมสามารถตดสนใจหรอสงการกนเองได ดวยสาเหตหลายประการจงทำาใหผปกครองขาดความมนใจ และยายเดกไปเรยนโรงเรยนอนโดยเฉพาะผปกครองทมรายไดปานกลางขนไป สวนผปกครองทมรายไดนอย ยากจน กยงคงใหลกหลานเรยนในโรงเรยนตอไป ปญหาของโรงเรยนขนาดเลกพบวามจำานวนเดกลดนอยลงทกป ดงมขอมลของจำานวนโรงเรยนขนาดเลกดงน

8 โรงเรยนของชมชน โรงเรยนของเรา

(ทมา เวบไซด สพฐ.)


นโยบายของกระทรวงศกษาธการในการบรหารจดการโรงเรยนขนาดเลกซงสงกดเดม คอ สำานกงานคณะกรรมการประถมศกษา ปจจบนคอ สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ตงแตป พ.ศ.2536 เปนตนมา ไดพยายามดำาเนนการบรหารจดการสถานศกษาขนาดเลกในหลายๆ รปแบบ ไดแก การยบรวมและเลกลมโรงเรยนขนาดเลกนนๆ จนกระทงป พ.ศ.2554 กระทรวงศกษาธการไดประกาศนโยบายการยบเลกโรงเรยนขนาดเลกอกครง โดยใหสำานกงานเขตพนทการศกษาเรงรดปฏบตการยบ ควบรวมโรงเรยนขนาดเลกใหเหลอรอยละ 50 ภายในป พ.ศ. 2561 ดงมเปาหมายการยบโรงเรยนขนาดเลก แบงเปน 3 ระยะ กลาวคอ ระยะท 1 ปการศกษา 2554-2556 จำานวน 5,627 โรงเรยน ระยะท 2 ปการศกษา 2557-2559 จำานวน 6,395 โรงเรยน ระยะท 3 ปการศกษา 2560-2561 จำานวน 2,372 โรงเรยน ซงจะมเดกนบ 500,000 คนทหางไกล ยากจนไดรบผลกระทบตอนโยบาย สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดใหหลกการและเหตผลสำาคญ 2 ประการ ตอการยบโรงเรยนขนาดเลก คอ 1. นกเรยนจากสถานศกษาขนาดเลกมคณภาพคอนขางตำา เมอเปรยบเทยบกบสถานศกษาขนาดอนๆ อาจเปนเพราะโรงเรยนขาดความพรอมทางดานปจจย เชน มครไมครบชนเรยน ขาดแคลนสอการเรยนการสอนและวสดอปกรณ โดยเฉพาะสอและเทคโนโลยทมราคาแพง ทงน เนองจากเกณฑการจดสรรงบประมาณใชจำานวนนกเรยนเปนเกณฑในการจดสรร 2. สถานศกษาขนาดเลกสวนใหญขาดประสทธภาพในการบรหารจดการ กลาวคอ มการลงทนคอนขางสง เมอเปรยบเทยบกบสถานศกษาขนาดใหญกวา เชน อตราสวนคร : นกเรยน ซงตามมาตรฐานตอง 1 : 25 แตสำาหรบสถานศกษาขนาดเลก อตราสวนคร : นกเรยนเทากบ 1 : 8 - 11

11กรณ โรงเรยนบานยางออย อ.หางฉตร จ.ล�าปาง และ โรงเรยนบานสบปาก อ.วงชน จ.แพร

การประกาศนโยบายยบ/ควบรวมโรงเรยนขนาดเลก ในป พ.ศ.2554 เกด วกฤตตอสงคมขนาดใหญ กระแสความตนตวเรองการบรหารการศกษาสำาหรบโรงเรยนขนาดเลกเปนประเดนใหญทสงคมใหความสนใจทง นกวชาการ สอมวลชน ประชาชนทวไป โดยเฉพาะผปกครองไมไดมความพรอมทจะใหลกหลานเดนทางเขาไปเรยนโรงเรยนขนาดใหญทอยหางไกลนอกชมชน

กระแสสงคมตนตว เกดขอเสนอจากภาคสงคม นโยบายการยบโรงเรยนขนาดเลกสวนทางกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาตป พ.ศ.2542 ทใหความสำาคญการกระจายอำานาจในการจดการศกษาแกทองถน นโยบายการยบเลกหรอยบรวมโรงเรยนขนาดเลกแสดงใหเหนถงความพยายามผกขาดอำานาจในการบรหารจดการการศกษาของฝายบรหารและหนวยราชการทไมเปดโอกาสใหภาคสงคม โดยเฉพาะอยางยงชาวบาน พอแมผปกครอง และเดกนกเรยนทจะไดรบผล กระทบ ไดมสวนรวมในการตดสนใจแตอยางใด ปญหาขาดคณภาพในดานการเรยนการสอนของโรงเรยนขนาดเลกจนนำามาสขออางของการยบเลกหรอยบรวมโรงเรยนกดจะเปนความผดพลาดของการบรหารจดการการศกษาทผานมาของกระทรวงศกษาทไมสามารถสนบสนนการจดการศกษาทมคณภาพแกโรงเรยนทอยหางไกลทงในแงอปกรณ เทคโนโลย และในแงการกระจายบคลากร นโยบายการยบโรงเรยนขนาดเลกทำาใหคณภาพการเรยนการสอนยงรนแรง มากขน การลดอตราจางคร ลดงบประมาณ การกำาหนดนโยบายการ ศกษาจากสวนกลาง การใชหลกสตร การกำาหนดตวชวด การประเมนผล การจดระบบสนบสนน ฯลฯ สงผลใหโรงเรยนขนาดเลกทอยชนบทหางไกลมปญหาดานคณภาพการเรยนการสอนคอนขางมาก


กระแสการคดคานการยบโรงเรยนขนาดเลกเกดขนอยางกวางขวาง นกวชาการหลายทานเขยนบทความแสดงความคดเหนคดคานการยบโรงเรยนขนาดเลก รวมทงมการเปดเวทรบฟงความคดเหนจากหลายองคกร และสมาคมสภาการศกษาทางเลอกซงเปนองคกรทเกดจากการรวมตวของโรงเรยน สถาบน องคกร และกลมทจดการศกษานอกระบบ รวมเรยกวากลมการศกษาทางเลอก ไดทำาหนาทเชอมโยงกลมภาคและสมาชกกลมการศกษาทางเลอก 146 องคกร สมาคมสภาการศกษาทางเลอก ไดเปดเวทรบฟงความคดเหนทง 4 ภาค ไดแก ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคใต มองคกรเขารวม เชน สำานกงานกองทนการวจย ฝายวจยทองถน มลนธอาสาสมครเพอสงคม เครอขายเยาวชนสบสานภมปญญา ภาคของสภาการศกษาทางเลอก และผไดรบผลกระทบและความเดอดรอนจากการยบ ควบ รวมโรงเรยนขนาดเลก ไดแก นกเรยน ผปกครอง ผบรหารโรงเรยน คร และคนในชมชน ซงการระดมความเหนตอการยบโรงเรยนขนาดเลก สรปไดคอ 1.เกดสภาวะของการขาดโอกาสเขาถงทางการศกษาทสงผล กระทบโดยตรงตอผทมฐานะยากจน เพราะผทมฐานะยากจนไมมศกยภาพเพยงพอทจะนำาลกไปเรยนในเมอง และการดำาเนนการดงกลาวเปนการขดกบรฐธรรมนญทระบวา “เดกทกคนตองไดรบการศกษาขนพนฐานอยางทวถงมคณภาพเทาเทยมและฟร” 2.เพมความเสยงตอการเกดอนตรายจากการเดนทางของเดก ผปกครอง และ คร ทตองเดนทางไกลขน หรอเดนทางขามชมชนไปยง โรงเรยนใหม รวมทงยงทำาใหเกดภาระคาใชจาย และการสญเสยเวลาของ ผปกครองในการประกอบอาชพ รวมทงกระทบตอสขภาพจตของผปกครอง


3.เปนการทำาลายความเขมแขงของชมชน เพราะการยบ ควบ รวม โรงเรยนของชมชนเปนการทำาลายสถาบนหลกสำาคญของชมชน ซงประกอบดวย บาน วด และโรงเรยน และเปนเสมอนการดงสถาบนทเปนเสาหลกของการเรยนรชมชนออกจากชมชน เนองจากหลายชมชนตระหนกวา คร และโรงเรยนถอวาเปนหวใจของการทำางานพฒนาชมชน 4.เปนการละเมดสทธและศกดศรของชมชน เพราะโรงเรยนขนาดเลกทกแหงชมชนเปนผรวมสราง สละทรพย แรงงาน และทดน เพอใหลกหลานไดเรยนในชมชนทองถนของตนเอง ดงนนการยบ ควบ รวม โรงเรยน จงเปนการกระทำาทแสดงใหเหนถงการไมเคารพในสทธความเปนเจาของโรงเรยนของคนในชมชนทไดรวมกนสรางของ สพฐ. 5.การยบ ควบ รวม โรงเรยนขนาดเลกเปนการทำาลายรากฐานการเรยนรวถชวตวฒนธรรมทเปนเอกลกษณทดงามของชมชนทองถน ถอเปนการทำาลายโอกาสการเรยนรของเดก ตดขาดเดกออกจากรากฐานวถชวตวฒนธรรมชมชนทองถน ซงจะตองเปนผสบทอดมรดกทางอารยธรรมของชาตตอไป ทำาใหเดกเตบโตโดยขาดเอกลกษณ และความภาคภมใจในชมชนทองถน รากเหงาของตนเอง

อะไรคอทางออกของโรงเรยนขนาดเลก ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และแกไขเพม เตม พ.ศ.2545 กำาหนดใหมการปฏรปการศกษาและการกระจายอำานาจ การศกษาไปยงสถานศกษา ตามหลกการดงน 1) หลกการกระจายอำานาจ (Decentralization) เปนการกระจายอำานาจการจดการศกษาจากกระทรวงและสวนกลางไปยงสถานศกษา 2) หลกการมสวนรวม (Participation) เปดโอกาสใหผเกยวของและผมสวนไดเสย ไดมสวนรวมในการบรหารจดการศกษา 3) หลกการคนอำานาจจดการศกษาไปใหประชาชน (Return Power


to People) กระทรวงศกษาธการกำาหนดใหบคคลทเกยวของกบการศกษา หรอผมสวนไดเสยมสวนรวมในการพฒนาการศกษาในรปแบบตางๆ เชน มสวนรวมในการเปนคณะกรรมการสถานศกษา เปนตน 4) หลกการบรหารตนเอง (Self Management) สวนกลางมหนาทเพยงกำาหนดนโยบายและเปาหมาย สวนโรงเรยนสามารถกำาหนดวธการทำางานเพอใหบรรลเปาหมาย ไดดวยตนเอง โดยมอำานาจหนาทและความรบผดชอบในการดำาเนนงาน และ 5) หลกการตรวจสอบและถวงดล (Check and Balance) สวนกลางมหนาท กำาหนดนโยบายและควบคมมาตรฐาน มองคกรอสระทำาหนาทตรวจสอบคณภาพการบรหารและการจดการศกษา เพอใหมคณภาพและมาตรฐานเปนไปตามกำาหนด และเปนไปตามนโยบายของชาต แตกระทรวงศกษาธการ กลบไมทำาตามกฎหมาย มอำานาจผกขาดการจดการศกษา โรงเรยนขนาด เลกในชนบทถกละเลยจนไมมคณภาพ จากการจดเวทรบฟงความคดเหนของผ ท ได รบผลกระทบลงความเหนวาไมเหนดวยกบการยบควบรวมโรงเรยนขนาดเลกและ สภาการศกษาทางเลอก จงขอสรปใจความสำาคญของขอเสนอตอเลขานการ สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน คอ ใหยตคำาสง และการ ดำาเนนการตางๆ ของ สพฐ. ในการยบ ควบ รวม โรงเรยนขนาดเลก และ จดให มกระบวนการแกป ญหาโรงเรยนขนาดเลกอยางมส วนร วม โดยเคารพและปฏบตตามพระพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตมถง พ.ศ. 2545 มาตรา 29 ใหสมกบเจตนารมณการปฏรปการศกษา ปฏรปการเรยนร วาดวยการสรางการมสวนรวมของครอบครว ชมชน การศกษาบนหลกการกระจายอำานาจการศกษาทใหความสำาคญกบทองถน การศกษาทเสมอภาคเทาเทยมสำาหรบผเรยนทกกลม การศกษาทเคารพความแตกตางของผเรยนแตละคนใหสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมศกยภาพจนถงสงสดคอการศกษาเพอพฒนาความเปนมนษยทสมบรณ


