Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη

Ο Εχθρός, το Αίμα, ο Τιμωρός

Αναλύοντας δεκατρείς λόγους του «Αρχηγού» της Χρυσής Αυγής

Η Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη γεν­νήθηκε το 1985. Αποφοίτησε από το τμήμα Φιλολογίας (κατεύθυνση Γλωσσολογίας) του ΕΚΠΑ και στη συνέχεια παρακολούθησε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολι­τική Επιστήμη και Κοινωνιολογία» στο ίδιο πανεπιστήμιο. Εργάζεται ως επιμελήτρια εκ­δόσεων.

Εξωφυλλ°: Philip Worthington, Shadow Monsters,

________Πολιτείες 33________

Ο ΕΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Εκδόσεις νήσος - Π. Καπολα

Σαρρή 14, 10553 Αθήνα

τηλ./φαξ: 210 3250058

email: info@nissos.gr

www.nissos.gr

Διεύθυνση εκδόσεων: Πόλα Καπόλα

Επιστημονική διεύθυνση: Γεράσιμος Κουζέλης

© 2015 Εκδόσεις νήσος

Διόρθωση: Άννα Αστρινάκη

Εκτύπωση: Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης

ISBN: 978-960-589-006-3

Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη

Ο Εχθρός, το Αίμα, ο Τιμωρός Αναλύοντας δεκατρείς λόγους

του «Αρχηγού» της Χρυσής Αυγής

νήσος Α Θ Η Ν Α 2015

Στους γονείς μου, για όλα

Ο αυθεντιοκρατικός λόγος [...] είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την αυθεντία του -μ ε την πο­

λιτική εξουσία, κάποιον θεσμό ήβνα άτομο- και είτε διατηρείται είτε καταρρέει μαζί με αυτή την αυθεντία.

Μιχαήλ Μτταχτίν

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος ................................................................... 15

Α ' Μ ΕΡΟΣ

Εισαγωγή .................................................................... 21

Θεωρητικό πλαίσιο: Πολιτική κρίση και αγώνεςγια την ηγεμονία ...........................................................25

Θεωρητικό μοντέλο: Ένα πλαίσιο ανάλυσηςτου πολιτικού λόγου ...................................................... 53

Υποθέσεις εργασίας ...................................................... 69

Συλλογή υλικού και τεχνικές ανάλυσης .............................. 75

Β ' Μ ΕΡΟΣ

I. Θέματα των ομιλιών .................................................89Αίμα: Φυλή-έθνος-λαός .............................................. 89Ο Εχθρός επιτίθεται ...................................................96

«Κλέφτες και πουλημένοι» ......................................... 98«Ψόφιοι και προδότες» ........................................... 102«Κόκκινη πανούκλα» ...............................................104

«Ο ι εισβολείς» .......................................................108«Αμαρτωλό καθεστώς και τσοντοκάναλα» ..................11SΟ Εβραίος ως ιδεοτυπικός περιληπτικός εχθρός ..........121«Η συνωμοσία, το σιωνιστικό τέραςκαι η παγκοσμιοποίηση» ..........................................126«Ο ακούραστος εχθρός και το ακαταπόνητο κίνημα» ..131

Το παρελθόν ως παρόν και μέλλον ............................... 134Η ιστορία ως εργαλείο: προγονολατρίακαι αλυτρωτισμός .................................................... 134Χρόνος ά χρ ο νο ς..................................................... 143

Ο Ερχόμενος ως Τιμωρός, δηλαδή ως Μ εσ σ ία ς .............. 147Η δαμόκλειος σπάθη της προδοσίας ..........................147Ή ξεις αφήξεις ........................................................ 150Κάποτε................................................................... 156... με τη βοήθεια του Χρ ιστού..................................... 157... «θα ερχόταν η ώρα της φρουράς» ..........................160Λάβαρα, αετοί και μαύρες μπλούζες ........................... 168Το αίμα ως φαντασμαγορία και ως σκοπός ..................173Σεξισμός και σεξουαλικότητα ................................... 181Τα σφάγια και ο ιεροφάντης ..................................... 187

II. Διάρθρωση του λόγου .............................................. 201Στρατηγικές του λόγου και τεχνικές πειθούς ................. 201

Το σχεδιάγραμμα των ομιλιών ...................................203Ο ομιλητής ως κεντρικό θέμα ...................................208Γλώσσα και αφήγηση .............................................. 211

Διαπλοκή με άλλους λόγους ........................................217Διακειμενικότητα (intertextuality) .............................. 217Δια-λογικότητα (interdiscoursivity) ............................ 232Μια προφανής ιστορικοπολιτική συγγένεια ...................232Αντιπαραβολή με τον κυβερνητικό λόγο της κρίσης . . . . 240

III. Συνοπτικά συμπεράσματα ......................................... 253

Γ Μ ΕΡΟΣ

Ο ι απομαγνητοφωνημένες ομιλίες ................................. 265

Βιβλιογραφία .............................................................. 325Πηγές πρωτογενούς υλικού και αναφορών

της Χρυσής Αυγής ...................................................... 336

Πρόλογος

Η ανά χείρας μελέτη εκπονήθηκε ως διπλωματική εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία», στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, υπό την επίβλεψη των καθηγητών Γεράσιμου Κουζέλη και Κύρκου Δοξιάδη και της αναπληρώτριας καθηγήτριας Αθηνάς Αθανασίου.

Ο ι ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου που επιχειρείται εδώ να ερμηνευτούν πραγματοποιήθηκαν από το καλοκαίρι του 2012 έως το καλοκαίρι του 2013. Ω ς εκ τούτου, η εργασία αναφέρεται στην περίοδο που αποτέλεσε το αποκορύφωμα, τρόπον τινά, της δρά­σης της Χρυσής Αυγής, και μελετά τον τρόπο με τον οποίο οργα­νώνεται τότε η δημόσια παρουσία της.

Στο διάστημα που εξετάζεται, η Χρυσή Αυγή όχι μόνο έχει λάβει τη στήριξη του 6,92% του εκλογικού σώματος, αλλά από το καλοκαίρι του 2 0 12 έως και τον Σεπτέμβριο του 2 0 13 απολαμβάνει συνεχή δημοσκοπική άνοδο, που αγγίζει μέχρι και το 15%. Εν μέσω τέτοιας κοινωνικής αποδοχής, η οργάνωση, αρκετά σίγουρη για τη δυναμική της, επιχειρεί να ξεδιπλώσει πλήρως τη στρατηγική της και να διαμορφώσει τους όρους για την επιθετική διεκδίκηση της πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας.

Σε αυτή την πρώτη φάση της κοινοβουλευτικής παρουσίας της, η Χρυσή Αυγή δρα και μιλάει με τρόπο που εναργέστερα από κάθε άλλη φορά αναδεικνύει τον πυρήνα τις ιδεολογικής και πολιτικής αντίληψής της, χωρίς προκαλύμματα και ευφημισμούς. Υπό αυτό το πρίσμα, χαρακτηριστικές είναι τόσο οι δεκάδες εγκληματικές επιθέσεις της περιόδου που συνδέονται με μέλη της οργάνωσης

16 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

όσο και οι συνεχείς αναφορές του «Αρχηγού» στην ανάγκη ενός «εθνικού καθεστώτος» και ενός «εθνικού ηγέτη».

Τούτη την αίσθηση παντοδυναμίας τροφοδοτεί παράλληλα και η στάση του κράτους, το οποίο όχι μόνο κωφεύει απέναντι σε τέτοια περιστατικά αλλά, όπως θα αποδειχτεί εκ των υστέρων, αξιωμστού- χοι του διατηρούν στενή σχέση με τους ηθικούς αυτουργούς τους. Θλιβερή κατάληξη αυτής της πορείας είναι βεβαίως η δολοφονία του Σαχζάτ Λουκμάν και κατόπιν του Παύλου Φύσσα, με την τελευ­ταία να συνιστά και το σημείο καμπής τής εν λόγω περιόδου.

Έκτοτε, υπό την πίεση του αντιφασιστικού κινήματος, η κατά­σταση αλλάζει άρδην για τη Χρυσή Αυγή και ξεκινάει μια νέα φάση του φαινομένου. Το κράτος και τα Μ Μ Ε μεταστρέφουν τη στάση τους απέναντι στην οργάνωση, ενώ η ίδια, στο (ρόντο της κοινωνικής κατακραυγής και των ποινικών διώξεων, προχωράει σε μια σχετική αναδίπλωση στις κινήσεις της επενδύοντας στη ρητορική της νομι­μότητας και των πολιτικών διώξεων.

Από τα τέλη του 2 0 13, οπότε και ολοκληρώθηκε η παρούσα ερ­γασία, δημοσιοποιήθηκαν νέες μελέτες και καινούργια στοιχεία για τον ρόλο της Χρυσής Αυγής αλλά και το ζήτημα της ακροδεξιάς διεθνώς. Ο ι βαθιές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές και η μετατόπιση του συσχετισμού δυνάμεων έχουν διαμορφώσει ένα ιστορικά πρω­τότυπο τοπίο. Εντός αυτού, η διαπάλη μεταξύ αντιπαραθετικών δυ­νάμεων που διεκδικούν ηγεμονικές πολιτικές και κοινωνικές θέσεις δεν φαίνεται ούτε να έχει ξεπεραστεί ούτε να έχει επέλθει σε κά­ποια σχετική ισορροπία* κάθε άλλο. Η τρίτη θέση της Χρυσής Αυγής στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2 0 15, με σχεδόν ανέπαφο το ποσοστό που κατέγραψε το 2 0 12, αποτυπώνει την ιδιαίτερα έν­τονη ιδεολογική και πολιτική πόλωση που κλονίζει ακόμα και σή­μερα την ελληνική κοινωνία.

Το αντιφασιστικό κίνημα, στον αγώνα διαρκείας τον οποίο διε­ξάγει, καλείται ξανά να δώσει σημαντικές μάχες. Μία από αυτές είναι η επικείμενη δίκη του ηγετικού πυρήνα της (νεο)ναζιστικής οργάνωσης, που φαίνεται να αποτελεί και την αρχή μιας νέας πε­ριόδου τόσο για την ίδια όσο και για το αντιφαστιστικό κίνημα.

ΠΡΟΛΟΓΟΙ 17

Μάχη σημαντική, που θα κρίνει τα δημοκρατικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, και θα αποτελέσει ορόσημο στην απονομιμοποίηση ή όχι του φασισμού σήμερα. Μάχη που όμως δεν θα είναι η τελική: οι αιτίες που γεννούν τον φασισμό, προϊόντα του υπάρχοντος κοι­νωνικού συστήματος και ριζωμένες βαθιά στις καθημερινές πρα­κτικές και στις σχέσεις εξουσίας που διαμορφώνονται από αυτές, στο «αυτονόητο» που δεν προβληματοποιείται, είναι ακόμη εδώ.

Η παρούσα εργασία, φωτίζοντας πλευρές της δράσης της Χρυ­σής Αυγής που αφορούν κυρίως τον λόγο της στη διαπλοκή του με τις πρακτικές της οργάνωσης, επιδιώκει να συμβάλει στην ερ­μηνεία και στην κατανόηση του φαινομένου, διεργασίες απαραίτη­τες στον αγώνα για την ανατροπή του.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τις καθηγήτριες και τους καθηγητές μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, για τα νέα πεδία γνώσης και προβλη­ματισμού που μας άνοιξαν, για τις κοινές αναζητήσεις μας, και για τις διαφωνίες μας* αλλά και τις συμφοιτήτριες και τους συμφοιτητές μου, που σε αυτό το ξεχωριστό ταξίδι πορευτήκαμε μαζί.

Ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω τον δάσκαλό μου, και επιβλέ- ποντα της εργασίας μου, τον Γεράσιμο Κουζέλη, για την καθοριστική συμβολή του στη διεξαγωγή της έρευνας, την καθοδήγηση, τη συ­νεχή στήριξη και την εμπιστοσύνη του- την αλληλεγγύη του και την προτροπή του, το γνήσιο ενδιαφέρον και το μεράκι του κοινωνικού επιστήμονα, μέσα και έξω από τις πανεπιστημιακές αίθουσες.

Θερμά ευχαριστώ τον Κύρκο Δοξιάδη, για όσα με δίδαξε, για τον ζήλο και την αγάπη του για το αντικείμενό του, και για την ακού­ραστη προθυμία του να ανταποκριθεί και να συνεχίζει να ανταπο- κρίνεται στους προβληματισμούς και στις επίμονες ερωτήσεις μου.

Ευχαριστώ πολύ την Αθηνά Αθανασίου για τη βοήθειά της και για το συνολικό έργο της στον τομέα της πολιτικής και κοινωνικής θεω­ρίας, το οποίο επηρέασε σημαντικά την οπτική της εργασίας μου.

Από καρδίας ευχαριστώ την Πόλα Καπόλα και τις εκδόσεις «νήσος», που μου έκαναν την τιμή αυτής της έκδοσης, και με με­γάλη χαρά ανέλαβαν τη φροντίδα και την υλοποίησή της.

18 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Ευχαριστώ ιδιαίτερα την Άννα Αστρινάκη για την επιμέλεια και τη διόρθωση της έκδοσης, για την άμεση ανταπόκριση και τη στή­ριξή της.

Για τη συμβολή τους στη διεξαγωγή και στη συγγραφή της ερ­γασίας, πολλές και πολλοί είναι οι άνθρωποι που επίσης θέλω να ευχαριστήσω, όπως και εκείνες και εκείνοι που ξεχνώ, και τους ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό.

Τον Δημήτρη Ψαρρά, για την προθυμία του να απαντήσει στις ερωτήσεις μου, καθώς και όλη την ομάδα του Ιού, για τις αναντι­κατάστατες έρευνές της· τον Ιάσονα Χανδρινό, για την ευγενική παραχώρηση ιστορικών πληροφοριών που ο ίδιος άντλησε έπειτα από προσωπική έρευνα· τον Άρη Χατζηστεφάνου, για τη βοήθεια και τις έρευνές του σχετικά με τον φασισμό* τον Στρατή Σκουν- τιανέλλη και τον Κώστα Φαρμακίδη, για την ερμηνεία τους σε νο­μικά ζητήματα* τον Κώστα Ράπτη, για τις γλωσσολογικές και τις πραγματολογικές παρατηρήσεις του* τον Δημήτρη Λένη, για τις βι­βλιογραφικές υποδείξεις του· τον Δημήτρη Βασιλειάδη, για τις προ­τάσεις του σε ζητήματα σεξουαλικότητας* την Ανθή Παρασκευά- Βελουδογιάννη, για την υπομονή της και την ουσιαστική συμβολή της στην αποδελτίωση των ομιλιών* τον Αντώνη Βαρσάμη, για τη στήριξη και τον ενθουσιασμό του* τον Παναγιώτη Σωτήρη, για τη βοήθειά του, την επιμονή του και τη συνολική προσφορά του* τον Τάσο Μπέτζελο, για την εμπιστοσύνη του, τη συμπαράστασή του και για την έμπνευση που μου έδωσε όλον αυτόν τον καιρό* τον Γιώργο Καλαμπάκα, για τις πολύτιμες και ποικίλες επισημάνσεις του, για την ανεξάντλητη υπομονή και την κατανόησή του, για τη στήριξή του, σε κάθε βήμα, σε κάθε άγχος και ανασφάλειά μου* τις συναγωνίστριες και τους συναγωνιστές του αντιφασιστικού κι­νήματος και ευρύτερα των κοινωνικών κινημάτων, για την ανιδιο­τέλεια, την αισιοδοξία, και τον αγώνα τους για ζωή.

Μάρτιος 2 0 15

Α ' ΜΕΡΟΣ

V

Εισαγωγή

Η Χρυσή Αυγή [Χ Α ] εμφανίζεται το 1980 με το ομώνυμο περιο­δικό εθνικοσοσιαλιστικών αντιλήψεων, όπως αναφέρει ένα από τα ιδρυτικά μέλη της, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος.1 Το 1983 διαχωρίζει το τμήμα των εκδόσεων και προπαγάνδας, το οποίο διατηρεί το όνομα « Χ Α » , από το «μαχητικό τμήμα», στο οποίο αποδίδει την ονομασία «Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα Λαϊκός Σύνδεσμος». Η δράση της οργάνωσης μετράει σήμερα περισσότερα από τριάντα χρόνια και μαζί με αυτά αναρίθμητες κακουργηματικές δράσεις - πολλές από τις οποίες παραμένουν ακόμη άγνωστες-, όπως δολο­φονίες και κακοποιήσεις εκατοντάδων μεταναστών, προσφύγων, αλλόθρησκων, ομοφυλόφιλων, μελών της αριστερός και του αντι­φασιστικού κινήματος. Η οργάνωση κάνει την πρώτη μαζική δημό­σια εμφάνισή της στα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό στις αρχές του 1990, ενώ η δράση της γίνεται ευρύτερα γνωστή το 1998, έπειτα από τη δολοφονική επίθεση του ηγετικού στελέχους της Αντώνιου Ανδρουτσόπουλου, γνωστού και ως «Περίανδρου», εναντίον του Δημήτρη Κουσουρή, φοιτητή Φιλοσοφικής, μέλους του Κ.Σ. της ΕΦΕΕ και της φοιτητικής παράταξης Ενιαία Ανεξάρτητη Αριστερή Κίνηση, του Ηλία Φωτιάδη, φοιτητή Πολυτεχνείου, και του Ιωάννη Καραμπατσόλη, αδιόριστου εκπαιδευτικού.

Ό λο αυτό το διάστημα η ναζιστική οργάνωση, η οποία συγκρο­τείται οργανωτικά και πολιτικά στο πρότυπο του N SD A P , δρα ανε­νόχλητη, παραμένοντας ωστόσο εκλογικά και κοινωνικά μειοψη- φική. Βεβαίως η Χ.Α. δεν είναι μόνη- διατηρεί στενές επαφές με αδελφές οργανώσεις του εξωτερικού, όπως η ιταλική Forza Nuova, ενώ παράλληλα καταφέρνει να αποσπά κρυφή οικονομική στήριξη

22 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

από επιχειρηματίες και άλλους φορείς.2 Τη στροφή σε αυτή την εξέλιξη σηματοδοτεί το 2010, όταν μετά τη συμμετοχή στις δη­μοτικές εκλογές, η οργάνωση καταφέρνει να εκλέξει τον «Αρχηγό» της, Νικόλαο Μιχαλολιάκο, δημοτικό σύμβουλο στον Δήμο Αθη­ναίων. Έκτοτε, η Χ.Α. αντλεί από την κοινωνική νομιμοποίηση που της δίνει αυτό το αποτέλεσμα, για να εντείνει τις εγκληματικές δρά­σεις της, χρησιμοποιώντας σαν ορμητήριο την περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, στην οποία εγκαθιστά τα τάγματα εφόδου της, στο­χεύοντας να εδραιώσει εκεί την παρουσία της ώστε να μπορεί στη συνέχεια να εξαπλωθεί στο υπόλοιπο λεκανοπέδιο και όχι μόνο.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της (http://www.xrysh- aygh.com/), η Χ.Α. έχει σήμερα τοπικές οργανώσεις σε 58 περιοχές πανελλαδικά, ενώ εκδίδει την εφημερίδα Χρυσή Αυγή και την «εθνι­κιστική ιδεολογική επιθεώρηση» Μαίανδρος. Διατηρεί διαδικτυακή τηλεόραση, στην οποία προβάλλει την «Πολιτική εκπομπή της Χρυ­σής Αυγής», ενώ επισήμως διαφημίζει τους ιστότοπους http:// www.antepithesi.gr/ και http://ethnikismos.net/. Ωστόσο, οι θέσεις και οι δράσεις της Χ Α προβάλλονται και μέσα από πλήθος άλλες ιστοσελίδες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έντυπα, τα οποία συν­δέονται άμεσα ή έμμεσα με την οργάνωση ή τα μέλη της.3

Η ανοδική πορεία της οργάνωσης κορυφώνεται στις βουλευτι­κές εκλογές του 2 0 12, έπειτα από τις οποίες εισέρχεται στη Βουλή με δεκαοχτώ βουλευτές και τη στήριξη του 6,97% του εκλογικού σώματος. Έκτοτε η παρουσία της Χ Α . στον δημόσιο χώρο και λόγο όχι μόνο εδραιώνεται αλλά εντείνεται συνεχώς- ο λόγος και οι πρακτικές της οργάνωσης καταφέρνουν να διεισδύουν στο κοι­νωνικό σώμα και να μετασχηματίζουν τον πολιτικοϊδεολογικό συ­σχετισμό, φτάνοντας, το καλοκαίρι του 2 0 13, να ελκύουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 14% του εκλογικού σώματος.·1 Παρ’ όλα αυτά, η επιτυχία της οργάνωσης δεν πρέπει να μετριέται μόνο εκλογικά- τα ακροδεξιά κόμματα εν γένει συχνά επηρεάζουν την ατζέντα και τον λόγο πολιτικών κομμάτων και κυβερνήσεων,5 κάτι που σε με­γάλο βαθμό συμβαίνει και στην ελληνική πολιτική σκηνή. Σχεδόν έναν χρόνο μετά, και ενώ έχουν καταγραφεί εκατοντάδες εγκλή-

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23

ματα ρατσιστικού μίσους, δολοφονείται ο εργαζόμενος μετανά­στης Σαχζάτ Λουκμάν.

Εκείνη την περίοδο ξεκινά και η διεξαγωγή της παρούσας ερ­γασίας, η οποία ολοκληρώνεται μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και την προφυλάκιση μελών από τον ηγετικό πυρήνα του κόμματος. Το κίνητρο για την ενασχόληση με τη Χ.Α., και πιο συγ­κεκριμένα με τον βασικό εκπρόσωπό της, δεν ήταν άλλο από την προσπάθεια κατανόησης των «γιατί» και των «πώς»: Γιατί και πώς μια ναζιστική οργάνωση, με μέλη-δολοφόνους που δρουν δημόσια και δεν το κρύβουν, μια οργάνωση που αντλεί την ύπαρξή της από τις πιο μαύρες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας καταφέρνει να αποσπά τη στήριξη μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας και επιτυγχάνει να αντλεί νομιμοποίηση; Μια νομιμοποίηση, μάλιστα, που δείχνει να έχει βαθιές ρίζες, τις οποίες δεν φαίνεται να κλονί­ζουν ιδιαίτερα ούτε οι πρόσφατες αποκαλύψεις για τη δράση της οργάνωσης ούτε η αλλαγή στάσης της κυβέρνησης και κυρίως την μέσων μαζικής ενημέρωσης6 που εδώ και κάποιο διάστημα παρου­σιάζουν τη Χ.Α. ως εγκληματική οργάνωση.

Βεβαίως, δεν επιδιώκεται να δοθούν απαντήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα· αντιθέτως επιχειρείται η διεξαγωγή κάποιων, μερικών ίσως, συμπερασμάτων και η εκ νέου διατύπωση επιπλέον ερωτη­μάτων σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο η Χ.Α. πολιτικοποιεί το ακροατήριό της, διαμορφώνει νέες υποκειμενοποιήσεις και συ­σχετισμούς, και αντλεί τη δυναμική της κοινωνικής νομιμοποίησής της σήμερα. Γι’ αυτόν τον σκοπό, μέσα από τη μέθοδο της ανάλυ­σης λόγου, προσεγγίζονται μια σειρά ομιλίες του Νικόλαου Μιχα- λολιάκου, γενικού γραμματέα της Χ.Α., οι οποίες πραγματοποιήθη­καν το διάστημα από το καλοκαίρι του 2 0 12 έως το καλοκαίρι του 2 0 13 σε δημόσιες εκδηλώσεις του κόμματος. Η ανάλυση των ομι­λιών πρόκειται να γίνει τόσο από τη σκοπιά της δομής και της διάρ­θρωσής τους όσο και από τη σκοπιά του θεματικού περιεχομένου, των στόχων, των στρατηγικών και των γλωσσικών επιλογών που τις

διακρίνουν.

24 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

1. Αναφέρεται στο Δημήτρης Ψαρράς, Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής, Αθήνα: Πόλις, 2012, σσ. 35-41.

2. Βλ. ενδεικτικά: «Χρηματοδότες των νεοναζΙ “δύο μεγάλοι εφοπλιστές”»,

enetgr, 14.10.2013· «Παραδόθηκε ο επιχειρηματίας Αναστάσιος Πάλλης στον εισαγγελέα που ερευνά την υπόθεση της Χρυσής Αυγής», tovima.gr,

10.12.2013.

3. Νίκος Σμυρναίος, «Η ελληνική ακροδεξιά στο διαδίκτυο. Μια ανάλυση

γραφών», smyrnaios.net, 7.1.2013.

4. «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούλιος 2013», vprc.gr.

5. Paul Hainsworth, «Εισαγωγή: Η ακροδεξιά», στου ιδίου (επιμ.), Η ακρο­δεξιά. Ιδεολογία-πολιτική-κόμματα (μτφρ.: Θανάσης Αθανασίου), Αθήνα: Πα-

παζήση, 2004, σσ. 43-70.6. Γιάννης Μαυρής, «Η ελληνική κοινή γνώμη απέναντι στην υπόθεση της

Χρυσής Αυγής και τον ρόλο της τηλεόρασης», publicissue.gr, 14.10.2013.

Θεωρητικό πλαίσιο:Πολιτική κρίση και αγώνες για την ηγεμονία

Ο ι βουλευτικές εκλογές του 2 0 12 δεν σήμαναν μόνο την πρωτο­φανή για τα ιστορικά δεδομένα του σύγχρονου ελληνικού κράτους κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ενός (νεο)ναζιστικού μορφώματος

αλλά αποτύπωσαν και τις βαθιές πολιτικοκοινωνικές αλλαγές που σημειώθηκαν στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό τα τελευταία χρόνια. Η απόπειρα προσέγγισης αυτών των μετασχηματισμών

καθώς και του πολιτικοκοινωνικού πλαισίου εντός του οποίου διε- νεργήθηκαν είναι αναγκαίο βήμα πριν από την ανάλυση του πρω­τογενούς υλικού: κάθε κοινωνικό γεγονός, οι υπό εξέταση ομιλίες

εν προκειμένω, πραγματοποιούνται εντός ενός συγκεκριμένου κοι- νωνικοϊστορικού πλαισίου, η γνώση του οποίου αποτελεί προϋπό­θεση για τη συγχρονική ερμηνεία ενός φαινομένου που εντοπίζεται και διαμορφώνεται σε συγκεκριμένα και μοναδικά συμφραζόμενα, και δεν μπορεί να υπάρξει, άρα και να προσεγγιστεί, ανεξάρτητα

από αυτά.Ξεκινώντας, ήδη πριν από το 2008, χρονιά κατά τη διάρκεια της

οποίας σχηματικά εντοπίζεται η συστηματική εμφάνιση των επι­πτώσεων της ύφεσης και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην

Ελλάδα, στο πολιτικό επίπεδο εμφανίζονται στοιχεία που παρα­πέμπουν σε μια σταδιακή αλλά συνεχώς εξελισσόμενη μεταλλαγή

του τρόπου άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας. Το πρόταγμα του εκσυγχρονισμού, της οικονομικής ανάπτυξης, της ισχυρής Ελ­λάδας και της ανάδειξης της χώρας σε ηγεμονική βαλκανική και ευ­

ρωπαϊκή δύναμη, που αναπτύχθηκε παράλληλα με τη «νεσφιλελευ-

26 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο TIMQPOI

θεροποίηση» της δημόσιας διοίκησης και της οικονομίας την προ­ηγούμενη δεκαετία, καταρρίπτεται για να αντικατασταθεί από τη ρητορική των αναγκαίων θυσιών, της «κρίσης χρέους», της πάταξης των «συντεχνιών και της Μεταπολίτευσης», της οικονομικής επι­τροπείας, και την απουσία οποιοσδήποτε προοπτικής ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας· μετεξέλιξη που συνοδεύεται από ένα νέο πολιτικό υπόδειγμα.

Πιο αναλυτικά, μέχρι πρότινος η αστική στρατηγική δεν περιο­ριζόταν απλώς στο να ενισχύει να και εκπροσωπεί τα κοινωνικά στρώματα που θα μπορούσαν να στηρίξουν την ακεραιότητα και τη λειτουργικότητά της· διασφάλιζε ταυτόχρονα και τη σχετικά ομαλή αναπαραγωγή σύνολης της κοινωνικής διαστρωμάτωσης με τρόπο που κατάφερνε να εξουδετερώνει ή να διαχειρίζεται διά της εκτόνωσής τους τις ταξικές διαιρέσεις και αντιπαραθέσεις, παρου­σιάζοντας δημοσίως μια εικόνα του κοινωνικού γίγνεσθαι από την οποία αυτές οι αντιθέσεις εξέλιπαν. Μ ε λίγα λόγια, η αστική στρα­τηγική κατάφερνε να παραμένει ηγεμονική,1 και τελικά να επικρατεί έναντι αντιπαραθετικών στρατηγικών, ακριβώς γιατί επιτύγχανε να διατηρεί προς όφελος της την άνιση και ιεραρχική δομή της κοι­νωνικής διαστρωμάτωσης, χωρίς να αντιμετωπίζει επικίνδυνες για την αναπαραγωγή της αντιδράσεις από τα κυριαρχούμενα στρώ­ματα που υπάγονταν σε αυτή τη διαστρωμάτωση.

Κάτι τέτοιο βεβαίως γινόταν εφικτό κυρίως μέσω της συγκρό­τησης συμμαχιών με τα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα, τα οποία παίζουν ιδιαίτερο συνεκτικό ρόλο, τόσο σε σχέση με τα στρώματα επί των οποίων κυριαρχούν όσο και σε σχέση με τα στρώματα από τα οποία κυριαρχούνται. Και οι συμμαχίες αυτές σήμαιναν ενίοτε κάποιες μικρές υλικές παραχωρήσεις ως αποτέλεσμα της πίεσης των κοινωνικών αγώνων, κυρίως όμως σήμαιναν τη διαμόρφωση από την πλευρά της αστικής στρατηγικής ενός θετικού ιδεολογικού προτάγματος εντός του οποίου σχεδόν το σύνολο των κοινωνικών ομάδων μπορούσε να αναγνωρίζει τον εαυτό του. Στο πλαίσιο αυτής της ιδεολογικής συνθήκης η πλειονότητα των κοινωνικών ομάδων όχι μόνο πρόσμενε και εργαζόταν για τη βελτίωση των πα-

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 27

ροντικών και μελλοντικών συνθηκών διαβίωσής της, αλλά και συγ­κροτούσε δεσμούς εμπιστοσύνης με τα κόμματα που διαμόρφω­ναν και υλοποιούσαν την αστική στρατηγική, με τα κόμματα που πρόβαλλαν το θετικό ιδεολογικό πρόταγμα. Μ ε αυτή την έννοια, η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των εν λόγω κομμάτων πιστωνόταν με μια θετική-παραγωγική εντολή των ψηφοφόρων τους προς αυτά, εντολή η οποία αντανακλούσε την προσδοκία των ψηφοφόρων για την υλοποίηση του προαναφερθέντος προτάγματος.

Η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης και των επιπτώσεών της, καθώς και το εξελισσόμενο βάθεμα της ύφεσης, προκάλεσαν έν­τονες αναταράξεις στη συνθήκη που μόλις περιγράφηκε. Βεβαίως, οι αναταράξεις αυτές δεν είχαν τον χαρακτήρα αντικειμενικής εξέ­λιξης αλλά προέκυψαν ως αποτέλεσμα των κυβερνητικών επιλογών σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης. Ο ι εν λόγω επιλογές, στοχεύοντας να διατηρήσουν πάση θυσία την ηγεμονία της αστικής στρατηγικής, σηματοδότησαν την αλλαγή του τρόπου άσκησης εξουσίας ως αποτέλεσμα και ταυτόχρονα ως προϋπόθεση για την εφαρμογή των μέτρων που ήταν αναγκαία για την επίτευξη των εν­διάμεσων αλλά και των πιο μακροπρόθεσμων σκοπών. Βεβαίως, μια τέτοια στόχευση σε συνθήκες κρίσης σήμαινε καταρχάς την προ­σπάθεια να μην πληγούν αλλά και να συνεχίσουν να αναπαράγονται τα στρώματα που ανέκαθεν αποτελούσαν τα άμεσα και βασικά στη­ρίγματα της αστικής στρατηγικής. Μια τέτοια διαδικασία ωστόσο θα είχε αναπόφευκτη συνέπεια την αναδιάταξη της προηγούμενης ισορροπίας μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων,2 καθώς η στήριξη των κυρίαρχων τάξεων σε περίοδο κρίσης θα σήμαινε με τη σειρά της την ανάγκη για σκληρά μέτρα λιτότητας που θα διασφάλιζαν την άμεση αναπαραγωγή του κέρδους γι’ αυτές.3 Ωστόσο, η επίτευξη του συγκεκριμένου σχεδιασμού θα οδηγούσε στην ακύρωση των προηγούμενων συμμαχιών με τα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα, καθώς θα έπρεπε και αυτά να αποτελέσουν τμήμα των στρωμάτων που θα γίνονταν δέκτες των μέτρων λιτότητας.

Εντός αυτού του πλαισίου καταγράφεται έντονη κοινωνική ανα­διάταξη ως αποτέλεσμα της οικονομικής πίεσης που ασκείται στα

28 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

νέα και στα παραδοσιακά μικροαστικά στρώματα,4 τα οποία υπά­γονται σε μια τρόπον τινά διαδικασία προλεταριοποίησης: δεν αλ­λάζουν μόνο οι υλικές συνθήκες διαβίωσής τους αλλά εκλείπει και το θετικό ιδεολογικό πρόταγμα στο οποίο μέχρι πρότινος προσ- δένονταν και το οποίο τους έδινε τα «εχέγγυα» ανοδικής ταξικής πόλωσης και κινητικότητας. Παράλληλα, τα στρώματα που τοπο­θετούνται ακόμη χαμηλότερα στην κοινωνική δομή υφίστανται πε­ραιτέρω απαξίωση, διαβιοϋν σε συνθήκες φτώχειας ή και κάτω από τα όρια αυτής, ενώ κοινωνικά βρίσκονται ταυτόχρονα και συνεχώς «εντός και εκτός» των κοινωνικών θεσμών, ακόμη και των κοινω­νικών θεσμών προστασίας της ίδιας της ζωής.5 Μια τέτοια διάταξη καθιστά σαφές ότι η προηγούμενη τακτική των συμμαχιών με υπο­τελή στρώματα έχει ήδη απολεστεί, γεγονός που αποτελεί και το σημείο καμπής, το δεδομένο που νομιμοποιεί την εκτίμηση περί αλλαγής του πολιτικού υποδείγματος· και αυτό γιατί η υλική ή η ιδεολογική εκπροσώπηση σχεδόν του συνόλου των κοινωνικών στρωμάτων καθώς και η διαχείριση της ισορροπίας στην κοινωνική διαστρωμάτωση, όπως περιγράφηκαν προηγουμένως, αποτέλεσαν πρακτικές που κατέστησαν την αστική στρατηγική ηγεμονική. Ό ταν αυτές οι πρακτικές εκλείπουν χωρίς να αντικαθίστανται από άλλες ικανές να παραγάγουν παρόμοιο αποτέλεσμα, τότε εκλείπει και η δυνατότητα του συγκεκριμένου σχεδίου να είναι ηγεμονικό και να χαίρει, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, ευρείας αποδοχής και, σε τελική ανάλυση, κοινωνικής νομιμοποίησης.6

Αυτοί οι μετασχηματισμοί επηρέασαν αποφασιστικά τις μέχρι πρότινος πολιτικές σχέσεις εκπροσώπησης και συνέβαλαν στη με­γαλύτερη μεταπολιτευτικά αποστοίχιση μαζών -κυρίως των στρω­μάτων τα οποία στον υπό διαμόρφωση πολιτικό συσχετισμό αδυ­νατούσαν να εκπροσωπηθούν ηγεμονικά- από τα παραδοσιακά κυ­βερνητικά κόμματα (ιδιαίτερα από το ΠΑΣΟΚ), αναδεικνύοντας πα­ράλληλα νέους πολιτικούς σχηματισμούς. Πρόκειται για διαδικασία που ήταν ενεργή τα τελευταία πέντε χρόνια και αποτυπώθηκε και τυπικά στο αποτέλεσμα των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών, οι οποίες σηματοδότησαν την πολιτική χρεοκοπία και την εκλογική

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 29

κατάρρευση του δικομματισμού, την κοινωνική απονομιμοποίηση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής του μνημονίου, καθώς και το τέλος της ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ και την εκλογική ανάδειξη της αριστε­ρός, με την εντυπωσιακή άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ.7 Με αυτή την έννοια, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική -εξάλλου, ποτέ δεν ήταν μόνο οικονομική-, αλλά κρίση ταυτό­χρονα οικονομική, πολιτική και ιδεολογική, που παραπέμπει τελικά στην γκραμσιανή κρίση ηγεμονίας, η οποία δυνάμει διατηρεί στοι­

χεία «οργανικής κρίσης».8Είναι πλέον γεγονός ότι τα στρώματα που άλλοτε κατείχαν την

πολιτική ηγεμονία σήμερα τη στερούνται. Πώς γίνεται όμως να πα­ραμένουν ακόμη κυρίαρχα; Για ποιον λόγο η αστική στρατηγική παραμένει καθοριστική, και τα παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα, που πλέον αποσυνδέονται από μεγάλο τμήμα του παραδοσιακού ακροατηρίου τους, συνεχίζουν να καταλαμβάνουν κυβερνητικούς θώκους; Ένας από τους παράγοντες που συμβάλλει σε αυτή την εξέλιξη πιθανόν να σχετίζεται με την αλλαγή του τρόπου άσκησης εξουσίας. Από τη στιγμή που η θετική σχέση των ψηφοφόρων με τα εν λόγω κόμματα και η εκπροσώπησή τους από αυτά έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί, είναι οριακά αδύνατον η επικράτηση και η εφαρμογή της αστικής στρατηγικής να πραγματοποιηθεί κυρίως διά της συναίνεσης. Πλέον, η στρατηγική αυτή παραμένει κυρίαρχη λιγότερο ως αποτέλεσμα της ηγεμονικής ενσωμάτωσης και προ­σέλκυσης σχεδόν του συνόλου του κοινωνικού σχηματισμού και περισσότερο επειδή επιβάλλεται βολονταριστικά από τους ίδιους τους φορείς που την εκπροσωπούν, στο πλαίσιο βεβαίως της αδυ­ναμίας άρθρωσης ικανής στρατηγικής απάντησης από άλλες πολι­τικές δυνάμεις. Ο ι κυβερνήσεις έχουν μεταβεί από το μοντέλο απόσπασης λαϊκής συναίνεσης, τη βασική μορφή του μεταπολιτευ­

τικού «συμβολαίου», ως απαραίτητο όρο άσκησης πολιτικής και άντλησης κοινωνικής νομιμοποίησης, σε ένα αυταρχικότερο μον­τέλο9 αδιαμεσολάβητης από τη λαϊκή βούληση επιβολής και υλο­ποίησης των κυβερνητικών μέτρων, ακόμη και όταν αυτά έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με τις προεκλογικές δεσμεύσεις των κυβερ-

30 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

νώντων κομμάτων.10 Μ ε αυτή την έννοια θα μπορούσαμε να εκτι­μήσουμε ότι η σχέση κυβερνώντων και κυβερνώμενων μετατρέπε- ται σε μία μονόδρομη σχέση εντολής-υπακοής, που συστηματικο- ποιείται και τελικά εγκαθιδρύεται ως κυρίαρχη μορφή του πολιτι­κού παρόντος. Αυτό είναι άλλο ένα στοιχείο το οποίο εντείνει την ιδεολογική, πολιτική αλλά και εκλογική αποστοίχιση των μαζών από τα παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα.

Η αυταρχική στροφή που χαρακτηρίζει πλέον τον τρόπο άσκη­σης της κυβερνητικής εξουσίας συνοδεύεται και υποστηρίζεται από την επίκληση και την καλλιέργεια του φόβου, στοιχείο που αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους για τους οποίους επιβιώ­νει ακόμη η αστική στρατηγική. Ενός φόβου ως αποτελέσματος

του σοκ11 που προκάλεσε η οικονομική κρίση και η κατάρρευση των αγορών, ενός φόβου για μια επικείμενη καταστροφή που πρό­κειται να έρθει, αν δεν ακολουθηθεί το κυβερνητικό πρόγραμμα,

το οποίο προβάλλεται σαν μοναδική λύση διεξόδου στο αδιέξοδο της κρίσης. Ενός φόβου που μπορεί να καθησυχαστεί μόνο αν την

κατάσταση αναλάβουν πολιτικοί ειδήμονες, εν προκειμένω οικο­νομολόγοι και τεχνοκράτες, που θα εφαρμόσουν με «επιστημο­

νικό» τρόπο τον κυβερνητικό σχεδίασμά.12 Σε αυτό το πλαίσιο, αναδιοργανώνεται και ο ίδιος ο κυβερνητικός λόγος. Η ρητορική

περί κυβερνητικής υπευθυνότητας παραπέμπει στην αντίληψη που θεωρεί ότι αιτήματα μεγαλύτερων ή επιμέρους κοινωνικών ομάδων δεν αποτελούν κοινωνικά δικαιώματα αλλά αντανάκλαση της «με­

ταπολιτευτικής συντεχνιακής αντίληψης της πολιτικής». Μ ε αυτή την έννοια, δεν αναγνωρίζονται, γιατί δεν υπάρχουν, κοινωνικά δι­

καιώματα διαφορετικά από όσα διασφαλίζει με την πολιτική της η εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία «γνωρίζει τι κάνει» και λειτουργεί

«υπεύθυνα», εκφράζοντας μια υποτιθέμενη «σιωπηρή πλειοψη- φία». Η έννοια του δικαιώματος βαφτίζεται άδικη διεκδίκηση εν

σχέσει προς άλλες κοινωνικές ομάδες, ενώ παρουσιάζεται σαν απόδειξη του πόσο κακομαθημένος είναι όλα αυτά τα χρόνια ο ελ­

ληνικός λαός.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 31

'Ο ταν ο Ν ίκος Δένδιας αποφαίνεται ότι έχει έρθει η ώρα «να κλείσει η χώρα τους λογαριασμούς της με το 74», εννοεί ακριβώς ότι έχει έρθει η ώρα να καταργηθεί και τυπικά πλέον ο πολιτικός και κοινωνικός συσχετισμός που κατέγραψε η μεταπολιτευτική πε­ρίοδος και να ανατραπεί το «κοινωνικό συμβόλαιο» βάσει του οποίου λειτουργούσε- να ενοχοποιηθεί το πολιτικό υπόδειγμα εκ­προσώπησης των κοινωνικών συμφερόντων -μ ιας υποτελούς και υπό αστική ηγεμονία εκπροσώπησης των λαϊκών συμφερόντων-, που στόχευσε στην ενσωμάτωση της λαϊκής δυναμικής και εύ­στοχα μπορεί να χαρακτηριστεί «φιλολαϊκή τομή στην καπιταλι­στική συνέχεια».13 Όπω ς προαναφέρθηκε, η ανάγκη να διασφαλι­στεί η ισχύς της αστικής τάξης εν μέσω κρίσης δεν αφήνει περι­θώρια για -έστω και υποτελείς παραχωρήσεις προς στα λαϊκά στρώματα- αλλά απαιτεί τη διαμόρφωση μιας συνθήκης ακραίας και άμεσης εκμετάλλευσης των κυριαρχούμενων τάξεων.

Βέβαια, το παρόν πολιτικό μοντέλο δεν αποτελεί έναν εντελώς νέο τρόπο άσκησης πολιτικής: αντιθέτως, η στοχοθεσία και τα χα­ρακτηριστικά του είναι εγγεγραμμένα στον τρόπο με τον οποίο δύνανται να ασκούν την εξουσία τους οι δυνάμεις των οποίων η ισχύς επιδιώκεται σήμερα να διασφαλιστεί. Αυτό που επιχειρείται είναι μια αλλαγή της προηγούμενης «ισορροπίας», η οποία ωστόσο δημιουργεί μια νέα, μεταηγεμονική πολιτική συνθήκη αυταρχικής διακυβέρνησης, που δεν υπόσχεται τίποτε για τη βελτίωση της θέσης της κοινωνικής πλειονότητας.14 Από την άλλη, θα ήταν μάλ­λον μονομερές να στηρίξουμε ότι στο πλαίσιο αυτής της νέας πο­λιτικής συνθήκης εκλείπει η συναίνεση ως πολιτική διαδικασία στην οποία αποτυπώνεται η από την πλευρά του εκλογικού σώματος αποδοχή των κυβερνώντων και των επιλογών τους. Δ εν μπορούμε να παραβλάψουμε ότι η κυβερνητική επιμονή στην έννοια της νο­μιμότητας -κατ’ αντιπαραβολή με ό,τι βαφτίζεται «ανομία»- και της τάξης -κατ’ αντιπαραβολή με ό,τι προβάλλεται πως διαταράσ- σει την κοινωνική συνοχή σε μια κρίσιμη περίοδο όπως η πα­ρούσα- βρίσκει ενεργούς συμμάχους σε μερίδες κοινωνικών

στρωμάτων που θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δια­

32 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

σφαλιστεί η επιβίωσή τους και να συγκρατηθεί η οικονομική συμ­πίεσή τους.

Ωστόσο, μάλλον φαίνεται ότι η πολιτική και εκλογική στήριξη των κυβερνώντων κομμάτων έχει λάβει τον χαρακτήρα μιας «αρ­

νητικής» στήριξης, ως επί το πλείστον. το εκλογικό σώμα δεν στρα­τεύεται κατά βάση θετικά προς το πρόγραμμα των εν λόγω κομ­μάτων αλλά το αντιλαμβάνεται σαν πολιτικό μονόδρομο, σαν τον τρόπο ο οποίος θα διασφαλίσει ότι θα χαθούν τα λιγότερα δυνατά. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το εκλογικό σώμα που στηρίζει την κυβερνητική πολιτική πράγματι συναινεί, αλλά συναινεί ακριβώς στον βαθμό που η ιδεολογική συνθήκη του φόβου και της μονόδρομης σωτηρίας διατηρεί την κοινωνική δι­είσδυσή της. Εντούτοις, μια τέτοια ιδεολογική συνθήκη είναι δο­μικά μια «αρνητικού» χαρακτήρα συνθήκη, με την έννοια ότι αφε­νός δεν στοχεύει καταρχήν στην ανεύρεση υποστηρικτών της κυ­βερνητικής πολιτικής αλλά στον μεγαλύτερο δυνατό περιορισμό της αποστοίχισής τους, ενώ αφετέρου η συναίνεση που καταφέρ­νει να αποσπά είναι κατά βάση βραχυπρόθεσμη, καθώς δεν δια­μορφώνει όρους στήριξης ενός συνολικότερου σχεδίου με όριο μια απτή θετική προοπτική για την κοινωνική πλειονότητα. Υπό αυτό το πρίσμα, μπορούμε να εκτιμήσουμε, όσον αφορά τους ίδι­ους τους κυβερνώντες, ότι η διεκδίκηση μιας συναίνεσης με θετικό πρόσημο είναι μάλλον ακατόρθωτη, από τη στιγμή που δεν συνο­δεύεται από υλικές παραχωρήσεις ή προτάγματα υλικών παραχω­ρήσεων εκ μέρους τους. Έτσι, και στη βάση της συγκεκριμένης στρατηγικής για τη διαχείριση της κρίσης, που προτάσσει την υλο­ποίηση οικονομικοκοινωνικών μέτρων με κάθε τρόπο, η απόσπαση συναίνεσης καθίσταται δευτερεύουσας σημασίας μπροστά στην υλοποίηση των εν λόγω μέτρων, στον βαθμό που τα δύο αυτά στοι­χεία, η συναίνεση και οι δημοσιονομικές αλλαγές, απ’ ό,τι φαίνεται είναι μεγέθη μάλλον αλληλοαποκλειόμενα.

Αν το προηγούμενο διάστημα νικηφόροι κοινωνικοί αγώνες εξασφάλιζαν στην κοινωνική πλειονότητα σχετικές υλικές νίκες, τις οποίες τα κυβερνώντα κόμματα παρουσίαζαν σαν «παραχωρήσεις»

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 33

τους προς την κοινωνία στοχεύοντας στην απόσπαση της εμπιστο­σύνης της, σήμερα, κατά την τροποποίηση των όρων εκπροσώπη­σης των λαϊκών συμφερόντων στο πλαίσιο του κράτους, η πολιτική πίεση των κινημάτων παύει να μεταφράζεται σε αναδιάταξη των θέσεων της κυβέρνησης, και το πάλαι ποτέ «καρότο» των παρα­χωρήσεων παίρνει τη μορφή της έγκλησης σε αναγκαίες θυσίες το αποτέλεσμα των οποίων δεν υπόσχεται βελτίωση της υλικής θέσης της κοινωνικής πλειονότητας αλλά μια γενικόλογη «σωτηρία της χώρας». Ό σ ον αφορά την ιδεολογική υπεράσπιση αυτών των επι­λογών, κάποτε επιστρατεύεται η ρητορική περί άδικων αλλά ανα­πόφευκτων μέτρων, στο πλαίσιο μιας «εθνικής προσπάθειας» για ανάκαμψη. Ωστόσο, προϊόντος του χρόνου ακόμα και αυτή η ρη­τορική αντικαθίσταται από μια ακόμα πιο επιθετική τακτική διαχεί­ρισης, σύμφωνα με την οποία τα κυβερνητικά μέτρα δεν είναι άδικα ολλά συνεπάγονται μετασχηματισμούς που έχουν ήδη συντελεστεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το επίπεδο των οποίων πρέπει επιτέ­λους η Ελλάδα να ακολουθήσει. Σε αυτή την κατεύθυνση χαρακτη­ριστική είναι η απόφανση του Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος πρό­σφατα ανέφερε ότι η Ελλάδα δεν υπερφορολογείται.

Ωστόσο, οι ανακατατάξεις στην κοινωνική διαστρωμάτωση, η απουσία εκπροσώπησης του συνόλου των κοινωνικών στρωμάτων και η αλλαγή στον τρόπο άσκησης εξουσίας είναι μόνο η μία όψη της συνθήκης που συνέβαλε στη διαμόρφωση της κρίσης ηγεμο­νίας. Ο άλλος παράγοντας σχετίζεται με την ταυτόχρονη ανάδυση κινηματικών διεργασιών. Τα πρώτα σημάδια της κρίσης και τη νέα κοινωνικοπολιτική περίοδο συνόδεψε η έναρξη ενός εξεγερσιακού κύκλου σχεδόν παγκόσμιας κλίμακας, μιας σειράς κοινωνικών αγώ­νων με συνέχειες και ασυνέχειες, που όμως είχαν σε μεγάλο βαθμό κοινή συνισταμένη: την αμφισβήτηση και την εναντίωση στο πολι­τικό υπόδειγμα όπως αυτό διαμορφωνόταν προϊούσης της κρίσης. Καταλυτικό ρόλο σε όλη τη διαδικασία έπαιξε για άλλη μία φορά η νεολαία, που επί της ουσίας «άνοιξε» τον κύκλο των κινητοποι­ήσεων ύστερα από μια σχετικά μακρύ περίοδο απουσίας συγκρο­τημένων και συντονισμένων σε πανελλαδική κλίμακα αγώνων.

34 ο ΕΧΘ ΡΟ Σ , ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Σημείο καμπής αποτέλεσε βέβαια το φοιτητικό κίνημα του 2006-2007, ένα κίνημα πρωτοφανούς μαζικότητας, συντονισμού, μαχητικότητας και γεωγραφικής εξάπλωσης, που ξεδιπλώθηκε σε δύο φάσεις. Αρχικά άρθρωσε την εναντίωσή του στην επιχείρηση περαιτέρω «νεοφιλελευθεροποίησης» του πανεπιστημίου, επιβο­λής κριτηρίων επιχειρηματικής ανταποδοτικότητας, περιορισμού των ελευθεριών, έντασης της πειθάρχησης και του ελέγχου, και στη συνέχεια έδωσε έναν κορυφαίο αγώνα ενάντια στην κατάρ­γηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης. Η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου κινήματος απο­τυπώθηκε τελικά όχι μόνο στο ότι τα νομοσχέδια που αποτέλεσαν το μήλον της έριδος αποσύρθηκαν την περίοδο των κινητοποι­ήσεων και υπό το βάρος αυτών, αλλά και στο γεγονός ότι κατάφερε να συνδεθεί με τα πληττόμενα κοινωνικά στρώματα, της αποδοχής και της στήριξης των οποίων έχαιρε καθ’ όλη τη διάρκεια των κι­νητοποιήσεων. Μ ε αυτή την έννοια, το κίνημα του 2006-2007 πέ­τυχε από τη μία να διαμορφώσει συλλογικές αναπαραστάσεις αγώνα και μια νέα μορφή του πολιτικού, εμπνέοντας έναν διαφο­ρετικό δρόμο διεκδίκησης και καθημερινής στάσης ζωής. Από την άλλη, έδειξε ότι τέτοιοι αγώνες πράγματι μπορούν να νικούν, ειδικά όταν συνδέονται με την κοινωνική πλειονότητα. Ο ι τομές αυτές αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι έλαβαν χώρα μόλις δύο χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σε μια περίοδο δηλαδή που όχι μόνο δεν ευδοκιμούσαν οι εκτε­ταμένοι κοινωνικοί αγώνες αλλά αντιθέτως δινόταν η εντύπωση μιας αέναης κοινωνικής προόδου χωρίς διαιρέσεις και κοινωνικές αντιθέσεις.

Αν αυτές οι αντιθέσεις που σοβούσαν εκφράστηκαν δημιουρ­γικά στο φοιτητικό κίνημα εγκαθιδρύοντας τις πρακτικές και τις αναπαραστάσεις των συλλογικών αγώνων, το 2008 έμελλε να αλ­λάξει ακόμα πιο απότομα το κοινωνικό γίγνεσθαι. Μακριά από τις οργανωμένες κινητοποιήσεις του «παραδοσιακού» εργατικού ή φοιτητικού κινήματος, το ξέσπασμα του Δεκέμβρη δεν όρισε μόνο νέες μορφές πάλης, εξωτερίκευσης της οργής και εναντίωσης σε

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 35

ένα σύστημα που καθόριζε όλες τις εκφάνσεις τις καθημερινής

ζωής, αλλά και ένα νέο υποκείμενο του αγώνα: η νεολαία, που απο­

τέλεσε ξανά τον πρωταγωνιστή της εξέγερσης, προήλθε σχεδόν

από το σύνολο των κοινωνικών στρωμάτων και ένωσε τον βηματι­

σμό της με τα πιο απαξιωμένα τμήματα της κοινωνικής δομής,

όπως οι μετανάστες και οι νέοι εργαζόμενοι και άνεργοι.

Πολλές φορές έχει γραφτεί ότι η δολοφονία του Αλέξανδρου

Γρηγορόπουλου αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι

της κοινωνικής αγανάκτησης, μιας αγανάκτησης που προήλθε από την εντεινόμενη αποδιάρθρωση του βιοτικού επιπέδου, τη συστη­

ματικά αυξανόμενη ανεργία, τη γενικότερη κρίση που ήταν προ των

πυλών, και φυσικά την αυταρχικοποίηση της κρατικής εξουσίας.

Εξάλλου, ο Δεκέμβρης στερούνταν συγκεκριμένης αιτηματολογίας

ίσως και επειδή ήταν μάλλον σαφές ότι έλειπε ο παραλήπτης της:15 κράτος και κυβέρνηση (ραίνονταν όχι μόνο να μη λαμβάνουν υπόψη

τις κοινωνικές διεκδικήσεις, αλλά και να τις λοιδορούν και να τις κα­ταστέλλουν. Η αυταρχικοποίηση αυτή αφορούσε τις συνολικότερες

προσπάθειες επιβολής ελέγχου, φόβου και πειθαρχίας και τη δια­μόρφωση μιας αυστηρά ορισμένης κοινωνικής κανονικότητας στο

πλαίσιο μιας ακραία νεοφιλελεύθερης οικονομικής διαχείρισης.

Από την εξίσωση δεν μπορεί φυσικά να λείπει το κίνημα των

Πλατειών του 2011. Για άλλη μία φορά, η ελληνική κοινωνία συν­

ταράχτηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα από τις πανελλαδικής κλί­μακας κινητοποιήσεις των Πλατειών κινητοποιήσεις επίσης πρω­

τότυπες, τόσο ως προς τις πολυπρόσωπες μορφές αγώνα όσο και

ως προς την κοινωνική σύνθεσή τους. Το συγκεκριμένο κίνημα εξέφρασε ακόμα πιο ρητά την εναντίωσή του στο πολιτικό σύ­

στημα, καθώς το χαρακτηριστικό σύνθημα, αίτημα, αλλά και τρό­πος λειτουργίας και συγκρότησής του ήταν η «Άμεση δημοκρα­

τία». Ο ι κινητοποιήσεις των Πλατειών όρισαν το πεδίο της πολιτι­κής αντιπαράθεσης ακόμα πιο καθοριστικά όταν συνδέθηκαν με

τις κινητοποιήσεις και τις απεργίες των εργατικών σωματείων, κα-

ταφέρνοντας επί της ουσίας να αποτελέσουν έναν από τους πιο

36 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο Τ1ΜΟΡΟΣ

κρίσιμους παράγοντες που θα έκριναν τη σταθερότητα του κυβερ­νητικού σχεδιασμού αλλά και της ίδιας της κυβέρνησης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο ο Δεκέμβρης του 2008 όσο και οι Πλατείες ανέδειξαν σοβούσες τάσεις στην ελληνική κοινωνία, αποτελώντας σημεία έκφρασης της ανάγκης για επαναδιεκδίκηση και επανοικειοποίηση της έννοιας της πολιτικής, μιας πολιτικής από τις μάζες και για τις μάζες, που θα βάζει στο επίκεντρο την αυτο- οργάνωση και τη συλλογική διαμόρφωση της καθημερινότητας. Γί­νεται έτσι ερμηνεύσιμο γιατί αυτά τα κινήματα επέμειναν στη διεκ­δίκηση του δημόσιου χώρου και του δημόσιου λόγου: οι καταλή­ψεις σε πλατείες, πανεπιστήμια, θέατρα, δημαρχεία, τηλεοπτικούς σταθμούς και τα αυτοδιαχειριζόμενα κέντρα ραδιοφωνικής και δια- δικτυακής ενημέρωσης έφεραν στο προσκήνιο μια νέα προσέγγιση της έννοιας του δημόσιου, ως του τόπου συγκρότησης και κοινω­νικοποίησης του ίδιου του «δήμου» και της κοινωνικής πλειονότη­τας, μακριά από την κρατική παρέμβαση και επιβολή. Θα μπορού­σαμε ίσως να πούμε ότι έως έναν βαθμό τα κινήματα αυτά αποτέ- λεσαν κινήματα αμφισβήτησης της κανονικότητας, τα οποία ταυ­τόχρονα αντανακλούσαν την ανυπαρξία τής πάλαι ποτέ κανονικό­τητας που μπορούσε να ενσωματώνει τους κραδασμούς των ασυ­νεχειών και να στρατεύει ιδεολογικά την κοινωνική πλειονότητα.

Ωστόσο, η επιρροή και η σπουδαιότητα αυτών των κινημάτων δεν ορίστηκε μόνο από το πολιτικό περιεχόμενο και την κοινωνική διείσδυσή τους αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπί­στηκαν από την ίδια την κυβέρνηση. Βαδίζοντας ήδη στην περίοδο μεταηγεμονικής πολιτικής διακυβέρνησης, τα κινήματα αυτά βρέ­θηκαν αντιμέτωπα με μια ακραία συνθήκη κρατικής καταστολής τόσο με την έννοια της οργανωτικής διαχείρισης των κινητοποι­ήσεων όσο και με την έννοια της πολιτικής απάντησης στα αιτή- ματά τους. Την περίοδο έναρξης της σκληρής αστυνομικής κατα­στολής των κινητοποιήσεων αντιμετώπισε πρώτο το φοιτητικό κί­νημα του 2006-07, το οποίο ωστόσο αποτέλεσε εξαίρεση ως προς τις μετατοπίσεις που επήγαγε στις κυβερνητικές αποφάσεις. Κατά τα άλλα, οι διοικούντες όχι μόνο δεν ενσωμάτωσαν ή έστω έλαβαν

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 37

υπόψη τους κάποια από τα αιτήματα των κινημάτων αλλά αντιθέτως

κατήγγειλαν τις κινητοποιήσεις σαν συντεχνιακές, μειοψηφικές -

παρόλο που ως επί το πλείστον περιλάμβαναν τμήματα των εργα­

τικών, μικροαστικών, ακόμη και των μεσαίων στρωμάτων-, βάνδα-

λες, αντιδημοκρατικές και αντικαθεστωτικές. Είναι μάλιστα χαρα­κτηριστικό ότι αγώνες πρωτοφανούς μαζικότητας και έντασης -

όπως η κινητοποίηση της 15ης Ιουνίου 2011, με σαφές στίγμα

ενάντια στην υπογραφή του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, και

κυρίως η γενική απεργία της 20ής Οκτωβρίου του ίδιου έτους- δεν

κατάφεραν να επιτύχουν τον στόχο τους. Η υλοποίηση της αστικής

στρατηγικής έπρεπε να επιτευχθεί ακόμα και στον βωμό της επι­

βίωσης των τρεχουσών κυβερνήσεων: το Μ εσοπρόθεσμο Π ρό­γραμμα υπογράφτηκε τον Ιούνιο του 2011, και ύστερα από λίγους

μήνες συγκροτήθηκε κυβέρνηση συνασπισμού κομμάτων (ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΛΑΟΣ) υπό την ηγεσία του Λουκά Παπαδήμου, η οποία δεν

στόχευσε να αλλάξει το πολιτικό σχέδιο αλλά επιχείρησε, μέσω της αναδιάταξης της κυβερνητικής γεωμετρίας, να το παρουσιάσει

σαν πλειοψηφικά αποδεκτό. Η εναλλαγή του πολιτικού προσωπι­κού επιλέχθηκε ως απάντηση στην υπαρκτή πολιτική κρίση.14

Τελικά, η αντιμετώπιση των κινημάτων αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πεδία στα οποία συμπυκνώνεται εύγλωττα ο με­

τασχηματισμός του πολιτικού υποδείγματος.17 Ό ταν το κίνημα δεν

παρουσιάζεται σαν ο υπ’ αριθμόν ένα εσωτερικός τρομοκράτης, προβάλλεται σαν ένα ανώριμο, ανεύθυνο και σκανταλιάρικο παιδί,

που ζητάει περισσότερα από όσα τού αντιστοιχούν αλλά και από

όσα διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του οίκου του. Και επειδή

η περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας τα ζητάει δεν είναι όπως

όλες οι άλλες, που οι περιστάσεις έδιναν τη δυνατότητα στον

«γονέα» να είναι πιο ελαστικός και κάποτε να υποκύπτει στα παι­

δικά αιτήματα, αλλά μια έκτακτη περίοδος κρίσης στην οποία δεν

χωρούν περιθώρια «λάθους» και παιδικών παιχνιδιών, τα παιδιά

πρέπει να απέχουν από τις συζητήσεις των μεγάλων, ακόμα και αν

χρειάζεται να μείνουν για μέρες κλεισμένα στο δωμάτιο.

38 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

'Ετσι, διαμορφώνεται μια κοινωνική πραγματικότητα με πολλά από τα προηγούμενα χαρακτηριστικά της βαθιά μετασχηματισμένα. Από τη μία, η αναδιάταξη της κοινωνικής διαστρωμάτωσης οδηγεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην αδυναμία να καλύψει τις στοι­χειώδεις ανάγκες διαβίωσης, διαμορφώνοντας παράλληλα την αί­σθηση της αδικίας, της οργής και της αντίληψης ότι επιχειρείται η απώθηση των μαζών στο κοινωνικό περιθώριο. Επιπλέον, η αυταρ- χικοποίηση της κυβερνητικής εξουσίας, η ποινικοποίηση της ίδιας της έννοιας του δικαιώματος και η κατασταλτική αντιμετώπιση των φορέων που διεκδικούν άλλοτε απομακρύνουν τις μάζες από την πολιτική, προβάλλοντάς τη σαν αποτρόπαια δραστηριότητα για λί­γους, και άλλοτε εντείνουν την εκλογική αποστοίχιση από τα κυ­βερνητικά κόμματα. Παράλληλα, νομιμοποιούν τον αυταρχισμό, ένα πρότυπο ακραία εξουσιαστικό, που διεκδικεί το αλάνθαστο σαν να αντλεί την ορθότητά του από κάποιον «φυσικό νόμο» της πολιτικής και της οικονομίας, καλλιεργώντας έναν σκληρό κοινω­νικό συντηρητισμό και αυτοματισμό. Πλάι σε αυτά, η αδυναμία των κοινωνικών κινημάτων να ανατρέψουν συνολικά ή εν μέρει την ασκούμενη πολιτική δημιουργεί ένα ψυχολογικό πλαίσιο με δύο βασικές ορίζουσες: την πολιτική απογοήτευση και την ανάθεση της ελπίδας στην <σελευταία ευκαιρία».18

Από την άλλη, η ανάδυση των κινημάτων συμβάλλει στη ριζο- σπαστικοποίηση και στην καλλιέργεια μιας άλλης προοπτικής δια­χείρισης της καθημερινότητας, ενώ ενθαρρύνει την εμπλοκή με το πολιτικό, εντείνοντας περαιτέρω την αποστοίχιση των υποτελών στρωμάτων από τα παραδοσιακά αστικά κόμματα. Είναι επομένως σαφές ότι όλοι οι παράγοντες που περιγράψαμε επάγουν νέες πρα­κτικές και αναπαραστάσεις, διαμορφώνοντας πολλαπλές υποκει- μενοποιήσεις, που συντίθενται από στοιχεία συχνά διαφορετικά και αντιφατικά μεταξύ τους, και δημιουργώντας μια νέα και εν εξε­λίξει κοινωνική ισορροπία. Αντίστοιχα πολλαπλοί είναι και οι με­τασχηματισμοί στο ιδεολογικό επίπεδο: τα τμήματα που αποστοι- χίζονται από τον δικομματισμό είναι ομάδες που ως επί το πλεί- στον αναζητούν ένα νέο πολιτικό σχέδιο εντός του οποίου θα μπο-

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 39

ρέσουν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους. Μ ε αυτή την έννοια, ακόμα και η «τιμωρητική ψήφος», όπως τη γνωρίσαμε στις εκλογές του 2012, εμπεριέχει, εκτός από στοιχεία τιμωρίας, και στοιχεία αναζήτησης μιας άλλης προοπτικής, στοιχεία εκ προθέσεως «απο­σταθεροποίησης» του υπάρχοντος πολιτικού συσχετισμού. Η συν­θήκη αμφισβήτησης της κυβερνητικής εξουσίας αποτυπώθηκε και στην άνοδο της αριστερός όπως καταγράφηκε στα εργατικά σω­ματεία και τους φοιτητικούς συλλόγους, και φυσικά στις βουλευτι­κές εκλογές. Για να επανέλθουμε το αρχικό ερώτημα, η αστική τάξη παραμένει τελικά κυρίαρχη ακριβώς στο πλαίσιο ενός αγώνα για την ηγεμονία που σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν έχει ακόμη καταλήξει σε μια σχετικά σταθερή ισορροπία, ενώ συνεχίζουν να αναδύονται δυνάμεις που διεκδικούν μερίδιο σε αυτή τη διαδικα­σία, παρεμβαίνοντας και μετασχηματίζοντάς τη.

Σε αυτές τις δυνάμεις είναι δυνατόν να καταχωριστεί και η Χ.Α., η παρουσία της οποίας στην ελληνική πολιτική σκηνή δεν περιορί­ζεται στο εκλογικό αποτέλεσμα ή στη μιντιακή προβολή της. Αντι- θέτως, φαίνεται ότι η στρατηγική της συνιστά «στρατηγική δημι­ουργίας ενός όχι ακόμη πλειοψηφικού αλλά ηγεμονικού πολιτικο­κοινωνικού μπλοκ», που αποτελεί τρόπον τινά μια «νέα φασιστική εκδοχή ηγεμονίας. [...] Η Χ Α χτίζει τη φασιστική της ηγεμονία με τρόπο υποδειγματικό, βηματίζοντας και κατακτώντας θέσεις ταυ­τόχρονα μέσα στο επίσημο πολιτικό σκηνικό, τους κρατικούς θε­σμούς και μηχανισμούς, αλλά και οικοδομώντας τους λαϊκούς εκεί­νους θεσμούς που προσιδιάζουν στη δική της ιδιαίτερη εκδοχή καθημερινής κοινωνικής λειτουργίας, στο πλαίσιο δηλαδή της “κοι­νωνίας των πολιτών”».19 Σε αυτή τη διαδικασία, είναι δυνατόν να ενταχθούν από τη μία οι επαφές και η επιτυχημένη προσπάθεια εδραίωσης της Χ Α στην αστυνομία,20 για παράδειγμα, και από την άλλη οι κινήσεις των «αγανακτισμένων πολιτών» και η «προστασία»

στις γειτονιές, τα συσσίτια, οι επιθέσεις σε μετανάστες μικροπω- λητές, ακόμα και οι ξυλοδαρμοί και οι δολοφονίες όσων βαφτίζον­ται «παρείσακτοι» ή «εχθροί». Ό λα αυτά αποτελούν στοιχεία της πρότασης που προβάλλει και οικοδομεί σήμερα η Χ Α αποκτώντας

40 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, δι- εισδύοντας παράλληλα στον ίδιο τον κοινωνικό ιστό.

Βεβαίως, όπως θα δούμε και σε επόμενη ενότητα, η αποδοχή της Χ.Α. συνδέεται και με το γεγονός ότι ο λόγος και οι πρακτικές της συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό, ως προς τη φυσιογνωμία και τη μεθοδολογία τους, με τον βαθύ πυρήνα του ίδιου του νεοφιλελευ­θερισμού και της τρέχουσας κυβερνητικής διαχείρισης. Ο ακραίος κοινωνικός δαρβινισμός, η πειθαρχία στους άκαμπτους νόμους της αγοράς και η σκληρή ιεραρχία, η ανάθεση της πολιτικής απόφασης σε κάποιον επαΐοντα, η εχθρική αντιμετώπιση οποιουδήποτε ξε­φεύγει από τον «κανόνα» είναι μόνο λίγα από τα κυρίαρχα ιδεο­λογικά σχήματα που συναντούμε αυτούσια στη λογική της Χ.Α.

Από την άλλη, η Νέα Δημοκρατία, ως βασικός πυλώνας του κυ­βερνητικού σχηματισμού που προέκυψε από τις εκλογές του 2012, αποτελώντας πλέον ένα μείγμα νεοφιλελευθερισμού και κρατικού, ακροδεξιού αυταρχισμού, απελευθερώνει από το εσωτερικό της μεγάλα τμήματα της παραδοσιακής δεξιάς στρέφοντάς τα είτε στην άκρα δεξιά είτε στον λεγόμενο μεσαίο χώρο.21 Κάτι τέτοιο γίνεται εύκολα κατανοητό αν αναλογιστούμε τη συνεχή νομιμοποί­ηση και αναπαραγωγή από την πλευρά του κυβερνητικού συνασπι­σμού ξενοφοβικών και ρατσιστικών αντανακλαστικών, την εμμονή στην «πάταξη της λαθρομετανάστευσης» και την αναγωγή των με­ταναστών σε έναν από τους βασικότερους εχθρούς της περιόδου, αντανακλαστικών που τελικά θεσμοθετήθηκαν κιόλας, με την ανέ­γερση του φράγματος στον Έβρο, τα κέντρα κράτησης μετανα­στών, τα πογκρόμ σε συνοικίες μεταναστών, αλλά και την κατα­σκευή της είδησης περί «υγειονομικής βόμβας» των οροθετικών γυναικών.

Επιπλέον, ο ρατσιστικός και αντισημιτικός λόγος της Χ.Α. νομι­μοποιήθηκε και ύστερα από την αποδοχή και την ένταξη του Λα ϊ­κού Ορθόδοξου Συναγερμού στην κυβέρνηση Παπαδήμου,22 πα­ρόλο αυτή η κίνηση δεν ήταν κοινοβουλευτικά αναγκαία.23 Έτσι, την εδραίωση του ρατσισμού και του αντισημιτισμού, καθώς και μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων του ΛΑΟΣ, καρπώθηκε η Χ.Α.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 41

ύστερα από την εκλογική καταβαράθρωση του ΛΑΟΣ, για την οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται η επιλογή του να συμμετέχει στην εν λόγω κυβέρνηση στηρίζοντας τον σχεδίασμά της, την ίδια στιγμή που το κόμμα διαλαλούσε πως ήταν κόμμα διαμαρτυρίας.

Πράγματι, η υποτιθέμενα αντισυστημική πρόταση της Χ.Α. όχι μόνο δεν αποστασιοποιείται από την κυρίαρχη ρητορική, αντιθέ- τως την επεκτείνει προβάλλοντάς τη σε ακόμη αυταρχικότερη

μορφή. Ωστόσο, όπως θα φανεί και από τους υπό ανάλυση λόγους, το όραμα της οργάνωσης για ένα «εθνικό καθεστώς» με έναν «εθνικό ηγέτη» διαχωρίζεται σαφώς από την υπάρχουσα πολιτει­ακή μορφή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Α ν σε αυτό συμ- περιλάβουμε την ουσιαστική και τυπική καταπάτηση και περιφρό­νηση των θεσμών και των νόμων που αποτυπώνει η πρακτική της Χ.Α. και κυρίως η πολιτική και «θεωρητική» υποστήριξη αυτών των επιλογών εκ μέρους της (την υποστήριξη δηλαδή της αναγκαίας εναντίωσης στους θεσμούς ενός «σάπιου καθεστώτος»), συνά­γουμε σχετικές ασυνέχειες με το κυρίαρχο πολιτικό υπόδειγμα, τουλάχιστον όσον αφορά την επένδυση του δεύτερου στις έννοιες της νομιμότητας και της ανομίας αλλά και στην παρούσα επιλογή διατήρησης της υπάρχουσας πολιτειακής μορφής. Από την άλλη, η ίδια η πρόταση της Χ.Α. δεν προβλέπει επ’ ουδενί την αλλαγή των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης, δεν απαιτεί από το ακροατήριό της καμία ουσιαστική τομή με τις παραδεδομένες πρακτικές και τα ιδεολογικά σχήματα* σντιθέτως έρχεται να εξωτερικεύσει και να αναπαραγάγει ήδη υπάρχουσες τάσεις και αντιλήψεις. Ό σον αφορά αυτή την παρα­τήρηση, ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η στάση της Χ Α σε πολλές κρίσιμες ψηφοφορίες στη Βουλή, κατά τις οποίες συντάχτηκε με τις επιλογές του κυβερνητικού συνασπισμού, όπως η ψήφιση φο­ροαπαλλαγών ή ευνοϊκών προβλέψεων υπέρ του τραπεζικού κε­φαλαίου, ή στήριξε δημοσίως την «προσφορά» του εφοπλιστικού κεφαλαίου.24

Εξάλλου, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της δημοσκοπικής ανόδου της Χ.Α., η συγκεκριμένη οργάνωση

42Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

αποτελούσε μόνιμο θέμα προβολής, σαν ισότιμος και καθ’ όλα νό­μιμος πολιτικός εταίρος, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα τα μίντια έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στην τοπική παρέμβαση των μελών της Χ.Α., η οποία παρουσιαζόταν σαν δράση με έντονα κοι­νωνικά χαρακτηριστικά. Είναι γνωστή η «είδηση» σχετικά με τους χρυσαυγίτες που προστάτευαν ηλικιωμένες κυρίες οι οποίες ήθε­λαν να εισπράξουν τη σύνταξή τους από την τράπεζα και φοβούν­ταν μήπως πέσουν θύματα ληστείας. Βεβαίως, τέτοιου είδους «ει­δήσεις» αποδείχτηκαν φτηνά κατασκευάσματα που συχνά δημι­ουργούσαν τα ίδια τα μέλη της οργάνωσης για να παραπλανήσουν, και που τα μίντια αναπαρήγαν αυτούσια με σκοπό τη μεγαλύτερη δυνατή τηλεθέαση.25 Αυτό, σε συνδυασμό με τη δική της επιχεί­ρηση αυτοπροβολής (διαδικτυακό! τόποι πανελλαδικής εμβέλειας, εφημερίδα, περιοδικό, μαγνητοσκόπηση και δημόσια προβολή των «δράσεών» της), συνέβαλαν περαιτέρω στην κοινωνική αποδοχή και τη νομιμοποίησή της.