ทงนใชวกฤตเปนโอกาสในการพฒนาโรงเรยนขนาดเลกใหเปนโรงเรยนของชมชน อกทงพฒนาระบบการจดการใหโรงเรยนมประสทธภาพและคณภาพ จากวกฤตการยบโรงเรยนขนาดเลก ทำาใหโรงเรยนขนาดเลกหลายแหงไดรวมตวกนเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนดวยการปฏรปการจดการศกษาแนวใหม ใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา เชอมโยง ผร ครภมปญญาของทองถน ใหเขามามสวนรวมในการจดการเรยนร การ เรยนรประวตศาสตรทองถน วฒนธรรมประเพณ วถชวต การศกษาเรยนรทสามารถสรางงาน สรางอาชพไดดวยตนเอง อกทงยงมความรทกวางขวาง เชอมโยงกบสงคมและเทาทนสงคมโลกทเปลยนไป ในชวงป พ.ศ.2557 เกดการรวมตวขององคกรภาคเครอขายเพอ ปฏรปการศกษา จำานวน 9 เครอขายได เครอขายการศกษาทางเลอก เครอขายโรงเรยนขนาดเลก สงกด สพฐ. เครอขายโรงเรยนเอกชน เครอขาย โรงเรยนสงกดองคการปกครองสวนทองถน (อปท.) เครอขายกลมธรกจเอกชน เครอขายการศกษาชนเผาพนเมอง เครอขายเดกและเยาวชนคนรนใหม เครอขายพอแมผปกครอง และเครอขายการศกษาบนฐานชมชน รวมตวและเชอมรอยในนาม “สมชช�เครอข�ยปฏรปก�รศกษ�” เกดการจดประชมภาคเครอขายและเวทสาธารณะเพอระดมและรบฟงความคดเหนของสมาชกเครอขายในการรวมกนขบเคลอนปฏรปการศกษา เกดขอเสนอ 7 ปฏรป 7 ขบเคลอน ดงน


7 ปฏรป 1. ปฎรปเปาหมายทางการศกษา กระบวนทศน 2. ปฏรปการกระจายอำานาจ โครงสราง 3. ปฏรปนโยบาย กฎหมายการศกษา 4. ปฏรปกลไกการจดการศกษา 5. ปฏรปการบรหารจดการ (หลกสตร ตวชวด การประเมนผล และการจดสรรงบประมาณ) 6. ปฏรประบบการผลตและบคลากรทางการศกษา 7. ปฏรปการสอสารเพอการศกษา

7 ขบเคลอน ปฏบตการทำาทนท 1.เดนหนารวมกนทนทอยางตอเนองเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการศกษาอยางจรงจงของแตละกลมและเกดรปธรรมผลสำาเรจในทกระดบครอบครว สถานศกษา ชมชนทองถน จงหวด 2.สรางภาคเครอขายเพอปฏรปและพฒนาคณภาพโดยจดตงชมรม องคกรเพอสรางความเขมแขงใหเครอขาย จดใหมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนและขยายเครอขายความรวมมอใหหลากหลายและกวางขวางยงขน สอสารกบสาธารณะ 3.สกดความร ถอดบทเรยน จดทำาฐานขอมล สรางพนทตนแบบเพอการสอสารกบสงคม 4.สรางความรวมมอกบสอเพอการปฏรปการศกษา ดวยการเผยแพรความรททำาใหสงคมตนตวและมองเหนปญหาของการศกษา จดประกายใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการขบเคลอนปฏรปการ


ศกษา พฒนาคน/พลเมองทมคณภาพรวมกน และคนในสงคมมทางเลอกทางการศกษามากขน ขบเคลอนเชงนโยบาย 5.ทกเครอขายรวมกนผลกดนการศกษาเปนวาระแหงชาต 6. ยนขอเสนอปฏรปการศกษาแกรฐบาลชดใหม เพอใหเกดการปฏรปการศกษาทภาคทกภาคสวนในสงคมเขามามสวนรวมอยางแทจรง ไมใชการปฏรปการศกษาดงทผานมาทกระทรวงศกษาธการเปนผดำาเนนการฝายเดยว 7.จดตง สภาปฏรปการศกษาในทกระดบ (ชมชน/ ทองถน / จงหวด/ ชาต) ททกภาคสวนเขามามสวนรวม มบทบาทในการขบเคลอนการปฏรปการศกษาภาคประชาชนใหเกดขนและเปนจรงในอนาคต

และขอตกลงรวมของ 9 ภาคเครอขายปฏรปการศกษา คอลงมอทำาทนท ในกจกรรมทสามารถปฏบตการไดเพอขบเคลอนการศกษา เครอขายโรงเรยนขนาดเลกมขอเสนอเพอปฏบตการเปลยนแปลงการศกษา คอ

1.ขบเคลอนเปนเครอข�ยเพอสร�งพลงในก�รตอรองอย�ง

เปนรปธรรมม�กขน แนวปฏบต - สรางเครอขายจากการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ไมวา องคกรปกครองทองถน ผปกครอง ชมชน เพอการดำารงอยของโรงเรยนขนาดเลก ในชมชน ใหเปนโรงเรยนของชมชน โดยชมชน เพอชมชน อยางแทจรง - มงเนนการจดการตนเองเพอใหเกดการเปนนตบคคลโดยสมบรณแบบ


2.มงพฒน�คณภ�พก�รศกษ�ใหเปนทยอมรบของชมชน - ออกแบบหลกสตรทยดหยน มกระบวนการเรยนการสอนทเหมาะกบผเรยน และเนนทกษะชวตและอาชพ - สรางจตสำานกสาธารณะทงนำาโรงเรยน เขาสชมชน อาท การเขารวมกจกรรมทางสงคม

เครอขายโรงเรยนขนาดเลกไดสรางการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ องคกรปกครองทองถน ผปกครอง ชมชน รวมทงองคกรสนบสนนภายนอก เชน สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) Actionaid เพอสรางพลงชมชนในการพฒนาคณภาพการศกษาและการพฒนาใหโรงเรยนขนาดเลกในชมชน ใหเปนโรงเรยนของชมชน โดยชมชน เพอชมชน โดยใชหลกการมสวนรวม เปดโอกาสใหผเกยวของและผมสวนไดเสยไดมสวนรวมในการบรหารจดการการศกษา ซงสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ซงจะขอนำาเสนอรปธรรมของโรงเรยนขนาดเลกทพฒนาตนเองเปนโรงเรยนชมชนดวยการสรางการมสวนรวม นนคอ โรงเรยนบ�นย�งออย ตำ�บลเวยงต�ล อำ�เภอห�งฉตร จงหวดลำ�ป�ง และโรงเรยนบ�นสบป�ก ตำ�บลแมเกง อำ�เภอวงชน จงหวดแพร

พลกวกฤตเปนโอกาสของการปรบตว

ของโรงเรยนขนาดเลกพลกวกฤตเปนโอกาสของการปรบตว

ของโรงเรยนขนาดเลก


โรงเรยนขนาดเลกเปนโรงเรยนทหางไกล ถกสรางโดยความรวมมอ ของทกคนในชมชนทตองการใหลกหลานไดรบการศกษา อานออกเขยนได มสตปญญา สามารถใชชวตอยางมคณภาพในชมชนทตนอย จงรวมกน บรจาคทดนหรอใชทดนวด ทกคนชวยกนลงแรงในการกอสรางอาคาร หาไม วสดในทองถน จดหาครในชมชน หรอครพระ ทมความรมาสอนเดกๆ ดงนน โรงเรยนขนาดเลกบางแหงอายเกอบ 100 ป และโดยสวนใหญจะมอายมาก กวา 50 ปขนไป เชน โรงเรยนบานยางออย โรงเรยนบานสบปาก โรงเรยนบานไทรงาม โรงเรยนบานทาสะทอน โรงเรยนบานเกาะแรต เปนตน ในอดตโรงเรยนขนาดเลกจงเปนโรงเรยนของชมชนโดยแทจรง นอกจากทจะใหลกหลานไดเรยนหนงสอเทาทนเดกคนอนๆ แลว เขายงอยากใหลกหลานไดเรยนรชวต เรยนรวฒนธรรมประเพณ เรยนรการทำามาหากน การทำาเกษตร เลยงสตว การทำาอาหาร การปลกเรอน ผานกจกรรมของชมชน และครอบครว จนเมอกาลเวลาเปลยนไป โรงเรยนของชมชนเปลยนไปเปนโรงเรยนของรฐ มอาคารทมนคง มครทจบการศกษาดานครโดยตรง มงบประมาณแตความรสกเปนเจาของโรงเรยนคอยๆ หางออกไปเรอยๆ การ เรยนรแคบลง เรยนเฉพาะในหองเรยน การจดการศกษาตอบสนองตอระบบ ทนนยม แขงขนความเปนเลศดานอตสาหกรรม เทคโนโลย เดกๆ หางจาก วถชวตวฒนธรรม ความรทางศลธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอชมชน สงคม ลดนอยลง


ขณะทโรงเรยนบางแหงไดปรบการเรยนเปลยนการสอน โดยพฒนาใหเปนโรงเรยนของชมชน จดการเรยนรเพอการอยรอด การมอาชพ การดำารงอยในชมชน เกดการเรยนรประวตศาสตรชมชน วฒนธรรมประเพณ ภมปญญาของชมชน ดวยการจดกระบวนการเรยนรทมเดกเปนศนยกลาง โรงเรยนบ�นย�งออย ตำ�บลเวยงต�ล อำ�เภอห�งฉตร จงหวดลำ�ป�ง และโรงเรยนบ�นสบป�ก ตำ�บลแมเกง อำ�เภอวงชน จงหวดแพร เปนหนงในหล�ยพนแหงของโรงเรยนขน�ดเลกทมเดกตำ�กว� 60 คน ทมบทเรยน คว�มรของก�รพลกฟนพลงของชมชนรวมกนพฒน�โรงเรยนเพอใหลกหล�นไดศกษ�เรยนรอยในชมชน

บรบทของพนท : บานยางออย ต�าบลเวยงตาล อ�าเภอหางฉตร จงหวดล�าปาง จากคำาบอกเลาของผปกครองวา ชมชนบานยางออยมผมาตงถน ฐานอาศยเดมมาจากกลมชาตพนธทมาอาศยปลกออย ชาวไทยพนราบเรยกคนกลมนวา “ย�ง” ตอมาไดยายไปอยทอนหมดแลว ชาวบานจงเขามาอาศยตงชมชน เรยกบานยางออย เมอประเมนอายของชมชนกประมาณรอยปกวาป พอๆ กบการสรางวด และสรางโรงเรยน ชาวบานมอาชพทำานา ทำาไร ทำาสวน ตอมาเมอมการพฒนาเศรษฐกจ จงมผคนจากตางชมชนยายเขามาอาศยเพมขนเรอยๆ จากชนบททหางไกล มการขยายของโรงงานอตสาหกรรม เชน โรงงานเซรามก โรงไม อตสาหกรรมอาหาร เขามาในเขตอำาเภอหางฉตร และตวเมองลำาปาง ไมไกลจากชมชนบานยางออย จากอาชพเกษตรกรรม มทนา ชาวบานตางทยอยขายทนาใหแกนายทน เพอสรางโรงงานอตสาหกรรม ในทสดคนบานยางออยกเปลยนจากอาชพ เกษตร จากเจาของทนา กกลายเปนลกจางในโรงงานอตสาหกรรม ตอง


เขางานและเลกงานเปนเวลา หรอบางครงกตองทำางานลวงเวลา จาก วถชวตเรยบงาย การกนการอยปรบตวตามวถธรรมชาต กลายเปนผท มเวลาเปนตวกำาหนดความรบเรงของชวต แมแตลกหลานในครอบครวกตองปรบตวตาม จากทเคยใหลกหลานไดเขาเรยนโรงเรยนในชมชน กตองตนแตเชาตามพอแมออกไปทำางานพรอมกน เมอเลกเรยนแลวกตองรอ กลบบานพรอมพอแม ขณะทคนทไมมความรเมอไมมรายไดจากเกษตรกตองออกไปรบจาง ใชแรงงาน รายไดนอย ยากจน

บานสบปาก ต�าบลแมเกง อ�าเภอวงชน จงหวดแพร บานสบปากมลกษณะเปนทสงและบางสวนเปนทราบลมอยตดกบลำาหวยแมปากซงไหลไปจบกบลำานำายม จดทสบกนจงเรยกสบปากจงทตงของบานสบปาก พบหลกฐานบานสบปากมการสรางวด สรางบานประมาณ 70-80 ปมาแลว ชาวบานมอาชพเกษตรกรรม ทำานา ทำาไร ปลกผก ปลกถวลสง ขาวโพด ทำาสวนสม และหาปลาจากลำานำายม ชาวบานจงชวยกนรกษาและอนรกษปลาในลำานำายมซงเปนสายนำาหลกทใชในการเกษตรกรรม ปจจบนวถบานสบปากยงไมเปลยนไปจากเดมมาก ชาวบานยงทำาอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ยงดำารงวถชวตชนบททพงพาซงกนและกน