Παράλληλα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και κάποια ειδικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, που σχετίζονται με συγ­κεκριμένες ιστορικές συνθήκες, και πιο συγκεκριμένα με τη μετεμ- φυλιακή και την προδικτατορική περίοδο. Η Πελοπόννησος, η Στε­ρεά Ελλάδα, η Αττική και η Κεντρική Μακεδονία αποδείχτηκαν οι καλύτερες εκλογικές περιφέρειες για τη Χ.Α. Όπω ς σημειώνει ο Μαυρής, «στο επίπεδο της εκλογικής βάσης, η Χ.Α. (όπως και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες) αποτελεί κοινωνική διάσπαση της συντηρη­τικής παράταξης», ενώ «η αυξημένη επιρροή της στις περιοχές της “Παλαιός Ελλάδας" υποδηλώνει σαφώς την πολιτική-ιδεολογική πα­ραταξιακή συνέχεια αλλά και τη στενή σχέση που διατηρεί με τον κρατικό μηχανισμό».26 Πράγματι, η Λακωνία, περιοχή με ισχυρή αντικομμουνιστική παράδοση,27 αποδείχτηκε ο καλύτερος νομός για την παράταξη (και δεύτερος για τη Ν.Δ.), ενώ είναι χαρακτηρι­στικό ότι και στο δημοψήφισμα του 1974 υπήρξε ο καλύτερος νομός της μοναρχίας, με ποσοστό 59,5%, αλλά και της διάσπασης της Εθνικής Παράταξης το 1977, με ποσοστό 16,2%.28 Συνάγεται, επομένως, ότι η Χ Α . απευθύνεται σταθερά και σε διάφορα συντη-

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 43

ρητικά κοινωνικά στρώματα που ως τέτοια αναπαράγονται με όρους ιστορικής αναπαραγωγής, οι οποίοι υπάρχουν και εξωτερι- κεύονται, ή βρίσκουν το πολιτικό αντίστοιχό τους και εκπροσω­πούνται, σε περιόδους κατά τις οποίες αναδεικνύονται οι κατάλ­ληλες πολιτικές προϋποθέσεις. Π όσο μάλλον όταν εκτός από αυτές τις προϋποθέσεις καταγράφονται και ισχυρές τάσεις απο­δέσμευσης από τη βασική δεξιά παράταξη, αναδεικνύοντας νέα

παρεμφερή μορφώματα.Ενδεικτικό αυτών των υπαρκτών τάσεων είναι ότι σε δημοσκο-

πική ερώτηση, που έγινε πριν από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, σχετικά με το ενδεχόμενο ανάληψης της εξουσίας μέσω δημοκρατικών διαδικασιών από ένα ναζιστικό-φασιστικό κόμμα, το ποσοστό των ερωτώμενων που απάντησαν ότι θα έβλεπαν θε­τικά ή μάλλον θετικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο ήταν 10%. Παρομοίως, στην ερώτηση σχετικά με το κατά πόσο οι ερωτώμενοι συμφωνούν με όσους πιστεύουν ότι ο ναζισμός-φασισμός στην προπολεμική Ευρώπη είχε αρκετά θετικά στοιχεία, το ποσοστό όσων επέλεξαν τις απαντήσεις «μάλλον συμφωνώ» και «συμφωνώ απόλυτα» άγγιξε το 11%.29 Βεβαίως, σε αυτά τα ποσοστά αντανακλώνται ώς έναν βαθμό οι ιδεολογικές μετατοπίσεις που έχουν ήδη συντελεστεί στην ελληνική κοινωνία λόγω της εδραίωσης της Χ.Α. Από την άλλη όμως, φαίνεται ότι μεγάλο τμήμα αυτού του ποσοστού αποτελείται από ανθρώπους οι οποίοι συνδέονται ιδεολογικά με τον ναζισμό και τον φασισμό, και μάλιστα όχι συγκυριακά* αντιθέτως, αποτε­λούν τμήμα μιας κοινωνικής ομάδας η οποία αναδείχτηκε ιστορικά ήδη πριν από τον Εμφύλιο και συνεχίζει υποτελώς να αναπαράγεται έως σήμερα, αν και μέχρι πρότινος χωρίς να δύναται να στηρίξει δημοσίως τις θέσεις της.

Άραγε, ύστερα από την περιγραφή τού παραπάνω πλαισίου, είναι δυνατόν να συναχθεί ότι η εμφάνιση της Χ Α . οφείλει να κα- ταγραφεί ως απότοκο της κρίσης; Ο Ινιάτσι (Ignazi) επισημαίνει ότι η ένταση της εμφάνισης ακροδεξιών κομμάτων δεν μπορεί να αναχθεί μηχανιστικά στην οικονομική κρίση: η ανάπτυξη αυτών των κομμάτων εντοπίζεται ήδη από τις δεκαετίες του 1980 και του

44 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

1990, όταν η κρίση βρισκόταν ακόμη πολύ μακριά.30 Παρομοίως, ο Αντώνης Έλληνας αναφέρει ότι πολιτικές ευκαιρίες ανάδειξης της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν τη δεκαετία του 1990, όταν τα ζητήματα εθνικής ταυτότητας αναδείχτηκαν κεν­τρικά, με αφορμή το Μακεδονικό.31 Πράγματι, ο ρατσισμός, η ξε­νοφοβία, ο αντισημιτισμός, ο αυταρχισμός και ο εθνοκεντρισμός, βασικά στοιχεία που τροφοδοτούν τον φασισμό,32 προϋπήρχαν στην ελληνική -και όχι μόνο- κοινωνία, και σήμερα επανέρχονται στο φως με τη βοήθεια της Χ.Α., αποτελώντας ταυτόχρονα και τα σημεία από τα οποία η οργάνωση αντλεί στοιχεία της δυναμικής της: η Χ Α . βρήκε πρόσφορο έδαφος και πάτημα σε αυτές τις σο­βούσες τάσεις, τις οποίες μπόρεσε να αναδείξει και να νομιμοποι­ήσει συνολικά.

Μ ε αυτή την έννοια θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε ότι τον φα­σισμό τον γεννά η κρίση, αλλά δεν θα μπορούσαμε να αμφισβητή­σουμε ότι η οικονομική και πολιτική κρίση λειτουργεί σαν καταλύ- της στην ανάδειξη ακροδεξιών μορφωμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, χαρακτηριστική είναι η κοινωνική διαστρωμάτωση της εκλογικής επιρροής της Χ Α Μεγαλύτερη ήταν η επιρροή της στα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται περισσότερο από την κρίση και «κυ­ριαρχούνται από λογικές εξατομίκευσης στο έδαφος της αποσά­θρωσης συνδικαλιστικών πρακτικών και συλλογικών διεκδική­

σεων»,33 όπως οι ανειδίκευτοι εργάτες και οι ελαστικά απασχολού­μενοι (κατηγορία στην οποία η Χ Α ήταν δεύτερη εκλογική δύναμη καταγράφοντας ποσοστό 24,5%), οι εργοδότες-επιχειρηματίες (κα­τηγορία η οποία έδωσε 20,3% στην οργάνωση, αναδεικνύοντάς τη δεύτερη δύναμη), τα μεσαία στελέχη του ιδιωτικού τομέα (όπου η Χ Α πήρε 12,6% και κατέστη τρίτη δύναμη), και οι άνεργοι (στους οποίους κατάγραψε 12,2% ως τρίτη εκλογική δύναμη). Η συνθήκη κοινωνικής εξαθλίωσης34 όμως δεν συνδυάστηκε μόνο με την έλ­λειψη θετικού προτάγματος· συνδυάστηκε και με την απαξίωση των δημοκρατικών θεσμών, οι οποίοι μετατράπηκαν σε σχεδόν αδιαπέραστους από τον κοινωνικό συσχετισμό μηχανισμούς για την υλοποίηση μέτρων μειοψηφικής κοινωνικής αποδοχής -όπως

ΘΕΟΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 45

είχαν καταλήξει να είναι οι κυβερνητικές αποφάσεις- και την κα­ταστολή των οργανωμένων διεκδικήσεων. Ω ς αποτέλεσμα, σε τμήμα των κοινωνικών στρωμάτων νομιμοποιήθηκε ο ρεβανσισμός, η εξωτερίκευση της οργής σε εύκολους στόχους, όπως οι πιο αδύ­ναμοι κρίκοι της κοινωνικής αλυσίδας, καθώς και ο οραματισμός για την επαναφορά αντιδημοκρατικών και ακόμη αυταρχικότερων μορφών πολιτεύματος που «θα βάλουν τάξη». Μάλιστα, για την εξαθλίωση καταγγέλλεται αυτό καθαυτό το πολίτευμα, στο πλαίσιο της λογικής ότι η δημοκρατία ταυτίζεται με την ασυδοσία.

Σύμφωνα με τον Πουλαντζά, ο φασισμός αναπτύσσεται εν μέσω πολιτικής κρίσης (που αποτελεί κρίση ηγεμονίας) και εκφρά­ζεται και μέσω της κομματικής κρίσης εκπροσώπησης. Αναπτύσ­σεται επιπλέον εν μέσω γενικευμένης ιδεολογικής κρίσης, που κυ­ρίως αντιστοιχεί στην κρίση της άρχουσας ιδεολογίας, αλλά επη­ρεάζει εμμέσως αφενός τη μικροαστική τάξη, η οποία βρίσκεται σε οικονομική κρίση, και αφετέρου την ίδια την εργατική τάξη, η οποία αντιμετωπίζει μακρά περίοδο ηττών.35 Ο Ουίλσον (W ilson) και ο Χέινσγουερθ (Hainsworth) επισημαίνουν επίσης ότι τα ακρο­δεξιά κόμματα φαίνεται να ακμάζουν όταν τα παραδοσιακά δεξιά αλλάζουν την πολιτική και την πρακτική τους, ενώ παράλληλα αυ- τοπροβάλλονται σαν το νέο, αναγκαίο και συνάμα σαν το μοναδικό αντισυστημικό μόρφωμα, στοιχείο που συμβάλλει στην προσέλ­κυση του ενδιαφέροντος των μαζών αλλά και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.36 Ταυτόχρονα, είναι σε θέση να κερδίζουν ψηφοφό­ρους αυτοπαρουσιαζόμενοι σαν υποστηρικτές των «απλών ανθρώ­πων», σαν εκπρόσωποι των μη αρθρωμένων απόψεων και συναι­σθημάτων μεγάλων τμημάτων πληθυσμού, σαν αυτοί που τόλμησαν να πουν δημοσίως ό,τι η «σιωπηρή πλειοψηφία» τόλμησε μονάχα να σκεφτεί.37

'Οπως επιχειρήθηκε να αναλυθεί στην παρούσα ενότητα, πολλά από αυτά τα στοιχεία είναι πράγματι υπαρκτά, τόσο σε πανευρω­παϊκό επίπεδο38 όσο και στην ελληνική κοινωνία ιδιαίτερα. Ωστόσο, ο κοινωνικός μετασχηματισμός στις παρούσες συνθήκες είναι δια­δικασία πολύπλευρη και αντιφατική, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται

46 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

σε εξέλιξη συμπυκνώνοντας τον ιστορικό χρόνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι κινήσεις αλλά και οι θέσεις που κατακτούν τα πολιτικά και τα κοινωνικά υποκείμενα δεν είναι ούτε σταθερές ούτε δεδομένες. Υπό αυτή την οπτική δεν νομιμοποιούμαστε να αντιμετωπίσουμε το ερώτημα περί εκφασισμού της ελληνικής κοι­νωνίας με τρόπο γραμμικό ή με όρους επανάληψης της ιστορίας. Αφενός οι εξελίξεις με τη Χ Α είναι ακόμη σε ισχύ, όχι μόνο λόγω της φυλάκισης στελεχών της και του επίσημου χαρακτηρισμού της ως εγκληματικής οργάνωσης, αλλά κυρίως επειδή οι διεργασίες στο αντιφασιστικό κίνημα και στην πολιτική σκηνή είναι επίσης ενεργές επηρεάζοντας και μετατοπίζοντας τη βάση της οργάνωσης. Αφετέ­ρου, παρά το γεγονός ότι έχουν ήδη συντελεστεί μεγάλες απώλειες σε κοινωνικές κατακτήσεις -συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και υποχώρηση του ερ­γατικού κινήματος σε συσχετισμούς πολύ δυσμενέστερους συγ­κριτικά με το προηγούμενο διάστημα-, οι δυναμικές και οι υπόγειες διεργασίες των κοινωνικών αγώνων είναι ακόμη σε θέση να παρεμ­βαίνουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να αναδιατάσσουν τον πολιτικό συσχετισμό, προσομοιάζοντας σε μια κατάσταση δυνητικής οργα­νωμένης έκφρασής τους.

Βεβαίως, δεν μπορούμε να παραβλάψουμε δύο στοιχεία. Η δο­λοφονία του Παύλου Φύσσα και η συνακόλουθη κοινωνική κατα­κραυγή οδήγησαν ακόμη και τον αστικό συνασπισμό εξουσίας στην αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισης της οργάνωσης, που συ­νοδεύτηκε από μπαράζ αποκαλύψεων σε σχέση με τη δράση της, για την οποία η κυβέρνηση δήλωνε παντελή άγνοια. Ωστόσο, ακόμα και μετά τις «αποκαλύψεις» των επί της ουσίας «κοινών μυ­στικών», έπειτα από την κυβερνητική προσπάθεια θεσμικής απο- νομιμοποίησης της Χ Α , αλλά κυρίως ύστερα από τους εντεινόμε- νους κοινωνικούς αγώνες εναντίον της (νεο)ναζιστικής οργάνωσης, μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος39 συνεχίζει να τη στηρίζει, υποδηλώνοντας ότι οι δεσμοί με το εν λόγω κόμμα είναι αρκετά βαθείς και τείνουν να αποκτούν χαρακτηριστικά ιδεολογικής ταύ­τισης των ψηφοφόρων με το κόμμα.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 47

Από την άλλη, πράγματι δεν έχει καταφέρει ακόμη ένα αντιπα- ραθετικό προς την αστική στρατηγική σχέδιο ούτε να αποκτήσει την απαιτούμενη κοινωνική διείσδυση ούτε, ως εκ τούτου, να κα­ταστεί ο βασικός πόλος στο πλαίσιο των αγώνων για την ηγεμονία, παρά το γεγονός ότι δυνάμεις που φέρουν στοιχεία ενός τέτοιου σχεδίου εμφανίζονται συστηματικά και μαζικά σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής τα τελευταία χρόνια. Είναι επομένως σαφές ότι οι παρούσες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες είναι ιδιαίτερα πλούσιες, παραγωγικές και αντιφατικές, και ενώ έχουν ήδη παρα- γάγει μετασχηματισμούς, μοιάζουν όχι μόνο να μην έχουν σταθε­ροποιηθεί ακόμη αλλά και να εγκυμονούν νέες μετατοπίσεις, ανα­σχηματισμούς και ανατροπές του υπάρχοντος συσχετισμού. Υπό αυτό το πρίσμα, αν θέλαμε να συμπυκνώσουμε την κοινωνική κα­τάσταση σήμερα, θα λέγαμε μάλλον ότι βιώνουμε μια διαπάλη ανά­

μεσα στις δυνάμεις που εργάζονται για την ανάκτηση της ηγεμο­νίας από την αστική εξουσία40 και στις δυνάμεις που, υπερασπιζό­μενες τα συμφέροντα των υποτελών στρωμάτων, επιχειρούν την αλλαγή του υπάρχοντος κοινωνικού και πολιτικού υποδείγματος σε ριζοσπαστική κατεύθυνση. Και παρά το γεγονός ότι η αστική τάξη παραμένει η κυρίαρχη μεριά της κύριας αντίφασης,41 η έκβαση αυτής της διαπάλης δεν έχει ακόμη γραφτεί.

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

I . Για την έννοια της ηγεμονίας μιας τάξης ή ενός συνασπισμού κοινωνικών

τάξεων και στρωμάτων στο πλαίσιο ενός κοινωνικού σχηματισμού βλ. Αντόνιο

Γκράμσι, Για τον Μακιαβέλι... (μτφρ.: Φ.Κ.), Αθήνα: Ηριδανός, 2005. Για μια

σύντομη παρουσίαση της έννοιας της ηγεμονίας ως πολιτικής και κοινωνικής

«ηγεσίας» βλ. Peter Thomas, «Αντιμέτωποι με την κρίση: Ο Γκράμσι και η πο­

λιτική της ηγεμονίας σήμερα» (μτφρ.: Παναγιώτης Σωτήρης), ektosgrammis.gr,

5.6.2012.

48 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

2. Όπως σημειώνεται, «η κρίση γίνεται αντιληπτή ως ευκαιρία για να γίνει

αναδιάταξη των ταξικών σχέσεων υπέρ του κεφαλαίου για δεκαετίες»: Κώστας

Λαπαβίτσας και Στάθης Κουβελάκης, Κρίση και αριστερή διέξοδος. Θέσεις

για ένα κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο, Αθήνα: Λιβάνης, 2012, σ. 23.

3. Βασικός πυλώνας αυτής της πολιτικής είναι εξάλλου η κρατική στήριξη

των τραπεζών, όπως φάνηκε και από την παραχώρηση 28 δισ. ευρώ σε αυτές

το 2008. Για τα κέρδη του χρηματιστικού κεφαλαίου την περίοδο της ελληνικής

κρίσης βλ.: Νίκος Μπογιόπουλος, «Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε». Ο ι υπαίτιοι

της Κρίσης και το «Χρέος» της ανατροπής τους - Μ ια ευγενική απάντηση

στους πραιτωριανοϋς των Μνημονίων, Αθήνα: Λιβάνης, 2011, σσ. 268-269.

4. Για την παρουσίαση της αναλυτικής κατηγορίας των «νέων μικροαστικών

στρωμάτων» βλ. Νίκος Α. Πουλαντζάς, Ο ι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο

καπιταλισμό (μτφρ.: Ν. Μηλιόπουλος), Αθήνα: Θεμέλιο, 2001, σσ. 237-417.

5. Λαπαβίτσας και Κουβελάκης, ό.π., σσ. 24-25.

6. Στο ίδιο, σ. 23-24.

7. Γιάννης Μαυρής, «Το κομματικό σύστημα έναν χρόνο μετά τις εκλογές»,

mavris.gr, 20.5.2013.

8. Παναγιώτης Σωτήρης, «“Κατάσταση εξαίρεσης” ή οργανική κρίση; θ ε ­

ωρητικά ζητήματα της αυταρχικής μετάλλαξης του αστικού κράτους», Εκτός

Γραμμής, τχ. 31, Νοέμβριος 2012, σσ. 26-29.

9. Τη συνθήκη αυτή περιγράφει και ο Πουλαντζάς με τον όρο «αυταρχικός

κρατισμός»: Νίκος Α. Πουλαντζάς, Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός

(μτφρ.: Γιάννης Κρητικός), Αθήνα: Θεμέλιο, 2001, σσ. 289-355.

! 0. Η συνθήκη αυταρχικοποίησης που περιγράφετσι εδώ έχει και τον χα­

ρακτήρα της αυταρχικής θωράκισης του ίδιου του κράτους. Βεβαίως αυτό

οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη νομιμοποίησης που αντιμετωπίζουν

σήμερα οι κυβερνητικές δυνάμεις, οι οποίες, αδυνατώντας να υλοποιήσουν το

πρόγραμμά τους με τρόπο ηγεμονικό απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, αντι­

μετωπίζουν ως πολιτικούς (ενίοτε και ως πολιτειακούς) εχθρούς συλλήβδην

όσα κόμματα και πολιτικά μορφώματα ασκούν αντιπολίτευση, καθώς και όλες

τις κοινωνικές ομάδες που κινητοποιούνται ενάντια στις κυβερνητικές επιλογές.

11. Naomi Klein, Το δόγμα του σοκ. Η άνοδος του καπιταλισμού της κα­

ταστροφής (μτφρ.: Άγγελος Φιλιππάτος), Αθήνα: Λιβάνης, 2010.

12. Κώστας Δουζίνας, Αντίσταση και φιλοσοφία στην κρίση. Πολιτική,

ηθική και Στάση Σύνταγμα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2011, σσ. 82-84.

13. Σπύρος Σακελλαρόπουλος, «Η οργάνωση της κρατικής εξουσίας στη

Μεταπολίτευση. Φιλολαϊκή τομή στην καπιταλιστική συνέχεια», Εκτός Γραμμής,

τχ. 34, Νοέμβριος 2013, σσ. 39-43.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 49

14. Γιώργος Καλαμπάκας, «Η διαγραφή της Μεταπολίτευσης: Από τη συ­

ναίνεση στον μεταηγεμονικό αυταρχισμό», Εκτός Γοαμμής, τχ. 34, Νοέμβριος

2013, σσ. 64-67.

15. Ειρήνη Γαϊτάνου, «Fuck December ’08 - Fight Now!», ilesxi. word-

press.com, 14.12.2011.

16. Αναγιγνώσκοντας τον Γκράμσι (Gramsci), ο Κουβελάκης επισημαίνει

ότι σε περιόδους γενικευμένης πολιτικής κρίσης καταγράφονται τάσεις αυτο­

νόμησης του πολιτικού σκηνικού από τις κοινωνικές εκπροσωπήσεις και τους

κανόνες της κοινοβουλευτικής αλλαγής, εμφανίζονται δηλαδή τάσεις «βονα­

παρτισμού» ή «καισαρισμού». Και καισαρική λύση μπορεί να υπάρξει χωρίς

απαραίτητα να υπάρχει ένας καίσαρας. Σε περιόδους κοινοβουλευτισμού τέ­

τοιες λύσεις παίρνουν τη μορφή κυβερνήσεων συνασπισμού: Στάθης Κουβε­

λάκης, «Η μεγάλη καμπή», e-dromos.gr, 20.6.2011.17. Παναγιώτης Σωτήρης, «Η εποχή των εξεγέρσεων και η αριστερά. Σκέ­

ψεις για τις “πλατείες” και την πολιτική», στο Χρήστος Γιοβανόπουλος και Δη-

μήτρης Μητράπουλος (επιμ.), Δημοκρατία Under Construction, Αθήνα: Α/συ-

νέχεια, 2011, σσ. 157-163.18. Χριστόφορος Βερναρδάκης, «Η αντιφατική προέλαση της αριστερός»,

8.12.2013, epohi.gr.19. Γιώργος Καλαμπάκας, «Η ηγεμονία ως άθροισμα, η ηγεμονία ως μετα­

σχηματισμός», Εκτός Γραμμής, τχ. 31, Νοέμβριος 2012, σσ. 31-32.20. Όπως σημειώνει ο Γκράμσι, οι φασίστες υποστηρίχτηκαν και ιστορικά

από τους κρατικούς θεσμούς προκειμένου να μπορούν ανενόχλητοι να βιαιο- πραγούν: Antonio Gramsci, Selections from Political W ritings (1921-1926) (μτφρ.: Quintin Hoare), Λονδίνο: Lawrence and Wishart, 1978, σ. 44.

2 1. Βερναρδάκης, ό.π.22. Εξέλιξη που συνέβαλε στη μετατροπή του λεγάμενου μεσαίου χώρου

σε «ακραίο κέντρο»: Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, «Χρυσή

Αυγή, ακραίο κέντρο και αριστερά. Διαψεύσεις και δυνατότητες», rnbnetgr,

10.7.2012.23. Γιάννης Μαυρής, «Η ακτινογραφία της Χρυσής Αυγής. Ανάδυση και

σταθεροποίηση του ακροδεξιού φαινομένου», mavris.gr, 1.7.2013.24. Ενδεικτικά, τον Αύγουστο του 2012 η Χ.Α. καταψήφισε την πρόταση

για σύγκλιση της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων, που θα διερευνούσε

την πώληση της Αγροτικής Τράπεζας, ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους δεν

δίστασε να κολακέψει σε κοινοβουλευτική διαδικασία τον εφοπλιστή Λάτση

και τον όμιλό του: Πρωτοβουλία Καλλιθέας ενάντια στον φασισμό και τη ρα­

τσιστική βία, «Χρυσή Αυγή: Σούζα στα αφεντικά της», jungle-report.

blogspot.gr, 3.1.2013. Για την εκτός κοινοβουλίου στήριξη του εφοπλιστικού

κεφαλαίου από τη Χ.Α. βλ. «Χρυσή Αυγή υπέρ των Εφοπλιστών και του Κε­

50 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

φαλαίου», youtube.com, 9.8.2013, όπου μέλος της Χ.Α. καλεΙ τους εργαζόμε­νους της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης Περάματος να στηρίξουν έμπρακτα

τους εφοπλιστές εργοδότες τους.

25. Ψαρράς, ό.π., σσ. 378-379.

26. Μαυρής, ό.π.27. Αυτό το επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος σε κάποιους από

τους λόγους του, όπως θα αναλυθεί σε επόμενη ενότητα.

28. Μαυρής, ό.π.29. «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούνιος 2013», vprc.gr.

30. Παρατίθεται στο Robin Wilson και Paul Hainsworth, Far-Right Parties and Discourse in Europe: A Challenge for O ur Times, Βρυξέλλες: European

Network Against Racism (ENAR), 2012, cms.horus.be.

3 1. Antonis A. Ellinas, The Media and the Far Right in W estern Europe. Playing the Nationalist Card, Νέα Υόρκη: Cambridge University Press, 2010, σ.

126 [ελληνική έκδοση: Έλληνας A. Αντώνης, Τα μέσα ενημέρωσης και η άκρα

δεξιά στη δυτική Ευρώπη. Παίζοντας το χαρτί του εθνικισμού (μτφρ.: Ελένη

Κοτσυφού), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2012].

32. Γεράσιμος Κουζέλης, «Πώς οικοδομείται ο φασισμός», στου ιδίου, Φ ασισμός και δημοκρατία, Αθήνα: νήσος, 2014, σσ. 111 - 12 1.

33. Αγγελος Κοντογιάννης, «Χρυσή Αυγή: Κοινωνική διαστρωμάτωση,

προοπτικές μεγέθυνσης και η πρόκληση για την αριστερά», Εκτός Γραμμής, τχ. 31, Νοέμβριος 2012, σσ. 44-46.

34. Βλ. Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση. Ετήσια έκθεση 2013, inegsee.gr, 5.9.2013.

35. Νίκος Πουλαντζάς, Φασισμός και δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντι­μέτωπη στον <ροσισμό (μτφρ.: Χριστίνα Αγριαντώνη), Αθήνα: Θεμέλιο, 2006, σσ. 77-97, 157-166, και 271 -281.

36. W ilson και Hainsworth, ό.π.37. Hans-Georg Betz, «Xenophobia, identity politics and exclusionary pop­

ulism in Western Europe», στο Leo Panitch και Colin Leys (επιμ.), Fighting Iden­tities: Race, Religion and Ethnonationalism, Socialist Register, τχ. 39, Λονδίνο:

The Merlin Press, 2003, σσ. 193-210.

38. Η άνοδος της ακροδεξιάς σήμερα δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαι­

νόμενο. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη άνοδος του Front National στη Γαλλία, με ηγέτιδα τη Μαρίν Λ ε Πεν (Marine Le Pen), καθώς και του ουγγρικού ακρο­

δεξιού κόμματος Jobbik, που με τη στήριξη του 17% του εκλογικού σώματος κατέστη τρίτο σε δύναμη κόμμα της χώρας.

39. «Πολιτικές εξελίξεις. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2013», vprc.gr. Μια πιο πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Pulse καταγράφει ακόμα υψηλότερη

την εκλογική επιρροή της Χ.Α., η οποία αγγίζει το 11,5%: Νίκος Σβέρκος,

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 51

«Ανοίγει κι άλλο την ψαλίδα ο ΣΥΡΙΖΑ», Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2 1 -

22.12.2013, σσ. 6-7. Αντιθέτως, άλλες δημοσκοπήσεις της ίδιας περιόδου, που

διενεργήθηκαν από τις εταιρείες Rass και Palmos, δείχνουν τη Χ.Α. στο 6,1%

και στο 7% αντίστοιχα: «Τρεις νέες δημοσκοπήσεις στον ημερήσιο και κυρια­κάτικο τύπο», iskra.gr, 21.12.2013. Η ομολογουμένως τεράστια απόσταση με­

ταξύ των δημοσκοπήσεων φαίνεται να αποτυπώνει την πολυπλοκότητα των

κοινωνικών διεργασιών και κυρίως την αατάθεια των πολιτικών εξελίξεων, που

δείχνουν ότι ακόμη απέχουν πολύ από τη διαμόρφωση μιας σχετικά σαφούς

ισορροπίας. Βεβαίως χρειάζεται να συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι οι συ-

νεντευξιαζόμενοι συχνά δεν απαντούν με ειλικρίνεια όσον αφορά το κόμμα

της Χ.Α., με αποτέλεσμα τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων σε αυτό το ζήτημα

να μην μπορούν πάντοτε να αποτυπώσουν ορθά τις σχετικές τάσεις.

40. Και οι δυνάμεις αυτές δεν είναι μόνο όσες εκφράζονται μέσω του κυ­

βερνητικού συνασπισμού εξουσίας. Στον ίδιο στόχο, στην παλινόρθωση της

αστικής εξουσίας, μπορεί να κατατείνουν τελικά και άλλου είδους πολιτικά

σχέδια -όπως αυτό της Χ Α - , τα οποία φαίνεται να διατηρούν σχετική πολι­τική αυτοτέλεια και κάποτε να έρχονται σε ρήξη με τις παραδοσιακές αστικές

δυνάμεις, αλλά στην πραγματικότητα συνδέονται δομικά με αυτές (κάτι που

συμπεραίνουμε και από τη διείσδυση και τις μακροχρόνιες σχέσεις τους με

τους κρατικούς μηχανισμούς) ακριβώς γιατί προκύπτουν και εντέλει αναπαρά­

γουν και εντείνουν σε ακόμα πιο ιεραρχικές και αυταρχικές κατευθύνσεις την ίδια τη μήτρα που γεννά τις παρούσες κοινωνικές σχέσεις.

41. Πουλαντζάς, ό.π., ο. 68.

Θεωρητικό μοντέλοΈνα πλαίσιο ανάλυσης του πολιτικού λόγου

Η ανάδυση των ρευμάτων του δομισμού και του μεταδομισμού

στις κοινωνικές επιστήμες και η συνακόλουθη διαμόρφωση και σύνδεσή τους με το ρεύμα του θεωρητικού αντιανθρωπισμού είχε ως αποτέλεσμα τη ρήξη με την έως τότε προσέγγιση του ανθρώ­που ως υπέρτατου και βουλησιαρχικού όντος το οποίο σκεπτό- μενο και διά των ελεύθερων επιλογών του συγκροτούσε την κοι­νωνική πραγματικότητα. Τα εν λόγω ρεύματα, που χαρακτηρίστη­

καν από την αντιουσιοκρστική προσέγγιση της υποκειμενικότητας, έβαλαν στο κέντρο της μεθοδολογικής μελέτης τους τη γλώσσα.

Η εξέλιξη αυτή από τη μία πλευρά οφειλόταν στο γεγονός ότι βα­σικοί εκπρόσωποι του δομισμού, όπως ο Φερντινάν Ν τε Σωσύρ (Ferdinand de Saussure), ο Κλωντ Λεβί-Στρως (Claude L6vi-Strauss),

ο Ζακ Λακάν (Jacques Lacan) και ο Ρολάν Μπαρτ (Roland Barthes), προέρχονταν από τους κλάδους της γλωσσολογίας, της ψυχανά­λυσης, της θεωρίας της λογοτεχνίας και της σημειολογίας. Παρο­μοίως, και ο Μισέλ Φουκώ (Michel Foucault), ο οποίος συνδέθηκε

κυρίως με το ρεύμα του μεταδομισμού, απέκτησε το πρώτο του πτυχίο στην ψυχολογία. Από την άλλη, η στροφή στη γλώσσα ήταν επακόλουθο της μελέτης της ιδεολογίας και των σχέσεων εξου­

σίας, ως βασικών στοιχείων προβληματικής του θεωρητικού αν- τιανθρωπισμού.

Από αυτό το πλαίσιο ανάλυσης προκύπτει αργότερα και η Κρι­τική Ανάλυση Λόγου, διεπιστημονικό πεδίο έρευνας το οποίο ανα-

φέρεται τόσο στη γλωσσολογία -μ ε επιρροές κυρίως από την κοι­

54 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

νωνιογλωσσολογία, την εθνογραφία, αλλά και την κλασική ρητο­ρική- όσο και στις κοινωνικές επιστήμες ευρύτερα. Συνοπτικά, η Κριτική Ανάλυση Λόγου επικεντρώνεται στην ανάλυση των σχέ­σεων κυριαρχίας, διάκρισης, εξουσίας και ελέγχου όπως αυτές αποκρυσταλλώνονται, δηλώνονται και διαμορφώνονται, είτε άμεσα είτε έμμεσα, στη γλώσσα και την επικοινωνία. Στοχεύει, δηλαδή, να ερευνήσει κριτικά την κοινωνική ανισότητα, όπως εκφράζεται, νομιμοποιείται και εγκαθιδρύεται διαμέσου του λόγου.1 Μάλιστα, κατά τη δεκαετία του 1970, λίγα χρόνια μετά την ανάδυση του ρεύ­ματος του θεωρητικού αντιανθρωπισμού, αναδείχτηκε ένα μοντέλο ανάλυσης λόγου που αναγνώριζε τον ρόλο της γλώσσας στην οι­κοδόμηση των σχέσεων εξουσίας εντός της κοινωνίας. Συνολικό­τερα, η Κριτική Ανάλυση Λόγου είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεα­σμένη από την παράδοση της κριτικής θεωρίας εν γένει, γεγονός που αντανακλάται και στα ερωτήματα τα οποία την απασχολούν, όπως το πώς διαμορφώνονται οι λόγοι εντός των κοινωνικών θε­σμών, πώς συγκροτείται η γνώση και πώς επέρχεται ο κοινωνικός μετασχηματισμός.

Η Κριτική Ανάλυση Λόγου, εστιάζοντας στις σχέσεις της γλώσ­σας με την εξουσία και την ιδεολογία, αντιλαμβάνεται τον λόγο ως συγχρονική μορφή κοινωνικής πρακτικής, δηλαδή ως μορφή δρά­σης η οποία αφενός διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα άλλων κοινω­νικών πρακτικών αφετέρου επιδρά μετασχηματίζοντας το κοινω­νικό γίγνεσθαι. Σε αυτή την κατεύθυνση, τα υπό ανάλυση κείμενα, είτε με τη μορφή γραπτού είτε με τη μορφή προφορικού λόγου, προσεγγίζονται στο χωροχρονικό και κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο εντός του οποίου παράγονται. Αυτή η διάσταση της ιστορικότητας είναι καθοριστική, καθώς θεωρείται ότι οι κοινωνικές συνθήκες πα­ραγωγής του λόγου αλλά και η ταυτότητα των ατόμων που συμμε­τέχουν στην επικοινωνιακή διαδικασία διαμορφώνουν διαφορετικά τα νοήματα και τις έννοιες τόσο κατά την εκφορά τους όσο και κατά την πρόσληψή τους, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα τη δια­φορετική λειτουργία τής εν λόγω διαδικασίας στο εκάστοτε κοι­νωνικό και ιστορικό πλαίσιο.2 Επιπλέον, η ανάλυση των κειμένων

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 55

γίνεται στη βάση της σχέσης τους με άλλα στοιχεία της κοινωνικής εξέλιξης, και ως εκ τούτου άλλη μία μεθοδολογική πρόκληση της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου είναι η διερεύνηση της σχέσης του λόγου με άλλες κοινωνικές πρακτικές, καθώς και των σχέσεων με­ταξύ μεμονωμένων εκδηλώσεων (όπως μπορεί να είναι η παραγωγή ενός κειμένου) και επιπέδων κοινωνικής πραγματικότητας που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και σταθερότητα ή είναι θεσμοθετη­μένες (όπως, για παράδειγμα, είναι οι κοινωνικές δομές).3

Προσπαθώντας να ερευνήσει τον τρόπο διαπλοκής του λόγου με τους κοινωνικούς θεσμούς και την αναπαραγωγή τους αλλά και με τον κοινωνικό μετασχηματισμό, ο Φαίρκλαφ (Norm an Fair- clough)4 θέτει ως επίδικο την αποφυγή απόδοσης υπερβολικής έμ­φασης τόσο στον προσδιορισμό του λόγου από τις κοινωνικές δομές, που έχει ως αποτέλεσμα να θεωρείται ο λόγος ένα πεδίο όπου μονοσήμαντα αντανακλώνται οι κοινωνικές δομές, όσο και στη συγκροτητική διάσταση του λόγου, που οδηγεί στο συμπέ­ρασμα ότι ο λόγος αποτελεί την πηγή του κοινωνικού γίγνεσθαι. Σημειώνει, δε, ότι χρειάζεται να βρεθεί ένας τρόπος ανάλυσης λόγου ο οποίος θα καταδεικνύει το πώς ο λόγος συμβάλλει ταυ­τόχρονα και στην αναπαραγωγή και στον μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων. Στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής, επα- ναπροσεγγίζει τη συμβολή του Λου ί Αλτουσσέρ (Louis Althusser) και του Μ ισέλ Φουκώ, και φωτίζει τα ερωτήματα που προκύπτουν εισάγοντας στην ανάλυσή του στοιχεία από την γκραμσιανή οπτική της ηγεμονίας.

Αναγινώσκοντας το κείμενο του Αλτουσσέρ για την ιδεολογία και τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς του Κράτους (ΙΜΚ),5 ο Φαίρ­κλαφ αποδελτιώνει τρία σημαντικά συμπεράσματα. Πρώτον, ότι η ιδεολογία έχει υλική ύπαρξη στις πρακτικές των θεσμών, πράγμα που ανοίγει τον δρόμο για τη μελέτη των πρακτικών του λόγου ως υλικών μορφών της ιδεολογίας. Δεύτερον, πως η ιδεολογία εγκαλεί τα άτομα ως υποκείμενα, διαδικασία που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η συγκρότηση του υποκειμένου είναι βασικό αποτέλεσμα της ιδεολογίας, και ως εκ τούτου των πρακτικών του λόγου. Τρίτον,

56 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ότι οι ΙΜΚ αποτελούν πεδίο της ταξικής πάλης, αλλά και στοίχημα γι’ αυτή, στοιχείο που τοποθετεί τον αγώνα μέσα και έξω από τον λόγο ως το πεδίο εστίασης για μια ανάλυση λόγου προσανατολι­σμένη στην εξέταση της ιδεολογίας. Ωστόσο, ο Φαίρκλαφ επιση­μαίνει και τη βασική αντίφαση στην οπτική του Αλτουσσέρ: την ίδια στιγμή που η εξουσία και η κυριαρχία γίνονται αντιληπτές ως το μονόπλευρο αποτέλεσμα και το παράγωγο της κυρίαρχης ιδε­ολογίας, με την ιδεολογία να μοιάζει με κάτι σαν «τσιμέντο»6 που καθολικά διαπερνά το σύνολο της κοινωνίας, οι ΙΜΚ γίνονται αντι­ληπτοί ως πεδία ταξικής πάλης, το αποτέλεσμα της οποίας πάντοτε διακυβεύεται. Α ν όμως ισχύει το πρώτο σκέλος, δεν μπορεί να ισχύει το δεύτερο, καθώς το αποτέλεσμα της ταξικής πάλης θα είναι πάντοτε δεδομένο, αλλά και αντιστρόφως.

Ο Φαίρκλαφ θεωρεί ότι μια ανάλυση λόγου θεωρητικά επαρκής και πρακτικά χρήσιμη απαιτεί τη σύνθεση μιας πιο γλωσσικής προ­σέγγισης με τα στοιχεία που έχει δώσει σήμερα η κοινωνική θεω­ρία όσον αφορά τα πεδία της γλώσσας και του λόγου. Σε αυτή την κατεύθυνση αντιλαμβάνεται ότι το έργο του Φουκώ συμβάλλει ιδι­αίτερα στο πεδίο της σχέσης λόγου, εξουσίας και γνώσης, καθώς και στη θεωρητική συζήτηση περί της διαμέσου του λόγου κατα­σκευής των υποκειμένων. 'Ετσι, ο ίδιος προτείνει την εφαρμογή μιας «φουκωικής οπτικής» στην ανάλυση λόγου, η οποία θα έχει ως βάσεις στοιχεία όπως τον συγκροτητικό χαρακτήρα του λόγου (συγκρότηση αντικειμένων γνώσης και κοινωνικών υποκειμένων), την προτεραιότητα της διακειμενικότητας, δηλαδή τη διαπλοκή διαφορετικών λόγων μεταξύ τους,7 το γεγονός ότι η εξουσία σή­μερα παίρνει συχνά τη μορφή πρακτικών λόγου (όπως η εξομολό­γηση), τον πολιτικό χαρακτήρα του λόγου (οι διαμάχες για την εξουσία προκύπτουν και εντός λόγου), καθώς και το γεγονός ότι η κοινωνική αλλαγή παίρνει και αυτή συχνά τη μορφή πρακτικών λόγου, ο μετασχηματισμός των οποίων συμβάλλει στον μετασχη­ματισμό των κοινωνικών σχέσεων. Σε αυτό το σημείο είναι σημαν­τικό να προστεθεί μία επιπλέον ιδιότητα του λόγου, η οποία μάλι­στα θεωρείται και από τις πιο βασικές: η αναφορική λειτουργία του.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 57

Η αναφορικότητα του λόγου συνίσταται στο γεγονός ότι ο ίδιος αναφέρεται σε κάτι έξω από τον εαυτό του, είτε σε αντικείμενα, πρόσωπα και κοινωνικές πρακτικές ή γεγονότα είτε σε άλλους λό­γους, διαφορετικούς από τον εκφερόμενο, ως υλικά αποτυπώματα κοινωνικών πρακτικών.8 Εξάλλου, αυτή η ιδιότητα δίνει και τη δυ­νατότητα στον λόγο να ανασημασιοδοτεί την κοινωνική πραγματι­κότητα, να την «κατασκευάζει», και συνομιλώντας με άλλα κείμενα και είδη λόγου να αποτελεί παραγωγό νέας γνώσης.

Κατά τον Φαίρκλαφ, υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ του λόγου και της κοινωνικής δομής. Από τη μία, ο λόγος διαμορφώ­νεται και οριοθετείται από την κοινωνική δομή. Από την άλλη, λει­τουργεί συγκροτητικά, πρώτον, διαμορφώνοντας κοινωνικές ταυ­τότητες, ρόλους για τα υποκείμενα και μορφές του «εαυτού», δεύ­τερον, συγκροτώντας κοινωνικές σχέσεις και, τρίτον, διαμορφώ­νοντας συστήματα γνώσεων και αντιλήψεων. Αυτά τα τρία στοιχεία αντιστοιχούν, σύμφωνα με τον ίδιο, σε τρεις λειτουργίες του λόγου που ενυπάρχουν διαπλεκόμενες σε όλα τα κείμενα: στη λει­τουργία που σχετίζεται με την «ταυτότητα», στη σχεσιακή λει­τουργία, καθώς και στη λειτουργία της γλώσσας στο επίπεδο των ιδεών. Ο λόγος, ως ιδεολογική πρακτική, συγκροτεί, φυσικοποιεί, διατηρεί ή/και μετασχηματίζει τις σημάνσεις που έχουμε για τον κόσμο από τις διαφορετικές θέσεις μας ως ατόμων εντός των σχέ­

σεων εξουσίας.Ωστόσο, τόσο η οπτική του Αλτουσσέρ, με τον καθοριστικό

ρόλο της κυρίαρχης ιδεολογίας και την απουσία εξήγησης σχετικά με το αν και το πώς τα υποκείμενα μπορούν να μην εγκαλούνται από αυτήν, όσο και η οπτική του Φουκώ, με τη δυνατότητα επιμέ- ρους αντιστάσεων των υποκειμένων σε κάθε λόγο, παρουσιάζουν ασυνέχειες όσον αφορά την εξήγηση του πώς οι κοινωνικές δομές, συχνά ως τέτοιες, όχι μόνο αναπαράγονται αλλά και μετασχηματί­ζονται κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Ο Φαίρκλαφ επιλέγει να προ­σεγγίσει την ιδεολογία ως σημάνσεις/κατασκευές της πραγματικό­τητας, οι οποίες οικοδομούνται μέσα σε ποικίλες διαστάσεις μορ- φών/νοημάτων των πρακτικών του λόγου, και συμβάλλουν στην πα­

58 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ Α ΙΜ Α Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ραγωγή, στην αναπαραγωγή ή στον μετασχηματισμό των σχέσεων κυριαρχίας. Ο ι ενσωματωμένες στις πρακτικές του λόγου ιδεολο­

γίες είναι πιο αποτελεσματικές όταν φυσικοποιοΟνται και γίνονται

αυτό που αποκαλούμε «κοινή λογική». 'Ετσι, αν η ερώτηση-κλειδί

είναι αν η ιδεολογία αποτελεί «κτήμα» των δομών ή των επιμέρους,

ενικών γεγονότων, ο Φαίρκλαφ απαντάει ότι η ιδεολογία βρίσκεται

ταυτόχρονα στις δομές, οι οποίες συγκροτούν το αποτέλεσμα πε­

ρασμένων γεγονότων αλλά και τις συνθήκες ανάπτυξης των τρε­

χόντων γεγονότων, καθώς και στα ίδια τα γεγονότα στον βαθμό που αναπαράγουν και μετασχηματίζουν τις δομές που τα διαμορ­

φώνουν. Ο ι συνθήκες στις οποίες είναι πιθανότερο να διαμορφω­

θεί μια πρακτική κοινωνικού μετασχηματισμού είναι αυτές εντός

των οποίων το υποκείμενο θα εγκαλείται συνεχώς με αντιφατικές

και πολλαπλές εγκλήσεις;Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται η έννοια της ηγεμονίας, του

Αντόνιο Γκράμσι (Antonio Gramsci), που αποτελεί κεντρικό τμήμα

της ανάλυσής του για τον δυτικό καπιταλισμό και την επαναστατική

στρατηγική στη δυτική Ευρώπη. Η ηγεμονία είναι η επί σύνολης

της κοινωνίας εξουσία-δύναμη μίας από τις κυρίαρχες τάξεις σε συμμαχία με άλλες κοινωνικές δυνάμεις. Η ηγεμονία, ωστόσο, επι­

τυγχάνεται μόνο μερικά και προσωρινά, σαν μια «ασταθής ισορ­

ροπία». Αφορά περισσότερο την οικοδόμηση συμμαχιών και την ενσωμάτωση, παρά την απλή κυριαρχία επί των υποτελών τάξεων,

μέσω παραχωρήσεων ή ιδεολογικών μέσων που στοχεύουν να κερ-

δηθεί η συναίνεσή τους.9 Η ηγεμονία είναι το επίκεντρο ενός συ­νεχούς αγώνα γύρω από τα σημεία με τη μεγαλύτερη αστάθεια με­

ταξύ τάξεων και στρωμάτων, ο οποίος συγκροτεί ή διατηρεί ή κα­

ταστρέφει συμμαχίες και σχέσεις κυριαρχίας/υποταγής, που λαμ­

βάνουν οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές μορφές. Ο αγώνας

για την ηγεμονία λαμβάνει χώρα σε ένα ευρύ μέτωπο, το οποίο πε­

ριλαμβάνει τους θεσμούς μιας κοινωνίας των πολιτών (civil society),

όπως η εκπαίδευση, τα συνδικάτα, η οικογένεια, με πιθανή ανομοι­

ομορφία μεταξύ των διαφόρων επιπέδων και τομέων.

QEQPHTIKO ΜΟΝΤΕΛΟ 59

Η ιδεολογία γίνεται κατανοητή μέσα σε αυτό το πλαίσιο, με όρους δηλαδή που μπορούν να προβλέψουν τις εκτιμήσεις του Αλτουσσέρ, σχετικά, π.χ., με την εστίασή του στη σιωπηρή και ασυνείδητη υλικοποίηση των ιδεολογιών σε πρακτικές, και σχετικά με την προσέγγιση στην οποία η ιδεολογία γίνεται μια αντίληψη για τον κόσμο που δηλώνεται σε πεδία όπως η τέχνη, ο νόμος, αλλά και οι καθημερινοί λόγοι των ατόμων. Διαφορετικά από την αρχική επεξεργασία του Αλτουσσέρ περί της συγκρότησης των υποκει­μένων διά της έγκλησής τους από τους ΙΜΚ, στον Γκράμσι τα υπο­κείμενα συγκροτούνται από ποικίλες ιδεολογίες που υπονοούνται μέσα στις πρακτικές τους, διαδικασία που αποδίδει στα υποκεί­μενα έναν «παράξενα σύνθετο» χαρακτήρα και μια οπτική της «κοι­νής λογικής» ως τόπου όπου αποθηκεύονται τα ποικίλα αποτελέ­σματα περασμένων ιδεολογικών αγώνων και ταυτόχρονα ως πε- δίου-στόχου ανασχηματισμού κατά τους συνεχιζόμενους αγώνες. Έτσι, το πεδίο των ιδεολογιών προσεγγίζεται ως πεδίο αντικρουό- μενων ή διασταυρωνόμενων ρευμάτων, το οποίο ο Γκράμσι περι­γράφει ως ιδεολογικό σύμπλεγμα/σύνθεση (complex).

Εν είδει παρέκβασης, ας σημειωθεί ότι σε αυτό το σημείο επα­νέρχεται η σπουδαιότητα της διακειμενικότητας, που αναφέρθηκε και προηγουμένως. Η ανάλυση των κειμένων στη διακειμενικότητά τους, δηλαδή υπό την οπτική τού πώς αυτά ενσωματώνουν διαφο­ρετικούς λόγους, λειτουργώντας ως αποδέκτες αποτελεσμάτων πα- λαιότερων ιδεολογικών αγώνων αλλά και ως πεδία διεξαγωγής νέων, έχει άμεση σχέση τόσο με τη μελέτη της ιστορικής διάστασης των κειμένων10 όσο και με την έννοια της ηγεμονίας που περιγράφηκε. Η διακειμενικότητά δίνει έμφαση στην ετερογένεια των κειμένων και σε έναν τρόπο ανάλυσης που υπογραμμίζει την ποικιλότητα και την αντιφατικότητα των στοιχείων που συγκροτούν ένα κείμενο. Επιπλέον, συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία της αναπλαισίωσης (re- contextualization), δηλαδή με τη λειτουργία κατά την οποία τα στοι­χεία άλλων λόγων κατά την ενσωμάτωσή τους σε ένα κείμενο με­τασχηματίζονται, τόσο ως προς το νόημα όσο και ως προς τη λει­τουργία τους. Με αυτή την έννοια, η διαδικασία της αναπλαισίωσης

60 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

μετασχηματίζει τη μέχρι τη στιγμή της εκφώνησης του λόγου γνώση, αποτελώντας διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης."

Επιστρέφοντας στην προβληματική που αναπτύχθηκε, ο Φαίρ- κλαφ υπογραμμίζει ότι παρόλο που η ηγεμονία φαίνεται να αποτε­λεί την κυρίαρχη μορφή οργάνωσης της εξουσίας στη σύγχρονη κοινωνία, ωστόσο δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν απομεινάρια μιας μορφής που παλαιότερα ήταν εξέχουσα, στην οποία η κυριαρχία επιτυγχάνεται από τη χωρίς διαπραγμάτευση επιβολή νόμων, κα­νόνων και συμβάσεων. Αυτή η μορφή οργάνωσης της εξουσίας φαίνεται να ανταποκρίνεται καλύτερα σε μοντέλα ανάλυσης λόγου που αντιλαμβάνονται τον λόγο με όρους ισχυρής οριοθέτησης, τα­ξινόμησης και βαθιάς πειθαρχικής πρακτικής. Τα συγκεκριμένα μοντέλα είναι προσανατολισμένα στην ανάλυση λόγου εκπροσώ­πων θεσμών, ενώ τα μοντέλα που βασίζονται στην ανάλυση υπό τη σκοπιά της ηγεμονίας είναι περισσότερο προσανατολισμένα στους καθημερινούς λόγους/συνομιλίες των πολιτών.

Η προσέγγιση του Φαίρκλαφ, που αντιλαμβάνεται τη διά του λόγου συγκρότηση των υποκειμένων ως αποτέλεσμα των αγώνων για την ηγεμονία μέσα στην κοινωνία, είναι καθοριστική διότι λαμ­βάνει υπόψη της ότι τα άτομα μετέχουν σε πολλαπλές κοινωνικές σχέσεις, άρα τοποθετούνται και εν μέσω διαφορετικών ιδεολογι­κών αναπαραστάσεων. Τα άτομα, επομένως, δεν διαμορφώνονται μονάχα από μία έκφανση της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά από πολλαπλές, εντός των οποίων αποκρυσταλλώνονται διαφορε­τικά αποτελέσματα των επιμέρους αγώνων για την ηγεμονία, και οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα πεδία διεξαγωγής νέων αγώνων με υπό διακύβευση κατάληξη, διαδικασία που αναπόφευκτα συντελεί στον μετασχηματισμό του κοινωνικού γίγνεσθαι.12 Η παρούσα ερ­γασία, ωστόσο, πρόκειται να εξετάσει ένα πολύ συγκεκριμένο είδος λόγου, το οποίο διενεργείται εντός επίσης συγκεκριμένων συμφραζομένων, πρόκειται δηλαδή να μελετήσει μονάχα μία έκ­φανση των κοινωνικών πρακτικών που υλοποιούν τα άτομα μιας κοινωνίας. Επομένως, προκειμένου να εξεταστεί η ειδικότερη λει­τουργία αυτής της κοινωνικής σχέσης θα πρέπει να ερευνηθούν τα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 61

ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, ώστε να εκτιμηθεί ποιο μοντέλο ανά­λυσης είναι περισσότερο πρόσφορο για την υπό μελέτη περί­πτωση.

Όπω ς έχει ήδη αναφερθεί, πρόκειται να εξεταστούν οι δημό­σιες ομιλίες του γενικού γραμματέα της Χ.Α. που εκφωνήθηκαν στο πλαίσιο ανοιχτών εκδηλώσεων, τις οποίες διοργάνωσε το κόμμα κατά την περίοδο που εκτείνεται από το καλοκαίρι του 2 0 12 έως το καλοκαίρι του 2 0 13. Αρχικά, γίνεται φανερό ότι οι υπό ανάλυση λόγοι προέρχονται από τον εκπρόσωπο ενός κόμματος, δηλαδή ενός κοινωνικού θεσμού, και μάλιστα τον βασικότερο, τον «Αρ­χηγό» του. Επιπλέον, το είδος των ανοιχτών εκδηλώσεων (προ­εκλογικές ομιλίες, εκδηλώσεις με αφορμή μια ιστορική επέτειο κ.λπ.) προσελκύει όχι μόνο μέλη του κόμματος αλλά και μη μέλη, τα οποία ωστόσο παρευρίσκονται σε τέτοιου είδους ομιλίες ακρι­βώς γιατί θέλγονται ή συμβαδίζουν με κάποιες από τις απόψεις του κόμματος που τις διοργανώνει. Μ ε αυτή την έννοια, ιδιαίτερα μά­λιστα αν αναλογιστούμε τον ειδικό ρόλο του «Αρχηγού» και τον αντίκτυπο που έχει αυτός στα μέλη και στους φίλους του κόμμα­τος, συμπεραίνουμε πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρακτική λόγου που εξαρχής καθιστά σαφές ότι τα άτομα που μετέχουν σε αυτή συνδέονται με μια κάθετη, από πάνω προς τα κάτω, και όχι οριζόντια σχέση εξουσίας. Αυτό συνεπικουρείται βεβαίως από το γεγονός ότι τέτοιες δημόσιες εκδηλώσεις αποτελούν είδος μονό- δρομης επικοινωνιακής διαδικασίας, καθώς ο μόνος που μιλάει είναι ο ομιλητής, ενώ το ακροατήριο δεν έχει τη δυνατότητα να παρέμβει στα λεγόμενό του.

Σε αυτή την ειδική περίσταση, επομένως, η παρούσα εργασία εκτιμά ότι ένα επαρκές μοντέλο ανάλυσης λόγου μπορεί να είναι εκείνο της ιδεολογικής έγκλησης.13 Ίσως μάλιστα θα είχε ενδιαφέ­ρον να διακινδυνευτεί η μεταφορική αντιπαραβολή του ρόλου του αστυνομικού, όπως αποδίδεται στην περίφημη αλτουσσεριανή σκηνή της έγκλησης, με τον ρόλο του «Αρχηγού» του συγκεκρι­μένου κόμματος, ακριβώς λόγω του ειδικού βάρους που διατηρεί σε σχέση με το ακροατήριό του. Όπως και ο αστυνομικός, έτσι

62 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

και ο συγκεκριμένος ομιλητής αποτελούν φορείς θεσμικής εξου­σίας με συγκεκριμένη, κάθετη προς το ακροατήριο κατεύθυνση.1·· Βασικό χαρακτηριστικό της ιδεολογικής έγκλησης αποτελεί η λει­τουργία της αναγνώρισης, δηλαδή της από πλευράς του ακροατη­ρίου αναγνώρισης του «εαυτού» του αλλά και της ίδιας της κοινω­νικής πραγματικότητας μέσα από τα λεγόμενο του ομιλητή και την αναπαράσταση των κοινωνικών ρόλων που αυτά διαμορφώνουν. Μάλιστα ο Φαίρκλαφ σημειώνει ότι η έννοια της αναγνώρισης μπο­ρεί να συνδεθεί και με την κατά Μπουρντιέ (Bourdieu) έννοια του habitus: οι άνθρωποι αναγνωρίζουν το κειμενικό νόημα βάσει των ενσωματωμένων σε αυτούς τρόπων και πρακτικών θέασης και βίω­σης του κόσμου αντίστοιχα.15 Η λειτουργία της αναγνώρισης κατά τη διαδικασία υποκειμενοποίησης, εξάλλου, δεν αποτελεί προσέγ­γιση μονάχα του Αλτουσσέρ. Όπω ς σημειώνει ο Δοξιάδης, όταν ο Φουκώ μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αναγνω­ρίζουν τον εαυτό τους ως υποκείμενα της σεξουαλικότητας, πα­ραπέμπει στη λειτουργία της αλτουσσεριανής αναγνώρισης, χωρίς να τον ενδιαφέρει αν την ίδια στιγμή συντελείτσι κάποια παραγνώ­ριση της πραγματικότητας.16 Σε αυτή την οπτική θα παραμείνει και η παρούσα εργασία, αποφεύγοντας να εισέλθει στη συζήτηση περί παραγνώρισης της πραγματικότητας, καθώς κάτι τέτοιο θα αποτε­λούσε παρεκτροπή όσον αφορά τους στόχους της. Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στο συγκεκριμένο πλαίσιο η αναγνώριση συντελείτσι με όρους μιας «προφανούς», «αυτονόη­της» και «φυσικοποιημένης» πραγματικότητας, μιας πραγματικό­τητας που δεν μπορεί να γίνει διανοητή με τρόπο διαφορετικό από τον προτεινόμενο.

Η εν λόγω προσέγγιση βέβαια τονίζει την άρρηκτη σχέση με­ταξύ εξουσίας -θεσμικής εν προκειμένω- και υποκειμενοποίησης. Η Μπάτλερ (Butler), μάλιστα, σημειώνει ότι η ανταπόκριση στην ιδεολογική έγκληση του θεσμού προϋποθέτει αφενός την αποδοχή μιας ενοχής απέναντι στον νόμο και αφετέρου την υπακοή σε αυτόν.17 Στην υπό εξέταση περίπτωση όντως κάτι τέτοιο είναι μάλ­λον διακριτό, αν αναλογιστούμε, πρώτον, ότι το ακροατήριο απο-

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 63

τελείται κυρίως είτε από φίλους είτε από μέλη του κόμματος και όχι από τυχαίους περαστικούς, δηλαδή αποτελείται από ανθρώ­πους που αναγνωρίζουν τη θεσμικότητα και την εξουσία του συγ­κεκριμένου κόμματος, και δεύτερον ότι το εν λόγω ακροατήριο προσήλθε στις εκδηλώσεις οικειοθελώς, ακριβώς προκειμένου να ακούσει, να μάθει, γνωρίζοντας ότι δεν θα μπορούσε να παρέμβει.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Μπάτλερ τοποθετεί την αλτουσσεριανή

προσέγγιση στις θεωρίες της υποκειμενοποίησης μέσω της καθυ- πόταξης σε μια θεσμική εξουσία. Άραγε, θα έπρεπε η πρόταση ότι το υποκείμενο «κείται υπό» να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα πως, ως εκ τούτου, καταστέλλεται απαραίτητα; Αντιθέτως: μια τέ­τοια λειτουργία έχει πρωτίστως παραγωγικό χαρακτήρα, με την έν­νοια ότι το υποκείμενο συγκροτείται και διαμορφώνεται διαμέσου της εξουσίας. Το ερώτημα που διαμορφώνεται σε αυτή την περί­πτωση σχετίζεται πλέον με το κατά πόσο η διαδικασία υποκειμε- νοποίησης μπορεί να λάβει χώρα ανεξάρτητα από την υπακοή σε κάποια θεσμική εξουσία, και άρα με το κατά πόσο τα υποκείμενα μπορούν να απορρίψουν τις αναπαραστάσεις αυτής της εξουσίας συντελώντας στον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Σε αυτό το ερώτημα πιθανότατα μπορούν να απαντήσουν δύο στοιχεία ιδωμένα στη διαπλοκή τους. Από τη μία, η κατά Αλτουσ- σέρ υποκειμενοποίηση δεν συντελείτσι άπαξ αλλά αποτελεί διαδι­κασία η οποία προϋποθέτει την ύπαρξη «τελετουργικών», δηλαδή συγκεκριμένων κοινωνικών πρακτικών που επαναλαμβάνονται συγ­κροτώντας έτσι το υποκείμενο. Κινούμενη σε παρόμοια λογική, η Μπάτλερ σημειώνει ότι η υποκειμενοποίηση είναι διαδικασία δυ­ναμική που συντελείτσι συν τω χρόνω και εγκαθιδρύει το υποκεί­μενο ως «ιζηματογενές αποτέλεσμα μιας επαναληπτικής ή τελε­τουργικής πρακτικής».18 Μάλιστα, όσον αφορά πιο συγκεκριμένα τη γλώσσα, η ίδια δανείζεται την οπτική του Τζον Ώ στιν (John Austin) για τις γλωσσικές πράξεις19 και διαμορφώνει την έννοια της «επιτελεστικότητας», σύμφωνα με την οποία η γλώσσα πράττει, συγκροτώντας ή γεννώντας, αυτό το οποίο κατονομάζει. Η διαδι­κασία της ονοματοδοσίας λοιπόν την ίδια στιγμή που ονομάζει

64 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

αναφέρεται και παραθέτει ένα επαναλήψιμο πρότυπο. Έτσι, η επι- τελεστικότητα δηλώνει την «εξουσία του λόγου να παράγει απο­τελέσματα μέσω της επανάληψης».20 Σημειώθηκε και προηγουμέ­νως ότι ο λόγος αποτελεί μορφή κοινωνικής πρακτικής. Αυτό δεν αναφέρεται μόνο στη διαδικασία εκφοράς του λόγου, που καθιστά την εκφώνησή του συντελεσμένη κοινωνική πρακτική, αλλά και σε μια δυνάμει συντελούμενη κοινωνική πρακτική, που επιτελείται επί των υποκειμένων και από τα υποκείμενα, τα οποία μετασχηματί­ζονται διαμέσου της επιτελεστικότητας και της αναγνώρισης.

Εντούτοις, σύμφωνα με την Μπάτλερ,21 η επιτελεστικότητα ποτέ δεν υλοποιείται πλήρως, και κατά την επανάληψη των κοινω­νικών πρακτικών -κα ι ως εκ τούτου των πρακτικών του λόγου- ποτέ το επαναλαμβανόμενο πρότυπο δεν είναι ούτε το ίδιο ούτε αρραγές. Σε αυτή τη διαδικασία εντοπίζονται τα «κενά» και οι «ασυνέχειες» του λόγου και των κοινωνικών πρακτικών εν γένει, στη βάση των οποίων τα υποκείμενα μπορούν να αντισταθούν ενεργοποιώντας τη δυνατότητα της κριτικής μέσω της ανατρεπτι­κής ανασήμανσης. Μπορούμε, επομένως, να συναγάγουμε ότι είναι επίσης δυνατόν να απστυπωθούν ασυνέχειες στον λόγο, στα διά­κενα των οποίων το υποκείμενο μπορεί να εδραιώσει τις αντιστά­σεις του, μέσα από τις ίδιες τις λειτουργίες της διακειμενικότητας και της αναπλαισίωσης που φέρουν οι λόγοι.

Από την άλλη, οι αντιστάσεις των υποκειμένων μπορούν να αρ­θρωθούν ακριβώς λόγω της συμμετοχής τους σε πολλαπλές κοινω­νικές πρακτικές, με διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες ιδεο­λογικές αναπαραστάσεις, όπως περιγράφηκε προηγουμένως κατά την προσέγγιση της έννοιας της ηγεμονίας. Εξάλλου, και οι ίδιοι οι λόγοι των θεσμών είναι αποτέλεσμα αντικρουόμενων λόγων και εξουσιών, και αποτυπώνουν την ηγεμονία σε μια δεδομένη χρονική στιγμή -η οποία ηγεμονία ακριβώς επειδή είναι συνεχώς μεταβαλ­λόμενη καθιστά αυτή την αποτύπωση πεπερασμένη-, την ίδια στιγμή όμως γίνονται και τμήμα των συγχρονικών αγώνων για την ηγεμονία, αποτελώντας τρόπον τινά λόγους ταυτόχρονα υπό ηγε­μονία και δυνάμει ηγεμονικούς.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 65

Μ ε αυτή την έννοια, η εργασία πρόκειται να εξετάσει μονάχα ένα μικρό τμήμα των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες εμπλέκον­ται συγκεκριμένα κοινωνικά υποκείμενα. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα που παρακολουθούν τους υπό εξέταση λόγους δεν συγκρο­τούνται ως υποκείμενα αποκλειστικά διά της συμμετοχής τους στους λόγους και στις πρακτικές του συγκεκριμένου κόμματος. Εξάλλου, τα κοινωνικά υποκείμενα συγκροτούνται ως τέτοια και διαμέσου της συμμετοχής τους σε σχέσεις και εκτός επίσημων θε­σμών (π.χ., σε διαπροσωπικές σχέσεις), σε σχέσεις δηλαδή που διαμορφώνονται έως έναν βαθμό από κοινωνικές νόρμες, αλλά δεν επηρεάζονται ολοκληρωτικά από τους επίσημους θεσμούς, διατη­ρώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. 'Ετσι, η ιδεολογική έγ­κληση είναι δυνατόν να θεωρηθεί τμήμα του κοινωνικού γίγνεσθαι, το οποίο συνολικότερα διαμορφώνεται από πολλαπλές, σύνθετες και συχνά αντιφατικές μεταξύ τους διαδικασίες, το αποτύπωμα των οποίων μπορεί εντέλει να προσεγγιστεί με βάση τη λειτουργία των αγώνων για την ηγεμονία.

Τέλος, χρειάζεται να σημειωθεί ότι η ιδεολογική έγκληση ως επιμέρους μέθοδος ανάλυσης των συγκεκριμένων λόγων θέτει υπό διερεύνηση ένα σημαντικό ζήτημα: τα άτομα συμμετέχουν στους λόγους και τις κοινωνικές πρακτικές του συγκεκριμένου κόμματος όχι μόνο σαν άτομα-υποκείμενα αλλά και σαν ομάδα ατόμων που εγκαλείται ως τέτοια· υπό αυτό το πρίσμα, οφείλει να μελετηθεί η συγκρότηση των υποκειμένων κυρίως ως συγκρότηση ενός συλ­λογικού υποκειμένου στην προκειμένη περίπτωση, που θα μοιρά­ζεται κοινά χαρακτηριστικά, πολιτικές αντιλήψεις και ιδεολογικές αναπαραστάσεις, θα συγκροτείται ως διακριτή κοινωνική ομάδα και θα εντάσσεται ως συλλογικός φορέας θέσεων και πρακτικών στους αγώνες για την ηγεμονία.

66 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ruth Wodak, «What C D A is about - a summary of its history, important

concepts and its developments», στο Ruth W odak και Michael Meyer (επιμ.),

Methods o f Critical Discourse Analysis, Λονδίνο/Θάουζεντ Όουκς/Νέο Δελχί:

Sage, 2001, σσ. 1-13.

2. Claudine Haroche, Raul Henry και Michel Pgcheux, «La semantique et la

coupure saussurienne: langue, langage, discours», Langages, tx. 6, ap. 24, 1971,

σσ. 93-106- Michel Foucault, The Archaeology o f Knowledge (μτφρ.: A.M. Sheri­

dan Smith), Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2002, σσ. 55-61 [ελληνική έκδοση:

Michel Foucault, Η αρχαιολογία της γνώσης (μτφρ.: Κωστής Παπαγιώργης),

Αθήνα: Εξάντας, 1987].

3. Ruth W odak και John Ε Richardson (επιμ.), Analyzing Fascist Discourse.

European Fascism in Talk and Text, Νέα Υόρκη/Λονδίνο: Routledge, 2013, σ. 7.

4. Norman Fairdough, Discourse and Social Change, Καίμπριτζ: Polity

Press, 2006, σσ. 28-136. Από αυτό το σύγγραμμα αντλούν και τα περισσότερα

παρατιθέμενα στοιχεία από την προβληματική του Φαίρκλαφ, όσον αφορά το

συγκεκριμένο τμήμα της εργασίας. Ι ε διαφορετική περίπτωση η πηγή σημει­

ώνεται αναλυτικά σε υποσημείωση.

5. Louis Althusser, «Ideology and Ideological State Apparatuses (Notes to­

wards an Investigation)», στου ιδίου, O n Ideology, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Verso,

2008, σσ. 1-60 [ελληνική έκδοση: Λουί Αλτουσσέρ, Θ έσεις (μτφρ.: Ξενοφών

Γιαταγάνας), Αθήνα: Θεμέλιο, 1999].

6. Η παρομοίωση της ιδεολογίας με τσιμέντο αποτελεί γκραμσιανή σύλ­

ληψη, την οποία υιοθετεί ο Αλτουσσέρ. Σε μεταγενέστερο κείμενό του,

ωστόσο, ο ίδιος αναφέρει ότι η ιδεολογία παίζει τον ρόλο του τσιμέντου για

μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, της οποίας ομογενοποιεί τις ιδέες και τις

πρακτικές: Louis Althusser, «Σημείωση σχετικά με τους Ιδεολογικούς Μηχανι­

σμούς του Κράτους (ΙΜΚ)» (μτφρ.: Μάριος Ιωαννίδης), Θέσεις, τχ. 2 1, Οκτώ-

βριος-Δεκέμβριος 1987, theseis.com- Λουί Αλτουσσέρ, Για την πολιτιστική

επανάσταση (μτφρ.: Τάσος Μπέτζελος), Αθήνα: Εκτός Γραμμής, 2009.

7. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται διάκριση μεταξύ των όρων «intertextuality»

και «interdiscoursivity»: ο πρώτος δηλώνει πώς, στο υπό εξέταση κείμενο, εν­

σωματώνονται στοιχεία άλλων κειμένων (λέξεις, φράσεις κ.λπ.) και ο δεύτερος

πώς ενσωματώνονται, αντανακλώνται και συνδυάζονται διαφορετικά κειμενικά

είδη και συστήματα λόγου και εξουσίας, τόσο στη διάσταση της συγχρονίας

όσο και στη διάσταση της διαχρονίας τους: Ruth W odak και Norman Fair-

clough, «Recontextualizing European higher education policies: The cases of

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 67

Austria and Romania», Critical Discourse Studies, xx. 7, αρ. I , Νέα Υόρκη/Λον-

δίνο: Routledge, 2010, σσ. 19-40.8. Κύρκος Δοξιάδης, Ανάλυση λόγου. Κοινωνικο-φιλοσοφική θεμελίωση,

Αθήνα: Πλέθρον, 2008, σσ. 152-164.

9. Συνοπτικά, η έννοια της ηγεμονίας μπορεί να ιδωθεί ως συνδυασμός

καταπίεσης και συγκατάθεσης: George Ritzer (επιμ.), Encyclopedia of Social Theory, ©άουζεντ Όουκς/Λονδίνο/Νέο Δελχί: Sage, 2005, σ. 343.

10. Χαρακτηριστικά, η Κρίστεβα (Krlsteva) αναφέρει ότι η διακειμενικό-

τητα εισάγει την ιστορία μέσα στο κείμενο και το κείμενο μέσα στην ιστορία:

Julia Kristeva, «Word, dialogue and novel», στο Toril Moi (επιμ.), The Kristeva

Reader, Νέα Υόρκη: Columbia University Press, 1986, σσ. 35-61. Παρατίθεται

και στο Norman Fairdough, ό.π., σ. 102.11. Άννα Φραγκουδάκη, «Γύρω από το έργο του Basil Bernstein», Γλωσσι­

κός Υπολογιστής, τχ. 2, 2000, komvos.edu.gr.12. Και ο ίδιος ο κοινωνικός μετασχηματισμός συνολικά επιτελείται υπό

ηγεμονία, και πιο συγκεκριμένα υπό την ηγεμονία που διαμορφώνεται από τον

τελικό συσχετισμό δύναμης μέσα στην κοινωνία, ως αποτέλεσμα των επιμέ-

ρους αγώνων για την ηγεμονία. Βέβαια, αυτό το αποτέλεσμα δεν μπορεί να

προσεγγιστεί σαν το άθροισμα των αποτελεσμάτων των επιμέρους αγώνων,

αλλά περισσότερο σαν το μετασχηματισμένο γινόμενό τους.

13. Althusser, «Ideology and Ideological State Apparatuses», ό.π.14. Προς επίρρωση αυτής της συλλογιστικής, χαρακτηριστική η παρατή­

ρηση του Μπαχτίν (Bakhtin) σχετικά με τον ρόλο του αυταρχικού λόγου, σύμ­

φωνα με την οποία η αυταρχική λέξη απαιτεί να την αναγνωρίζουμε και να την κάνουμε δική μας- μας δεσμεύει. Βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη ζώνη, ορ­

γανικά συνδεδεμένη με ένα παρελθόν που θεωρείται ιεραρχικά ανώτερο και

μοιάζει με κάτι σαν τον πατρικό λόγο. Επομένως, δεν υφίσταται μια δυνάμει

επιλογή στοιχείων από πολλούς λόγους που θεωρούνται ισότιμοι: Μ.Μ.

Bakhtin, The Dialogic Imagination. Four Essays (μτφρ.: Caryl Emerson και

Michael Holquist), Ώστιν: University of Texas Press, 1981, σσ. 342-344.15. Norman Fairdough, Analysing Discourse. Textual Analysis for Social

Research, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2003, σσ. 27-29.

16. Κύρκος Δοξιάδης, «Foucault, ιδεολογία, επικοινωνία», Επιθεώρηση Κοι­νωνικών Ερευνών, τχ. 7 1, Αθήνα: ΕΚΚΕ, 1988, σ. 33.

17. Judith Butler, Η ψυχική ζωή της εξουσίας. Θεω ρίες καθυπόταξης

(μτφρ.: Τάσος Μπέτζελος), Αθήνα: Πλέθρον, 2009, σσ. 127-156.

18. Τζούντιθ Μπάτλερ, Σώματα με σημασία. Οριοθετήσεις του «φύλου»

στον λόγο (μτφρ.: Πελαγία Μαρκέτου), Αθήνα: Εκκρεμές, 2008, σ. 56.

19. John L. Austin, H ow to D o Things with Words. The William James Lec­tures Delivered at Harvard University in 1955, Οξφόρδη: Clarendon Press,

68 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

1962 [ελληνική έκδοση: Τ ζ Α Ώστιν, Πώς να κάνουμε πράγματα με τις λέξεις

(μτφρ.: Αλέξανδρος Μπίστης), Αθήνα: Εστία, 2003].

20. Μπάτλερ, ό.π., σ. 76.

2 1. Στο ίδιο, σσ. 46-68.

Υποθέσεις εργασίας

Λαμβάνοντας υπόψη όσα παρατέθηκαν στην εισαγωγή, την πλού­σια ηλεκτρονική και έντυπη βιβλιογραφία, τα πρωτογενή κείμενα της Χ.Α. από την ίδρυσή της έως σήμερα, αλλά και όσα λαμβάνουν χώρα καθημερινά και αφορούν τη δράση τού εν λόγω κόμματος, η εργασία δεν στοχεύει να αναπαραγάγει το επί της ουσίας απαν­τημένο ερώτημα σχετικά με το αν η Χ Α είναι απλώς μια ακροδεξιά οργάνωση ή μια εθνικοσοσιαλιστική παράταξη. Απεναντίας, θεω­ρώντας δεδομένο ότι η Χ Α είναι μια φασιστική νεοναζιστική συμ­μορία1 με χαρακτηριστικά παραστρατιωτικής οργάνωσης, η οποία στη συγκυρία παίρνει και τη μορφή του επίσημου πολιτικού κόμ­ματος, γίνεται η εκτίμηση ότι βασικό χαρακτηριστικό των υπό ανά­λυση ομιλιών δεν είναι μόνο ο έντονος αντισημιτισμός, η ξενοφο­βία, ο ρατσισμός και ο εθνοκεντρισμός, αλλά και το ότι ενσωμα­τώνουν σαφώς στη στρατηγική και τις θεματικές τους τα πιο θεμε­λιακά στοιχεία της καθαυτό χιτλερικής ρητορικής, τοποθετώντας τα στα σύγχρονα ελληνικά συμφραζόμενα. Επίσης, εκτιμάται ότι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του λόγου είναι τα διπλά νοήματα: το περιεχόμενο του λόγου, σε ένα πρώτο επίπεδο ανά­γνωσης, δεν αποδίδει με άμεσο τρόπο την αναφορά στον εθνικο­σοσιαλισμό, με αποτέλεσμα να απευθύνεται δυνάμει σε ευρύτερα ακροατήρια. Την ίδια στιγμή όμως πρόκειται για έναν λόγο με σα­φείς υποδηλώσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση και σε αυτό το επίπεδο στόχο έχει να απευθυνθεί στο πιο στενό ακροατήριο του κόμματος, όπως τα ίδια τα μέλη του.