โรงเรยนของชมชน โรงเรยนของเราทกคน : โรงเรยนบ�นย�งออย เดมชอวา “โรงเรยนประช�บ�ลตำ�บลปนง�ว 2” (วดบานเหลา) กอตงเมอ พ.ศ.2466 โดยนายอำาเภอเปนผจดตงขน รบเดกนกเรยนจาก 3 หมบาน คอ หมบานสนทราย บานเหลาและบานยางออย เรยนรวมกนโดยใชศาลาวดบานเหลาเปนสถานทเรยน เปดทำาการสอนอยางเปนทางการเมอวนท 1 พฤศจกายน 2466 นกเรยนทงหมด 58 คน มพระหมอง อนทจกร เปนครใหญ และมพระครทานอนๆ และชาวบานทมความร เปนครผสอน ตอมาป พ.ศ. 2480 ชาวบานขอยายโรงเรยนจากวดบานเหลามาอยทตดกบวดยางออยดานทศเหนอ และชาวบานจากบานยางออย บานเหลา และบานใหม ไดรวมกนปลกสรางอาคารเรยนถาวร ขนาด 4 หองเรยน เปดเรยนเมอวนท 6 สงหาคม 2481 ใชชอวา “โรงเรยนประช�บ�ลห�งฉตร 6” (ยางออยวทยาคาร) ตอมามเดกนกเรยนเพมขน ชาวบานยางออยจงไดยายจากบรเวณวดมาสรางใหมในทดนปจจบน บนเนอท 13 ไร 2 งาน 20 ตารางวา และไดยายเดกมาเรยนรวมกนเมอวนท 3 พฤษภาคม 2516 มนกเรยน 111 คน หลงจากนนมการพฒนาปรบปรงโรงเรยนมาโดยตลอด ดวยความรวมมอ ลงแรงของชาวบานทกคน รวมทงผมจตศรทธา เชน การสราง ถนนคอนกรตในโรงเรยน การสรางรวคอนกรตลอมรอบบรเวณโรงเรยนทง 4 ดาน โรงเรยนยงจดทำาบญสบชะตาโรงเรยน ครบรอบ 87 ป เพอระดม ทรพยากรในการจดการศกษา และศษยเกายงไดระดมทนจดตงกองทนเพอการศกษา นอกจากนน โรงเรยนยงไดรบการสนบสนนจากผมจตศรทธา ภายนอก สถาบนการศกษา ภาคธรกจเอกชน เชน การตดตงสญญาณอนเทอรเนตความเรวสง การรบมอบเครองคอมพวเตอร แทปเลต การรบเครองกรองนำาดมพรอมถงแสตนเลส การรบการสนบสนนปรบปรงหองสมดและคอมพวเตอร


ปจจบน โรงเรยนบานยางออย เปดสอนระดบชนอนบาล 1 – ชนประถมปท 6 มนกเรยน 43 คน (กมภาพนธ พ.ศ.2558) มเขตบรการทางการศกษา คอ บานยางออยเหนอ หม 4 และบานยางออยใต หม 11 รวม 2 หมบานม 540 ครวเรอน ประชากร 1,700 คน มประชากรในวยเรยนระดบประถมศกษาประมาณ 160 คน

สวน โรงเรยนบ�นสบป�ก นนเมอมการสรางชมชน ชาวบานและ ผนำาชมชนจงรวมกนกอสรางโรงเรยน เมอป พ.ศ.2482 มเดกจาก 4 หมบาน มาเรยนทโรงเรยนบานสบปาก คอ บานหาดออน บานสบปาก บานนาฮาง บานแชฟา ทงนเพอใหลกหลานไดเลาเรยน มความร อานออกเขยนได การจดการศกษาจะมวดสมฤทธบญเปนศนยกลาง มพระทำาหนาทเปนครสอนหนงสอ สอนธรรมะ สอนศลปกรรม การวาดลวดลายไทย สอนการ ปรงยาสมนไพร หรอแมแตศลปะการดำาเนนชวต เปนการสอนแบบผสมผสาน ศกษาเรยนรเพอการดำารงชวตได โรงเรยนบานสบปากมความรวมมอ รวมกน 3 ฝาย “บวร” บาน วด โรงเรยน มาตงแตอดต เนองจากเปนชมชนชนบทขนาดเลก ผคนมความใกลชด สนทสนมกน มความสมพนธกนเมอมกจกรรมในหมบาน นกเรยนกเขารวมในขบวนฟอน การแสดงศลปวฒนธรรมทองถน เชน งานกวยสลาก งานเขาพรรษา งานออกพรรษา มาฆะบชา วนสงกรานต ฯลฯ ครกจะพานกเรยนเขารวมกจกรรม ตอมาโรงเรยนลดกจกรรมกบชมชนลง ใหความสำาคญกบการเรยนในหองเรยนมากขน ความกลมเกลยวใกลชดรกทองถนกลดนอยลง ความผกพนกคอยๆ ลดทอนหายไป ผนำาชมชนไดกลาววา “กจกรรมทองถนจะท�าใหเดก ครชมชนไดใกลชดกน เกดความรกความผกพนกบทองถนขณะเดยวกนวดผปกครองกไดใชโอกาสในการบมเพาะศลธรรมจรยธรรมใหเกดขน”


จ�กสถ�นก�รณเศรษฐกจ สงคม เปลยนไป โรงเรยนในชนบททเคยมเดกรอยกว�คน ลดเหลอนอยลง และมแนวโนมลดลงเรอยๆ เนองจ�ก หล�ยส�เหต เชน ก�รคมกำ�เนด คนหนมส�วออกไปทำ�ง�นนอกชมชน จงนำ�ม�สนโยบ�ยก�รยบ ควบรวมโรงเรยนขน�ดเลกซงหล�ยแหงไดรบผลกระทบเพร�ะนกเรยนของโรงเรยนขน�ดเลกม�จ�กครอบครวทมร�ยไดนอย ย�กจน ไมส�ม�รถสงลกไปเรยนในเมองได เพอไมใหโรงเรยนถกยบ โรงเรยนจงตองพฒน�คณภ�พก�รเรยนก�รสอนทจะพฒน�ผเรยน

แผนผงโรงเรยนยางออย

แผนผงโรงเรยนบานสบปาก


จะพฒนากตองเรมตนทตวเรา รเขา : เมอรฐบาลมมตยกเลกนโยบายโรงเรยนขนาดเลก โรงเรยนบานยางออยและโรงเรยนบานสบปากกไดรบผลกระทบโดยตรง เพราะมเดก 43 คน และ 53 คน ตามลำาดบ ผบรหารสถานศกษา จงไดจดประชมผปกครองเพอแจงใหทราบและสอบถามความเหนจากผปกครอง ซงผปกครองทงหมดไมตองการใหยบโรงเรยน ผปกครองทสงลกหลานเขาเรยนทงสองโรงเรยน จะเปนผมรายไดนอย ยากจน การใหเดกออกไปเรยนโรงเรยนทหางไกลบาน จะ เปนการเพมภาระคาใชจาย ไมวาจะเปนคารถ คาอาหาร ถงแมวารฐจะมนโยบายจดหารถตรบสงนกเรยนทอยในชมชนไปยงโรงเรยนใหม แตนนกไมได มหลกประกนวารฐจะดำาเนนการสนบสนนไดอยางตอเนองและตลอดไปจน กวาเดกจะจบการศกษา อกทงผปกครองยงหวงเรองความปลอดภยระหวางการเดนทาง เนองจากกอนหนาน มโรงเรยนขนาดเลกถกยบไปหลายแหง แลว ผปกครองไดศกษาขอมลไวบาง พบกรณทเดกยายไปรวมกบโรงเรยนอน ทำาใหหองเรยนแออดมากขนและยงไมไดรบความเอาใจใสเทากบเดกนกเรยนทเรยนอยเดม หรอแมแตเดกปฐมวย หองคบแคบขน เดกนอนเรยงกนจนถงหนาประต


รเรา : การจดประชมประชาคมผปกครองและชาวบานของบานยางออย 2 หมบานเพอระดมความคดเหนตอการพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนบานยางออย พบสาเหตทผปกครองไมเชอมนตอการจดการศกษาของโรงเรยน ไดแก 1) ผบรหารสถานศกษายายบอย ขาดความตอเนองใน การพฒนา ซงจากสถตพบวามผบรหารเขามารบตำาแหนงในรอบ 30 ปทผาน มาจนถงปจจบน 13 คน 2) พฤตกรรมทไมเหมาะสมของครและผบรหารใน อดตทมตอชมชนและนกเรยน 3) ขาดครเฉพาะทางและครไมครบชนเรยน 4) เกดธรกจการศกษาในดานอาชพรถตรบ-สงนกเรยนไปเรยนทอน 5) คานยม ความเชอในการนำาลกหลานไปเรยนทอน จากสาเหตดงกลาวทำาใหผ ปกครองขาดความเชอมนตอทางโรงเรยนและไดพาลกหลานไปเรยนทสถานศกษาในอำาเภอ และจงหวด ไดแก โรงเรยนอนบาลประจำาอำาเภอ โรงเรยนอนบาลประจำาจงหวด โรงเรยนเอกชนในตวจงหวด โรงเรยนในเขตเทศบาล และโรงเรยนการกศลในตวจงหวด ซงสงผลใหโรงเรยนมจำานวนนกเรยนลดลงทกป กลายเปนโรงเรยนขนาดเลกทมนกเรยนตำากวา 60 คน ของสำานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาลำาปาง เขต 1 สวนนกเรยนทเหลอพบวา สวนใหญเปนนกเรยนทตองอาศย อยกบปยาตายาย ลง ปา นา อา พอแมไปทำางานตางถน หยาราง ถกละทง พการ อกทงประสบปญหาภาระหนสนของครอบครว ทำาใหประสบกบ ความยากลำาบากในการดำาเนนชวตทตองดนรนใหอยรอดไปวนๆ หรอมบางครอบครวทพาลกออกไปเรยนนอกชมชน แตไมสามารถเรยนตอไดตลอด เพราะมคาใชจายสง จงตองกลบมาเรยนทโรงเรยนบานยางออย ขณะทงบประมาณรายหวถกตดออกไปแลว ผบรหารกตองหางบมาเพมเมอมการยาย เดกกลบมา อกทงโรงเรยนยงมเดกพเศษอกหลายคนทเรยนรวมชนเรยนกบ เดกคนอนๆ

เมอสถานการณเศรษฐกจ สงคมเปลยน วถความเปนอยของคน ในชมชนเปลยนไป สงผลตอวธการเลยงลกทเปลยนไปดวย เดกเลกตองตนแตเชาตามผปกครองออกไปทำางานและเรยนในตวเมอง กลบถงบานมด คำา ไมมเวลาเลนเหมอนเดกทวไป บางครอบครวทำางานหนกจนไมมเวลา ใกลชดลก ใหเงนไวใช ขณะเดยวกนเดกๆ อยในชมชนแตไมไดรจกชมชนและเขาใจในวถการอยการกนของชมชน ขณะทเดกบานสบปากสวนใหญ ยงคงเรยนอยในชมชน โรงเรยนบานสบปาก มจำานวนนอยทออกไปเรยนนอกชมชน เพราะยงมลกษณะของชมชนชนบทและหางจากเมองพอสมควร และยงมผใหญทคอยเอาใจใสลกหลาน อกทงยงมวดเปนศนยกลางของคนบานสบปาก และทกวนศกรจะมกจกรรมดานคณธรรมจรยธรรม โดยมเจาอาวาสและพระอาจารยเปนผจด นอกจากนนยงเขาไปชวยสอนวชาศลธรรมในโรงเรยน

รวมกนปรบปรง พฒนา : ดวยโรงเรยนบานยางออย อยคกบชมชนมาเกอบรอยป และเปนโรงเรยนทคนในชมชนลงมอสรางดวยตนเอง ชมชนมความรกความผกพนตอโรงเรยน ผปกครองและชาวบานจาก 2 หมบาน คอ บานยางออยเหนอ และบานยางออยใต เหนรวมกนเปนเอกฉนทวาจะไมยบโรงเรยนบานยางออย ฉะนน ผอำานวยการโรงเรยน จงระดมความเหนและความรวมมอในการพฒนาโรงเรยน และคณภาพของนกเรยน จากการประชมผปกครองและชมชน ไดมการระดมความคดเหน และมขอเสนอทตองการใหเกดขน คอ อยากใหโรงเรยนชวยกลนกรองความรความสามารถของเดก อยากใหครผสอนพฒนาในดานการศกษาและความรใหมากขน อยากใหโรงเรยนพฒนาสงเสรมอาชพ เพอใหเดกใชเวลาวางใหเกดประโยชน อยากให โรงเรยนสรางจดเดน เรยนรภมปญญาชาวบาน จดหาปราชญชาวบานมา