Συνεχίζοντας, ως προς τον χαρακτήρα της συλλογιστικής και των επιχειρημάτων του Νικόλαου Μιχαλολιάκου, η εργασία θεωρεί

70 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ότι αυτός είναι αποτέλεσμα μιας γραμμικής αποτύπωσης αποφάν­σεων, η νομιμοποίηση των οποίων προκύπτει από την παρουσίασή τους ως αυτονόητων και βιολογικά δοσμένων αληθειών. Μ ε αυτόν τον τρόπο οι πολιτικές αποφάσεις δεν παρουσιάζονται ως κοινω­νικά παράγωγα στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, αλλά σαν να αποτελούν υπεριστορικές αλήθειες, μη σχετιζόμενες με την κοινωνική πρακτική, προερχόμενες από κάτι ανώτερο και έξω από τον ανθρώπινο παράγοντα, άρα και από κάτι που βρίσκεται εκτός της δυνατότητας να εκτεθεί σε κριτική. Υπό αυτή την οπτική, ο ομι­λητής δεν νιώθει την ανάγκη να αποδείξει την άποψή του βασισμέ­νος στη λειτουργία του ορθού λόγου. Αντιθέτως, η υποστήριξη των θέσεών του βασίζεται στη συνεχή αναπαραγωγή και επανά­ληψή τους ως τέτοιων. Η συστηματική χρήση αποφάνσεων με τη μορφή «φυσικών» αληθειών, δε, αποδίδει στις υπό ανάλυση ομιλίες τη λειτουργική φόρμα ενός θρησκευτικού κειμένου και την αισθη­τική μιας θεολογικής «αποκάλυψης», καθιστώντας τον φορέα του λόγου έναν φορέα με ιδιαίτερη δύναμη εν σχέσει προς το κοινό του, έναν μεσσία ορισμένο από τη φύση να αποδώσει δικαιοσύνη.

Στην ίδια κατεύθυνση, εκτιμάται ότι οι ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου αποτελούν δείγματα ενός έντονα αυταρχικού και αυ- θεντιοκρατικού λόγου που αναπαράγει και αντικειμενοποιεί τις σκληρά ιεραρχικές σχέσεις πάνω στις οποίες οικοδομείται η συγ­κρότηση της συγκεκριμένης οργάνωσης. Μ ε αυτή την έννοια θεω­ρείται ότι οι υπό εξέταση ομιλίες διατηρούν τον χαρακτήρα δια­ταγής τόσο για την υλοποίηση συγκεκριμένων πρακτικών όσο και για την αποδοχή της παρουσιαζόμενης άποψης. Αυτός ο τύπος της αυταρχικής και κάθετης κοινωνικής σχέσης θεωρείται αφενός ότι καθίσταται ένα γενικό μοντέλο-σχήμα βάσει του οποίου το κόμμα και οι οπαδοί του αναγνωρίζουν την πραγματικότητα και αφετέρου ότι οι ίδιοι καλούνται να το εφαρμόσουν και να το αναπαραγάγουν σε όλους τους τύπους των κοινωνικών σχέσεων εντός των οποίων εμπλέκονται. Μάλιστα, εκτιμάται πως ο επίσημος λόγος του κόμ­ματος φωτίζει και το γεγονός ότι αυτή η κάθετη σχέση έχει πυρα- μιδωτή μορφή και πως σε μια αλυσίδα σκληρής ιεραρχίας κάποιος

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 71

μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα στη θέση του εντολέα, όταν ανα- φέρεται σε κατώτερο στην ιεραρχία, και στη θέση του υποτασσό- μενου, όταν ανσφέρεται σε ανώτερο στην ιεραρχία. Αυτή η ιεραρ­χία παρουσιάζεται και γίνεται αποδεκτή σαν να είναι η μοναδική και «φυσική» λειτουργία της κοινωνίας, πράγμα που προκύπτει από την τάση υποστασιοποίησης όλων των κοινωνικών φαινομένων, την οποία θα επιχειρήσει να αποκωδικοποιήσει η εργασία εξετάζοντας τον λόγο του «Αρχηγού» της Χ Α

Βεβαίως, τα χαρακτηριστικά που περιγράφηκαν πιο πάνω δεν αποτελούν νέα στοιχεία τα οποία εμφανίστηκαν πρώτη φορά στα χρόνια της κρίσης. Αντιθέτως, οι ρίζες τους εντοπίζονται βαθιά μέσα στα παραδεδομένα ιδεολογικά σχήματα, τα οποία και ανα­παράγουν μετσσχηματίζοντάς τα. Υπό αυτό το πρίσμα, οι ομιλίες του γενικού γραμματέα της Χ Α σε μεγάλο βαθμό καταφέρνουν να πείθουν ακριβώς γιατί αναπαράγουν «παγιωμένες αλήθειες» που με την πάροδο των ετών έχουν μετατραπεί σε παγιωμένες κοινω­νικές πρακτικές διαμέσου τον οποίων καθίσταται διανοητό το κοι­νωνικό γίγνεσθαι. Σύμφωνα με τη χαρακτηριστική ρήση του Χορκ- χάψερ (Horkheimer), «όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπι­ταλισμό» -για το σύστημα που εδραίωσε ως αναγκαία την κυριαρ­χία ανθρώπων πάνω σε ανθρώπους, καθιστώντας αυτή τη διαδικα­σία μία από τις τελετουργίες του συνολικού πολιτιστικού μηχανι­σμού κάθε εποχής2- «δεν πρέπει να μιλάει και για τον φασισμό».3 Βάσει αυτής της προσέγγισης, η εργασία εκτιμά ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο που διατηρεί μεν την αυτοτέλειά του, αλλά ταυτόχρονα εντάσσεται σε έναν μηχανισμό συστηματικής αναπαραγωγής ιδεολογίας και υποκειμενοτήτων,4 διατηρώντας εμ­φανείς συνέχειες με το κυρίαρχο σύστημα λόγου κι εξουσίας και στηριζόμενο στα ιδεολογικά σχήματά του.

Παραμένοντας στο ίδιο πλαίσιο, αλλά προσεγγίζοντας πιο συγ­κεκριμένα τη συγκυρία της κρίσης, η εργασία θα προσπαθήσει να φωτίσει μια σειρά από κοινά στοιχεία που εκτιμά ότι υπάρχουν ανά­μεσα στον λόγο της Χ Α και τον κυβερνητικό λόγο των τελευταίων ετών. Τέτοια στοιχεία είναι, για παράδειγμα, η υιοθέτηση ιατρικών

72 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

μεταφορών για την περιγραφή του κοινωνικού γίγνεσθαι, η μετα­τροπή του πολιτικού λόγου σε «φρονηματικό και κατηχητικό λόγο»5 που εκφέρει κάποιος «ειδήμονας» του θέματος, η έλλειψη προσπά­θειας νομιμοποίησης του λόγου αυτού, καθώς και η συναισθηματι- κοποίησή του μέσω της αξιοποίησης του διάχυτου φόβου που δη- μιουργείται από την οικονομική και κοινωνική ανασφάλεια. Τα κοινά σημεία των χαρακτηριστικών αυτών καθιστούν σαφές το γεγονός ότι, όταν αυτά ενσωματώνονται στον λόγο της Χ.Α., δεν ξενίζουν και δεν προκαλούν αμηχανία, στον βαθμό που ο κυβερνητικός λόγος έχει νομιμοποιήσει την ύπαρξή τους. Αντιθέτως, αποτελούν γνώριμο πεδίο σκέψης και παγιωμένη κοινωνική πρακτική, η οποία καθιστά ευκολότερη την αποδοχή και τη σύνδεση του ακροατηρίου με τον συγκεκριμένο λόγο, μην απαιτώντας από αυτό να προβεί σε τομή και συνειδητή απόρριψη των παραδεδομένων. Μ ε αυτή την έννοια το περιεχόμενο των υπό εξέταση ομιλιών συνδέεται άμεσα με τη σύγχρονη νεοφιλελεύθερη κυβερνολογική.

Σε συνδυασμό με αυτό, οι δημόσιοι λόγοι που πρόκειται να με­λετηθούν εκτιμάται ότι επιχειρούν να ενσωματώσουν τη δυναμική της κοινωνικής ριζοσπαστικοποίησης —που δημιουργείται ως απο­τέλεσμα της απαξίας των κεντρικών πολιτικών επιλογών και της πα­ρούσας κοινωνικής κατάστασης—, παρέχοντας μια ψευδεπίγραφη αίσθηση σχετικά με τη δυνατότητα ελεύθερης δράσης των υπο­κειμένων και της δραστήριας συμμετοχής τους στο πολιτικό γίγνε­σθαι. Αυτή η ψευδαίσθηση που καλλιεργούν οι λόγοι ενισχύεται μέσω της μηχανιστικής χρήσης μιας δήθεν ριζοσπαστικής ρητορι­κής και αντισυστημικής φυσιογνωμίας, η οποία αποτυπώνεται σε συγκεκριμένες γλωσσικές και υφολογικές επιλογές του ομιλητή. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η ριζοσπαστικοποίηση μέσα στις ίδιες τις ομιλίες τελικά καναλιζάρεται σε ακόμα πιο αυταρχικές μορφές κοι­νωνικών σχέσεων, στις οποίες τα υποκείμενα όχι απλώς δεν δρουν ελεύθερα, αλλά αντιθέτως αντιλαμβάνονται την υπόστασή τους δια­μέσου της υποταγής τους σε μια μοιραία ανώτερη εξουσία.

Όπω ς γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, βασικό ερώτημα της εργασίας είναι το πώς ο φασιστικός λόγος της Χ.Α. είναι σε

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 73

θέση να πείθει σήμερα ευρύτερα ακροατήρια και να καθίσταται ένας ηγεμονικός λόγος με ισχυρές αξιώσεις στον καθορισμό των κοινωνικών γεγονότων και μετασχηματισμών. Από την άλλη, όταν αναφέρεται η έννοια του κοινωνικού μετασχηματισμού, δεν μπορεί να μη γίνεται λόγος και για τη συγκρότηση των υποκειμένων που θα γίνουν φορείς και αποδέκτες αυτού του μετασχηματισμού.

Άραγε, διαμορφώνεται σήμερα ένα νέο πολιτικοκοινωνικό υπο­κείμενο ικανό να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή; Αυτή τη στιγμή μια τέτοια διαδικασία μάλλον βρίσκεται σε εξέλιξη χωρίς όμως να έχει παγιωθεί ακόμη. Και σε αυτή την περί­πτωση όμως η εργασία εκτιμά ότι μπορούμε να μιλάμε για τη δυ­νάμει ύπαρξη ενός τέτοιου συλλογικού υποκειμένου. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα επιχειρηθεί να αναδειχτούν τα κοινά χαρακτηρι­στικά που τείνει να αποκτήσει, οι συνέχειες και οι ασυνέχειές τους, καθώς και οι ιδεολογικές ορίζουσες που το συγκροτούν.

ΣΗΜ ΕΙΩ ΣΕΙΣ

1. Γεράσιμος Κουζέλης, «Έξι θέσεις για τον φασισμό», στου ιδίου, ό.π., σσ. 91-100.

2. Max Horkheimer, «Γενικό μέρος», στο Max Horkheimer, Erich Fromm,

Herbert Marcuse, Αυθεντία και οικογένεια (μτφρ.: Λεύτερης Αναγνώστου),

Αθήνα: νήσος, 1995, σ. 48.3. Max Horkheimer, «Οι Εβραίοι και η Ευρώπη» (μτφρ.: Φώτης Τερζάκης),

Αθήνα: Έρασμος, 2006, σ. 38.

4. Barret Watten, «Translating authority. Adorno’s cultural poetics in the

Authoritarian Personality», Φραγκφούρτη: ZENAF, Universitat Frankfurt, 2006, σσ. 6-27, www.english.wayne.edu.

5. Αθηνά Αθανασίου, Η κρίση ως κατάσταση «έκτακτης ανάγκης». Κριτικές και αντιστάσεις, Αθήνα: Σαββάλας, 2012, σσ. 27 και 40-50.

Συλλογή υλικού και τεχνικές ανάλυσης

Ο ι δεκατρείς ομιλίες που πρόκειται να αναλυθούν πραγματοποι­ήθηκαν κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους περίπου, από τον Ιούνιο του 2 0 12 έως και τον Ιούλιο του 2 0 13, και εκφωνήθηκαν στο πλαίσιο ανοιχτών πολιτικών εκδηλώσεων που κάλεσε η Χ.Α.1 Κατά χρονολογική σειρά, η πρώτη εκδήλωση είχε τη μορφή προ­εκλογικής συγκέντρωσης ενόψει των εκλογών της 17ης Ιουνίου 2012 και πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου του 2 0 12. Η δεύτερη αποτέλεσε «τελετή μνήμης»2 που έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου2 0 12 μπροστά από το άγαλμα του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. Η τρίτη ομιλία είχε τον χαρακτήρα «χαιρετισμού» σε συγκέντρωση για τα εγκαίνια των κομματικών γραφείων της οργάνωσης στα βό­ρεια προάστια και έλαβε χώρα στο Ν έο Ηράκλειο Αττικής στις 15 Οκτωβρίου 2 0 12. Η τέταρτη κεντρικοποίησε την τοποθέτηση του γενικού γραμματέα του κόμματος στη «12η Γιορτή Ελληνικής Ν ε­ολαίας» στο Άλσος Ελληνικού Στρατού, στις 20 Οκτωβρίου 2 0 12. Η πέμπτη συγκέντρωση έγινε στις 4 Δεκεμβρίου 2012 στον Ασπρόπυργο με αφορμή τον εμπρησμό των γραφείων του κόμμα­τος σε αυτή την περιοχή. Η έκτη εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 2 Φεβρουάριου 2 0 13, μπροστά από τη Λέσχη Αξιωματικών στην Αθήνα, και αποτέλεσε «εκδήλωση μνήμης για τα τραγικά γε­γονότα του ’96 στα Ίμια». Η έβδομη έλαβε χώρα στις 15 Μαρτίου2013 στο ξενοδοχείο «President» της Αθήνας, στο πλαίσιο εκδη­λώσεων που διοργανώνει το «Ανεξάρτητο Ίδρυμα Γεωπολιτικών Ιστορικών Σπουδών (Α.Ι.Γ.Ι.Σ.)». Η ομιλία του Νικόλαου Μιχαλολιά- κου είχε τίτλο «Το 18 2 1 Σήμερα» και παρόλο που το ίδρυμα ΑΙΓΙΣ παρουσιάζεται ως «ανεξάρτητο», η ιστοσελίδα του κόμματος που

76 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο Τ ΙΜΩΡΟΙ

διαφήμιζε τη συγκεκριμένη εκδήλωση είχε τίτλο «Ξεκινούν σήμερα τα Μαθήματα Ιστορίας από την Χρυσή Αυγή». Η όγδοη ομιλία απο- τέλεσε μικρό χαιρετισμό του ίδιου κατά τα εγκαίνια των νέων γρα­φείων της Χ.Α. στο Μεσολόγγι, στις 24 Μαρτίου 2013. Η ένατη εκ­δήλωση έλαβε χώρα στις 19 Μαΐου 2 0 13 στις Αχαρνές ως «ανοιχτή εκδήλωση Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου». Η δέκατη έγινε στις 29 Μαΐου 2 0 13 στην πλατεία Μητροπόλεως στο κέντρο της Αθήνας και αποτέλεσε «φόρο τιμής στον Μαρμα- ρωμένο Βασιλιά, Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, και τους τελευταίους υπερασπιστές της Πόλης». Η ενδέκατη πραγματοποιήθηκε στις 3 1 Μαΐου 2 0 13, οπότε έλαβε χώρα «ανοιχτή πολιτική εκδήλωση της Τοπικής Οργάνωσης Μάνης της Χ Α με έδρα το Γύθειο» που είχε κεντρικό ομιλητή τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, καθώς και «η τελετή εγκαινίων των νέων γραφείων» της οργάνωσης, «στην Πλατεία Πε- τρόμπεη Μαυρομιχάλη». Η δωδέκατη αποτέλεσε «ανοιχτή επετει- ακή συγκέντρωση για την μεγάλη νίκη της Χ Α . στις εθνικές εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012» και έγινε στις 15 Ιουνίου 2013 έξω από τα γραφεία της Χ.Α. στον σταθμό Λαρίσης. Τέλος, η δέκατη τρίτη αποτέλεσε «το πολιτικό μήνυμα του αρχηγού της Χρυσής Αυγής Νικόλαου Γ. Μιχαλολιάκου πριν την μαζική διανομή τροφίμων σε χιλιάδες Έλληνες στα γραφεία του κόμματος στον σταθμό Λαρί­σης» και εκφωνήθηκε στις 24 Ιουλίου 2 0 13.

Το πρωτογενές υλικό των ομιλιών είναι αντλημένο από την επί­σημη ιστοσελίδα της Χ.Α., στην οποία παρατίθενται οπτικοακου- στικό υλικό και σχόλια σχετικά με τις υπό εξέταση εκδηλώσεις. Π ιο συγκεκριμένα, το υλικό αντλήθηκε κατά την περίοδο Ιουλίου- Αυγούστου 2 0 13 από τον σύνδεσμο «Πολυμέσα» της ιστοσελίδας, ο οποίος οδηγεί στον σύνδεσμο «Βίντεο». Η επιλογή του υλικού έγινε με κριτήριο ο ομιλητής να είναι ο γενικός γραμματέας του κόμματος σε εκδηλώσεις ανοιχτές και προς μη οργανωμένα μέλη. Ο ι ομιλίες θα μελετηθούν στην αποδελτιωμένη μορφή τους, η οποία βρίσκεται στο τρίτο μέρος της παρούσας εργασίας. Στοιχεία που δεν έχουν σχέση με την καθαυτό ομιλία αλλά βρίσκονται στο οπτικοακουστικό υλικό θα λειτουργήσουν επικουρικά στην ανά-

ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 77

λύση. Η συγκεκριμένη πηγή άντλησης του υλικού επιλέχθηκε προ- κειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτό δεν θα διαμεσολαβείται, του­λάχιστον άμεσα, από άλλους φορείς, όπως τα μέσα μαζικής ενη­μέρωσης ή οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, αλλά θα παρουσιά­ζεται από τα ίδια τα μέλη του κόμματος. Ό που κρίνεται σκόπιμο, υπό εξέταση τίθεται και ο εν λόγω τρόπος παρουσίασης των θε­μάτων. Τέλος, σημειώνεται ότι το οπτικοακουστικό υλικό κάποιες φορές δεν είναι ολοκληρωμένο ή διακόπτεται σε σημεία. Τα ση­μεία των ομιλιών όπου κάτι τέτοιο είναι σαφές αναφέρονται σε συγκεκριμένη υποσημείωση στο αντίστοιχο τμήμα της εργασίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σημεία των ομιλιών που δεν είναι ευ­κρινή, λόγω της κακής ποιότητας του οπτικοακουστικού υλικού ή της επικάλυψης του ομιλητή από φωνές του ακροατηρίου.

Η επιλογή να εξεταστούν οι ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιά- κου έγινε διότι ο ίδιος βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχίας του κόμματός του, πράγμα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ως επί το πλείστον, και τουλάχιστον όσον αφορά τη δημόσια τοπο­θέτηση της Χ.Α., εκπροσωπεί συνολικά το κόμμα και την πολιτική αντίληψη αυτού, και ο λόγος του συμπυκνώνει τα αποτελέσματα των εσωτερικών αλλά και των δημόσιων πολιτικοκοινωνικών διερ­γασιών του μορφώματος. Σε αυτό το πνεύμα, ο Δημήτρης Ψαρράς3 και η δημοσιογραφική ομάδα του Ιού4 παραθέτουν αναλυτικά απο­σπάσματα από το καταστατικό του κόμματος το 1987, το οποίο χαρακτηριστικά αναφέρει: «[Ο Αρχηγός] είναι ο ανώτατος ηγέτης της Χρυσής Αυγής. Προΐσταται του Κεντρικού Συμβουλίου χωρίς να μετέχει σ ’ αυτό. Δεν δεσμεύεται κατά τη λήψη των τελικών απο­φάσεων από τη γνώμη των μελών του Κεντρικού Συμβουλίου, την οποία αποδέχεται κατά βούλησιν [sic]. Έχει την απόλυτη ευθύνη των τελικών αποφάσεων». Το καταστατικό περιλαμβάνει ειδικό κε­φάλαιο για να εξηγήσει την «Αρχή του Αρχηγού», δηλαδή το χιτ­λερικό Fiihrerprinzip: «Εμείς οι Έλληνες εθνικοσοσιαλιστές της Χρυσής Αυγής εξάπτοντας την ευθύνη και το καθήκον μας [sic] πάνω από το κοινό μέτρο, παραμένουμε υπέροχα πιστοί στη μόνη άφθαρτη και ακατάλυτη από την παρακμή των καιρών Αρχή, την

78 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Αρχή του Αρχηγού. [...] Ο εθνικοσοσιαλιστής Αρχηγός είναι η εν­

σάρκωση της ίδιας της ιστορικής συνείδησης της Λαϊκής κοινότη­

τας, ο αξιότερος όλων των αγωνιστών της [...]. Ο εθνικοσοσιαλι-

στής Αρχηγός είναι ο εκλεκτός ταγός που αναδεικνύεται και κατα­

ξιώνεται στην πρωτοπορία του αγώνα, ο παράκλητος που ενσαρ­κώνει τη μυστική φωνή του Αίματος [.. .].0 εθνικοσοσιαλιστής Α ρ ­

χηγός είναι ο κατεξοχήν Λαϊκός Ηγέτης [...]. Ο εθνικοσοσιαλιστής

Αρχηγός δεν ίσταται πάνω ή δίπλα στο λαό, δεν βρίσκεται μέσα

στο λαό, είναι ο ίδιος ο Λαός [...]. Το καταστατικό αυτό δεν υπάρ­

χει σήμερα στην επίσημη ιστοσελίδα του κόμματος, και δεν θα

μπορούσε να υπάρχει άλλωστε, καθώς η Χ.Α. στις δημόσιες τοπο­

θετήσεις της αναφέρει με έμφαση ότι είναι εθνικιστική και όχι εθνι-

κοσοσιαλιστική οργάνωση. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και σήμερα η εν λόγω οργάνωση διατηρεί την προσφώνηση «Αρχηγός» όταν ανα-

φέρεται στον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, αποδίδοντάς του με αυτόν τον τρόπο μια ιδιαίτερη θέση εντός του μορφώματος, που περισ­

σότερο παραπέμπει σε στρατιωτική ιεραρχία, με ό,τι αυτό συνε­

πάγεται όσον αφορά την ανάγκη πειθαρχίας στον ανώτατο διοικητή

ενός στρατεύματος, παρά στην οργανωτική διάταξη ενός πολιτικού

μορφώματος. Αποτύπωμα αυτής της λογικής αποτελεί και η στάση των μελών του κόμματος απέναντι στους δημοσιογράφους στους

οποίους παρήγγειλαν να σταθούν όρθιοι κατά την είσοδο του «Αρ­χηγού» στον χώρο που θα δινόταν συνέντευξη Τύπου λίγο μετά

τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 6ης Μαΐου 2 0 12.

Η εξέταση αποκλειστικά των λόγων του «Αρχηγού» της Χ.Α., βέβαια, δεν δίνει την πλήρη εικόνα της δημόσιας τοποθέτησης του

κόμματος, εφόσον αυτή εκπροσωπείται και από άλλους βουλευτές

του όπως τον Ηλία Κασιδιάρη ή τον Χρήστο Παππά. Ωστόσο, μπο­

ρεί να σκιαγραφήσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια την κα­

τεύθυνση του κόμματος κατά την εξεταζόμενη περίοδο· κυρίως

όμως αποτυπώνει την ιδεολογική τοποθέτησή του, αποτελώντας το βασικό πλαίσιο της επιχειρηματολογίας του κόμματος, ένα πλαίσιο

που ενσωματώνεται πολύ πιο εύκολα από τους αποδέκτες του,

ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 79

ακριβώς λόγω του «ειδικού βάρους» που, όπως περιγράφηκε, φέρει ο ομίλων.

Υπό αυτό το πρίσμα, στόχος της εργασίας είναι να εξετάσει με ποιον τρόπο απευθύνεται ο «Αρχηγός» της Χ.Α. στα μέλη και τους ψηφοφόρους, καθώς και στους δυνάμει ψηφοφόρους του κόμμα­τος, ποιες είναι οι ιδεολογικές αναπαραστάσεις και οι πολιτικές αν­τιλήψεις που καλλιεργεί και, κατά συνέπεια, σε ποιες κοινωνικές πρακτικές προτρέπεται το ακροατήριο, αλλά και πώς συγκροτείται κοινωνικά ως συλλογικό υποκείμενο, ως φορέας συγκεκριμένης αντίληψης και κοινωνικής πρακτικής. Συνοπτικά, η παρούσα εργα­σία εξετάζει το πώς εγκαλεί ο «Αρχηγός» της Χ.Α. το ευρύτερο ακροατήριό του* δηλαδή, το πώς διαμορφώνει μια ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά, μια κοινωνικοπολιτική ομάδα η οποία αναφέρεται και προσδιορίζεται διαμέσου του συγκεκριμένου κόμματος. Γι’ αυτόν τον λόγο επιλέγεται να εξεταστούν οι ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου σε δημόσιες εκδηλώσεις του κόμματος, εκτιμώντας ότι σε αυτές παρίστανται τόσο μέλη του κόμματος όσο και ψηφο­φόροι ή δυνάμει ψηφοφόροι, δηλαδή άνθρωποι που λαμβάνουν μέρος σε αυτές τις εκδηλώσεις οικειοθελώς, ακριβώς επειδή θέ­λουν να ακούσουν την άποψη του συγκεκριμένου κόμματος, με το οποίο προφανώς εντοπίζουν κάποιου είδους κοινότητα πολιτικών απόψεων ή αντιλαμβάνονται ως ενδιαφέρουσες τις πολιτικές από­ψεις του και προσδοκούν να ενημερωθούν περαιτέρω γι’ αυτές.

Τέλος, η εξέταση της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου επι­λέγεται με σκοπό την παρακολούθηση της κατά το δυνατόν πιο πρόσφατης δράσης της οργάνωσης, και του τρόπου με τον οποίο η ίδια τοποθετείται εντός των συγκεκριμένων πολιτικών και κοινω­νικών εξελίξεων. Από την άλλη, εκτιμάται ότι το ημερολογιακό έτος κατά τη διάρκεια του οποίου τοποθετούνται οι ομιλίες του Ν ικό­λαου Μιχαλολιάκου αποτελεί μία σχετικά μεγάλη χρονική περίοδο που δίνει τη δυνατότητα να εξεταστεί η πολιτική τοποθέτηση αλλά και η στρατηγική του κόμματος στην εξέλιξή της και όχι μόνο σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αυτό συνεπικουρείται και από το γεγονός ότι κατά τα τελευταία πέντε χρόνια της οικονομικής

80 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

κρίσης, σε μια ιδιότυπη συμπύκνωση του ιστορικού χρόνου, κα­ταγράφονται ραγδαίες πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις που επισπεύ­δουν τον κοινωνικό μετασχηματισμό και αλλάζουν την πολιτική σκηνή, τις συμμαχίες και τις σχέσεις πολιτικής εκπροσώπησης, πράγμα που αποτυπώνεται όχι μόνο στην πληθώρα των σχετικών πολιτικών αποφάσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων, αλλά και στην ίδια την κοινωνική διάρθρωση του πληθυσμού όπως διαμορφώνε­ται από τους παράγοντες των εργασιακών σχέσεων,5 του βιοτικού επιπέδου6 αλλά και των κοινωνικών διεκδικήσεων.

Παράλληλα με την ανάλυση των ομιλιών, η εργασία θα προβεί στην εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων τόσο σχετικά με το ίδιο το κόμμα όσο και σχετικά με το ακροατήριό του. Ω ς προς το πρώτο, θα επιχειρηθεί να εκτιμηθεί ο ρόλος που έχει στην ελληνική πολι­τική σκηνή με τη βοήθεια ακόμα πιο πρόσφατων στοιχείων από τη δράση του κόμματος και των μελών του. Προχωρώντας, θα γίνει προσπάθεια να σκιαγραφηθούν οι λόγοι για τους οποίους κάποιο άτομο θέλγεται από το συγκεκριμένο κόμμα, εκείνοι για τους οποί­ους η Χ Α αναδείχθηκε σημαίνουσα πολιτική δύναμη που μπορεί σήμερα να απευθύνεται σε ένα αρκετά μεγάλο ακροατήριο πολιτών, καθώς και το κατά πόσο η ρητορική και η πρακτική της είναι δυνά­μει ηγεμονικές στις παρούσες συνθήκες, δηλαδή το κατά πόσο έχουν χαρακτηριστικά που διασφαλίζουν ότι το κόμμα θα συνεχίσει να υπάρχει με όρους εδραίωσης και μεγέθυνσης. Τέλος, σημαντικά ερωτήματα αποτελούν, πρώτον, το είδος των χαρακτηριστικών, πο­λιτικών και πολιτισμικών, που αποκτά και αναπαράγει το ακροατήριο της ΧΑ., δεύτερον, το πώς αναδεικνύεται ως συλλογικό πολιτικό και κοινωνικό υποκείμενο, και, τρίτον, σε ποια κατεύθυνση ωθεί αυτό με τη σειρά του τον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Το μοντέλο της ανάλυσης λόγου που θα ακολουθήσει η εργα­σία στην εξέταση των ομιλιών είναι μια μέθοδος ποιοτικής και όχι ποσοτικής προσέγγισης του υλικού, παρόλο που η ποιοτική ανά­λυση δύναται να οδηγήσει και σε κάποια ποσοτικά συμπεράσματα, όσον αφορά, για παράδειγμα, την εμφάνιση συγκεκριμένων μοτί- βων -ιδεολογικών, γλωσσικών, ρητορικών κ,λπ.- τα οποία συγκρο-

ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 81

τούν διακριτικά γνωρίσματα στον λόγο του ομιλητή. Πρόκειται για μέθοδο που αυτή καθαυτήν αποτελεί κριτική προσέγγιση της κοι­νωνικής πρακτικής του λόγου, και με αυτή την έννοια δίνει τη δυ­νατότητα, εκτός από την ενασχόληση με το ίδιο το κείμενο, να επι- χειρηθούν εκτιμήσεις σχετικά με όσα δεν λέει το κείμενο, ακολου­θώντας την προσέγγιση του Πιερ Μασερέ (Pierre Macherey): «Το να αναγνωρίσουμε το πεδίο εκείνο στο οποίο διακρίνουμε τις “σκιές” του κειμένου αποτελεί το εναρκτήριο σημείο της κριτικής. Και για να γνωρίσουμε ολόκληρο το κείμενο πρέπει να έχουμε γνώση αυτού που δεν λέγεται, αυτού που υπονοείται, αυτού που συνιστά μια απουσία, αλλά μια συγκεκριμένη απουσία, η οποία πα­ραπέμπει στο ασυνείδητο: είναι τότε που το κείμενο μιλάει διά της σιωπής του. Μ ε αυτή την έννοια μπορούμε να αναγνωρίσουμε το νόημα στη σχέση ανάμεσα σε αυτό που λέγεται και σε αυτό που δεν λέγεται».7

Σε αυτό το πλαίσιο, κέντρο της ανάλυσης θα είναι η μελέτη των καθαυτό κειμένων, η οποία όμως θα διαπλέκεται αδιαχώριστα με την προσέγγιση των κοινωνικοπολιτικών συμφραζομένων του και θα συνδέεται με τις ευρύτερες κοινωνικές πρακτικές που αφενός πλαισιώνουν την παραγωγή του κειμένου και αφετέρου γεννώνται από αυτό ως αποτέλεσμα παραγωγής νέας γνώσης και ιδεολογικών αναπαραστάσεων.8 Για να υποστηριχτεί αυτή η οπτική, οι ομιλίες θα αναλυθούν μέσα από την προσέγγιση τριών βασικών λειτουργι­κών χαρακτηριστικών τους:9 Πρώτον, θα σκιαγραφηθεί η ευρύτερη στρατηγική βάσει της οποίας δομείται ο λόγος. 'Ετσι, θα καταστεί δυνατό να αποδελτιωθεί ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής σκο­πεύει να οριοθετήσει τα ερωτήματα, εντός των οποίων θα καθο­

δηγήσει τη σκέψη των ακροατών, καθώς εκτιμάται ότι η αναπαρά­σταση και η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας δεν διε- νεργείται πρωτίστως μέσω των απαντήσεων που δίνει ο ομιλών, αλλά διαμορφώνεται ήδη από τον τρόπο που θέτει τα ερωτήματα: το γεγονός ότι ο ομιλητής επιλέγει να διαπραγματευτεί το τάδε ή το δείνα ζήτημα, άσχετα από τις απαντήσεις που τελικά θα δώσει, αποτελεί επιλογή ιδεολογικά χρωματισμένη. Επιπλέον, η προσέγ­

82 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

γιση της στρατηγικής του λόγου σκιαγραφεί τους γενικότερους

στόχους του ομιλητή, δίνοντάς μας παράλληλα τη δυνατότητα να

εξετάσουμε κατά πόσο αυτοί οι στόχοι είναι κοινοί σε όλες τις ομιλίες ή μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου.

Η εν λόγω προσέγγιση διακρίνει τέσσερις μορφές μακροστρα­

τηγικής στον λόγο: την κατασκευαστική, που αναφέρεται στη διά

του λόγου κατασκευή και διαμόρφωση μιας κοινωνικής ομάδας η

οποία αυτοπροσδιορίζεται μέσω χαρακτηριστικών που αναγνωρί­

ζονται ως κοινά εντός της (π.χ„ μια ομάδα διαμορφωμένη στη βάση

της εθνικής ταυτότητας)· τη στρατηγική της διαιώνισης και της νο­

μιμοποίησης του λόγου του ομιλούντος· τη στρατηγική του μετα­

σχηματισμού, που συνδέεται με την προσπάθεια να αλλάξει ο

ισχύων τρόπος πρόσληψης ενός θέματος (π.χ., διαφορετική προ­

σέγγιση ιστορικών γεγονότων)· τη στρατηγική της αποσυναρμολό- γησης, που συνδέεται με την πλήρη αποδόμηση και απομυθοποί­

ηση των έως τώρα παραδεδομένων αναπαραστάσεων και κατ’ επέ­

κταση των ομάδων που τις φέρουν και τις αναπαράγουν, οι οποίες

γίνονται αντιληπτές από τον ομιλητή ως αντιπαραθετικές προς αυτόν.10

Άλλο ένα στοιχείο του λόγου που θα ερευνηθεί είναι τα επιμέ-

ρους θέματα που διαμορφώνει και θέτει προς διαπραγμάτευση. Σε αυτό το σημείο θα ακολουθηθούν ως αναλυτικά εργαλεία οι έρευ­

νες του Αντόρνο (Adorno),11 του Λέβενταλ (Lowental) και του

Γκούτερμαν (Guterman).12 Ο ι συγκεκριμένοι συγγραφείς, μέλη της Σχολής της Φραγκφούρτης, μελετούν με τη βοήθεια ψυχαναλυτι­

κών εργαλείων τον ρόλο του δημαγωγού και τις τεχνικές πειθούς, στοχεύοντας στην εκτίμηση της μακροπρόθεσμης επιρροής του.

Ο ι ίδιοι αντιλαμβάνονται τον δημαγωγό ως διαμεσολαβητή ανά­

μεσα στον κόσμο και την ατομική ψυχή, που μορφοποιεί τις ήδη

υπάρχουσες προκαταλήψεις και τάσεις σε δημόσια δόγματα και

αντίστοιχες πρακτικές, ενώ ως υλικό της ποιοτικής τους έρευνας λαμβάνουν τους λόγους Αμερικανών δημαγωγών που έδρασαν

κατά τη δεκαετία του 1950.

ΣΥΛΛΟΓΉ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 83

Τέλος, θα προσεγγιστούν οι γλωσσικοί τρόποι υλοποίησης των στρατηγικών και των θεματικών του λόγου, όπως αυτοί εμφανίζον­ται στο επίπεδο των λέξεων, των σημασιών, του συντακτικού, των ευρύτερων τεχνικών πειθούς, καθώς και στις σχέσεις μεταξύ του συνταγματικού και του παραδειγματικού άξονα. Π ιο αναλυτικά, θα διερευνηθεί η επιλογή συγκεκριμένων λέξεων και η παράθεσή τους μαζί με άλλες για τη δημιουργία της φράσης, οι εννοιολογικές σχέ­σεις φράσεων και λέξεων μέσα στο κείμενο, το είδος της σύνταξης του λόγου (π.χ., παθητική ή ενεργητική σύνταξη, ευθύς ή πλάγιος λόγος, προτάσεις συνδεδεμένες κατά παράταξη ή καθ’ υπόταξη) και η σημασία που αυτή παράγει, ενώ θα αντιδιασταλούν οι παρού­σες σχέσεις νοημάτων και λέξεων με τις αντίστοιχες σχέσεις που είναι απούσες από το κείμενο,13 προκειμένου να φωτιστεί η αιτία που οδηγεί στην παρουσία της τάδε και όχι της δείνα σημασιολο- γικής σχέσης.Η

Χρειάζεται, δε, να σημειωθεί ότι τα προαναφερθέντα τρία στοι­χεία στα οποία η εργασία θα διακρίνει το κείμενο δεν προσεγγί­ζονται εν είδει ξεχωριστών «επιπέδων». Ο ι στρατηγικές και τα θέ­ματα ενός κείμενου, καθώς και οι τρόποι γλωσσικής υλοποίησής τους αποτελούν θεωρητική αφαίρεση, η οποία δύναται να διευκο­λύνει την ανάλυση μέσω της κωδικοποίησης. Η ίδια η ανάλυση, ωστόσο, πρόκειται να προσεγγίσει αυτά τα στοιχεία στη διαπλοκή τους, διότι σε ένα ενιαίο κείμενο δεν μπορούν να λειτουργήσουν ξεχωριστά, είτε με όρους αιτιακής είτε χρονικής είτε αξιολογικής προτεραιότητας. Με αυτόν τον τρόπο εκτιμάται ότι είναι δυνατόν να υπάρξει μια, όσο το δυνατόν, πιο ολοκληρωμένη οπτική, καθώς η προσέγγιση των στοιχείων ενός λόγου στη διαπλοκή τους συ­νεισφέρει πολύ πιο σύνθετα συμπεράσματα σε σύγκριση με μια ενδεχόμενη προσέγγιση αυτών των στοιχείων ως μεμονωμένων, κατά παράταξη στοιχείων, ή με μια προσέγγιση του αθροίσματος των στοιχείων αυτών.

84 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ο ι πηγές άντλησης κάθε ομιλίας ξεχωριστά, καθώς και οι πηγές από τις

οποίες αντλήθηκε σχετικό πρωτογενές υλικό, αναφέρονται αναλυτικά στο

τρίτο μέρος της εργασίας.

2. Ο ι εντός εισαγωγικών φράσεις που υπάρχουν σε αυτή την παράγραφο,

η οποία περιγράφει συνοπτικά τα χαρακτηριστικά των εκδηλώσεων από τις

οποίες αντλούνται οι υπό εξέταση λόγοι, προέρχονται από την ιστοσελίδα της

Χ.Α. και μεταφέρονται επακριβώς, διατηρώντας την αρχική ορθογραφία τους.

3. Ψαρράς, ό.η., σσ, 57-61.

4. Ο Ιός, «Το καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.», Η Εφημερίδα

των Συντακτών, 26.9.2013, σσ. 4-5.

5. Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Στο 16,2% το ποσοστό ανεργίας τον Μάρτιο

του 2011. Έρευνα εργατικού δυναμικού: Μάρτιος 2011», statistics.gr, 8.6.2011 -

Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Έρευνα εργατικού δυναμικού: Μάρτιος 2012», sta-

tistics.gr, 7.6.2012- Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Έρευνα εργατικού δυναμικού:

Μάρτιος 2013», statistics.gr, 6.6.2013.

6. Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα» (Αύγου­

στος 2012), statistics.gr' Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Συνθήκες διαβίωσης στην

Ελλάδα» (Ιούλιος 2013), statistics.gr.

7. Pierre Macherey, A Theory o f Literary Production (μτφρ.: Goeffrey

Wall), Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2006, σσ. 9 1 -96.

8. Ο Φαίρκλαφ προσεγγίζει την ανάλυση λόγου σε τρεις διαπλεκόμενες

διστάσεις: πρώτον, την αυστηρά κειμενική, που εξετάζει το κείμενο ως τέτοιο

με τα εργαλεία της γλωσσολογίας, δεύτερον, τη διάσταση της πρακτικής του

λόγου, που περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικές σχέσεις εντός των οποίων λαμ­

βάνουν χώρα οι πρακτικές του λόγου (παραγωγή, διάδοση, πρόσληψη κειμέ­

νου) και, τρίτον, τη διάσταση της κοινωνικής πρακτικής σε σχέση με τις κοι­

νωνικές δομές, υπό την οπτική ότι η κοινωνική πρακτική διενεργείται σε ένα

πολπισμικό πλαίσιο όπου τα κοινωνικά υποκείμενα αποτελούν κοινωνούς κοινά

αποδεκτών αναλήψεων και πρακακών Fairdough, Discourse and Social Change,

ό.π., σσ. 72-73.

9. Rudolf de Cillia, Martin Reisigl και Ruth Wodak, «The discursive con­

struction of national identities», Discourse & Society, τχ. 10, op. 2, Λσνδίνο/Κα-

λιφόρνια/Νέο Δελχί: Sage, Απρίλιος 1999, σσ. 149-173. Το εν λόγω άρθρο ανα-

φέρεται στην ανάλυση λόγων που σχετίζονται με θέματα εθνικής ταυτότητας,

ωστόσο αφενός η μέθοδος που ακολουθείται προσφέρεται για την εξαγωγή

συμπερασμάτων και σε κείμενα με διαφορετικό περιεχόμενο, και αφετέρου

ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 85

το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας είναι από τις μείζονες θεματικές και του πα­

ρόντος υλικού.

10. Στο ίδιο, σσ. 160-161.

11. Theodor Adorno, The Psychological Technique of Martin Luther

Thomas’ Radio Addresses, Καλιφόρνια: Stanford University Press, 2000.

12. Leo Lowenthal και Norbert Guterman, Prophets of Deceit. A Study of

the Techniques o f the American Agitator, Νέα Υόρκη: Harper & Brothers,

1950.

13. Ο ι παρούσες σε ένα κείμενο σχέσεις μεταξύ λέξεων, φράσεων ή και

μεγαλύτερων μονάδων του λόγου εντοπίζονται στον συνταγματικό άξονα του

κειμένου και βρίσκονται σε παραδειγματική σχέση με οποιεσδήποτε άλλες λέ­

ξεις, φράσεις ή μεγαλύτερες μονάδες λόγου με τις οποίες θα μπορούσαν να

αντικατασταθούν και οι οποίες είναι απούσες από το υπό εξέταση κείμενο.

14. Fairclough, Analysing Discourse, ό.π., σσ. 36-37.

Β ' ΜΕΡΟΣ

I. Θέματα των ομιλιών

Αίμα: Φυλή-έθνος-λαός

Σε όλους τούς υπό ανάλυση λόγους ο ομιλητής αναφέρεται στην έννοια του αίματος. Η πληθώρα των σχετικών αναφορών («και το αίμα μας να χύσουμε, αλλά δεν θα τους αφήσουμε να ξεπουλήσουν την πατρίδα μας», «το αίμα των γενναίων το έχυσαν τότε», «και πάλι άμα χρειαστεί θα δώσει το αίμα των παιδιών της», «επλάσθη από το αίμα των γενναίων», «η ιστορία είναι για μας αίμα», «έδωσαν το αίμα τους μαζί με τους γενναίους του Μεσολογγίου», «είναι ένας τόπος αγιασμένος, ποτισμένος με αίμα», «έχυσαν το αίμα τους για την ελευθερία», «τα χέρια σας στάζουν αίμα», «χύνουμε το αίμα μας», «με έναν κόμπο αίμα στο κεφάλι να πέφτει νεκρό», «τρία γενναία παλικάρια του Πολεμικού μας Ναυτικού έχυναν το αίμα τους για να παραμείνει το Αιγαίο ελληνικό», «οι ψυχές των γενναίων που πότισαν με το αίμα τους αυτή τη γη», «οι παππούδες τους έχουν χύσει αίμα για την ελευθερία τους»)1 υποδεικνύει ότι πρόκειται για πολυσήμαντη έννοια που ανάλογα με τα συμφραζό- μενα επιτελεί διαφορετικό ρόλο, έννοια η οποία ωστόσο διαπερ- νάται από ένα κοινό χαρακτηριστικό.

Σε πρώτο επίπεδο, το αίμα αποτελεί για τον ομιλητή βιολογικό δεδομένο που καθορίζει την καταγωγή. Ο ίδιος αναφέρει χαρα­κτηριστικά: «Πιστεύουμε στο αίμα. Μα σε τι πιστεύουν πάνω απ’ όλα οι Μανιάτες; Στο αίμα δεν πιστεύουν; Ποια είναι η αγωγή των νέων Μανιατών, όσοι θα ξέρετε; Να μαθαίνουν από μικρά παιδιά ποιο είναι το σόι τους, ποιες οικογένειες με άλλο επώνυμο έχουνε το ίδιο αίμα, ποια είναι η μανογενιά τους, ποια είναι η κυρογενιά

90 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

τους». Ωστόσο, το αίμα δεν είναι ένα απλό βιολογικό στοιχείο, αλλά το βιολογικό δεδομένο που ευθύνεται για τη διαμόρφωση ποικίλων κοινωνικών χαρακτηριστικών, καθώς και για τη δημιουργία κοινωνικών ομάδων, οι οποίες, παρόλο που είναι κοινωνικές, γίνον­ται αντιληπτές μέσω των υποτιθέμενων βιολογικών χαρακτηριστι­κών τους. Το πιο πάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό του λογικού άλματος το οποίο συγκροτεί τη βασική επιχειρηματολογία του ομι­λητή. Ό ταν ο ίδιος μιλάει για το «ελληνικό αίμα», προφανώς δεν αναφέρεται στην έννοια της βιολογικής συγγένειας (τα χαρακτηρι­στικά και τα όρια της οποίας είναι επίσης θολά), αλλά σε ένα διι- στορικό και αναλλοίωτο βιολογικό στοιχείο που συγκροτεί το κοι­νωνικό. Το λογικό άλμα, επομένως, έγκειται στο ότι το βιολογικό, στο οποίο αποδίδονται χαρακτηριστικά που δεν αποδεικνύονται βιολογικά, κυβερνά και παράγει το κοινωνικό: η βιολογική κατηγο­ρία αίμα παράγει την κοινωνική κατηγορία 'Ελληνας.2

Πρώτα απ’ όλα όμως παράγει την υποτιθέμενη «φυλή»: «Η Μάνη είναι η ιδέα η ίδια της φυλής», «πιστεύουμε στη φυλή. Όλα σ ’ αυτόν τον κόσμο είναι φυλή». Και πρώτιστο μέλημα για τον ομι­λητή είναι η διαφύλαξη της ακεραιότητάς της. Σύμφωνα με τον Ράιχ (Reich), η καθαρότητα της φυλής και του αίματος θεωρείται το ευ- γενέστερο μέλημα ενός έθνους, που αξίζει κάθε θυσία. Ο ίδιος ο Χ ίτλερ (Hitler) έγραφε ότι ανώτατος σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι η διατήρηση της φυλής.3 Πρόκειται για μια θεωρία που πήρε τη μορφή της ανελέητης καταδίωξης των Εβραίων.·· Η έννοια της φυλής «δεν είναι η βιολογική ή ψυχολογική μνήμη των ανθρώπων αλλά ο ρατσισμός που αντιπροσωπεύει μία από τις πιο έμμονες μορφές ιστορικής μνήμης των σύγχρονων κοινωνιών. Πρόκειται για τον ρατσισμό που εργάζεται συνεχώς για τη φαντα- σιακή συγχώνευση του παρελθόντος και της επικαιρότητας, στην οποία ξεδιπλώνεται η συλλογική πρόσληψη της ανθρώπινης ιστο­ρίας».5 Η έννοια της φυλής αποκτά έτσι χαρακτηριστικά μυστηρια- κής ιερότητας για τη Χ.Α. Με αυτή την έννοια, η κοινωνικοϊστορική κατασκευή του έθνους νοηματοδοτείται μέσω της έννοιας της φυλής, η οποία λόγω του βιολογικού προσδιορισμού της ταυτό-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 91

χρονα το υποστασιοποιεί. Εξάλλου, ο ρατσισμός και ο εθνικισμός γεννιούνται μαζί, πολλές φορές δε αρθρώνονται και ταυτόχρονα, επηρεάζοντας ο ένας τον άλλον. Το «έθνος» αναπόφευκτα θα ανα­γνωρίσει τον εαυτό του μέσα από τη «φυλή», γιατί οι ιστορικοί, πολιτισμικοί, πολιτικοί και άλλοι διακριτικοί παράγοντες ενός «έθνους» τελικά εντάσσονται κάτω από την ιδέα της «φυλής».6

Υπό αυτή την οπτική, το «αίμα» προσδιορίζεται ταυτόχρονα από μια κυριολεξία και από μια μεταφορά, με την τελευταία να προκύπτει από τη φαντασιακή, υπερφυσική διάσταση που περι- γράφηκε. Η έννοια του έθνους, υποταγμένη σε αυτή τη συλλογι­στική, επίσης εμφανίζεται συχνότατα στις ομιλίες: «το μνημόνιο είναι η καταστροφή του έθνους», «χρυσαυγίτες, πάλι, έσωσαν την τιμή του έθνους», «τον άγιο του έθνους μας», «υπερασπιζόμενοι το έθνος», «τιμάτε την ιστορία αυτού του έθνους», «για το έθνος, για την Ελλάδα, για την αυτοκρατορία», «είστε η ζωντανή συνεί­δηση του έθνους», «όσοι δεν έχουν κάνει τίποτε εις βάρος του έθνους», «τα λεβεντόπαιδα τους έθνους ήταν έτοιμα», «το έθνος ήταν έτοιμο να πολεμήσει», «είναι ταγμένο για να υπηρετεί την πα­τρίδα και το έθνος», «για να προδώσουν το έθνος», «ο ελευθερω­τής του έθνους», «στημένο παιχνίδι εις βάρος του ελληνικού έθνους», «ποιος ήταν ο πατέρας του έθνους», «τα σημερινά νιάτα του έθνους», «είμαστε η Ελλάδα που θα χτίσει ένα νέο έθνος, αξιο­πρεπές και υπερήφανο», «κρατούσαν ψηλά τη σημαία του έθνους», «να υποδουλώσουν το έθνος μας» κ,ά. Σε αυτές τις φράσεις δια­κρίνουμε ότι παρόλο που το έθνος προσδιορίζεται μέσω του αί­ματος, αποτελώντας έννοια παραπλήσια με αυτή της φυλής, στον λόγο του ομιλητή συνήθως χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη διι- στορική μορφή της «ελληνικής φυλής», που προσδιορίζεται από επιλεγμένα ιστορικά, πολεμικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα. Τα έθνη προσεγγίζονται σαν ατομικά υποκείμενα στα οποία το κοινό πρέπει να υποτάσσεται, παρά σαν ομάδες ανθρώπων. Η προσω­ποποίηση του έθνους αποτελεί ένα είδος αρνητικής ολοκλήρωσης.7 Τελικά, η έννοια του έθνους προσλαμβάνει ηθικά και αξιολογικά χαρακτηριστικά («το αίμα για μας είναι το “όμαιμον” του Ηροδό­

92 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

του, είναι το έθνος, η ακατάλυτη αξία του έθνους»), καθώς παρου­σιάζεται σαν κάτι ηθικά ανώτερο -δ εν είναι τυχαία η συχνή συνεμ- φάνισή του πλάι στην έννοια της τιμής-, σαν μια έννοια η σήμανση της οποίας περιορίζεται στα συναισθήματα περηφάνιας που έχει σκοπό να προκαλέσει, οριακά αποτελώντας μια έννοια χωρίς ανα- φερόμενο. Σύμφωνα με αυτή τη συλλογιστική, η καταστροφή του έθνους σηματοδοτεί τον βιολογικό θάνατο της πατρίδας και της

ιστορίας.Στην ίδια εννοιολογική ομάδα, σαν συνεκδοχή του έθνους,8

μπορούμε να κατατάξουμε και την έννοια «λαός», η οποία ολοκλη­ρώνει τον κύκλο του «αίματος» ως προς την πρώτη γενική σημα- σιοδότηση που του αποδίδεται. Ο Μαρκούζε (Marcuse) εισήγαγε τον όρο «ηρωικός-λαϊκός ρεαλισμός» για να περιγράφει τις κοινω- νικοϊστορικές αντιλήψεις που το ολοκληρωτικό-αυταρχικό κράτος θεωρεί δικές του. Σύμφωνα με τον ίδιο, «με καινούργιες κάθε φορά εκφράσεις ο ηρωικός-λαϊκός ρεαλισμός τονίζει τις φυσικές ιδιότητες της ολότητας που αντιπροσωπεύει ο λαός. Ο λαός “κα­θορίζεται από το αίμα”, αντλεί από το “χώμα”, από την πατρίδα, ακατάβλητη δύναμη και διάρκεια, τα χαρακτηριστικά της “φυλής” τον ενοποιούν και η καθαρότητά της είναι προϋπόθεση της “υγείας” του. [...] Η φύση γίνεται ο μεγάλος ανταγωνιστής της ιστορίας».9 Στις υπό ανάλυση ομιλίες ο «λαός» εμφανίζεται λιγό- τερες φορές σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες έννοιες. Και η διαφοροποίηση που διατηρεί σε σχέση με αυτές έγκειται στο γε­γονός ότι η συγκεκριμένη λέξη χρησιμοποιείται σε συμφραζόμενα που αναφέρονται στην παρούσα πολιτική συγκυρία και όχι κατά την αναφορά ιστορικών γεγονότων ή την περιγραφή παλαιότερων «τιμημένων χρόνων». Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια αποκτά θετικό πρόσημο μόνο όταν δηλώνει το πλήθος που παρακολουθεί τις εκ­δηλώσεις της Χ Α («χιλιάδες λαού»). Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, και όταν δεν χρησιμοποιείται ειρωνικά («το αθώο παιδί του λαού»), μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι σηματοδοτεί μια αδύναμη κοι­νωνική ομάδα η οποία βάλλεται, συνήθως από το κράτος, αλλά σιγά σιγά προσπαθεί να του αντισταθεί: «νομίζοντας ότι ο ελληνικός

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 93

λαός είναι βλαξ», «για την προστασία του λαού», «ο λαός είχε ξυ­πνήσει», «την υγεία του λαού μας [...] την εργασία του λαού μας, την κοινωνική ειρήνη του λαού μας», «μνήμη του λαού», «στην ιστορία αυτού του λαού», «πάντα προδομένος ο λαός μας», «τα­πείνωση του λαού», «τότε θα τους λιντσάρει ο λαός», «η πίστη ενός ολόκληρου λαού», «ο λαός τούς φτύνει», «ο λαός έχει ανοίξει τα μάτια του», «λεηλατούν τον ιδρώτα του ελληνικού λαού». Χα ­ρακτηριστικό είναι επίσης το σύνθημα του κοινού «λαός, στρατός, εθνικισμός», που κατά κάποιον τρόπο επιβεβαιώνει ότι ο λαός πε- ριγράφεται σαν μια αδιαφοροποίητη μάζα, η οποία ενώ μετέχει του κοινού αίματος, δεν έχει τα χαρακτηριστικά της «αριστείας»10 ώστε είτε να συμβολίζει την ιστορία του έθνους είτε να μετέχει στην πο- λιτική-στρατιωτική διοίκηση. Και με αυτό το σκεπτικό, ο στρατός, σαν πολύ πιο άξιος, δεν μπορεί να ανήκει στην ομάδα των πολλών. Αντίθετα, οι πολλοί είναι αυτοί που θα ακολουθήσουν τους άξιους διοικητές τους («στρατός») και τις ιδέες τους («εθνικισμός»).

Γίνεται βέβαια φανερό ότι πουθενά δεν υπάρχει κάποιος ταξι­κός προσδιορισμός των κοινωνικών ομάδων, καθώς δεν αναγνω­ρίζεται καν η ύπαρξη κοινωνικών ομάδων ή στρωμάτων ως τέτοιων. Το κοινωνικό σώμα δεν υπάρχει, αντιθέτως υπάρχουν οι «άξιοι», οι οποίοι λόγω του «αίματος» κατατάσσονται στη «φυλή», και οι «υπάνθρωποι». Ο «υπάνθρωπος» είναι το αρνητικό είδωλο του αν­θρώπου που ανάγεται τεχνηέντως σε αιτία του κοινωνικού κακού.11 Όπως θα δούμε στη συνέχεια, «υπάνθρωποι» θεωρούνται οι αλ­λοδαποί, οι αλλόθρησκοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι άνθρωποι με κινη­τικά ή νοητικά προβλήματα, τελικά όσοι διατηρούν τη διαφορετι- κότητά τους σε σχέση με τα χαρακτηριστικά που ανακηρύσσονται πρότυπα για τη «φυλή». Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι εκτός από την εξωτερική «στάμπα», με την οποία οι θιασώτες τής εν λόγω αντίληψης αναγνωρίζουν την ανθρώπινη υπόσταση, σε κανένα κεί­μενο δεν ορίζονται τα «κριτήρια» βάσει των οποίων μπορεί κά­ποιος να κατσταχθεί σε «φυλές». Κάποτε ακούμε τον Νικόλαο Μι- χαλολιάκο να λέει ότι Έλληνες θεωρούνται όσοι έχουν προγόνους τριών γενεών πριν που είχαν συμμετάσχει σε εθνικούς αγώνες.12

94 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Επιπλέον, στο άρθρο 12 του καταστατικού της οργάνωσης, που φέρεται να έχει γραφτεί το 1987, αναφέρεται ότι μέλη της Χ.Α. μπορούν να γίνουν μόνο όσοι είναι «Άριοι κατά το αίμα, 'Ελληνες στην καταγωγή»,13 πράγμα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, κατά την οργάνωση, η ομάδα των Αρίων είναι μια ομάδα μάλλον υπερεθνική στην οποία εντάσσονται συγκεκριμένα έθνη, όπως το ελληνικό. Προφανώς, ούτε και σε αυτή την περίπτωση δίνονται πε­ραιτέρω εξηγήσεις ή κριτήρια κατάταξης κάποιου έθνους στην ομάδα των Αρίων.

Κλείνοντας αυτή την ενότητα, θα μπορούσαμε να παρατηρή­σουμε ότι οι τρεις συνώνυμες λέξεις κατατάσσονται εντός μιας αξιολογικής κλίμακας. Πρώτη έννοια είναι αυτή της φυλής, που δια­τηρεί την πιο κοντινή σχέση με το «αίμα» και τη βιολογία, αποδί­δοντας χαρακτηριστικά, τα οποία σύμφωνα με τον ομιλητή συγ­κροτούν μια διακριτή κοινωνική ομάδα, που οφείλει να αποτελεί ταυτόχρονα το υποκείμενο, το αντικείμενο και το κέντρο, τη «μαγιά», ενός πολιτικού προγράμματος. Είναι η έννοια με τον πιο μεταφυσικό χαρακτήρα, καθώς συνδέεται άμεσα με τις «μαγικές» ιδιότητες του αίματος και άρα με το «χώμα» και τον φυσικό νόμο. Και σε αυτό το πλαίσιο, ο Χίτλερ αποφαίνεται ότι ο ανώτατος κα­νόνας της ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι η διατήρηση ενός έθνους, αλλά η διαφύλαξη της φυλετικής ακεραιότητας.14 Ακολουθεί η έν­νοια του έθνους, για την οποία θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρί­σκεται ανάμεσα στο αίμα και την ιστορία, την ιστορία της φυλής. Συγκροτείται μέσω της ιστορικής μνήμης και των πολεμικών αγώ­νων που έχουν δοθεί κατά καιρούς εναντίον των εχθρών οι οποίοι απειλούσαν τα σύνορα και την «εθνική ανεξαρτησία», και εκφρά­ζεται μέσω συμβόλων. Τέλος, η έννοια του λαού περιλαμβάνει τα λιγότερο «ευγενή» μέλη της φυλής και του έθνους, που μπορεί κατά καιρούς να πίστεψαν την «προδοσία» των πολιτικών, αλλά είναι δυνατόν να «επανεκπαιδευτούν» υπό την επίβλεψη των αρί­στων της φυλής και του έθνους. Αυτό το τρίπτυχο συνιστά την έν­νοια της «Λαϊκής Κοινότητας»,15 η διασφάλιση και η διαιώνιση της οποίας είναι καθήκον κάθε μέλους της Χ Α Ό πω ς σημειώνει ο Δη-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ OMIAIQN 95

μήτρης Ψαρράς, η έννοια της «Λαϊκής Κοινότητας» δεν είναι παρά η παράφραση της «ναζιστικής Volksgemeinschaft, της κοινωνικής δομής που οραματίστηκαν οι Γερμανοί εθνικοσοσιαλιστές βασι­σμένοι στο δόγμα “Αίμα και Γη” (Blut und Boden)».16 Ό λη αυτή η αφήγηση, βέβαια, και η κατασκευή εύπεπτων μύθων είναι βασικό στοιχείο της αισθητικοποίησης της πολιτικής,17 χαρακτηριστικό της χιτλερικής ρητορικής.

Ωστόσο, η σήμανση του αίματος δεν γίνεται κατανοητή μόνο στο πλαίσιο της θεωρίας του κόμματος αλλά και στην ίδια την πρα­κτική του. Ερχόμαστε έτσι στον δεύτερο πυλώνα σήμανσης του αίματος, που δεν είναι άλλος από την άσκηση φυσικής βίας ως κα- τεξοχήν τυπική πρακτική της Χ Α προερχόμενη από τη θεωρία της. Μ ε μια χαρακτηριστικά προβολική αποστροφή, ο «Αρχηγός» της οργάνωσης τονίζει: «Το αίμα για μας δεν σημαίνει βεβαίως ότι εί­μαστε κάποια ανθρωπόμορφα κτήνη διψασμένα για έγκλημα, όπως λένε διάφοροι καραγκιόζηδες και φαιδροί φασουλήδες στις τηλε­οράσεις και στις εφημερίδες». Η προβολική λειτουργία της πρό­τασης φαίνεται να προκύπτει από τον έντονα εικονοποιητικό χα­ρακτήρα της γλώσσας, ο οποίος αντανακλά έναν λόγο βιωματικό ή και οραματικό. Η έννοια της βίας είναι κεντρικός θεματικός πυλώ­νας σε όλους τούς υπό εξέταση λόγους και, όπως θα δούμε στη συνέχεια, συνδέεται άρρηκτα τόσο με τα χαρακτηριστικά που απο­δίδονται στους εχθρούς του κόμματος όσο και με τη φυσιογνωμία του ίδιου του «κινήματος».

Παραμένοντας στην προσέγγιση της βίας διαμέσου του αίμα­τος, αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα του «χυμένου αίματος» κυ­ριαρχεί: είτε αυτή έχει μεταφορική λειτουργία, όταν αναφέρεται στις αναγκαίες θυσίες των μελών του κόμματος, είτε κυριολεκτική, όταν αναφέρεται στους αγώνες του 1821. Βεβαίως, ποτέ η κυριο­λεκτική και η μεταφορική λειτουργία δεν συναντώνται μόνες τους: όταν ο «Αρχηγός» λέει ότι οι χρυσαυγίτες «θα χύσουν το αίμα τους», είναι προφανές ότι το εννοεί και κυριολεκτικά. Το κοινό νήμα που διαπερνά αυτή την κυριολεξία και τη μεταφορά της έν­νοιας του αίματος είναι ότι πάντοτε υπήρχαν κάποιοι «αγωνιστές»

96 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

που θυσίασαν ή που σκόπευαν να θυσιάσουν τη ζωή τους για τις «ιδέες» τους. Υπό αυτό το πρίσμα, ο μύθος του μαρμαρωμένου βασιλιά, οι αγωνιστές του 1821, όσοι πολέμησαν την «κόκκινη πα­νούκλα» στον Εμφύλιο, οι «σκλαβωμένες πατρίδες», οι σημερινές «κατεχόμενες από λαθρομετανάστες» περιοχές της Αθήνας, ο Γρί­βας και ο Σπυρομήλιος, τα Ίμια, οι «χρυσαυγίτισσες και οι χρυσαυ- γίτες» συναντώνται σαν ισότιμα στοιχεία ατάκτως ερριμμένα σε μια γραμμική, φαντασιακή απεικόνιση της ιστορίας, και συνδέονται μέσω του μυστικού νόμου του αίματος, είτε αυτού που χύνουν οι θυσιαζόμενοι είτε αυτού που κάνουν τους εχθρούς τους να χύνουν. 'Ετσι, αίμα και βία καταλήγουν να αποτελούν οντολογική ενότητα στον λόγο του ομιλητή, δίνοντας την εντύπωση ότι η ιστορία κινείται από το ίδιο το «αίμα της φυλής», που επιτάσσει τη βία σαν οργανικό του στοιχείο. Γίνεται έτσι φανερό ότι η βία δεν αποτελεί απλώς μέσο πραγμάτωσης των στόχων της οργάνωσης, αλλά τον ίδιο τον σκοπό της,18 αποκτώντας την αυταξία της διαμέσου του αίματος: το αίμα σημαίνει φυλή και η φυλή σημαίνει ατέρμονο πόλεμο.

Η κεντρικότητα του θέματος «αίμα» αποτυπώνεται αναπόφευ­κτα και στα συνθήματα του κόμματος. Ακούμε σε διάφορες εκδη­λώσεις το κοινό να φωνάζει: «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή», «Το αίμα κυλάει, εκδίκηση ζητάει». Σύμφωνα με την πιο πάνω ανάλυση, είναι δυνατόν να εντοπίσουμε την ταυτόχρονη παρουσία τόσο της κυ­ριολεξίας όσο και της μεταφοράς στην έννοια του αίματος, με το τελευταίο να είναι το πιο απροκάλυπτα πολεμικό σύνθημα.

Ο Εχθρός επιτίθεται

Σε όλες τις υπό εξέταση ομιλίες δεσπόζει μια βασική θεματική, η οποία διαπερνά τα κείμενα από την αρχή μέχρι το τέλος τους απο­κτώντας λειτουργία αφηγηματικού μοτίβου που συνδέεται άμεσα με τη βασικότερη μακροστρατηγική του ομιλητή, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Η θεματική αυτή είναι «ο εχθρός», που συνεχώς επι­τίθεται στο κόμμα, στον «Αρχηγό» και στα μέλη του. Ο εχθρός

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 97

είναι πολυπρόσωπος και παρουσιάζεται να προέρχεται από δια­φορετικά κέντρα τα οποία, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ασκούν εξουσία. Ο ι εχθρικές ομάδες, ωστόσο, παρόλο που είναι διαφο­ρετικές, ενοποιούνται τελικά στον λόγο του ομιλητή, με αποτέλε­σμα να διαμορφώνουν σε κάποιον ενιαίο, χωρίς ασυνέχειες και επι μέρους χαρακτηριστικά, πανταχού παρόντα Εχθρό με μυθικές διστάσεις: απομεινάρια μιας αρχαϊκής φαντασίας και προβολές ψυ­χολογικών κινήτρων.19 «Ο εχθρός δεν είναι μια ομάδα που στέκε­ται εμπόδιο στην υλοποίηση των στόχων του δημαγωγού, αλλά μια υπερκαταπιεστική, σχεδόν βιολογικά διαβολική εξωκοινωνική ον­τότητα. Ο κατάλογος αυτών των εχθρών είναι αμέτρητος, και ο δη­μαγωγός τονίζει ότι είναι υπερήφανος που γίνεται μισητός από τέ­τοιου είδους οντότητες»,20 όπως φαίνεται και από τη φράση «τιμή μας να μην είμαστε μαζί με όλους αυτούς».

Η ρητορική του αίματος, που περιγράφηκε πιο πάνω, καθοδη­γεί ολόκληρη την κοσμοεικόνα του ομιλητή. Ό ποιος δεν μετέχει του τριπτύχου φυλή-έθνος-λαός, άρα δεν μετέχει και του «αίμα­τος», δεν μπορεί να θεωρηθεί μέλος της «Λαϊκής Κοινότητας». Ως εκ τούτου, δεν γίνεται αντιληπτός σαν ουδέτερη μονάδα εκτός της αναγνωρισμένης από τον ομιλητή ομάδας ανθρώπων, αλλά σαν εχ­θρική οντότητα που αντικειμενικά και a priori συγκροτείται αντι- παραθετικά προς τη «Λαϊκή Κοινότητα», και συνεπώς πρέπει να εξοντωθεί. Ωστόσο, εχθροί δεν θεωρούνται μονάχα τα αλλοδαπά, αλλοεθνή ή αλλόθρησκα άτομα, αλλά και όσα δεν ασπάζονται την κοσμοθεωρία του «κινήματος», διότι οι διαφωνούντες μόνο κακό μπορούν να κάνουν στο κίνημα, επομένως πρέπει ομοίως και οι ίδιοι να εξοντωθούν. Αυτή η ολοκληρωτική αντίληψη δεν συνεπά­γεται μόνο μια κοσμοεικόνα, εντός της οποίας αποκλειστική αξία ύπαρξης έχει μία συγκεκριμένη και ολιγάριθμη ομάδα ατόμων, αλλά και μια ασταθή ισορροπία ανάμεσα στο εχθρικό και το μη εχ­θρικό: οποιοδήποτε άτομο δεν συντονίζεται με τη στρατηγική ή την τακτική της οργάνωσης μπορεί ανά πάσα στιγμή να θεωρηθεί εχθρός. Και με αυτή την έννοια, οι υποστηρικτές του κόμματος οφείλουν αφενός να αποδεικνύουν συνεχώς την ιδιότητά τους,

98 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

αφετέρου να αντιλαμβάνονται την ένταξή τους στους κόλπους του

κόμματος σαν μια ένταξη χωρίς επιστροφή, βιώνοντας αδιαλείπτως τον φόβο μήπως δεν σταθούν αντάξιοι στις επιταγές του «Αρχη­

γού». Γιατί σε αυτή την περίπτωση η τύχη που τους περιμένει δεν

είναι άλλη από την τύχη των «εχθρών».

« Κ λ έ φ τ ε ς και π ο υ λ η μ έ ν ο ι »

Ένα από τα πολλά πρόσωπα του εχθρού είναι τα κυβερνητικά στε­

λέχη. Στον λόγο της Χ.Α. οι διοικούντες το κράτος παρουσιάζονται υπεύθυνοι για πολλά από τα δεινά που βασανίζουν τους «Έλληνες»,

σήμερα. Ο ι ευθύνες τους εντοπίζονται στο γεγονός ότι από τη μία οι ίδιοι είναι προδότες και λένε συνεχώς ψέματα στον κόσμο, από την άλλη επιτίθενται στη Χ Α και προσπαθούν να την απομονώ­σουν. Δύο σημεία αξίζει να παρατηρήσουμε εδώ. Πρώτον, οι διοι- κούντες παρουσιάζονται σαν μια αδιαφοροποίητη μάζα, η οποία τελικά δρα με πανομοιότυπο τρόπο. Ωστόσο, οι διά στόματος του «Αρχηγού» της Χ Α καταγγελίες εις βάρος τους γίνονται εξατομι- κευμένα και αποδίδονται σε συγκεκριμένα μέλη του πολιτικού προ­σωπικού, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από πλήθος αναφο­ρών στον Αντώνη Σαμαρά, τον Ν ίκο Δένδια, τον Ευάγγελο Βενι- ζέλο και τον Κάρολο Παπούλια. Μ ε αυτόν τον τρόπο οι ευθύνες προσωποποιούνται και το κοινωνικό γίγνεσθαι παρουσιάζεται σαν αποτέλεσμα επιλογών μεμονωμένων ατόμων, χωρίς αυτό να ση­μαίνει ότι τα εν λόγω άτομα είναι αριθμητικά λίγα. Αυτή η λογική

αντανακλά βεβαίως τον τρόπο με τον οποίο η συγκεκριμένη ορ­γάνωση αντιλαμβάνεται την πολιτική, σαν μια διαδικασία γραμμικής διοίκησης την ευθύνη διεξαγωγής της οποίας φέρουν τα άτομα που βρίσκονται στη διεύθυνση. Αποκρύπτονται έτσι οι πραγματικές αι­τίες της κοινωνικής ανισότητας και καλλιεργείται η εντύπωση ότι μια απλή εναλλαγή του πολιτικού προσωπικού21 θα μπορούσε να αποτελέσει οριστική λύση των προβλημάτων.

Ο δημαγωγός προσπαθεί να καλλιεργήσει την εντύπωση ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι του λαού αλλά των εκμεταλλευτών του, στη-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 99

ριζόμενος στην ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι κυβερνητικές αποφάσεις δεν παίρνονται από τους εκλεγμένους αλλά από λόμπι συγκεκριμένων συμφερόντων. Ο ι ακροατές νιώθουν ότι ανακαλύ­πτουν την αλήθεια σχετικά με τα κυβερνητικά θέματα και αντιλαμ­βάνονται πως τα εν λόγω λόμπι χειραγωγούν την κυβέρνηση. 'Ετσι, εμφανίζεται το μοτίβο ότι θολές και κρυμμένες δυνάμεις καθορί­ζουν την τύχη του έθνους. Τελικά, οι επιθέσεις του δημαγωγού στην κυβέρνηση κινητοποιούν μια προϋπάρχουσα αμφιθυμική στάση απέναντι στη θεσμοποιημένη εξουσία: οι υπάλληλοι διαπομ­πεύονται την ίδια στιγμή που ο σεβασμός προς την εξουσία δια­τηρείται ακλόνητος.22

Εξάλλου, η προσωποποίηση του ευθυνών μονάχα σε συγκεκρι­μένα πρόσωπα αποτελεί μια διαδικασία που ως προς την πρόσ­ληψή της είναι πολύ πιο απλή. Είναι εύκολο για το ακροατήριο, το οποίο είναι συναισθηματικά φορτισμένο από την ευρύτερη κοινω­νική κατάσταση αλλά και από τους ίδιους τους μετασχηματισμούς που έχει υποστεί η καθημερινή ζωή του, να αποδώσει τις ευθύνες σε συγκεκριμένα άτομα, και να τις ταυτίσει με συγκεκριμένες ει­κόνες. Ο ι ευθύνες αποκτούν ονοματεπώνυμο, πρόσωπο και υπό­σταση, και ακριβώς επειδή γίνονται εμπειρικά αντιληπτές, μπορούν να καθοδηγήσουν την οργή σε μεμονωμένους στόχους, δίνοντας την εντύπωση της απόδοσης δικαιοσύνης και του κατευνασμού της οργής. Αυτή η μηχανιστική συλλογιστική, πλατιά διαδεδομένη στον σύγχρονο κόσμο των μίντια και της διαφήμισης, βγάζει το ακροα­τήριο από την ανάγκη να προβεί σε μια σύνθετη συλλογιστική που θα προσμετρά ποικίλους παράγοντες και θα προσπαθεί να προ­σεγγίσει τα ζητήματα στην ολότητά τους και όχι σαν μεμονωμένες στιγμές που παρατίθενται χρονικά η μία δίπλα στην άλλη. Όπως σημειώνει ο Αντόρνο, «για να αντισταθμιστε( ο φόβος του ακατα­νόητου», ενός ακατανόητου που δημιουργείται ως αποτέλεσμα της λειτουργίας του βιομηχανοποιημένου κόσμου, στον οποίο τα άτομα χάνουν τον έλεγχο και την οπτική των μηχανισμών της κοι­νωνικής αναπαραγωγής, «αντικειμενικές συνθήκες χρεώνονται σε βάρος μεμονωμένων προσώπων ή από μεμονωμένα πρόσωπα ανα­

100 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο Τ1ΜΩΡΟΣ

μένεται η σωτηρία: για τον ημιμορφωμένο κάθε έμμεσο μεταμορ­φώνεται μαγικά σε αμεσότητα, ακόμη και το πανίσχυρο μαγικό».23

Βεβαίως, δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι τα επιμέ- ρους άτομα που απαρτίζουν το κυβερνητικό επιτελείο δεν φέρουν ευθύνες, ούτε ότι τα ίδια αποτελούν απλώς ενεργούμενα ενός κοι­νωνικού μηχανισμού που δεν μπορούν να ελέγξουν. Ωστόσο, είναι διαφορετικό να αποδίδονται οι ατομικές ευθύνες στο ευρύτερο πλαίσιο της ακολουθούμενης πολιτικής στρατηγικής από το εντο­πίζονται οι αιτίες σε μεμονωμένα πρόσωπα. Στην περίπτωσή μας, μάλιστα, ούτε καν αυτές οι προσωποποιημένες ευθύνες δεν απο­δίδονται εντέλει. Ο ι γενικόλογες αναφορές στα αποτελέσματα των αιτιών του κακού (εξαθλίωση, αυτοκτονίες κ.λπ.) το μόνο που κά­νουν είναι να διπλασιάζουν αυτό το οποίο περιγράφουν εντείνον- τας την αγανάκτηση του ακροατηρίου. Και τούτο συμβαίνει διότι πλάι στην περιγραφή αυτών των αποτελεσμάτων δεν υπάρχει καμία περιγραφή τού πώς δημιουργήθηκαν.

Ο ι εξίσου γενικόλογες αναφορές σε «προδοσίες» και «ψευ­τιές» πολιτικών δεν εξηγούν τι περιλαμβάνουν οι κυβερνητικές επι­λογές και πώς αυτές επιδρούν στην κοινωνία. Υπάρχουν, βέβαια, και πιο πολιτικές αναφορές: στο μνημόνιο, στην εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας και στη διαχείριση ζητημάτων όπως η λίστα Λαγκάρντ (Lagarde). Ω ς προς αυτό, αξίζει να σημειωθούν επίσης δύο στοιχεία. Αφενός μια εκκωφαντική ασυνέχεια στον λόγο και την πρακτική της Χ.Α. Όπως αποδεικνύουν τα πρακτικά της Βου­λής, η Χ Α καταψήφισε την πρόταση που κατέθεσε ο ΣΥΡ ΙΖΑ τον Δεκέμβριο του 2012 για συνέχιση των ερευνών σχετικά με τη λίστα Λαγκάρντ,24 πράξη μετά την παρέλευση της οποίας δήλωσε διά του εκπροσώπου της ότι έγινε «εκ παραδρομής».25 Επιπλέον, δή­λωσε ότι υπερψηφίζει κσταρχήν την τροπολογία αναφορικά με τις προϋποθέσεις απόκτησης δικαιωμάτων επί ιδιωτικών και δημοσίων νήσων τον Φεβρουάριο του 2 0 13.26 Αφετέρου, αυτές οι πιο πολι­τικές αναφορές στον λόγο του «Αρχηγού» της Χ.Α. υποβιβάζονται και «κυβερνώνται» αφηγηματικά από την περιγραφή του χαρα­κτήρα των κυβερνητικών στελεχών. Μικρός αριθμός ηθικά και άξιο-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΟΝ ΙΟΙ

λογικά φορτισμένων λέξεων συνεμφανίζεται σχεδόν πάντοτε με τα ονόματα του πολιτικού προσωπικού. Ό χ ι ως κατάληξη μιας επι­χειρηματολογίας, αλλά ως ταυτότητα που ακολουθεί το υποκείμενο από την αρχή του λόγου. Παρατηρούμε, επομένως, μια αντιστροφή στην κλασική συλλογιστική: ο λόγος της Χ.Α. δεν καταλήγει σε συμ­περάσματα για το ποιόν του πολιτικού προσωπικού έπειτα από την εξέταση των πολιτικών επιλογών του. Αντιθέτως, παρουσιάζει αυτές τις επιλογές σαν αναπόφευκτο αποτέλεσμα του a priori «προδοτικού» χαρακτήρα των κυβερνητικών στελεχών. Μ ε τον συγκεκριμένο τρόπο, η αξιολόγηση λειτουργεί ταυτοτικά και η έμ­φαση δίνεται σε μια ηθική αξιολόγηση αποπλαισιωμένη από τα πο­λιτικά και κοινωνικά συμφραζόμενα. Σε αυτό το πλαίσιο διαβά­ζουμε τις φράσεις «κάποιος Λυκουρέντζος» και «άθλιος δήμαρ­χος». Εξάλλου, η υποτίμηση και η απαξία προς τον εχθρό, που επι­τυγχάνονται και μέσω της ειρωνείας, με χαρακτηριστικό παρά­δειγμα τη χρήση των μικρών ονομάτων κυβερνητικών στελεχών («Ο Αντώνης και ο Προκοπής [σ.σ.: Σαμαράς και Παυλόπουλος]), τον καθιστά ευάλωτο στα μάτια του ακροατηρίου.

Αυτή τη στρατηγική εξυπηρετεί και το γεγονός ότι ο ομιλητής προβαίνει στην αναλυτική περιγραφή της ζωής των πλούσιων πο­λιτικών («τζιπ Κάντιλακ και τα κότερα», «ακριβό τζιπ, οι καταθέσεις στις τράπεζες», «ροζ βίλα», «μεζονέτα με την πισίνα», «πέρασε με τη θωρακισμένη λιμουζίνα του και με ισχυρή αστυνομική προστα­σία»). Έτσι εγείρει τον φθόνο του ακροατηρίου για κάτι που δεν έχει, αλλά που πιθανότατα να ήθελε να έχει στο πλαίσιο του μι­κροαστικού ονείρου, που, αν κρίνουμε από τη σύνθεση των ψη­φοφόρων της Χ.Α.,27 κατά πάσα πιθανότητα δεν το άφησε ασυγκί­νητο. Ταυτόχρονα με τον φθόνο του ακροατηρίου, εγείρονται και τύψεις ακριβώς λόγω αυτού του αισθήματος του φόβου. Έτσι, η κριτική στα υλικά αγαθά γίνεται από σκοπιά συντηρητική, καθώς υφέρπει η λογική της θυσίας και του ασκητισμού για έναν ανώτερο σκοπό.28 Εξάλλου, ο ομιλητής επιλέγει να προβάλλει προσωπικά θέματα του εχθρού, να «βγάζει τα άπλυτά του στη φόρα», ακριβώς γιατί γνωρίζει ότι το κοινό διασκεδάζει με το να διαβάζει τη «βρο­

102 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

μιά». Η αποκάλυψη αυτή καθαυτήν αποκτά χαρακτήρα θρησκευτι­κής λειτουργίας, διατηρώντας έτσι την αυταξία της.29

Είναι μάλλον προφανές ότι τέτοιες τεχνικές, χαρακτηριστικό στοιχείο των τηλεοπτικών προϊόντων της πολιτιστικής βιομηχανίας

και της διασκέδασης μέσω «κλειδαρότρυπας», χρησιμοποιούνται για να εντείνουν τα αισθήματα δυσαρέσκειας του κοινού, αλλά και

για να διατηρήσουν αυτή τη δυσαρέσκεια σε μορφή συναισθήμα­τος: τίποτε δεν πρέπει να πολιτικοποιηθεί και να οδηγηθεί σε ατρα­

πούς συλλογιστικής, γιατί ένας «στρατός» θα πρέπει αφενός να εκτελεί εντολές, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί με αυτές ή όχι, αφετέρου θα πρέπει να λειτουργεί με κάποιο είδος διέγερσης που ■ θα τον κάνει πιο μαχητικό απέναντι στον εχθρό. Για άλλη μία φορά συμπεραίνουμε ότι ο ομιλητής χρησιμοποιεί με ευκολία θέματα της συγκυρίας, με τέτοιον τρόπο όμως ώστε να εξυπηρετεί τον στόχο του, που δεν είναι άλλος από τη χειραγώγηση του κοινού.30

« Ψ ό φ ι ο ι κα ι π ρ ο δ ό τ ε ς »

Ένα επιπλέον πρόσωπο του εχθρού, το οποίο μπορεί είτε να βρί­σκεται εντός του κυβερνητικού προσωπικού είτε όχι, είναι αυτό το οποίο προέρχεται από συγγενή ιδεολογικά ρεύματα. Σε πολλά σημεία του λόγου του Νικόλαου Μιχαλολιάκου γίνεται ιδιαίτερη μνεία στο ΛΑΟΣ, διαμέσου του ηγέτη του, του Γιώργου Καρατζα- φέρη («αυτόν τον γελοίο, τον Καρατζαφέρη», «εγώ θα απαντήσω και για τον Αϊβαλιώτη», «μέχρι και πεθαμένους, όπως ο Καρατζα- φέρης και το κόμμα του, ανασταίνουν και καλούν», «ένας νέος βουλευτής του Καρατζαφέρη, αυτού του αποτυχημένου πολιτικού τυχοδιώκτη»). Ο ίδιος παρουσιάζεται ως αποτυχημένο πολιτικό στέλεχος, ανάξιος λόγου και τυχοδιώκτης χωρίς σταθερές πολιτι­κές αξίες. Ο ι σκληρές έως υβριστικές εκφράσεις που χρησιμοποιεί ο ομιλητής για να περιγράφει τον εχθρό του δίνουν την εντύπωση ότι τον υποτιμά βαθύτατα και ότι δεν τον θεωρεί αξιόλογο αντί­παλο. Ωστόσο, μια πιο ενδελεχής προσέγγιση του θέματος οδηγεί

σε διαφορετικά συμπεράσματα.

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΟΝ 103

Καταρχάς, από μόνη της η πληθώρα αναφόρών στο όνομα του Καρατζαφέρη αποδεικνύει ότι πρόκειται για ένα πρόσωπο το οποίο οι υπό ανάλυση ομιλίες θεωρούν σημαντικό. Κάτι τέτοιο είναι βέβαια ευνόητο, αν αναλογιστούμε την ιδεολογική συγγένεια των δύο κομμάτων31 και, ως εκ τούτου, το γεγονός ότι και τα δύο κόμματα απευθύνονται σε κοινό με ως επί το πλείστον παραπλήσια χαρακτηριστικά. Αυτό δείχνουν και τα αποτελέσματα των βουλευ­τικών εκλογών, σύμφωνα με τα οποία η Χ Α είδε μεγάλη άνοδο των ποσοστών της την περίοδο που το ΛΑΟΣ είχε ψηφίσει το μνη­

μόνιο επί πρωθυπουργίας Παπαδήμου, και στις εκλογές που ακο­λούθησαν έμεινε εκτός Βουλής.32 Εξάλλου, σε αυτά τα δεδομένα στηρίζει και ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος την άποψή του περί αποτυχίας του πολιτικού αντιπάλου του. Μάλιστα, οι εκφράσεις που χρησι­μοποιεί δηλώνουν τον θυμό, αλλά και τη χαιρεκακία του από αυτό το αποτέλεσμα.

Ωστόσο, ο πρόεδρος του ΛΑΟ Σ δεν παρουσιάζεται από τον ομιλητή σαν εχθρός μόνο προκειμένου ο ομιλητής να διασφαλίσει μηδενικές διαρροές των ψηφοφόρων του προς το ΛΑΟΣ. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ΧΑ . είναι ότι διεκδικεί το «μονοπώλιο» του εθνικισμού στη δημόσια πολιτική σκηνή, και γι’ αυτόν τον λόγο αυ- τοχαρακτηρίζεται σαν το «αυθεντικό» εθνικιστικό κίνημα.33 Σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται και μία από τις πτυχές του θέματος της προδοσίας, που, όπως θα δούμε στη συνέχεια, χαρακτηρίζει τέ­τοιου είδους κόμματα. Εν προκειμένω, η προδοσία δεν είναι μόνο ιδεολογική, αλλά και οργανωτική, καθώς ουκ ολίγα πολιτικό στε­λέχη των δύο κομμάτων έχουν κατά καιρούς αλλάξει στρατόπεδο, με βασικό παράδειγμα τον Κώστα Πλεύρη, ιδρυτή του «Κόμματος της 4ης Αυγούστου», στο οποίο εντάχθηκε ο Νικόλαος Μιχαλο­λιάκος το 1973.34 Αργότερα, η Χ Α συνεργάστηκε με τον Κώστα Πλέυρη μέσω του σχήματος «Πρώτη Γραμμή»,35 ενώ στη συνέχεια ο Κώστας Πλεύρης εντάχθηκε στο ΛΑΟΣ.

Τέτοιου είδους προδότες υπάρχουν και μέσα στην κυβέρνηση, σύμφωνα με τον ομιλητή. Είναι οι «πολιτικάντηδες της δεξιάς», οι «εθνικόφρονες της πεντάρας», που πρόδωσαν τις απόψεις του

104 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΌΜΟΡΟΣ

«χώρου» και έχουν πάψει να είναι αυθεντικοί δεξιοί. Κατηγορούν- ται και γιατί κυβέρνησαν μαζί με αριστερούς («ο Σαμαράς, ο σύν­τροφος του Κουβέλη και της Ρεπούση»), τον χειρότερο εχθρό του

εθνικισμού. Είναι η «ψόφια δεξιά της σφαλιάρας» που έχει προ- δώσει το εθνικιστικό κίνημα όχι μόνο πολιτικά αλλά και φυσιογνω­μικά, απεμπολώντας το επιθετικό προφίλ που της αντιστοιχεί, άρα

απεμπολώντας το βασικότερο χαρακτηριστικό του εθνικισμού, και κσταλήγοντας να είναι αυτή που τρώει αντί να δίνει σφαλιάρες.

« Κ ό κ κ ι ν η π α ν ο ύ κ λ α »

Το έτερο, και όπως φαίνεται ακόμα πιο απειλητικό, πρόσωπο του εχθρού είναι η αριστερά. Αφού ο ομιλητής έχει αναφερθεί στα επι- μέρους ζητήματα, έρχεται η ώρα να φτάσει και στο πραγματικό επίδικο: μπορεί το κυβερνητικό προσωπικό να «ξεπουλάει την πα­τρίδα», αλλά «[...]μεγαλύτερο τσιράκι του συστήματος δεν είναι άλλος από τον επισκέπτη του ΔΝΤ, από τον επισκέπτη του Σόιμ- πλε, από τον ομιλητή του Λόντον Σκουλ Οφ Εκονόμικς, από τον άνθρωπο που τα μασάει πλέον για το μνημόνιο, τον Τσίπρα, τον δήθεν αντισυστημικό, που είναι ένα τσιράκι». Ο ι αναφορές στη Σο­βιετική Ένωση ως το άντρο του αυταρχισμού και τα αντικομμου- νιστικά συνθήματα του κοινού («Αλήτες, προδότες κομμουνι­στές»), που συχνά ακούγονται ακόμα και όταν ο ομιλητής αναφέ- ρεται σε άσχετα με την αριστερά θέματα, όπως την αύξηση του ποσοστού του κόμματος («Αναρχικοί και μπολσεβίκοι, αυτή η γη δεν σας ανήκει»), συμπληρώνουν την εικόνα ενός σοβαρού και απειλητικού εχθρού.

Ο δημεγέρτης θολώνει την πραγματική φύση της κομμουνιστι­κής απειλής αναφερόμενος μόνο στο γενικό προαίσθημα για μια επικείμενη μοίρα.34 Περιγράφει τον κομμουνισμό σαν μπαμπούλα που υπάρχει για να οδηγεί τους ανθρώπους στην καταστροφή, κα­τασκευάζοντας μια παρανοϊκή εικόνα απέναντι στην οποία επιτί­θεται - είναι χαρακτηριστικό του φασισμού να επιτίθεται περισ­σότερο σε εικόνες παρά στην πραγματικότητα που πιθανόν αυτές

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 105

να εκπροσωπούν.37 Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται εκτενής και διαστρε- βλωτική αναφορά στα γκουλάγκ, στον Στάλιν και στους Πόντιους, αλλά δεν γίνεται καμία αναφορά στην ιδεολογική και πολιτική πρό­ταση των κομμουνιστικών δυνάμεων. Εξάλλου, η περιγραφή βίαιων πράξεων ικανοποιεί και την ενδόμυχη ισχυρή επιθυμία του κοινού για φανταστικές και άγριες ιστορίες, καθώς η προπαγάνδα επιτελεί και τον ρόλο ενός «μαζικού φαινομένου σαπουνόπερας».38

Όπω ς είναι φανερό, οι σχετικές αναφορές είναι περισσότερο συμπεριληπτικές και λιγότερο προσωποποιημένες, με τις τελευ­ταίες να είναι αρκετά στοχευμένες: από τη μία στον πρόεδρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης και από την άλλη στις βουλεύτριες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Αλέκα Παπαρήγα και Λιάνα Κανέλλη. Ο ι αναφορές στις εν λόγω βουλεύτριες γίνονται μέσω της χρήσης στερεοτύπων, όπως «μπολσεβίκο τσέπης» και «μπολ­σεβίκο τραμπούκο». Για άλλη μία φορά, όταν η συζήτηση προσω- ποποιείται, ο εχθρός δεν καταγγέλλεται για τις πολιτικές επιλογές του: η Αλέκα Παπαρήγα χλευάζεται για το ύψος της, ενώ η Λιάνα Κανέλλη απαξιώνεται όχι γιατί είναι βίαιη, αλλά γιατί το χαρακτηρι­στικό του τραμπουκισμού που της αποδίδεται δεν ταιριάζει στη «γυναικεία φύση» της. Η νομιμοποίηση των ταυτοτήτων που επι­βάλλει η πολιτιστική βιομηχανία, ιδιαίτερα όσον αφορά το γυναι­κείο σώμα και τη συμπεριφορά, αφενός καλλιεργεί την αίσθηση του γνώριμου στο κοινό καλώντας το να το αναπαραγάγει, αφετέ­ρου καθιστά την πολιτική ζήτημα που πρέπει να προσεγγίζεται με όρους «φυσικά ορισμένης», «βιολογικής» νόρμας. Επιπλέον, με τη χρήση του νεολογισμού «μπολσεβίκο», το «Κακό» παίρνει διπλή μορφή: κομμουνισμός και γυναίκα.

Άλλο ένα στοιχείο που συνηγορεί στην άποψη ότι η Χ Α δεν ανέχεται την ενεργή συμμετοχή των γυναικών στα κοινά είναι η επίθεση του Ηλία Κασιδιάρη στη Λιάνα Κανέλλη και στη Ρένα Δού­ρου, επίθεση που μνημονεύεται αναλυτικά στον προεκλογικό λόγο του γενικού γραμματέα του κόμματος στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2 0 12. Ο ύτε λίγο ούτε πολύ, ο «Αρχηγός» αναφέρει ότι οι συγ- κεκριμένες κυρίες μάλλον έπρεπε να περιμένουν μια τέτοια επί-

106 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

θέση, καθώς συνεχώς έβγαιναν εκτός των επιτρεπόμενων ορίων της γυναικείας συμπεριφοράς. Ενδεικτικό αυτής της αντίληψης είναι ότι η Διάνα Κανέλλη περιγράφεται σαν κάποια «που σε κάθε τηλε­οπτική εκπομπή βρίζει, χυδαιολογεί». Επίσης, ενδεικτικό είναι ότι στο συγκεκριμένο σημείο της ομιλίας κάποιος άντρας από το κοινό συμπληρώνει: «και καπνίζει».39 Είναι επομένως προφανές ότι η επί­θεση του Ηλία Κασιδιάρη ήταν η ενδεδειγμένη απέναντι σε ανθρώ­πους που αρνούνται τους ρόλους τους, πόσο μάλλον όταν αυτοί οι άνθρωποι είναι κομμουνίστριες ή αριστερές γυναίκες με έντονη πολιτική δραστηριότητα.

Εξάλλου, το ότι η αριστερά αποτελεί τον βασικό εχθρό της Χ Α αποδεικνύεται και από τους στόχους των επιθέσεων που χρόνια τώρα εξαπολύουν μέλη της οργάνωσης. Ό ταν τα θύματα δεν είναι αλλοδαποί ή ομοφυλόφιλοι, είναι αριστεροί,90 αλλά ποτέ κυβερνη­τικοί εκπρόσωποι ή πολιτικοί του ευρύτερου χώρου της δεξιάς. Τα πιο γνωστά παραδείγματα δεν είναι άλλα από τη δολοφονική επίθεση, το 1998, στον φοιτητή Δημήτρη Κουσουρή, η πρόσφατη δολοφονική επίθεση σε μέλη του Κ ΚΕ στο Πέραμα κατά τη διάρ­κεια αφισοκόλλησης, και, φυσικά, η δολοφονία του αριστερού αν­τιφασίστα Παύλου Φύσσα τα ξημερώματα της 18ης Σεπτεμβρίου 2 0 13 στην Αμφιάλη. Μ ε αυτή την έννοια, μπορούμε να συναγά- γουμε ότι οι λεκτικές επιθέσεις σε μέλη του κυβερνητικού προσω­πικού είναι μονάχα μια πρόσφορη, λόγω της συγκυρίας, τεχνική διέγερσης της δυσαρέσκειας του κοινού, που λειτουργεί σαν προ­θάλαμος και προθέρμανση για τον τρόπο με τον οποίο οι ακροα­τές της Χ Α οφείλουν να προσλαμβάνουν την πολιτική και να το­ποθετούνται απέναντι στους αντιπάλους τους.

Προχωρώντας, διαπιστώνουμε ότι κομμουνισμός και οι ιδέες της αριστερός παρουσιάζονται σαν μια αρρώστια, σαν μια «κόκκινη πανούκλα». Με αυτή τη συμβολική συνεκδοχή ο ομιλητής περιγρά­φει την αριστερά σαν έναν ιό που εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα,41 η αιτία του οποίου είναι σκοτεινή και ξεφεύγει από τα όρια και τις δυνατότητες της ανθρώπινης παρέμβασης. Ω ς εκ τούτου, για να αντιμετωπιστεί, χρειάζονται άμεσα κατασταλτικά μέτρα, στην υλο-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 107

ποίηση των οποίων καλούνται εμμέσως οι ακροατές. Σύμφωνα με την αφήγηση που οικοδομεί ο ομιλητής, η «πανούκλα» απειλεί την ίδια τη ζωή της υποστασιοποιημένης πατρίδας εντός της οποίας εισβάλλει, καθώς και των κατοίκων της. Κατά τον Μπάουμαν (Bau­man), ολόκληρος ο νεωτερικός κόσμος κωδικοποιείται και δομείται βάσει των πρακτικών υγιεινής, ολόκληρη η κοσμοεικόνα είναι προ­ϊόν του ιατρικού λόγου. Τα ρητορικά σχήματα υγιεινισμού, επομέ­νως, δεν είναι σχήματα που χρησιμοποιούν τις μεταφορές- απο­τελούν προϊόν μιας σκέψης που συγκροτείται πάνω στις αρχές της υγιεινής και ως εκ τούτου πάνω στις αρχές του διαχωρισμού, της κατηγοριοποίησης και της απόστασης. 'Ετσι, τα μέτρα αφοπλισμού του επικίνδυνου Άλλου, του «έξωθεν», προέρχονται από τις οδη­γίες υγιεινής: προσδιορισμός του ιού - περιορισμός του φορέα - έλεγχος - εγκλεισμός - απομάκρυνση/απομόνωση - φυσική κατα­

στροφή.42Τέτοιου είδους αναφορές συναντιόνται συχνά στον λόγο φα­

σιστικών μορφωμάτων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την «Ελ­λάδα στον γύψο» διά στόματος του δικτάτορα Παπαδόπουλου. Αυτό γιατί η χρήση υγιεινιστικών σχημάτων εκμεταλλεύεται και βα­θαίνει τον φόβο του ακροατηρίου για το άγνωστο. Στην προκει­μένη περίπτωση, το άγνωστο δεν είναι μια κοινωνική αιτία που δεν μπορεί να εξηγηθεί, αλλά ένα «κακό» σχεδόν προερχόμενο από το υπερπέραν και καθοδηγούμενο από σκοτεινές δυνάμεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεταφορά της «πανούκλας», με την έντονη ει- κονοποιητική λειτουργία της, διατηρεί και χαρακτηριστικά βιβλικής αποκάλυψης, τα οποία ως εκ τούτου ενεργοποιούν στο ακροατή­ριο ενοχικά σύνδρομα και φόβο για την τιμωρία. Ιδιαίτερα, δε, η παρομοίωση ενός πολιτικού χώρου με πανούκλα, ενός πολιτικού χώρου μάλιστα που σύμφωνα με τον ομιλητή βρίσκεται πίσω από το πολιτικό κατεστημένο («φέουδο μπολσεβίκικο», «συμμορίες μαρξιστών στα πανεπιστήμια»), παραπέμπει σε ένα κράτος που βρίσκεται σε «κατάσταση εξαίρεσης», το οποίο, για να διατηρήσει την υπόστασή του, θα πρέπει να αναλάβει ιδιαίτερα μέτρα εναντίον των εισβολέων. Βεβαίως, οι υγιεινιστικές μεταφορές ούτε περιορί­

108 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ζονται ούτε απευθύνονται κυρίως στην αριστερά. Ένα άλλο πρό­

σωπο του εχθρού είναι αυτό που κατεξοχήν προσδιορίζεται μέσω των συγκεκριμένων σχημάτων.

« Ο ι ε ι σ β ο λ ε ί ς »

Ο ι μετανάστες θεωρούνται το κατεξοχήν «εκτός» του αίματος, και γι’ αυτόν τον λόγο αντιμετωπίζονται σαν βασικοί υπεύθυνοι για

οποιοδήποτε κοινωνικό πρόβλημα ανακύπτει.43 Σύμφωνα με τον ομιλητή, το πρόβλημα με τους μετανάστες δεν είναι μόνο το ον- τολογικό «εκτός» της υπόστασής τους, αλλά το γεγονός ότι οι δια­φορές τους από τους «εντός» είναι δομικές, με αποτέλεσμα ο «ξένος» να θεωρείται ουσιωδώς μη ενσωματώσιμος. Ο ι «ξένοι» είναι υπεύθυνοι για την οικονομική, κοινωνική, ηθική και πολιτισμική κατάπτωση της χώρας, με αποτέλεσμα να μετατρέπονται στον αι­ώνια «ξένο» που χαρακτηρίζεται από μη μετασχηματίσιμες ποι­ότητες «ξενότητας». Ο ι ίδιοι παρουσιάζονται σαν μυστηριώδεις υπάνθρωποί'44 δηλαδή σαν ανθρωπόμορφοι μη άνθρωποι που μας εξαπατούν·45 η ξενότητά τους συμπυκνώνεται στη φιγούρα του πρόσφυγα. Αυτός προβάλλεται ταυτόχρονα σαν παράσιτο που αποζητά την εξαπάτηση για να κάνει τη βρόμικη δουλειά του και σαν πλουτοκράτης κομμουνιστής τραπεζίτης που απειλεί την εγ­χώρια οικονομία. Ο πρόσφυγας περιγράφεται με τέτοιον τρόπο ώστε να μοιάζει με παρία, με άνθρωπο τον οποίο έχουν καταρα- στεί οι θεοί και δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώ­πους. Έτσι, ο απόβλητος λειτουργεί εξορκιστικά για τους φόβους των ευυπόληπτων πολιτών. Εξάλλου, όταν από τον εχθρό αφαιρεί- ται η ανθρώπινη υπόσταση, τότε αυτός γίνεται αόρατος.44 Το μίσος για τον πρόσφυγα μοιάζει με την απόρριψη της εσώτερης δυνα­τότητας κάποιου για ελευθερία. Και με όλους αυτούς τους τρόπους μετατρέπεται σε νόμιμο αντικείμενο μανίας και μίσους. Το γεγονός ότι οι πρόσφυγες δεν έχουν σπίτι, είναι απάτριδες, αποτελεί το

ψυχολογικό ισοδύναμο των καταπιεσμένων ενστίκτων του κοινού. Ο ι μετανάστες θεωρούνται απαγορευμένοι άνθρωποι, λαθραίες

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 109

υπάρξεις («λαθρομετανάστες»), ώστε να προετοιμάζεται η εξωτε­

ρίκευση από το κοινό των απαγορευμένων ενστίκτων απέναντι σε

απαγορευμένους ανθρώπους. Χτίζεται έτσι μια ψυχολογική γέ­

φυρα μεταξύ της ανάγκης για δυσαρέσκεια ενάντια στην καταπίεση

και της ανάγκης για δυσαρέσκεια ενάντια στους ανθρώπους χωρίς

σπίτι και πατρίδα: αυτός που δεν έχει σπίτι είναι αυτός που αξίζει

να μην έχει σπίτι.47Απέναντι στην υποστασιοποιημένη σε ζωντανό οργανισμό πα­

τρίδα, οι μετανάστες αποτελούν ξένα σώματα, μολυσματικούς ιούς

και μικρόβια που απειλούν την υγεία της. Γι’ αυτόν τον λόγο τα αλ­

λοδαπά άτομα ταυτοποιούνται ως φορείς ασθενειών, και μάλιστα

ασθενειών που είχαν ξεπεραστεί και πλέον ξαναζωντανεύουν έτοι­μες να κατασπαράξουν το έθνος· ο «ξένος» έρχεται και φέρνει

μαζί του τα κακά που είναι ξεχασμένα στο παρελθόν: «υπάρχουν

καταυλισμοί των Πακιστανών γεμάτοι ελονοσία. Έχουν πεθάνει άν­θρωποι από την ελονοσία», «χολέρα, λέπρα, ψώρα, ελονοσία,

πράγματα που είχαν εξαφανιστεί από την Ελλάδα εδώ και πενήντα

χρόνια». Εξού και το γνωστό σύνθημα της οργάνωσης «Να ξεβρο­μίσει ο τόπος», γιατί η «Αθήνα βρομάει» όχι μόνο από τα σκουπί­

δια, αλλά και από άπλυτους και άρρωστους «ξένους». Ο δημαγω­

γός περιγράφει τη χώρα του σαν σπίτι αρρώστων και καλεί το

κοινό να καταπιαστεί με το καθάρισμα του σπιτιού.48 Ο ι μετανά­

στες είναι το προαιώνιο κακό προσωποποιημένο- η απώθησή του είναι επιβεβλημένη, και τα μέτρα υλοποίησης της απώθησης οφεί­

λουν να παρθούν με οποιοδήποτε κόστος, καθώς πρόκειται για ζή­

τημα ζωής και θανάτου, κυριολεκτικά. Υπό αυτό το πρίσμα, η θα­

νάτωση όσων θεωρούνται φορείς ασθενειών δεν αποτελεί φόνο

αλλά στρατηγική που υπερασπίζεται και διατηρεί τη ζωή. Διότι οι ζωές των φορέων ασθενειών δεν είναι μόνο ανάξιες να βιωθούν

αλλά και εχθρικές για την ίδια τη ζωή: πρέπει να σκοτωθούν για να

μη σκοτώσουν. Η θανάτωση των φορέων ασθενειών είναι τελικά

μια πράξη καθαρισμού, η οποία αντλεί από τους κανόνες υγιεινής

και πηγάζει από το υπέρτατο καθήκον διατήρησης της ζωής.49

no Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, δεν μπορούμε να μη διαπι­στώσουμε τη «θετική σχέση» που οικοδομεί μια τέτοια λογική. Κατά τον Φουκώ, ο ρατσισμός συμβάλλει στη δημιουργία μιας σχέσης του τύπου «“όσο πιο πολλούς σκοτώσεις, όσο πιο πολ­λούς θανατώσεις”, ή καλύτερα “όσο πιο πολλούς αφήσεις να πε- θάνουν, τόσο περισσότερο, για τον λόγο αυτόν, εσύ θα ζήσεις”»· ο ρατσισμός βασίζεται στην αρχή σύμφωνα με την οποία «ο θά­νατος των άλλων αποτελεί τη δική μας βιολογική ενίσχυση.50 Βρι­σκόμαστε, επομένως, μπροστά σε μια μορφή ρατσισμού, η οποία ξεχωρίζει από την ετεροφοβία και την ανταγωνιστική εχθρότητα, εξαιτίας μιας πρακτικής της οποίας αποτελεί μέρος και την οποία εξορθολογίζει: μιας πρακτικής που συνδυάζει στρατηγικές αρχιτε­κτονικής και κηπουρικής με στρατηγικές ιατρικής, στην υπηρεσία της κατασκευής μιας τεχνητής κοινωνικής τάξης, μέσω της αποκο­πής όσων στοιχείων της παρούσας πραγματικότητας αφενός δεν ταιριάζουν στην τέλεια πραγματικότητα που έχει πλάσει η φαντα­σία και αφετέρου δεν μπορούν να αλλάξουν για να ταιριάξουν. Ο ρατσισμός εκφράζει την πεποίθηση ότι μια ορισμένη κατηγορία ανθρώπινων όντων δεν μπορεί να ενσωματωθεί στην ορθολογική τάξη,51 όποια προσπάθεια κι αν κάνει, κηρύσσοντας μια ορισμένη κατηγορία ανθρώπων εγγενώς και αθεράπευτα ανθεκτική στον έλεγχο και ανεπίδεκτη σε κάθε προσπάθεια βελτίωσης. Ω ς αποτέ­λεσμα, ο ρατσισμός συνδέεται αναπόφευκτα με τη στρατηγική της απομάκρυνσης: ο εκτοπισμός και η εξόντωση είναι δύο μέθοδοι απομάκρυνσης που εναλλάσσονται αμοιβαία.52

Εκτός από φορείς ασθενειών, οι μετανάστες είναι και οι κατε- ξοχήν εγκληματίες. Ο ομιλητής αναφέρεται σε «Έλληνες που δο­λοφονούνται από τους λαθρομετανάστες», και παραθέτει πλήθος ιστορίες σχετικά με την εκτεταμένη εγκληματική δραστηριότητά τους. Φυσικά, το περιεχόμενο των ιστοριών αυτών όχι μόνο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, αλλά σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για αντεστραμμένες αναφορές και απόδοση των εγκληματικών πρά­ξεων μελών του κόμματος σε «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» με­ταξύ αλλοδαπών.53 Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των ιστοριών

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ

είναι ότι το υποτιθέμενο κίνητρο ποτέ δεν αναφέρεται, με αποτέ­λεσμα να οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως πρόκειται πάντοτε για το ίδιο. Και, συνεπαγωγικά, το εν λόγω κίνητρο δεν είναι άλλο από την ίδια την εθνικότητα των υποτιθέμενων δραστών, η οποία περιγράφεται σαν εγγενώς εγκληματική· διαφορετικά, η μετανά­στευση και η εγκληματικότητα συνδέονται αιτιολογικά. Ο ομιλητής αντιλαμβάνεται πως τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αθήνα και οι επαρχιακές πόλεις είναι κυρίως η εγκληματικότητα και τα ελλιπή αστυνομικά μέτρα καταστολής της. Μ ε αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ο φόβος ότι οι Ελληνίδες και οι Έλληνες κιν­δυνεύουν ανά πάσα στιγμή από την εγκληματική φύση του αλλο­δαπού, και εγείρεται «συναγερμός» για την ασφάλειά τους. Όπως σημειώνει ο Βαν Ντέικ (Van Dijk), διάφορα εγκλήματα συνδέονται με εθνικές μειονότητες και προβάλλονται σαν «εθνικά εγκλήματα», πράγμα που τα τοποθετεί σε διαφορετική κατηγορία από τα υπό­λοιπα. Σε αυτό το πλαίσιο χρησιμοποιείται η τακτική των προτά­σεων ενεργητικής σύνταξης προκειμένου να προβληθεί πιο έντονα ο φορέας μιας εγκληματικής πράξης («Ο οποίος βγήκε από τη φυ­λακή, ελεύθερος, έσφαξε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, πήγε, λήστεψε μετά ένα καφενείο και συνελήφθη τυχαία»).54 Επειδή όμως η απειλή του «ξένου» θα υπάρχει πάντοτε, ο ομιλητής προσπαθεί να δια­σφαλίζει το βασικό κατά τη γνώμη του επίδικο σήμερα, που είναι η αίσθηση της «μη απειλής». Πρόκειται για μια χαρακτηριστικά ετε- ροκαθορισμένη αίσθηση, που συγκροτείται πάνω σε μια «αρνη­τική» προσέγγιση της πραγματικότητας (το ακροατήριο δεν πρέπει να νιώθει ασφαλές, πρέπει να νιώθει μη απειλούμενο) και συνεπι- κουρείται από δήθεν ενεργητικά μέτρα.

Άλλο ένα στοιχείο της εικόνας που διαμορφώνει ο ομιλητής για τους μετανάστες είναι ότι αυτοί είναι τελικά πάντοτε-ήδη παράνο­μοι: «Ό ποιον πιάνουν στο τμήμα τού δίνουν ένα χαρτί παραμονής είτε, το ακόμα χειρότερο, που το γνωρίζετε, όποιον αποφυλακί­ζουν που έχει διαταγή απελάσεως τον αφήνουν ελεύθερο και του λένε σε είκοσι μέρες “εγκατέλειψε [sic] τη χώρα”». Παρά το γε­γονός ότι ο συγκεκριμένος ομιλητής έχει κατά καιρούς αναφέρει

Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ112

ότι το κόμμα του ζητάει την απέλαση μόνο των «παράνομων με­ταναστών», τελικά κανένας μετανάστης δεν θεωρείται νόμιμος. Και το πρόβλημα δεν είναι το αν ο τρόπος μετάβασης από τη μία χώρα στην άλλη διενεργήθηκε νόμιμα: οι μετανάστες είναι παράνομοι γιατί εξ ορισμού δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη ύπαρξη κάποιος που δεν πληροί τα χαρακτηριστικά ένταξης στη «Λαϊκή Κοινότητα». Εξού και το γεγονός ότι στους υπό ανάλυση λόγους οι μετανάστες δεν καταγγέλλονται μόνο για τις «αρρώστιες» ή τα «εγκλήματά τους», αλλά πρώτα πρώτα γιατί υπάρχουν και διαβιούν στην Ελλάδα- η εικόνα του «ξένου» εξ ορισμού δεν θα έπρεπε να υπάρχει: «Δεν πάνε δύο χρόνια που μου ’λεγε ένας ξάδερφός μου, κάτω, πάνω απ’ το Πόρτο Κάγιο, στον Πάλιρο, ξύπνησε ξαφνικά, που ’χε έρθει για Σαββατοκύριακο, κι είδε μπροστά του εκατό Πα- κιστανούς!». Και αυτό που υποβάλλει με έμμεσο αλλά σαφέστατο τρόπο την αντίληψη του ομιλητή περί της μη «ανθρωπινότητας» των μεταναστών είναι η ταυτοποίησή τους διαμέσου μιας έλλειψης: οι μετανάστες δεν είναι άνθρωποι που εισήλθαν στη χώρα χωρίς τα απαιτούμενα έγγραφα, αλλά είναι παράνομοι - κυρίως γιατί είναι «ξένοι» -δηλαδή μη Έλληνες/Άριοι- και δευτερευόντως γιατί δεν έχουν τα εν λόγω έγγραφα. Μ ε αυτόν τον τρόπο, οι μετανάστες παύουν να είναι άνθρωποι- είναι απλώς παράνομοι. Βρισκόμαστε μπροστά στην πιο σκληρή μορφή του φαινομένου της ονοματο­ποίησης (nominalization), κατά το οποίο εγκαθιδρύεται μια σχέση ολοκληρωτικής ταυτότητας ανάμεσα στο υποκείμενο και την πράξη του, καθώς ολόκληρη η ύπαρξη του υποκειμένου ορίζεται55 και συγκροτείται διαμέσου της πράξης του: η αποδιδόμενη στο υπο­κείμενο πράξη υποστασιοποιείται αυτή καθαυτήν σε υποκείμενο.

Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, η ύπαρξη μεταναστών και προσφύ­γων στη χώρα γίνεται αντιληπτή σαν «εισβολή»; «Εκτός από την κατεχόμενη Κυρήνεια, εκτός από την κατεχόμενη Αμμόχωστο, έχουμε και κατεχόμενα Πατήσια, Κυψέλη, Άγιο Παντελεήμονα, από τα εκατομμύρια τους λαθρομετανάστες, μουσουλμάνοι, οι πε­ρισσότεροι, που ήρθαν σ ’ αυτόν εδώ τον τόπο χωρίς να μας ρω­τήσουν», «έχουμε δεχτεί μια εισβολή, μια εισβολή κυριολεκτικά,

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 113

και πρέπει να αντισταθούμε». Πρόκειται για έναν λόγο ο οποίος, διατηρώντας τις προφανείς αριθμητικές υπερβολές που κάνουν την εικόνα της επίθεσης ακόμα πιο επιβλητική και αγχωτική, δεν είναι μόνο ιατρικός (ο ιός-εισβολέας), αλλά και στρατιωτικοποιημένος, οικοδομημένος πάνω στις μεταφορές οι οποίες προσεγγίζουν τους εγκληματίες σαν εγκληματίες που βρίσκονται σε πόλεμο με την κοινωνία μια κι έξω: η κοινωνία πρέπει να κινητοποιήσει τις δυνά­μεις της για να τους αντιμετωπίσει.56 Φυσικά, η «εισβολή» είναι υπεύθυνη και για όλα τα εγχώρια κοινωνικά προβλήματα: «Ακόμη κι ένας Έλληνας άνεργος να υπάρχει, δεν πρέπει να δουλεύει ξένος στην πατρίδα μας», «και γυρνάνε τα νιάτα της Ελλάδος, αγόρια και κορίτσα [sic] στις γειτονιές, και βλέπουν να δουλεύουν στις όποιες γειτονιές έχουν απομείνει, Πακιστανοί, μαύροι, κίτρινοι, ξένοι και οι Έλληνες χωρίς δουλειά». Σύμφωνα με τη θεωρία της εξωγενούς αρρώστιας, κοινωνικά προβλήματα όπως η ανεργία προσεγγίζονται σαν αποτέλεσμα αντιπαράθεσης μιας ομάδας με μια εξωτερική προς αυτή, και οι μετανάστες ταυτίζονται με την αιτία τους. Από την άλλη, εδώ είναι επιπλέον σαφές ότι ο ομιλητής στηρίζεται σε φαινόμενα ταξικά προσδιορισμένα, τα αναδεικνύει και τα προβάλ­λει σαν να ήταν μέγιστες φυλετικές διαμάχες.

Κατά τον ομιλητή, υποστηρικτής και προστάτης των εισβολέων είναι το ίδιο το κράτος, το οποίο φροντίζει για τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους: «φτιάχνουν ξενοδοχεία πολυτελείας για τους λαθρομετανάστες»,«[...] ο οποιοσδήποτε από εσάς πάει σε ένα νοσοκομείο θα πληρώσει [...] ο ξένος τζάμπα [...] γιατί έτσι θέλουν οι ανθρωπιστές, οι πολιτικοί, οι αντιρστσιστές που μας κυ­βερνούν». Η εκκωφαντική διαστρέβλωση της κοινωνικής πραγμα­τικότητας57 και η παρουσίασή της σαν της μόνης πραγματικής εκ­δοχής θέλει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης να γίνονται «ξενοδο­χεία πολυτελείας» και τους μετανάστες, που τις περισσότερες φορές δεν δικαιούνται ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τους αν­θρώπους που ζουν εκτός κοινωνικών θεσμών προστασίας της ζωής, αυτούς που ουσιαστικά είναι αόρατες ανθρώπινες υπάρξεις εκτός κοινωνικού ιστού, να διαβιούν σαν να ήταν τουρίστες δια­

114 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΌΜΟΡΟΣ

κοπών πολυτελείας. Επιπλέον, είναι γνωστοί οι ξυλοδαρμοί και οι άθλιες συνθήκες κράτησης στα αστυνομικά τμήματα και στα «κέντρα υποδοχής μεταναστών»,58 και με αυτή την έννοια ο ομιλητής μόνο προβοκατόρικα χρησιμοποιεί τον όρο του «ξενοδοχείου πολυτε­λείας». Ο τρόπος με τον οποίο το κάνει καταλύει ακόμα και αυτό που είναι γνωστό ως «κοινή λογική». Ο «Αρχηγός» της Χ Α δεν αρ- κείται στην απάνθρωπη μεταχείριση των μεταναστών, θέλει την ορι­στική εξόντωσή τους και δεν διστάζει να το πει και δημοσίως.

Το αφήγημα ολοκληρώνεται με την αναφορά σε ιστορικούς εχ­θρούς. Μ ε τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι μετα­νάστες προσεγγίζονται και «οι εχθροί του έθνους» που προέρχον­ται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο ι εχθροί του παρελθόν­τος έπρεπε να αποκρουστούν όχι γιατί ήταν ανάγκη να αποκρου­στούν η τυραννική εξουσία και η ανελευθερία, αλλά βασικά διότι δεν νοείται να κυβερνούν τη «φυλή» «αλλοεθνείς», «τα στίφη της Ανατολής». Χαρακτηριστική είναι εδώ η χρήση του μειωτικού και ταυτόχρονα λόγιου όρου «στίφη»: ο ομιλητής καταφέρνει έτσι να δημιουργήσει το συναίσθημα απέχθειας στο ακροατήριο, ενώ ταυ­τόχρονα να προβάλλεται ως «επιστημονικά ειδήμων» επί του θέ­ματος, άρα και ως έχων απόλυτο δίκιο. Η ρητορική του «αίματος» λειτουργεί εδώ σαν αναχρονιστικό εργαλείο που εξεικονίζει την ενιαιότητα και τη διιστορική παρουσία του εξωγενούς εχθρού: «Τότε [σ.σ.: το 1453] οι βάνδαλοι ήταν έξω από τα τείχη. Σήμερα, οι βάνδαλοι της Ανατολής ζουν εκατομμύρια ανάμεσά μας και τους ξέρετε πολύ καλά».

Απέναντι σε όλα αυτά, η Χ.Α. περιγράφεται σαν ο μοναδικός συνεπής φορέας της άποψης ότι κανείς «ξένος» δεν πρέπει να βρί­σκεται στην Ελλάδα. Η εν λόγω άποψη περιγράφεται ως τιμητική για τα μέλη του κόμματος, καθώς υπηρετεί την ανάγκη για τη δια­τήρηση της «φυλετικής καθαρότητας»: «μόνο η Χρυσή Αυγή είχε το σύνθημα “Έξω οι μετανάστες”», «λέγαμε “έξω οι λαθρομετα­νάστες”, το ’94, δεκαεννιά χρόνια πριν»,59 «ενάντια σ ’ αυτό το φαι­νόμενο που απειλεί την ίδια τη ζωή της πατρίδας, ενάντια στους λαθρομετανάστες ήταν, είναι, και θα είναι η Χρυσή Αυγή», «το

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 115

μόνο που κάνουν τώρα είναι, ξαφνικά, θυμήθηκαν όλοι τους λα­

θρομετανάστες. Τόσα χρόνια που βρίσκονταν εκατομμύρια ανά- μεσά μας δεν έλεγαν λέξη», «έξω τώρα όλοι οι λαθρομετανάστες».

Υπό αυτό το πρίσμα, η Χ.Α. παρουσιάζεται σαν να είναι ο μοναδι­

κός σωτήρας της «φυλής», με αποτέλεσμα τα μέλη της να αυτοα- ναγνωρίζονται υπό το καθεστώς μιας «ιερής» αποστολής.

« Α μ α ρ τ ω λ ό κ α θ ε σ τ ώ ς κα ι τ σ ο ν τ ο κ ά ν α λ α »

Εκτός από την καταγγελία μεμονωμένων κυβερνητικών εκπροσώ­πων, ο ομιλητής αναφέρεται και συνολικά στο «κράτος» ή στο «κα­θεστώς». Το κράτος καταγγέλλεται αφενός γιατί είναι εναντίον της

Χ.Α. («Και το κράτος [...] εναντίον της Χρυσής Αυγής», «σαπι­σμένη πολιτεία», «καταπρόσινο παρακράτος του ΠΑΣΟΚ», «αντί

να συλλάβει αυτούς που επιτέθηκαν συνέλαβε τους εθνικιστές»), αφετέρου γιατί είναι συνολικά προδοτικό και στόχο έχει να κατα­στρέψει τη «Λαϊκή Κοινότητα». Γίνονται αναφορές στην «παρά­

δοση της εθνικής κυριαρχίας» και στην υποταγή στα «αφεντικά σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη», «στις αυτοκτονίες» των πολιτών, καθώς και σε οργανωμένο σχέδιο για την αθρόα προσέλευση «λα­θρομεταναστών» στη χώρα. Η εν λόγω ρητορική αντλεί στοιχεία από τη συγκυρία, παρουσιάζοντάς τα βεβαίως υπό την οπτική του ομιλητή που αναλύθηκε προηγουμένως, και διαχειρίζεται τον θυμό και την αίσθηση του αποκλεισμού που νιώθει το ακροατήριο εν μέσω κρίσης. Ωστόσο, ενώ περιγράφεται μια κατάσταση, ξανά δεν κατονομάζονται οι αιτίες της. Ο ι απαντήσεις που δίνονται αφορούν το «ποιος» φταίει και όχι το «γιατί».60 Για άλλη μία φορά το σύ­στημα που γεννά την κοινωνική ανισότητα βρίσκεται στο απυρό­βλητο, μένοντας κρυμμένο πίσω από θολές συνθηματολογικές αποστροφές.

Ωστόσο, στο κράτος δεν περιλαμβάνονται μόνο οι κυβερνητι­κοί εκπρόσωποι, αλλά και οι κομμουνιστές, δύο ομάδες εχθρών

δηλαδή, οι οποίες ενοποιούνται στον λόγο του ομιλητή κάτω από τη λογική «όλοι ίδιοι είναι»: «μαρξιστές και απάτριδες λιμπεραλι-

116 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

στές», «μια γενιά υπέστη συσχημαχικό αφελληνισμό, λεηλασία από χον άπαχρη καπιχαλισμό και χον μπολσεβικισμό σχα σχολεία», «αυχοί οι οποίοι κραχούσαν σχα χέρια χους χις χάχες χης χώρας, η γενιά του Πολυτεχνείου, οι πασόκοι, οι νεοδημοκράχες, οι αρι­στεροί, όλοι αυχοί χην παραδίδουν σχάχχη και μπούρμπερι». Κομ­μουνισμός και καπιχαλισμός εξισώνονχαι σχη φιγούρα χου κομ- μουνισχή χραπεζίχη, με αποχέλεσμα να ανχανακλούν χον φυλεχικό εχθρό. Ο συνδυασμός κομμουνισχών και χραπεζιχών συνισχά μια ψυχαναλυχική ερμηνεία. Ο ι χραπεζίχες και οι κομμουνισχές που απολαμβάνουν ο ένας χον άλλον και απαρνιούνχαι χα αβοήθηχα παιδιά σχο όνομα χου χαμπού χης αιμομιξίας είναι υποκριχές χου χειρόχερου είδους. Καχά χη δημαγωγία, η προσκόλληση σχον πα- χέρα εκχρέπεχαι σχον ίδιο χον δημαγωγό που λειχουργεί ως υπο- καχάσχαχο χης παχρικής φιγούρας, ο οποίος υπενθυμίζει σχους ακροατές χου χον αιμομικτικό γάμο, επιβεβαιώνονχας χην ανοσιό- χηχα των σχέσεων τέτοιου είδους. Την ίδια στιγμή ο δημαγωγός κινητοποιεί χη δυσαρέσκεια απέναντι και σχους δύο γονείς που αρνούνται την απόδοση σεξουαλικής ικανοποίησης στα παιδιά χους, αναγκάζοντάς χα να χην αναζητήσουν αλλού, δηλαδή στην κοινότητα των «αδελφών». Αυτές οι ψυχαναλυτικές υποδηλώσεις για χην εικόνα χου κομμουνιστή χραπεζίχη είναι σύμφωνες με χην πολιτική λειτουργία χους, καχά χην οποία η φασιστική λύση είναι αναπόφευκτη: ψυχαναλυτικά, ο φασισμός έχει ιδωθεί σαν η εξέ­γερση των «αδελφών» ενάντια σχη γονεϊκή καταπίεση.61

Ο κομμουνιστής τραπεζίτης έχει με το μέρος του τα «αμαρ­τωλά χηλεπαράθυρα των νταβατζήδων», χους «μεγάλους τηλεοπτι­κούς σταθμούς χης διαπλοκής», χα «χουρκοκάναλα», χα «τσοντο- κάναλα», χα «κανάλια χης διαπλοκής». Τα μέσα μαζικής ενημέρω­σης συγκεντρώνουν χο μένος χου ομιλητή γιατί, σύμφωνα με χον ίδιο, απαξιώνουν χο κόμμα χου και είχε δεν χο καλούν να τοποθε­τηθεί είχε χου ασκούν αήθη κριτική. Αυτή η κριτική, βέβαια, δεν έχει υπόσταση, καθώς οι εμφανίσεις μελών χου κόμματος σε κα­νάλια πανελλαδικής και τοπικής εμβέλειας ήταν πολύ συχνές, όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από χην αναμετάδοση χου σχετικού

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 117

οπτικοακουστικού υλικού στην ιστοσελίδα της Χ Α Ωστόσο, ούτε σε αυτή τη θεματική των ομιλιών δεν λείπουν οι ασυνέχειες. Ενώ ο ομιλητής καταγγέλλει συλλήβδην τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κά­ποια στιγμή κάνει την εξής διάκριση: «έχουμε πολλά να χωρίσουμε με αυτούς που κατευθύνουν τα κανάλια, όχι βεβαίως τους δημο­σιογράφους». Αλλού όμως αποκαλεί τους δημοσιογράφους «δη­μοσιοκάφρους». Επιπλέον, ο ίδιος συνεχώς λέει πόσο πολύ ασχο­λούνται τα κανάλια με τη ΧΑ., προκειμένου να τη λοιδορήσουν («χι­λιάδες σελίδες εφημερίδων, εκατοντάδες ώρες τηλεοπτικού χρό­νου»). Είναι, επομένως, προφανές ότι κάτι τέτοιο αφενός έρχεται σε αντίθεση με την πεποίθησή τους ότι τα κανάλια δεν τους προ­βάλλουν, αφετέρου το επιχείρημα χρησιμοποιείται για να τονώσει την αυτοπεποίθηση του ακροατηρίου, υπονοώντας ότι τα διαπλε- κόμενα κανάλια φοβούνται τη Χ.Α. και τη χτυπούν. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποτελούν άλλη μία θεματική στον λόγο του «Αρχη­γού» που προσεγγίζεται με εργαλειακό και ευκαιριακό τρόπο.

Η κατάσταση αυτή περιγράφεται να έχει οδηγήσει στη δημι­ουργία μιας «σαπισμένης πολιτείας» στην οποία κάποτε υπήρχε δημόσια τάξη, αλλά τώρα κυριαρχεί η «δημόσια αναρχία και εγ­κληματικότητα», ενός «κράτους της ξεφτίλας», του «ψευτορωμαί- ικου», της «λεγάμενης ελεύθερης Ελλάδας», ενός λαού που ζει «ημέρες ενός αμαρτωλού καθεστώτος». Σε αυτές τις θεολογικής αισθητικής αποστροφές καταδεικνύεται μια πολιτεία η οποία έχει

παρακμάσει σε όλα τα επίπεδα, και κυρίως στο επίπεδο των ηθικών αξιών. Ο ι εικόνα που οικοδομείται παραπέμπει σε μια πολιτεία (Σό- δομα και Γόμορα!) που ενδημούν μονάχα «πονηρά τρωκτικά»62 και «χρυσοκάνθαροι του συστήματος», με αποτέλεσμα το κοινό να νιώθει για άλλη μία φορά τη ζωή του να απειλείται από διαβολικές δυνάμεις με ακαθόριστους και καταστροφικούς σκοπούς, οι οποίες μπορούν να εκλείψουν μόνο σπό μια βιβλική «τελική λύση». Ο ι δυνάμεις αυτές, που απειλούν να καταλύσουν την «ουσία» του έθνους -εξού και το «ψευτορω μαίικο- μοιάζει να έχουν κάνει στρατιωτική απόβαση στη χώρα, η οποία, ως εκ τούτου, θεωρείται κατεχόμενη.

118 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

Μέσω αυτού του αφηγήματος, ο ομιλητής είναι πλέον σε θέση

να μιλήσει για την ανάγκη καταστροφής αυτού του καθεστώτος,

που δεν είναι άλλο από τη δημοκρατία. Στον λόγο του γενικού

γραμματέα της Χ.Α. οι εκάστοτε κυβερνητικοί εκπρόσωποι και τα

κρατικά στελέχη ταυτίζονται με τον πολιτειακό θεσμό της δημο­

κρατίας, με αποτέλεσμα όλες οι κατηγορίες που αποδίδονται σε

μεμονωμένα άτομα να αποδίδονται γραμμικά στο ίδιο το πολί­

τευμα, που παρουσιάζεται σαν ένα σύστημα εγγενώς προβλημα­

τικό, το οποίο συνεχώς γεννά την ανομία και την παρακμή. Με αυτό το σκεπτικό, και παρά την απόδοση των ευθυνών σε συγκεκριμένα

πρόσωπα, το πρόβλημα είναι ο ίδιος ο θεσμός της δημοκρατίας

και όχι οι διαχειριστές της: το μνημόνιο, για παράδειγμα, το υπέ­

γραψε επί της ουσίας ο ίδιος ο πολιτειακός θεσμός. Η δημοκρατία ήταν και θα είναι πάντοτε «κλεπτοκρατία».

Έντονη αναμόχλευση του συγκεκριμένου ζητήματος παρατη­

ρούμε ιδιαίτερα στους λόγους του Νικόλαου Μιχαλολιάκου που

πραγματοποιήθηκαν κατά την αρχή έως και το καλοκαίρι του 2 0 13. Στις συγκεκριμένες ομιλίες δεν αναφέρεται μονάχα η φαυλότητο

του καθεστώτος, αλλά πρώτη φορά επισημαίνεται με άμεσο τρόπο η ανάγκη ανατροπής του και αντικατάστασής του από το καθεστώς

που ευαγγελίζεται η Χ.Α.: «γιορτάζουν, λέει, τον ερχομό της Δη­

μοκρατίας. Γιορτάζουν τον ερχομό της κλεφτοκρατίας, των σκαν­δάλων, της προδοσίας, τον ερχομό ενός καθεστώτος που κατέ­

βασε την ελληνική σημαία στα Ίμια, που υπέγραψε το μνημόνιο»,

«θα περάσουμε χρόνια σκληρά και πικρά μέχρι να έρθει αυτή η

στιγμή, και τότε ελπίζω η Ελλάδα να μην έχει πρωθυπουργό, άλλο

εθνικό ηγέτη ενός νέου εθνικού καθεστώτος», «θα πάρουμε στο

χέρια μας αυτή τη χώρα με την ευλογία του Θ εού και με τη δύναμη της ψυχής μας και της ελληνικής μας καρδιάς», «Ποιου συστήμα­

τος; Της κλεψιάς, των λαμογιών, του ρουσφετιού, όλα αυτά, ναι θέλουμε να τα καταστρέψουμε, το παραδεχόμαστε», «Και τότε θο

είναι η αρχή του τέλους τους, θα πάρουμε την πρωτεύουσα τηί

Ελλάδος στα χέρια μας και από κει και πέρα θα ξεχυθεί ο λόγο<

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜ1ΛΙΟΝ 119

σε κάθε γωνιά της χώρας, θα πάρουμε όλη τη χώρα στα χέρια μας για να την ελευθερώσουμε».

Το «εθνικό καθεστώς με τον εθνικό ηγέτη» είναι μάλλον θολό αν κρίνουμε μόνο από τις αποστροφές των συγκεκριμένων λόγων. Γίνεται βεβαίως σαφές ότι πρόκειται για ένα καθεστώς προσωπο­παγές και μακριά από τη λογική της άσκησης της πολιτικής από την πλειοψηφία. Π ιο κατανοητές γίνονται οι προθέσεις του ομιλητή αν ανατρέξουμε στο καταστατικό της οργάνωσης, το οποίο αναγνω­ρίζει ως μόνη αρχή τον εθνικοσοσισλιστή «Αρχηγό» «ενάντια στην ανερμάτιστη θέληση του πλήθους».63 Από την άλλη, είναι προφα­νής και η ιδιοκτησιακή αντίληψη της πολιτικής («θα πάρουμε την πρωτεύουσα στα χέρια μας»).

Σημειώθηκε προηγουμένως ότι οι αιτίες της κοινωνικής ανισό­τητας αποκρύπτονται. Θ α μπορούσαμε να παρατηρήσουμε άραγε άτι μέσω της αναφοράς στο πολιτειακό καθεστώς γίνονται εμφα­νείς; Η εργασία εκτιμά πως όχι, ακριβώς γιατί ο ομιλητής περιγρά­φει πως ο λόγος των κοινωνικών προβλημάτων οφείλεται στο ότι η δομή του πολιτειακού συστήματος δίνει τη δυνατότητα στους διαχειριστές του να κλέψουν και να εξαπατήσουν τους πολίτες. Με βάση αυτή τη συλλογιστική, όχι μόνο διατηρούνται οι ατομικές ευ­θύνες ως κατεξοχήν αιτία, αλλά για άλλη μία φορά δεν αγγίζεται το ίδιο το σύστημα εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας μέσω της παραγωγής και του καταμερισμού της εργασίας. Η «αντισυ- στημικότητα», την οποία η Χ.Α. θεωρεί βασικό χαρακτηριστικό της και υπερηφανεύεται γι’ αυτή, καταρρέει ακόμα και στα λόγια. Δεν θα μπορούσε, βέβαια, έτσι κι αλλιώς να γίνει διαφορετικά, καθώς, όπως η ιστορία έχει αποδείξει, σε πολιτικά και πολιτειακά συστή­ματα όπως αυτά που ονειρεύεται η Χ.Α., όχι μόνο δεν άλλαξαν οι όροι εκμετάλλευσης του ανθρώπου, αλλά αντιθέτως εντάθηκαν στο υπέρτατο και κυριολεκτικά απάνθρωπο όριό τους.64

Ωστόσο, αυτά τα σημεία των λόγων με τις αναφορές στο πολί­τευμα είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς καταδεικνύουν την έναρξη μιας νέας περιόδου ως προς τη δημόσια παρέμβαση της οργάνω­σης. Την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2013 τα ποσοστά της Χ.Α,

120 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

όπως προκύπτουν από τις δημοσκοπήσεις, κυμαίνονται περίπου στο 11 - 15%.“ Πρόκειται για τα μεγαλύτερα εκλογικά ποσοστά του κόμματος από τις εκλογές του 2012 μέχρι και το καλοκαίρι του 2013. Παράλληλα, την ίδια περίοδο η Χ.Α. εμπλέκεται σε σωρεία βίαιων φυσικών επιθέσεων σε μετανάστες, σε απόπειρες ανθρω­ποκτονιών και σε ανθρωποκτονίες. Από τον Ιανουάριο του 2012 έως τον Απρίλιο του 2013 ο Συνήγορος του Πολίτη έχει καταγρά­ψει 71 περιστατικά επιθέσεων με ρατσιστικά κίνητρα στα οποία εμπλέκονται μέλη της Χ.Α. Υπογραμμίζεται ότι οι συνολικές καταγ­γελίες για επιθέσεις με ρατσιστικά κίνητρα που έχει δεχτεί για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αγγίζουν τις 281. Να σημειωθεί ότι ο Συνήγορος του Πολίτη στην έρευνά του βασίζεται μόνο σε περιστατικά που έχουν καταγγελθεί, επισημαίνοντας ότι η μεγάλη πλειονότητα των ρατσιστικών επιθέσεων δεν καταγράφεται. Ο ι εν λόγω επιθέσεις είχαν αποτέλεσμα περισσότερα από 135 περιστα­τικά με βαρείς τραυματισμούς, καθώς και τέσσερις νεκρούς. Ω ς προς τις περιπτώσεις ανθρωποκτονίας, η αστυνομία δεν είχε κα- ταλήξει σχετικά με τα κίνητρα των δραστών, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή της έκδοσης του πορίσματος. Ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρει χαρακτηριστικά ότι παρατηρείται «δραματική αύξηση του αριθμού των επιθέσεων» και επισημαίνει: «η κλιμακούμενη έν­ταση της ασκούμενης βίας έχει σχέση και με τις πολιτικές εξελίξεις που επέτρεψαν στις δίδυμες εθνικές εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου 2012 να εκπροσωπηθεί κοινοβουλευτικά το κόμμα της Χ.Α., που υιοθετεί πρωτοφανή σε οξύτητα ρατσιστικό, ξενοφοβικό και μισαλλόδοξο πολιτικό λόγο. Πράγμα που, πέραν των άλλων, φαίνεται ότι ενθάρρυνε την εν γένει απενοχοποίηση της ρατσιστι­κής ρητορικής αλλά και την υιοθέτηση ανάλογων πρακτικών από διάφορες άλλες οργανωμένες ομάδες που ενεργοποιούνται επι­διώκοντας τη συναίνεση ομάδων του πληθυσμού για τη ρατσιστική

δράση τους».66Παρ’ όλα αυτά, κανένα μέλος της Χ.Α. εκείνη την περίοδο δεν

διώκεται για πιθανή σχέση με τις επιθέσεις και τις απόπειρες αν­θρωποκτονίας είτε στο επίπεδο της φυσικής διάπραξης του εγ-

©ΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 121

κλήματος είτε στο επίπεδο της ηθικής αυτουργίας. Η απουσία από­

δοσης δικαιοσύνης είναι εκκωφαντική ιδιαίτερα στην περίπτωση του 27χρονου μετανάστη Σαχζάτ Λουκμάν, που δολοφονήθηκε στα Πετράλωνα στις 17 Ιανουάριου 2013. Στο σπίτι τού ενός εκ των δύο δραστών βρέθηκαν πολλά φυλλάδια της Χ.Α., καθώς και

τρία στιλέτα, ένας σουγιάς, ένα αεροβόλο, μία σιδηρογροθιά, με­ταλλικά σφαιρίδια, δύο ξύλινα ρόπαλα και μία σφεντόνα.67 Ωστόσο, τελικά δεν έχει αποδοθεί ακόμη κάποια σχέση του δράστη με τη

Χ.Α. Παρόμοια τύχη είχαν και όλα τα περιστατικά βίαιων επιθέσεων από μέλη της Χ .Α . που έλαβαν χώρα από τις εκλογές του 2 0 12 μέχρι και το καλοκαίρι του 2013, όπως η επίθεση σε Αιγύπτιους ψαράδες, σε Ινδούς εργαζομένους, σε Πακιστανούς στο κέντρο της Αθήνας κ.λπ.“ Μπορούμε, επομένως, να συμπεράνουμε ότι η άνοδος των ποσοστών του κόμματος σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι εγκληματικές δράσεις τις έμεναν στο απυρόβλητο69 διαμόρ­φωσε στα μέλη του την πεποίθηση παντοδυναμίας και την ασφά­λεια να περάσουν στο επόμενο στάδιο της δράσης τους, που θα

περιλάμβανε αφενός πολύ πιο άμεσες δηλώσεις σχετικά με την ιδεολογική τους τοποθέτηση και αφετέρου την επίθεση στον επό­μενο εχθρό: ύστερα από τους μετανάστες και τους ομοφυλόφι­λους, σειρά είχε η αριστερά. Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, λίγες μέρες μετά τη δολοφονική επίθεση εναντίον μελών του ΚΚΕ στο Πέραμα, ήταν το τραγικότερο αποτύπωμα αυτής της αλλαγής φάσης στη δράση της Χ.Α.

Ο Ε β ρ α ί ο ς ως ι δ ε ο τ υ π ι κ ό ς π ε ρ ι λ η π τ ι κ ό ς ε χ θ ρ ό ς

Αναγιγνώσκοντας τον Φρόυντ (Freud), ο Κοέν (Cohen) αναφέρει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η εγγύτητα ή η ομοιότητα προς τον Άλλον τόσο το άτομο νιώθει να απειλείται ο Ιδανικός Εαυτός. 'Ετσι, μεγαλώνει ο φόβος και δημιουργείται η ανάγκη να επινοηθούν δια­

φορές και αποστάσεις. Πρόκειται για έναν ασύνειδο φόβο ότι ο Άλλος είναι πραγματικά ίδιος με εμάς. Και για τη διαχείριση αυτού του φόβου ενεργοποιείται η λειτουργία της «αποδιαφοροποί-

122 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ησης», δηλαδή της απόδοσης πανομοιότυπων χαρακτηριστικών σε όλα τα άτομα που συγκροτούν τον Άλλον.70 Έτσι, όλα τα πρόσωπα του εχθρού που περιγράφηκαν πιο πάνω ενοποιούνται υπό τη φι­γούρα του Εβραίου, του υπεριστορικού και κατεξοχήν εχθρού των φασιστικών και ναζιστικών καθεστώτων. Ο αντισημιτισμός στον λόγο του ομιλητή γίνεται φανερός σε συγκεκριμένα, κρίσιμα ση­μεία: «Η λίστα Λαγκάρντ, όπως ξέρετε, αναφέρεται σε δύο χιλιά­δες άτομα, τα οποία -ο Βενιζέλος είπε ότι πρόλαβε να δει μόνο δύο-τρεις Εβραίους- [...]», «Σημίτες Φοίνικες», «είχαμε την ολέ­θρια πολιτική του Σημίτη με τον Ροζάκη Ροζενστάιν», «είχαμε τον επιστήθιο προσωπικό φίλο του Σημίτη, υφυπουργό Ροζάκη Ροζεν­στάιν». Πίσω από τη λίστα Λαγκάρντ υποτίθεται ότι κρύβονται Εβραίοι- δεν θα μπορούσε να ισχύει διαφορετικά, αφού το στερε­

ότυπο θέλει τους Εβραίους να εμπλέκονται με το ανήθικο χρημα- τιστικό κεφάλαιο παγκοσμίων διασυνδέσεων.

Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος, μάλιστα, προκειμένου να καταδείξει ότι ο «Εβραίος» δεν είναι απλώς ένας άνθρωπος, αλλά μια απεχθής πανταχού παρούσα δύναμη, δεν διστάζει να αποκαλέσει τους Φοί­νικες «Σημίτες» στο πλαίσιο μιας γλωσσικής παγίδας. Είναι γνωστό ότι οι όροι «σημιτικές γλώσσες» ή «σημιτικό αλφάβητο» καταδει­κνύουν τις γλωσσικές διαλέκτους που χρησιμοποιούνταν από λαούς οι οποίοι χωρικά εντοπίζονταν στην περιοχή της Μεσοπο­ταμίας και των δυτικών παραλίων της Ασίας. Ο ομιλητής, ωστόσο, χρησιμοποιεί εδώ τον όρο «Σημίτες», με τρόπο ώστε να παραπέμ­πει στη θρησκευτική κοινότητα των Εβραίων: περιγράφοντας την απόβαση του Κίμωνα του Αθηναίου στην Κύπρο, ο ομιλητής ανα­φέρει ότι ο στρατηγός απελευθέρωσε «τους αδελφούς μας Έλλη­νες από τους Σημίτες Φοίνικες». Η πρώτη παρατήρηση έχει να κάνει με την αναχρονιστική, στη συγκεκριμένη περίπτωση, χρήση του όρου «Έλληνες». Προχωρώντας, βλέπουμε ότι ο ομιλητής «στήνει» μέσα στην πρότασή του δύο αντίπαλες ομάδες: όχι τους Αθηναίους και τους Φοίνικες αλλά τους Έλληνες -μ ε όλα τα πολι­τισμικά και θρησκευτικά συμφραζόμενα που ο όρος συνεπάγεται- με τους «Σημίτες Φοίνικες». Ο όρος «Σημίτης» δηλώνει, με κριτή-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 123

ριο την ένταξη στη σημιτική γλωσσική οικογένεια, πρώτον, το μέλος μίας από την ομάδα φυλών της ΒΔ Ασίας, που περιλαμβάνει τους Άραβες και τους Εβραίους (και στα αρχαία χρόνια τους Φοί­νικες και τους Ασσυρίους), και, δεύτερον, τον Εβραίο ειδικότερα. Προέρχεται, δε, από το εβραϊκό Shem, που σημαίνει ο γιος του Νώε.71 Με αυτή την έννοια, ο χαρακτηρισμός λαών όπως οι αρχαίοι Φοίνικες ως σημιτικών είναι και αυτός αναχρονιστικός και αποδί­δεται εκ των υστέρων από τους μελετητές (ο όρος φέρεται να χρη­σιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα).

Αν επανέλθουμε στην πρόταση του ομιλητή, διακρίνουμε ότι ο όρος «Σημίτες» λειτουργεί σαν επιθετικός προσδιορισμός, ο οποίος μάλλον δεν αναφέρεται στην ευρύτερη ομάδα των λαών με κοινό χαρακτηριστικό το σημιτικό αλφάβητο. Αντιθέτως, χρησιμο­ποιείται επίσης αναχρονιστικά, για να δηλώσει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του λαού των Φοινίκων. Ο όρος «Έλληνες», αντίθετα, δεν χρειάζεται εν προκειμένω επιθετικό προσδιορισμό, διότι απο­τελεί περιληπτικό όρο, ο οποίος διατηρεί τις συνδηλώσεις της θρη­σκευτικής ταυτότητας. Βάσει αυτής της συλλογιστικής, βρισκόμα­στε μπροστά σε ένα «λογοπαίγνιο» τρόπον τινά, το οποίο συνδέει έναν λαό που θεωρείται ότι εμφανίστηκε πριν από το 3000 π.Χ. με την εβραϊκή θρησκεία. Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται από τη συνέ­χεια του λόγου του ομιλητή, από την αναφορά στον «Ροζάκη Ρο- ζενστάιν». Πρόκειται βεβαίως για αναφορά στον Χρήστο Ροζάκη, υφυπουργό εξωτερικών στην κυβέρνηση Σημίτη. Ο Γιώργος Κα- ρατζαφέρης, ως βουλευτής της Ν.Δ. το 1997 είχε προκαλέσει «σκάνδαλο» στη Βουλή σχετικά με την εβραϊκή καταγωγή του υφυ­πουργού, με την αιτιολογία ότι δεν είναι δυνατόν Έλληνας με υπουργικό αξίωμα να μην είναι χριστιανός ορθόδοξος.72 Ο Νικό­λαος Μιχαλολιάκος, ακολουθώντας πιστά την αντισημιτική ρητο­ρική του προέδρου του ΛΑΟΣ, ο οποίος ταυτίζει το συγκεκριμένο θρήσκευμα με εθνική προδοσία, αποκαλεί «Ροζάκη Ροζενστάιν» τον Χρήστο Ροζάκη, προκειμένου να τονίσει, υποτίθεται, την εβραϊκή καταγωγή του. Όπως ο ίδιος λέει αλλού, οι Εβραίοι ξεχω­ρίζουν από το «στάιν» ως κατάληξη του ονόματός τους (<αων βρό­

124 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

μικων σχέδιων [sic] της παγκοσμιοποίησης, των διαφόρων ...στάιν

και λοιπών»).Γίνεται κατανοητό ότι το όνομα του Εβραίου είναι μια ταμπέλα

που καθιστά ορατή τη φύση του. Είναι ένα στίγμα που καθηλώνει τον Εβραίο, ο οποίος δεν μπορεί να δραπετεύσει από αυτό. Το εβραϊκό όνομα είναι κάτι σαν ενδεικτικό της φυλής και γίνεται εν­δεικτικό τής μη ατομικότητας: αν ξέρεις έναν Εβραίο, τους ξέρεις όλους. Ο ι Εβραίοι διώκονται σαν θανάσιμοι εχθροί του χριστιανι­σμού και η διαφορετικότητα τους είναι αυτή που προκαλεί τις διώ­

ξεις τους. Ο ομιλητής ανακαλεί έτσι σαδιστικές εικόνες βίας και αίματος στο ακροατήριο, μιας και ο Ιησούς ήταν Εβραίος. Επιπλέον, οι Εβραίοι παρουσιάζονται να απολαμβάνουν όλα τα απαγορευμένα για τους χριστιανούς φρούτα και να είναι σε θέση να χειραγωγούν την κοινή γνώμη, ενώ υπονοείται ότι ο μόνος θεός στον οποίο πι­στεύουν είναι το χρήμα και ότι προκαλούν συνεχώς προβλήματα στη διαδικασία ενδυνάμωσης του στάτους τους. Είναι αεικίνητοι γιατί διακατέχονται από ασίγαστο πόθο για περισσότερο πλουτι­σμό και εξουσία, και είναι αδύνατον να ενσωματωθούν ακριβώς λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους. Το ότι είναι απάτριδες οφείλεται σε αυτούς τους ίδιους, διότι όπου πάνε προκαλούν προβλήματα.73 Βάσει αυτών των χαρακτηριστικών, οι Εβραίοι συνδέονται με τους διεθνείς τραπεζίτες και, ως εκ τούτου, με τους κομμουνιστές. Εκλε- κτική συγγένεια όμως έχουν κυρίως με τους μετανάστες, οι οποίοι περιγράφονται σαν ανέστιοι απάτριδες και πονηρά άτομα που ει­σβάλλουν σε ξένες χώρες για να τις εκμεταλλευτούν. Ο ι Εβραίοι γίνονται έτσι οι αποδιοπομπαίοι τράγοι για όλα όσα συμβαίνουν.