ฝกสอนตามหลกสตรการเรยนการสอน อยากใหโรงเรยนมครประจำาชนครบชนทกวชา อยากใหทางโรงเรยนจดหาสอการเรยนการสอนททนสมย ความร ความสามารถ อยากใหโรงเรยนมสถานทในบรเวณโรงเรยนสะอาด รมรน มความปลอดภย อยากใหมการประชมผปกครองบอยครง ใหครชวย ควบคมดแลการใชเทคโนโลย เชน โทรศพท แทปเลต เกนความจำาเปนและไมเหมาะสม ขณะเดยวกน ชาวบาน ผปกครอง แกนนำาบานสบปาก ไมตองการใหยบโรงเรยนของพวกเขา ฉะนนจงตองวางแผนและรวมมอสนบสนนกจกรรมของโรงเรยนใหมความเจรญกาวหนาอยางมแบบแผน ซงทผานมา ชมชนกเขารวมในกจกรรมของโรงเรยนเสมอมา เชน การจด ผาปาสรางรวโรงเรยน สรางสวม จดซออปกรณสอการเรยนการสอน มกองทนการศกษาของศษยเกาจากโครงการรกโรงเรยนบานเกด ศษยเกา ยงจดผาปานำาอปกรณการศกษามามอบใหแกโรงเรยน และเมอโรงเรยนมกจกรรม เชน วนพอ วนแม ชมชนกเขารวม ซงจะพบวาความรวมมอของชมชนทำาใหเกดการสรางและพฒนาโรงเรยน โดยไมไดใชงบประมาณ ของทางราชการ เชน ชมชนรวมเปนแรงงานสรางรวและสรางสวมของ โรงเรยน ดงนน ความรวมมอของชมชนจงเปนจดแขงของบานสบปาก และ ตองทำาใหชดเจนมากขน เพอไมใหโรงเรยนถกยบ สถานการณการยบ โรงเรยนนน ผปกครองไดตดตามขาวสารจากพนทอนทยบไปแลว จากสอ จากคร พบวาเดกตองไปเรยนไกลขน มคาใชจาย และเปนหวงความ ปลอดภย เนองจากยงเปนเดกประถม แมวาจะมการสนบสนนคาพาหนะ หรอการจดรถต อำานวยความสะดวกหรอการมงบจดสรรคาอาหาร กลางวนใหเดก แตกไมไดมความตอเนอง ผปกครองจงขาดความมนใจ และยงเชอมนทจะใหลกหลานเรยนในทองถน


จากขอเสนอของผ ปกครองจงไดเกดการขบเคลอนในการใชความพยายามในการทจะรวมแรงรวมใจและรวมมอกนในการทจะบรหารจดการโรงเรยนของชมชนรวมกบบคลากรของโรงเรยนซงประกอบดวย ผบรหารโรงเรยน ครและบคลากรทางการศกษาในโรงเรยน ในการใหการสนบสนนการบรหารจดการสถานศกษาของชมชนใหมคณภาพเปนทยอมรบของชมชนและสงคมทวไป ซงการรวมแรงรวมใจและรวมมอดงกลาว กอให เกดกจกรรมตางๆ มากมาย เชน การระดมทรพยากรทางการศกษา การรวมแรงรวมใจกนพฒนาโรงเรยน การเปนครภมปญญา การจดหาทนการศกษา การจดหาคร การรวมกนคดและรวมกนจดทำาแผนพฒนาโรงเรยน เปนตน จากความรวมมอ รวมแรง และรวมใจของทกภาคสวนในชมชนของ โรงเรยน โดยมเปาหมายหลกรวมกนในการพฒนาคณภาพการศกษาโดยการ มสวนรวมของชมชน จงเปนทมาของโครงการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนบานยางออย และโรงเรยนบานสบปาก โดยไดรบทนสนบสนนจากสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) งานวจยเพอทองถน พฒนาดวยการศกษาและพฒนาหลกสตรทองถน การคนหาความรพบวาชมชนมความรมากมาย หลากหลาย ซงความรเหลานกอยในผปกครอง ชาวบาน การสบคนความรทองถน เกดการสรางความภาคภมใจและการยกระดบความร การทำามาหากน ทเปนเรองปกตในวถชวต เปนความรในหองเรยน เปนครสอนเดกๆ และเดกกมความสข สนกสนานกบการเรยนรผานการปฏบตจรง ความสข ความสนกเกดขนระหวางการเรยนร ผเรยน ครภมปญญาและครในโรงเรยน


จากโครงการวจยความรทองถน ไดจดใหมการศกษาดงานและเรยนรแนวคดของโรงเรยนมชยพฒนา จงหวดบรรมย และโรงเรยนอนๆ เชน โรงเรยนแมจอง อำาเภอดอยสะเกด ศนยการศกษาพฒนาหวยฮองไคร จงหวดเชยงใหม ครและผปกครองเดนทางไปรวมเรยนร เกดการจดประกาย การแลกเปลยนประสบการณการจดการเรยนการสอน แลวนำากลบมาประยกตและดำาเนนการในโรงเรยน ผปกครองรสกถงการมสวนรวม และคณคาของตนเอง ในการเปนสวนหนงของการพฒนาโรงเรยน ซงเมอกอนนน ผปกครองจะไมไดเขามามสวนรวมในกจกรรมของโรงเรยนมากนก สวนใหญมหนาทรบสงลก และประชมผปกครองตามวาระเทานน การประชมผปกครองททำาใหเหนเปาหมายของลกหลานวาจะพฒนาไปแบบไหน


ในการบรหารงานนน ผบรหารโรงเรยนจะมบทบาทสำาคญซงอดตผอำานวยการของทงสองโรงเรยนไดวางรากฐาน การสรางสมพนธภาพทด ระหวางโรงเรยน ชมชนและวด เมอผบรหารคนปจจบน เขามาบรหารและ สานตอเจตนารมณเดม การเขารวมกจกรรม การเขาพบปะผนำาชมชน เยยมเยยนผปกครอง การเปดพนทโรงเรยนใหชมชนเขามาทำากจกรรมหรอใชสถานท เกดความรวมมอ ไมวาโรงเรยนจะทำากจกรรมใดๆ ผปกครอง กจะมาชวยออกแรง ดวยแรงกายและแรงใจเตมรอย เชน การสรางรวรอบโรงเรยนกไดแรงงานจากผปกครองชวยกน ทำาใหลดการใชงบประมาณจากรฐไปไดเยอะ และหากรองบจากรฐทงหมดทงคาแรง คาวสดอปกรณ กอาจจะยงไมไดสราง เพราะมหลายขนตอน

กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน

วถไทย วถพอเพยงกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน

วถไทย วถพอเพยง


การพฒนาแนวคด : ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2 พ.ศ.2545) ไดกำาหนดใหสถานศกษาขนพนฐาน จดสาระ ของหลกสตรทองถนทเกยวกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญา ทองถน มความหลากหลายของหลกสตร จดตามความเหมาะสมกบ สภาพ ความตองการของทองถน และแตละระดบของผเรยน โดยมงพฒนา คณภาพชวตของผเรยน ทงนตองมงพฒนาใหเปนคนทมความสมดล มความร ความคด ความสามารถ ความดงาม ความรบผดชอบตอสงคม โรงเรยนจงไดจดประชมระดมความคดเหนของคร ผปกครอง แกนนำา ชมชน หนวยงานทองถน ในการพฒนาหลกสตรทองถน สวถไทย วถพอเพยง ของโรงเรยนบานยางออย มแนวคด หลกการของการจดหลกสตร กลาวคอ

- เพอสรางความเปนเอกภาพของชมชน มงรกษาวฒนธรรม จารตของทองถน และภาคภมใจในความเปนไทย- เพอใหทกคนไดรบการศกษาเรยนรอยางเสมอภาค ตามความสนใจ ความถนด เทาเทยมกนโดยมชมชน องคกรปกครองสวนทองถน ครภมปญญาในทองถนมสวนรวมในการจดการศกษ- เพอสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาการเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง โดยถอวาผเรยนสำาคญทสด สามารถพฒนาตามศกยภาพของแตละคน


การพฒนาการมสวนรวม : พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม ฉบบ ท 2 พ.ศ.2545 และแกไขเพมเตม ฉบบท 3 พ.ศ.2553 ไดกำาหนดไวในมาตรา 8 (2) ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา ฉะนนสถานศกษาทกระดบตองเปดโอกาสใหประชาชนชมชนเขามามสวนรวมในการจดการ ศกษา ทงนเมอผปกครองมสวนรวมในการจดการศกษาจะชวยขบเคลอน การบรหารการศกษาทเปนไปตามความตองการของผปกครองและชมชน สงผลใหผปกครอง ชมชน มความรสกเปนสวนหนงของสถานศกษา เกดความรก ความหวงแหน และสนบสนนทรพยากรการศกษาและใหความรวมมอทจะเขารวมกจกรรมของสถานศกษา การมสวนรวมหมายถงการเปดโอกาสใหผมสวนไดเสย เขารวมดำาเนนกจกรรม ตงแตการศกษาปญหา การวางแผนดำาเนนการ การตดสนใจ การแกไขปญหา และการประเมนรวมกน เพอขบเคลอนใหกจกรรมนนดำาเนนไปอยางมประสทธภาพ โดยยดหลกการมสวนรวม คอ หลกรวมคด รวมทำา รวมตรวจสอบ รวมรบผดชอบ จากเอกสารประกอบการอบรมผนำาการเปลยนแปลงสำาหรบผบรหารของกระทรวงศกษาธการ ไดใหแนวทางการมสวนรวมของผปกครองและชมชนในการจดการศกษาไว ดงน 1.การมสวนรวมในการจดทำาหลกสตรสถานศกษา โดยสถานศกษาสามารถเปดโอกาสใหผปกครองและชมชนจดสรางหลกสตรสถานศกษา และกำากบ ตดตามการใชหลกสตรสถานศกษา 2.การมสวนรวมในการจดการศกษา การสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบผ ปกครองและชมชนเปนยทธศาสตรทจำาเปนอยางยง ผบรหารและบคลากรในสถานศกษาควรระลกถง ซงมหลก 10 ประการ คอ 1) สรางความศรทธาและความเชอมนตอชมชน 2) ฝกใหเปนคนใจกวาง


และมจตสาธารณะ 3) ตระหนกในสงทจำาเปนและขาดแคลน ไมวางเฉย ทกอยางทำาไดหากตงใจทำา 4) ตองหมนสรางและปรงแตงตนเองใหเปนบคคลทมเสนหเปนทชนชมศรทธาของชมชนและเพอนรวมงาน 5) ออนนอมถอมตน วางตวเรยบงาย อยกบชมชนและเพอนรวมงานไดทกเวลา 6) หลกเลยงการโตแยงทไรเหตผล พฒนาทกษะการประนประนอม 7) ใหการตอนรบชมชนดวยบรรยากาศมตรภาพ 8) พฒนาเทคนคการวเคราะหชมชนใหลกซง เพอสำารวจจดเดน จดดอย เพอเปนฐานขอมลในการพฒนา 9) หมนแสวงหาแหลงงบประมาณ วสด ครภณฑ จากหนวยงาน บรษท หาง รานคา โดยใชโครงการทมประสทธภาพ 10) สรางและพฒนาคานยมการสรางสมพนธภาพกบชมชนอยางสมำาเสมอ 3.บทบาทของชมชนในการมสวนรวมจดการศกษา มดงน 1) การมสวนรวมในการจดและสงเสรมกระบวนการเรยนรของผเรยนทงทบานและทสถานศกษา 2) การกำาหนดนโยบาย เปาหมายการจดการศกษาแกสถานศกษา 3) การประชาสมพนธ สนบสนนกจกรรมทางการศกษา 4) การเปนผสนบสนนทรพยากรและบคลากรในการจดการศกษา และ 5) การตรวจสอบการจดการศกษา 4.กระบวนการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษา ควรดำาเนนการ ดงน 1) สำารวจความตองการ การสำารวจขอมลพนฐาน 2) การกำาหนดมาตรฐานของสถานศกษา 3) การวางแผนพฒนาสถานศกษาตามวสยทศน พนธกจ 4) กจกรรมการปฏบต คอ แนวทางปฏบตทจะนำาไปสความสำาเรจ 5) การประเมนผล คอ การประเมนแนวทางปฏบต และ 6) การสรปผลการมสวนรวม เพอพฒนากระบวนการทำางานรวมกน การมสวนรวมของประชาชนและชมชนในการจดการศกษา นบเปนกระบวนการทสำาคญ ทจะชวยพฒนาการศกษาใหตอบสนองความตองการของทองถน โดยเฉพาะในโรงเรยนขนาดเลก หากชมชนมสวนรวม