Το μίσος του ομιλητή για τους Εβραίους δεν είναι καινούργιο: η αντισημιτική προπαγάνδα ήταν ένα από τα βασικότερα χαρακτη­ριστικά της χιτλερικής ρητορικής, εκείνο που οδήγησε εκατομμύ­ρια ανθρώπους στα κρεματόρια. 'Οπως σημειώνει ο Έντσο Τρα­βέρσο (Enzo Τ raverso), από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα τον δυτικό πολιτισμό διαπερνά η εικόνα του Εβραίου ως η ενσάρ­κωση μιας αφηρημένης και απρόσωπης νεωτερικότητας. Ο ι Εβραίοι σχεδόν συμβόλιζαν μια αστική και βιομηχανική νεωτερικότητα που

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 125

προσλαμβανόταν σαν να συνεπάγεται την απώλεια των παραδο­σιακών αξιών και να προεξαγγέλλει έναν ανώνυμο, ψυχρό, κυριαρ­χημένο από τη λογική κόσμο, ο οποίος, σε τελική ανάλυση, ήταν απάνθρωπος. Η άνοδος του καπιταλισμού και του αστικού πολιτι­σμού συνέπεσε με την εβραιοποίηση του κόσμου. Ο Εβραίος έγινε απλώς η μετωνυμία της νεωτερικότητας,74 η ενσάρκωση της ανώ­νυμης πόλης, της μαζικής κοινωνίας, του βιομηχανικού και κυρίως του χρηματιστικού καπιταλισμού, και συνεπώς μιας παρασιτικής οικονομίας.75 Θα μπορούσαμε μάλιστα να εκτιμήσουμε ότι ο «Εβραίος» του 21ου αιώνα είναι οι οικονομικοί μετανάστες και οι πολιτικοί πρόσφυγες· τα ανώνυμα, χωρίς εστία σώματα, τα σώματα που στα σύγχρονα συμφραζόμενα «προσφέρονται για την πραγ­ματική ή συμβολική εξόντωσή τους».75

Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι στις υπό ανάλυση ομιλίες οι πε­ρισσότερες αναφορές στους Εβραίους δεν περιλαμβάνουν κά­ποιον επιθετικό προσδιορισμό ή κάποια αναφορική πρόταση στην οποία να περιγράφεται αναλυτικά γιατί οι ίδιοι αποτελούν εχθρούς του ομιλούντος. Αντιθέτως, στον λόγο του ομιλητή ο Εβραίος απο­τελεί μια μετωνυμία του κακού, τόσο παγιωμένη που δεν χρειάζε­ται περαιτέρω επεξηγήσεις. Το πολύμορφο στερεότυπο του Εβραίου, παρόλο που αποτελεί κοινωνικό και πολιτιστικό προϊόν, ένα είδος συλλογικής προβολής,77 στο οποίο εκφράζονται οι μύ­χιες ορέξεις του ομιλητή και του κοινού για πλουτισμό και ανεξέ­λεγκτη εξουσία78 -μια λειτουργία, δηλαδή, παρόμοια με αυτή που περιγράφηκε ότι ενεργοποιείται κατά την αναλυτική περιγραφή από τον ομιλητή της ζωής των πλούσιων πολιτικών-, τελικά αποτελεί έναν όρο κενό νοήματος, ο οποίος νοηματοδοτείται μόνο και μόνο από την επανάληψή του. Βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο που η Σχολή της Φραγκφούρτης ονόμασε «τρόπο σκέψης με βάση ετικέτες»·79 μπροστά στην επανάληψη παγιοποιημένων εννοιών που «δεν σημαίνουν τίποτε παρά μόνο δηλώνουν»,80 εννοιών από­λυτα συνημμένων πάνω σε ένα στερεότυπο που παρουσιάζεται σαν να μη διαπερνάται από καμία αντίφαση, και τελικά μιας ομιλίας που ενσωματώνει το μοτίβο του «τετελεσμένου γεγονότος»8' και εκ­

126 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

φωνείται μόνο και μόνο για να κινητοποιήσει το κοινό και να του υπενθυμίσει δεικτικά τι πρέπει να πιστεύει, όπως ακριβώς και μια

εμπορική διαφήμιση.Ο ομιλητής γνωρίζει ότι η αναφορά στους Εβραίους λειτουργεί

ως ερέθισμα μίσους στο ακροατήριο. ΓΓ αυτόν τον λόγο, χρησι­μοποιεί τη συγκεκριμένη λειτουργία και προκειμένου να κινητο­ποιήσει το κοινό του, καθιστώντας το «ετοιμοπόλεμο». Σε αυτή

την κατεύθυνση, και αναφερόμενος στις «σκλαβωμένες πατρίδες» που οι Έλληνες πρέπει να ανακτήσουν, χαρακτηριστικά αναφέρει:

«Στα 70 μ.Χ., ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Τίτος κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ και τον ναό του Σολομώντος. Και οι Εβραίοι σκορπί­

στηκαν στις πέντε άκρες της γης. Κι είχαν μια ευχή και λέγανε με­ταξύ τους: “Του χρόνου στην Ιερουσαλήμ”. Και την ξαναπήρανε την Ιερουσαλήμ. Ξαναχτίσανε την πατρίδα τους». Μέσω της συγ­κεκριμένης αποστροφής, ο ομιλητής φαίνεται να λέει: «Βλέπετε πώς κινήθηκε ο παντοδύναμος εχθρός για να εδραιώσει την παν­τοδυναμία του; Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και εμείς». Ο ομιλητής αναγνωρίζει στον εχθρό επιμονή, στρατηγική και τυφλή «πίστη» στις ιδέες του: αυτά ακριβώς που προσπαθεί να εμφυσήσει στο δικό του ακροατήριο. Η προβολική περιγραφή των κινήσεων του εχθρού καταλήγει να μετατρέπει τον φθόνο του ομιλητή σε ανάγκη

ταύτισης με τον εχθρό.

« Η σ υ ν ω μ ο σ ί α , τ ο σ ι ω ν ι σ τ ι κ ό τ έ ρ α ς

και η π α γ κ ο σ μ ι ο π ο ί η σ η »

Κατά τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, όλα τα γεγονότα και οι κοινωνικές διαδικασίες που δημιουργούν δυσαρέσκεια και οργή στο κοινό είναι αποτελέσματα μιας παγκόσμιας συνωμοσίας, μιας σύμπραξης των δυνάμεων του σκότους, των φιλελεύθερων και των κομμουνι­στών, που στόχο έχουν να καταστρέψουν το «έθνος» αλλά και το ίδιο το «κίνημα», τη Χ.Α. Σε αυτούς τους συνωμότες, που έχουν τις έδρες τους σε διάφορα σημεία της υφηλίου («τα ξένα αφεντικά τους σε Αμερική, Ισραήλ, Αγγλίες και τα λοιπά»), υποτάσσεται το

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 127

ελληνικό κράτος («αυτό το κράτος όχι μόνο δεν πράττει το καθή­κον του, αλλά το αντίθετο, είναι υπηρέτης της πλουτοκρατίας και των βρόμικων σχεδίων [sic] της παγκοσμιοποίησης, των διαφόρων .. .στάιν και λοιπών, οι οποίοι θέλουν φτηνά εργατικά χέρια, θέλουν να καταστρέψουν το εθνικό κράτος»).

Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, η κρίση ήταν αποτέλεσμα μιας διεθνούς παγίδας εναντίον του ελληνικού λαού: «Πώς ήξεραν αυτοί οι δύο χιλιάδες απ’ τον Απρίλιο του 2 0 10 ότι τα πάντα καταρρέουν σ’ αυτή τη χώρα, ότι η ανεργία θα φτάσει στο 25%, ότι οι τράπεζες θα αδειάσουν, ότι τα μαγαζιά θα κλείσουν, πώς το ήξεραν; Για τον απλούστατο λόγο ότι ήταν μέρος ενός αμαρτωλού συστήματος των παγκόσμιων τοκογλύφων». Ο ομιλητής αναφέρεται στους κα- ταγεγραμμένους της λίστας Λαγκάρντ και αποφαίνεται ότι οι ίδιοι μετέφεραν τα χρήματά τους στο εξωτερικό ακριβώς επειδή οι πλούσιοι είναι μέρος της διεθνούς συνωμοσίας που είχε προσχε­διάσει την επικείμενη οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας. Παρά το γεγονός ότι η οικονομική κρίση ήταν ορατή ήδη από το 2008, και ως εκ τούτου ήταν ώς έναν βαθμό δυνατόν να εκτιμηθεί η εξέ­λιξή της, και παρά το γεγονός ότι η μεταφορά χρημάτων στο εξω­τερικό τόσο για λόγους φορολογικών ελαφρύνσεων όσο και για λόγους μελλοντικών επενδύσεων είναι πάγια τακτική του κεφα­λαίου, ο «Αρχηγός» της Χ.Α. επιμένει να αποδίδει μια τέτοια εξέ­λιξη σε κάποια μεταφυσική συνωμοσία, όπου κακόβουλες και σκο­τεινές διεθνείς δυνάμεις έχουν τη δυνατότητα να κινούν τα νήματα κατά το δοκούν εν είδει κάποιας από τα πάνω κοινωνικής μηχανι­κής. Κατά τον ίδιο, η κρίση δεν ήταν αποτέλεσμα πολιτικών και οι­κονομικών επιλογών των εκάστοτε κυβερνήσεων (ελληνικών, ευ­

ρωπαϊκών ή αμερικανικών), ούτε αποτέλεσμα του παρόντος παρα­γωγικού μοντέλου, αλλά μια αντεθνική συνωμοσία. Ο Νικόλαος Μι- χαλολιάκος μιλάει για «παγκόσμιους τοκογλύφους» και «κερδο- σκόπους», δηλαδή αποκλειστικά για το χρηματιστικό και ποτέ για το παραγωγικό κεφάλαιο ή τον καπιταλισμό εν γένει: η αιτία των κακών ταυτίζεται μονάχα με ένα τμήμα του κεφαλαίου και όχι με το κεφάλαιο καθαυτό.

128 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Επανέρχονται οι παρομοιώσεις με μυθικά τέρατα («το τέρας, το κτήνος το σιωνιστικό που εξουσιάζει την πατρίδα μας»), περι- γράφεται ότι όλα είναι υποταγμένα σε ένα μεθοδικό σχέδιο κατα­στροφής μας («ό,τι γίνεται δεν είναι τυχαίο. Είναι καλά σχεδια­σμένο, είναι μεθοδικό, είναι συστηματικό»), και «γνωστοποιούνται» τα άγνωστα σχέδια των συνωμοτών («κάποιοι κερδοσκόποι έφε­ραν εδώ διάφορους από την Ασία και την Αφρική και σας παίρνουν το ψωμί μέσα από το στόμα, με τα μεροκάματα πείνας των δέκα ευρώ», «Είναι ένα σχέδιο υποδούλωσης, το περίφημο σχέδιο {Τέμ- ττορα}, για το οποίο έχουν γράψει κι έχουν μιλήσει εδώ και πολλά χρόνια. Είναι παρόμοιο με το χονδροειδές σχέδιο που είχε ο Ιμ- πραήμ, να σφάξουν όλους του κατοίκους του Μόριά και να εγκα- ταστήσει Αιγυπτίους. Στη θέση των Αιγυπτίων τώρα, θέλουν να εξοντώσουν, έχουν φέρει όλ’ αυτά τα εκατομμύρια τους λαθρο­μετανάστες, και θέλουν να εξοντώσουν τους 'Ελληνες»). Αφού ολο­κληρώθηκε το σχέδιο με την κρίση, έχει έρθει η ώρα του επόμενου βήματος, που σύμφωνα με τον ομιλητή είναι η εγκατάσταση «εκα­τομμυρίων» προσφύγων στη χώρα μας: η μετανάστευση δεν είναι αποτέλεσμα ιμπεριαλιστικών πολέμων και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης, αλλά σχέδιο συνωμοσίας. Ο ίδιος μάλιστα, προκειμέ- νου να επιβεβαιώσει τη θέση του ως «Αρχηγού» που γνωρίζει πε­ρισσότερα από το πλήθος και ως αυτού που θα του «ανοίξει τα μάτια», σπάει τη «συνωμοσία της σιωπής» και προχωράει σε δήθεν «αποκαλύψεις» κρυφών σχεδίων, όπως το «περίφημο σχέδιο υπο­δούλωσης {Τέμπορα}» (!). Μ ε αυτόν τον τρόπο περιγράφει τη διι- στορικότητα και της παγκόσμιας συνωμοσίας, στο πλαίσιο της οποίας ο ίδιος τοποθετεί την απόβαση του Ιμπραήμ.

Ο δημαγωγός προσπαθεί να αποδώσει στη συστηματική και εσκεμμένη εξαπάτηση από συγκεκριμένες ομάδες-κέντρα το αί­σθημα αποτυχίας που νιώθει το κοινό του. Αυτή η διαδικασία δεν πατάει στο κενό, στον βαθμό που τα σύγχρονα άτομα χάνουν συ­νεχώς τη δυνατότητα αυτόνομης δράσης, καθώς επ’ αυτής κυριαρ­χούν οι ανώνυμες και ισχυρότερες κοινωνικές δυνάμεις. Έτσι, επι­βεβαιώνεται ότι ο κόσμος είναι περίπλοκος επειδή υπάρχουν ομά-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 129

δες που έχουν σκοπό να τον κάνουν περίπλοκο. Οποιονδήποτε οργανισμό θεωρεί ο δημαγωγός ότι λειτουργεί ενάντια στους στό­χους του αυτόματα τον κατατάσσει στη συνωμοσία. Και αν οι άν­θρωποι θέλουν να επιβιώσουν, πρέπει αμέσως να καταστρέψουν τούτη τη συνωμοσία. Στο συγκεκριμένο σημείο αντανακλάται το πώς η παρανοϊκή προβολή των θεωριών συνωμοσίας καταλήγει σε προτάσεις βίας: από τη στιγμή που συνωμοσία σημαίνει άνομες πρακτικές από άνομους συνωμότες οι οποίοι ποτέ δεν τιμωρούν­ται, τότε καταλήγουμε στο ότι το νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί για να τους αντιμετωπίσει και, ως εκ τούτου, στην ανάγκη εφαρμογής έκτακτων μέτρων.82 Με τέτοιες μεθόδους, ο ομιλητής καταφέρνει να εντείνει τον φόβο του ακροατηρίου για το άγνωστο, αλλά και την ανασφάλεια για την ίδια την επιβίωσή του - είναι χαρακτηρι­στική η μεταφορά «σας παίρνουν το ψωμί μέσα από τα χέρια». Παράλληλα, εγκαθιδρύει μια μεταφυσική τελεολογία (όλα είναι εξαρχής προμελετημένα), η οποία επιβεβαιώνει τις υποψίες του κοινού σχετικά με την απουσία του λαϊκού παράγοντα ως ρυθμιστή της κοινωνικής πραγματικότητας, δημιουργώντας συνεπαγωγικά τη βεβαιότητα ότι η λύση θα πρέπει να είναι «τελική» και να προέρ­χεται από δυνάμεις εξίσου ικανές με αυτές του εχθρού. Έτσι, το κοινό στρατεύεται στην πεποίθηση για μεσσιανικές λύσεις και δέ­νεται ακόμα περισσότερο με το κόμμα και τον «Αρχηγό», μετα- τρέποντας την αίσθηση της αδυναμίας του σε κίβδηλη πεποίθηση δύναμης η οποία εκχωρείται στον «Αρχηγό».

Βέβαια, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η μεταφυσική περιορί­ζεται μόνο στα λόγια του Νικόλαου Μιχαλολιόκου, διότι η πρακτική των μελών του κόμματος είναι απολύτως εντογμένη στο πλαίσιο των κανόνων της αγοράς: όπως προκύπτει από τις καταθέσεις μαρ­τύρων, μέλη της Χ.Α. εκμεταλλεύονταν μετανάστες παρέχοντας τους ρουχισμό τον οποίο έπρεπε να πουλήσουν, ώστε να επιδώ- σουν τα κέρδη στα μέλη της οργάνωσης.83 Ο ομιλητής, βεβαίως,

δεν θα μπορούσε να δηλώσει ότι για τα μεροκάματα των μετανα­στών ευθύνονται οι ίδιοι οι Έλληνες, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τη δεινή θέση των μεταναστών προσπαθούν να αποκομίσουν το

130 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

μεγαλύτερο δυνατό κέρδος από την εργασία τους, ακριβώς γιατί μεγάλο τμήμα του ακροατηρίου του αποτελείται από τέτοιου εί­δους εργοδότες.84

Από την παγκόσμια συνωμοσία δεν θα μπορούσε να λείπει το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης («Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Που δήθεν θα μας έσωνε από την Τουρκία»), το οποίο προσεγγίζεται ως επίσης σιωνιστικό σχέδιο. Σύμφωνα με τον Μούντε (Mudde), τα λαϊκιστικά ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης αντιλαμβάνονται την παγκοσμιοποίηση σε τρεις διαστάσεις: οικονομική παγκοσμιο­ποίηση (νεοφιλελευθερισμός και μετανάστευση), πολιτισμική παγ­κοσμιοποίηση (αμερικανοποίηση), πολιτική παγκοσμιοποίηση («νέα τάξη πραγμάτων»). Και οι τρεις υποκατηγορίες της παγκο­σμιοποίησης προκαλούν φόβο και απορρίπτονται στη βάση της λογικής ότι καταστρέφουν την ανεξαρτησία και την αυθεντικότητα του έθνους-κράτους85 και διακυβεύουν την «καθαρότητα της φυλής». Σε αυτό το πλαίσιο, ο ομιλητής αναφέρεται στον επίτροπο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Νιλς Μουίζνιεκς (Nils Muiznieks) ως εξής: «κάποιος κύριος Μούιζνιεκ, Μούιζνιεκ, ακούστε όνομα. Ένας Μούιζνιεκ θα μας πει τι θα κά­νουμε στην Ελλάδα. Στο διάολο ο κάθε Μούζνιεκ [sic], η κάθε Νιου Γιορκ Τάιμς, το κάθε Παρατηρητήριο του Ελσίνκι». Ο ομιλητής προφανώς αναφέρεται στην έκθεση του επιτρόπου, που περιγρά­φει τον ρόλο της Χ.Α. και προτείνει την απαγόρευσή της.86 Για τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο μόνο και μόνο το όνομα του επιτρόπου λει­τουργεί σαν στάμπα αποδεικνύοντας τη μη ανθρωπινότητα του εχ­θρού του και τη συμμετοχή του στη διεθνή συνωμοσία. Αξίζει επί­σης να σημειωθεί ότι η απαξιωτική έκφραση του ομιλητή για το Παρατηρητήριο του Ελσίνκι δεν αποτελεί απαξίωση των θεσμών γενικώς, αλλά ενός συγκεκριμένου θεσμού που στόχο έχει τη δια­φύλαξη των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Μ ε αυτή την έννοια, γί­νεται φανερό ότι «Αρχηγός» της Χ .Α δεν νιώθει την ανάγκη να απορρίψει τα αδικήματα που επιρρίπτονται στο κόμμα του. Αντί- , θέτως, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την έξωθεν παρέμβαση στα j ελληνικά πράγματα, επιδεικτικά και επιθετικά αμφισβητεί όχι μόνο j

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΟΝ 131

τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά ακόμα και την ίδια την ύπαρξή τους.

« Ο α κ ο ύ ρ α σ τ ο ς ε χ θ ρ ό ς

και τ ο α κ α τ α π ό ν η τ ο κ ί ν η μ α »

Προκειμένου να συνεχίσει το κοινό να βρίσκεται σε εγρήγορση, ο ομιλητής αναφέρει σε διάσπαρτα σημεία των λόγων του ότι ο

εχθρός βρίσκεται υπ’ ατμόν και εργάζεται για τη νίκη του. Διαβά­ζουμε χαρακτηριστικά: «Για όσους δεν το ξέρουν, την ίδια ώρα που μιλάμε εμείς εδώ, χιλιάδες Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη γιορτάζουν τη σφαγή των παππούδων μας, τη σφαγή των προγό­νων μας, την πτώση της Βασιλεύουσας». Με τον φόβο να συντη­ρείται, το ακροατήριο αναγκάζεται να είναι σε εγρήγορση και ετοι­μότητα για δράση παρόμοια με τον εχθρό. Αντιστοίχως, ο ομιλη­τής σχεδόν σε κάθε λόγο του αναφέρει ότι το κόμμα που εκπρο­σωπεί λειτουργεί ενεργά πολλά χρόνια, διοργανώνοντας δράσεις, κινητοποιήσεις, διαφυλάσσοντας στην ακεραιότητα του «έθνους»: «Έχουμε τριάντα χρόνια αγώνα στην πλάτη μας», «φυλάγαμε Θερ­μοπύλες εδώ και τριάντα σχεδόν χρόνια». Την ακατάπαυστη δου­λειά που προσάπτει στον εχθρό, εκφράζοντας εμμέσως το μήνυμα του ξεσηκωμού στο κοινό, της επιθετικότητας, αλλά και της πει­θαρχίας απέναντι στη στρατηγική του «Αρχηγού», την αποδίδει και στην ίδια την οργάνωσή του, παρουσιάζοντας αυτή την ακατα­πόνητη εργασία σαν θυσία αγάπης προς τη «φυλή».87

Η συνεχής εργασία στο πλαίσιο του «κινήματος» και η φιγούρα του ακούραστου εργάτη λειτουργούν ως ναρκωτικό, ως μέθοδος υπνωτισμού προς το κοινό, και υποτάσσονται στη λογική που θε­

ωρεί ότι στις κρίσιμες στιγμές δεν υπάρχει χρόνος για σκέψεις και συζητήσεις, αλλά μόνο για δράση. Έτσι, ο ομιλητής δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει, παρά μόνο να διευκρινίσει το σχέδιο δρά­

σης. Η μηχανιστική προτεραιότητα της δράσης και ο στιγματισμός της σκέψης σαν χαρακτηριστικό των εκφυλισμένων διανοουμένων είναι βασικό στοιχείο ρητορικής των φασιστικών καθεστώτων. Στην

132 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

προκειμένη περίπτωση, η ανάγκη για άμεση δράση επικυρώνεται και από το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον ομιλητή, ο εχθρός είναι πανταχού και πάντοτε παρών, σαν μια αόρατη και ταυτόχρονα ορατή απειλή: «Ο ι προσκυνημένοι σήμερα στην Ελλάδα είναι παν­τού». Σύμφωνα με τον Αντόρνο, η αντίληψη της αδιάκοπης εργα­σίας και της αναγκαιότητάς της είναι ένα ψυχολογικό χαρακτηρι­στικό των ολοκληρωτικών καθεστώτων, τα οποία διακηρύττουν ότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένας εφησυχασμός μέχρι την τελική νίκη. Ωστόσο, πρόκειται για χαρακτηριστικό που έχει εδώ και καιρό αναπτύξει η μεσαία τάξη και δεν είναι άλλο από την ανάγκη για συνεχή και σκληρή δουλειά προκειμένου να αποκτηθούν τα προς το ζην αλλά και να διασφαλιστεί η κοινωνική άνοδος και το

κοινωνικό στάτους.88Μέχρι στιγμής είδαμε τον ομιλητή να περιγράφει τον εχθρό

σαν έναν παντοδύναμο εκπρόσωπο του κακού. Ωστόσο, αν η ρη­τορική μείνει εκεί, ο δημαγωγός θα έχει να αντιμετωπίσει ένα σο­βαρό πρόβλημα: θα πρέπει να δείξει ότι ο εχθρός αυτός όντως μπορεί με κάποιον τρόπο να νικηθεί. Για να φανεί κάτι τέτοιο, δεν χρειάζεται ο ομιλητής να αποδυναμώσει τον εχθρό μέσω των δικών του κινήσεων- αρκεί να ξεσκεπάσει την πραγματική φύση του εχθρού, την οποία ο ίδιος υποτίθεται ότι κρύβει καλά μέσα του.89 Και η πραγματική φύση του εχθρού είναι επί της ουσίας αδύ­ναμη: «θρασύδειλη, δολοφονική επίθεση», «δεκάδες επιθέσεις κατά των γραφείων μας τις τελευταίες βδομάδες», «Κάποιοι, θρα­σύδειλοι, έβαλαν μία βόμβα τα ξημερώματα της Δευτέρας προς Τρίτη στις 4 η ώρα».

Συνοψίζοντας, ο εχθρός έχει πολλά χαρακτηριστικά. Όλα πε- ριγράφονται με τρόπο τέτοιον ώστε να ωθούν το κοινό να κινητο­ποιείται εναντίον του. Παρόλο που η εσώτερη φύση του είναι αδύ­ναμη, ο εχθρός δεν παύει να είναι εγκληματίας και να περιγράφεται σαν προδότης και δολοφόνος, ο οποίος πάντοτε ξεφεύγει, καθώς ακόμα και οι νομικοί θεσμοί είναι διαβρωμένοι. Σε αυτή την περι­γραφή, ωστόσο, είναι δυνατόν να διακρίνουμε και μια προβολική λειτουργία: τα σημερινά θύματα μπορούν να γίνουν οι αυριανοί εκ-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 133

δικητές-δολοφόνοι, όντας και οι ίδιοι υπεράνω τιμωρίας. Ο ι ακρο­ατές πρέπει να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους οργανώνοντας συλλογική εκδίκηση χωρίς να φοβηθούν ή να αναρωτηθούν για τη βιαιότητα των πράξεών τους, καθώς οι πράξεις όσων πρόκειται να εκδικηθούν είναι πολύ χειρότερες. Επιπλέον, ο εχθρός είναι τόσο μιαρός, που όχι μόνο μοιάζει αλλά είναι ο ίδιος ένα κατώτερο ζώο, από αυτά που σέρνονται στη γη και παρασιτούν. Τέλος, ο εχθρός είναι έκφυλος: όσα είναι και όσα κάνει βρίσκονται εκτός των ορίων που θέτει η «φυλή» και ο πολιτισμός του «έθνους», εντός των οποίων λόγω της ίδιας του της φύσης δεν θα μπορέσει ποτέ να ενταχθεί.90

Γίνεται συχνά σαφές στον λόγο του Νικόλαου Μιχαλολιάκου ότι ως εγκληματικές στιγματίζονται ακόμα και οι ομάδες που απλώς έχουν άλλη άποψη από τον ίδιο ή οι ομάδες των οποίων οι ιδέες θεωρούνται καταστροφικές για το «έθνος». Και επειδή ακριβώς στην αφήγηση του «Αρχηγού» της Χ Α . η οργή διοχετεύεται σε αυτές τις εγκληματικές ομάδες, φαίνεται σαν ο φόβος του ακροα­τηρίου να συναρτάται με την «κοινωνική αταξία» με όρους αιτίου- αποτελέσματος.91 Ως εκ τούτου, γίνεται σαφές στο ακροατήριο ότι η ομοιομορφία και η κοινωνική τάξη είναι οι συνθήκες που δια­σφαλίζουν την ακεραιότητα της «φυλής» και του «έθνους». Το ακροατήριο οφείλει να προσαρμοστεί μέσα σε συγκεκριμένα πρό­τυπα και νόρμες, που γίνονται αποδεκτά από τον «Αρχηγό». Με βάση αυτό το σκεπτικό, η βία ενάντια στον διαφορετικό Άλλον συνδυασμένη με την απόλυτη πειθαρχία στην εξουσία και τη γνώση του «Αρχηγού» αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την επι­βίωση, επιβεβλημένες από την ίδια τη φύση. Βεβαίως, η συγκεκρι­μένη αντίληψη δεν είναι "νέα: «ο ναζισμός ήταν ίσως ο πιο αφελής και ο πιο δόλιος συνδυασμός (ο πιο δόλιος καθότι ο πιο αφελής) των φαντασιώσεων περί αίματος με τους παροξυσμούς μιας πει­θαρχικής εξουσίας».92

134 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Το παρελθόν ως παρόν και μέλλον

Η ι σ τ ο ρ ί α ως ε ρ γ α λ ε ί ο : π ρ ο γ ο ν ο λ α τ ρ ί α και α λ υ τ ρ ω τ ι σ μ ό ς

Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις δεκατρείς υπό ανάλυση ομιλίες οι πέντε έχουν κεντρικό θέμα ένα ιστορικό γεγονός, καθώς εκφω­νούνται σε εκδηλώσεις «μνήμης» ή σε «επετειακές» συγκεντρώ­σεις. Το γεγονός ότι η Χ Α επιλέγει να αφιερώσει σχεδόν τις μισές δημόσιες παρεμβάσεις της σε ιστορικά θέματα, και μάλιστα σε μια

τόσο κρίσιμη πολιτικά περίοδο, καταδεικνύει από μόνο του τη σπουδαιότητα που αποδίδει η οργάνωση σε τέτοιου είδους ζητή­

ματα και τον αντίκτυπο που θεωρεί ότι έχουν στη συγκρότηση και στην πολιτικοποίηση του ακροατηρίου. Εξάλλου, οι μύθοι για τη γέννηση και την καταγωγή, οι μυθικές φιγούρες, οι πολιτικοί θρίαμ­βοι και οι μέρες ακμής και ευημερίας αποτελούν βασικά θέματα που συγκροτούν μια συλλογική πολιτική ιστορία.93 Είναι μάλιστα

χαρακτηριστικό ότι ακόμα και οι εκδηλώσεις με αντικείμενο ζητή­ματα πολιτικής συγκυρίας βρίθουν από ιστορικές αναφορές («η σημερινή εορτή της νεολαίας μας είναι αφιερωμένη στα εκατό χρό­νια των Βαλκανικών Αγώνων»), είτε αυτές αφορούν αναλύσεις ιστο­ρικών γεγονότων και μύθων είτε επικλήσεις σε σημαίνοντα ιστο­ρικά πρόσωπα. Όπως θα δούμε, όμως, οι «επετειακοί» λόγοι βρί­θουν και αυτοί από πολιτικές αναφορές και μάλιστα για τρέχοντα

θέματα.Η αναφορά στο παρελθόν (η φράση «μεγάλα χρόνια» ακούγε-

ται περισσότερες από τρεις φορές, όπως και η φράση «χρόνια πε­ρασμένα») έχει χαρακτήρα νοσταλγικό, καθώς το παρελθόν περι- γράφεται σχεδόν σαν μια κατάσταση παραδείσια στην οποία κυ­ριαρχούν οι έννοιες της «τιμής», της «δόξας» και της «πίστης» που σήμερα εκλείπουν: «κι άλλη εποχή και εποχές ήμασταν φτωχοί, το ’50, το ’60, όμως ούτε ένας Έλληνας δεν είχε αυτοκτονήσει για

χρέη. Ξέρετε γιστί; Γιατί τότε υπήρχανε ιδανικά, υπήρχε πίστη στον Θεό, υπήρχε αγάπη προς την πατρίδα [...]». Το περιεχόμενο

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 135

αυτών των εννοιών παραμένει θολό σε όλη τη διάρκεια των λόγων και η δυναμική τους φαίνεται να αντλείται από αυτό ακριβώς το μυστηριακό φορτίο τους. Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα, μπορούμε να κατατάξουμε τις εν λόγω έννοιες σε ό,τι περιγράψαμε σαν λέ- ξεις-ταμπέλες, οι οποίες καθιερώνονται ως σημαντικές μέσω της επανάληψής τους σε συναισθηματικά φορτισμένα συμφραζόμενα. Όπως εξάγεται από τους λόγους αλλά και από τα συνθήματα του κόμματος, αυτές οι έννοιες δεν είναι μόνο «θεωρητικά» σημαντικές για τον ομιλητή, αλλά αποτυπώνουν και τις αξίες που το «κίνημα» ευαγγελίζεται. Διακρίνουμε έτσι ότι η «ουσία» τους αποδίδεται είτε στο παρελθόν είτε στο μέλλον που πρόκειται να φέρει το «κί­νημα». Συμπεραίνουμε, επομένως, ότι στο παρελθόν αποδίδεται τρόπον τινά καθεστώς ιερότητας και ότι η οπτική του ομιλητή αν­τιλαμβάνεται την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών υπό το καθε­στώς μιας προϊούσας παρακμής με αναπόφευκτο τέλος την κατα­στροφή. Γι’ αυτόν τον λόγο ακούμε τον ομιλητή να λέει ότι είναι αναγκασμένος κάποτε να μιλήσει και για τα «φτηνά και καθημε­ρινά» εκτός από τα «μεγάλα χρόνια»: τα καθημερινά είναι φτηνά ακριβώς επειδή είναι καθημερινά και χειροπιαστά. Μ ε αυτή την έν­νοια το παρελθόν αποκτά αυταξία, καθώς επέχει τον ρόλο ενός ιδεατού μοντέλου· όχι μόνο γιατί κατά το παρελθόν υπήρχαν «αξίες», αλλά γιατί το παρελθόν αυτό καθαυτό συμβολίζει την ακμή.

Η επίκληση του παρελθόντος ως ιδεατού τόπου συνδέεται βε­βαίως και με την έλλειψη πολιτικού προγράμματος στον λόγο του ομιλητή. Απ ό τη συλλογιστική του ίδιου συμπεραίνουμε ότι το πραγματικό πολιτικό πρόγραμμα είναι η επιστροφή στο παρελθόν. Αυτή η νοσταλγία για το παρελθόν, ωστόσο, μπορεί να εξηγηθεί και μέσω της αίσθησης της απώλειας- μιας απώλειας που συνδέεται με καταστάσεις οι οποίες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί και από τις οποίες το κοινό έχει απομακρυνθεί, χάνοντας ένα τμήμα του εαυ­τού του· και μιας απώλειας που προέρχεται από την αίσθηση αδυ­ναμίας του κοινού να παρέμβει στο σήμερα για να το βελτιώσει. Η αναπόληση του παρελθόντος είναι πιο εύκολη και ασφαλής οδός

136 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

από τον μετασχηματισμό του παρόντος και τον οραματισμό του μέλλοντος: το παρελθόν είναι γνωστό και δεν εγείρει τον φόβο μπροστά στην κοινωνική αλλαγή, στο διαφορετικό και σε καθετί νέο. Το παρελθόν δεν είναι απλώς διδακτικό, είναι ο επιθυμητός τόπος, η «εστία» στην οποία το κοινό προσδοκά να επιστρέφει ύστερα από τη βίαιη εκδίωξή του. Και ακριβώς πάνω σε αυτή την ανάγκη του ακροατηρίου πατάει και ο ομιλητής όταν λέει ότι «δεν υπάρχουν μόνο οικονομολόγοι, υπάρχει η ιστορία, υπάρχει η Ελ­λάδα, υπάρχουνε οι μνήμες» ή ότι «γι’ αυτούς η ιστορία είναι χρή­ματα, για μας είναι μνήμη, είναι αίμα». Ο ίδιος επιχειρεί να στηλι- τεύσει τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου: την τεχνοκρα­τία και τον μηχανιστικό ορθολογισμό, την κεντρικοποίηση του χρή­ματος και της οικονομίας ως του βασικότερου συστατικού της κοι­νωνικής δομής, και την απώλεια της ενότητας του ιστορικού χρό­νου στον βωμό μιας κατακερματισμένης καθημερινότητας που απαρτίζεται από γεγονότα γραμμικά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ως αντίδοτο, προτείνει τη στροφή σε μια ακόμα πιο ανορθολογική με­ταφυσική ευαγγελιζόμενος στην επιστροφή των έκπτωτων στον χαμένο παράδεισο και ξαναζωντανεύοντας προκαπιταλιστικές υπο­σχέσεις μέσω της μετατροπής του παρόντος σε παρελθόν.

Η προγονολατρία καταδεικνύεται και από την επίκληση πρά­ξεων ή λόγων «μεγάλων αντρών» του παρελθόντος: «Κάποιον Ιού­νιο, η Χρυσή Αυγή [...] έκανε μιαν εκδήλωση προς τιμή του μεγα­λύτερου 'Ελληνα όλων των εποχών, του Αλεξάνδρου του Μακε- δόνα», «τιμούσε τη μνήμη του Λεωνίδα, των τριακοσίων του», «Παπαφλέσσας», «Κολοκοτρώνης» κλπ. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι από την ιστορική αφήγηση απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε γυναικείες φιγούρες. Η μόνη αναφορά στη γυναικεία παρουσία είναι έμμεση και τη συναντούμε κατά την περιγραφή του «χορού του Ζαλόγγου» ή των σφαγιασθέντων Ελλήνων από Τούρκους. Εκεί, οι γυναίκες -μαζί με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους- ανα- παριστώνται αποκλειστικά σαν τα θύματα των ιστορικών μαχών. Πουθενά κατά τη διάρκεια των «μεγάλων χρόνων» οι γυναίκες δεν έχουν ενεργό ρόλο: είναι πάντοτε είτε τα αδύναμα θύματα είτε οι

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 137

υποστηρικτές των «καλών». Δεν θα μπορούσε, βέβαια, να συμβαί­νει διαφορετικά, καθώς οι αναφορές του ομιλητή στο παρελθόν σχετίζονται αποκλειστικά και μόνο με πολέμους και μάχες που δό­θηκαν στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης των Ελλήνων με τους λαούς της Ανατολής κατά κύριο λόγο. Αυτό είναι το ιδεώδες πρότυπο του ομιλητή, η μετάφραση της «τιμής» και της «δόξας»: μια αν- δροκρατούμενη κοινωνία σε διαρκή πόλεμο με τις υπόλοιπες, που γίνεται αντιληπτός ως ανέκαθεν και για πάντα φυλετικός.

Σε αυτόν τον πόλεμο οι επιτιθέμενοι είναι πάντοτε οι άλλοι- οι επεκτατικές κινήσεις των Ελλήνων όχι μόνο δεν περιγράφονται ως τέτοιες, αλλά, ακόμα και όταν αναλύονται, προσεγγίζονται υπό το πρίσμα μιας δεδομένης και αναντίρρητης αλήθειας και ορθότητας που φέρει το «έθνος», του οποίου οι κινήσεις καθοδηγούνται από τον «φυσικό νόμο» στον οποίο υπάγονται. Η εργαλειακή χρήση της ιστορίας όμως παίρνει και μια μορφή ακόμα πιο στενή από αυτή που περιγράφηκε προηγουμένως: οι αναφερόμενες μάχες και σφαγές έχουν στόχο να θρέψουν το μίσος του ακροατηρίου για τους επιτιθέμενους εχθρούς, ένα μίσος που οφείλει να κρατάει από τότε μέχρι και σήμερα («Τ’ ακούτε, κυρίες και κύριοι, συνα­γωνιστές και συναγωνίστριες; Μ ’ αυτούς λένε να γίνουμε φίλοι, αυτά λένε ότι πρέπει να ξεχάσουμε [σ.σ.: τους Τούρκους]»). Η ανάγκη για διαρκές μίσος δικαιολογείται από το γεγονός ότι ο ομι­λητής δεν κατατάσσει τους πολέμους και τα ιστορικά γεγονότα στη σφαίρα της πολιτικής, αλλά στα αποτελέσματα των διαφόρων φυλετικών χαρακτηριστικών, τα οποία ακριβώς επειδή δεν είναι κοινωνικά αλλά βιολογικά παραμένουν αναλλοίωτα μέσα στον χρόνο. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, είναι χρέος μας να μισούμε τους Τούρκους -και είναι προδότης όποιος δεν το κάνει («και η δική τους, η Κανέλλη, έχει πάρει βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας, βραβείο Ιπεκτσί»)-, όχι μόνο γιατί ανήκαν, ανήκουν και θα ανήκουν σε μια κατώτερη «φυλή» από την ελληνική- μια επιθετική κίνηση απέναντι στο έθνος δεν φτάνει να απαντηθεί μόνο μία φορά, αλλά πρέπει να τιμωρείται συνεχώς. Αφενός γιατί είναι ζήτημα τιμής, αφετέρου γιατί ο φόβος για τον Άλλον είναι ασίγαστος: ο Άλλος

138 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

γίνεται αντιληπτός σαν δομικά επιτιθέμενος, επομένως, ο μόνος τρόπος επιβίωσης είναι η συνεχής άσκηση ολοκληρωτικής κατα­σταλτικής εξουσίας πάνω του.

Με αυτή τη βαθύτατα αναχρονιστική λογική, ο ομιλητής απο- πλαισιώνει τα γεγονότα από τον ιστορικό και κοινωνικό χρόνο τους τοποθετώντας γραμμικά την ισχύ τους στο σήμερα: «Γιατί οι Μήδοι είναι παντού και οι Εφιάλτες εξουσιάζουν την πατρίδα μας», «Ένα Μεσολόγγι είναι η Χρυσή Αυγή». Η χρήση του ιστορικού ενεστώτα («Σφάζουν ανηλεώς, για αρκετές ημέρες, Ελληνες, σε Κωνσταντι­νούπολη, Αδριανούπολη, Φιλιππούπολη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη, Τραπεζούντα, Λάρισα, Κύπρο, Ρόδο») δημιουργεί την αίσθηση ότι τα αναπαριστώμενα γεγονότα πραγματοποιούνται στον παρόντα χρόνο, ενώ οι συνεχείς αναφορές σε σφαγές και σε αριθμούς νε­κρών («εκατοντάδες χιλιάδες των Ελλήνων που σφαγιάστηκαν από τον Κεμάλ Ατατούρκ και τον Τοπάλ Οσμάν, στην Τραπεζούντα, τη Σαμψούντα»), η εικονοποιητική γλώσσα και το συναισθηματικό λεξιλόγιο κάνουν την ομιλία να μοιάζει με χολιγουντιανή ταινία, η οποία προσφέρει ικανοποίηση σε ένα κοινό που είναι μαθημένο να ικανοποιείται από την παρακολούθηση τέτοιου είδους θεαμά­των- θεαμάτων που όχι μόνο αποδίδουν αισθητική αυταξία στο αίμα και στον θάνατο, αλλά και θεαμάτων απλουστευτικών στο πε­ριεχόμενό τους, όπου τα στρατόπεδα των «καλών» και των «κακών» είναι πάντοτε σαφώς ορισμένα χωρίς αντιφάσεις ή ασυ­νέχειες. Εξάλλου, τέτοιου είδους αφηγήσεις, το αποτέλεσμα των οποίων επιβραβεύει τους «νόμιμους» και τιμωρεί τους «παράνο­μους», επέχουν τον λειτουργικό ρόλο της μυθοποίησης.’4 Ω ς προς την τελευταία παρατήρηση, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά στα γεγονότα των Ιμιών το 1996 («Το παλικάρι που σκαρφάλωνε να κατεβάσει την τουρκική σημαία, με έναν κόμπο αίμα στο κεφάλι να πέφτει νεκρό, για την Ελλάδα, για μια μεγάλη Ελλάδα, που θα πιάνει από την Κύπρο και θα τελειώνει στη Βόρειο Ήπειρο, και στην Πόλη και στον Πόντο»). Σύμφωνα με τον ομι­λητή, εκείνη τη βραδιά «το έθνος ήταν έτοιμο να πολεμήσει», να χρησιμοποιήσει το γεγονός σαν σημείο εκκίνησης ενός συνολικού

ΘΕΜΑΤΑ TON OMIAIQN 139

πολέμου εναντίον των Τούρκων. Τέτοιου είδους αναπαραστάσεις, βέβαια, δεν εγείρουν μόνο την εναντίωση του κοινού στον «κακό» και την ταύτισή του με τον «καλό»· σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν προβολικά, περιγράφοντας τον τρόπο δράσης των «καλών» όταν καταφέρουν να πάρουν εκδίκηση.

Το διαρκές μίσος φυσικά οδηγεί στον αλυτρωτισμό, περί του οποίου υπάρχουν και άμεσες αναφορές από τον ίδιο τον ομιλητή: «έναν κάμπο λησμονημένο στη Μικρασία ή στον Πόντο, μια εκ- κλησιά ρημαγμένη, ένα παππουδικό σπίτι, αυτά πρέπει να ξαναγι- νουνε Ελλάδα», «ο Πόντος είναι γη ελληνική, είναι μια αλύτρωτη ελληνική πατρίδα», «στην πόλη των ονείρων μας [σ.σ.: Κωνσταντι­νούπολη]». Η χρήση υποκοριστικών και καθημερινού λεξιλογίου έχουν στόχο την καλλιέργεια της αίσθησης εγγύτητας του ακροα­τηρίου με αυτά, ενώ οι αναφορές στην «ιερή γη» ανακαλούν τους μύθους του αίματος και του χώματος, όπως παραδόθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία. Ο ι εν λόγω αποστροφές γίνονται κατανοητές με αναχρονιστικούς όρους ενός επιθετικού εθνικισμού95 που οι- κεισποιείται κατά το δοκούν την ιστορία. Παράλληλα όμως κρύ­βουν και βαθύτατο συντηρητισμό: αυτόν που επικαλείται την επι­στροφή και την πίστη στο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια», όπου η πατρίδα είναι μια πατρίδα ταυτόχρονα επιτιθέμενη και αμυ­νόμενη, η οικογένεια είναι μια οικογένεια πατριαρχική, και η θρη­σκεία είναι μια θρησκεία αιμοβόρα, που θα παραστέκεται στο «έθνος» και στους πολέμους που διεξάγει. Ο αλυτρωτισμός και η «θεατρική» αναπαράσταση του παρελθόντος ενισχύεται και από τη χαρακτηριστική διαπλοκή των ιστορικών μύθων με όσα ο ομι­λητής επικαλείται σαν ιστορικά γεγονότα. Βασικό παράδειγμα απο­τελεί η αναφορά στον μύθο του «μαρμαρωμένου βασιλιά», για τον οποίο ο ομιλητής δεν αρνείτσι ότι είναι μύθος («ένας μύθος, που ακόμα παραμένει μύθος για να γίνει πράξη»), αλλά θεωρεί ότι συγ­

κροτεί εξίσου άξια το μεγαλείο του «έθνους». Ο μύθος κατά τον οποίο το αιώνιο θύμα θα σηκωθεί και θα πατάξει τον εχθρό του, για να κάνει στη συνέχεια τα ίδια στον εχθρό, είναι μια σαφής πε­ριγραφή του επιδιωκόμενου από τον ομιλητή σκοπού, μια ψυχο­

140 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

λογική προβολή, η οποία αποτελεί συνάμα στοιχείο προσωπικής αλλά και συλλογικής ταυτότητας.

Εκτός από αυτά τα στοιχεία, οι ιστορικές αναφορές του ομιλητή κρύβουν αρκετές πληροφορίες και για τις ιδεολογικές καταβολές του. Ο ι «κρυμμένες» αναφορές δεν αποτελούν ολισθήματα στον λόγο του Νικόλαου Μιχαλολιάκου, αντιθέτως εντάσσονται στην ίδια τη φυσιογνωμία του λόγου του και στη «διπλή γλώσσα» που χρησιμοποιεί: από τη μία συναντούμε τα άμεσα νοήματα που απευ­θύνονται στο ευρύ κοινό, ταυτόχρονα όμως υπάρχουν και τα έμ­μεσα υπονοήματα για τους «μυημένους» στις πραγματικές ιδεο­λογικές καταβολές της οργάνωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ίδιος ανα­φέρει: «και με το Γύθειο με συνδέουν πολλά, γιατί απ’ αυτό εδώ το νησί [σ.σ. δείχνει με το χέρι του την Κρανάη, όπως συμπεραί­νουμε από τα συμφραζόμενα] το 1944 έφυγε κρατούμενος ο πα­τέρας μου για το Γουδί, όπως πολλοί άλλοι, εκείνα τα ηρωικά χρό­νια, όταν πάλι οι Μανιάτες έσωσαν την Ελλάδα απ’ την κόκκινη πα­νούκλα που απειλούσε να διαλύσει τα πάντα». Από αυτή την απο­στροφή είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι ο πατέρας του ομιλητή, για τον οποίο ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος είναι εμφανώς περήφανος, ήταν ταγματασφαλίτης, συνεργάτης των ναζί, κατά την περίοδο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Η Κρανάη, προς την οποία δεί­χνει με το χέρι του ο ομιλητής, είναι ένα μικρό νησάκι απέναντι από το λιμάνι του Γυθείου. Εκεί είχαν συγκεντρώσει τους ταγμα­τασφαλίτες του Γυθείου (Τάγμα Ασφαλείας Γυθείου), οι οποίοι ήταν περίπου τετρακόσιοι ή πεντακόσιοι, όταν παραδόθηκαν στις 30 Σεπτεμβρίου 1944, μαζί με τον διοικητή τους, ονόματι Πανα­γιώτη Δεμέστιχα. Στην Κρανάη δεν υπήρχαν ούτε φυλακές ούτε κτίρια, ούτε φρουρά. Το ενδιαφέρον είναι ότι τους συγκεντρωμέ­νους ταγματασφαλίτες δεν τους φρουρούσε ο ΕΛΑΣ: από τα αρ­χεία του στρατού είναι ξεκάθαρο ότι τους είχαν υπό την εποπτεία τους (τουλάχιστον από τις 10 Οκτωβρίου) οι Άγγλοι, οι οποίοι τους κρατούσαν εκεί για να μη γίνουν αντεκδικήσεις. Κάποιους άφησαν ελεύθερους, κάποιους τους μετέφεραν στις φυλακές στο Γουδί μαζί με τους Αθηναίους ταγματασφαλίτες -ανάμεσα στους οποί-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 141

ους προφανώς συμπεριλαμβάνεται και ο πατέρας του ομιλητή-, γι’ αυτό και πήραν μέρος στα γεγονότα του Δεκέμβρη που ακολού­θησαν. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι αρκετοί από αυτούς, μετά το ’45, έγιναν οι περίφημοι «κεφαλοκυνηγοί» της Λακωνίας στον Εμ­φύλιο, τα ΕΑΟΚ (Εθνικές Αντικομουνιστικές Ομάδες Κυνηγών: Παυλάκος, Μπογέας, Γερακάρης, Μπαθρέλος, Γούδης κ.λπ.). Προ­φανώς είναι εκείνοι στους οποίους αναφέρεται ο ομιλητής όταν μι­λάει για τους «Μανιάτες που έσωσαν την Ελλάδα από την κόκκινη πανούκλα».96 Ο ι πανηγυρικές αναφορές στους συνεργάτες των Γερμανών, στο μετεμφυλιακό παρακράτος και στους υποστηρικτές του, εξάλλου, γίνονται ακόμα πιο προφανείς από την ετήσια οργά­νωση σχετικών «εκδηλώσεων» της Χ.Α. στον Μελιγαλά και το Βίτσι.97

Άλλο ένα αξιοσημείωτο στοιχείο που αποτυπώνεται στις ιστο­ρικές αναφορές του ομιλητή και σχετίζεται με τη φυσιογνωμία της Χ.Α. είναι η έντονα ευκαιριακή αντίληψη για την πολιτική. Αφού έχει μιλήσει εκτενώς για την ανωτερότητα της «φυλής» και για τα κλέη του «έθνους» που εδώ και χρόνια καταφέρνουν να απωθούν τα «στίφη της Ανατολής», τα οποία έχει περιγράφει σαν βασικό εχθρό και στο παρόν, ο ομιλητής δεν διστάζει να μιλήσει για την παρά­δοση στις τουρκικές αρχές του πολιτικού πρόσφυγα Αμπτουλάχ Οτσαλάν από τις αντίστοιχες της Ελλάδας στην οποία είχε ζητήσει άσυλο. Ο ομιλητής αποκαλεί τον Οτσαλάν «φυσικό σύμμαχο» των Ελλήνων. Ενδιαφέρουσα είναι η χρήση του επιθέτου «φυσικός», ακριβώς γιατί δεν αναφέρεται στο «αίμα» και στη «φυλετική κατα­γωγή», αλλά χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της λογικής «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Και αυτή η λογική είναι χρήσιμη στον ομιλητή τόσο για να υπενθυμίσει το μίσος του ακροατηρίου απέναντι στους Τούρκους όσο και για να καταγγείλει την πολιτική διαχείριση του ζητήματος από τους τότε κυβερνώντες της Ελλά­δας. Βεβαίως όλα αυτά γίνονται στον «βωμό» της «φυλετικής θε­ωρίας» του κόμματος, ενώ ταυτόχρονα προσπερνιέται ότι ο Οτσα­λάν είναι ο γενικός γραμματέας του ΡΚΚ, του αριστερού, μαρξιστι­κών καταβολών κουρδικού κόμματος. Ωστόσο, παρόλο που, σύμ­

142 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

φωνα με τη λογική του ομιλητή, θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τον Οτσαλάν στον εχθρό που αντιπροσωπεύει η «κόκκινη πανού­κλα», κάτι τέτοιο δεν φαίνεται συγκυριακά να αποτελεί πρόβλημα για τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, αφού η επίκληση του Οτσαλάν ως μέσο για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών δείχνει ότι μπορεί να λειτουργήσει. Εξάλλου, η παράδοση του Οτσαλάν δεν είναι κα- ταγγελτέα λόγω της καταπάτησης κάθε έννοιας πολιτικού ασύλου, αλληλεγγύης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά λόγω του ότι κάτι τέτοιο ενίσχυσε τον εξ Ανατολάς βασικό εχθρό.

Προχωρώντας, ο Λέβενταλ και ο Γκούτερμαν αναφέρουν ότι οι αντισημίτες δημαγωγοί κατηγορούν δημοσίως τους διανοούμε­νους ως πνευματικά διεστραμμένους, επισημαίνοντας ότι κάθε ώρα είναι μια ώρα μάχης που δεν χωράει αναστοχασμό, αλλά μόνο δράση.98 Στην περίπτωση της Χ.Α. τα πράγματα είναι κάπως δια­φορετικά: δεν υποτιμώνται γενικώς και αορίστως οι διανοούμενοι, αλλά οι αριστεροί διανοούμενοι ή όσοι δεν συντάσσονται με την αντίληψη του κόμματος. Όπως θα δούμε σε επόμενη ενότητα της εργασίας, ο ομιλητής συχνά ανατρέχει σε ιστορικούς και επιστή­μονες τους οποίους ο ίδιος θεωρεί άξιους και τους επικαλείται ως επαΐοντες. 'Εχει, επίσης, σημειωθεί ότι στο χρονικό διάστημα που μελετάται είναι εμφανές ότι ο ομιλητής εκτιμά πως το κόμμα του βρίσκεται σε συνεχή δημοσκοπική και οργανωτική άνοδο. Αυτό το δεδομένο σκιαγραφεί μια οργάνωση που δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό της σαν ένα περιθωριοποιημένο κόμμα το οποίο πρέπει να δουλεύει μόνο εν κρυπτώ, αλλά σαν ένα κόμμα με πραγματικές δυνατότητες παρέμβασης και μετατόπισης του κεντρικού πολιτι­κού συσχετισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδρυση του «Ανεξάρτητου Ιδρύματος Γεωπολιτικών Ιστορικών Σπουδών (ΑΙΓΙΣ)» φαίνεται να στοχεύει σε μια πιο ολοκληρωμένη τοποθέτηση του κόμματος, που θα αφορά και τον τομέα της θεωρίας, και θα στοχεύει στη συγκρότηση και στην προβολή μιας ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Ο ομιλητής επισημαίνει: «Λυσσάξανε, γιατί θα παίξουμε πλέον μπάλα στην έδρα τους, στην ιστορία, στη γνώση». Ενάντια στη «σιωπή του καθεστώτος» για τις εθνικές επετείους διαμηνύει ότι έχει έρθει

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 143

η ώρα να φτιαχτεί ένα νέο «κρυφό σχολειό» και δεσμεύεται: «θα

δώσουμε τη μάχη και στον πνευματικό τομέα». Και κάπως έτσι

ολοκληρώνεται η εικόνα ενός κόμματος που αυτοπεριγράφεται σαν ελευθερωτής του «έθνους», ο οποίος θα διώξει τον εχθρό-ει-

σβολέα και ταυτόχρονα θα «ανοίξει τα μάτια» στο ακροατήριό του πατάσσοντας τον εσωτερικό εχθρό, τους «μπολσεβίκους και λιμ- περαλιστές».

Χ ρ ό ν ο ς ά χ ρ ο ν ο ς

Ο τρόπος παρουσίασης των ιστορικών γεγονότων, η λατρεία των

περασμένων εποχών και η προσπάθεια επιστροφής σε αυτές δεν οδηγούν μονάχα στο συμπέρασμα περί της αυταξίας του παρελ­θόντος· ταυτόχρονα αφαιρούν το στοιχείο της ιστορικότητας από την ίδια την έννοια του χρόνου, μετατρέποντας την ανθρώπινη ιστορία σε ένα άχρονο διηνεκές που δεν τέμνεται από κοινωνικοϊ- στορικά συμφραζόμενα, αλλά από τον πανταχού παρόντα νόμο του αίματος. Σε αυτό κατατείνουν φράσεις του ομιλητή όπως:

«Όλα, στην Ελλάδα του 2 0 13, θυμίζουνε εκείνο τον τραγικό Μάιο του 1453 [...] Τότε έπεφταν τείχη, σήμερα πέφτουν υπογραφές κάτω από το τραπέζι», «τα βάσανα δεν τελείωσαν εκεί [σ.σ.: στη σφαγή των Ποντίων]. Συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας», «την εποχή των Νενέκων ζούμε σήμερα». Το περί της ιστορίας αφή­γημα του ομιλητή που περιγράφηκε προηγουμένως μας εμποδίζει

να περιορίσουμε την ερμηνεία αυτών των φράσεων ως αποκλει­στικά μεταφορικών. Αντιθέτως, φαίνεται ότι η κυριολεξία τους πα­ραμένει στον βαθμό που ο εχθρός προβάλλεται σαν ανέκαθεν επι­τιθέμενος. Η αχρονία αποτελεί παράλληλα και ένα αμυντικό μέσο ενάντια στην απώλεια της μνήμης και στην αίσθηση του ανολοκλή­ρωτου, της απογοήτευσης για κάτι που δεν επιτεύχθηκε κατά τον παρελθόντα χρόνο. Η ενότητα του χρόνου απαντάει στην ανάγκη

να επανοικοδομηθεί η ολότητα του νεωτερικού ατόμου και η κα­τατετμημένη καθημερινότητά του. Με αυτόν τον τρόπο η Χ Α προ­

βάλλεται σαν εγΥενώς απελευθερωτικό κίνημα που δικαίως και «αν­

144 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

τικειμενικά» αποτελεί αδιάκοπη συνέχεια των προηγούμενων αγώ­νων του «έθνους»: «Στις μικρές Θερμοπύλες που στήνουν οι χρυ- σαυγίτες, είτε αυτό λέγεται Κόρινθος είτε Άγιος Παντελεήμονας».

Η απειλή εναντίον του «μεγάλου έθνους», που είναι και αυτή αχρονική, ορίζει τα επιτεύγματα του παρελθόντος με τρόπο αρ­νητικό, ετεροκαθοριστικό: αυτό που χαρακτηρίζει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι ότι κράτησε μακριά τους «μαυρόψυχους». Και το χτες, που δεν έχει παρέλθει αλλά βρίσκεται σε κατάσταση ανα­μονής, το μόνο που έχει ξεφύγει από τη φθορά, ντυμένο με θρη­σκευτικές μεταφορές και μύθους, επιζητεί να γίνει σήμερα: «Πριν από χρόνους πεντακόσιους εξήντα ακριβώς, στην πόλη των ονεί­ρων μας, γράφτηκε μία χρυσή σελίδα δόξας της ιστορίας και επλά- σθη από το αίμα των γενναίων και τη θυσία του πρώτου ένας μύθος, που ακόμα προσμένει ο μύθος να γίνει πράξη, να πάρει σάρκα και οστά, που ακόμα προσμένει ο μαρμαρωμένος μας βα­σιλιάς τον άγγελο του Κυρίου να τον ξυπνήσει από τον βαθύ του ύπνο, για να πάρει το σπαθί του και να κυνηγήσει τους Τούρκους, πίσω στα βάθη της Ανατολής, εκεί όπου ανήκουν».

Το κοινό οφείλει να βρίσκεται σε υπνωτιστική ετοιμότητα,” καθώς η καταστροφή επίκειται συνεχώς: η μάχη με τον εχθρό δεν έχει μέση και τέλος, δεν έχει επεισόδια, είναι πάντοτε παρούσα με την ίδια ένταση και περιεχόμενο. «Η κατά κόρον χρήση της “επικείμενης καταστροφής” ελάχιστα τυχαία είναι. Ενθαρρύνει τις καταστρεπτικές παρορμήσεις και τροφοδοτεί τη δυστυχία τους μέσα στον πολιτισμό, ενώ την ίδια στιγμή διεγείρει μια φιλοπόλεμη διάθεση».100 Κάθε στιγμή είναι δυνάμει η «τελευταία στιγμή»: το κοινό οφείλει να ανταποκριθεί άμεσα στο κάλεσμα του κόμματος προκειμένου να σταθεί τυχερό, λειτουργώντας με τα ίδια αντανα­κλαστικά που εγείρουν οι εμπορικές διαφημίσεις: παρέχονται εξαι­ρετικές προσφορές, τις οποίες το κοινό θα πρέπει να κερδίσει μέσα στα επόμενα πέντε λεπτά, αλλιώς οι προσφορές θα λήξουν.

Η προσέγγιση του παρελθόντος και της ιστορίας ως αχρονικών προτύπων ζωής, ωστόσο, καταφέρνει και συνυπάρχει με την αντί­ληψη του χρόνου στην ολότητά του ως αυταξίας. Ο χρόνος ως μέ-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 145

γεθος δεν αποτελεί προϊόν κοινωνικής σύμβασης, αλλά περιγρά- φεται σαν να διατηρεί αυτός καθαυτόν μια ιδιαίτερη «ουσία», σκοπό και περιεχόμενο: γέννησε τα γεγονότα του παρελθόντος και αναπόφευκτα εγκυμονεί όσα πρόκειται να έρθουν. Ο ομιλητής αναφέρει ότι παλιότερα έλεγε στα μέλη του κόμματος «θα ’ρθει η ώρα μας» και ότι τώρα επιβεβαιώνεται: «και ήρθε η ώρα μας». Η πίστη του ότι «θα έρθει και η ώρα της Χρυσής Αυγής» εδράζεται ακριβώς στην υποστασιοποίηση του χρόνου και στην τελεολογική αντίληψη σε σχέση με αυτόν: με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, «θα έρθει και η δική μας η σειρά». Το πώς και το γιατί αυτής της εξέ­λιξης δεν εξηγούνται, αλλά επαφίενται στη «γνώση» και στον «σχε­δίασμά» του ίδιου του χρόνου. Αυτό το πρίσμα της ανάλυσης μπο­ρεί να φωτίσει με έναν επιπλέον τρόπο τον λόγο για τον οποίο η Χ.Α. καταφεύγει συχνά σε επετειακές εκδηλώσεις και παραπέμπει σε ιστορικά γεγονότα: η αναφορά στον χρόνο παραπέμπει στην αναφορά σε μια ακατάλυτη αξία, με συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στο ίδιο πλαίσιο είναι δυνατόν να διαβαστεί και η φράση «[...] όπου υπάρχει τάφος ελληνικός, όπου υπήρχε Ελλάδα κάποτε θα ξαναγί­νει Ελλάδα, κι αυτός είναι ο στόχος μας. Κι αν δεν το κατορθώ­σουμε εμείς, θα παραδώσουμε στα παιδιά μας, και τα παιδιά μας στα παιδιά των παιδιών μας [sic]». Γίνεται φανερό ότι ο στόχος που θέτει ο ομιλητής δεν έχει χρονικό προσδιορισμό: το απαραί­τητο είναι να συνεχίζεται ο πόλεμος από γενιά σε γενιά, γιατί τελικά λιγότερο ενδιαφέρει αν αυτός ο πόλεμος θα είναι νικηφόρος για όποιον τον διεξάγει. Ζητούμενο είναι να συντηρηθεί ο «αιώνιος» μύθος και η ικανοποίηση που αντλείται από τη φαντασίωση η οποία αναπαράγει το μίσος και την οργή του κοινού, καθώς και να τοπο­θετήσει το ακροατήριο τον εαυτό του ως τμήμα ενός «αναλλοί­ωτου» χρονικού συνεχούς, ως κομμάτι μιας αξίας που υπάρχει ακριβώς επειδή εντοπίζεται μέσα στον χρόνο.

Παράλληλα, οι χρονικές αναφορές αποτυπώνονται και στην πληθώρα επιρρηματικών προσδιορισμών του χρόνου που εντοπί­ζονται στις ομιλίες. Αυτοί μπορούν να διακριθούν σχηματικά σε δύο άξονες- αυτόν που περιλαμβάνει αναφορές σε συγκεκριμένες

146 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ημερομηνίες-ορόσημα («29η Μαΐου 1453») ή στη χρονική από­σταση από την επίθεση του εχθρού («πεντακόσια πενήντα εννιά χρόνια από την άλωση της Κωνσταντινούπολης», «Στα πεντακόσια εξήντα χρόνια αυτά, που είναι η Πόλη σκλαβωμένη»), και αυτόν που περιλαμβάνει τα χρονικά επίπεδα στα οποία διαρθρώνεται η αφήγηση. Όπως θα αναλυθεί διεξοδικότερα στη συνέχεια, και οι δύο άξονες σχετίζονται άμεσα με τη φυσιογνωμία των υπό ανά­λυση λόγων και την αφηγηματικότητά τους. Εδώ είναι αρκετά εν­διαφέρον να δούμε πιο συγκεκριμένα τη διάρθρωση της ομιλίας Νικόλαου Μιχαλολιάκου που εκφωνήθηκε στις 15 Ιουνίου 2 0 13 με αφορμή τη συμπλήρωση σχεδόν ενός έτους από τις βουλευτικές εκλογές του 2012. Η αφήγηση της συγκεκριμένης ομιλίας παλιν­δρομεί συνεχώς μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, μεταξύ όσων έγιναν πριν από τις εκλογές και κατά τη διάρκειά τους και όσων γί­νονται κατά την περίοδο εκφώνησης του λόγου. Ενδεικτικά: «Στο μεσοδιάστημα μεταξύ των εκλογών της 6ης Μαΐου και της 13ης [sic] Ιουνίου έγιναν πολλά. Έγιναν σημεία και τέρατα εις βάρος μας [...] Ναι, την ίδια ώρα που όλοι αυτοί βγαίνανε στ’ αμαρτωλά τη- λεπαράθυρα [...] Τότε, ήταν πολλοί λοιπόν που έλεγαν ότι η Χ Α θα μειωθεί το ποσοστό της, θα πέσει [...] όσο περνά ο καιρός θα ανεβαίνουμε όλο και περισσότερο και έτσι και έγινε [...] Σας έλε­γαν από το ΊΟ ακόμη ότι με το περίφημο μνημόνιο θα σώσουν την πατρίδα [...] Τρία χρόνια πέρασαν από τον καιρό του μνημο­νίου όμως [...] Και έρχεται τώρα το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜ.ΑΡ. [...] Και τι έκανε όλ’ αυτά τα χρόνια [...] Α ς ψηφίσουνε λοιπόν τον Σα­μαρά, σ ε διακόσια χρόνια θα τους έχει διώξει [...] Σας έδειξε προ­ηγουμένως ο συναγωνιστής Ηλιόπουλος ένα αυτοκόλλητο του 1994 όταν λέγαμε “έξω οι λαθρομετανάστες”, το ’94, δεκαεννιά χρόνια πριν. Τώρα το θυμήθηκε ο Σαμαράς και ο Δένδιας, τώρα, για να σταματήσουν, λέει, τη Χρυσή Αυγή». Πέρα από τα προφανή νοήματα, δηλαδή τον πολύχρονο αγώνα της Χ.Α, που μεταξύ άλλων πρέπει να θεωρείται αξιέπαινος ακριβώς γιατί είναι πολύ­χρονος, και τη γνώση του «Αρχηγού» για τα μελλούμενα την οποία προσπαθούσε να μεταδώσει, οι συνεχείς αναφορές στον χρόνο

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 147

λειτουργούν και ως τεχνική πειθούς από την πλευρά του ομιλητή: αναπαριστούν μια κατάσταση αγχωτική, στην οποία η εναλλαγή των

γεγονότων είναι κυρίως χρονική και όχι αιτιακή ή, καλύτερα, η αι- τιακή σύνδεσή τους προκύπτει ακριβώς από τη χρονική εναλλαγή

τους. Και ένας ασθμαίνων λόγος διεγείρει τα συναισθήματα του κοινού, που παρακολουθεί βιώνοντας και το ίδιο την περιγραφό- μενη περιπέτεια.

Ο Ερχόμενος ως Τψωρός, δηλαδή ως Μεσαίας

Η δ α μ ό κ λ ε ι ο ς σ π ά θ η τ η ς π ρ ο δ ο σ ί α ς

Η προδοσία δεν αφορά μόνο το κυβερνητικό προσωπικό αλλά πλανάται σαν απειλή και πάνω από τα ίδια τα μέλη και τους φίλους της παράταξης. Ο ομιλητής δεν ξεχνάει να αναφέρει σε κάθε λόγο του ότι δεν πρόκειται να προδώσει το ακροατήριό του: «Έρχονται πολλοί και με πλησιάζουν και μου λένε: “Μη μας προδώσεις”»,

«δεν προδίδουμε», «δεν θα σας προδώσουμε ποτέ», «όχι δεν είναι θέμα να σας προδώσουμε, δεν προδίνουμε πρώτα απ’ όλα τους εαυτούς μας», «έχουμε να σας υποσχεθούμε ότι δεν θα προδώ­σουμε τα ιδανικά μας», «δεν θα προδώσουμε τον όρκο μας». Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει ο δημαγωγός να διατηρεί τη δυσπι­στία ανάμεσα στα μέλη του κοινού του και να βαθαίνει την εξατο- μίκευσή τους, συγκροτώντας τα σαν ένα αδιαφοροποίητο σύνολο υπό τον αρχηγό. Επιπλέον, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι όποιος ενταχθεί στο «κίνημα» δεν έχει γυρισμό. Πρέπει να δοθεί ψυχή τε και σώματι, πρέπει εξ ολοκλήρου να θυσιαστεί. Η έμμεση εντολή για απόλυτη υπακοή δεν σηματοδοτεί μόνο φόβο στο ακροατήριο. Σηματοδοτεί και την ανάπτυξη συναισθημάτων αγάπης από αυτό για τα ίδια τα σίδερα της φυλακής του εντός των οποίων αναγνωρίζει τον εαυτό του.101

Στην προσπάθεια να αναλυθεί η προαναφερθείσα σημείωση

του Αντόρνο, γίνεται κατανοητό ότι η έννοια της προδοσίας έχει

148 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

πολλές συνδηλώσεις όταν αναφέρεται στο ίδιο το «κίνημα». Πρώ­τον, κάθε μέλος ή υποστηρικτής του κόμματος θεωρείται δυνάμει προδότης, και το κατά πόσο υπηρετεί ορθά τις ιδέες του κρίνεται από την καθημερινή στάση του. Προδοσία δεν είναι μόνο η απο­μάκρυνση από το κόμμα, αλλά και η ίδια η απομάκρυνση από τις διαταγές του «Αρχηγού». Ο ομιλητής έχοντας αναπαραστήσει μια εικόνα εμφυλίου πολέμου εντός της κοινωνίας, η οποία έχει να αν­τιμετωπίσει εσωτερικούς εχθρούς και εξωτερικούς εισβολείς, δια­μορφώνει εξ αντανακλάσεως και την εικόνα αυτού που εκπροσω­πεί ως ενός στρατού με την κυριολεκτική και τη μεταφορική διά­σταση της έννοιας. Σε μια κατάσταση διαρκούς εξαίρεσης, ο στρα­τός του κινήματος, που βρίσκεται σε πόλεμο, οφείλει να είναι απο­λύτως πειθαρχη μένος αφενός γιατί οποιαδήποτε άλλη στάση θα λειτουργούσε αποσταθεροποιητικά στο σχέδιο του «Αρχηγού», άρα θα ήταν προδοτική, αφετέρου γιατί τόσο οι ιδέες του «κινή­ματος» όσο και το χρίσμα του «Αρχηγού» είναι δοσμένα από τον «φυσικό νόμο» -όπως επισημαίνει ο ομιλητής-, επομένως δεν επι­δέχονται κριτική.

Η άλλη διάσταση της προδοσίας έχει να κάνει με την έννοια της ομαδικότητας και των δεσμών που δημιουργούνται μέσα στο κόμμα. Στην κατακερματισμένη κοινωνία της νεωτερικότητας, η έν­νοια της κοινότητας ως τόπου και σημείου αναφοράς του πληθυ­σμού ολοένα και αποδυναμώνεται, δίνοντας τη θέση της σε μια κα­θημερινότητα που γίνεται διανοητή με όρους αποκλειστικά ατομι­κής επιβίωσης.102 Μ ε αυτή την έννοια, η υπόσχεση του «Αρχηγού» περί μη προδοσίας ηχεί σαν υπόσχεση διαμόρφωσης μιας κοινό­τητας που θα συγκροτείται με όρους «οικογενειακής εστίας» και δεσμών αλληλεγγύης και συλλογικότητας που θα προστατεύουν τα μέλη της. Για ακόμα μία φορά βλέπουμε τον ομιλητή να αντιλαμ­βάνεται τις ανάγκες του κοινού και να αναφέρεται σε αυτές προ- κειμένου να τις χρησιμοποιήσει με τρόπο που θα εξυπηρετεί τη στρατηγική του. Ωστόσο, είδαμε ότι για να μην κατηγορηθεί κά­ποιο μέλος για προδοσία, θα πρέπει να είναι υπάκουο στις εντολές του «Αρχηγού». Γίνεται, επομένως, κατανοητό ότι οι σχέσεις αλ-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 149

ληλεγγύης -ιδωμένες από την οπτική τής μη προδοσίας- δεν είναι σχέσεις ισότιμες και οριζόντιες, αλλά σχέσεις κάθετες και εξαρ­τημένες, που υφίστανται επειδή πρώτα τις ελέγχει και τις εγκρίνει ο «Αρχηγός»: το υποκατάστατο στην εξατομίκευση του σύγχρο­νου κόσμου δεν είναι η αλληλεγγύη, αλλά η υποταγή.103 Επιπλέον, ακριβώς επειδή οι σχέσεις εμπιστοσύνης δεν προσεγγίζονται θε­τικά αλλά αρνητικά, σαν σχέσεις υπόσχεσης για τη μη απώλεια της εμπιστοσύνης, δεν βασίζονται σε μια ανιδιοτελή αντίληψη της αλ­ληλεγγύης, αλλά έχουν τις ρίζες τους στη δυσπιστία και τον συνεχή φόβο της απώλειας, αναπαράγοντας τα ψυχολογικά χαρακτηρι­στικά και τους εξατομικευμένους φόβους που καλλιεργεί ο σύγ­χρονος κόσμος.

Η ίδια η ιστορία της Χ.Α. βέβαια έχει να δώσει πολλά παραδείγ­ματα άρσης της προστασίας των μελών της,104 και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο ομιλητής επαναλαμβάνει ότι δεν θα προδώσει το κοινό του. Όπως φαίνεται, οι «ομαδικοί δεσμοί» που περιγράφει ο «Αρχηγός» παύουν, και μάλιστα εύκολα, να υπάρχουν αντί να ενεργοποιούνται όταν το κόμμα αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Αντώνιου Ανδρουτσόπουλου, γνωστού ως Περίανδρου, υπεύθυ­νου για την αναφερθείσα δολοφονική επίθεση σε βάρος του Δη- μήτρη Κουσουρή. Η αρχική αντίδραση της οργάνωσης μετά τη σύλληψη του μέλους της ήταν να εξαφανιστεί από τη δημοσιότητα, ενώ κατά τη διάρκεια της δίκης ούτε ένα υψηλόβαθμο στέλεχος δεν εμφανίστηκε για να τον υπερασπιστεί.105 Παρόμοιες ιστορίες «προδοσίας» και «αδειάσματος» περιγράφει και το πρώην μέλος της Χ Α . Χάρης Κουσουμβρής.106 Το ίδιο συνέβη και με τη δολο­φονία του Παύλου Φύσσα από στέλεχος της συγκεκριμένης ορ­γάνωσης, η ηγεσία της οποίας δεν τον αναγνωρίζει καν ως μέλος της107 παρόλο που υπάρχει πληθώρα σχετικών ντοκουμέντων.

Ο ομιλητής καταγγέλλει ότι οι κυβερνήσεις και οι παγκόσμιοι συνωμότες εκμεταλλεύονται, καταπιέζουν και οδηγούν τον λαό στην εξαθλίωση και στη φυσική εξόντωση. Ο ίδιος υπόσχεται ένα κίνημα δραστήριο, τα μέλη του οποίου θα ενεργούν και δεν θα

150 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

είναι ενεργούμενα. Και όμως, μέσα σε αυτό το κίνημα δεν ανθεί

ούτε η πρωτοβουλία ούτε η συλλογικότητα, αφού απόλυτη αρχή

είναι ο «Αρχηγός» του κόμματος, ενώ τα μέλη ακολουθούν τους

«φυσικούς νόμους» μεταφρασμένους από τον ίδιο. Το ακροατήριο

μεταβαίνει έτσι από μια εξουσία σε μια άλλη, πολύ πιο αυστηρή,

πειθαρχική και ολοκληρωτική, με τη διαφορά ότι αυτή η μετάβαση

είναι οικειοθελής και συνοδεύεται από την πεποίθηση της δύναμης

και της ελευθερίας, από όπου εκπορεύεται και η αγάπη για τα «σί­

δερα της φυλακής». Ωστόσο, η μετάβαση αυτή και η προσαρμογή

στη νέα κατάσταση δεν είναι δύσκολο εγχείρημα, ούτε απαιτεί

τομές στην πρακτική και στη σκέψη του ακροατηρίου, καθώς η

υπακοή και η πειθαρχία είναι λειτουργίες που ένα άλλο σύστημα

έχει πρώτο διδάξει, είναι πρακτικές με τις οποίες όλες και όλοι

έχουμε αποκτήσει εξοικείωση.

Ή ξ ε ι ς α φ ή ξ ε ι ς

Στη συγκεκριμένη ενότητα θα γίνει προσπάθεια να προσεγγιστεί

ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής προσπαθεί να διαχειριστεί τη

δημόσια τοποθέτηση της οργάνωσης σχετικά με τις ιδεολογικές

αντιλήψεις της. Συνοπτικά, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος προσπαθεί

να ισορροπήσει τον λόγο του ανάμεσα στην ανάγκη αφενός η Χ.Α.

να μη φανεί ένα «ακραίο» κόμμα εθνικοσοσιαλιστικών αντιλήψεων,

απαντώντας στους επικριτές του, και ταυτόχρονα να μην του κα­

ταλογιστεί ότι «προδίδει τα ιδανικά» της οργάνωσης. Βλέπουμε ότι

η απειλή της προδοσίας αναπαράγεται και σε αυτό το πλαίσιο, το

οποίο μάλιστα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις ομιλίες του Νικόλαου

Μιχαλολιάκου, καθώς ο ίδιος επαναλαμβάνει σχεδόν πάντοτε ότι

το κόμμα «δεν θα προδώσει» όχι μόνο τους ψηφοφόρους του

αλλά και αυτά που πιστεύει. Ταυτόχρονα με την εξευγενισμένη δη­

μόσια παρουσία της Χ.Α., ο ομιλητής προσπαθεί να καλύψει τόσο

την ανάγκη των «μυημένων» οπαδών για την αναπαραγωγή των να-

ζιστικών συνθημάτων όσο και τη «μύηση» σε αυτά των υποστηρι-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΟΝ 151

κτών του κόμματος που ακόμη δεν αποτελούν τον κεντρικό πυ­ρήνα του.

Η προσπάθεια διατήρησης αυτής της λεπτής ισορροπίας εντο­πίζεται σε ποικίλες αποστροφές στον λόγο του ομιλητή, καθεμία από τις οποίες διατηρεί τον δικό της ιδιαίτερο χρωματισμό. Ξεκι­νώντας, ακούμε τον ομιλητή να αναφέρει: «σας είπανε ρατσιστές, σας είπανε φασίστες, δεν είστε τίποτε απ’ αυτά, είστε Έλληνες εθνικιστές που θέλετε πίσω την πατρίδα σας», «είμαστε Έλληνες εθνικιστές, το δηλώνουμε και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό». Αυτή η αποστροφή φαίνεται να έχει τελικούς αποδέκτες όσους καταγ­γέλλουν τη Χ Α ως ρατσιστικό και φασιστικό κόμμα. Ο ομιλητής ρητά αποκηρύσσει αυτούς τους χαρακτηρισμούς, προκειμένου να αυτοπροσδιοριστεί με θετικό τρόπο,108 ενώ επιδιώκει να οικειο- ποιηθεί την ταυτότητα ενός αμιγώς εθνικιστικού κινήματος. Ωστό­σο, η ερμηνεία δεν σταματάει σε αυτή την πρώτη ανάγνωση. Αντι- θέτως, πρόκειται για μια αποστροφή η οποία καταφέρνει να δια­τηρεί την προαναφερθείσα ισορροπία: παρά την αποκήρυξη των αποδιδόμενων χαρακτηρισμών, ο ομιλητής δεν οδηγείται και στην αποκήρυξη του εθνικοσοσιαλισμού. Πράγματι, η Χ.Α. δεν έλκει την καταγωγή της από τον φασισμό αλλά από τον ναζισμό, και με αυτή την έννοια η φράση του Νικόλαου Μιχαλολιάκου τούς αφήνει όλους ευχαριστημένους. Από την άλλη, ούτε η απόσειση της κα­τηγορίας περί ρατσισμού αποτελεί πρόβλημα, διότι ένας εθνικο- σοσιαλιστής δεν γίνεται να αποδέχεται για τον εαυτό του την αρ­νητική ταυτότητα που περιέχει η έννοια του ρατσισμού. Ο (Α ρ ­χηγός» της Χ.Α. μιλάει για την ανωτερότητα της «φυλής», αλλά δεν θεωρεί ότι αυτό είναι καταγγελτέο, καθώς πιστεύει πως είναι φυ­σικά καθορισμένο. Με αυτή την έννοια, η θεωρία του «αίματος» δεν συνεπάγεται, για τον ομιλητή, μια ιδεολογική πρακτική, αλλά μια βιολογικά αποδεδειγμένη κοσμοθεωρία.

Ακριβώς αυτό αποδεικνύει και η επόμενη φράση του «Αρχη­γού»: «Μα τι σημαίνει ρατσισμός; Ό τι πιστεύουμε στο αίμα. [...] Εάν αυτό λοιπόν σημαίνει ρατσισμός, ε, τότε είμαστε ρατσιστές». Χρησιμοποιώντας μια τακτική διαφορετική από την προηγούμενη,

152 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

ο ίδιος δεν αποδιώχνει την κατηγορία του ρατσισμού, αλλά επιχει­ρεί να επαναπροσδιορίσει την έννοια βάσει των εθνικοσοσιαλιστι- κών αντιλήψεων του: «Ε, ναι, λοιπόν, εμείς οι Έλληνες εθνικιστές, εάν το να θέλουμε να προστατέψουμε την υγεία του λαού μας, την εργασία του λαού μας, την κοινωνική ειρήνη του λαού μας, σημαίνει ότι είμαστε ρατσιστές: Ναι, είμαστε ρατσιστές και δεν ντρεπόμαστε να το πούμε». Σύμφωνα με τον ομιλητή, επομένως, ρατσισμός ση­μαίνει να πιστεύεις ότι η συγγενική καταγωγή οικοδομεί μια ενιαία κοινότητα η οποία οφείλει να προστατεύεται σε όλα τα επίπεδα.

Με αυτόν τον τρόπο, ο ίδιος καταφέρνει να αυτοπαρουσιάζεται θετικά, επιτελώντας ταυτόχρονα μια ακόμα πιο σημαντική λειτουρ­γία. Μετασχηματίζοντας το περιεχόμενο του όρου «ρατσισμός» και αντιστρέφοντας σε θετική την αρνητική αξιολόγηση που φέρει, ο ομιλητής οικειοποιείται μια λέξη στη σήμανση της οποίας έχει ιστορικά αποκρυσταλλωθεί η ηγεμονία των κοινωνικών αγώνων εναντίον του φασισμού και του ναζισμού και υπέρ της αναγνώρισης της ισότητας μεταξύ των ατόμων ανεξαρτήτως της εθνικής ή οποι­οσδήποτε άλλης ταυτότητάς τους. Αυτή ακριβώς η οικειοποίηση και η απόδοση διαφορετικού νοήματος είναι αποτέλεσμα της λει­τουργίας της αναπλαισίωσης που περιγράφηκε και στο μεθοδολο­γικό πλαίσιο, μιας λειτουργίας που συνεπάγεται την παραγωγή νέας γνώσης. Πράγματι, το ακροατήριο «μαθαίνει» ότι ο ρατσισμός δεν είναι μια στάση εχθρική απέναντι στον άνθρωπο, αλλά μια σχεδόν «φυσική» λειτουργία. Μάλιστα, η ιδεολογική λειτουργία του συγ­κεκριμένου σημείου στον υπό ανάλυση λόγο έγκειται στο γεγονός ότι στη μετασχηματισμένη πλέον έννοια του ρατσισμού αποδίδεται καθεστώς «αντικειμενικότητας» και «αυταποδεικτότητας». Τελικά,

η παραγωγή νέας γνώσης και ο μετασχηματισμός των εννοιών ση­μαίνει και τη μετατόπιση των πρακτικών και των κοσμοαντιλήψεων. Υπό αυτό το πρίσμα αποτυπώνεται η προσπάθεια του ομιλητή να μετασχηματίσει υπέρ του τον πολιτικό συσχετισμό που αποκρυ­σταλλώνεται κατά τη στιγμή της ομιλίας, μια πρακτική η οποία εν­τάσσεται σε αυτό που εισαγωγικά αναφέραμε ως «αγώνες για την

ηγεμονία».

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 153

Παρόλο που μια άλλη αποστροφή, αυτή που αποφαίνεται ότι «ο μόνος ρατσισμός είναι ο ρατσισμός εναντίον των Ελλήνων»,

μπορεί σε πρώτο επίπεδο να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ομι­λητής επαναφέρει την αρχική έννοια του όρου στον λόγο του, την αρνητική αξιολόγηση της λέξης δηλαδή, εντούτοις και σε αυτή την

περίπτωση η λειτουργία της αναπλαισίωσης επέχει καθοριστικό ρόλο τελικά: οι Έλληνες παρουσιάζονται σαν θύματα, σαν εθνική μειονότητα που τείνει να εξαφανιστεί- ρατσιστές δεν είναι όσοι αρνούνται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα σε ανθρώπους, αλλά όσοι δεν αντιμετωπίζουν «αποτελεσματικά» όσους προσπα­θούν να μετατρέψουν τους Έλληνες σε εθνική μειονότητα στη χώρα τους.

Βεβαίως, υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις, στις οποίες ο ομι­λητής καθιστά σαφή την «κλίση» του κόμματος στον ναζισμό. Η πολυσυζητημένη φράση του στην εκδήλωση της νεολαίας του κόμ­ματος το 2012 είναι μία από αυτές: «μας είπανε ναζί. Μία, δύο, δέκα. Δ εν μας είπαν όμως ποτέ κλέφτες. Αυτά τα χέρια μπορεί καμιά φορά να χαιρετάνε έτσι [σ.σ.: ο ομιλητής χαιρετά ναζιστικά], αλλά είναι καθαρά χέρια, δεν είναι βρόμικα, δεν έχουν κλέψει». Πέρα από την προφανή παραδοχή της πρώτης πρότασης, σημαν­τική σημασιολογική λειτουργία επιτελεί ο αντιθετικός σύνδεσμός «αλλά». Μ ε αυτόν τον τρόπο ο ναζιστικός χαιρετισμός υποβιβά­ζεται σαν μια πρακτική κάποιων μεμονωμένων ατόμων, η οποία ωστόσο δεν είναι τόσο κατακριτέα όσο η κλεψιά. Η αντίληψη που ιστορικά είχε αποτέλεσμα τη δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων τοποθετείται από τον ομιλητή στην ίδια ζυγαριά με την πρακτική της ληστείας που, εννοείται, ότι διενεργήθηκε από κυβερνητικά στελέχη. Για άλλη μία φορά υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα τίθεν­ται στην υπηρεσία νομιμοποίησης του ναζισμού. Διότι, με αυτόν τον τρόπο, ο ομιλητής πετυχαίνει πολλαπλά αποτελέσματα. Από τη μία, ικανοποιεί τους «μυημένους» και πιστούς νεοναζιστές της οργάνωσης. Από την άλλη, το επιτυγχάνει με έναν παράδοξο τρόπο, υποβιβάζοντας την ένταση και τη σπουδαιότητα της αντί­ληψης που αποδέχεται. Παράλληλα, το γεγονός ότι ο ομιλητής επι­

154 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

λέγει να μην περιγράφει λεκτικά τον ναζιστικό χαιρετισμό αλλά να τον αναπαραστήσει σωματικά καθόλου τυχαίο δεν είναι. Στους υποστηρικτές του κόμματος -και όχι μόνο βέβαια- ο ομιλητής μοι­άζει να σπάει ένα ταμπού, να προβαίνει σε μια απαγορευμένη πρα­κτική και να «απειθαρχεί» στους κοινωνικούς και πολιτικούς κανό­νες. Με τούτη τη θεατρική πράξη ο ομιλητής οικοδομεί και το προ­φίλ μιας «αντισυστημικής» οργάνωσης που «βγάζει τη γλώσσα» στο κατεστημένο. Με αυτόν τον τρόπο, εξάλλου, φαίνεται να κα- ναλιζάρεται η ανάγκη του κοινού για την απελευθέρωσή του από μια κοινωνία που βιώνεται ως άδικη και καταπιεστική.

Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η φράση: «εμείς οι χρυσαυγίτες, μπορεί να μας λένε φασίστες, ρατσιστές, ναζιστές, ό,τι θέλουν. Έχουμε όμως καθαρά χέρια, είμαστε τίμιοι». Εδώ ο ομιλητής δεν μπαίνει καν στον κόπο να αποσείσει ρητά τις περιγραφόμενες κα­τηγορίες. Μεταβαίνει απευθείας στην αποτύπωση αυτού που θεω­ρεί σημαντικότερο, στα «καθαρά χέρια» των μελών της οργάνω­σης. Και σε αυτή την περίπτωση ωστόσο σημασιολογική βαρύτητα έχει και ο όρος «όμως». Και αυτός αντιθετικός, καλλιεργεί ένα έμ­μεσο πλην σαφές συλλογιστικό και συντακτικό δεδομένο: ακριβώς επειδή οι προτάσεις που συνδέονται με το «όμως» είναι αντιθετι­κές, δεν μπορούν να ισχύουν και οι δύο ταυτόχρονα. Σύμφωνα με τον ομιλητή, δεν μπορεί κάποιος να είναι ταυτόχρονα ναζί και κλέ­φτης, και επειδή ο ομιλητής επιμένει ότι σίγουρα δεν είναι κλέφτης, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι μάλλον είναι ναζί. Ξανά, η νο­μιμοποίηση του ναζισμού προκύπτει διά του υποβιβασμού του. Βέ­βαια, τα «καθαρά χέρια» των μελών της Χ.Α. είναι πραγματικά «βρόμικα», όχι μόνο από ανθρώπινο αίμα, αλλά και από παράνομο χρήμα, όπως προκύπτει από το κατηγορητήριο που τους απαγγέλ­θηκε για σύσταση εγκληματικής συμμορίας αλλά και από καταθέ­σεις μαρτύρων πρώην μελών της οργάνωσης, οι οποίοι αναφέρουν ότι συγκεκριμένα στελέχη διαχειρίζονταν κατά το δοκούν τις ει­σφορές των μελών, προσέφεραν «προστασία» σε νυχτερινά κέν­τρα με το αζημίωτο, ασχολούνταν με το παραεμπόριο, βιαιοπρα- γούσαν επί πληρωμή, είχαν στην κατοχή τους πληθώρα παράνομων

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 155

όπλων και, όπως φαίνεται από τη στάση τους στις ψηφοφορίες της

Βουλής, η κοινοβουλευτική ομάδα της οργάνωσης ψήφισε τα ίδια

νομοσχέδια με αυτά που ψήφισαν οι πολιτικοί τους οποίους απο-

καλούν «κλέφτες».109

Μια πιο συνολική οπτική των ομιλιών οδηγεί στη διαπίστωση

ότι ο ομιλητής δεν ακολουθεί μόνο έναν τρόπο διαχείρισης της

δημόσιας τοποθέτησης της οργάνωσης ως προς το ζήτημα των

ιδεολογικών καταβολών της. Ανάλογα με την πολιτική συγκυρία

αλλά και το είδος της εκδήλωσης στην οποία μιλάει ή τη σύσταση

του κοινού στο οποίο απευθύνεται, ο ομιλητής εναλλάσσει τις τα­

κτικές του. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι τακτικές εναλλάσσον­

ται ακόμα και μέσα στον ίδιο λόγο. Η φράση «τα ίδια και τα ίδια, έναν χρόνο ολόκληρο. Τι γράψαμε το ’82, τι γράψαμε το ’85, τι

τραγουδήσαμε το ’96, τι κάναμε τότε... Θα ήθελα να ξέρω, όλοι

αυτοί που λένε αυτά τα πράγματα, οφείλονται [sic] από παρθενο­

γένεση πολιτική, δεν έχουν κάποιο παρελθόν γεμάτο σφυροδρέ­

πανα, γεμάτο συνθήματα ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Μελιγαλάς, με ύμνους...» προ­

έρχεται από την εκδήλωση της νεολαίας, στην οποία λίγο πιο πριν ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος είχε χαιρετίσει ναζιστικά. Ο ίδιος προ­

βάλλει τη ναζιστική λατρεία σαν μια εφηβική τρέλα, και με αυτόν

τον τρόπο καταφέρνει να την υποτιμά χωρίς να την απορρίπτει. Παράλληλα, εξισώνει το ναζισμό με τον αγώνα του ΕΑΜ και του

ΕΑΑΣ, αναπαράγοντας την κυρίαρχη ρητορική περί των «δύο

άκρων». Σύμφωνα με τον ίδιο, όσο ακραίο είναι το ότι κάποιοι κά­

ποτε πίστευαν στον ναζισμό τόσο ακραίο είναι ότι κάποιοι άλλοι

πίστευαν στον κομμουνισμό, ακόμα και στο εθνικοαπελευθερωτικό και κοινωνικό κίνημα, στην Αντίσταση κατά των Γερμανών εισβο­

λέων και των ντόπιων συνεργατών τους. Μ ε αυτόν τον τρόπο, ο

ναζισμός κανονικοποιείται και εντάσσεται ισότιμα στην πολιτική

συζήτηση, αποτελώντας άλλη μία ιδεολογική τοποθέτηση.

Στη συνέχεια, με μια βαθιά ανιστορική αποστροφή, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος μιλάει απενοχοποιημένος για τον δικτάτορα Μεταξά

σαν τον «πατέρα του έθνους», και τον ανάγει σε πρότυπο εξωκοι­

156 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOZ

νοβουλευτικού πολιτειακού καθεστώτος, υπονοώντας ότι ακριβώς επειδή δεν ήταν στο κοινοβούλιο είχε τη δυνατότητα να πει το «όχι».

Σε επόμενο λόγο ακούμε ξανά τον ομιλητή να δυσανασχετεί με όσους σκαλίζουν το παρελθόν του κόμματος: «και αυτοί αρχί­

ζουν κάτι ιστορίες για την Κατοχή, πριν εβδομήντα χρόνια, πριν ογδόντα χρόνια». Σε μια εκκωφαντική ασυνέχεια της συλλογιστικής του, στην οποία παραθέτει δεκάδες αναφορές σε σχέση με τα

κλέη του παρελθόντος και την ανάγκη αναβίωσής του, ο ομιλητής επιμένει να υποστηρίζει πως ό,τι έγινε στο παρελθόν μένει εκεί, γιατί τώρα υπάρχουν άλλα προβλήματα. Για τον ίδιο, αξίζει να ανα-

φέρονται οι δράσεις του κόμματος τα τελευταία «τριάντα χρόνια», αλλά είναι κακοήθεια να αναφέρονται τα γραπτό ντοκουμέντα τις οργάνωσης σε αυτό το διάστημα, και η στήριξη του ναζισμού και των Ελλήνων υποστηρικτών του κατά τη διάρκεια του Δεύτερου

Παγκόσμιου Πολέμου.110Τελικά, η διακηρυκτική υπόσχεση περί «μη προδοσίας των ιδα­

νικών» διατηρείται ώς το σημείο που η οργάνωση δεν διατρέχει τον

κίνδυνο να διωχθεί ποινικά. Γι’ αυτόν τον λόγο ο «Αρχηγός» από τη μία καμαρώνει λέγοντας ότι «Ε, δεν φορέσαμε γραβάτες, δεν γί­ναμε κοινοβουλευτικοί, εντάλματα συλλήψεως πήραμε μετά τις εκλογές», δίνοντας ταυτόχρονα τα διαπιστευτήριά του: «κάνουμε

έναν νόμιμο πολιτικό αγώνα». Αλλά η «προδοσία» δεν αργεί να έρθει: ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος κατά την απολογία του μετά τη σύλληψή του αρνήθηκε την ύπαρξη του καταστατικού που περιλαμ­βάνει την «Αρχή του Αρχηγού», ενώ παράλληλα αποκήρυξε και τις εθνικοσοσιαλιστικές απόψεις του, που σύμφωνα με τον ίδιο «απη-

χούνταν» σε παλιότερα κείμενα, αλλά σήμερα δεν τις αποδέχεται.111

Κ ά π ο τ ε ...

Ο ομιλητής παρουσιάζει το κόμμα του σαν ακούραστο εργάτη που χρόνια τώρα προετοίμαζε το έδαφος για τον ερχομό του. Συχνά τον ακούμε να λέει: «όταν μια χούφτα άντρες και γυναίκες έξω από το κοινοβούλιο διαμαρτυρηθήκαμε», «Ήμασταν λίγοι τρελοί, έλε-

ΘΕΜΑΤΑ TON ΟΜΙΛΙΏΝ 157

γαν, λίγοι ρομαντικοί, λίγοι φανατικοί, όμως ο χρόνος μάς δικαίωσε, είμαστε χιλιάδες, είμαστε εδώ», «έχουμε τριάντα χρόνια αγώνα

στην πλάτη μας. Χτυπούσανε, ήμασταν όρθιοι». Βασισμένος στη χιτλερική ρητορική,112 ο «Αρχηγός» αναφέρει ότι το «κίνημα» είχε ξεκινήσει από πολύ παλιά, όταν τα μέλη του ήταν ελάχιστα αλλά

πεισμένα, και όταν όλοι οι θεσμοί ήταν εντελώς εναντίον τους.

Μ ε αυτόν τον τρόπο οικοδομεί το προφίλ του στενού πυρήνα της οργάνωσης. Τον παρουσιάζει να απαρτίζεται από στρατιώτες που έκαναν το καθήκον τους, από μέλη με αντοχές και πίστη στα «ιδανικά» τους, τα οποία κατάφεραν να μεγαλώσουν το «κίνημα» φτάνοντας το στα σημερινά επίπεδα. Η επανάληψη της συχνά υπερβολικής αριθμητικής δύναμης με την οποία περιγράφεται το ακροατήριο της οργάνωσης στον παρόν («δεκάδες Ελληνίδες και Έλληνες», «χιλιάδες λαού μέσα σε 40 βαθμούς Κελσίου») κατατεί­νει τόσο σε αυτό όσο και στην ενίσχυση του ηθικού του ακροατη­ρίου, το οποίο καλείται να ακολουθήσει την επιλογή των πολλών. Το πώς από λίγοι αγωνιστές κατέληξαν να είναι «χιλιάδες» ο ομι­

λητής δεν το αιτιολογεί ρητά. Αντιθέτως, ο τρόπος αφήγησής του αφήνει να εννοηθεί ότι για την εν λόγω εξέλιξη ευθύνεται ο ίδιος ο χρόνος και η αυταξία του, αλλά και μια μη ανθρώπινη δύναμη που αποφασίζει για την τροπή των ανθρώπινων πραγμάτων.

... μ ε τη β ο ή θ ε ι α τ ο υ Χ ρ ι σ τ ο ύ . . .

Αυτή η μη ανθρώπινη δύναμη άλλοτε παίρνει τη μορφή του «φυ­

σικού νόμου» και άλλοτε του «Θεού». Ο ομιλητής προσπαθεί ξανά να ισορροπήσει ανάμεσα στην περιγραφή ενός φυσικού νόμου που προκύπτει από τη «θεωρία του αίματος» και στη διακήρυξη της χριστιανικής πίστης, προκειμένου να μη θίξει τα ελληνικά πο­λιτισμικά συμφραζόμενα. Έτσι, τον ακούμε αφενός να λέει «και όπως ο φυσικός νόμος προβλέπει, αυτό το έγραφα ήδη τον Ιούνιο αμέσως μετά τις εκλογές, όσο περνά ο καιρός θα ανεβαίνουμε όλο και περισσότερο και έτσι και έγινε. Δεν ήμασταν ούτε προφήτες,

ούτε τρελοί. Τη φυσική τάξη πραγμάτων βλέπουμε, και βλέπουμε

158 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΙ

ότι εάν έχει ένα μέλλον η Ελλάδα αυτό το μέλλον το μοναδικό είναι ο εθνικισμός, είναι η Χρυσή Αυγή», και αφετέρου να επισημαίνει «σαν από θαύμα, σαν από Θ εό σταλμένο, γεννήθηκε ένα κίνημα, αντίθετο, η Χρυσή Αυγή». Μέσω της πρώτης φράσης υπονοείται ότι η Χ.Α. ταυτίζεται με μια δύναμη σταλμένη από την ίδια τη φύση, συνεπαγωγικά με μια δύναμη αλάθητη και υπεράνω κριτικής. Το κοινό οφείλει να την ακολουθήσει ανενδοίαστα, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν, όπως δεν μπορεί να ξεφύγει από την επιρροή οποιουδήποτε φυσικού νόμου. Έτσι, η τεχνική της υποστασιοποίησης δεν σχετίζεται μόνο με αφηρημένες έννοιες αλλά κυρίως προβάλλει το «κίνημα» σαν αυτοσκοπό και αυταξία, σαν έναν ζωντανό οργανισμό με βούληση και σκοπό, ο οποίος βρί­σκεται πέρα και έξω από τα μέλη του. Αυτά οφείλουν να είναι ακο- λουθητές και υλοποιητές του σκοπού και των μέσων του, ακολου­θώντας το δόγμα «πίστευε και μη ερεύνα».

Στην ενεργοποίηση τέτοιων αντανακλαστικών από το κοινό κα­τατείνει και η επίκληση του Χριστού και του χριστιανικού δόγμα­τος. Ο ι θρησκευτικές αναφορές («με την ευλογία του Θεού», «χαι­ρετώ ιδιαίτερα έναν Παπαφλέσσα που βλέπω εκεί, κάποια τιμημένα ράσα. Έναν άνθρωπο, έναν φτωχούλη του Θεού, που αγωνίζεται για την πατρίδα με τη γαλανόλευκη, τον οποίο καλώ και να μας ευ­λογήσει»), η θρησκευτική προσέγγιση της πολιτικής και οι θεολο- γικής αισθητικής αποστροφές («ζούμε ημέρες ενός αμαρτωλού κα­θεστώτος») διατηρούν μόνο τη λειτουργική φόρμα τους, προβάλ­λοντας αποκλειστικά τη μορφή της υπακοής ανεξάρτητα από το θεολογικό περιεχόμενό τους - το οποίο έρχεται σε πλήρη αντί­θεση με όσα πρεσβεύει ο ομιλητής. Σε αυτό το πλαίσιο, αφηρημέ­νες έννοιες όπως «πίστη», «ελευθερία», «επανάσταση» χάνουν το εννοιολογικό περιεχόμενό τους: « Ο λόγος και η γλώσσα ποτίζον­ται από μαγικά, αυταρχικά, τελετουργικά στοιχεία. [...] [η φράση] γίνεται ένας αφορισμός που πρέπει να γίνει αποδεκτός».113

Έτσι, η υπακοή στον «Αρχηγό», στον επί γης εκπρόσωπο του θείου, μοιάζει να είναι αυτή καθαυτή μια θρησκεία. Ο δημαγωγός θέλει να μεταφέρει τον θρησκευτικό ζήλο του κοινού στο πλαίσιο

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ OMIAIQN 159

του κινήματος, με αποτέλεσμα η συμμετοχή σε αυτό να γίνεται με όρους θρησκευτικά πιστού."4 Επιπλέον, ο ομιλητής οικειοποιείται έτσι το γόητρο του αναγνωρισμένου εκκλησιαστικού δόγματος, με στόχο να αποδώσει και με αυτόν τον τρόπο το περίβλημα της αν­τικειμενικότητας που διατηρούν ανώτεροι θεσμοί και εξουσίες οι οποίες δεν υποβάλλονται σε κριτική. Μ ε λίγα λόγια, ο ομιλητής κρατόει από τον χριστιανισμό την έννοια και τη λειτουργία της αυ­θεντίας, για να τη μεταφέρει ως τέτοια στο πεδίο της πολιτικής. Πρόκειται για μια «θρησκευτική απάτη εν δράσει», η οποία μετα­σχηματίζει τις χριστιανικές εντολές σε συνθήματα πολιτικής βίας.115

Η επίκληση στη θρησκεία δεν γίνεται, βέβαια, μόνο γιατί η λει­τουργική φόρμα της καθίσταται χρήσιμη στον ομιλητή, αλλά και προκειμένου η Χ Α να φανεί ένα κόμμα χριστιανικό, δηλαδή ελλη­νοπρεπές, και όχι παγανιστικό όπως συχνά του καταλογίζεται. Η εκτός δημόσιου κομματικού λόγου πραγματικότητα, παρ’ όλα αυτά, είναι διαφορετική. Όπως είναι αναμενόμενο για μια ναζιστική οργάνωση, ο χριστιανισμός τής είναι μισητός, πράγμα που αποτυ- πώνεται και τους στίχους των τραγουδιών που έχει δημιουργήσει ο βουλευτής του κόμματος Γιώργος Γερμενής: «Κάποτε είδα μια χριστιανική εκκλησία / Μου μύρισε τη σαπίλα του Ιεχωβά / Αυτή τη φτήνια του υπάνθρωπου του σταυρού / Είδα τις φλόγες να καίνε τον γιο του Θεού και τους αγίους του / Ονειρεύομαι τον κόσμο χωρίς τον υπάνθρωπο του Ιεχωβά / αναγγέλλω την επιστροφή του Υπεράνθρωπου» και «Ο ι εκκλησίες μπορεί να αποφασίσουν τι θα απογίνει ο άνθρωπος στον άλλο κόσμο / Σ ’ αυτόν τον κόσμο εμείς, το Τάγμα του Black Metal θα αποφασίσουμε για το λαό μας / Για μισό εκατομμύριο χρόνια ο Θ εός καθότανε / και έβλεπε τον έναν να βγάζει το μάτι του αλλουνού / Και μόνο τότε είχε τη λαμπρή ιδέα / να στείλει τον μπάσταρδο γιο του, τον γαμημένο Ιησού Χ ρ ι­στό / Αλλά τώρα θριαμβεύει ο Διάβολος / Θ ’ αφήσουμε την εκ­κλησία να σαπίσει / και θα σφάξουμε στην αγία τράπεζά τους τούς ηλίθιους / το υγιέστερο κομμάτι της νεολαίας θα είναι μαζί μας / Εκατομμύρια πρόγονοί μας κάηκαν και ακρωτηριάστηκαν / Θα εκ­δικηθούμε... Διψάμε για αίμα!».116 Σύμφωνα με τη συντακτική

160 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ομάδα του άρθρου από το οποίο αντλήθηκαν οι στίχοι, η υπαγωγή

της θρησκείας «στις αναγκαιότητες του έθνους» δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερα ελληνικό- πρόκειται για αντιγραφή της αντίστοιχης

πρακτικής των ναζί.Η προσπάθεια στελεχών της Χ.Α. μαζί με μέλη θρησκευτικών

και παραθρησκευτικών οργανώσεων να σταματήσουν τη θεατρική

παράσταση Corpus Christi το 2012 '17 σήμανε μια αποκαλυπτική

σύνθεση όλων των χαρακτηριστικών που περιγράφηκαν σε αυτή την ενότητα. Αποτύπωσε την προσπάθεια ανασημασιοδότησης του χριστιανικού δόγματος σε δόγμα που οφείλει να πολεμάει αυτά με τα οποία δεν συμφωνεί ή δεν κατανοεί, και όρισε τις πρακτικές των πιστών ως πρακτικές πολεμικού καλέσματος και δράσης. Απο­κάλυψε τη σχέση αλλά και τη χρησιμότητα που μπορούν να έχουν για τη Χ.Α. οι παραθρησκευτικές οργανώσεις, ενώ ταυτόχρονα έδωσε βήμα δημοσιότητας στην οργάνωση. Η Χ .Α διεκδίκησε την προβολή της στο ευρύ κοινό ως ενός κόμματος-θεματοφύλακα της χριστιανικής πίστης, νομιμοποιώντας τη φυσική βία και την κατα­

στολή της ελευθερίας του λόγου διά της επίκλησης του Χριστού.

... « θ α ε ρ χ ό τ α ν η ώρα τ η ς φ ρ ο υ ρ ά ς »

Σε μία επίσης θεολογικής και μεταφυσικής έμπνευσης πολυσή­μαντη φράση, ο ομιλητής υπενθυμίζει στο ακροατήριό του: «Έλεγα προς όλους: περιμένετε, εμείς δεν είμαστε ήρεμα πουλιά των ήσυ­χων καιρών, αλλά πουλιά αρπακτικά της καταιγίδας, και θα ’ρθει η

ώρα μας, και ήρθε η ώρα μας, κι ακόμα δεν έχουν δει τίποτε». Η ώρα της Χ.Α. έχει έρθει γιατί έτσι αποφάσισε ο χρόνος και ο φυ­σικός νόμος ή ο Θεός. Αυτό το επισημαίνει ο ομιλητής, ο οποίος το έλεγε παλιά σε όλους και τώρα παρουσιάζεται να επιβεβαιώνε­ται, ανεβάζοντας το κύρος του στα μάτια του ακροατηρίου και τη θέση του ως αυθεντίας και καθοδηγητή. Με αυτή τη μεταφορά, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος είναι σε θέση να σκιαγραφήσει τα χαρα­κτηριστικά του «κινήματος» ως ενός βίαιου, αρπακτικού και αιμο-

βόρου ζώου, που επιθυμεί να ζει και να επιβιώνει κάτω από δύ-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 161

σκολες συνθήκες, εικονοττοιώντας μια σαδιστική ανάγκη για χη βία ως αυτοσκοπό, που έχει καλλιεργήσει και με όλα τα προηγούμενα συμφραζόμενα. Ο θαυμασμός του ομιλητή στα αρπακτικά πουλιά οφείλεται ακριβώς σε αυτό το χαρακτηριστικό τους: την αρπακτι- κότητα, που εκπέμπει μια δύναμη εξουσιαστική, η οποία αποκτά αυταξία. 'Εχει, δε, ενδιαφέρον να αντιπαραβάλουμε τη μεταφορά την οποία είχε χρησιμοποιήσει προηγουμένως ο ομιλητής για να χαρακτηρίσει τους εχθρούς του: οι εχθροί είναι «πονηρά τρω­κτικά», ζώα μικρά που ζουν στο έδαφος ή και κάτω από αυτό, τα οποία παρουσιάζονται να αρέσκονται στη βρομιά και να παρασι­τούν. Αντιθέτως, τα αρπακτικά πουλιά ξεχωρίζουν από τους εχ­θρούς και τοπολογικά ακόμα, καθώς ίπτανται πάνω από το έδαφος. Και είναι σαφές ότι τα αρπακτικά πουλιά σκοτώνουν τα τρωκτικά. Με αυτή την εύγλωττη αναφορά στο ζωικό βασίλειο, ο ομιλητής καθιστά σαφείς τις προθέσεις του κόμματός του, σε τέτοιον βαθμό μάλιστα που αντιλαμβανόμαστε ότι η εν λόγω μεταφορά αποκτά καθαρή κυριολεξία στην πρακτική της Χ Α

Παράλληλα, ο ομιλητής, κατά τον προσφιλή σε αυτόν τρόπο, εξαπολύει και μια πρόκληση: όσα έχει κάνει η Χ Α μέχρι στιγμής είναι μόνο ένα μικρό δείγμα όσων πρόκειται να ακολουθήσουν. Με αυτόν τον τρόπο, το σχήμα της «διωκόμενης αθωότητας»118 που έχει περιγράφει' έως τώρα βαίνει προς την ολοκλήρωσή του. Ο ι αθώοι της «φυλής», που χρόνια τώρα βάλλονται, θα πάρουν την εκδίκησή τους. Και αυτή η εκδίκηση δεν είναι μόνο αποδεκτή, αλλά θα γίνει έπειτα από διαταγή του «Αρχηγού» που θέτει το ποίμνιό του σε δράση. Ο ομιλητής, για να παρουσιάσει την κατάσταση της οργάνωσής του κατά την περίοδο στην οποία διεξάγονται οι ομι­λίες, συνεχώς οικοδομεί εικόνες. Η πιο ισχυρή από αυτές, όπως θα φανεί και από τα συνθήματα της Χ Α , είναι η εικόνα μιας υπε­ράνθρωπης δύναμης που καταφθάνει, που «έρχεται» και που προ- χωράει απειλητικά εναντίον των εχθρών: «Τώρα είναι παρούσα, είναι δυνατή, προχωρεί, δυναμώνει συνεχώς η Χρυσή Αυγή». Πρό­κειται για μια εικόνα ιδιαίτερα έντονη και ζωντανή, καθώς χαρα­κτηρίζεται από τη δράση και την κίνηση: την έλευση. Παραμένον-

162 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

τας σ ιο πλαίσιο μιας γλωσσικής αισθητικής που προσομοιάζει σε εικόνες βιβλικής αποκάλυψης, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος υπογραμ­μίζει: «Θα ήθελα να σας πω ότι μην πιστεύετε αυτούς που σας προσφέρουν εύκολες λύσεις. Ο ι εποχές της παρακμής είναι οι εποχές των ψευδοπροφητών, της αγυρτείας και του ψεύδους» και «Η Χρυσή Αυγή [...] είναι το κόμμα της νέμεσης». Με αυτόν τον τρόπο, η Χ Α . δεν παρουσιάζεται μόνο σαν μια θεία δύναμη με υπέρμετρες δυνάμεις, αλλά καταφέρνει να καλλιεργεί και την εκ- δικητικότητα στο ακροατήριό της, εγείροντας για άλλη μία φορά δολοφονικά ένστικτα βίας.

Είναι εύκολο να διαπιστώσουμε ότι ολόκληρη η συλλογιστική σύμφωνα με την οποία στοιχειοθετείται η αναγκαιότητα ύπαρξης του συγκεκριμένου κόμματος βασίζεται εξ ολοκλήρου σε μια αρ­νητική και αμυντική προσέγγιση της κοινωνικής πραγματικότητας: αυτό που πρέπει να γίνει δεν είναι προτάσεις για τον μετασχημα­τισμό του κοινωνικού γίγνεσθαι, που θα έχουν ως αποτέλεσμα και τη σταδιακή εξάλειψη των προβληματικών στοιχείων- αντιθέτως, πρέπει πρώτα να παταχθεί ο εχθρός και, αν αυτό γίνει, θα σημαίνει ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στα περασμένα «μεγάλα χρόνια». Έτσι, μπορούμε να συναγάγουμε ότι ο λόγος του ομιλητή είναι ένας λόγος πρωτίστως αμυντικός και δευτερευόντως επιθετικός, καθώς η επίθεση που επικαλείται προκύπτει από την υποτιθέμενη ανάγκη για άμυνα. Με αυτή την έννοια, η πολιτικοποίηση του ακρο­ατηρίου της Χ.Α., αντί να καλλιεργεί και να απελευθερώνει δημι­ουργικές δυναμικές, οικοδομεί και φέρνει στην επιφάνεια κατα­στρεπτικά ένστικτα και στρεβλώσεις, καθώς η συμμετοχή στο «κί­νημα» είναι αποτέλεσμα φόβου, του φόβου για τον θάνατο και την εξόντωση. Αυτή η αντίληψη, μάλιστα, αποδεικνύεται και ιδιαίτερα αυτοκαταστροφική, με τη μισανθρωπία να καταλήγει ακόμα και στο πρόσωπο του ίδιου του φορέα της συγκεκριμένης αντίληψης. Αν, λόγω του φαντάσματος της προδοσίας, ακόμα και τα μέλη του κι­νήματος είναι δυνάμει εχθροί, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι είναι δυνα­τόν το μένος εναντίον του εχθρού να επιστρέφει όχι μόνο μεταξύ «συναγωνιστών» αλλά και στο ίδιο το άτομο που μάχεται εναντίον

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ OMIAIQN 163

του εχθρού: οι τιμωροί του εχθρού είναι πάντοτε και δυνάμει τι- μωροί του εαυτού τους. Και αν ο Εβραίος είναι η αρχετυπική μορφή του υπανθρώπου, η διακήρυξη της Χ.Α. είναι αποκαλυπτική σε αυτή την κατεύθυνση: «Σκοτώστε των Εβραίο που κουβαλάτε μέσα σας και που είναι ο αρνητικός σας εαυτός».1 '* Μ ε αυτή την έννοια, οι ρίζες του εχθρού θα υπάρχουν πάντοτε, ακριβώς γιατί θα βρίσκονται μέσα στον ίδιο τον πολέμιό του- ο αγώνας εναντίον του εχθρού είναι ένας αγώνας χωρίς τέλος, εναντίον του εχθρού και του ίδιου του εαυτού.

Μια τέτοια αναπαράσταση του κοινωνικού γίγνεσθαι είναι δυ­νατόν να εξηγήσει και την έλλειψη ολοκληρωμένης και συγκροτη­μένης πολιτικής πλατφόρμας και θετικών, δημιουργικών προτά­σεων από την πλευρά του ομιλητή, ο οποίος δεν υπόσχεται ψωμί αλλά ηθικές αξίες.120 Η ίδια η πολιτική προσεγγίζεται αρνητικά, καθώς το κόμμα σε πρώτη φάση, χρονικά, αιτιακά και λογικά, τι­μωρεί και στη συνέχεια περιγράφει το επιθυμητό, την επιστροφή στο παρελθόν. Σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση σχετικά με τον τι- μωρητικό προς τους κυβερνώντες χαρακτήρα της ψήφου υπέρ της Χ.Α. που άνοιξε λίγο μετά τις εκλογές του 2012 φαίνεται να μη λαμ­βάνει υπόψη της έναν σημαντικό παράγοντα: ο τιμωρητικός χαρα­κτήρας της ψήφου στη Χ.Α. δεν έχει να κάνει μόνο ή κυρίως με τη μετατόπιση ψηφοφόρων από τα κυβερνητικά κόμματα σε ένα κόμμα που το προηγούμενο ποσοστό του ήταν μικρότερο από μία μονάδα, αλλά με την ίδια τη φυσιογνωμία και τον χαρακτήρα του κόμματος. Με λίγα λόγια, η «τιμωρία» δεν έγκειται στην καθαυτό επιλογή ενός περιθωριακού μέχρι πρότινος κόμματος, αλλά στο γεγονός ότι αυτό το κόμμα αυτοπαρουσιάζεται ως ο τιμωρός του «σάπιου» καθεστώτος.

Σε έναν από τους λόγους του, ο ομιλητής αναφέρει χαρακτη­ριστικά: «Και αυτό που πρέπει να γίνει [...], για να ξαναπάρει μπρο­στά η πατρίδα μας, είναι να αποδοθεί πρώτ’ απ’ όλα δικαιοσύνη, και δικαιοσύνη σημαίνει οι κλέφτες φυλακή». Σύμφωνα με τον ίδιο, η βελτίωση θα επέλθει όχι με μια παραγωγική αλλά με μια κατα­σταλτική κίνηση. Αν σε αυτό συμπεριλάβουμε ως δεδομένο το γε·

164 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

γονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των λόγων αναφέρεται στους «εχ­θρούς», καθώς και στην ανάγκη αλλά και στον τρόπο πάταξής τους, κατανοούμε ότι η Χ Α δεν προβάλλεται μονάχα σαν τιμωρός αλλά σαν τιμωρός-εκδικητής. Το ακροατήριο γαλουχείται έτσι με αυτή την ψυχολογικοποιημένη προσέγγιση της πολιτικής και περιορίζε­ται στο να πιστεύει πως η κατάσταση θα αλλάξει μόνο μέσα από τη «λύτρωσή» του και τη μετάβαση του «εχθρού» στην κατάσταση που βρίσκεται το ίδιο σήμερα.

Στην εικόνα της έλευσης ενός τιμωρού-εκδικητή διακρίνονται και αρκετά μαζοχιστικά υπονοήματα εκφρασμένα σε αποστροφές νιτσεϊκής121 αισθητικής: «εμείς δεν κλαίμε πάνω στα συντρίμμια, είμαστε όρθιοι με ψηλά τις σημαίες122 και προχωρούμε», «όσο πιο μεγάλη είναι η πίεση τόσο πιο πολύ θα δυναμώνει το κίνημά μας». Ιδιαίτερα η δεύτερη αποστροφή επαναφέρει τη συλλογιστική που παραπέμπει σε ένα κόμμα το οποίο υπάρχει ακριβώς επειδή υπάρ­χουν οι εχθροί του· η εξαφάνισή τους συνεπαγωγικά θα σήμανε και την εξαφάνιση του κόμματος. Η Χ.Α. νοηματοδοτείται μέσω αυτού που θέλει να καταστρέψει και υπό αυτή την έννοια θα μπο­ρούσε να υποστηριχτεί ότι αποτελεί μια αντεστραμμένη εικόνα, μια αντανάκλαση του «εχθρού». Και τούτος είναι ένας επιπλέον λόγος ο οποίος οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η περιγραφή των «εχ­θρών» και των πράξεών τους προσομοιάζει σε μια προβολική πα­ρουσίαση των επιθυμιών του ομιλητή και του κόμματός του.

Κάποιες φορές ακούμε τον ομιλητή να προσδιορίζει με άμεσο και θετικό τρόπο το κόμμα του, δηλαδή αναφέρεται απευθείας στον χαρακτήρα και στη φυσιογνωμία του και όχι διαμέσου της περιγραφής των εχθρών: «γιατί είναι ένα κόμμα ηρωικό, μαχόμενο εναντίον όλων», «υπάρχει ένα κίνημα διαφορετικό. Ένα κίνημα, ένα κόμμα, ενάντια στο κόμμα των πολιτικών κομμάτων», «Ναι, δεν εί­μαστε επαγγελματίες πολιτικοί και είναι τιμή μας». Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση βέβαια η συλλογιστική που κυριαρχεί δείχνει ένα κόμμα που μάλλον «δεν είναι κάτι» παρά που «είναι κάτι συγ­κεκριμένο». Έχοντας αναφέρει τα περί φυσικού νόμου και ανώτε­ρων δυνάμεων, γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί ο ομιλητής δεν

ΡΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 165

θέλει να υποβιβάσει τη Χ.Α. στο «επίπεδο» της πολιτικής- η «θεό­σταλτη» Χ Α . δεν ασκεί πολιτική, αλλά την ορίζει εξ ολοκλήρου. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι ο επιθυμητός προσδιορισμός δεν είναι ο προσδιορισμός του κόμματος, αλλά του κινήματος που δρα «εναντίων όλων» χωρίς να περιορίζεται από τους κανόνες της πο­λιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, τέτοιου είδους αποστροφές έχουν, διπλό αντίκτυπο αν ιδωθούν ενταγμένες στην πολιτική και κοινωνική συγκυρία. Ο ομιλητής εκμεταλλεύεται την απογοήτευση και την αποστροφή του ακροατηρίου προς τα κυβερνώντα κόμ­ματα, διευρύνοντας και μετατρέποντάς τη σε μίσος για την πολιτική εν γένει. Μ ε αυτόν τον τρόπο προωθείται η αποπολιτικοποίηση και το κοινό αποθαρρύνεται από το να αντιληφθεί ότι το πεδίο της πο­λιτικής είναι ένα πεδίο δράσης όλων. Αντιθέτως, η «δράση» για τη ΧΑ . περιορίζεται στην καθαυτό πράξη της βίας, καθώς οι πολιτικές αποφάσεις ανατίθενται είτε στον φυσικό νόμο είτε στον επί γης εκπρόσωπό του.

Ο α-πολιτικός προσδιορισμός της Χ Α . παίρνει άλλη μία μορφή, που παρουσιάζει το κόμμα μέσω της χρήσης στρατιωτικής ορο­λογίας: «η Χρυσή Αυγή δεν είναι ένα κόμμα σαν τα άλλα. Η Χρυσή Αυγή είναι φρουρά. Είναι η τελευταία φρουρά της Ελλάδος, και η φρουρά, αν χρειαστεί, πίπτει, αλλά δεν παραδίδεται», «μια φρουρά γεννήθηκε στην Ελλάδα, μια φρουρά εθνική». Η ταύτιση του «κι­νήματος» με «φρουρά» διατηρεί τόσο τη μεταφορική όσο και την κυριολεκτική σημασία της, αντανακλώντας το πάθος της οργάνω­σης για τις στρατιωτικές δυνάμεις, τις οποίες αναγνωρίζει ως την «αριστοκρατία του έθνους».123 Η μεταφορική σημασία συνίσταται

στην ταύτιση της οργάνωσης με τον «προστάτη του έθνους», αυτόν που φυλάει τα σύνορα μιας «αυτοκρατορίας» η οποία αδια- λείπτως δέχεται επιθέσεις. Από την άλλη, η κυριολεκτική χροιά του όρου προκύπτει από την ίδια τη δομή της οργάνωσης. Όπω ς ανα- φέρεται στο καταστατικό του 1987, η Χ Α έχει δύο σκέλη. «Από τη μία υπάρχει η Χρυσή Αυγή ως κίνηση “για την έρευνα και τις προοπτικές της ευρωπαϊκής πολιτιστικής δημιουργίας” [...], και από την άλλη υπάρχει ο Λαϊκός Σύνδεσμος ο οποίος “δραστηριοποι­

166 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

είται προς την κατεύθυνση της ιδεολογικής διαφωτίσεως και της πολιτικής οργανώσεως της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας σύμ­φωνα με τις αρχές του εθνικοσοσιαλισμού [...]”».124 Τα μέλη της οργάνωσης κατατάσσονται σύμφωνα με μια «οργανωτική» και μια «διοικητική» ιεραρχία. Η διοικητική ιεραρχία, που είναι ανώτερη της οργανωτικής (προπαγανδιστικές δραστηριότητες), συμπίπτει με τη στρατιωτική δομή την οποία απαιτεί η δράση της οργάνωσης, και γι’ αυτόν τον λόγο οι βαθμοί ιεραρχίας καταμερίζονται στον φαλαγγίτη, τον λοχίτη, τον πυρηνάρχη, τον ομαδάρχη, τον τομε- άρχη και τον φαλαγγάρχη. Επιβεβαιώνεται έτσι ο στρατιωτικός χα­ρακτήρας της οργάνωσης, αλλά και η ξεχωριστή δομή των ταγμά­των εφόδου.125

Η «θεία προέλευση» του στρατιωτικού «κινήματος» και το μίσος για την κοινοβουλευτική δημοκρατία συντελούν στην προ­σπάθεια του ομιλητή να παρουσιάσει τη Χ Α . σαν ένα κόμμα του «δρόμου», εκτός του πολιτικού κατεστημένου: «Αλλά σας πληρο­φορώ ότι δεν περνάμε καθόλου καλά μέσα στο κοινοβούλιο. Α ι­σθανόμαστε άβολα, αισθανόμαστε εκεί μέσα μια σιχασιά και μια αηδία. Εάν θέλουν, τα εγκαταλείπουμε ανά πάσα στιγμή και βγαί­νουμε στους δρόμους, και να δούμε πόσα απίδια βάζει ο σάκος, να δούνε τότε τι σημαίνει τάγματα εφόδου, τι σημαίνει μάχη, τι ση­μαίνει αγώνας, τι σημαίνει οι ξιφολόγχες να ακονίζονται στα πεζο­δρόμια». Η παρουσία του κόμματος στη Βουλή παρουσιάζεται σαν καταναγκαστική εργασία, ωστόσο σε αυτό το σημείο εντοπίζεται άλλη μία μεγάλη ασυνέχεια στον λόγο του ομιλητή. Ο ίδιος επα­ναλαμβάνει συχνά ότι η Χ.Α. είναι ένα νόμιμο πολιτικό κόμμα και ότι διεξάγει νόμιμο πολιτικό αγώνα. Επίσης συχνότατα αναφέρεται στα εκλογικά ποσοστά του κόμματός του και στις δημοσκοπήσεις. Ακόμα και αν αυτές οι αποστροφές δεν αποδεικνύουν ότι η κοι­νοβουλευτική ομάδα της Χ .Α «περνάει καλά» στο κοινοβούλιο, ωστόσο αποδεικνύουν την ανάγκη του ομιλητή να ταυτοποιηθεί η Χ .Α ως ένα νόμιμο κόμμα, το οποίο αποδέχεται τους όρους της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Το βάρος, ωστόσο, θα πρέπει να δοθεί στο δεύτερο σκέλος της φράσης, στο οποίο ο ομιλητής εν

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 167

είδει απειλής αναφέρει ότι η Χ.Α. είναι έτοιμη να δράσει όπως τα χιτλερικά Τάγματα Εφόδου: η εικόνα που δείχνει τις ξιφολόγχες να ακονίζονται στα πεζοδρόμια είναι βεβαίως παρμένη από ύμνο των Ταγμάτων Εφόδου (SA) του Γ ' Ράιχ,126 και δεν χρησιμοποιείται τυχαία, καθώς από τη μία απευθύνεται στους «μυημένους» του κόμματος, και από την άλλη εξάπτει τη φαντασία και τα βίαια έν­στικτα του ακροατηρίου.

Ο ι macho απειλές του «Αρχηγού» («Ό σοι είναι ένοχοι ας βρουν τρύπα να κρυφτούνε») δεν απευθύνονται μόνο στους εχ­θρούς αλλά και στο ίδιο το ακροατήριο ως δυνάμει προδοτικό, που οφείλει ανά πάσα στιγμή να φοβάται την τιμωρία του «πα­τέρα»: γιατί ποιοι μπορεί να είναι ένοχοι; Δυνάμει όλοι προφανώς: «Ποιοι έχουν λόγο να φοβούνται; Ό σο ι δεν έχουν κάνει τίποτε εις βάρος του έθνους μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι. Ο ι άλλοι ας αγρυπνούν, ας αγρυπνούν, γιατί υπάρχει η Χρυσή Αυγή». Η Χ.Α. προσομοιάζει στην απειλητική φιγούρα του πατέρα που «βάζει στη θέση τους» τα άτακτα μέλη της οικογένειας. Ωστόσο, ο πατριάρ­χης δεν τιμωρεί μονάχα, αλλά καθορίζει παράλληλα τη μορφή και τους κανόνες της οικογένειας που διοικεί. Γ Γ αυτό ο ομιλητής επι­σημαίνει στους ακροατές του ότι «η Χρυσή Αυγή έχει συγκεκρι­μένη ιδεολογία, συγκεκριμένη πολιτική. Συγκεκριμένο ήθος και τρόπο ζωής. Μόνο όσοι μπορούν να ακολουθήσουν και να ασπα- στούν αυτές τις αρχές έχουν θέση ανάμεσά μας. Ο ι άλλοι δεν μας ενδιαφέρουν» και ότι «η Χρυσή Αυγή δεν είναι μια σημαία ευκαι­ρίας». Απευθυνόμενος σε όλους χωρίς ταξικό προσδιορισμό, αλλά εγκαλώντας τους σε έναν στενό και βαθιά συντηρητικό ηθικό κα­νόνα, οικοδομεί τη συνείδηση μιας πειθαρχημένης προλεταριακής ελίτ.127 Μ ε αυτόν τον τρόπο αποδίδει καθεστώς ανωτερότητας και διακρπής κοινωνικής θέσης στο τμήμα του ακροατηρίου που θα ενταχθεί ενεργά στη ΧΑ., ώστε το ίδιο να νιώθει ότι θα βρίσκεται πάντοτε πάνω από κάποιον τον οποίο θα μπορεί εξουσιάζει δι­καιωματικά, όπως το ίδιο εξουσιάζεται από τον «Αρχηγό» του.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο ομιλητής συνεχίζει αναφέροντας: «Δεν βλέπουμε εμείς τον κόσμο ο οποίος υπάρχει στη χώρα μας σαν

168 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ψηφοφόρους, δεν είμαστε ένα πολιτικό κόμμα σαν τους άλλους.

Συντρόφους και αγωνιστές θέλουμε δίπλα μας και δεν θέλουμε άμορφη μάζα η οποία κάθε τόσο θα μας ψηφίζει στις εκλογές».

Εκτός από την προφανή ασυνέχεια στον λόγο του ομιλητή, ο οποίος αφενός επικαλείται διαρκώς τους χιλιάδες ψηφοφόρους και αφετέρου διευκρινίζει ότι δεν θέλει ψηφοφόρους αλλά αγωνι­

στές, σε αυτή τη φράση υπάρχει άλλο ένα αξιοσημείωτο στοιχείο. Από τη μία, βλέπουμε να ανασημασιοδοτείται η έννοια του συνα­

γωνιστή: «σύντροφος και συναγωνιστής» είναι ο πιστός ακολου- θητής του «Αρχηγού» και τον ανωτέρων του και όχι αυτός που συμμετέχει ισότιμα τόσο στη διαμόρφωση του σχεδιασμού <$σο και στην εκτέλεσή του. Ο «σύντροφος» του Νικόλαου Μιχαλολιά- κου μοιάζει με πιστό σκύλο, που αντιλαμβάνεται την αγάπη διαμέ­σου της εξάρτησης από το αφεντικό του.

ΓΓ αυτό υπάρχει μόνο ένας «Αρχηγός» και μια κλειστή οργά­νωση που θα αποφασίζει και θα δίνει εντολές στους ακολουθητές της. Μάλιστα, οι δικογραφίες και οι καταθέσεις εναντίον του κόμ­ματος μαρτυρούν διπλά κλειστή δομή ακόμα και μέσα στην ίδια την οργάνωση. Τα «πολλά» μέλη εντάσσονται στους «ανοιχτούς» πυρήνες, ενώ τα λίγα, έμπιστα και εκλεκτά, που έχουν δώσει τα εχέγγυα της πραγματοποίησης βίαιων επιθέσεων, εντάσσονται στους «κλειστούς πυρήνες»,128 λειτουργώντας κατ’ αντιστοιχία με τα χιτλερικά Τάγματα Εφόδου.

Λ ά β α ρ α , α ε τ ο ί και μ α ύ ρ ε ς μ π λ ο ύ ζ ε ς

Σημειώθηκε προηγουμένως ότι μία από τις βασικές αλληγορικές εικόνες που δημιουργεί ο ομιλητής για τη Χ.Α. είναι η εικόνα ενός κινήματος που έρχεται. Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται και σε σύν­θημα, στο «Ερχόμαστε!», που ακούγεται στους υπό ανάλυση λό­γους. Το εν λόγω σύνθημα το συναντούμε και σε παραλλαγές, όπως στο «Θα ξαναγυρίζουμε και θα τρέμει η γη, αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή», το οποίο έχει την ιδιαιτερότητα να συνδυάζει την εικόνα της έλευσης με το βασικό διακριτικό σύνθημα της οργάνω-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 169

σης. Το πρώτο τμήμα του συνθήματος είναι προσφιλές στους ανά την υφήλιο ακροδεξιούς και έλκει την καταγωγή του από την περί­φημη φράση του Γιόζεφ Γκέμπελς (Joseph Goebbels) «Μόλις απο­χωρήσουμε, τότε η γη θα τρέμει», κατά την περίοδο της πτώσης του Τρίτου Ράιχ, που στόχο είχε να προσδώσει έναν τόνο βιβλικής αποκάλυψης στην πτώση του καθεστώτος.129 Σήμερα, χρησιμοποι­είται από τη Χ.Α., με αφορμή την εκλογική άνοδό της, προκειμένου να δοθεί ο ίδιος τόνος, με ακόμα πιο απειλητική χροιά. Επιπλέον, το σύνθημα «αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή» είναι η ελληνική μεταφορά του απαγορευμένου πλέον κεντρικού συνθήματος της χιτλερικής νεολαίας «Blut und Ehre»,130 και παραπέμπει τόσο στη φυλετική θεωρία του αίματος όσο και στις προσφιλείς προς τα μέλη του κόμματος πρακτικές. Παρόμοια καταγωγή έχει και η αποστροφή «Ζήτω η νίκη!», η οποία επαναλαμβάνεται από τον «Αρχηγό» στο κλείσιμο κάθε ομιλίας του. Πρόκειται για τη μετάφραση του επί­σημου ναζιστικού χαιρετισμού, επίσης απαγορευμένου στη Γερ­μανία, «Sieg Heil».

Αλλο ένα χαρακτηριστικό σύνθημα, το οποίο ενσωματώνεται και στη ροή του λόγου του ομιλητή είναι το «Εναντίον όλων». Γί­νεται κατανοητό ότι οι «όλοι» δεν είναι άλλοι από τους εχθρούς, οι οποίοι παρά το ότι εμφανίζονται με πολλά πρόσαπτα, τελικά ενο­ποιούνται σε ένα, στο πρόσωπο Του Εχθρού. Με αυτόν τον τρόπο, όπως δίδαξε και η ναζιστική Γερμανία, το μένος του ακροατηρίου προσηλώνεται σε έναν στόχο, χωρίς να αφήνει τις δυνάμεις του να διασκορπίζονται.131 Από την άλλη, το «Εναντίον όλων» απηχεί την απλουστευτική λογική των φασιστικών μορφωμάτων, τα οποία εξισώνουν όλες τις αντίπαλες προς αυτά δυνάμεις, παρακάμπτον­τας τις μεταξύ τους διαφορές.132 Στο ίδιο πλαίσιο μπορούν να δια­βαστούν και τα συνθήματα που καλλιεργούν την αποπολιτικοποί­ηση, και των οποίων η εξισωτική, ολοκληρωτική λογική εκφράζεται μέσω των παραλλαγών τους: «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί», «Αλή­τες, προδότες, κομμουνιστές». Στα συνθήματα του κόμματος ει- κονίζονται επιπλέον και τα πολιτικά πρόσωπα για τα οποία τα μέλη του κόμματος θρέφουν το μεγαλύτερο μίσος. Βεβαίως, αυτά τα

170 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

πρόσωπα δεν ταυτίζονται με το κυβερνητικό προσωπικό, αλλά με τους κομμουνιστές και τους αναρχικούς: «Αναρχικοί και μπολσε­βίκοι, αυτή η γη δεν σας ανήκει», «Τσεκούρι και φωτιά στα κόκκινα σκυλιά». Ενδιαφέρον έχει ότι ειδικά το δεύτερο σύνθημα συναν- τάται και στην παραλλαγή «Τσεκούρι και φωτιά στα τούρκικα σκυ­λιά», που δηλώνει ότι η επικινδυνότητα του «εσωτερικού εχθρού» είναι ανάλογη με την επικινδυνότητα του «εξωτερικού». Βεβαίως, τα μισαλλόδοξα και αλυτρωτικά συνθήματα είναι πολλά («Τούρκοι, Μογγόλοι, δολοφόνοι», «Τούρκοι, δεν ξεχνώ, θα εκδικηθώ», «Στη Σμύρνη, στην Πόλη και στην Αγιά Σόφιά, κι ακόμα παραπέρα, στην Κόκκινη Μηλιά») και αποτυπώνουν τις θέσεις του κόμματος, υπεν­θυμίζοντας στο ακροατήριο τον ρόλο του τιμωρού που πρέπει να επιτελέσει και ανακαλώντας μνήμες από τα βίαια «μεγάλα χρόνια»: «Ελλάς, Ελλάς ή ταν ή επί τας».

Ο τρόπος με τον οποίο η οργάνωση προσεγγίζει το κοινωνικό γίγνεσθαι αποτυπώνεται ανάγλυφα στο περιεχόμενο και στο ύφος των συνθημάτων της. Τα περισσότερα και τα πιο δημοφιλή, αυτά που επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη συχνότητα κατά τη διάρκεια των λόγων, είναι τα συνθήματα που εξαπολύουν ύβρεις απέναντι σε όσους η οργάνωση ονομάζει «εχθρούς». Το εν λόγω στοιχείο είναι παράγωγο του βασικού χαρακτηριστικού της οργάνωσης: η Χ.Α. δεν έχει θετικό πρόταγμα για τον κόσμο, παρά βασίζεται στην καταγγελία του Άλλου. Μάλιστα, όσα συνθήματα του κόμματος δεν είναι με αυτόν τον τρόπο ετεροκαθορισμένα, βλέπουμε ότι ανα- φέρονται στο γνωστό ένδοξο παρελθόν- μόνο τέτοιου είδους ανα­φορές λειτουργούν σαν «θετικές» προτάσεις προς το ακροατήριο, οι οποίες βέβαια, ακριβώς λόγω του περιεχομένου τους αναιρούν αυτόματα αυτή τη «θετική» λειτουργία/μορφή που εργαλειακά φαί­

νεται να διατηρούν.Τέλος, είναι προφανές ότι η επιρροή του αποκρυφισμού και η

ανάλογη φυσιογνωμία της Χ.Α. αποτυπώνεται ανάγλυφα στο ίδιο το όνομά της. Ένα όνομα που δεν διατηρεί καμία σχέση με την πολιτική, αντιθέτως, επιτελώντας συναισθηματικές και εικονοποι- ητικές λειτουργίες, παραπέμπει σε εικόνες βιβλικές και τοπία με-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 171

ταφυσικά. Εξάλλου, το όνομα αυτό σχετίζεται και παραπέμπει στην ομώνυμη μασονική, σατανιστικών καταβολών μυστικιστική οργά­νωση που ιδρύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, και τη διοίκησή της ανέλαβε ύστερα από κάποια χρόνια ο ίδιος ο Χίτλερ.133

Είναι εύκολα κατανοητό ότι ένα κόμμα με βαθιές ρίζες στον μυστικισμό και τον αποκρυφισμό δίνει μεγάλη σημασία στα σύμ­βολα, τα οποία δεν αποτυπώνουν μονάχα κάποιον κοινό κώδικα- το σύμβολο γίνεται αυτό καθαυτό ταυτόχρονα σημαίνον και ση- μαινόμενο, αποκτώντας αυταξίσ. «Τα παιδιά με τα μαύρα», «τα μαυροντυμένα παιδιά της Χρυσής Αυγής» αποτελούν ισχυρούς συμβολισμούς του κόμματος, στους οποίους ο ομιλητής ανατρέχει συχνά. Σύμφωνα με τον ίδιο, το μαύρο είναι το χρώμα της «Ιερής Καταστροφής».134 Τα άλλα τα χρώματα-σήματα της οργάνωσης είναι το κόκκινο και το άσπρο. Η τριχρωμία που σχηματίζεται πα­ραπέμπει στα χρώματα της σημαίας που ο ίδιος ο Χίτλερ είχε επι- λέξει για σύμβολο του κόμματός του. Ιδιαίτερα το κόκκινο επε- λέγη> σύμφωνα με τον Χίτλερ, για να «ερεθιστούν» οι αριστεροί.135 Από την άλλη, οι μαύρες μπλούζες και τα παντελόνια παραλλαγής παραπέμπουν στο ομοιόμορφο στρατιωτικό ντύσιμο, κατ’ αντι­στοιχία με την εντολή του Χίτλερ προς τα μέλη του κόμματός του,136 και στόχο έχει αφενός να αποτελεί κώδικα αναγνώρισης με­ταξύ των μελών αφετέρου να λειτουργεί ως πειθαρχικό σύμβολο για τους πολίτες που δεν μετέχουν στη «φρουρά». Εξάλλου, τα σύμβολα έχουν και επιτελεστική λειτουργία, καθιστώντας τον φορέα τους διαπιστευμένο μέλος του «κινήματος», που διατηρεί την τιμητική διάκριση αυτού του συμβόλου.

Ο φετιχισμός και η υποστασιοποίηση των συμβόλων («για ένα κομμάτι πανί, αν χρειαστεί, πεθαίνουμε», «θέλουμε τη σημαία μας, κι ας τρώγαμε πέτρες») διαπλέκεται συχνά και με τις αλυτρωτικές αναφορές του ομιλητή, δημιουργώντας κιτς εικόνες που στόχο έχουν να προκαλέσουν δέος και να παραπέμψουν σε περασμένα καθεστώτα αλλά επιθυμητά σήμερα, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση «μεγάλων αυτοκρατοριών»: «είναι ο αετός των Ποντίων που κάποτε θα πετάξει και θα πλαταγίσει τα φτερά του

172 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙ ΜΩΡΟΣ

ελεύθερος πάνω από την Τραπεζούντα», «Μπροστά σας, μπροστά σας, βλέπετε κάποια λάβαρα, με το αιποκρατορικό χρυσάφι χρώμα κι έναν περήφανο αϊτό που χάνεται μέσα στον χρόνο. Είναι ο αετός των Κομνηνών, που έπεσαν μετά την Κωνσταντινούπολη, είναι ο αετός των Ποντίων, που κάποτε θα πετάξει και θα πλαταγίσει τα φτερά του ελεύθερος πάνω απ’ την Τραπεζούντα, την Προύσα, την Σαμψούντα». Βεβαίως, από τις εν λόγω αποστροφές αξίζει να σημειωθεί η ευνόητη παραπομπή στον ναζιστικό αετό που αποτέ- λεσε βασικό σύμβολο του Τρίτου Ράιχ, ενώ ενδιαφέρον έχει και η συσχέτιση αυτού με τα «αρπακτικά πουλιά», με τα οποία ο ομιλη­τής είχε αντιπαραβάλει προηγουμένως τη ΧΑ .

Ω ς προς τα διακριτικά σύμβολα της οργάνωσης, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος υπογραμμίζει: «Ασφαλώς και δεν είμαστε η σβά- στικα. Το σύμβολό μας είναι ο περήφανος ελληνικός μαίανδρος». Ωστόσο, στις πρώτες εκδόσεις του περιοδικού Χρυσή Αυγή το σύμβολο που δέσποζε ήταν πράγματι η σβάστικα, και συγκεκρι­μένα η κυκλική σβάστικα, το σήμα της αποκρυφιστικής «Εταιρείας Θούλη» μέσα από την οποία δημιουργήθηκε το NSDAP. Στη συνέ­χεια υιοθετήθηκε το σύμβολο της «λυκοπαγίδας», προερχόμενο από το αρχαίο σύστημα γραφής των βόρειων λαών, το οποίο απο­δίδεται στους θεούς, είναι κελτικής καταγωγής, και επανεισήχθη στη Γερμανία στο τέλος του Ι9ου αιώνα από το αποκρυφιστικό ρεύμα, το οποίο επηρέασε ιδιαίτερα το NSDAP. Το ρουνικό σήμα που επέλεξε η Χ Α , ο ρούνος Wolfsangel, είναι απαγορευμένο στη Γερμανία ως ισοδύναμο της σβάστικας. Ο «περήφανος ελληνικός μαίανδρος», στον οποίο αναφέρεται ο ομιλητής, δεν είναι παρά η μετεξέλιξη των παραπάνω συμβόλων.137 Όπως εύστοχα σημειώνει η συντακτική ομάδα του Ιού,138 «δεν μπορεί κανείς να προσεγγίσει την ιδιότυπη “ελληνολατρία” της Χ Α αν δεν λάβει υπόψη του το γεγονός ότι οι απόψεις της οργάνωσης για την αρχαία Ελλάδα είναι απολύτως διαμεσολαβημένες. Στην πραγματικότητα, ο στενός ηγε­τικός πυρήνας της Χ.Α. δεν ταυτίζεται με ό,τι θεωρείται σήμερα ελληνικό, αλλά με όσα επιχείρησαν να περιγράψουν ως «αρχαιοελ­ληνικό» οι θεωρητικοί του Τρίτου Ράιχ και ειδικά ο ίδιος ο Χίτλερ,

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 173

ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ (Alfred Rosenberg) και ο Χάινριχ Χίμμλερ

(Heinrich Himmler). [...] Αυτός είναι ο λόγος που σε όλα τα ιδεο­λογικά τους άρθρα για την Ελλάδα, τον ελληνισμό και τη φυλή οι

χρυσαυγίτες επιλέγουν εικονογράφηση από την τέχνη του Τρίτου Ράιχ. Αποφεύγουν αγάλματα και ανάγλυφα αρχαιοελληνικά. Προ­

τιμούν τα έργα του Άρνο Μπρέκερ (Arno Breker) και του Γιόζεφ Τόρακ (Joseph Thorak), των δύο αγαπημένων γλυπτών του Χίτ-

λερ.139 Και δίπλα στην ελληνική σημαία δεν παραλείπουν να μο- στράρουν είτε τον “αγκυλωτό” μαίανδρο είτε τον “κέλτικο” σταυρό, σύμβολο κι αυτό του “βόρειου ανθρώπου”». Εξάλλου,

αυτό αποτελεί άλλο ένα στοιχείο που αποτυπώνει τη «διπλή γλώσσα» της Χ.Α.: εκεί που το ευρύ κοινό βλέπει ένα προϊόν της αρχαιοελληνικής τέχνης, ο «μυημένος» θαυμάζει τα έργα της ναζι- στικής Γερμανίας.

Τ ο α ί μ α ως φ α ν τ α σ μ α γ ο ρ ί α και ως σ κ ο π ό ς

Ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο ομιλητής προσεγγίζει το ζήτημα της βίας εντοπίζεται στο πλαίσιο της διαπλοκής της με τους νόμους. Και αυτό είναι άλλο ένα σημείο που ενδείκνυται για διπλή ερμηνεία. Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι η προεκλογική ομιλία του Νικόλαου Μιχαλολιάκου στη Θεσσαλονίκη το 2012. Από τη μία φαίνεται πως εξανίσταται με τις συλλήψεις και τις κα­τηγορίες εναντίον μελών του κόμματός του, γιατί είναι παράτυπες και δεν συμβαδίζουν με το νομικό καθεστώς: «Πήγαν να κάνουν μια νόμιμη προεκλογική εκστρατεία [...] συνέλαβαν τους εθνικι- στές», «να προσαγάγουν [...] δύο εκλεγμένους βουλευτές», «έν­ταλμα σύλληψης για έναν εν ενεργεία βουλευτή», «ψεύτικο κατη­γορητήριο». Ωστόσο, από την άλλη, επιλέγει να επαναφέρει πέντε φορές σε διάφορα σημεία μέσα στον λόγο του την επίθεση του Ηλία Κασιδιάρη στη Λιάνα Κανέλλη και στη Ρένα Δούρου κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής εκπομπής. Σε αυτές τις αναφορές σχεδόν καθόλου δεν υπερασπίζεται τον επιτιθέμενο στη βάση της νόμιμης

άμυνας. Αντιθέτως, προβάλλει την επίθεση σαν μια κατεξοχήν απο-

174 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΌΜΟΡΟΣ

τελεσμστική και αναγκαία πρακτική του κόμματος. Υπερηφανεύεται που αμέσως μετά την είσοδό της στη Βουλή η Χ Α . συνέχισε να χλευάζει τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς («Ε, δεν φορέσαμε γραβάτες, δεν γίναμε κοινοβουλευτικοί, εντάλματα συλλήψεως πή­ραμε μετά τις εκλογές»), θεωρεί την επίθεση αναμενόμενη, καθη­μερινή απάντηση σε όσους διαφωνούν με την αντίληψη του κόμ­ματος («Τι γίνεται; Μας κήρυξε τον πόλεμο η Τουρκία; [...] τίποτα δεν γίνεται»), αμφισβητεί το κατηγορητήριο όχι γιατί δεν υπήρξε χαστούκι, αλλά γιατί το χαστούκι δεν συνιστά αξιοσημείωτη μορφή βίας («επικίνδυνες σωματικές βλάβες το χαστούκι. Από πού κι ως πού, ρε παιδιά;»), οικοδομεί το προφίλ μιας επιθετικής παράταξης, για την οποία η βία δεν αποτελεί μέσο αλλά αυτοσκοπό και δομικό στοιχείο του πατριαρχικού και σεξιστικού χαρακτήρα της («εμείς δεν είμαστε η ψόφια δεξιά της σφαλιάρας»), ενώ αποδεικνύει ότι η βία είναι συγκροτητική του κομματικού κοινού και απαραίτητο στοιχείο για τη μεγέθυνσή του («Ε, όχι, ήταν η ανάσταση της Χρυ ­σής Αυγής»).

Με αυτόν τον τρόπο, ο ομιλητής κλείνει το μάτι στο ακροατή­ριό του υποβάλλοντάς του εμμέσως τον ενδεδειγμένο τρόπο δρά­σης: «όλα τα πρωτοσέλιδα των σημερινών κυριακάτικων εφημερί­δων είναι αφιερωμένα στη Χρυσή Αυγή», «η Χρυσή Αυγή είναι ήδη τέταρτο κόμμα»), Η επίθεση του Ηλία Κασιδιάρη αποτέλεσε δη­μόσια συμβολική δήλωση του κόμματος, ένα «μάθημα» για τα μέλη και τους ψηφοφόρους του. Αποτέλεσε, τελικά, μια καλά μελετη­μένη κίνηση, για τα αποτελέσματα της οποίας υπερηφανευόταν για πολύ καιρό το κόμμα. Εξάλλου, αν, όπως αναφέρθηκε, ο εχθρός έχει υπερφυσικές δυνάμεις, τότε βρισκόμαστε σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπου η εξωθεσμική και τιμωρητική βία επιβάλ­λονται. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι ο ομιλητής, ενώ αποποιείται όσα από τα βίαια περιστατικά που καταλογίζουν στο κόμμα του έχουν γίνει off camera, δεν διστάζει όχι μόνο να παραδεχτεί, αλλά και να υπερηφανευτεί για όσα έχουν γίνει on camera. Εξάλλου, το σύνολο αυτών των περιστατικών αποδεικνύεται προσχεδιασμένο, με σκοπό να προβληθεί τηλεοπτικά. Έτσι, ο ομιλητής τα χρησιμοποιεί,

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 175

έστω και με τη μορφή αρνητικής διαφήμισης, και επωφελείται με κάθε τρόπο από την προβολή τους και την εγκατάσταση του κόμ­ματός του στις πρώτες γραμμές της επικαιρότητας.