ในการสนบสนนทรพยากรการศกษา รวมถงการเชญผปกครองทมความร และมเวลาวางมาเปนครพอครแมใหความรดานวชาการ ดานภมปญญา กบบตรหลานยอมเกดผลดทงตอโรงเรยนทไดบคลากรเพม สวนผปกครองยอมภาคภมใจทไดสอนบตรหลานในโรงเรยน รวมถงนกเรยนทจะมความเคารพและนบถอในตวผ ปกครองเพมมากขน ซงเปนการสรางความสมพนธทดกบชนชม เชนเดยวกบทโรงเรยนบานยางออยและโรงเรยนบาน สบปากไดมความพยายามและพฒนาการศกษาเพอลกหลานคนในชมชนอยางมสวนรวม เมอผปกครองไมหวงในเรองวชาการ เพราะเชอมนในผลการเรยน เพราะเมอเดกจบชน ป.6 จากโรงเรยนบานยางออยและโรงเรยนบานสบปาก สามารถสอบเขาเรยนตอในระดบมธยมทอนได สวนผลการสอบโอเนต กไมได ดอยกวาโรงเรยนอนๆ โรงเรยน ผปกครองมความพงพอใจ เดกๆ มความสข ไดเรยนโรงเรยนใกลบาน เดนไปเรยน กลบมาบานกยงไดชวยงานบานพอแม นอกจากศกษาเรยนรทโรงเรยนแลว เดกๆ ยงเรยนรวถชวต วถวฒนธรรม ผานงานบญประเพณ พธกรรมทจดขนในทองถน เกดการซมซบและความ ผกพนกบคนในชมชน ในการเปนคนทองถน จากวกฤตการยบโรงเรยนขนาด เลก กลบเปนการสรางโอกาสของโรงเรยนบานยางออย และโรงเรยนบาน สบปาก ในการพฒนาการมสวนรวมของชมชน ผปกครองหนกลบมาคด ทบทวนถงเปาหมายการศกษาของลกหลาน ทไมไดมงแตเรยนหนงสอเพอ สอบเขาตอโรงเรยนมธยม แตอยากเหนลกหลานทรจกชมชนตนเอง เรยนร รากเหงาของตนเอง มทกษะชวต เมอการมองเปาหมายการศกษาทเปลยน ไป จงเกดความรวมมอ มการเรยนรมากกวาความรในตำาราเรยน ผปกครอง มบทบาทในการจดการศกษา เกดความเปนเจาของ ฉะนนการพฒนาหลกสตรทองถน สวถไทย วถพอเพยง จงเกดขนจากความรวมมอหลายฝาย โรงเรยน ชมชน วด องคการบรหารสวนตำาบล และผสนบสนนทนวจย สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)


การหาทมนกวจยทองถน จงเปนขนตอนทสำาคญ ผปกครองและคนในชมชนจะรวมเสยสละทางแรงกาย แรงใจ เวลา ตลอดระยะเวลาการทำาวจย การคนหาทมวจย จะประกอบดวย อาจารย และผปกครอง แบงเปนทมวจยหลกและทมวจยรอง นอกจากนน ยงประสานงานรวมกบองคการบรหารสวนตำาบลเวยงตาล ทมศนยเดกเลกประจำาตำาบลอย 4 แหง การฝกพฒนาการเดกเลกมความสำาคญอยางยงทครพเลยง ตองเขาใจและสามารถพฒนาเดกทง 4 ดาน คอ กาย อารมณ สงคม สตปญญา อบต.สงเสรมและสนบสนนใหผปกครองสงลกหลานมาเขาทศนยเดกเลกใกลบาน ไมมคาใชจาย นมฟร อาหารฟร มครพเลยงทดแลเดกไดทวถง เดกไดอยใกลบาน มความอบอน ขณะทมาตรฐานการฝกพฒนาการเดกไมแตกตางกบโรงเรยนนอกชมชน ซงมคาใชจายสงกวามาก เมอจบจากศนยเดกเลกแลว กยงสงเสรมและสนบสนนใหเดก ไดเขาเรยนในชนประถมของโรงเรยนใกลบาน องคการบรหารสวนตำาบลเวยงตาล ยงสงเสรมกจกรรมโครงการ วนวชาการ ซงเปนวนทเดกๆ นกวจย คร ไดแสดงผลงานรวมกบโรงเรยนอนๆ ในตำาบล และยงสนบสนนงบประมาณสำาหรบกจกรรมเขาคายลกเสอ เนตรนาร การศกษาดนตรพนเมอง การสรางสนามกฬา การพฒนาแหลง เรยนรในชมชน มศนยอนเตอรเนตชมชนทเดกๆ เขาไปคนหาความรได เจาหนาท อบต. ทานหนงยงไดใหความเหนวา “เราสามารถใชแหลงเรยนร ทมอยในชมชนเปนสอการเรยนการสอน สอนเรองวฒนธรรมประเพณผานการสงฆน�าพระธาตของวด กจกรรมในวนปใหมเมอง สอนเรองเกษตรกรรม กพาเดกไปดการปลกขาว การปลกผกพนบานเชยงดาฯลฯ เราดงบรบทแวดลอมมาใหเดกเรยนร และตรงกบวถชวตทเดกจะพฒนาตอไปได”


การพฒนาหลกสตรทองถน : หลกสตรทองถน หมายถง หลกสตรทพฒนาขนใหเหมาะสมกบความตองการของทองถน ความตองการของผเรยน หลกสตรทองถนจงสอดคลองเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของทองถนนนๆ เชน สภาพความเปนอยของผเรยน ชมชน วฒนธรรมประเพณ อาชพและคานยม ผ เรยนสามารถสบคนหาความร ทเกยวของกบวถชวตของตนเองและสามารถเทาทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก ผเรยนเรยนรตามสภาพจรงของตนเอง มเปาหมายหลกคอ ตองการใหผเรยนไดนำาความรไปใชในการพฒนาคณภาพชวตของผเรยน ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2545 มาตรา 23 กำาหนดวา การจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ตองเนนความสำาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาในเรองตอไปน 1.ความรเรองเกยวกบตนเองและความสมพนธของตนเองกบสงคม เชน ครอบครว ชมชน ชาต และสงคมโลก รวมถงความรเกยวกบประวตศาสตร ความเปนมาของสงคมไทย และระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 2.ความรและทกษะดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงความร ความเขาใจและประสบการณเรองการจดการ การบำารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากร และสงแวดลอมอยางสมดลยงยน


3.ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทยและการประยกตใชภมปญญา 4.ความรและทกษะดานคณตศาสตร และดานภาษา เนนการใชภาษาไทยอยางถกตอง 5.ความรและทกษะในการประกอบอาชพและการดำารงชวตอยางมความสข

ก�รพฒน�หลกสตรทองถนของโรงเรยนบ�นย�งออย และโรงเรยนบ�นสบป�ก จะเรมจ�กผปกครองของนกเรยนทงหมดทมอย รวมกนคนห�คว�มรภมปญญ�ทมอยในผปกครองและคนในชมชน เปนคว�มรทผปกครองอย�กจะใหลกหล�นไดเรยนร และสบส�นตอ เพร�ะเดกทเรยนทอยทงสองโรงเรยนม�จ�กครอบครวทมร�ยไดนอย ซงผ ปกครองกยอมรบว�โอก�สทลกหล�นจะเรยนตอในระดบอดมศกษ�มนอย ฉะนน จะตองทำ�ใหเดกไดเรยนรคว�มรทองถน ก�รดำ�เนนวถชวต ทกษะชวต ทเมอจบแลว ส�ม�รถห�เลยงชพในชมชน เรยนรอย�งภ�คภมได เชอมน เค�รพในอ�ชพภมปญญ�ของบรรพบรษ อกทงยง รเท�ทนสงคมโลก ...นคอ หลกคดสำ�หรบของก�รพฒน�หลกสตรทองถนของทงสองโรงเรยน

“

”


การจดการเรยนร : การจดการเรยนร หลกสตรทองถนส วถไทยวถพอเพยงสถานศกษา โดยกำาหนดกรอบการเรยนร ดงน

หลกก�รจดก�รเรยนร เพอใหผ เรยนมความร ความสามารถตามจดหมาย สมรรถนะสำาคญของผเรยนและคณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกสตรทองถนสวถไทย วถพอเพยง โดยยดหลกผเรยนสำาคญทสด เชอวาทกคน สามารถเรยนรและพฒนาตนเองได ยดประโยชนทเกดกบผเรยน กระบวน การเรยนรตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ คำานงถงความแตกตางระหวางบคคลและพฒนาการทางสมอง เนนใหความสำาคญทงความรและคณธรรม

กระบวนก�รเรยนร การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญ จดกระบวนการ เรยนรทหลากหลาย เนนการมสวนรวมโดยนำาภมปญญาทองถน เพอให บรรลผลตามเปาหมายของกรอบตามหลกสตรทองถน กระบวนการเรยนร ทจำาเปน ไดแก กระบวนการเรยนรแบบบรณาการ กระบวนการสรางความร กระบวนการคด กระบวนการทางสงคม กระบวนการเผชญสถานการณ และกระบวนการแกปญหา กระบวนการเรยนรอนเกดจากประสบการณจรง กระบวนการปฏบตจรง กระบวนการเรยนรดวยตนเอง กระบวนการพฒนาคณลกษณะนสย


แนวทางการจดกจกรรมเรยนร : ในการจดกจกรรมการเรยนรตามหลกสตรทองถน ไดกำาหนดแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรดงน • จดกจกรรมการเรยนรตามความตองการของผเรยน • จดกจกรรมการเรยนรใหนกเรยนรขนตอน วธการปฏบตและลงมอปฏบตจรง • เชญวทยากรจากภมปญญาทองถนใหเหมาะสมกบเนอหาทสอน โดยในภาคปฏบตใหวทยากรในทองถนเปนผจดกจกรรมการเรยนร ในภาคทฤษฎใหครผสอนเปนผจดกจกรรมการเรยนร • ศกษานอกสถานท จดสถานทใหเหมาะสมกบการเรยนร เพอใหเกดความคดรเรมสรางสรรคในผลงาน • จดการเรยนรโดยเนนกระบวนการกลม ซงเปนพนฐานในการอยรวมกน • ในการจดกจกรรมการเรยนรใหสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะทพงประสงค เชน ความซอสตย ความรบผดชอบในการทำางาน • จดกจกรรมใหนกเรยนสรปการเรยนรและผลการปฏบต มปญหา อปสรรคอยางไร เพอนำามาปรบปรงโครงสรางเนอหาตอไป • จดกจกรรมแสดงผลงานของนกเรยนเพอใหเกดความภมใจและปรบปรงผลงานของตนใหดขน

“

”


หลกสตรทองถนวถไทย วถพอเพยง เกดจากการพฒนางานวจยทองถน ระหวางโรงเรยน ชมชน โดยมผปกครองทมจตอาสาเขามาเปนรวม ทมนกวจยรวมกบครผสอนโรงเรยน การพฒนาหลกสตรทองถน ซงเปน การทำางานแบบมสวนรวม การคนหาความรทองถนเกดจากทมวจยทเปน ผปกครองและคนในชมชนอยแลว ทำาใหรวาเนอหาความรใดบางทจะนำามา จดกระบวนการเรยนการสอนแบบบรณาการกบหลกสตรแกนกลางซงครผสอนจะทำาหนาทใหคำาแนะนำา หลกสตรทองถนมความหลากหลายของเนอหาความรทมาจากคนในทองถน และจตอาสาทสมครใจเขามาใหความรแกเดกๆ การจดการ เรยนการสอนนน ครภมปญญาจะเขามาสอนเดกในโรงเรยน เนองจาก นกเรยนแตละชนเรยนมจำานวนไมมาก ดงนน การจดการสอนจะเรยนรวมกน แตแบงกนลงมอทำาในขนตอนทยากงาย เชน นกเรยนชนประถมปท 3-4-5 กจะเรยนการทำาขนมขาวตมมด ขาวตมเขาควาย การเรยนทลงมอปฏบต ทำาใหเดกเกดการเรยนรจรง หลายวชาเรยนทโรงเรยน นำากลบไปชวยพอแมทำาทบาน เกดความรบผดชอบทผปกครองเหนไดชด เดกมกจกรรมรวมกนมากขน มการแบงหนาทรบผดชอบ การทำาโรงเหดนางฟา จะแบงเวรกนรดนำา และเกบเหด ผลผลตทไดจะนำาไปขายตอผปกครอง แลวนำาเงนมาทำาอาหารใหเดกกน วชาการตกลองปจา กลองสะบดชย การเลนดนตรไทย การฟอน เมอเรยนคลองแลว สามารถออกงานได เปนกจกรรมในชมชน หรอกจกรรมทางศาสนาในวนสำาคญๆ เชน วนปใหม วนสงกรานต ทำาใหเดกและผปกครอง มความภาคภมใจ และเดกกเหนคณคาของวฒนธรรมประเพณทองถน การเขารวมกจกรรมของชมชน เปนการปลกฝงใหเดกรกชมชน


พระคร เจาอาวาสวดยางออย ใหการสนบสนน ไดเขามาสอนศาสนา สอนธรรมะ มการประกวดสวดมนต นอกจากนนศลปะการตกลองลานนา เปนวฒนธรรมประเพณของคนลานนามานาน ใชเสยงกลองเปนสญญาณสอถงกจกรรมทจะเกดขนระหวางวนสำาคญทางศาสนา เชน วนโกน วนพระ รวมทงใชกลองในการใหความรนเรงบนเทงใจแกชาวบาน การสอนการตกลองลานนา จะไปเรยนกนทวด จงไปสนบสนนกจกรรมทางศาสนา ซงเปนความร สรางตนทนใหลกหลานไดตดตวไปตลอดจนกระทง เปนผใหญ หลกสตรการตกลองสะบดชย ทำาใหเดกทจบชน ป.6 และ แยกยายกนไปเรยนทอน ไดกลบมาทำากจกรรมรวมกบชมชน พนทบรเวณโรงเรยนไดแบงพนทการเรยนร เชน บรเวณดานหนา โรงเรยนกจะเปนแปลงปลกมะนาวในบอซเมนตทเรมเหนดอกผลแลว แปลงปลกผก บอเลยงกบ โรงเพาะเหด บรเวณดานหลงกจะมเลาไก โรงปยหมก ซงใชใบไมแหงทเกบกวาดในบรเวณโรงเรยนผสมกบนำาหมกชวภาพ เมอไดผลกนำากลบมาใชในแปลงผกตอ การสอนนอกรวโรงเรยนกจะมการไปชวยชาวบานปลกตาลจำานวน 1,000 ตน ในพนทสาธารณะ บรเวณรอบๆ หนองนำา ชาวบานเลอกปลกตาลเนองจากไดประโยชนหลายอยาง ลกตาลใชกน ใบตาลใชสาน ปตาลใชแกง ทำานำาตาลสด ลำาตนใชทำาเฟอรนเจอร และตนตาลเปนพชทอายยน หรอการสอนทำาสมไก จะมครภมปญญาสอนตงแตการเลอกชนดไมไผ ขนาดของลำาไผ อายทใชงานไดตงแต 2 ปขนไป การเหลาไมไผ การสาน การสอนการทำาสมไกจะนำาไปใชไดจรงเพราะทกบานเลยงไกเปนปกตอยแลว นอกจากนนยงมการสอนปนกระถาง การเขยนอกษรลานนา การเรยนดนตรไทย การฟอน การทำาโคมลอย การตดตง นอกจากนนโรงเรยนยงพาเดกไปเรยนรอาชพทอยในชมชน เชน กลมตดเยบรองเทา แมวาจะยงไมไดทำา แตใหไปรบรวายงมอาชพในชมชนทชาวบานรบเหมางาน


มาทำาทบาน นอกจากเดกไดเรยนรแลว พอแมยงไดเรยนรพรอมๆ ไปกบ เดกดวย การทำากจกรรมรวมกนสรางสานสมพนธในครอบครว เกดการพดคยกนมากขน เมอใกลชดมาก มอะไรเดกกจะขอคำาปรกษา มการตงกตกาในครอบครว เชน การกำาหนดเวลาการเลนเกม ใครทำาผดกตกากตองถกลงโทษใหลางหองนำา ลางครว เมอเดกทำาการบานเสรจ กจะอนญาตใหออกไปเลนนอกบานหรอเลนเกมได “การคนหาหลกสตรทองถนท�าใหเหนภมปญญาในชมชนมากมาย เมอกอนเราจะไมรวาลงคนน ปาคนนนท�าอะไร แตเหนเปนเพยงอาชพท�ามาหากน การพฒนาหลกสตรนนเกดกระบวนการบนทกความร เปนความภาคภมใจทวนนเดกๆ เรยกคร และเขาไปขอความรเปนประจ�า” นอกจากจะสอนความรตามเนอหาวชาแลวนน ครภมปญญายง สอดแทรกความรบผดชอบ ใหเดกมวนย คณธรรมจรยธรรมผานการฝก ปฏบตและการทำางานรวมกบผอน เชน การสอนดนตรพนเมอง ทมขาราชการบำานาญซงเปนคนนอกชมชนทมจตอาสามาสอนดนตรยง สอดแทรกเรองความรบผดชอบ การใชดนตรกลอมเกลาจตใจ และสรางแรงบนดาลใจใหแกเดก วชาดนตรไทย มหลายชน จะสอนเดกชน ป.3-ป.5 จะสอนตามขนตอน ไลโนต ใหจำาทละตอน เมอจำาไดครบเพลงแลว กนำา มาประกอบเปนวงเลนรวมกน เดกๆ ใชเวลาฝกซอมราว 3 เดอน กมความ เชยวชาญ ตอนนสามารถแสดงในกจกรรมของโรงเรยนและกจกรรมของชมชนได


ตวอย�ง คว�มรทองถนของบ�นย�งออยมม�กม�ยหล�กหล�ยส�ข� โรงเรยนจงไดจดกลมส�ระก�รเรยนรเปน 8 หนวยก�รเรยนร ดงน หนวยการเรยนรท 1 การปลกพชและบำารงพช ตามฤดกาล (พชผกสวนครว) หนวยการเรยนรท 2 การทำาปยหมก หนวยการเรยนรท 3 การเพาะเลยงเหดนางฟา หนวยการเรยนรท 4 การเลยงสตวเพอจำาหนาย (การเลยงปลาดก เลยงกบ) หนวยการเรยนรท 5 นาฏศลปพนบาน (ดนตรพนบานลานนา การฟอนเลบ) หนวยการเรยนรท 6 ขนมไทย ขนมพนบาน หนวยการเรยนรท 7 การพฒนาทกษะพนฐาน การสอสารภาษาองกฤษ หนวยการเรยนรท 8 งานประดษฐศลปะพนบาน


การจดเกบขอมลการวจย : หลงจากททำาความเขาใจกบนกวจยทองถนแลว การออกแบบขอมลและการจดเกบขอมลดานตางๆ กมความสำาคญ ซงไดวางแผนการเกบขอมลวจย ดงน 1.ขอมลดานสภาพปญหาทผานมาของ ผเรยน/ครผสอน/วชาความรทเปนหลกสตรการเรยนการสอน 2.ขอมลจากผปกครองของเดกทเกยวกบการเรยนของเดกและผปกครองอยากเหน 3.ขอมลของคนในชมชนทมสวนรวมตอการจดการศกษาใหเดกในชมชน 4.ขอมลดานความรภมปญญาของชมชน และปราชญผรทเกยวของ จากการเกบขอมลการวจย ตามหวขอทกำาหนดไวแลวนน สรปสาระสำาคญได คอ

1. ขอมลด�นสภ�พปญห�ทผ�นม�ของ ผเรยน/ครผสอน/วช�คว�มรทเปนหลกสตรก�รเรยนก�รสอน การเกบรวบรวมขอมลนน ทมวจยจดประชมทมวจยวางแผนการ เกบขอมลและออกแบบเครองมอการเกบขอมล แบงหมวดหมขอมลท จะเกบ/วเคราะหแหลงขอมลทจะไปเกบ แบงบทบาทหนาททมวจยการ รบผดชอบเกบขอมลและประชมสรปผลของขอมลทไปเกบมารวมกน ตามทพเลยงทมวจยและ สกว. ไดใหคำาแนะนำาไว ดงน 1.1 ปญหานกเรยน ผใหขอมลไดแก นกเรยน ผปกครอง ครประจำาชน/สอน ชมชน ชาวบาน


1.2 ปญหาครผสอน ผใหขอมลไดแก นกเรยน คณะครประจำาชน/สอน ผบรหาร ผปกครอง ชมชน ชาวบาน 1.3 ปญหาวชาความรทเปนหลกสตรการเรยนการสอน ผใหขอมลไดแก นกเรยน ครประจำาชน/สอน ผบรหาร ผปกครอง ชมชนชาวบาน

2. ขอมลจ�กผปกครองของเดกทเกยวกบก�รเรยนของเดกและผปกครองอย�กเหน ผลจากการจดเกบขอมล จากเครองมอการเกบขอมลของทมวจย ผ ปกครองของเดกท เกยวกบการเรยนของเดกและสงทผ ปกครอง อยากเหน คอ อยากใหเดกมคณธรรม จรยธรรม มารยาทเรยบรอยของ สงคม อยากใหเดกเกงดานวชาการมความร พฒนาในดานการศกษา เดกด มคณภาพ เกง อยากใหเดกมศกยภาพดานความคดรเรมในการพฒนาดวย ตนเอง มจตสาธารณะตอหมคณะ และสงคม มสวนรวมในกจกรรมของชมชน เชน งานประเพณ มความรบผดชอบตอตนเองและสงคม มความรกใคร สามคค อยากใหเดกมพนฐานการเรยนรทดขน ทงวชา คณตศาสตร ภาษาไทย ภาษาองกฤษ วทยาศาสตร และสงคมศกษา

3. ขอมลของคนในชมชนทมสวนรวมตอก�รจดก�รศกษ�ใหเดกในชมชน ผลจากการจดเกบขอมล จากเครองมอการเกบขอมลของทมวจย คนในชมชนทมสวนรวมตอการจดการศกษาใหเดกในชมชนอยากเหน คอ อยากใหโรงเรยนชวยกลนกรองความรความสามารถของเดก อยากใหครผสอนพฒนาในดานการศกษาและความรใหมากขน อยากใหโรงเรยนพฒนา สงเสรมอาชพ เพอใหเดกใชเวลาวางใหเกดประโยชน อยากใหโรงเรยนสรางจดเดน เรยนรภมปญญาชาวบาน จดหาปราชญชาวบานมาฝกสอนตาม หลกสตรการเรยนการสอน อยากใหโรงเรยนมครประจำาชนครบชนทกวชา


อยากใหทางโรงเรยนจดหาสอการเรยนการสอนททนสมย ความร ความสามารถ อยากใหโรงเรยนมสถานทในบรเวณโรงเรยนสะอาด รมรน มความปลอดภย อยากใหมการประชมผปกครองบอยครง ใหครชวยควบคม ดแลการใชเทคโนโลย เชน โทรศพท แทปเลต เกนความจำาเปนและไมเหมาะสม

4. ขอมลด�นคว�มรภมปญญ�ของชมชน และปร�ชญผรทเกยวของ ผลจากการจดเกบขอมล จากเครองมอการเกบขอมลของทมวจย ทมวจยไดตงคำาถามจากผเขารวมประชมเชงปฏบตการ การประชมคณะกรรมการสถานศกษา ผปกครองนกเรยน และคณะครจากการจดการเรยนรภมปญญาทองถน และการออกภาคสนามในการเกบขอมล ทสามารถ นำามาจดหลกสตรการเรยนรใหกบนกเรยน ซงพบวามภมปญญาในชมชน หลากหลาย เชน งานจกสาน การตเหลก การทำาขนมไทยพนบาน การ เกษตร ทำานา ทำาสวน ทำาไร พธกรรมทางศาสนา เปนตน


ขนตอนการพฒนาหลกสตรอยางมสวนรวม : ขนตอนการพฒนาหลกสตร การสรางการมสวนรวมของผปกครองและชมชนจงมความสำาคญตอการพฒนาคณภาพการศกษาโรงเรยนบานยางออย ซงม 3 ขนตอน คอ ขนตอนแรก เปนการรบฟงความคดเหนของทกคน โดยผบรหารโรงเรยนและคณะคร เปนผใหขอมลของสถานการณและนโยบายการยบโรงเรยนขนาดเลก และสนบสนนใหผปกครองและชมชนเกดการคดวเคราะห ใครครวญ ทบทวนตนเอง วเคราะหปญหาอปสรรค ทเกดขนกบโรงเรยนบานยางออย ระดมความคาดหวงตอโรงเรยนของพวกเขา แลวจงนำามาสการตดสนใจวาจะเหนชอบตอการยบโรงเรยนขนาดเลกหรอคดคาน และเสนอทางออกอยางไร ซงมฉนทามตวาจะไมยบโรงเรยนและรวมกนคดทจะพฒนาโรงเรยน ดวยจตอาสาและการมสวนรวม ขนตอนทสอง การประชมชแจงทำาความเขาใจถงการวจย วตถประสงคการวจย พฒนาทองถนเพอเตรยมพรอมในการเขารวมกบโรงเรยนบานยางออยในการพฒนาคณภาพการศกษา ซงขนตอนน ผปกครองและคนในชมชนตอง มสวนรวมในการพฒนาคณภาพการศกษา ดวยการเขารวมในกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน ซงตองการผทมจตอาสาในการเปนนกวจยชมชน เปนผลงมอปฏบตตามกระบวนการวจยพฒนาเพอทองถน วจยทเกดจากการปฏบตการ เชน การวจยการเลยงกบ เพอเปนหลกสตรในโรงเรยน จะตองเกบขอมลการศกษา ตงแตระยะการเตบโตของกบ อาหารทให กบกน พฤตกรรมของกบในแตละฤดกาล หรอ การปลกมน การเกบขอมล การปลกตอไร การลงทน การเลอกพนธทเหมาะสมกบดน การบำารงดน เพอใหไดผลผลตตอไรสงขน การปลกผกปลอดสารพษของผปกครองทง