Ένα από τα εν λόγω περιστατικά είναι η επέμβαση μελών του κόμματος έξω από το θέατρο «Χυτήριο». Ο ομιλητής αναφέρει ότι σε μεγάλο βαθμό τα μέλη του κόμματός του εξωθούνται να κά­νουν βίαιες πράξεις, γιατί οι «εχθροί» «μισθώνουν διάφορους τραμπούκους να μας προκαλούν με κάθε τρόπο». Για άλλη μία φορά δεν φέρει ο πράττων την ευθύνη αλλά κάποιος «άλλος», που λειτουργεί σαν ηθικός αυτουργός, σύμφωνα με τη χαρακτηριστική χρυσαυγίτικη αντεστραμμένη παρουσίαση των γεγονότων βίας. Ο ομιλητής εντάσσει την επίθεση στο θέατρο «Χυτήριο» στο πλαίσιο των αναγκαίων πράξεων στις οποίες οφείλει να προβεί ο τι μωρός, για να εξοντώσει τον εχθρό. Ωστόσο, το μέλημα του ίδιου δεν είναι να στηρίξει δημοσίως την ορθότητα του περιστατικού, αλλά κυρίως να δείξει ότι τέτοιες πρακτικές δεν είναι πρωτόγνωρες, πα- ραπέμποντας στις αντιδράσεις που είχαν προκαλέσει στο παρελ­θόν το βιβλίο Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού και η ταινία Ελένη του Γκατζογιάννη. Μέσω αυτής της τακτικής, ο ομιλητής χρησιμο­ποιεί προς όφελος του την κυρίαρχη ρητορική περί δύο άκρων, εξισώνοντας αντιθετικές πολιτικές και ιδεολογικές αντιλήψεις, και επισημαίνει ότι η κυβέρνηση επιτίθεται μόνο στη Χ.Α., ενώ υπο­στηρίζει τους αριστερούς. Έτσι, το ερώτημα μετατίθεται ξανά στο πεδίο που ο ομιλητής γνωρίζει καλά, στο πεδίο της καταγγελίας του «εχθρού», πράγμα που του δίνει τη δυνατότητα να μιλήσει για την πράξη της Χ.Α. παρουσιάζοντάς τη διαμεσολαβημένη από τον «εχθρό» και θυματοποιώντας τους φορείς της. Η συλλογιστική του Νικόλαου Μιχαλολιάκου μοιάζει με τη συλλογιστική μικρού παιδιού που για να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά του καταγγέλλει συμ­περιφορές άλλων.

Παρ’ όλα αυτά, καταφέρνει να στρώσει το έδαφος για την ανά­πτυξη και της υπόλοιπης συλλογιστικής του: «Γιατί λίγες μέρες πριν συμβούν τα επεισόδια τα οποία συνέβησαν σ ’ αυτό το περιθω­ριακό θέατρο, που έχει είκοσι-τριάντα θέσεις κάπου στο Γκάζι, εί-

176 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

χαμέ ένα άλλο γεγονός. Είχαμε το γεγονός της εισβολής μέσα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού απεργών, μαζί με βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και του [sic] ΔΗΜ.ΑΡ. Είδατε να λένε λέξη γι’ αυτό; Καμία. Απ ’ τη μια πλευρά λοιπόν, απ’ τη μια πλευρά λοιπόν, το σύμβολο του έθνους, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, οι ένοπλες δυνάμεις μας. Και από την άλλη, το περιθωριακό θέατρο. Για το ένα, για το ΓΕΣ, πλή­ρης η αδιαφορία, πλήρης η ατιμωρησία. Ατιμώρητοι και οι βουλευ­τές οι οποίοι ενθάρρυναν τους απεργούς να σπάσουν την πύλη, να σπάσουνε βιτρίνες, να διώξουν κακήν κακώς τους ανθρώπους που ήταν φρουροί εκεί. Αντίθετα, για το θέατρο “Χυτήριο” υπήρχε ευαισθησία. Αυτοί είναι οι κύριοι οι οποίοι παριστάνουν τους δη­μοκράτες, θλιβερά μονόπλευροι». Εδώ, η επίθεση στο θέατρο πα­ρουσιάζεται σαν αυτονόητη πράξη ελάχιστης σημασίας, η οποία πήρε δημοσιότητα -όπως ακριβώς δηλαδή επιδίωκε ο ομιλητής- από την κινητοποίηση των ανατιθέμενων σε αυτή, δηλαδή από τις πράξεις των «εχθρών» (αν οι «εχθροί» κάθονταν ήσυχοι, τίποτε από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί).

Εξάλλου, μια τέτοια πράξη δικαιολογείται από τον ίδιο όχι μόνο λόγω του περιεχομένου της παράστασης, αλλά και από το γεγονός ότι το θέατρο δεν πληρούσε τις κατά τον ομιλητή προϋποθέσεις ενός θεάτρου: ήταν μικρό και «περιθωριακό», πράγμα που παρα­πέμπει στο ότι το κοινό τού εν λόγω θεάτρου είναι μάλλον ένα κοινό που επιλέγει να παρακολουθήσει την τέχνη μακριά από τους όρους της μαζικής (ανα)παραγωγής της. Επομένως, ακριβώς επειδή το θέατρο δεν ικανοποιούσε τη νόρμα της πολιτιστικής βιομηχα­νίας, άξιζε να περιθωριοποιηθεί και να του απαγορευτεί η λειτουρ­γία. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ομιλητής οικοδομεί και την αντίθεση περί «περιθωριακού θεάτρου» και «συμβόλου του έθνους», μετα­τοπίζοντας και διαστρεβλώνοντας μια για πάντα το θεματικό κέν­τρο του ζητήματος. Βεβαίως, για την «αντισυστημική» Χ .Α δεν με­τράει το γεγονός ότι έξω από το Πεντάγωνο βρέθηκαν άνεργοι και απλήρωτοι εργαζόμενοι των Ναυπηγείων Σκαραμαγκό, γιατί πάνω απ’ όλα είναι το (αταξικό) έθνος και οι ένοπλες δυνάμεις. Χαρα­κτηριστικό αυτής της αντίληψης είναι και ότι το δίπολο μεταξύ των

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 177

δύο περιστατικών παίρνει και τη μορφή ασυμβίβαστου δίπολου και σε ένα άλλο επίπεδο: τέχνη και πόλεμος- δύο έννοιες αντιπαρα- θετικές για τη Χ.Α. -ιδιαίτερα όταν η τέχνη ξεφεύγει από τα παρα- δεδομένα-, με τη μία να συμβολίζει την παρακμή και την άλλη την ακμή.

Προχωρώντας, παρατηρούμε ότι η Χ.Α. δεν ανάγει τη βία σε θέαμα πρωτίστως ή κυρίως λόγω της επιδίωξής της να προβάλλον­ται τηλεοπτικά συγκεκριμένες εκφάνσεις της. Στην τηλεόραση η φαντασμαγορία της βίας μάλλον αναδιπλασιάζεται και διαθλάται, καθώς έχει ήδη προηγηθεί ένα προηγούμενο στάδιο: η ίδια η αυ- ταξία που αποδίδει η Χ.Α. στη βία έχει αποτέλεσμα η βία να λει­τουργεί ταυτόχρονα και σαν θέαμα. Η βία της Χ.Α. είναι «[...] μια βία καθαρά και απροκάλυπτα σωματική (άρα εμφανής και φαντα­σμαγορική), την οποία υπαγορεύει το πρόταγμα ότι ο εχθρός είναι καταρχήν και κυρίως».140 Έτσι, σκοπός και θέαμα συμπίπτουν. Ση­μειώθηκε πιο πάνω ότι ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος δεν υπόσχεται ψωμί, αλλά ηθικές αξίες. Ωστόσο, η συνολική συλλογιστική του κα­θιστά σαφές ότι η επιβίωση λογίζεται σαν ένας βιολογικού τύπου πόλεμος για την προστασία του εαυτού,141 πράγμα που δεν αίρει την έννοια των ηθικών αξιών τις οποίες ο ομιλητής ευαγγελίζεται, αλλά την ανασημασιοδοτεί και την αναπλαισιώνει: ηθική αξία είναι ο πόλεμος, η βία, το αίμα του πληγωμένου εχθρού- ηθική αξία είναι τελικά το ίδιο το κίνημα142 και οι πολεμιστές του. Εξάλλου, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του φασιστικού λόγου είναι η μετατό­πιση από το μέσο στον σκοπό ή, διαφορετικά, η αντικατάσταση του μέσου με τον σκοπό. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Δημήτρης Ψαρράς επισημαίνει ότι για τη Χ.Α. η βία δεν αποτελεί συμπλήρωμα στη δράση της, αλλά το ίδιο το μήνυμα,143 η πραγματοποίηση του συν­θήματος «Ερχόμαστε». Γίνεται έτσι σαφές ότι ο δημαγωγός καλεί το κοινό να αποδεχτεί τη βία σαν φυσικό χαρακτηριστικό: ο φόνος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής ή, διαφορετικά, η ζωή δια­σφαλίζεται με τον φόνο.

Γι’ αυτόν τον λόγο, ο ομιλητής μιλάει με υπερηφάνεια για τις συλλήψεις του ίδιου και συναδέλφων του: «ήταν Ιούλιος του 74,

178 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

κι εγώ ετών 16 στα 17, έξω από την αγγλική πρεσβεία. Ήταν η πρώτη σύλληψή μου, σε εκδήλωση διαμαρτυρίας», «σαράντα οχτώ συλλήψεις είχαμε πριν από λίγα χρόνια». Ανεξάρτητα από τον λόγο της σύλληψης, σημασία έχει ότι η πράξη που την προκάλεσε είναι αντίθετη με τους νόμους του «σάπιου καθεστώτος», και, ως εκ τούτου, λειτουργεί σαν τιμητικό γαλόνι για τους αυτουργούς. Με αυτόν τον τρόπο, η φράση έχει και επιτελεστικό αντίκτυπο στο ακροατήριο, το οποίο καλείται εμμέσως να πράξει αντιστοίχως, προκειμένου να ανέβει στην ιεραρχία και στην εκτίμηση του «Αρ­χηγού». Επιπλέον, όλες οι αποστροφές του ομιλητή κάνουν λόγο για ένα κλίμα πολεμικό και έναν στρατό ετοιμοπόλεμο: «Είμαστε έτοιμοι, για την ελευθερία της πατρίδας μας, και φυλακή να πάμε και το αίμα μας να χύσουμε». Ωστόσο, η έννοια της φυλακής εδώ δεν λειτουργεί μόνο μελλοντικά. Πολλά μέλη της Χ.Α. έχουν εγ- κληθεί και καταδικαστεί ποινικά σε διάφορες φάσεις της οργάνω­σης, μέχρι και τις πολύ πρόσφατες. Ο ι ποινικές πράξεις τους προ­βάλλονται έτσι σαν αναγκαία και καθ’ όλα ηθική τακτική στο πλαί­σιο της στρατηγικής της «απελευθέρωσης».

Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι ο ομιλητής είναι αρκετά περιγρα­φικός στα σημεία που αναλύει τις κατηγορίες περί βιαιοτήτων κατά της οργάνωσής του: «Είπε ακόμη ο κύριος αυτός [σ.σ.: ο Νιλς Μουίζνιεκς] ότι η Χρυσή Αυγή πρέπει να κηρυχθεί παράνομη, κι όλοι εσείς είσαστε εγκληματίες, τα χέρια σας στάζουν αίμα, ενώ αυτών, που έχουν καταπροδώσει τη χώρα, που την έχουν οδηγήσει σ’ αυτά τα χάλια, είναι οι καθώς πρέπει. Ε, λοιπόν, στα παλιά μας τα παπούτσια ο καθωσπρεπισμός τους. Α ς μας πούνε ό,τι θέλουν». Ο ι έντονα εικονοποιητικές σκηνές του εγκλήματος και των χεριών που στάζουν αίμα ερεθίζουν το ακροατήριο, και, ενώ προβάλλονται από τον ομιλητή σαν απαράδεκτες ακρότητες, τελικά λειτουργούν προβολικά, αναπαριστώντας τη μελλοντική εικόνα του κοινού. Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι ο ομιλητής δεν αρνείται σαφώς τον εγκληματικό χαρακτήρα της οργάνωσης: για άλλη μία φορά μετατοπίζει το κέντρο βάρους του θέματος από τη Χ.Α. στους κυβερνώντες, προβάλλοντας τις δικές τους πράξεις σαν

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ OMIAIQN 179

ακόμα χειρότερες. Έτσι, η δράση της Χ.Α. όχι μόνο αποκαθαίρεται, αλλά προβάλλεται και σαν πράξη αντίστασης στο savoir vivre. To να μη σκοτώνεις αποτελεί έναν συστημικό καθωσπρεπισμό για τον ομιλητή, ο οποίος καταφέρνει να αποπολιτικοποιεί όχι μόνο την αντίληψη για τις ανθρώπινες αξίες και τους πολιτικούς θεσμούς, αλλά και να αισθητικοποιεί την πολιτική στάση εν γένει. Σε αυτό το πλαίσιο, η διαταγή «εγέρθητου» [sic] που δόθηκε από μέλος του κόμματος σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου του Νικόλαου Μιχαλολιάκου, σύμφωνα με τον ομιλητή, προκάλεσε όχι γιατί ήταν η αποτύπωση μιας ακραίας πειθαρχικής και κατασταλτικής αντίληψης της εξουσίας, αλλά γιατί παρενέβη το «savoir vivre», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Υπό αυτή την οπτική, η «αντισυστημικότητα» που επικαλείται η οργάνωση ως βα­σικό χαρακτηριστικό της είναι μια αισθητικοποιημένη αντισυστη- μικότητα, που ταυτίζεται με τη σωματοποίηση ενός βίαιου και βα­θύτατα ιεραρχικού «ανδρισμού».

Ο ομιλητής αναφέρει επίσης: «Είμαστε, λέει, εγκληματική συμ­μορία. Και την ίδια ώρα δεν μας λένε ποια είναι τα θύματά μας, ποιους σκοτώσαμε, ποιους χτυπήσαμε, ψέματα, ψέματα, ψέματα», «Και τι δεν έχουν πει για μας. Μαχαιροβγάλτες, άνθρωποι του κοι­νού ποινικού δικαίου, εγκληματίες, όλ’ αυτά δεν μετράνε, μόνο με­τράνε ό,τι λέμε εμείς. Ε, λοιπόν, τους πληροφορούμε ότι δεν έχουν δει ακόμη τον πραγματικό μας εαυτό», «Εγώ, είπανε, ήμουνα φρου­ρός στο Νταχάου». Η προβολική λειτουργία αυτών των φράσεων είναι επίσης έντονη για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί είναι σαφές ότι τα θύματα των επιθέσεων της Χ.Α. είναι γνωστά και έχουν δημο­σιοποιηθεί, άσχετα αν ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος δεν τα αποδέχε­ται δημοσίως. Δεύτερον, γιατί ο ομιλητής πάλι δεν κάνει κανέναν κόπο να αποκρούσει τις κατηγορίες, αντιθέτως απειλεί πως εκείνα που προσάπτουν στη Χ Α είναι μόνο ένα δείγμα όσων έχει κάνει- «ο πραγματικός εαυτός» είναι μάλλον αυτός ο οποίος θα στέκει φρουρός στο νέο Νταχάου που ευαγγελίζεται η Χ.Α. Συνεπικου- ρικά προς αυτή την εκτίμηση, αξίζει να αναφερθεί άλλη μία φράση του ομιλητή, που ειπώθηκε στην ομιλία του ύστερα από τη βομβι­

180 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

στική επίθεση στα γραφεία της Χ Α στον Ασπρόπυργο: «Ήταν ένα χτύπημα δολοφονικό, το οποίο περιείχε και σφαίρες, μπίλιες». Είναι βεβαίως γνωστό ότι και ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος έχει καταδι­καστεί για βομβιστικές ενέργειες το 1978, με πιο γνωστές τις επι­θέσεις στους κινηματογράφους «Έλλη» και «Ρεξ», όπου προβάλ­λονταν ταινίες από την ΕΣΣΔ. Από την πρώτη έκρηξη τραυματίστη­καν δεκαοχτώ θεατές, τρεις εκ των οποίων πολύ σοβαρά, ενώ από τη δεύτερη τραυματίστηκαν δεκαπέντε θεατές.144 Είναι, επομένως, προφανές ότι το πρόβλημα του ομιλητή δεν εντοπίζεται στην κα­θαυτό πράξη και τα ενδεχόμενα αποτελέσματό της, αλλά στον φορέα και τους αποδέκτες της.

Σύμφωνα με όσα αναλύθηκαν τόσο για τον τρόπο ένταξης όσο και για την πρακτική των μελών της οργάνωσης, είμαστε σε θέση να συμπεράνουμε ότι στόχος της ΧΑ . είναι η άσκηση της εξουσίας μέσω της επιβολής σκληρής πειθαρχίας στα μέλη της και άγριας καταστολής στους εχθρούς της. Και η φράση που χαρακτηρίζει πιο ανάγλυφα από κάθε άλλη την αντίληψη του κόμματος είναι η εξής: «Μόνο ένα πράγμα σέβονται: τη δύναμη. Και τη δύναμη αυτή θα την έχουμε. Ό σ ο περνάει ο καιρός, θα γίνεται ακόμη μεγαλύ­τερη». Με αυτή τη μεσσιανικής αισθητικής αποστροφή, ο ομιλητής καθιστά σαφές ότι η μοναδική αξία και αυτοσκοπός του κόμματος είναι η εξουσία, η επιβολή του ισχυρού πάνω στον ανίσχυρο, η στρατιωτική διάταξη των μελών του κόμματος, που πρέπει να είναι έτοιμα να ασκήσουν την επιβολή τους στον εκάστοτε εχθρό. Για να γίνει αυτό όμως, τα μέλη πρέπει πρώτα να μάθουν να υπα- κούουν με αυτοθυσία, να πειθαρχούν πιστά στον «Αρχηγό» και στις ανώτερες δυνάμεις που εξουσιάζουν την ανθρώπινη ύπαρξη, να συγκροτούνται δηλαδή ως αυταρχικές προσωπικότητες.145

Η θεωρία, η ρητορική και η πρακτική της Χ Α παραπέμπουν ρητά σε ένα βαθύτατα πειθαρχικό ναζιστικό κράτος, στο οποίο οι τεχνικές πειθαρχίας διαπλέκονται αξεδιάλυτα με την πλήρη απο­χαλίνωση της δολοφονικής εξουσίας, δηλαδή της παλιάς κυριαρ­χικής εξουσίας της θανάτωσης. Σύμφωνα με τον Φουκώ: «[Σ]το ναζιστικό κράτος, όλος ο κόσμος έχει εντέλει δικαίωμα ζωής και

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 181

θανάτου πάνω στον γείτονά του, έστω και διαμέσου της κατάδο­

σης, με την οποία μπορεί κανείς να εξολοθρεύσει ή να προκαλέσει

την εξολόθρευση του διπλανού του. [...] Ο πληθυσμός, μόνο αν εκτεθεί στο σύνολό του καθολικά στον θάνατο, θα μπορέσει πραγ­

ματικά να γίνει μια ανώτερη φυλή και να αναγεννηθεί οριστικά έναντι των άλλων φυλών, οι οποίες θα έχουν εξολοθρευτεί ολο­

κληρωτικά ή θα έχουν τελεσίδικα υποδουλωθεί. Στη ναζιστική λοι­πόν αυτή κοινωνία συναντούμε το εξής, ασυνήθιστο παρά ταύτα,

γεγονός: είναι μια κοινωνία η οποία με απόλυτες τιμές έχει γενι- κεύσει τη βιοεξουσία, αλλά έχει επίσης γενικεύσει εκ παραλλήλου το κυριαρχικό δικαίωμα της θανάτωσης. Ο ι δύο μηχανισμοί, ο κλα­σικός, αρχαϊκός μηχανισμός, που παρείχε στο κράτος το δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των πολιτών, και ο νέος μηχανισμός που ορ­γανώνεται με άξονα την πειθαρχία, τη ρύθμιση, εν ολίγοις ο νέος μηχανισμός της βιοεξουσίας, ταυτίζονται απολύτως. Σε σημείο που μπορούμε να πούμε το εξής: το ναζιστικό κράτος κατέστησε το πεδίο της ζωής αφενός -την οποία οργανώνει, προστατεύει, καλ­λιεργεί βιολογικά- και το κυριαρχικό δικαίωμα της θανάτωσης των ανθρώπων αφετέρου -όχ ι μόνο των άλλων αλλά και των δικών του πολιτών- απολύτως ισομεγέθη και αλληλοσυναρτώμενα. [...] Έχουμε ένα απολύτως ρατσιστικό κράτος, ένα κράτος απολύτως δολοφονικό και ένα κράτος απολύτως αυτοκτονικό».146

Σ ε ξ ι σ μ ό ς και σ ε ξ ο υ α λ ι κ ό τ η τ α

Ο ι λόγοι του Νικόλαου Μιχαλολιάκου διαμορφώνουν το ιδεατό πρότυπο του μέλους του «κινήματος»: άντρας λευκός, αρρενωπός, γυμνασμένος, ετοιμοπόλεμος, ταγμένος σε «μεγάλους σκοπούς» που εφορμούν από τα ιδεολογήματα τα ανώτερης φύσης και φυλής, υπάκουος στους ανωτέρους του, βίαιος στους κατώτερους,

ταγμένος με κάθε τρόπο να διαφυλάσσει την καθαρότητα της «κα­τηγορίας» του.147 Ο ι συνεχείς αναφορές στον πόλεμο και στη βίαιη δράση είναι ο τρόπος εικονοποίησης, διά του λόγου εγκαθίδρυσης και έγκλησης, καθώς και αναπαραγωγής αυτού του προτύπου.

182 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Όπως σημειώνει ο Τραβέρσο, ο πόλεμος γίνεται ο τόπος πραγ­μάτωσης του αρσενικού αρχέτυπου, που μετατρέπεται σε επιθε­τικό ανδρισμό. Η αρσενικότητα γίνεται συνώνυμο της δύναμης, του θάρρους, της επιθυμίας για δράση: το αρσενικό ιδεώδες συγ­κρούεται με όλα τα συμπτώματα της «παρακμής».148 Από διαφο­ρετική σκοπιά, ο Ουμπέρτο Έκο (Umberto Eco) επισημαίνει ότι η μετάθεση του πόθου για εξουσία στη σεξουαλική συμπεριφορά του πρωτοφασίστα διαμορφώνει το πρότυπο του macho αρσε­νικού, που περιφρονεί τις γυναίκες και καταδικάζει σεξουαλικές συμπεριφορές που βαφτίζει «παρεκκλίνουσες». «Και επειδή και το σεξ είναι δύσκολο παιχνίδι, ο πρωτοφασίστας ήρωας προτιμά να παίζει με τα όπλα - σαν φαλλικό υποκατάστατο».149

Η εικόνα της γυναίκας μπορεί να μην εντάσσεται στην κατηγο­ρία των «εχθρών», ωστόσο περισσότερο εντάσσεται στην ευρύ­τερη κατηγορία του «Άλλου», ακριβώς γιατί δεν ταυτίζεται με το ιδεατό πρότυπο της οργάνωσης. Παρόλο που σε κάθε λόγο του ο ομιλητής απευθύνεται σε «κυρίους και κυρίες», σε «συναγωνιστές και συναγωνίστριες», σε «Ελληνίδες και Έλληνες», φαίνεται ότι κάτι τέτοιο ανταποκρίνεται μονάχα στους σκοπούς της ρητορικής ευ­γένειας και της έλξης του ενδιαφέροντος του ακροατηρίου. Κατά τα άλλα, ο κόσμος που οικοδομεί και θέλει να εγκαταστήσει η Χ Α περιλαμβάνει μόνο το ιδεατό πρότυπό της. Η ζωή όλων των υπό­λοιπων προσώπων είτε δεν κρίνεται άξια να βιωθεί είτε δεν κρίνεται άξια να αναφερθεί, καθώς θα βρίσκεται πάντοτε στο παρασκήνιο της ιστορίας. Είδαμε και προηγουμένως ότι η ιστορική θέση της γυναίκας ήταν είτε του θύματος είτε της υποστηρίκτριας των πο­λεμιστών.

Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η αντίληψη της οργάνωσης για τη θέση της γυναίκας σήμερα, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις ίδιες τις γυναίκες που είναι μέλη της Χ.Α. Ο ιστότοπος Μ έ­τωπο Γυναικών καθώς και ο ιστότοπος Ιδεολογική Βιβλιοθήκη Μ ε­τώπου Γυναικών αποτελούν τις επίσημες ιστοσελίδες των γυναικών της οργάνωσης - κάτι που διαπιστώνουμε και από τους υπερσυν- δέσμους που παραπέμπουν στην επίσημη ιστοσελίδα της Χ Α Εκεί

QEMATA TQN ΟΜΙΛΙΟΝ 183

διαβάζουμε: «Η υποτιθέμενη απελευθέρωση της γυναίκας την απο­προσανατόλισε και από την πραγματική ουσία του ύψιστου ρόλου της, την Μητρότητα. Δηλαδή την υποχρέωση και την ύπατη τιμή, να φέρει στον κόσμο και ν’ αναθρέψει τα νέα βλαστάρια στον κορμό της Φυλής. [...] Εμείς οι Ελληνίδες, μέλη του Λαϊκού Συν­δέσμου, έχοντας βαθύτατη συναίσθηση της καταστροφής που επι­φέρει το φεμινιστικό πνεύμα της εποχής μας, είμαστε ενάντια σε κάθε λογής διακηρύξεις για την ισότητα των δύο φύλων».150

Οι εύγλωττες διατυπώσεις καθιστούν σαφές ότι η γυναίκα δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από ένα εργαλείο -ή ένα δυνάμει εργαλείο όσον αφορά τις ανύπαντρες- αναπαραγωγής μελών της φυλής και μια υποταγμένη στον άντρα ύπαρξη, ο οποίος καθορίζει τη διοί­κηση της κοινωνίας εν γένει. Εξάλλου, ό,τι δεν ενσαρκώνει το ιδε­ατό πρότυπο οφείλει να το υπηρετεί. Η γυναίκα οφείλει να ασχο- λείται με τα του οίκου και των τέκνων, να στέκει αρωγός στο έργο του άντρα της. Για την υλοποίηση αυτών των καθηκόντων, μπορεί να συμβουλευτεί τον εξειδικευμένο ιστότοπο Μαγειρείο Μετώπου Γυναικών'̂ ', όπου θα βρει συνταγές παραδοσιακής μαγειρικής και καλλυντικών. Φυσικά, οτιδήποτε έχει να κάνει με την αυτόβουλη διαχείριση του σώματός της είναι απαγορευμένο, με χαρακτηρι­στικό παράδειγμα την προβολή της έκτρωσης ως «εγκλήματος κατά της φύσηρ>.152 Βεβαίως, το πρότυπο της γυναίκας δεν είναι άλλο από το πρότυπο που δίδαξε η εθνικοσοσιαλιστή Γερμανία.153

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι λόγοι που απευθύνονται αποκλει­στικά στο γυναικείο κοινό της οργάνωσης ή οι λόγοι που διαμορ­φώνονται από τις γυναίκες της Χ Α φανερώνουν την αντίληψη ότι οι γυναίκες σήμερα καταπιέζονται και ότι είναι αναγκαίο να βρεθεί ο τρόπος που θα συμβάλει στην απελευθέρωσή τους - εξού και οι κινήσεις συγρότησης των γυναικών της οργάνωσης ως ομάδας, με διαδικτυακούς τόπους, ιδιαίτερες αναζητήσεις κ,λπ. Ωστόσο, γίνεται επίσης φανερό ότι η εν λόγω καταπίεση προέρχεται από τον κόσμο που έχουν διαμορφώσει οι «εχθροί» του «κινήματος», αριστεροί και δεξιοί. Μ ε αυτή την έννοια, η Χ Α επισημαίνει ότι η «απελευθέρωση» θα προέλθει αφενός από την ενασχόληση των

184 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

γυναικών με τα καθήκοντα τα οποία η φύση τούς έχει αποδώσει, αφετέρου μέσω της απομάκρυνσής τους από τα «αλλότρια», που έχει επιβάλει ο φεμινισμός και άλλα «καταστροφικά» κινήματα. Η «απελευθέρωση» για τη γυναίκα της Χ.Α., επομένως, είναι αποτέ­λεσμα της προσκόλλησης σε μια απολύτως καθορισμένη και στα­τική εικόνα, η οποία βασίζεται στα στερεότυπα περί φυσικά δο­σμένων ρόλων με χαρακτήρα «θέσφατου», που εντείνουν στο έπα­κρο τις εξουσιαστικές κοινωνικές σχέσεις. Πρόκειται για μια απε­λευθέρωση διά της κανονικοποίησης και της υποταγής, για μια απε­λευθέρωση διά της ποινικοποίησης του «παρεκκλίνοντος» σώμα­τος. Ο ι γυναίκες οφείλουν να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους και μέσα από ομάδες γυναικών που θα συζητούν τα ιδιαίτερα θέματά τους, προκειμένου να επιτυγχάνεται και θεσμικά η υποταγή τους στις νόρμες και στην ιεραρχία της οργάνωσης. Από μια άλλη οπτική, το γυναικείο σώμα γίνεται έτσι το κατεξοχήν σώμα υπό έλεγχο. Και ο έλεγχος αυτός προέρχεται από τις ίδιες τις γυναίκες, τους άντρες τους, και το κράτος. Η διαρκής επιτήρηση και αξιο­λόγηση του γυναικείου σώματος είναι απαραίτητα στοιχεία για τη διατήρηση της φυλετικής καθαρότητας, η οποία αποτελεί και τη βασική στρατηγική ενός ναζιστικού κράτους.154

Αν, όπως σημειώθηκε προηγουμένως, ο πόθος για εξουσία με­τατίθεται στη σεξουαλική συμπεριφορά, θα μπορούσε άραγε να υποστηριχτεί ότι το πεδίο του πολέμου αποτελεί έναν τόπο πραγ­μάτωσης της σεξουαλικής επιθυμίας; Σε αυτή την εκτίμηση κατα­τείνει το γεγονός ότι πολλές φορές ακούμε τον Νικόλαο Μιχαλο- λιάκο να προκαλεί συχνά το κοινό καλλιεργώντας προβολικά σα- διστικές φαντασιώσεις για σφαγές, απαγωγές και βιασμούς. Ο ι ανα­λυτικές περιγραφές περασμένων και μελλοντικών πολεμικών μαχών αντανακλούν ότι η βίαιη συμπεριφορά προκαλεί και παράγει μια επιθυμητή ηδονή στο πλαίσιο μιας εικονοποιημένης φαντασίωσης. Σύμφωνα με τον Έριχ Φρομ (Erich Fromm), «στις αυταρχικές κοι­νωνίες βρίσκουν την ικανοποίησή τους τόσο οι μαζοχιστικές όσο και οι σαδιστικές τάσεις. Ο καθένας είναι ενταγμένος σε ένα σύ­στημα εξαρτήσεων προς τα πάνω και προς τα κάτω. Ό σ ο χαμηλό-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 185

τέρα βρίσκεται η θέση ενός ατόμου μέσα σε αυτή την ιεραρχία τόσο μεγαλύτερη, ποσοτικά και ποιοτικά, είναι η εξάρτησή του από υψηλότερες αρχές. Πρέπει να υπακούει στις αρχές του άμεσου προϊσταμένου του, ο οποίος όμως δέχεται εντολές από ακόμη υψηλότερα ιστάμενους [...]». Ακόμα και ο αρχηγός μιας κοινωνίας ικανοποιεί τα μαζοχιστικά ένστικτά του, καθώς υποτίθεται ότι υπα­κούει στον ύψιστο Θ εό ή σε κάποια αντίστοιχη δύναμη. Εξάλλου, σαδιστικές τάσεις δεν ικανοποιούν μόνο τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα που μπορούν να τις ασκήσουν στα κατώτερα, αλλά και τα ίδια τα κατώτερα στρώματα «εξασκούνται» πάνω στις γυναίκες ή στα ζώα ή, όπου αυτό δεν είναι εφικτό, επιστρατεύονται οι δού­λοι και οι φυλετικές μειονότητες.1*5 Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η προβληματική του Φρομ περί της ανάγκης του αυταρχικού ατόμου να υποτάσσεται στους ανώτερούς του και να ασκεί τα βίαια ένστικτά του στους κατώτερους, αντλώντας έτσι ικανοποίηση. Εξάλλου, όπως επισημαίνει ο Μπρους Φινκ (Bruce Fink), ο σαδο- μαζοχιστικός χαρακτήρας «αντλεί ικανοποίηση από την εκδραμά- τιση της ίδιας της πράξης που απαιτεί να αποχωριστεί την πηγή της ικανοποίησής του».156

Το σεξουαλικό πρότυπο της Χ.Α. είναι αυστηρά ετεροσεξουα- λικό και υποτάσσεται σε στενές κανονιστικές φόρμες και νόρμες. Σε αυτό το πλαίσιο, οτιδήποτε διαφορετικό θεωρείται απόκλιση και καταγγέλλεται ως προδοσία προς τη φύση, που πρέπει να τι­μωρηθεί. Έτσι, οργανώνονται επιθέσεις και απειλές σε ομόφυλα ζευγάρια,157 αλλά και σε γυναίκες που δεν επιτελούν τον «γυναικείο ρόλο τους», όπως η Λιάνα Κανέλλη και η Ρένα Δούρου. Παράλ­ληλα, αποδίδεται καθεστώς μιαρότητας ή ασθένειας στη σεξουα­λικότητα («ανώμαλους που παίρνουν τα τηλέφωνα 690», «παρου­σιάζεται [...] ο Χριστός σαν ανώμαλος και κίναιδος»), ενώ συχνά αυτή αποδίδεται στον απεχθή «εχθρό» και στις πράξεις του («τσοντοκάναλα»).

Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί για άλλη μία φορά η επέμβαση της Χ.Α. στο θέατρο «Χυτήριο». Κατά τη διάρκειά της, ακούμε τον βουλευτή Ηλία Παναγιώταρο να φωνάζει χυδαία επί αρκετή ώρα

186 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

επιτιθέμενος στις σεξουαλικές επιλογές των gay ατόμων και στις

γυναίκες.158 Ο ι αποτρόπαιες ύβρεις του βουλευτή δεν είναι μόνο

ταπεινωτικές για τα ομοφυλόφιλα άτομα και για τις γυναίκες- δεν

αποτυπώνουν μονάχα το πρότυπο του inacho επιθετικού άντρα

που δεν μπορεί να ανέχεται κάτι άλλο πέρα από τη λεγάμενη ετε-

ροκανονική σεξουαλικότητα, αλλά και να αναγνωρίζει ως το μόνο

ισάξιο του ιδεατού αντρικού προτύπου το ταυτόσημό του- απο-

τυπώνουν ταυτόχρονα την αντίληψη της οργάνωσης για τη σεξουα­

λικότητα: το σεξ είναι λειτουργία που χρειάζεται έναν δράστη και

έναν παθητικό αποδέκτη, μια πράξη τιμωρητική από την πλευρά

ενός ενεργούντος και ταπεινωτική από την πλευρά ενός αποδέκτη.

Τα πάντα σε αυτόν τον κόσμο γίνονται ιδεατά μέσω των διπόλων επίθεση-τιμωρία και τιμωρία-ταπείνωση, με τη σεξουαλικότητα να

αποτελεί το πιο πρόσφορο έδαφος για την εφαρμογή αυτών των διπόλων, τα οποία συν τοις άλλοις αντανακλούν ενοργώς και τα σα-

δομαζοχιστικά σύνδρομα των αυταρχικών ατόμων. Εδώ δεν μπο­

ρούμε να μην επισημάνουμε επίσης ότι το τόσο αναλυτικό υβρε­

ολόγιο του βουλευτή παραπέμπει σε μια εκπεφρασμένη φαντα­

σίωση που βιώνεται προβολικά κατά τη στιγμή της εκφώνησής της.

Το ενδιαφέρον σε αυτό το σημείο, ωστόσο, έγκειται σε μια υφέρ-

πουσα αντίφαση: από τη μία υπάρχει μια σαφώς καθορισμένη τάξη

πραγμάτων στην αντίληψη της οργάνωσης όσον αφορά την απο­δεκτή σεξουαλική συπεριφορά, μια τάξη πραγμάτων που αποτυ-

πώνεται στην «ετεροκανονική» σεξουαλική πρακτική, η οποία πα­

ρουσιάζεται ως «φυσική» και μοναδική επιλογή του ανθρώπου,

ικανή να αναπαραγάγει το είδος- από την άλλη, υπάρχουν πολλές

περιπτώσεις στις οποίες οι φορείς τής εν λόγω αντίληψης δύνανται

-έστω και φαντασιωτικά- να καταρρίψουν αυτή την τάξη πραγμά­των. Ο ι περιπτώσεις αυτές δεν είναι άλλες από όσες ανακύπτουν

στο ίδιο το πεδίο του πολέμου, όπου εκεί φαίνεται σαν όλα να επι­

τρέπονται, και όπου η σεξουαλική πρακτική επανανοηματοδοτείται

και στόχο έχει όχι τη βιολογική αναπαραγωγή αλλά την επιβολή

του ισχυρού πάνω στον αδύναμο και την εξόντωσή του, την επι-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 187

βεβαίωση και την πλήρη κατίσχυση του ορατού προτύπου πάνω στο μη αξιοβίωτο, στο μη αποδεκτό.

Τα σ φ ά γ ι α και ο ι ε ρ ο φ ά ν τ η ς

Η έννοια της θυσίας αποτελεί συγκροτητικό στοιχείο του «κινή­ματος» και, όπως είδαμε μέχρι στιγμής, αναφέρεται σε διάφορες

εκφάνσεις των λειτουργιών του. Συνοψίζοντάς τις, τα μέλη οφεί­λουν να θυσιάζονται μεταφορικά και κυριολεκτικά για την «καθα­ρότητα της φυλής», και ως εκ τούτου να υπακούουν στον «Αρ­χηγό» θυσιάζοντας τη θέλησή τους στη δική του θέληση: το ακρο­

ατήριο θεωρεί ότι η δική του θέληση ταυτίζεται ή πρέπει να ταυτί­ζεται με τη βούληση του «Αρχηγού», με αποτέλεσμα η θέληση του ακροατηρίου να «ανατίθεται» στον «Αρχηγό», και τελικά να υπο­καθίσταται από τον ίδιο. Επιπλέον, είδαμε ότι τα μέλη οφείλουν να προβαίνουν με αυτοθυσία και αυταπάρνηση σε ένα είδος καθημε­ρινού ασκητισμού, είτε αυτός έχει να κάνει με την απώθηση των καθημερινών ανέσεων από σκοπιά συντηρητική, ως προϊόντων ενός παρηκμασμένου κόσμου, είτε με την καθημερινή σκληρή σω­ματική άσκηση προκειμένου να δημιουργηθεί ένας ετοιμοπόλεμος και αξιοπόλεμος στρατός. Από την άλλη, η έννοια και η λογική της θυσίας προβάλλεται σαν μια ιερή μυσταγωγία, αναγκαία και ανα­πόφευκτη προκειμένου να επιτευχθούν οι «μεγάλοι στόχοι». Κάτι τέτοιο αποτυπώνει η επίκληση στη «θυσία του πρώτου» (σ.σ.: του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου) η οποία προβάλλεται και βιώνεται σαν πράξη προς μίμηση από όλους τους επόμενους που θα κληθούν να προστατέψουν το «έθνος».

Η πρακτική της θυσίας και η σπουδαιότητα που της αποδίδεται είναι δυνατόν να ερμηνευτούν στο πλαίσιο της μεταφυσικής και μυστικιστικής «θεωρίας» της Χ.Α. Αν το «κίνημα» είναι θεόσταλτο, γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί οι μετέχοντες σε αυτό οφείλουν

να περιβάλλονται με την απαραίτητη «ιερότητα» που φέρει η ιε­ροτελεστία της θυσίας. Σε αυτό το πλαίσιο, τα μέλη του «κινήμα­τος» σχεδόν παρομοιάζονται με ιερά σφάγια, απαραίτητα για την

188 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

επίτευξη των «κινηματικών» σκοπών. Το πώς και το ποιοι θα θυ­σιαστούν είναι απόφαση του «αρχιερέα Αρχηγού», ο οποίος βέ­βαια καθοδηγείται άμεσα από τον ίδιο τον φυσικό νόμο. Στους υπό ανάλυση λόγους ο ομιλητής παρουσιάζει τις αναγκαίες θυσίες του κοινού σαν αποτέλεσμα συνειδητής αυταπάρνησης για το καλό ενός κοινού σκοπού, και με αυτή την έννοια περιπλέκει το ηθικό ανάστημα του «κινήματος». Η κατάσταση, ωστόσο, είναι πιο περί­πλοκη, ακριβώς γιατί η θυσία είναι αποτέλεσμα τυφλής υπακοής σε κάτι «ανώτερο» από τον θυσιαζόμενο. Και αυτό το «ανώτερο» δεν είναι, σε πρώτο χρόνο, η ανάγκη υλοποίησης μιας ιδέας, αλλά μια κατασταλτική και πειθαρχική εξουσία που ορίζει τι θα πρέπει να γίνει. Και σε δεύτερο χρόνο, αυτή η εξουσία παρέχει στο κοινό τις «ιδέες» για τις οποίες αυτό θυσιάζεται. Είναι επομένως προφα­νές ότι, από τη μία, οι «ιδέες» του κοινού δεν θεωρούνται πρωτο­γενές προϊόν της δικής του σκέψης και βούλησης, και, από την άλλη, αυτές οι «ιδέες», όπως επισημάνθηκε ήδη, δεν έχουν τίποτα το παραγωγικό, το θετικό στο εσωτερικό τους: το κοινό δεν θυ­σιάζεται πρώτιστα για ένα καλύτερο αύριο, αλλά για να έχει τη δυ­νατότητα να θυσιάσει, και όλα αυτά με το βλέμμα του στραμμένο σε πολεμοχαρή στιγμιότυπα του χτες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η θυσία αποτελεί επιδιωκόμενη εξέλιξη για τη Χ.Α., η οποία μπορεί να εγγυηθεί την επιτυχία του «κινήματος»: για να γίνει κάτι καλό, πρέπει να υπάρξουν θύματα, και τα θύματα είναι αυτοσκοπός. Γι’ αυτόν τον λόγο η «θυσιολαγνεία» του κόμ­ματος είναι ιδιαίτερα συντηρητικό και αντιδραστικό χαρακτηρι­στικό, μια τάση που μοιάζει να αντανακλά μίσος προς την ίδια τη ζωή και λατρεία προς τον θάνατο,159 αποδίδοντάς του θαυματουρ­γές ιδιότητες: πρέπει πρώτα να υπάρξει θάνατος για να υπάρξει ζωή, η οποία θα βρίσκεται πάντοτε υπό την απειλή του θανάτου. Με αυτή την έννοια, ο θάνατος αφορά τόσο τα μέλη του «κινήμα­τος» όσο και τα υποψήφια θύματά του. Και αυτά μετέχουν στην απαραίτητη «θυσία», μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση η ιε­ρότητα δεν χαρακτηρίζει τα θύματα, αλλά τους θύτες, οι οποίοι επιτελούν τον ρόλο ενός θυσιαστή που εξαγνίζει. Τα μέλη του «κι-

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΟΝ 189

νήματος» είναι ταυτόχρονα θυσιαστές και θυσιαζόμενοι, αλλά γνω­

ρίζουν ότι, για να γίνουν θυσιαστές, πρέπει πρώτα και για πάντα

να είναι θυσιαζόμενοι.Τέλος, η εν λόγω «θυσιολαγνεία» ώς έναν βαθμό σχετίζεται και

με την αντίληψη της Χ.Α. για τους συνεχώς επιτιθέμενους εχθρούς.

Στη μελέτη της Σχολής της Φραγκφούρτης για την Αυταρχική προ­

σωπικότητα υποστηρίζεται ότι ένα από τα στοιχεία του αυταρχικού χαρακτήρα είναι η αίσθηση της συνεχούς θυματοποίησης.160 Το άτομο νιώθει ότι βάλλεται από παντού, ακόμα και από τους πιο οι­

κείους του, με αποτέλεσμα να γίνεται ταυτόχρονα αμυντικό και

επιθετικό απέναντι στους άλλους. Υπό αυτό το πρίσμα, η λογική της θυσίας αποτελεί την αντεστραμμένη εκδοχή της αίσθησης θυ­ματοποίησης, τον μετασχηματισμό της, την εικόνα που φτιάχνει το «θύμα» οικειοποιούμενο τη λειτουργική φόρμα της θυματοποί­ησης: είτε θύτης και θύμα αλλάζουν θέσεις είτε ο θυσιαζόμενος παρουσιάζεται ως τέτοιος ύστερα από δική του πρωτοβουλία και

όχι ως αποτέλεσμα επιβολής.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Τα εντός εισαγωγικών στοιχεία από χις ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλο-

λιάκου που παρατίθενται εδώ είναι τμήματα των αποδελτιωμένων κειμένων

που υπάρχουν στο τρίτο μέρος της εργασίας και συνοδεύονται από την κατα­

γραφή των πηγών από τις οποίες αντλήθηκαν. Σε διαφορετική περίπτωση, θα

υπάρχει ξεχωριστή υποσημείωση με την παράθεση των πηγών.

2. Σε αυτό το πλαίσιο είναι χαρακτηριστική η εξής τοποθέτηση: «Και

καθώς ο άνθρωπος αποτελείται από πνεύμα και σάρκα, γεννιέται το ερώτημα

πως αυτά τα δύο επικοινωνούν, καθώς το πνεύμα είναι αυτό, που είτε σε

συνειδητό είτε σε ασυνείδητο επίπεδο, κατευθύνει την ανθρώπινη δράση και

αποκαλύπτεται στο ανθρώπινο πεδίο. Η απάντηση είναι μέσω του αίματος, το

οποίο αποτελεί την συνεχή μεταμόρφωση του αιώνιου πνεύματος που δημι­

190 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ουργεί τα πάντα. Με αυτόν τον τρόπο, μετατρεπόμενο σε υγρή μορφή συνιστά

εκείνο τον δίαυλο, διαμέσου του οποίου το προηγούμενο αφηρημένο πνεύμα

έρχεται σε επαφή με την ύλη, μεταφέροντας όλα εκείνα τα μηνύματα του πε­

πρωμένου και της ιστορικής κληρονομιάς στον άνθρωπο, αποκαλύπτοντας ταυ­

τόχρονα την αρχέγονη αποστολή του. Αυτή είναι η πρώτη επικοινωνία του Δη­

μιουργού και της Φύσης με το ανθρώπινο στοιχείο, αλλά και όλα τα πλάσματα,

όπου μεταφέρονται οι «εντολές» τους. Με αυτόν τον τρόπο, το αίμα φαίνεται

σαν να λαμβάνει το ρόλο του «πνεύματος», μεταδίδοντας στον άνθρωπο όλη

την κοσμική γνώση. Με τη διττή του φύση, από την μια μεταφέρει τις

αρχέγονες γνώσεις των πρώτων τέλειων ανθρώπων, των σοφών προγόνων και

πατέρων μας, των οποίων το σημάδι υπάρχει χαραγμένο μέσα μας βαθιά,

καθορίζοντας την ταυτότητα και την ύπαρξη μας, μαζί με το θαύμα του Ελ­

ληνικού πολιτισμού»: «Η μεταφυσική διόσταση του “Αίματος”», antepith£si.gr,

10.8.2013.

3. Αδόλφος Χίτλερ, Ο αγών μου (μτφρ.: Λεωνίδας Προεστίδης), Αθήνα:

Κάκτος, 2006, σ. 176.

4. Βίλχελμ Ράιχ, Η μαζική ψυχολογία του φασισμού (μτφρ.: Ηρώ Δ. Λάμ­

πρου), τόμ. πρώτος, Αθήνα: Μπουκουμάνης, 1974, σ. 119.

5. Ετιέν Μπαλιμπάρ, «Ρατσισμός και εθνικισμός», στο Ετιέν Μπαλιμπάρ και

Ιμμανουέλ Βαλλερστάιν, Φυλή, έθνος, τάξη. Ο ι διφορούμενες ταυτότητες

(μτφρ.: Άγγελος Ελεφάντης και Ελένη Καλαφάτη), Αθήνα: Ο Πολίτης, 1991,

σσ. 61-104.

6. Robert Miles και Malcom Brown, Racism, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Rout-

ledge, 2003, σσ. 8 -10.

7. Adorno, ό.π., σσ. 123-130.

8. Martin Reisigl, «Analyzing political rhetoric», στο Ruth W odak και Michal

Krzyianowski (επιμ.), Qualitative Discourse Analysis in the Social Sciences, Λον­

δίνο: Palgrave Macmillan, 2008, σσ. 97-120.

9. Herbert Marcuse, «Ο αγώνας κατά του φιλελευθερισμού στην ολοκλη­

ρωτική αντίληψη του κράτους» (μτφρ.: Μ. Μητσού-Παππά), Δευκαλίων, τχ. 6,

αρ. 19, 1977, σσ. 306-307.

10. Η θεώρηση των στρατιωτικών ως άριστων πολιτών είναι εξάλλου κα-

ταγεγραμμένη και σε επίσημα κείμενα του κόμματος: «.Για μας τους

Χρυσαυγίτες θεμέλιο του Έθνους, αλλά και φυσική αριστοκρατία είναι οι

ένοπλες δυνάμεις και οι άνθρωποι του Πολιτισμού και της Παιδείας. Στο δικό

μας κράτος αυτοί θα είναι οι ταγοί και οι οδηγοί του Έθνους και όχι οι

επιτήδειοι πολιτικάντηδες ή οι νεόπλουτοι κρατικοδίαιτοι πλουτοκράτες»: «Μέ­

τωπο νεολαίας», xryshaygh.com.

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 191

11. Σάββας Μιχαήλ, «Οι υπάνθρωποι των απάνθρωπων», στου ιδίου, Η

φρίκη μιας παρωδίας. Τρεις ομιλίες για τη «Χρυσή Αυγή», Αθήνα: Άγρα, 2013,

σσ. 17-18.

12. Παρατίθεται στο Σταύρος Θεοδωράκης, Πρωταγωνιστές (τηλεοπτική

εκπομπή), Αθήνα: Mega, 13.5.2012.

13. Δημήτρης Ψαρράς, «Το κρυφό καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης

Χ.Α.», efsyn.gr, 29.9.2013.

14. Χίτλερ, ό.π., σ. 176.

15. «Η ιδεολογία μας ως προέκταση της κοσμοθεωρίας μας», ante-

pithesi.gr, 27.6.2013.

16. Δημήτρης Ψαρράς, «Τρεις δεκαετίες με οδηγό τον Αδόλφο», efsyn.gr,

29.9.2013.

17. David Harvey, The Condition o f Postmodernity. A n Enquiry into the

Origins of Cultural Change, Καίμπριτζ/Μασαχουσέτη: Blackwell, 1992, σ. 35

[ελληνική έκδοση: Harvey David, Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας. Δ ιε-

ρεύνηση των απαρχών της πολιτισμικής μεταβολής (μτφρ.: Ελένη Αστερίου),

Αθήνα: Μεταίχμιο 2009],

18. Ψαρράς, ό.π.

19. Adorno, ό.π., σσ. 105-108.

20. Lowenthal και Guterman, ό.π., σ. 38.

21. Η Χέδερ Γκραμπ (Heather Grabbe) από το ευρωπαϊκό ινστιτούτο

Open Society περιγράφει χαρακτηριστικά ότι τα σύγχρονα λαϊκιστικά ακρο­

δεξιά κόμματα της Ευρώπης υλοποιούν μια «πολιτική της δυσαρέσκειας ενάν­

τια στις ελίτ»: The Economist, «Beyond the fringe», economistcom.

22. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 46-48.

23. Theodor Adorno, Η θεωρία της ημιμόρφωσης (μτφρ.: Λευτέρης Ανα­

γνώστου), Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2000, σσ. 73-77.

24. Βουλή των Ελλήνων, Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, Τετάρτη 19

Δεκεμβρίου 2012, hellenicparliament.gr.

25. Όπως φαίνεται από το οπτικοακουστικό υλικό, ο εκπρόσωπος της Χ.Α.

επιχειρηματολόγησε επί μακράν σχετικά με τη μη αναγκαιότητα συνέχισης των

ερευνών για τη λίστα Λαγκάρντ, και με αυτό το δεδομένο η έννοια του «εκ

παραδρομής» δεν μπορεί να σταθεί. Επιπλέον, το κείμενο που στάλθηκε εκ

των υστέρων, και στο οποίο αναφέρεται η «παραδρομή», δεν θα μπορούσε

να αλλάξει το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας: «Να δοθούν στη δημοσιότητα

όλα τα ονόματα της λίστας Λαγκάρντ», xryshaygh.com, 19.12.2012.

26. Βουλή των Ελλήνων, Συνεδρίαση ΡΚΕ', Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2013,

σ. 7.856, hellenicparliament.gr.

192 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

27. Τα εργοδοτικά και επιχειρηματικά στρώματα έδωσαν στη Χ.Α. το

20,3% του εκλογικού ποσοστού της: Χριστόφορος Βερναρδάκης, «Οι εκλογές

της 17ης Ιουνίου και οι νέες τομές στο κομματικό σύστημα», 24.6.2012, avgi.gr.

28. Lowenthal και Guterman, d.ir., σσ. 27-29.

29. Adorno, ό.π., σσ. 58-61.30. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 6-10.3 1. Δημήχρης Ψαρράς, Το κρυφό χέρι του Καρατζαφέρη. Η τηλεοπτική

αναγέννηση της ελληνικής ακροδεξιάς, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2010.

32. Υπουργείο Εσωτερικών, «Εθνικές εκλογές 2009», ekloges-prev.singu-

larlogic.eu* Υπουργείο Εσωτερικών, «Βουλευτικές εκλογές 2012», ekloges-

prev.singularlogic.eu' Υπουργείο Εσωτερικών, «Βουλευτικές εκλογές Ιούνιος

2012», ekloges.ypes.gr.33. «Ν.Γ. Μιχαλολιάκος: “Ο ι εθνικιστές δεν υποχωρούν”», xryshaygh.com,

12.5.2013.34. Ψαρράς, «Τρεις δεκαετίες με οδηγό τον Αδόλφο», ό.π.35. Ο Ιός, «Ο Πλεύρης καίει τον Καρατζαφέρη. Ολίγον ακροδεξιοί;»,

πρώτο μέρος, iospress.gr, 16.1.2005.36. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 38-41.

37. Adorno, ό.π., σσ. 105-108.38. Theodor W . Adorno, «Anti-Semitism and fascist propaganda», στου

ιδίου, The Scars Dow n to Earth and Other Essays on the Irrational in Culture,

Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Routledge, 2002, σσ. 218-231.39. Την ημέρα της επίθεσης, το απόγευμα συγκεκριμένα, μέλη της Χ .Α

πραγματοποίησαν πορεία στην Παιανία, σε ένδειξη συμπαράστασης σε νεαρό

ο οποίος πυροβόλησε με καραμπίνα έναν από τους δύο ληστές που επιτέθη­

καν στη μητέρα του με μαχαίρι. Κατά τη διάρκεια αυτής της εκδήλωσης ακού- γεται και το σύνθημα «Εμπρός, Ηλία, βάρα τη λεσβία»: «Πορεία της Χρυσής

Αυγής στην Παιανία με συνθήματα κατά Κανέλλη και Δούρου», epikaira.gr,

8.6.2012' «Λαοσύναξις στην Παιανία_Δώσε Ηλία Ξύλο Στην Λεσβία»,

youtube.com, 8.6.2012.40. Την περίοδο που γραφόταν η παρούσα εργασία, ο δικηγόρος και έμ­

μισθος συνεργάτης της Χ.Α. I. Ανδριόπουλος κατέθεσε μήνυση εναντίον της

εφημερίδας Εργατική Αλληλεγγύη και των μελών της Α Ν Τ Α ΡΣ Υ Α Κ. Θωίδου,

Τ. Αναστασιάδη και Π. Γκαργκάνα, επειδή η εν λόγω εφημερίδα κατήγγελλε

μέσα από τις στήλες της τις μεθοδεύσεις ενάντια στην απόδοση ιθαγένειας σε

παιδιά μεταναστών. Ο συγκεκριμένος δικηγόρος είχε προσφύγει στο ΣτΕ, με

στόχο να κηρυχτεί αντισυνταγματικός ο νόμος Ραγκούση για την ιθαγένεια.

Μάλιστα, ο ίδιος ήταν επίσης ένας από τους μηνυτές (μαζί με τον Η. Παναγιώ- ταρο και τη Θ. Σκορδέλη) του Σ. Μιχαήλ και του Κ. Μουτζούρη, οι οποίοι

αθωώθηκαν στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2013: «Μαζική συμπαράσταση για

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 193

την “Εργατική Αλληλεγγύη”», info-war.gr, 15.1 1.2013- «ΣΤΟ Π στη βιομηχανία

μηνύσεων της Χρυσής Αυγής», ergatiki.gr, 20.11.2013.

4 1. Η ίδια μεταφορά παρουσιάζεται και σε πολλά άλλα κείμενα της οργά­

νωσης. Ενδεικτικά: Ποταγός, «Ένας μολυσματικός ιός», xryshaygh.com,

2.8.2013.

42. Zygmunt Bauman, «Θνητότητα, αθανασία και άλλες στρατηγικές ζωής»,

στο Δήμητρα Μακρυνιώτη (επιμ.), Η πολιτική διαχείριση της θνητότητας

(μτφρ.: Κώστας Αθανασίου), Αθήνα: νήσος, 2008, σσ. 13 1 - 163.

43. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με εσωτερικά κείμενα της Χ.Α. η

μετανάστευση αποτελεί ζήτημα το οποίο με την κατάλληλη πολιτική διαχείριση

που προτείνει η οργάνωση μπορεί να εκλείψει. Η επιμονή στο εν λόγω θέμα

ωστόσο οφείλει να υπάρχει, καθώς αυτό αποτελεί εργαλείο προπαγάνδας και

πολιτικού πολέμου: Ο Ιός, «Η γοητεία της ξενηλασίας», efsyn.gr, 6.10.2013.

44. Η Ελένη Ζαρούλια, βουλεύτρια της Χ.Α., ονόμασε τους μετανάστες

«υπανθρώπους» σε ομιλία της στη Βουλή: Βουλή των Ελλήνων, Κοινοβουλευ­

τικός έλεγχος. Συζήτηση επίκαιρων ερωτήσεων, Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012,

hellenicparliament.gr.

45. Μιχαήλ, ό.π., σ. 18.

46. Enzo Τ raverso, The Origins o f the Nazi Violence (μτφρ.: Janet Lloyd),

Νέα Υόρκη/Λονδίνο: The New Press, 2003, σ. 83 [ελληνική έκδοση: Enzo Tra-

verso, Ο ι ρίζες της ναζιστικής βίας. Μ ια ευρωπαϊκή γενεαλογία (μτφρ.: Νίκος

Κούρκουλος), Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2013].

47. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 48-51.

48. Στο ίδιο, σσ. 99-105.

49. Bauman, ό.π., σσ. 146-150.

50. Michel Foucault, Γισ την υπεράσπιση της κοινωνίας (μτφρ.: Τιτίκα Δη-

μητρούλια), Αθήνα: Ψυχογιός, 2002, σσ. 314-318.

5 1. Ειδικότερα, ο ρατσισμός θεωρεί ότι οι μετανάστες δεν είναι δυνατόν

να ενσωματωθούν ποτέ στις κοινωνικές νόρμες και στα πολιτισμικά πρότυπα

των χωρών στις οποίες διαβιούν. Το ίδιο το γεγονός ότι είναι απάτριδες απο­

τελεί από μόνο του «εγκληματική» απόκλιση από τη νόρμα.

52. Zygmunt Bauman, «Η νεωτερικότητα και το Ολοκαύτωμα», στο Δήμη­

τρα Μακρυνιώτη (επιμ.), ό.π., σσ. 505-506.

53. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στη δολοφονία της «οδού Αναξα­

γόρα» το 2012. Ο ι αρχικές δημοσιεύσεις μιλούσαν για ρατσιστικό έγκλημα,

αλλά στη συνέχεια απέδωσαν το έγκλημα σε «δράστη που φέρεται να είναι

αλλοδαπός», υποστηρίζοντας ότι το μαχαίρωμα δεν είχε σχέση με το μηχα­

νοκίνητο τάγμα που πραγματοποιούσε πογκρόμ την ίδια ώρα. Ο ι αντιρατσι-

στικές οργανώσεις αντέδρασαν, αλλά η είδηση αποσιωπήθηκε, και το όνομα

194 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο TIMQPOI

του νεκρού δεν έγινε ποτέ γνωστό: Αφροδίτη Τζιαντζή, «Οι άγνωστοι νεκροί

των ταγμάτων εφόδου», efsyn.gr, 26.9.2013.54. Teun van Dijk, «Racist discourse», στο Ellis Cashmore (επιμ.), Encyclo­

pedia of Race and Ethnic Studies, Λονδίνο: Routledge, 2004, σσ. 351 -355.

55. Χρήστος Κλαίρης και Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Γραμματική της Ν έας

Ελληνικής. Δομολειτουργική-επικοινωνιακή, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2005,

σσ. 357-368.56. Fairdough, Discourse and Social Change, ό.π., σ. 130.

57. Επιλέγεται εδώ ο όρος «κοινωνική πραγματικότητα» όχι γιατί παρα­

γνωρίζεται ότι, όσον αφορά τον λόγο, η «πραγματικότητα» συγκροτείται δια­

μέσου αυτού, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαφορετικές αναπαραστάσεις της,

αλλά γιατί σε αυτό το τμήμα των υπό ανάλυση λόγων η λειτουργία της αναφο-

ρικότητας του λόγου φαίνεται να καταλύεται παντελώς.58. Ενδεικτικά και μόνο: «Ξυλοδαρμός 17χρονου στο κέντρο κράτησης»,

tvxs.gr, 24.10.2009· Αναστασία Γαλάνη, «Καταγγελίες για άγριους ξυλοδαρμούς μεταναστών στο Ελ. Βενιζέλος», newpost.gr, 2.7.2013· «Καταγγελίες για ξυλο­

δαρμούς μεταναστών από αστυνομικούς στο Α.Τ. Πειραιά», news.in.gr,

23.4.2013.59. Το σύνθημα δεν είναι δημιούργημα της Χ Α , καθώς αντίστοιχα συν­

θήματα είχαν υιοθετηθεί τόσο από το N SPA D όσο και πιο πρόσφατα από τη

γαλλική ή την ελληνική ακροδεξιά: Ψαρράς, Η μαύρη βίβλος της Χρυσής

Αυγής, ό.π., σ. 335.60. Lowenthal και Guterman, ό.π., σ. 11.

6 1. Στο Ιδιο, σσ. 45.62. Τις πράξεις των οποίων ο ομιλητής στηλιτεύει γιατί, εκτός των άλλων,

έταζαν διορισμούς προκειμένου να προσελκύσουν ψηφοφόρους. Ωστόσο,

φαίνεται ότι παρόμοια πρακτική ασκούσε και η ίδια η Χ.Α., όπως προκύπτει

από αποκαλύψεις μαρτύρων: «Χρυσή Αυγή: Σε τάγματα εφόδου με υπόσχεση

μια θέση στο δημόσιο», tvxs.gr, 24.11.2013.63. Ο Ιός, «Το καταστατικό της οργάνωσης Χ Α » , ό.π., σσ. 4-5.

64. Adam Tooze, The Wages o f Destruction. The Making and Breaking of the Nazi Economy, Νέα Υόρκη: Penguin, 2006, σσ. 5 13-551 · «Monowitz con­

centration camp», en.wikipedia.org.65. «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιανουάριος 2013», vprc.gr «Πο-

λιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Μάρτιος 2013», vprc.gr· «Πολιτική συγκυρία

και διακυβέρνηση. Απρίλιος 2013», vprc.gr· «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρ­

νηση. Ιούνιος 2013», ό.π.· «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούλιος

2013», ό.π.66. Συνήγορος του Πολίτη. Ανεξάρτητη Αρχή, Ειδική έκθεση (Ν όμος )

3094/2003 «Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις», παρ. 5 άρθρου 3).)

ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 195

Το φαινόμενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιμετώπισή του, Αθήνα: 2013, synigoros.gr.

67. Γιάννης Σουλιώτης, «Φίλα προσκείμενος στη Χ Α . ο ένας δράστης της

δολοφονίας του Πακιστανού», Η Καθημερινή, 18.1.2013, σ. 6· Ματθαίος Τσι-

μιτάκης, «Μαχαιριά στην “καρδιά” της Αθήνας», Η Εφημερίδα των Συντακτών,18.1.2013, σ. 38.

68. Ο ίδιος ο ομιλητής αναφέρει σε έναν από τους λόγους του ότι πήγαν

να «φορτώσουν» στη Χ.Α. το έγκλημα του φούρναρη στη Σαλαμίνα που ξυ-

λοκόπησε και έδεσε με αλυσίδα αλλοδαπό υπάλληλό του ο οποίος ζήτησε τα

δεδουλευμένα του. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος αναφέρει ότι ο θύτης ήταν «νε-

οδημοκρστης» και ότι στις δημοτικές εκλογές ήταν υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ.

Σύμφωνα με την Αφροδίτη Τζιαντζή, ο φούρναρης είχε διατελέσει δημοτικός

σύμβουλος και αντιδήμαρχος Αμπελακίων με συνδυασμό που στήριζε η Ν.Δ., ενώ ο γιος του έχει σχέσεις με τη Χ.Α.: Αφροδίτη Τζιαντζή: «Ξεχείλισε το πο­

τήρι η φρίκη της Σαλαμίνας», eftyn.gr, 9.11.2012. Από την άλλη, το θύμα υπο­

στηρίζει ότι ο αυτουργός είχε άμεση σχέση με τη Χ.Α. (Παύλος Τσίμας,

Έρευνα (τηλεοπτική εκπομπή), Αθήνα: Mega, 22.10.2013 («Η κόκκινη ζώνη και

οι μαύρες μπλούζες»). Ο αναλυτικός κατάλογος των επιθέσεων της Χ.Α. από

το 1992 έως και το 2013 που παρέδωσε ο Μανόλης Γλέζος στον υπουργό Δ η ­μόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη Νίκο Λένδια δημοσιεύεται στο:

« 1992-2012: Η ματωμένη 20ετία της Χ.Α.», Η Εφημερίδα των Συντακτών,25.9.2013, σσ. 5-7.

69. Μετά τη σύλληψη βουλευτών της Χ.Α. στις 28 Σεπτεμβρίου 2013 πλή­

θος στοιχεία για τη δράση της οργάνωσης έχει δει τη δημοσιότητα. Εκτός από

το γεγονός ότι ανάμεσα στους πρώτους συλληφθέντες ήταν και μία αστυνο­

μικός (με βαθμό ανθυπαστυνόμου) του Αστυνομικού Τμήματος Πειραιά, ως

«συνεργάτης της Χ.Α.» συνελήφθη στη συνέχεια άλλος ένας αστυνομικός, εν ενεργεία υποδιευθυντής, ο οποίος μέχρι και πριν από έναν χρόνο διατελούσε

διοικητής στο τμήμα του Αγίου Παντελεήμονα. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν τις υποψίες περί συγκάλυψης εγκληματικών ενεργειών της Χ Α από την αστυ­

νομία περισσότερο από βάσιμες: «Συναγερμός στην ΕΛ.ΑΣ. για την ανθυπα-

στυνόμο του Πειραιά», capital.gr, 29.9.2013- «Συνελήφθη ο πρώην διοικητής

του Α.Τ. Αγ. Παντελεήμονα», eftyn.gr, 2.10.2013- «Συνελήφθη χρυσαυγίτης

υποδ/ντης ΕΛΑΣ - Σημαντικά ευρήματα», tvxs.gr, 2.10.2013.

70. Phil Cohen, «Psychoanalysis and racism. Reading the Other scene», στο

David Goldberg και John Solomos (επιμ.), A Companion to Racial and Ethnic

Studies, Οξφόρδη: Blackwell, 2002, σσ. 170-201.

71. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ν έας Ελληνικής γλώσσας, Αθήνα:

Κέντρο Λεξικολογίας, 1998, σ. 1.607- Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, greek-language.gr.

196 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

72. Άννα Φραγκουδάκη, Ο εθνικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς,

Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2013, σ. 24.

73. L6wenthal και Guterman, ό.π., σσ. 73-80.

74. Traverso, ό.π., σσ. 129-134.

75. Enzo Traverso, «Η ναζιστική βία» (μτφρ.: Τάσος Μπέτζελος), Εκτός

Γραμμής, τχ. 3 1, Νοέμβριος 2012, σ. 78.

76. Αφροδίτη Κουκουτσάκη, «Από το κοινωνικό κράτος στο “ποινικό”

κράτος. Η Χρυσή Αυγή και οι συμβολικές λειτουργίες των ποινικών θεσμών»,

στο Μάριος Εμμανουηλίδης και Αφροδίτη Κουκουσάκη, Χρυσή Αυγή και στρα­τηγικές διαχείρισης της κρίσης, Αθήνα: Futura, 2013, σσ. 129-130.

77. Nathan W . Ackerman και Marie Jahoda, Anti-Semitism and Emotional Disorder. A Psychoanalytic Interpretation, Νέα Υόρκη: Harper & Brothers,

Ι950,σσ.75-76.78. Μαξ Χορκχάιμερ και Τέοντορ Β. Αντόρνο, Διαλεκτική του Διαφωτι­

σμού (μτφρ.: Λευτέρης Αναγνώστου), Αθήνα: νήσος, 1996, σ. 278.

79. Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φραγκφούρτης, Κοινωνιολογία. Εισαγωγικά δοκίμια (μτφρ.: Διονύσης Γράβαρης), Αθήνα: Κριτική, 1987, σσ.

215-217.80. Χόρκχάιμερ και Αντόρνο, ό.π., σσ. 271-273.

8 1. Adorno, The Psychological Technique o f Martin Luther Thomas’ Radio

Addresses, ό.π., σσ. 42-47.

82. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 24-27. j83. «Ολόκληρες οι καταθέσεις-κόλαφος για τη Χρυσή Αυγή», capital.gr, Τ|

29.9.2013. ί84. Και όχι μόνο τμήμα του ακροατηρίου, αλλά και τα ίδια τα μέλη της

Χ Α Ενδεικτικά, ο «τοπάρχης» της Χ Α . στη Νέα Μανολάδα Ηλείας, ο οποίος j συνελήφθη για παράνομη οπλοκατοχή, είναι ένας από τους φραουλοπαραγω- |

γούς της περιοχής που χρησιμοποιεί αλλοδαπούς εργάτες γης, οι οποίοι no- |

ραμένουν επί μήνες απλήρωτοι και εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες: ,

Μάκης Νοδάρος, «Φραουλοπαραγωγός ο φιρερίσκος της Νέας Μανολάδας»,

enet.gr, 30.9.2013.85. Cas Mudde, Populist Radical Right Parties in Europe, Νέα Υόρκη: Cam-

bridge University Press, 2007, σ. 196 [ελληνική έκδοση: Cas Mudde, Λαϊκιστικά ' ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα στην Ευρώπη (μτφρ.: Θανάσης Αθανασίου), Θεσ­σαλονίκη: Επίκεντρο, 2001].

86. Council of Europe, «Report by Nils Mui nieks, Council of Europe ;

Commissioner for Human Rights, following his visit to Greece, from 28 January i

to I February 2013», Στρασβούργο, 2013, wcd.coe.int, 16.4.2013.

87. Adorno, ό.π., σ. 13-15.

88. Στο ίδιο.

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΟΝ 197

89. Lowenthal και Guternnan, ό.π., σ. 52.90. Στο ίδιο, σσ. 52-58.

9 1. Κουκουτσάκη, ό.π., σ. 115.

92. Michel Foucault, Ιστορία της σεξουαλικότητας. I. Η βούληση για γνώση

(μτφρ.: Τάσος Μπέτζελος), Αθήνα: Πλέθρον, 2011, σ. 174.93. de Cillia, Reisigl και Wodak, ό.π.

94. Theo van Leeuwen, Discourse and Practice. N ew Tools for Critical D is­

course Analysis, Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 2008, σσ. 105-106.95. Adorno, ό.π., σσ. 100-103.

96. Για όσα παρατίθενται σχετικά με τις αναφορές του ομιλητή στην Κρα-

νάη είμαι ευγνώμων στον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό, ο οποίος είχε την καλο­

σύνη να μου γνωστοποιήσει τα σχετικά στοιχεία που ο ίδιος έχει αποδελτιώσει και διατηρεί. Η πηγή άντλησης των εν λόγων στοιχείων είναι η εξής: Αρχείο

ΓΕΣ/ΔΙΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού), Φάκελος 9 15/Α, «Έκθεση του διοικητή

του Τάγματος Ασφαλείας Γυθείου Ταγματάρχη Παναγιώτη Δεμέστιχα σχετικά

με την ιστορία και τη δράση του Τάγματος Ασφαλείας Γυθείου». Αναλυτικό­

τερα, το περιεχόμενο του φακέλου έχει ως εξής: I) Χειρόγραφο σημείωμα

του Δεμέστιχα προς τον Βρετανό διοικητή Γυθείου, 14.10.1944 (I φύλλο), 2)

Χειρόγραφο σημείωμα σχετικά με τη μεταφορά 23 ανδρών στην νήσο Κρανάη ( I φύλλο), Χ.Χ., 3) Διαταγή του Βρετανού Διοικητή προς τον Δεμέστιχα σχετικά

με την τήρηση κανόνων υγιεινής, 26.10.1944 (I φύλλο), σε μετάφραση, δκτ.,

4) Η διαταγή (3) στα αγγλικά, 5) Β ' Αρχηγείο Χωροφυλακής Πελοποννήσου, Επιτ. Γραφείο III, χειρόγραφη διαταγή προς διοικητές ταγμάτων Σπάρτης και

Γυθείου για την παράδοση των μονάδων στους Βρετανούς, 30.9.1944 (2

φύλλα), 6) Χειρόγραφη αναφορά του Δεμέστιχα προς τον Βρετανό Διοικητή Γυθείου σχετικά με τη δύναμη του Τάγματος, τις ανάγκες σε τρόφιμα και την

κομμουνιστική δράση στο Γύθειο και την ευρύτερη περιοχή, 21.10.1944 (2

φύλλα), 7) Χειρόγραφη αναφορά του Δεμέστιχα προς τον Βρετανό Διοικητή,

ομοίως με νο 6 (2 φύλλα), 8) Ομοίως, 26.10.1944 (I φύλλο), 9) Δακτυλογρα­φημένη έκθεση για τη δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στη Λακωνία και την ίδρυση των

Ταγμάτων Ασφαλείας, Ι . Ι Ι .1944 (7 φύλλα), δκτ.

97. «Τελετή μνήμης για τα θύματα στον Μελιγαλά - 15 Σεπτεμβρίου 10

π.μ.», xryshaygh.com, 11.9.2013· «Βίντεο από Βίτσι: Ομιλία συναγωνιστή Πα-

ναγιώταρου και Εθνικός Ύμνος», xryshaygh.com, 2.10.2013· Ευάγγελος Καρα-

κώστας, «Πιστεύουμε, Αγωνιζόμαστε, Νικούμε!», xryshaygh.com, 7.9.2013.98. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 107-111.

99. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 111-117.

100. Τέοντορ Αντόρνο, Τ’ άστρα κάτω στη γη. Κοινωνιολογική μελέτη της

λαϊκής αστρολογίας (μτφ.: Φώτης Τερζάκης), Αθήνα: Πρίσμα, 1992, σ. 23.101. Adorno, ό.π., σσ. 68-70.

198 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

102. Ζίγκμουντ Μπάουμαν, Ρευστοί καιροί. Η ζωή την εποχή της αβεβαι­

ότητας (μτφρ.: Κωνσταντίνος Δ. Γεώρμας), Αθήνα: Μεταίχμιο, 2008, σ α 15-

19.

103. Lowenthal και Guterman, ό.π., σ. 25-27.104. Ο Ιός, «Τα μακριά μαχαίρια της Χρυσής Αυγής», efsyn.gr, 22.9.2013.

105. Ψαρράς, ό.π., σσ. 114-125.106. Χάρης Κουσουμβρής, Γκρεμίζοντας τον μύθο της Χρυσής Αυγής,

Πειραιάς: Έρεβος, 2004.107. Νικόλαος Γ. Μιχαλολιάκος, «Δήλωση Γενικού Γραμματέα της Χρυσής

Αυγής, Νικολάου Γ. Μιχαλολιάκου», xryshaygh.com, 18.9.2013.

108. Van Dijk, ό.π.109. Ενδεικτικά: Παναγιώτης Στάθης, «Αποκλειστικό: Ό λο το πόρισμα του

αντιεισαγγελέα για τη Χρυσή Αυγή», capital.gr, 29.9.2013· Μαρία Δήμα,

«“Φύρερ” ο Μιχαλολιάκος», efsyn.gr, 28.9.2013· «Συνελήφθη η χρυσαυγίτισσα ©. Σκορδέλη - Τι βρέθηκε στο σπίτι της», tvxs.gr, 2.10.2013· Βαγγέλης Τριάν-

της, «Αίμα, βία, πειθαρχία και φονική οπλοφορία», H O T D O C , τχ. 36, Σεπτέμ­

βριος 2013, σσ. 42-45.110. Spy, «Φάκελος “Χρυσή Αυγή”», jungle-report.blogspot.gr, 15.3.2012.

111. «Η απολογία του Νίκου Μιχαλολιάκου», capital.gr, 4.10.2013.

112. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 4-6.

113. Herbert Marcuse, Ο μονοδιάστατος άνθρωπος. Επιστήμη και κοινωνία

(μτφρ.: Μπάμπης Λυκούδης), Αθήνα: Παπαζήση, χ,χ., σσ. 105-108.

114. Adorno, ό.π., σσ. 123-130.115. Lowenthal και Guterman, ό.π, σσ. 98-100.

116. Ο Ιός, «Πιστεύω εις έναν Αδόλφο», efeyn.gr, 2.12.2012.117. «Corpus Christi - Η Χρυσή Αυγή βρίζει και απειλεί», tvxs.gr,

14.10.2012.118. Lowenthal και Guterman, ό.π, σσ. 10-12.

119. Παρατίθεται σ το Ψαρράς, ό.π., σσ. 239.120. Lowenthal και Guterman, ό.π, σσ. 90-92.