โรงเรยน ขณะเดยวกนยงสรางนกวจยเดก ดวยการทดลองปลกมนในพนทสาธารณะ ผลจากการวจย ทำาใหรวาภมปญญาใดทควรนำามาพฒนาเปนหลกสตรทองถนใหเดกไดเรยนกน หรอจะยต เชน การเลยงกบ ทมปจจยหลายดานทเปนอปสรรค ในการพฒนาทมวจยนน จะใชวธการอบรม สมมนา ศกษาดงาน และจะมการจดประชมทมวจยทกเดอน โดยใชกระบวนการแลกเปลยนรจากงานทไปทำามา ในชวงแรกนน นกวจยไมมความมนใจวาจะทำาได เพราะไมเคยทำามากอน แตเมอทำาไปกไดรบการพฒนา ทำาใหเขาใจและมนใจยงขน ในการทำาวจยนนจะมขนตอนการออกแบบเครองมอ ทบทวนเครองมอ การเกบขอมลแบบมสวนรวม ซงจะแยกเปน 3 ดาน คอ ดานการพฒนาการจดการศกษาของโรงเรยน ดานการมสวนรวมของชมชน และ ดานภมปญญาทองถน ขนตอนทส�ม การมสวนรวมในการประเมนผลการดำาเนนงาน ซงเปนขนตอนทเกดขนระหวางการดำาเนนการวจยและหลงการวจยเสรจสนแลว ซงขนตอนการประเมนการวจยนน จะนำาไปสการพฒนาและปรบปรงหลกสตร

การเปลยนแปลงการเปลยนแปลง


หลงจากทมการปรบการเรยนการสอน พบวามผลความรวมมอของผปกครอง ชมชน องคการบรหารสวนตำาบล เกดการเปลยนแปลง 1.เกดการตนตวของทกภาคสวนในชมชนเขามามสวนรวมใหการสนบสนนการจดการศกษาของโรงเรยนเกดขนมากมายอยางตอเนอง ผปกครอง ผร ครภมปญญา บทบาทของพระสงฆตอการพฒนาเดก บทบาท ขององคการบรหารสวนตำาบล ในการสนบสนนทน ทรพยากร การประสาน จดหาทดนสาธารณะซงเปนทรกรางใหแกกลมเศรษฐกจพอเพยงปลกผกเชยงดา เกดรายไดเสรมใหแกคนในชมชน และยงสอนใหเดกๆ ปลกผกเชยงดาในโรงเรยนและนำามาประกอบอาหาร 2.การมสวนรวมดานการใหความรในเนอหาสาระทภมปญญาทองถน ปราชญชาวบานสาขาวชาตาง ๆ แกเดกนกเรยนเรมเขามามบทบาทใน โรงเรยนมากขนกวาทผานมา ผปกครอง ผร ครภมปญญาในชมชน เกดความ เชอมนในความรของตนเองทจะถายทอดใหเดกนกเรยนไดจงเปนความ ภาคภมใจทคนเลกๆ มสวนรวมในการจดการศกษาใหโรงเรยน อกทงยงเกด การฟนฟความสมพนธของพระสงฆกบโรงเรยน ชมชน พระสงฆมบทบาทใน การบมเพาะเดกผานการสอนธรรมะ การสอนการตกลองสะบดชย ขณะท องคการบรหารสวนตำาบล ซงรบผดชอบศนยเดกเลกในตำาบลหลายแหงกเตรยมความพรอมของเดกใหเขาเรยนประถมศกษาตอในโรงเรยนชมชน


3.ครและบคลากรทางการศกษา มความกระตอรอรนในการจดกระบวนการเรยนรแกนกเรยน รวมถงมความเอออาทร และสมพนธตอชมชนมากขน การใชหลกสตรทองถน เปนการพฒนาครผสอนในการออกแบบหลกสตร จดทำาเนอหาการสอน การบรหารทนในชมชน 4.นกเรยนมความกระตอรอรนในการเรยน ใฝเรยน ใฝร และแสวงหาความรตามความสนใจมากขน ผปกครองยงไดสงเกตวาลกหลานของตน มความสข สนกกบการเรยนรนอกหองเรยน เดกจะกลบไปเลาใหพอแมฟงวาไดเรยนอะไรบาง การเรยนดวยการลงมอทำา ทำาใหเดกไดความร จดจำามากกวาการอาน ผลการเรยนดขน โดยเฉพาะเดกทเคยมผลการเรยนออน กเหนพฒนาการดขน ทงความรบผดชอบในการทำาการบาน การชวยเหลองานบานของครอบครว


ทศทางของการพฒนาโรงเรยนขนาดเลก จากวกฤตการยบโรงเรยนขนาดเลก ทำาใหโรงเรยนขนาดเลกไดรวมตวเปนเครอขายโรงเรยนขนาดเลก 4 ภาค จำานวน 16 โรงเรยน จดทำาขอเสนอแผนพฒนาคณภาพโรงเรยนขนาดเลกดวยการปฏรปการจดการศกษาแนวใหม ทมงไปสการเปนโรงเรยนของชมชน เสนอไปยงสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) ซงแผนพนธกจทจะรวมกนดำาเนนการดงน 1.พฒนาใหโรงเรยนขนาดเลกเปนโรงเรยนชมชน 2.แกไขปรบปรงกฎหมาย กฎกระทรวง และระเบยบปฏบตทเปนปญหาและอปสรรคตอการบรหารและจดการศกษาของโรงเรยนชมชน 3.สรางการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการรวมบรหารจดการศกษาของชมชน 4.สรางและพฒนาหลกสตรทองถนทเนนกระบวนการเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง 5.สบสานภมปญญาทองถน วถชวตและวฒนธรรมทองถน 6.พฒนาคณภาพครและผบรหารใหเปนครมออาชพของโรงเรยนชมชน 7.ปรบปรงระบบบรหารจดการและระดมทรพยากรทางการศกษาเพอการจดการศกษาใหมความเสมอภาค เทาเทยม และทวถง 8.จดใหมหลกสตรสถานศกษาทบรณาการการเรยนรและการพฒนาชมชนทองถน 9.สรางเครอขายโรงเรยนชมชนทเขมแขง


บทสรปทายเลม จากการถอดความรการจดการเรยนรโดยใชหลกสตรทองถนทเกดจากการบรหารจดการแบบมสวนรวมจากทกภาคสวนของโรงเรยนบานยางออย อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง และโรงเรยนบานสบปาก อำาเภอวงชน จงหวดแพร ทเพงจะเรมกระบวนการจดการเรยนรเพยงไมกป แตพบกลไกสำาคญททำาใหเกดการขบเคลอนรวมกนระหวางโรงเรยน ชมชน ผปกครอง ไดแก ผบรหารสถานศกษา เปนผทมความตงใจ มแนวคดในการพฒนาคณภาพการศกษา และพยายามทจะเชอมโยงประสานความรวมมอใหกวางขวางทงองคกรในทองถนและภายนอก ประสานทนภายนอกเพอ นำามาพฒนาการเรยนการสอนในโรงเรยน รวมทงการจดระบบการบรหารภายในโรงเรยนทเอออำานวยใหครผสอนไดจดการเรยนการสอน ผปกครอง ในการมสวนรวมพฒนาคณภาพการศกษา เปนการรเรมทสามารถดงศกยภาพของผปกครอง ชมชน ดวยการใชเครองมอวจยทองถน โดยทผปกครองมบทบาทเปนผชวยนกวจย รวมทงการเปนคร ภมปญญาในการจดการเรยนรใหแกนกเรยน ผปกครองรสกถงการมคณคา และการเปนสวนหนงของการพฒนาโรงเรยนใหเปนโรงเรยนของชมชน องคกรภาคในทองถน วด องคกรปกครองทองถน กลมองคกรชมชน ทมบทบาทในการเขามาสนบสนนในการพฒนาหลกสตรทองถน

66 โรงเรยนขนาดเลก

จากการดำาเนนการของทงสองโรงเรยนนน มกระบวนการดำาเนนการ ซงสามารถสรปเปนรปแบบการดำาเนนงาน โดยม 6 ขนตอนของการจดทำาหลกสตรทองถนแบบมสวนรวม 1. การกำาหนดเปาหมายการศกษา 2. กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน 3. รปแบบการจดการเรยนการสอน 4. การพฒนาการมสวนรวม 5. การบรหารจดการ ใชหลกการบรหาร 3 M 6. ผลสมฤทธทางการศกษา จากกรณศกษาการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนของทง 2 โรงเรยน สะทอนใหเหนชดวา จากวกฤตทางการศกษากลายเปนโอกาสในการเขามามสวนรวมของคนในชมชนเพอพฒนาคณภาพการศกษาเพอลกหลาน เกดความรวมมอในการจดการศกษาอยางมสวนรวม นำาไปสการ ประสานเชอมโยงศกยภาพของผปกครอง ผรครภมปญญาในชมชนเขามา มสวนรวมในการจดการศกษาเรยนร ซงกระบวนการเชนน นบไดวาเปน แนวทางในการพฒนาความยงยนโรงเรยนเลกอนจะนำาไปสการเปนโรงเรยนของชมชนอยางแทจรง สมดงเจตนารมณของแผนพฒนาคณภาพและแกปญหาโรงเรยนขนาดเลกอยางมสวนรวมนนเอง

ร�ยชอครภมปญญ� ร�ยชอครภมปญญ�


ท ชอ-สกล ภมปญญ�

1 พระครอ�ทรพพฒนคณ (สนท สมประสงค)

ทำ�พธกรรมท�งพทธศ�สน� พธสบชะต� แสดงธรรม บรรย�ยธรรม นำ�ปฏบตธรรม ก�รบวชเณร-บวชพระ(อปสมบท-บรรพช�)

2 พระนรนดรจนทปญโญ ทำ�พธกรรมท�งพทธศ�สน� พธสบชะต� แสดงธรรม บรรย�ยธรรม นำ�ปฏบตธรรม ก�รบวชเณร-บวชพระ(อปสมบท-บรรพช�)

3 น�งบวเขยว ครวรรณ ขนมพนบ�น-ขนมไทย

4 น�งเพญศร เรอนนนชย จกส�นง�นหตถกรรม

5 น�ยหล� อนต�นวล ก�รทำ�อฐบลอก

6 น�ยอนวฒน วงเวยน ศลปะพนบ�น(ตกลองปจ�,กลองมอง, กลองสะบดชย, ฟอนด�บ, ฟอนเจง

7 น�งมณ เชอจว ตดเยบรองเท�(กลมแมบ�น)

8 น�ยวฒน� วงเวยน ทำ�ปนปนกระถ�ง, ประดษฐอกษร

9 น�ยเส�รแกว ใหมทร�ยเปยง ก�รจกส�นไมไผ, ทำ�เครองใชครวเรอน

10 น�ยต อนอ�ย ทำ�พธเป�(เกยวกบคว�มเชอในก�รรกษ�โรคแบบแผนโบร�ณ เชน งสะหวด)

11 น�ยบญชวย อนต�นวล ก�รทำ�ปยหมกชวภ�พ, ก�รทำ�เกษตรพชสวน พชไร, ก�รจดสวนหยอม สวนเกษตร

12 น�ยบญม� วงศสงหขนธ เปนเกษตรกรตวอย�ง

รายชอครภมปญญา บานยางออย อ�าเภอหางฉตร จงหวดล�าปาง



13 น�ยอ�ย เสน�ถ ทำ�พธเป�(เกยวกบคว�มเชอในก�รรกษ�โรคแบบแผนโบร�ณ), ก�รนวดจบเสนโดยใชนำ�มนง�ท�

14 น�งปร�นอม ใจคำ�ท�ว ตดเยบรองเท�เดก รองเท�ผใหญ

15 น�งแสงคำ� ตยวงศ ก�รทำ�น� ทำ�ไร ทำ�สวนชวภ�พ

16 น�งปร�ณ อนทะปญโญ ก�รทำ�ขนมพนบ�น(ข�วตมมด, ข�วมนปง)

17 น�ยสมพล ตองใจ ก�รปลกพชผกสวนครวปลอดส�รพษ ก�รตเหลกทำ�เครองใชต�งๆ เชน มด พร� ฯ

18 น�งเพญจนทร ไชยชมภ ทำ�ตง, เยบผ�, ทำ�สวยก�บ, บ�ยศร

19 น�ยบญเลศ มงคะละ ก�รทำ�พธกรรมท�งศ�สน�, ก�รทำ�พธกรรมต�มประเพณพนเมองต�งๆ


รายชอครภมปญญา บานยางออย อ�าเภอหางฉตร จงหวดล�าปาง


1 พระครวจตรธรรมส�ธก วดสมฤทธบญ


2 พระมห�สมจตร อปลวณโณวดสมฤทธบญ


3 พอหน�นจนทรต� คำ�เปยง พธกรรมเรยกขวญ จดพธสบชะต� เปนไวยวจกรของวดสมฤทธบญ

4 พอหวน ส�รแหง เปนผนำ�ท�งด�นศ�สนพธของหมบ�น วฒนธรรมในทองถน ด�นก�รเกษตร เชน ก�รเลยงกบ และไกพนเมอง

5 น�ยณรงค ก�รนต� ก�รเลยงสกรขน ก�รถกไมกว�ด

6 ผใหญพฒนเชษฐ กตเขยว ช�งปน (กอ ฉ�บ ปนปน ง�นศลป ช�งไม)

7 น�ยจรญ จนทรเผอก ช�งปน (กอ ฉ�บ) ปนปน ง�นศลป ตกแตง ช�งไมรบเหม�กอสร�ง

8 น�ยสม�น แสงทอง พอครวอ�ห�รพนบ�น(แกงฮงเลย) ปลกผกสวน

9 น�ยนอง นนต� เลยงสกรแมพนธ โรงส ข�วหมบ�น ปลกผก



11 น�ยสมจตร จนทรต� เกยวกบคว�มเชอในก�รรกษ�โรคแบบแผนโบร�ณ โดยใชค�ถ�เป� และเสยงท�ยโดยใชผปกกะโลง

12 น�ยทองแดง จรจอม ทำ�สวนสม ก�รทำ�ไมกว�ดท�งมะพร�ว, ส�นอวน-ไซ ดกปล�

13 น�ยทน สรย� ทำ�เครองมอดวยก�รจกส�นต�งๆ หมอเลยงผพธต�งๆ

14 น�ยประธ�น ชนะกจ เปนพอครว ช�งไม ช�งปน ช�งเหลก

15 น�งขนทอง รนกอง ก�รทำ�ขนมพนบ�น ก�รทำ�นำ�ย�ล�งจ�น

15 น�งลดด� ท�ข�ว ทอผ�ตนจก และเปนแมครววด

16 น�งแกว อนด ส�นกระตบข�ว และปลกผกสวนครวข�ย

17 น�งแสงมอญ เวยงชย ก�รทอผ�กะเหรยง กระเป�สะพ�ย (ย�ม)


ตวอ

ย�งห

ลกสต

รทอง

ถน โ

รงเร

ยนบ�

นย�ง

ออย

อำ�เภ

อห�ง

ฉตร

จงหว

ดลำ�ป

�งหน

วยก�

รเรย

นรท

1 ก�

รปลก

พชแ

ละบำ�

รงรก

ษ�พ

ชต�ม

ฤดก�

ล ช

นประ

ถมศก

ษ�ปท

1-6

เวล�

40

ชวโม

ง

แผน

ก�รเ

รยนท

1/

เนอห

�

จดปร

ะสงค

ก�ร

เรยน

ร

กจกร

รมก�

รเรย

นร

ก�ร

วดแล

ะประ

เมน

ผ

ล/ก�

รร�ย

ง�น

เคร

องมอ

ก�ร

วด แ

ละปร

ะเมน

สอ/

แหลง

เ

รยนร

เ

วล�

(ชวโ

มง)

เรอง

ก�รป

ลกพ

ชต�

มฤดก

�ล 1

.คว�

มหม�

ยของ

ก�รป

ลกพ

ชต�ม

ฤดก�

ล 2

.หลก

ทวไป

ในก�

รปลก

พชต

�มฤด

ก�ล

ไดแก

-ก

�รเต

รยมส

ถ�นท

-ก

�รเต

รยมด

นเพ

�ะ-ก

�รเต

รยมด

น-ก

�รย�

ยตนก

ล�-ก

�รปล

กดแล

รกษ�

1.อ

ธบ�ย

คว�ม

หม�ย

ของก

�รปล

กพ

ชต�ม

ฤดก�

ลได

2.อ

ธบ�ย

หลกก

�รทว

ไปขอ

งก�ร

ปลก

พชต

�มฤด

ก�ลไ

ด 3

.อธบ

�ยสง

ทควร

คำ�นง

ในก�

รปลก

พชต

�มฤด

ก�ลไ

ด

สอนแ

บบอภ

ปร�ย

แลก

เปลย

นคว�

มคดเ

หนแล

ะก�

รปฏบ

ตจรง

1.น

ำ�นกเ

รยนศ

กษ�ด

ก�ร

ปลกพ

ชต�ม

ฤดก�

ลแปล

งผก

สวนค

รวใน

ชมชน

2.น

กเรย

นศกษ

�เรอ

งก�

รปลก

พชต

�มฤด

ก�ล

ถงขน

ตอนต

�งๆ

จ�กค

รภม

ปญญ

�ทอง

ถน 3

.นกเ

รยนแ

บงกล

มแตล

ะกล

มไปศ

กษ�ส

ถ�นท

และ

เตรย

มพนท

ในก�

รปลก

-สงเ

กตจ�

กก�ร

มสวน

รวมใ

นก�ร

อภปร

�ย-ส

งเกต

จ�กก

�รมส

วนรว

มในก

�รปฏ

บตง�

น-ส

งเกต

พฤต

กรรม

ก�ร

ทำ�ง�

นร�ย

บคคล

-ส

งเกต

คว�ม

มวนย

แล

ะคว�

มรบผ

ดชอบ

-แบบ

สงเก

ตพ

ฤตกร

รม-แ

บบปร

ะเมน

ทกษะ

ก�รป

ฏบต

ง�นข

องนก

เรยน

-แบบ

วดผล

สมฤท

ธท�ง

ก�ร

เรยน

-แปล

งผก

สวนค

รวใน

ชมชน

-รปภ

�พ-ส

ถ�นท

จร

ง

20


แผน

ก�รเ

รยนท

2/

เนอห

�

จดปร

ะสงค

ก�ร

เรยน

ร

กจกร

รมก�

รเรย

นร

ก�ร

วดแล

ะประ

เมน

ผ

ล/ก�

รร�ย

ง�น

เคร

องมอ

ก�ร

วด แ

ละปร

ะเมน

สอ/

แหลง

เ

รยนร

เ

วล�

(ชวโ

มง)

เรอง

ก�รป

ลกพ

ชต�

มฤดก

�ล (ก

�รปล

กมะน

�ว ผ

กบง

คะน

� มะ

เขอ

ถวฝก

ย�ว

พรก

ฯ)

1.ป

ระเภ

ทของ

ก�รป

ลกพ

ชต�ม

ฤดก�

ล 2

.ก�ร

ดแลร

กษ�

3.ก

�รเก

บเกย

วผล

ผลตแ

ละก�

รเก

บรกษ

�พชผ

ล

1.บ

อกปร

ะเภท

ของก

�รปล

กพช

ต�มฤ

ดก�ล

ได

2.อ

ธบ�ย

ก�ร

ดแลร

กษ�ก

�รปล

กพชต

�มฤด

ก�ลไ

ด 3

.อธบ

�ยก�

รเก

บเกย

วผลผ

ลตแล

ะก�ร

เกบ

รกษ�

พชผ

ลได

1.ค

รภมป

ญญ

�ทอง

ถนทบ

ทวนเ

รองก

�รปล

กพ

ชสวน

ครว

แลกเ

ปลยน

ประส

บก�ร

ณซง

กนแล

ะกน

2.น

กเรย

นศกษ

�ประ

เภท

ก�รป

ลกพ

ชต�ม

ฤดก�

ลแล

ะวธก

�รเก

บเกย

วผล

ผลตแ

ละก�

รเกบ

รกษ�

พชผ

ลจ�ก

ครภม

ปญญ

�ทอ

งถน

3.น

กเรย

นฝกล

งมอป

ฏบต

ก�รป

ลกพ

ชและ

บำ�รง

รกษ�

พชต

�มฤด

ก�ล

เชน

ก�ร

ปลกม

ะน�ว

ผกบ

ง คะ

น�

มะเข

อ ถว

ฝกย�

ว พ

รก ฯ

ต�

มขนต

อนทไ

ดศกษ

�เรย

นรจ

�กคร

ภมปญ

ญ�ท

องถน

-สงเ

กตจ�

กก�ร

มสวน

รวมใ

นก�ร

อภปร

�ย-ส

งเกต

จ�กก

�รมส

วนรว

มในก

�รปฏ

บตง�

น-ส

งเกต

พฤต

กรรม

ก�ร

ทำ�ง�

นร�ย

บคคล

-ส

งเกต

คว�ม

มวนย

แล

ะคว�

มรบผ

ดชอบ

-แบบ

สงเก

ตพ

ฤตกร

รม-แ

บบปร

ะเมน

ทกษะ

ก�รป

ฏบต

ง�นข

องนก

เรยน

-แบบ

วดผล

สมฤท

ธท�ง

ก�ร

เรยน

-คร

ภมปญ

ญ�

ทองถ

น-ห

นงสอ

คน

คว�

-เอกส

�รใบ

คว�ม

ร-ร

ปภ�พ

-สถ�

นนท

จรง

20


โรงเรยนบ�นย�งออย ต.เวยงต�ล อ.ห�งฉตร จ.ลำ�ป�งอาจารยวทยา กตกาศ คณครธตสดา ไชยสทธนายวฒนา วงเวยน คณครเพญศร อดมสมทรหรญนางสงวาลย ขดยอด คณครยภาณ ศรตาบตร นางประนอม ใจคำาทาว คณครวไลวรรณ ศรแกวนางธมกร ฉตรคำา คณครชนนธร สญญาเขอนนายเสารแกว ใหมทรายเปยง นางกาบ หมอใจวงศนางบวเขยว ครวรรณ นางสมศร แลสนกลางนางสาวมาลา ไชยชมภ นางมณ เชอจวนายสนท พนตยา นางจฑามาศ โยปนตานางสาวเขมสรา ทองอย ด.ช.กรกฎ ขดยอดด.ญ.จตรกญญา สงหเสนา ด.ญ.ภทรภร หมอใจวงศ ด.ญ.ศภากร ขตตย ด.ช.สมชย ใหมทรายเปยง

รายชอผใหขอมล


โรงเรยนบ�นสบป�ก ต.แมเกง อ.วงชน จ.แพรพระครวจตรธรรมสาธก พระมหาสมจตร อปลวณโณผอำานวยการทปกร ทปะเสน อาจารยสหชย เวยงชยอาจารยพจน ปตจะ อาจารยทศนย เวยงยาอาจารยศรวรรณา เดชบรบรณ อาจารยจรรยา รตนรนทรนายนอง นนตา นายเฉลยว วฒนาสทธสารนายสภาพ ชำานาญ นายจนทรตา คำาเปยงนายมานพ เตชะปญญาวฒ นายวชรากร สขสตยนางสทน แสงทอง นางศรลกษณ ขนคำานายสมเกยรต สายใจ นางขนทอง รนกองนายทองใบ ขนคำา ด.ญ.สธาสณ กลจนตด.ญ.กฤษณา สตรขนทด ด.ญ.พรชตา เตชะปญญาวฒด.ญ.เขมกา สรอยวชระกล ด.ญ.อรอนงค หวานทอง


คณะวจยโรงเรยนบานยางออย อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง. (2557). รายงานโครงการวจยทองถนเรอง “รปแบบการพฒนาคณภาพการศกษาโดยการมสวนรวมของชมชนบานยางออย ตำาบลเวยงตาล อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง”. คณะวจยโรงเรยนบานยางออย อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง. (2557). หลกสตรทองถน สวถไทย วถพอเพยง. โรงเรยนบานยางออย ตำาบลเวยงตาล อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง คณะทำางานเครอขายโรงเรยนขนาดเลก 4 ภาค. แผนพฒนาคณภาพโรงเรยนขนาดเลกดวยการปฏรปการจดการศกษาแนวใหม ชชวาลย ทองดเลศ. บทความการยบโรงเรยนขนาดเลก. สภาการศกษาทางเลอก ธนสาร บลลงกปทมา. (2551). บทบาทประชาชนในการมสวนรวมจดการศกษา. สบคน 24 พฤษภาคม 2558, จากhttps://www.gotoknow.org/posts/200818 ยทธชย เฉลมชย. บทความคนการศกษาใหชมชนทางออกของปญหาโรงเรยนขนาดเลก. สภาการศกษาทางเลอก ยรชฎ ชาตสทธชย. การยบโรงเรยนขนาดเลก นโยบายโงๆ ทางการศกษา. สบคน 25 กมภาพนธ 2558, จาก http://www.man-ager.co.th/columnist/ViewNews.aspx. โรงเรยนขนาดเลก. สบคน 25 กมภาพนธ 2558, จาก http://www.moe.go.th/small_sch/information1.htm

อางอง


วรช นภาวรรณ. แนวคดและความหมายของการบรหารและการบรหารจดการ. สบคน 12 เมษายน 2558, จาก http://www.wiruch.com/articles. ศรศกร วลลโภดม. บทความการศกษากบชมชน. สธ วรประดษฐ, ผรวบรวม. การพฒนาหลกสตรทองถน. สบคน 1 มนาคม 2558, จาก http://trat.nfe.go.th/trat/topic5_old.php. สภาการศกษาทางเลอก. บทความฝาวกฤตโรงเรยนขนาดเลก. สภาการศกษาทางเลอก. เอกสารขอเสนอตอรฐบาล. สภาการศกษาทางเลอก. เอกสารบทสรปเวทวเคราะหปญหาและขอเสนอทางออกของโรงเรยนขนาดเลก “ภาคใต ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. สมบต ธำารงธญวงศ. (2557). บทความปญหาโรงเรยนขนาดเลกทตองเรงรดแกไข. รศ.ดร.ม.ร.ว.อคน รพพฒน. บทความโรงเรยนเลกๆ ของชมชน. อญชล ธรรมะวธกล. (2552). การพฒนาหลกสตรทองถน. สบคน 1 มนาคม 2558, จาก https://panchalee.wordpress.com/2009/04/10

โรงเรียนของชุมชน โรงเรียนของเรา :...

Documents

Transcript of โรงเรียนของชุมชน โรงเรียนของเรา :...