121. Στις υπό ανάλυση ομιλίες υπάρχουν κάποιες έμμεσες αναφορές στον Νίτσε (Nietzsche) και τον Καζαντζάκη. Σε αυτό αποτυπώνεται η προσπάθεια

της Χ Α να οικειοποιηθεί την αντίληψή τους και να τους αναδείξει σαν θεω­

ρητικούς του φυλετισμού. Ωστόσο, κάτι τέτοιο αντιβαίνει όχι μόνο το πνεύμα

των γραπτών τους αλλά και την ίδια τη δημόσια τοποθέτησή τους: Ο Ιός, «Ο

μισελληνισμός των “Ελληναράδων”», efcyn.gr, 28.7.2013.

122. Το σύνθημα «Σημαίες ψηλά!» αποτελεί μετάφραση του «Die Fahnen

hoch», του εμβατηρίου των ταγμάτων εφόδου, που στη συνέχεια έγινε επίση­

μος ύμνος του NSDAP: Ψαρράς, ό.π., σ. 332.

123. Βλ. σημείωση 6.

ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΝ ΟΜΙΛΙΩΝ 199

124. Ο Ιός, «Το καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.», ό.π.

125. Στο ίδιο.

126. Αρίστος Γιαννόπουλος, «“Καρούμπαλο στον ξεβράκωτο!” και άλλες

ανθυγιεινές ιστορίες με ξιφολόγχες. Η αντιγραφή των SA ως φάρσα»,

rnbnet.gr, 10.9.2012.

127. Lowenthal και Guterman, ό.π, σσ. 111 - 117.

128. Κατερίνα Κατή και Μαρία Δήμα, «“Εύκολο να ενταχθείς, ακατόρθωτο

να αποχωρήσεις”», efeyn.gr, 30.9.2013.

129. Ψαρράς, ό.π., σσ. 332-333.

130. Στο ίδιο, σ. 331.

131. Στο ίδιο, σσ. 337-338.

132. Βασιλική Γεωργιάδου, Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης.

Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Αθήνα: Καστανιώτης,

2008, σσ. 59-60.

133. Ψαρράς, ό.π., σσ. 271 -281.

134. Νικόλαος Γ. Μιχαλολιάκος, «Απολλώνιος λόγος», στου ιδίου, Η εξο­

μολόγηση ενός εθνικού, Αθήνα: Ελεύθερη Σκέψις, [1980;], παρατίθεται στο

Ψαρράς, ό.π., σ. 3 15.

135. Ψαρράς, ό.π., σ. 316.

136. Στο ίδιο, σσ. 328-329.

137. Στο ίδιο, σσ. 3 17-325.

138. Ο Ιός, «Ο μισελληνισμός των “Ελληναράδων”», ό.π.

139. Το κείμενο Γ. Λύκος, «Ουσία του Ελληνισμού και Αγώνας»,

xryshaygh.com, 18.2.2013 έχει εικονογραφηθεί με τη φωτογραφία ενός αν­

δριάντα που είχε φιλοτεχνήσει ο Άρνο Μπρέκερ: Ο Ιός, «Το αλφαβητάρι με

τη σβάστικα», efeyn.gr, 16.3.2013.

140. Κουκουτσάκη, ό.π., σ. 106.

141. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 90-95 και 140-142.

142. Στο ίδιο, σσ. 3 1 -32.

143. Δημήτρης Ψαρράς, «Ο Δημήτρης Ψαρράς στο Tvxs: Η Χρυσή Αυγή

είναι μισελληνική οργάνωση», tvxs.gr, 2.7.2013.

144. Ψαρράς, Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής, ό.π., σ. 2 1.

145. Τ. W . Adorno, Else Frenkel-Brunswik, Daniel J. Levinson και R. Nevitt

Sanford, The Authoritarian Personality, Νέα Υόρκη: Harper and Row, 1950,

σσ. 384-389.

146. Foucault, Γ ισ την υπεράσπιση της κοινωνίας, ό.π., σσ. 3 19-321.

147. Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη, «Η συμβολή του επίσημου πο­

λιτικού λόγου στη νομιμοποίηση της Χρυσής Αυγής», Εκτός Γοαμμής, τχ. 3 1,

Νοέμβριος 2012, σ. 43.

200 Ο ΕΧΘΡΟΙ, Τ Ο ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

148. Enzo Traverso, Δ ιά πυράς και σιδήρου. Π ερ ί του ευρωπαϊκού εμφυ­λίου πολέμου 1914-1915, (μτφρ.: Γιάννης Ευαγγέλου), Αθήνα: Εκδόσεις του Ει­

κοστού Πρώτου, 2013, σσ. 275-276.

149. Ουμπέρτο Έκο, «Τα τυπικά χαρακτηριστικά του πρωτο-φασισμού.

Αρχέγονος φασισμός», tvxs.gr, 13.10.2012.

150. «Η θέση της γυναίκας στη Λαϊκή Κοινότητα», whitewomen-

front.blogspot.gr, 26.5.2007.151. Μαγειρείο Μετώπου Γυναικών, whitewomenfront-cooking.blogspot.gr.

152. «Η έκτρωση είναι έγκλημα κατά της φυλής», whitewomenfrontblog-

spot.gr, 27.5.2007.

153. «Η γυναίκα στον εθνικοσοσιαλισμό», whitewomenfrontblogspot.gr,

28.8.2010.154. Αγγέλικα Ψαρρά, «Τιμωροί με φύλο στον Άγιο Παντελεήμονα», en-

themata.wordpress.com, 29.1.2012· Αθηνά Αθανασίου, «Ο αντιφασιστικός αγώνας είναι απαραίτητο να συμπεριλάβει ζητήματα που αφορούν το φύλο και

τη σεξουαλικότητα», Ενημερωτικό Δελτίο, τχ. 18, Αθήνα: Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, Οκτώβριος 2013, σσ. 4-7.

155. Erich Fromm, «Μελέτη από τη σκοπιά της κοινωνικής ψυχολογίας», στο Max Horkheimer, Erich Fromm, Herbert Marcuse ό.π., σσ. 170-171.

156. Bruce Fink, Κλινική εισαγωγή στην ψυχανάλυση. Θεωρία και τεχνική

(μτφρ.: Νίκος Ηλιόδης), Αθήνα: Πλέθρον, 2006, σ. 248.157. Θεόφιλος Δουμάνης, «Ρατσιστική επίθεση σε gay άτομα στον Κερα-

μεικό», lifo.gr, 27.10.2012.

158. Συγκεκριμένα ο βουλευτής λέει: «Πουστράκι τελειώνετε, κατάλαβες; Τελειώνουν τα πουστράκια. Άντε κωλομπήχτες, μαλάκες ηθοποιοί του κώλου,

ε μαλάκες ηθοποιοί του κώλου. Κοίτα πουτανάκι, έρχεται η ώρα σου. Τράβα ρε, τράβα, έρχεται η ώρα σου. Έρχεται ρε και η αστυνομία σάς φυλάει τα κω-

λαράκια, αφού σας τα γαμάνε που σας τα γαμάνε οι Πακιστανοί ρε. Αδερφές

ξεσκισμένες. Γαμημένες αλβανικές κωλοτρυπίδες, ε γαμημένες αλβανικές κω-

λοτρυπίδες»: «Ματ, Χυτήριο, Θέατρο», youtube.com, 11.10.2012.

159. Έκο, ό.π.160. Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson και Sanford, ό.π., σσ. 384-389.

II. Διάρθρωση του λόγου

Όπως επισημάνθηκε στις ενότητες της εργασίας οι οποίες περι­γράφουν τη μεθοδολογία που ακολουθείται και τη διάρθρωση της παρουσίασης των συμπερασμάτων που προκύπτουν από τη με­λέτη, η ανάλυση λόγου οφείλει να προσεγγίζει τα χαρακτηριστικά των λόγων που μελετάει στη διαπλοκή τους και όχι σε διαφορετικά επίπεδα, ακόμα και αν αυτά αλληλεπιδρούν. Ο λόγος για τον οποίο επιλέγεται να παρουσιαστούν τα συμπεράσματα σε διαφορετικές ενότητες αφορά κυρίως τη διευκόλυνση της ίδιας της παρουσίασης και της ανάγνωσής της, και με αυτή την έννοια το δεύτερο μέρος της μελέτης αντλεί και συμπληρώνει το πρώτο αναδεικνύοντας ξε­χωριστά κάποια βασικά σημεία. Σε αυτό το πλαίσιο, χρειάζεται να αναφερθεί ότι οι θεματικές των υπό ανάλυση λόγων που παρου­σιάστηκαν προηγουμένως προφανώς και διαπλέκονται άμεσα και περιέχουν τόσο τις στρατηγικές εντός των οποίων διαρθρώνονται1 όσο και τη σύνδεσή τους με άλλους λόγους ή τη φυσιογνωμία που συγκροτούν και τις τεχνικές πειθούς που χρησιμοποιούν.

Στρατηγικές του λόγου και τεχνικές πειθούς

Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια των στρατηγικών του λόγου προσεγ­γίζεται πιο αφαιρετικά, δεδομένου ότι τα στοιχεία που τις διαμορ­φώνουν είναι οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους δομούνται οι επιμέρους ομιλίες. Η εργασία θεωρεί ότι οι άξονες αυτοί είναι κοι­νοί σε όλες τις ομιλίες και ότι αντιστοιχούν σε μια συγκεκριμένη «κοσμοεικόνα», μια ιδεολογική πρόσληψη του κοινωνικού γίγνε­

202 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

σθαι, το οποίο καθίσταται έτσι διανοητό για τον ομιλητή, και συ- νεπαγωγικά για το κοινό. Ο ι εν λόγω άξονες νοηματοδοτούνται από το θεματικό περιεχόμενο της εκάστοτε ομιλίας, ταυτόχρονα καθοδηγώντας και καθοδηγούμενα από το σκέπτεσθαι και το ομι- λείν σε μια αμφίδρομη διαδικασία. Α ς σημειωθεί τέλος ότι στα υπό μελέτη παραδείγματα δεν απασχολεί το αν οι στρατηγικές κάθε ομιλίας αποτελούν ενσυνείδητη ή προσχεδιασμένη διαδικασία πα­ραγωγής λόγου, παρόλο που είναι μάλλον προφανές ότι οι περισ­σότεροι πολιτικοί λόγοι, και ιδιαίτερα όσοι προέρχονται από εκ­προσώπους κοινοβουλευτικών κομμάτων, είναι προϊόντα συλλογι­κής επεξεργασίας από στελέχη των κομμάτων, καθώς και από <<ει- , δικούς» όπως οι επικοινωνιολόγοι.

Από την άλλη, όσον αφορά τις τεχνικές πειθούς, η εργασία θα ασχοληθεί περισσότερο με τον τρόπο που ο ομιλητής παρουσιάζει τον εαυτό του και το κίνημα, καθώς μέχρι στιγμής έχει καταδειχτεί ■ ότι η εμπιστοσύνη και η πίστη του ακροατηρίου βασίζεται στο γόη- ϊ τρο του ομιλητή και στις σχέσεις που ο ίδιος διαμορφώνει με αυτό. I Α ν στόχος του εκπροσώπου ενός κόμματος κατά την ομιλία του I σε δημόσια εκδήλωση του φορέα που εκπροσωπεί είναι να πείσει ] το ακροατήριό του, θα μπορούσαμε να πούμε, αντλώντας από την | αριστοτελική προσέγγιση της ρητορικής, ότι βασικά στοιχεία μιας 1 τέτοιας ομιλίας είναι ο λόγος (δηλαδή οι λογικοί συλλογισμοί του | ομιλούντος που οδηγούν σε συμπεράσματα), το ήθος (δηλαδή ο I τρόπος παρουσίασης του χαρακτήρα και της εικόνας του ομιλητή) και το πάθος (δηλαδή τα συναισθήματα που καλλιεργούνται στο < κοινό και οι συναισθηματικές αναπαραστάσεις που αυτό διαμορ­φώνει). Σκοπός του ήθους είναι να προσελκύσει τους θεατές ώστε ; αυτοί να διάκεινται θετικά προς το πρόσωπο του ομιλητή, ενώ σκο-

j

πός του πάθους είναι να διεγείρει στο κοινό συναισθήματα θυμού, οργής και βίας.2 Στον λόγο της Χ.Α. πάντως ενδιαφέρον έχει ότι η , χρήση του ήθους και του πάθους γίνεται αυτοσκοπός και αιτία πει- | θούς, αν συνυπολογίσουμε ότι οι θετικές προτάσεις του κόμματος εκλείπουν.

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 203

Τ ο σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α τ ω ν ο μ ι λ ι ώ ν

Εισαγωγικά, σύμφωνα με τον Βαν Ντέικ,3 ο ρατσιστικός λόγος είναι μορφή κοινωνικής πρακτικής που συναντάμε σε κείμενα, η οποία

συμβάλλει στην αναπαραγωγή του ρατσισμού ως μορφής εθνικής ή «φυλετικής» κυριαρχίας εκφράζοντας και νομιμοποιώντας στά­

σεις και ιδεολογίες της κυρίαρχης εθνικής ομάδας. Ο ίδιος σημει­ώνει ότι υπάρχουν δύο μορφές ρατσιστικού λόγου: ο ρατσιστικός λόγος που απευθύνεται σε εθνικά διαφορετικούς Άλλους και ο ρα­τσιστικός λόγος σχετικά με εθνικά διαφορετικούς Άλλους. Βασικό

χαρακτηριστικό της δεύτερης μορφής λόγου είναι η συγκρότηση της ομάδας τού «Εμείς» και η παρουσίασή της με τον θετικότερο δυνατό τρόπο. Αντιστοίχως, η αντίπαλη ομάδα των «Άλλων» πα­ρουσιάζεται με τα αρνητικότερα δυνατά χαρακτηριστικά. Ω ς εκ τούτου, βασικό μέλημα του ομιλητή είναι η αποφυγή απόδοσης κακής εντύπωσης για την ομάδα τού «Εμείς». 'Οπως σημειώθηκε και σε προηγούμενη ενότητα της εργασίας, η συγκρότηση της ομά­δας «Εμείς» αποτελεί μια μορφή κατασκευαστικής μακροστρατη­γικής, ακριβώς γιατί προβαίνει στην κατασκευή κοινωνικών ομάδων διά του λόγου και της αναπαράστασής τους.

Ό σον αφορά τις υπό ανάλυση ομιλίες, όπως γίνεται κατανοητό από τις θεματικές που περιγράφηκαν, αυτή η στρατηγική είναι η βασικότερη και χαρακτηρίζει δομικά όλους τους λόγους του Ν ι­κόλαου Μιχαλολιάκου, ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη συγκυρία κατά την οποία εκφέρονται αλλά και από τα εκάστοτε επιμέρους θέματα. Ωστόσο, υπάρχει μια βασική διαφορά: η ομάδα του «Εμείς» δεν οικοδομείται αυτοτελώς αλλά σε δεύτερο χρόνο, εξ αντανακλάσεως και κατ’ αντιπαράθεση με τη σκιαγράφηση και την παρουσίαση της ομάδας «οι Άλλοι», που προηγείται και δεσπόζει.4 Ο ι φράσεις που προσδιορίζουν παραγωγικά τον χαρακτήρα του «κινήματος» είναι πολύ πιο σπάνιες από τις φράσεις που προσδιο­ρίζουν τον εχθρό. Η αναλυτική περιγραφή του εχθρού είναι αυτή που ως επί το πλείστον περιλαμβάνει με έμμεσο τρόπο την περι­

γραφή του «κινήματος» τόσο διά της αντίθεσης με τον εχθρό όσο

204 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

και διά της ταύτισης ή της δυνητικής ταύτισης με αυτόν, μέσω τη< ψυχολογικής προβολής. Μ ε αυτή την έννοια διακρίνουμε την εφαρ μογή μιας χαρακτηριστικής στον νεωτερικό κόσμο λειτουργίας δηλαδή μιας πολύ αυστηρής, στενής και αμετάβλητης προσπάθεια! για κωδικοποίηση της κοινωνικής πραγματικότητας,5 η οποία βασί ζεται σε στερεότυπα και ιστορικές προκαταλήψεις. 'Ετσι, η έρμη νεία του κόσμου μεταπίπτει από σύνθετο συλλογισμό σε στατικί εικόνα άνευ περιεχομένου.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι δύο είναι οι δεσπόζουσες κατη· γορίες ανθρώπων στον λόγο του ομιλητή, η κατηγορία «Εμείς» κα η κατηγορία «οι Άλλοι», μπορούμε να διακρίνουμε και την υποτελί ύπαρξη δύο επιπλέον κατηγοριών, οι οποίες εν τη ρύμη του λόγοι ανάγονται στις δύο βασικές. Το προτεινόμενο σχήμα των ομαδο- ποιήσεων διατάσσεται ως εξής:

Όπω ς φαίνεται από το σχήμα, γίνεται διαχωρισμός μεταξύ όσων αποδεδειγμένα ανήκουν στο «κίνημα» και όσων δύνανται να ανή­κουν σε αυτό. Ο ι ενδιάμεσες ομάδες περιλαμβάνουν όσους απο­τελούν το στενό ακροατήριο του κόμματος αλλά όχι μέλη του καθώς και όσους δεν ούτε είναι μέλη του κόμματος ούτε πρόσκειν- ται φιλικά προς αυτό. Ο εν λόγω διαχωρισμός, που φαίνεται να αναδύεται στους λόγους του ομιλητή, εξυπηρετεί την προσπάθεια του Νικόλαου Μιχαλολιάκου να αφήσει ανοιχτές τις πόρτες το ι κόμματός του σε ακόμα μεγαλύτερο ακροατήριο. Στόχος είναι ij εξάλειψη των τριών τελευταίων ομάδων και η επικράτηση της πρώ­της. Ωστόσο, οι ενδιάμεσες ομάδες είναι σημαντικές και για ένα> επιπλέον λόγο: το ακροατήριο πρέπει πάντοτε να νιώθει ότι ανήκε στο «δυνάμει Εμείς», και ότι η ομάδα τού «Εμείς» είναι ένας διαρ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 205

κής αλλά και υπό διακύβευση στόχος. Λόγω της απειλής της προ­δοσίας, αλλά και της ανάγκης για συνεχή επιβεβαίωση από την πλευρά του κοινού ότι υπηρετεί το «κίνημα», το ακροατήριο οφεί­λει να αντιλαμβάνεται την πλήρη ένταξη στην ομάδα τού «Εμείς» ως στόχο της δράσης του και όχι ως σημείο εκκίνησής της. Επι­πλέον, όπως σημειώθηκε προηγουμένως, και όπως φαίνεται και από το σχήμα, στην πραγματικότητα, η ομάδα τού «Εμείς» δεν μπορεί να υπάρξει και να οριστεί χωρίς την ομάδα των «Άλλων». Εκτός από αυτό, η ομάδα τού «Εμείς» είναι ταυτόχρονα η άλλη όψη της ομάδας των «Άλλων», καθώς όλοι κρύβουμε «έναν Εβραίο μέσα μας».

Η στρατηγική που περιγράφηκε αποτελεί μια κατεξοχήν στρα­τηγική υποκειμενοποίησης και ιδεολογικής έγκλησης. Το ακροα­τήριο (οφείλει να) αναγνωρίζει τον εαυτό του στην ομάδα τού «Εμείς» και να κατατάσσει τους άλλους στις υπόλοιπες ομάδες. Σε αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν οι συνεχείς αξιολογήσεις, κυ­ρίως ηθικού χαρακτήρα, που υπάρχουν διάσπαρτες στις υπό ανά­λυση ομιλίες. Ο ι «πουλημένοι», οι «προδότες» και οι «βρομιάρη­δες» είναι κάποιοι από τους συχνούς αξιολογικούς προσδιορι­σμούς, οι οποίοι εμφανίζονται στους λόγους όχι ως κατάληξη μιας επιχειρηματολογίας, αλλά ως αντικειμενική «προκειμένη» μιας θέσης. Μ ε αυτόν τον τρόπο λαμβάνουν τη θέση επιθετικού προσ­διορισμού με χαρακτηριστική λειτουργία στο συγκεκριμένο πλαί­σιο: «Από τη στιγμή που το επίθετο εντάσσεται στη “γλώσσα” μ’ έναν τελείως στερεοτυπικό τρόπο, ανοίγει διάπλατα την πόρτα της ιδεολογίας, καθώς υπάρχει μια ταύτιση μεταξύ ιδεολογίας και στε­ρεοτύπου».* Ό πω ς σημειώνει ο Περικλής Πολίτης, «τα στερεό­τυπα είναι έννοιες-κλειδιά με τριπλή λειτουργία: πρώτον, ηθική, δη­λαδή αξιολογική, γιατί αναφέρονται σε αξίες (Θεός, μητέρα, πα­τρίδα) ή απαξίες ( Τούρκος, Αλβανός, τρομοκράτης, άθεος) ευ- ρείας κοινωνικής αποδοχής· δεύτερον, γνωσιακή, γιατί αποτελούν δεξαμενές σύνθετων πληροφοριών, από τις οποίες ένας ομιλητής ή συγγραφέας δεν χρειάζεται να ανασύρει παρά μόνο το σήμα τους, δηλαδή την ίδια τη λέξη-κλειδί, και το “ακροατήριο” είναι σε

206 O EXQPOI, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

θέση να ανασυνθέσει αυτομάτως την ιστορία και τις τρέχουσες χρήσεις τους· και, τρίτον, διαπροσωπική, γιατί τα στερεότυπα εμ­περιέχουν καθιερωμένα υπονοήματα που ανταλλάσσονται ανάμεσα σε πομπούς και δέκτες διευκολύνοντας τη μεταξύ τους επικοινω­νία. Μ ’ άλλα λόγια, τα στερεότυπα είναι διαπραγματευτικές νοητι- κές κατηγορίες που ευνοούν τη μαζική επικοινωνία και την ιδεο­λογική συνοχή της κοινωνίας».7 Η στρατηγική αξιολόγησης, εξάλ­λου, αποτελεί παράγοντα εμπλοκής και παραστατικότητας, επομέ­νως λειτουργεί και ως τεχνική πειθούς, ενώ στις ομιλίες εμφανίζεται και με άλλους τρόπους, όπως η χρήση του ιστορικού ενεστώτα, οι εικόνες και οι επαναλήψεις.8

Ωστόσο, η υποκειμενοποίηση συχνά γίνεται πολύ πιο άμεση και επιτελεστική, παίρνοντας στις ομιλίες τον χαρακτήρα της προ­σταγής.8 Ακούμε, για παράδειγμα, τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο να λέει: «σας είπανε ρατσιστές, σας είπανε φασίστες, δεν είστε τίποτε απ’ αυτά, είστε Έλληνες εθνικιστές». Η χρήση του δεύτερου πλη­θυντικού προσώπου καθιστά τον λόγο άμεση απεύθυνση στο ακροατήριο, στο οποίο υπενθυμίζεται, και επομένως (ανα)παρά- γεται, ο ρόλος και η θέση που πρέπει να επιτελεί. Ακόμα πιο έν­τονο σημείο αυτής της λειτουργίας, το οποίο μάλιστα περιγράφει με άμεσο τρόπο και τον ιδιαίτερο ρόλο του ομιλητή ως «Αρχη­γού», είναι η φράση που ο ίδιος είπε στην εκδήλωση της νεολαίας του κόμματος: «σας εντέλλω να είστε η γενιά της νίκης». Επιπλέον, όταν ο ομιλητής λέει με σιγουριά ότι «ναι, ο δικός σου παππούς, ο δικός σου προπάππους», δείχνοντας μάλιστα τυχαίους ανθρώ­πους στο κοινό, πολέμησε στους πολέμους των περασμένων «με­γάλων χρόνων», το ακροατήριο όχι μόνο διαμορφώνει τη θέση του στο παρόν, αλλά αποκτά λογοθετικά και την ίδια του την καταγωγή.

Συμπερασματικά, ο ομιλητής κατά την εκφώνηση των λόγων του έχει συνεχώς στο μυαλό του το ακροατήριό του. Ό χ ι μόνο δομεί τους λόγους του βασισμένος στην όξυνση των αρνητικών συναισθημάτων του κοινού και στην καθοδήγησή τους στο να με­τασχηματιστούν σε σωματική βία, στοιχείο που αποτελεί ακόμα μία στρατηγική στον λόγο του Νικόλαου Μιχαλολιάκου, αλλά ο

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 207

ίδιος απευθύνεται και με άμεσο τρόπο στο ακροατήριο. Βεβαίως, η εν λόγω απεύθυνση δεν περιορίζεται στην προσταγή, αλλά περι­λαμβάνει και τον έπαινο και την προσπάθεια το κοινό να φανεί σαν ένα ξεχωριστό, «ανώτερο» τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Έτσι, ακούμε τον ομιλητή να λέει για «ξεχωριστούς γενναίους άντρες και γυναίκες» και για τη «μαγιά» του ελληνικού έθνους. Τη στρατηγική του επαίνου, καθώς και τη στρατηγική της παρουσίασης των από­ψεων του «κινήματος» ως αντικειμενικών, εξυπηρετεί και η φράση «το γνωρίζετε πολύ καλά», η οποία επαναλαμβάνεται ως τέτοια ή και σε παραλλαγές, κατά την αναφορά ιστορικών γεγονότων ή πο­λιτικών ερμηνειών. Ωστόσο, οι πολλαπλές αναφορές σε ιστορικά γεγονότα αξεδιάλυτα μπλεγμένες με την προσωπική ερμηνεία του ομιλητή καθιστούν μάλλον απίθανο οι ακροατές «να γνωρίζουν πολύ καλά» καθετί στο οποίο αναφέρεται ο ομιλητής και το οποίο θεωρεί πολύ γνωστό για το ακροατήριό του. Με αυτόν τον τρόπο όμως καταφέρνει να «φυσικοποιεί» όσα λέει, παρουσιάζοντάς τα ως απολύτως γνωστά γεγονότα, που δεν χωρούν αμφισβήτηση. Αυτή η τακτική επιδρά και ψυχολογικά στο κοινό, το οποίο θα θε­ωρούσε μάλλον απαράδεκτο να μη γνωρίζει όσα ο «Αρχηγός» του αποκαλεί «αυτονόητα». Εκτός από τον έπαινο όμως, ο «πατέρας» έχει το δικαίωμα να προτρέπει τα παιδιά του, ακόμα και προσβάλ- λοντάς τα εμμέσως. Έτσι, ο ομιλητής προτρέπει το κοινό: «ανοίξτε τα βιβλία να μάθετε την αληθινή ιστορία».

Αυτός ο προσωποποιημένος λόγος είναι ιδιαίτερα πειστικός, καθώς σταματάει να είναι αφαιρετικός, μειώνοντας την απόσταση μεταξύ κοινού και ομιλούντος. Βλέπουμε μάλιστα ότι ο «Αρχηγός» ευχαριστεί προσωπικά το κοινό του για την παρουσία του στις εκ­δηλώσεις και στις «μάχες» του κόμματος. Έτσι, ενισχύει τη θέση του ακροατηρίου, το οποίο υπερηφανεύεται για το ιδιαίτερο εν­διαφέρον που δείχνει ο «Αρχηγός» του, νιώθοντας ότι ανήκει σε μια μεγάλη ελίτ,10 ενώ από την άλλη, ο ομιλητής εγκαθιδρύει και σταθεροποιεί τις σχέσεις ιεραρχίας. Η στρατηγική της προσωπο­ποίησης, ωστόσο, έχει πολύ μεγαλύτερη έκταση από την προφανή, και συναντάται εν γένει στον τρόπο που το κόμμα πολιτικοποιεί

208 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

το ακροατήριό του. Φεύγοντας για λίγο από τους υπό ανάλυση λό­γους, διαπιστώνουμε ότι κάθε δράση της Χ Α , είτε αφορά διανομή

τροφίμων είτε την παρέμβαση στο θέατρο «Χυτήριο» είτε άλλες βιαιοπραγίες, όπως την καταστροφή πάγκων μικροπωλητών και τον

ξυλοδαρμό τους, παρουσιάζεται δημοσίως να συνδέεται με έναν συγκεκριμένο βουλευτή του κόμματος. Καλλιεργούνται έτσι προ- σωπικότητες-ήρωες, με τους οποίους το ακροατήριο είναι πολύ

πιο εύκολο να οικοδομήσει δεσμούς και μάλιστα δεσμούς μέν- τορα-καθοδηγούμενου." Στην ίδια λογική κινούμενος, στους υπό εξέταξη λόγους, ο ομιλητής αναφέρεται στον Ηλία Κασιδιάρη με το μικρό του όνομα, ακριβώς γιατί ο εκπρόσωπος Τύπου του κόμ­

ματος προβάλλεται ως κεντρική φιγούρα με την οποία το κοινό οφείλει να ταυτιστεί. Η τακτική αυτή, εκτός από το ότι είναι απο­

λιτική, συνάδει πλήρως και με την αισθητική και τη λογική της πο­λιτιστικής βιομηχανίας: η λύση του προβλήματος δεν θα είναι ποτέ συλλογική, αλλά θα προέλθει από τις ιδιαίτερες δυνάμεις ενός υπε- ρήρωα, τον οποίο το κοινό θαυμάζει γνωρίζοντας ότι ποτέ δεν θα

γίνει τόσο καλό όσο εκείνος.

Ο ο μ ι λ η τ ή ς ως κ ε ν τ ρ ι κ ό θ έ μ α

Σε αυτό το πλαίσιο, η αυτοπαρουσίαση του ομιλητή έχει ιδιαίτερη σημασία, και ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος φροντίζει συνεχώς είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο να διαμορφώνει θετικά το «πρό­σωπό» του. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι γενικός στόχος είναι να παρουσιαστεί ως επαΐων και γνώστης πολλών περισσότερων «μυστικών» σε σχέση με το κοινό, ως ο κάτοχος του «χρίσματος» μιας ανώτερης δύναμης, προκειμένου να καταστήσει σαφές ότι το κοινό είναι αυτό που τον έχει ανάγκη και όχι το αντίστροφο,12 πα- ρα μένοντας παράλληλα ένας «λαϊκός άνθρωπος», «ένας από το

κοινό».13 Μ ε αυτόν τον τρόπο, ο ομιλητής εγκαινιάζει άλλο ένα δι­πολικό σχήμα στον λόγο του, το «Εγώ» και «Εσείς». Υπό αυτό το πρίσμα, ο «Αρχηγός» είναι εκείνος ο οποίος ποτέ δεν λυγίζει, ενώ διαθέτει χαρακτηριστικά υπερανθρώπου και θυσιαζόμενου («έπρε-

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 209

πε να δώσω δύναμη, να δώσω φλόγα από τη δική μου καρδιά»), παρά το γεγονός ότι πολλές από τις επιθέσεις εναντίον του κόμ­ματος στρέφονται και προσωπικά κατά του «Αρχηγού» του. Πα­ράλληλα, δεν είναι τυχαίο ούτε ότι ο ομιλητής μιλάει συχνά για τον εαυτό του χρησιμοποιώντας το πρώτο ενικό πρόσωπο ούτε και το πλήθος αναφορών σχετικών με τις προσωπικές επαφές του με στε­λέχη της κυβέρνησης και δημοσιογράφους («με πήρε τηλέφωνο, πρώτη φορά θα αποκαλύψω, ο ίδιος ο πρωθυπουργός», «με ρώ­τησε ένας δημοσιογράφος», «μου έλεγε στέλεχος της Νέας Δ η ­μοκρατίας ότι έχει στείλει πέντε αναφορές στα ανώτερα κλιμάκια του κόμματος του Αντώνη Σαμαρά για το πρόβλημα αυτό και δεν έχει λάβει απάντηση»): από τη μία γίνεται φανερό ότι ο «Αρχηγός» είναι καλά δικτυωμένος στον κρατικό μηχανισμό, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να γνωρίζει απόρρητες πληροφορίες, από την άλλη τονίζεται ότι ο ίδιος αποτελεί σημαντικό πρόσωπο, με το οποίο επιδιώκουν να έχουν επαφές όλοι οι πολιτικοί παράγοντες. Τέλος, η αναφορά σε προσωπικές ιστορίες αφενός καλύπτει την ανάγκη του κοινού για τη γνώση της «κλειδαρότρυπας», αφετέρου δεν μπορεί ποτέ να αμφισβητηθεί, καθώς κανείς εκτός από τον ομιλούντα δεν μπορεί να ξέρει αν οι ιστορίες στις οποίες αναφέ- ρεται όντως έλαβαν χώρα.

Άλλο ένα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι κάθε φορά που ο Ν ι­κόλαος Μιχαλολιάκος μιλάει σε επαρχιακή πόλη δεν προσπαθεί να συνδεθεί με το ακροατήριό του πραγματευόμενος τα τοπικά προ­βλήματα, για τα οποία δεν αναφέρει σχεδόν τίποτε. Αντιθέτως, οι δεσμοί που ο «Αρχηγός» επιδιώκει να διαμορφώσει με το ακρο­ατήριό του βασίζονται στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι ο ίδιος συνδέεται «βιολογικά» και ιστορικά με τον τόπο στον οποίο παρίσταται. Έτσι, αναφέρει ότι «δεν είναι ξένος» από τον τόπο στον οποίο βρίσκεται, γιατί κάποτε είχε «έναν παππούλη» που είχε πολεμήσει εκεί. Σε αυτή την κατεύθυνση, πολύ σημαντική λειτουρ­γία επιτελούν οι αναφορές στη Μάνη, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης εκεί. Από τη μία, είναι απαραίτητες λόγω του ότι οι περισσότεροι βουλευτές του κόμματος προέρχονται από εκεί, όπως εξάλλου και

210 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων του. Σύμφωνα με τον ομιλητή, η Μάνη αποτέλεσε παράλληλα σημαντικό ιστορικό τόπο όχι μόνο γιατί στάθηκε το κέντρο της Επανάστασης του 1821, αλλά και γιατί εκεί καταγράφηκε η τελική ήττα των ταγματασφαλιτών και δόθηκε ο όρκος εκδίκησης. Από την άλλη, ο ομιλητής συχνά ονομάζει τη Μάνη «ιερό τόπο», πράγμα το οποίο δεν συνδέεται μόνο με τα ιστορικά στοιχεία που παρατέθηκαν προηγουμένως: ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος επιδιώκει να καταστήσει σαφές ότι η συγκροτημένη στη βάση του καθαρού αίματος κοινότητα δεν είναι κάποιος φαν­ταστικός τόπος στο μυαλό του, αλλά υπαρκτός, και αντανακλάται στη μανιάτικη κοινότητα. Μ ε αυτόν τον τρόπο, και αφού έχει ξε­καθαρίσει ότι και ο ίδιος κατάγεται από τη Μάνη, υποκειμενοποι- ώντας τους Μανιάτες ως το κατεξοχήν υποκείμενο του εθνικιστι­κού κινήματος, φαίνεται να εγκαθιστά μια ιδιαίτερη ελίτ ανάμεσα στους ακροατές του, μία ελίτ της οποίας είναι αξιωματικά «Αρχη­γός», ο οποίος μάλιστα δανείζεται λίγη από την «ιερότητα» του τόπου με τον οποίο συνδέεται «βιολογικά».

Προχωρώντας, παρατηρούμε ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της συγ­κέντρωσης ο ομιλητής ανεβάζει συχνά τους τόνους, ενώ ακόμα συ­χνότερα η φωνή του επικαλύπτεται από τα συνθήματα και τις επευ­φημίες του κοινού. «Η υστερική τοποθέτηση και η αδυναμία ομι­λίας βάσει λογικών προτάσεων, χαρακτηριστικά που συναντούμε σε συγκεκριμένους τύπους πωλητών14 και σε κράχτες καρναβαλιών, ικανοποιούν τη θέληση του κοινού. Στο συγκεκριμένο σημείο φαί­νεται ο αμφιθυμικός θαυμασμός από ανθρώπους καταπιεσμένους και ψυχολογικά “σιωπηρούς” προς αυτούς που μπορούν να μιλή­σουν. Μ ε αυτή την έννοια, το γεγονός ότι ένας φασιστικού τύπο*) λόγος δεν βγάζει νόημα δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά αντιθέτως λειτουργεί διεγερτικά για το κοινό. Παράλληλα, η δυναμική ενός ασταμάτητου και χωρίς λογικό όριο λόγου προεικονίζει τη δυνα* μική των αντίστοιχων πρακτικών στις οποίες στοχεύει το κίνημα».1* Εξάλλου, εκείνο που παίζει ρόλο στον λόγο ενός δημαγωγού 8iV«|lj περισσότερο η μέθοδος παρά το περιεχόμενο της ομιλίας. ΧαρβΚΐ κτηριστικό είναι το παράδειγμα των συνεχών επαναλήψεων. Σύ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 211

φωνα με τον Αντόρνο, οι ακροατές αντιλαμβάνονται μια τρομα­

κτική δύναμη πίσω από τις επαναλαμβανόμενες εκφράσεις και είναι ψυχολογικά έτοιμοι να υποταχτούν, αποδίδοντας στο προϊόν φε- τιχιστικό χαρακτήρα. Τελικά, το να πουλάς μια ιδέα δεν είναι και

πολύ διαφορετικό από το να πουλάς ένα προϊόν: κοινωνιοψυχο- λογικά, ο μαγικός χαρακτήρας της λέξης «Αρχηγός» μαζί με το χά­ρισμα του «Αρχηγού» δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από τη γοητεία

των βιομηχανικών σλόγκαν τα οποία εκφέρουν εκπρόσωποι της

άμεσης πολιτικής εξουσίας.16 Έτσι, το κοινό εναποθέτει όλη την πίστη του σε αυτόν τον άνθρωπο, που μετατρέπεται σε ένα νέο, εξωτερικευμένο και κτηνώδες Υπερεγώ.17

Γ λ ώ σ σ α και α φ ή γ η σ η

Σε αυτό το σημείο μπορούμε να αποτυπώσουμε συμπερασματικά άλλο ένα στοιχείο σχετικά με τη δομή των ομιλιών του Νικόλαου Μιχαλολίακου. Πρόκειται για την έλλειψη θεματικού αλλά και (ορθο)λογικού ειρμού. Κάθε ζήτημα που πραγματεύεται ο ομιλη­τής επανέρχεται σε ανύποπτο χρόνο, ακόμα και αν έχει μικρή εν- νοιολογική σχέση με τα συμφραζόμενα. Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, από τους «λαθρομετανάστες» στις συλλήψεις χρυσαυγιτών, και από εκεί ξανά στο πολιτικό προ­σωπικό, στους εθνικούς αγώνες και στην επίθεση του Ηλία Κασι- διάρη, οι ομιλίες του Νίκου Μιχαλολιάκου μοιάζουν με συνειρμική παράθεση συνθημάτων, που κατατείνουν σε ένα συνεχώς επανα­λαμβανόμενο υπονόημα: πόλεμος εναντίον του εχθρού. Ο Α ν ­

τόρνο περιγράφει αυτή την τακτική ως «τρικ οργανωσιακών μετα­βάσεων», που περιλαμβάνει τη σύνδεση διαφορετικών προτάσεων χωρίς λογικό ειρμό, αλλά με τη χρήση ενός κοινού στοιχείου που κάνει τα πάντα να μοιάζουν όμοια, άσχετα αν δεν έχουν καμία λο­

γική σχέση.18 Προς επίρρωση, παρατίθεται ξανά η αποστροφή που αναλύθηκε και προηγουμένως, ως ενδεικτικό παράδειγμα του τρό­

που με τον οποίο ο ομιλητής προσπαθεί να δικαιολογήσει την «πα­ρέμβαση» των χρυσαυγιτών στο θέατρο «Χυτήριο»: «Γιατί λίγες

212 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

μέρες πριν συμβούν τα επεισόδια τα οποία συνέβησαν σ ’ αυτό το περιθωριακό θέατρο, που έχει είκοσι-τριάντα θέσεις κάπου στο Γκάζι, είχαμε ένα άλλο γεγονός. Είχαμε το γεγονός της εισβολής μέσα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού απεργών, μαζί με βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και του [sic] ΔΗΜ.ΑΡ. Είδατε να λένε λέξη γι’ αυτό;». Προφανώς, ούτε η περιγραφή των γεγονότων είναι αληθής, ούτε βέβαια η παράθεση του δεύτερου περιστατικού αποτελεί την αιτία δικαιολόγησης του πρώτου. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος όμως ανά­γει τα πάντα σε μία και μοναδική αιτία: στην επίθεση όλων προς τη Χ.Α.

Σημειώθηκε ήδη ότι ο λόγος της Χ.Α. εδράζεται και κινητοποιεί αισθήματα που δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε εμφανίζονται εξατομι- κευμένα σε κάποιον άνθρωπο, ούτε δημιουργούνται εξαρχής από τον δημαγωγό, αντιθέτως είναι βαθιά ριζωμένα στη σύγχρονη κοι­νωνική δομή. Έτσι, το κοινό βρίσκει πρόσκαιρη ανακούφιση στα παράλογα συναισθηματικά ξεσπάσματα.19 'Οπως σημειώνει ο Κου- ζέλης, ο ολοκληρωτικός λόγος, «φαινομενικά ακατέργαστος και ισόπεδος, λειτουργεί ως μηχανή ανάδειξης και νομιμοποίησης ορι­σμένων, προεπιλεγμένων συσχετίσεων και νοηματοδοτήσεων. [...] Εφόσον το ζητούμενο δεν είναι το περιεχόμενο, δεδομένο βάσει των προϊδεάσεων και των συνειδητών ή ασυνείδητων προσδοκιών του αποδέκτη, η κατασκευή συνίσταται στο ιδιαίτερο πλαίσιο που θα του προσφέρει ο λόγος. Α ν δηλαδή η μηχανή κατορθώνει να λειτουργεί ως αποδοτικός ενισχυτής και μετασχηματιστής ιδεών και ενορμήσεων που προϋπάρχουν, τότε το έργο της αντιστοιχεί σε εκείνο μιας κατευθυνόμενης και σχεδιασμένης [...] avanXah σίωσης αυτών των ιδεών και ενορμήσεων».20

Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να εντάξουμε και την κατάργησή της αναφορικότητας των λόγων. Αρκεί να το λέει ο ομιλητής, και το λεγόμενο καθίσταται πραγματοποιημένο γεγονός. Κάποιες φορές, βέβαια, χρειάζεται και ο ίδιος να υπενθυμίζει, μετά την ολρΗ

κλήρωση της θέσης του, ότι «αυτή είναι η πραγματικότητα», εγκ%ί· θιδρύοντας έτσι το κοσμοείδωλο που αντιστοιχεί στη θεωρία το«Η Και σε τούτη την κατεύθυνση, ακόμα και προφανώς παράλογββ|

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 213

αναφορές γίνονται προφανείς αλήθειες: «Στις 6 Μαϊου ήταν η πρώτη μεγάλη μας νίκη,21 και τότε αποφάσισαν πράγματι να κάνουν εκλογές, όχι για άλλο λόγο, γιατί το ίδιο αποτέλεσμα ήταν και στις 17 Ιουνίου, αλλά για να βγάλουν έξω τη Χρυσή Αυγή». Η παρατή­

ρηση του Αντόρνο είναι για άλλη μία φορά χαρακτηριστική: «Τα πράγματα έχουν φτάσει σε ένα σημείο, όπου το ψέμα ακούγεται σαν αλήθεια και η αλήθεια σαν ψέμα. [...] Η μετατροπή όλων των ζητημάτων της αλήθειας σε τέτοια της εξουσίας, την οποία δεν μπορεί να αποφύγει ούτε η ίδια η αλήθεια, αν θέλει να μην εκμη­δενιστεί από την εξουσία, δεν καταπιέζει απλώς την αλήθεια, όπως σε προηγούμενες δεσποτείες, αλλά έχει καταλάβει την καρδιά της διάζευξης αληθούς και ψευδούς, στην κατάργηση της οποίας έτσι κι αλλιώς συμπράττουν φιλόπονα οι μισθοφόροι της λογικής».22

Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα στοιχεία, είμαστε σε θέση να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα σε σχέση με τα χαρακτη­ριστικά του κειμενικού είδους που συγκροτούν οι ομιλίες του Ν ι­κόλαου Μιχαλολιάκου. Καταρχάς, ένα βασικό στοιχείο που εντο­πίζουμε έχει να κάνει με τον υψηλό βαθμό αφηγηματικότητας των λόγων.23 Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για πολιτικές ομιλίες, οι οποίες κατατάσσονται ως επί το πλείστον στα κείμενα επιχειρη­ματολογίας, στη συγκεκριμένη περίπτωση -και για τις αιτίες που έχουν ήδη περιγράφει- οι λόγοι μοιάζουν περισσότερο με παρα­μύθια ή διηγήσεις γεγονότων. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί υπάρχει πληθώρα ιστορικών αναφορών, οι οποίες διατυπώνονται εν είδει αφήγησης, που περιλαμβάνει έντονα βιωματική, εικονοποιητική και περιγραφική γλώσσα, η οποία συνδυάζεται με τη χρήση ιστορικού ενεστώτα, μετωνυμιών και μεταφορών. Από την άλλη, ακόμα και όταν ο ομιλητής αναφέρεται σε γεγονότα του παρόντος ή και του πρόσφατου παρελθόντος, η έμφαση δίνεται στην περιγραφή και όχι στη χρήση τους ως αφορμών για πολιτική συζήτηση. Έτσι, υπάρχει πάντοτε κάποιος που είπε κάτι, κάποιος άλλος που έκανε κάτι άλλο, κάποιοι που έγραψαν κάτι κ,ο.κ. Σε αυτό το πλαίσιο, η επίκληση σε αυθεντίες και οι αναφορές σε λόγια, σε έργα και σε γραπτά τρίτων αποκτούν μια επιπλέον λειτουργία: τα τρίτα πρό­

214 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

σωπα συχνά επέχουν θέση αφηγητών στις ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπό ανά­λυση ομιλίες δεν παύουν να έχουν χαρακτήρα βαθύτατα αυτοανα- φορικό. Π ιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι το θέμα κάθε ομιλίας θεωρείται γνωστό και δεν είναι άλλο από το «όλοι μάς επιτίθενται» καθιστά τα επιμέρους θέματα να μοιάζουν με μεταδιηγήσεις που υποτάσσονται στο βασικό θεματικό μοτίβο. Έτσι, όσοι αφηγητές και αν επιστρατεύονται, αυτό γίνεται για να εξυπηρετηθεί η ανα­φορά στο ίδιο το υποκείμενο του «κινήματος».

Στην προηγούμενη ενότητα της εργασίας περιγράφηκε η σπου- δαιότητα και ο ρόλος του χρόνου στις υπό εξέταση ομιλίες. Η εμ­μονή στην έννοια του χρόνου αναδεικνύεται τόσο από τη χρήση χρονικών προσδιορισμών κατά την αναφορά σύγχρονων γεγονό­των («πριν από λίγο, ακριβώς πριν από δέκα λεπτά») όσο και από τις ιστορικές αναφορές. Αυτό το δεδομένο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι ομιλίες στερούνται λογικού ειρμού και σύνδεσης των αναφερόμενων θεμάτων μεταξύ τους, οδηγεί στο συμπέρασμα της κατάργησης, εντέλει, των χωροχρονικών πλαισίων που θέτουν οι λόγοι και της διαμόρφωσης μιας συνολικής αφήγησης, ρευστής ως προς αυτό το στοιχείο. Έτσι, οι ιστορίες του 1821 καταλήγουν να είναι τόσο κοντινές όσο ο χρόνος εκφώνησης των ομιλιών, και το σημερινό κοινωνικό πλαίσιο να είναι τόσο μακρινό όσο η προ­ϊστορία. Η διαστολή του χρόνου και η διαμόρφωση μιας μεταφυ­σικής αχρονίας που διαπλέκει παρελθόν, παρόν και μέλλον δημι­ουργούν μια αδιάλειπτη αφήγηση-αναπαράσταση εντός της οποίας ; το ακροατήριο, διαμέσου της λειτουργίας της ταύτισης, της έγκλη- σης και της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του «Αρχηγού», αναγνω­ρίζει και εντάσσει τον εαυτό του. Το κοινό, του οποίου τη φαντό# σία εξάπτουν οι ζωντανές και ενίοτε προβολικές διηγήσεις του ο μ * 1 λητή, μοιάζει να συμμετέχει κατ’ άτομο σε κινηματογραφική ταινία, η δραματική διάρθρωση της οποίας βασίζεται στο σχήμα «πρό-j βλημα-λύση»24 ή «getting in trouble and out again».25 ) |

Στη διαμόρφωση μιας μάλλον μυθοπλαστικής παρά ιστορικής, | έστω, αφήγησης συντείνει και το γεγονός ότι η πλειονότητα τωκξ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 215

λέξεων που εμφανίζονται στις ομιλίες είναι αφηρημένες έννοιες, πολλές από τις οποίες λειτουργούν μεταφορικά, ενώ άλλες αποτε­λούν πολιτικά σχήματα (π.χ., έθνος) που αποκτούν σωματική και βιολογική ύπαρξη. Η υποστασιοποίηση, που είναι άλλη μία βασική στρατηγική των ομιλιών, και η καταστρστήγηση της αναφορικότη- τας οδηγούν τους ακροατές όχι απλώς να αναπαριστούν τη φαν- τασιακή σχέση τους με τις πραγματικές συνθήκες ύπαρξής τους,26 αλλά να αναπαριστούν τη φαντασιακή σχέση τους με τα υποστα- σιοποιημένα σύμβολα της αφήγησης που παίρνουν τη θέση των «πραγματικών» συνθηκών ύπαρξης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο «Αρχη- γός»-κίνημα λαμβάνει τον ρόλο του μεσσία, του κατά Αλτουσσέρ Υποκειμένου (με κεφαλαίο Υ), αυτού που μπορεί να δώσει λόγο ύπαρξης στους ακροατές του καθιστώντας τους υποκείμενα.

Πριν ολοκληρωθεί αυτή η ενότητα, χρειάζεται να γίνει συνο­πτική αναφορά στα καθαυτό γλωσσικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ομιλητής, προκειμένου να αποκτήσουμε πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τη φυσιογνωμία των λόγων του. Καταρχάς, παρατηρούμε ότι κυριαρχεί η παρατακτική σύνδεση, που παραπέμπει σε έναν απο­φαντικό λόγο και όχι στην αναλυτική παρουσίαση της συλλογιστι­κής του. 'Οταν, δε, συναντάμε δευτερεύουσες προτάσεις, τις πε­ρισσότερες φορές πρόκειται για δευτερεύουσες αναφορικές, δη­λαδή για προτάσεις που στόχο έχουν να περιγράφουν αναλυτικό­τερα το θέμα της κύριας πρότασης αλλά όχι να το αιτιολογήσουν. Η αιτιολόγηση θεωρείται δεδομένη και προκύπτει γραμμικά από την παράθεση παρατακτικά συνδεδεμένων προτάσεων. Εκτός από τις μεταφορές (οι «Θερμοπύλες» της Χ.Α.),27 την υπωνυμία και τα υποκοριστικά, σημαντικό ρόλο παίζουν η χρήση συναισθηματικού λεξιλογίου («παλικάρια», «λεβέντες», «λεβεντόπαιδα», «εκκλησιά», «πόνος», «λυγμός») και οι αναπαραστάσεις διαλόγων στις οποίες καταφεύγει ο ομιλητής («πού είναι, κύριε Σαμαρά, τα εκατομμύρια τουρίστες που θα έφερνες»;).

Ο δραματοποιημένος λόγος φαίνεται επίσης από τους επιθε­τικούς προσδιορισμούς που συνοδεύουν ουσιαστικά τα οποία δη­λώνουν χρόνο («παγωμένος Γενάρης», «τραγική ημέρα», «θλιβερά

216 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ξημερώματα») καθώς και φράσεις που παραπέμπουν σε μεταφυ­σικές και αλληγορικές περιγραφές («Είναι στο πιο βαθύ σκοτάδι της νύχτας που λάμπει το πιο λαμπρό αστέρι», «Σήμερα, στον ιερό αυτόν χώρο, όπου ο ήλιος έχει δύσει και ίσως πάνω στα ουράνια οι ψυχές των γενναίων που πότισαν με το αίμα τους αυτή τη γη να μας παραστέκουν»). Επιπλέον, είναι χαρακτηριστική η χρήση πε­παλαιωμένων, καθαρευουσιάνικων τύπων στις περιπτώσεις που ο ομιλητής αναφέρεται σε «αξίες» του κινήματος («Ελλάδος», «τά- ξεως», «η πόλις των Κωνσταντίνων»), αλλά και η αναφορά σε όρους σπάνια χρησιμοποιούμενους στον καθημερινό λόγο («χρυ- σοκάνθαροι», «παραφερνάλια»), με σκοπό να παραπέμψει έμμεσα στο μορφωτικό επίπεδό του. Ο ομιλητής προσπαθεί επίσης να επι- δείξει την εγκράτεια που πρέπει να χαρακτηρίζει τα μέλη του «κι­νήματος», γι’ αυτό τον ακούμε να μιλάει με «ταπεινότητα» για τους «σεμνούς χώρους» και τους «ταπεινούς βάλτους» στους οποίους το κόμμα κάνει εκδηλώσεις και για το «μικρό ξενοδοχείο» στο οποίο ο ίδιος έδωσε συνέντευξη Τύπου. Τέλος, συχνή είναι και η χρήση του σύντομου τύπου της κτητικής αντωνυμίας, ο οποίος κα­ταδεικνύει τόσο την εγγύτητα με τα περασμένα ιστορικά γεγονότα και τις «αλύτρωτες» πόλεις όσο και μεταξύ ομιλητή και ακροατη­ρίου: «Θράκης μας», «Πόλης μας», «ο τελευταίος μας αυτοκρά- τορας».

Συμπερασματικά, οι υπό ανάλυση ομιλίες συστηματικά αλλά νοηματικά ανορθόδοξα συνδυάζουν διαφορετικά κειμενικά είδη: τη μυθοπλαστική διήγηση με τον ατακαριστό και αποφαντικό λόγο της διαφήμισης, υπό τη φυσιογνωμία ενός λαϊκού, συχνά «καφε- νειακού» λόγου, διανθισμένου με στοιχεία καθαρεύουσας, προκει- μένου να καταδεικνύεται η ιστορική «συνέχεια» του ελληνικού έθνους, αλλά και η ανωτερότητα του «Αρχηγού». Υπό αυτό το πρί­σμα, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ότι οι εν λόγω ομιλίες αποτελούν παραδείγματα αισθητικοποίησης της πολιτικής εν γένει αλλά και της πολιτικής γλώσσας ειδικότερα, που οδηγεί με τη σειρά της στην αισθητικοποίηση των κοινωνικών ταυτοτήτων.28

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 217

Διαπλοκή με άλλους λόγους

Η παρούσα ενότητα πραγματεύεται αυτούσια και κωδικοποιημένα -για λόγους διάρθρωσης της μελέτης ξανά- τους λόγους τρίτων

προσώπων ή φορέων οι οποίοι μεταφέρονται ή αναπαράγονται εμ­μέσως στους υπό ανάλυση λόγους του Νικόλαου Μιχαλολιάκου. Η αποτύπωση αυτών των στοιχείων είναι χρήσιμη διότι αντανακλά

τον τρόπο με τον οποίο ο ομιλητής παρεμβαίνει στη δημόσια πο­λιτική συζήτηση προσπαθώντας να τη μετασχηματίσει. Η διακει-

μενικότητα (intertextuality) και η δια-λογικότητα (interdiscoursivity) των κειμένων φανερώνουν ίσως με τον πιο εναργή τρόπο τη συμ­μετοχή του ομιλητή στη μάχη για τη διά του λόγου διεκδίκηση της ηγεμονίας. Αυτό γιατί η αναπαραγωγή και η ενσωμάτωση λόγων τρίτων καταδεικνύει τις απόψεις που ο σμιλών προσπαθεί να ανα-

σκευάσει, να καταγγείλει, να μετασχηματίσει ή να ασπαστεί. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, πρόκειται για διαδικασία που αποτυπώ- νει την αναπλαισίωση της γνώσης η οποία είναι παραδεδομένη μέχρι τη στιγμή της εκφώνησης του λόγου. Τελικά, αυτή η αναπλαι- σίωση οδηγεί στην παραγωγή νέας γνώσης και άρα νέων υποκει- μενοποιήσεων, διαμορφώνοντας καινούργια δεδομένα στον πα­ρόντα πολιτικό συσχετισμό.

Δ ι α κ ε ι μ ε ν ι κ ό τ η τ α ( i n t e r t e x t u a l i t y )

Σε αυτό το τμήμα της εργασίας θα επιχειρηθεί η ανάλυση των ση­μαντικότερων σημείων των υπό μελέτη λόγων που αναπαράγουν

αποσπάσματα από άλλα κείμενα, γραπτά ή προφορικά, στα οποία παραπέμπει ο ομιλητής. Για κάποια από αυτά ο Νικόλαος Μιχαλο-

λιάκος αναφέρει ότι τα μεταφέρει στο ακροατήριο αυτολεξεί -δ η ­λαδή εντός εισαγωγικών, αν προσεγγίσουμε την ομιλία του ως γρα­

πτό κείμενο-, ενώ κάποια άλλα τα αναπαράγει ο ίδιος σε πλάγιο λόγο. Και στις δύο περιπτώσεις πάντως πρόκειται για αποσπά­σματα τα οποία ο ομιλητής παρουσιάζει σαφώς ως λόγους άλλων

και τα προαναγγέλλει ως τέτοια. Ό πω ς θα δούμε, η διαχείριση

218 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

αυτών των αποσπασμάτων από την πλευρά του ομιλητή αποτελεί άλλη μία στρατηγική που ο ίδιος ακολουθεί στους λόγους του. Βε­βαίως, η πληθώρα των αναφορών σε άλλα κείμενα αναγκαστικά οδηγεί στην προσέγγισή τους με τρόπο ενδεικτικό.

Αρχικά, παρατηρούμε ότι, ως επί το πλείστον, ένα κοινό χαρα­κτηριστικό διαπερνά τις παραπομπές σε αποστροφές τρίτων, που μεταφέρονται από τον ομιλητή σε πλάγιο λόγο: αναφέρονται σε λόγια που ο ομιλητής αποδίδει στους «εχθρούς», χωρίς όμως να κατονομάζει ποιοι είναι αυτοί οι εχθροί που μιλούν κάθε φορά. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος χρησιμοποιεί άνευ ρητού υποκειμένου τα ρήματα «είπαν», «λένε» κ.λπ. σε αριθμό πληθυντικό για να δηλώσει την πολλαπλότητα των πομπών, η ταυτότητα των οποίων προκύπτει εμμέσως από τα συμφραζόμενα και περιλαμβάνει τους κρατικούς αξιωματούχους, τα μέσα ενημέρωσης, την αντιπολίτευση και τους διαφωνούντες με τη ΧΑ., κατά την προσφιλή ισοπεδωτική συμπε- ριληπτική τακτική του ομιλητή. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «Εί­μαστε, λέει, εγκληματική συμμορία», «Λένε πως η Χρυσή Αυγή δεν έχει θέσεις. Πως όλοι αυτοί που την ακολουθούν είναι απλά οργι­σμένοι και αγανακτισμένοι. Λένε για όλους εσάς ότι είστε ηλίθιοι, ότι δεν ξέρετε τι πιστεύετε, ότι δεν ξέρετε γιατί μας ψηφίσατε, ότι δεν ξέρετε γιατί αγωνιζόντουσαν, αγωνίζεστε», «Είπε ακόμη ο κύ­ριος αυτός ότι η Χρυσή Αυγή πρέπει να κηρυχθεί παράνομη, κι όλοι εσείς είσαστε εγκληματίες, τα χέρια σας στάζουν αίμα», «ότι μη τους φοβάστε αυτούς, λέει, θα μπούνε στη Βουλή και θα φο­ρέσουνε γραβάτες», «επικίνδυνες, λέει, σωματικές βλάβες το χα­στούκι», «σας είπανε ρατσιστές, σας είπανε φασίστες», «είπαν για μένα, είπαν για τους συνεργάτες μου, είπαν για όλους εσάς ότι δεν είστε Έλληνες πατριώτες, ότι πουλάτε κούφιο πατριωτισμό γιατί δεν πάτε να υποκύψετε στον κάθε Τσίπρα και στην κάθε Νέα Δη­μοκρατία».

Παρατηρούμε ότι όλες οι παραπάνω φράσεις αναφέρονται στα μέλη της Χ Α και σχολιάζουν την πολιτική αντίληψη του κόμματος καθώς και την πρακτική τους σε διάφορα συμβάντα. Το γεγονός ότι ο ομιλητής επιλέγει να μεταφέρει τα συγκεκριμένα λόγια τρίτων ΐ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 219

δεν είναι καθόλου τυχαίο, αντιθέτως εξυπηρετεί τη θεματική της συνεχούς επίθεσης στη Χ.Α. που αναπτύσσει στους λόγους του. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος αναπαράγει τις υπό ανάλυση φράσεις προσπαθώντας να τις χρησιμοποιήσει ως αποδεικτικά στοιχεία της άποψής του. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πλάγιος λόγος τού δίνει τη δυ­νατότητα να μεταφέρει με μεγαλύτερη ελευθερία τα λόγια τρίτων, επενδύοντάς τα με τον τόνο και τη φυσιογνωμία που ο ίδιος πι­στεύει ότι εξυπηρετούν καλύτερα το εκάστοτε επιχείρημά του. Ο ομιλητής παρουσιάζει την εικόνα ενός εχθρού που καταγγέλλει τη

Χ.Α. ως εγκληματική και φασιστική οργάνωση. Όπω ς φάνηκε και στην προηγούμενη ενότητα, στόχος του δεν είναι να απορρίψει τις εν λόγω κατηγορίες αλλά να τις χρησιμοποιήσει ως εργαλείο προς όφελός του. Έτσι, όχι μόνο αναπαράγει τις καταγγελίες των «εχθρών» αλλά τις περιγράφει ιδιαίτερα αναλυτικά χρησιμοποιών­τας εικόνες και μεταφορές. Μ ε αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει να ερεθίσει το κοινό: από τη μία καταφέρνει να εξάψει τη σαδιστική φαντασία του, και από την άλλη να το εκνευρίσει αναπαράγοντας τις ύβρεις που ο ομιλητής περιγράφει να λέγονται εναντίον των ακροατηρίου της Χ.Α. Τελικά, ο ίδιος καταφέρνει να εξατομικεύει το μένος που πρέπει να έχει το κοινό για τους «εχθρούς» του κόμ­ματος, ώστε ο αγώνας εναντίον τους να είναι ταυτόχρονα ένα αγώ­νας για το «κίνημα» αλλά και για την προστασία της ατομικής αξιο­πρέπειας κάθε μέλους του.

Η πιο ενδιαφέρουσα κατηγορία των παραπομπών είναι μάλλον εκείνη που περιλαμβάνει αποσπάσματα τα οποία ο ομιλητής ανα­φέρει πως αναπαράγει επακριβώς. Ό πω ς θα δούμε, πολλά από αυτά σε καμία περίπτωση δεν διατηρούν το ακριβές αρχικό περιε­χόμενό τους. Σε αυτό το πλαίσιο συναντάμε την εξής αποστροφή: «Φόγατε στη μάπα αυτόν τον κύριο, τι κύριο, αυτόν το γελοίο, τον Καρατζαφέρη, ο οποίος τόσα χρόνια κοροΐδευε τον λαό. Ο οποίος έχει το θράσος και λέει ότι εγώ δεν ψήφισα, λέει, το μνημόνιο, μόνο τα άρθρο I. Ε, και δεν διαβάζει κανένας δημοσιογράφος το άρθρο I, να δούμε τι λέει το άρθρο I. Το οποίο άρθρο I, μπέστε στο διαδίκτυο να το βρείτε, καταλήγει: “εξουσιοδοτούμε τον

220 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

υπουργό Οικονομικών", τον Παπακωνσταντίνου τότε, “όπως δια­πραγματευτεί τους δανειακούς όρους και με εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας”». Η περιήγηση στο διαδίκτυο που προτείνει ο ομιλη­τής, ωστόσο, αποδεικνύει ότι η ακριβής διατύπωση του άρθρου είναι η εξής: «Παρέχεται στον Υπουργό Οικονομικών η εξουσιο­δότηση να εκπροσωπεί το Ελληνικό Δημόσιο και να υπογράφει κάθε μνημόνιο συνεργασίας, συμφωνία ή σύμβαση δανεισμού, δι­μερή ή πολυμερή, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρω­παϊκή Κεντρική Τράπεζα, προκειμένου να εφαρμοστεί το πρό­γραμμα της προηγούμενης παραγράφου. Τα μνημόνια, οι συμφω­νίες και οι συμβάσεις του προηγούμενου εδαφίου, εισάγονται στη Βουλή για κύρωση».29 Γίνεται φανερό ότι ο ομιλητής εσκεμμένα διαστρεβλώνει τα λόγια του κειμένου στο οποίο παραπέμπει, αν­τικαθιστώντας το περιεχόμενο του άρθρου με τη διατύπωση της δικής του πολιτικής εκτίμησης. Είναι δε χαρακτηριστικό το ύφος και η λόγια σύνταξη που ο ίδιος χρησιμοποιεί κατά την «αναπαρα­γωγή» του εν λόγω άρθρου, προκειμένου να φανεί ότι αντλεί την παραπομπή κατά λέξη από κάποιο επίσημο έγγραφο. Το ακροα- ] τήριο, που τουλάχιστον κατά τη στιγμή της ομιλίας του Νικόλαου _ Μιχαλολιάκου μάλλον δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τα λεγό^ ; μένα του ομιλητή, αποδέχεται όσα ακούει ως ορθά, καθώς προ* ; έρχονται από τα χείλη του «Αρχηγού», ο οποίος είναι σε θέση να γνωρίζει πολλά, καθώς και να κατέχει την αλήθεια σε όλα τα ζητή­ματα. ..#·

Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος προτιμά τη διαστρέβλωση από Off ανάλυση της συλλογιστικής του και την υποστήριξη της πολιτικ εκτίμησής του. Αυτή η τακτική είναι ιδιαίτερα επωφελής για ίδιο, καθώς επιτυγχάνει τρία αποτελέσματα. Πρώτον, καθκ «προφανή» την άποψη του ομιλούντος. Η εκχώρηση της εθνικ κυριαρχίας από πολιτική εκτίμηση γίνεται επικυρωμένο κρατικό γραφο, με αποτέλεσμα ο ομιλητής να παρουσιάζεται σαν να μιί για «γεγονότα», δηλαδή για μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότ Δεύτερον, καταφέρνει να διεγείρει την οργή του ακροατηρί'

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 221

καθώς το ίδιο αντιλαμβάνεται ότι το κυβερνητικό προσωπικό έχει προβεί σε μια προδοτική κίνηση η οποία μάλιστα επικυρώνεται και τυπικά. Σε αυτή την περίπτωση, επομένως, διαφαίνεται να εγείρεται και άμεσο πολιτειακό ζήτημα. Τρίτον, επικυρώνεται η αντίληψη της μηχανιστικής δράσης πάνω και πριν από τη συλλογιστική σκέψη και την πολιτική λογική. Ο ομιλητής φαίνεται να απεχθάνεται τη διαλεκτική και τη συγκρότηση επιχειρημάτων. Το ακροατήριο οφείλει να γίνεται θεατής μιας έτοιμης γνώσης, παρά να παράγει το ίδιο τη συλλογιστική και την πρακτική της απελευθέρωσής του από τα δεσμό της καταπίεσης ανατρέποντας τις πολιτικές αποφά­σεις που το πλήττουν.

Ο ομιλητής διαστρεβλώνει άλλο ένα επίσημο κρατικό κείμενο, τον αντιρατσιστικό νόμο που είχε αρχικά κατατεθεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης Αντώνη Ρουπακιώτη τον Μάιο του 2 0 13. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος ισχυρίζεται: «είχαν και μία παράγραφο που έλεγε ότι δεν θα διώκονται, προσέξτε αυτά που σας λέω, είναι ακριβή, είναι απόλυτα αληθινά, ότι δεν θα διώκονται όσες οργανώ­σεις μουσουλμάνων πιστεύουν ή διαδίδουν ότι δεν έγινε γενοκτο­νία των Ελλήνων στον Πόντο και στη Μικρά Ασία». Ωστόσο, το σχετικό απόσπασμα του σχεδίου νόμου είναι το εξής: « I . Ό ποιος με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή διά του Τύπου, μέσω του δια­δικτύου ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο ή τρόπο, εγκωμιάζει, αρνεί- ται κακόβουλα ή εκμηδενίζει τη σημασία εγκλημάτων γενοκτονίας, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκλημάτων πολέμου, όπως αυτά ορίζονται στα άρθρα 6, 7 και 8 του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με το ν. 3003/2002 (Α’ 75) ή των εγκλημάτων που ορίζονται στο άρθρο 6 του Κατα­στατικού του Διεθνούς Στρατοδικείου που προσαρτάται στη Συμ­φωνία του Λονδίνου της 8ης Αυγούστου 1945, καθώς και των εγ­κλημάτων του ναζισμού, και η πράξη αυτή στρέφεται κατά ομάδας προσώπων που προσδιορίζεται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, τον γενετήσιο προσα­νατολισμό ή την ταυτότητα φύλου, κατά τρόπο που μπορεί να διε­γείρει σε βιαιοπραγίες ή μίσος κατά μιας τέτοιας ομάδας ή μέλους

222 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο TIMQPOI

της, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή πέντε έως είκοσι χιλιάδων (5.000-20.000) ευρώ», και «2. Για την εφαρμογή της προηγούμενης παραγράφου απαιτείται τα εγ­κλήματα αυτά να έχουν αναγνωρισθεί με αμετάκλητη απόφαση ελ­

ληνικού ή διεθνούς δικαστηρίου».30Μάλιστα, ο ίδιος ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος σε επόμενο χρο­

νικά λόγο του, αναφέρει ότι η Μαρία Ρεπούση, βουλεύτρια της ΔΗΜ.ΑΡ., απέστειλε επιστολή στην οποία ζητούσε να μη θεωρείται αδίκημα η άρνηση της γενοκτονίας των Ελλήνων στον Πόντο. Βέ­βαια, αν πράγματι το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο περιλάμβανε το άρθρο που ως τέτοιο επικαλείται ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος, η βου- λεύτρια μάλλον δεν θα χρειαζόταν να στείλει την επιστολή που ο ομιλητής ισχυρίζεται ότι έστειλε. Στην πραγματικότητα, η Μαρία Ρεπούση αναφέρει ότι δεν είχε στείλει επιστολή στη Βουλή, αλλά σε μια ομάδα συναδέλφων της. Εκεί εξέφραζε την άποψη ότι το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο κινείται σε σωστή κατεύθυνση, αλλά και τον φόβο ότι πιθανόν να ποινικοποιεί την άποψη που δεν δέ­χεται τον όρο «γενοκτονία» για όσα συνέβησαν στον Πόντο και στη Μικρά Ασία.31 Παρατηρούμε, επομένως, ότι η διαρροή τής εν λόγω επιστολής χρησιμεύει στον Νικόλαο Μιχαλολιάκο στο πλαί­σιο της προπαγάνδας του, καθώς τη χρησιμοποιεί παρουσιάζοντας ψευδή στοιχεία σχετικά με τη δημοσιοποίησή της, αλλά και πρσ- κειμένου να αποδώσει μέσω αυτής ένα περιεχόμενο ανύπαρκτο στον αντιρατσιστικό νόμο που επικαλείται.

Παρομοίως συμβαίνει και κατά την αναπαραγωγή λόγων του Ευάγγελου Βενιζέλου: «Όμως, ο πρόεδρος του καταρρέοντος ΠΑΣΟΚ, Βενιζέλος, είπε, είπε, την Πέμπτη που πέρασε στη Βουλή, σας διαβάζω ακριβώς τη δήλωσή του, εξορκίζοντας το ενδεχόμενο των εκλογών: “Υπό συνθήκες κρίσεως και με τη ναζιστική ακρο­δεξιά να ανεβαίνει δεν υπάρχουν περιθώρια εκπτώσεων”. Αυτό είπε». Η ακριβής αποστροφή του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, βέβαιο, i είναι η εξής: «Υπό συνθήκες κρίσης, με την ακροδεξιά, τη ναζϋ στική, που αρνείται το Ολοκαύτωμα -ω ς ηγεσία, όχι ως δημοσκο- πική βάση- να ανεβαίνει, να αποθρασύνεται, ο σεβασμός της Aft»

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 223

μοκρατίας του Κοινοβουλίου, των διαδικασιών, του Συντάγματος είναι όρος επιβίωσης του Έθνους. Άρα δεν υπάρχουν περιθώρια εκπτώσεων ή ανοχών. Δεν υπάρχουν περιθώρια για παρακάμψεις και καταστρατηγήσεις της κοινοβουλευτικής διαδικασίας, για αυ­ταρχικές κινήσεις και επιδείξεις δύναμης».37 Η απομόνωση και η αναπαραγωγή μόνο μίας συγκεκριμένης έκφρασης έχει στόχο να τονίσει την κατηγορία περί ναζισμού που εξαπολύει ο «εχθρός», αποκρύπτοντας την αναφορά στην άρνηση του Ολοκαυτώματος, ακριβώς γιατί ο ομιλητής δεν θα μπορούσε να τοποθετηθεί δημο­σίως σε σχέση με το ζήτημα, καθώς η Χ.Α. και οι βουλευτές της είναι δημόσιοι αρνητές του Ολοκαυτώματος.33

Άλλη μία σημαντική κατηγορία αναφορών είναι εκείνη που σχε­τίζεται με την αναπαραγωγή αποσπασμάτων από τον Τύπο. Έχουμε δει ότι ο Ν ικόλαος Μιχαλολιάκος δομεί τους λόγους του πάνω στην περιγραφή των «εχθρών» του και σε όσα αυτοί του προσά­πτουν. Παρόλο που ο ομιλητής πολύ συχνά καταφέρεται εναντίον των μέσων ενημέρωσης, είναι φανερή η σπουδαιότητα που αποδί­δει στον ρόλο τους. Ο ίδιος σε πολλά σημεία αναφέρεται γενικό- λογα σε δημοσιογραφικές αναλύσεις («όλα τα πρωτοσέλιδα των σημερινών κυριακάτικων εφημερίδων είναι αφιερωμένα στη Χρυσή Αυγή»), ενώ αναπαράγει και αυτούσια, όπως διατείνεται, δημοσι­εύματα. Η συχνότητα σχετικών αναφορών οδηγεί στο συμπέρα­σμα ότι ο ομιλητής βασίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την άσκηση πο­λιτικής εκ μέρους του πάνω στη σφαίρα των μίντια. Εκτιμώντας ότι τα μέσα ενημέρωσης παίζουν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, ο ίδιος προσπαθεί να παρέμβει δυναμικά σε αυτό το πεδίο, αναπαράγοντας την πεποίθηση ότι η κεντρική πο­λιτική μάχη διαδραματίζεται στο πλαίσιο των μίντια. Και σε αυτή την περίπτωση έντονη είναι η προσπάθεια κατά το δοκούν ανά­γνωσης των δημοσιευμάτων.

Ο ομιλητής αναφέρει: «Ο καιρός όμως περνά, ο καιρός περνά, και έρχεται, στην Καθημερινή πλέον, να γράψει στην πρώτη σελίδα ο αρθρογράφος της Ιορδανίδης, την Πέμπτη 13 Ιουνίου, χθες, ότι “καλώς ή κακώς ο διπολισμός κατέρρευσε”, όπου διπολισμός,

224 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ. “Η ψήφος στη Χρυσή Αυγή είναι πλέον πράξη πολιτική, εκφράζει τη διάθεση καταστροφής του πολιτικού συστή­ματος”». Το αυθεντικό απόσπασμα της εφημερίδας είναι πράγματι αυτό που διαβάζει ο ομιλητής.34 Μ ε μια διαφορά στην ερμηνεία του: όπως προκύπτει συνολικά από το άρθρο, η αναφορά του αρ- θρογράφου στον διπολισμό που έχει καταρρεύσει δεν αντιστοιχεί στο σχήμα που περιγράφει ο ομιλητής, δηλαδή στην κατάρρευση του διπόλου ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για γενικότερη αναφορά σε σχέση με τον τρόπο διαμόρφωσης του εκλογικού αποτελέσμα­τος τα τελευταία δύο χρόνια σε αντίθεση με τα προηγούμενα, που αναδεικνύονταν δύο βασικά κόμματα τα οποία εναλλάσσονταν στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ., καθένα από τα οποία είχε την πλειονότητα των βουλευτικών εδρών και μπορούσε να κυβερνήσει χωρίς συνεργασίες. Μ ε λίγα λόγια, ο αρθρογράφος αναφέρεται στο περίφημο «τέλος του δικομματισμού». Παρ’ όλα αυτά, η με­τάφραση του δικομματισμού ως διπολισμού μεταξύ ΠΑΣΟΚ και , ΣΥΡΙΖΑ εξυπηρετεί τον Νικόλαο Μιχαλολάκο, ο οποίος προσπαθεί j έτσι να δείξει ότι η Χ.Α., που είναι τρίτο κόμμα, βρίσκεται πολύ J κοντά στην ανάληψη της εξουσίας. Για άλλη μία φορά αυτό που I κατά τον ομιλητή μετράει για την πολιτικοποίηση του κοινού του | είναι η άνευ όρων καλλιέργεια έντονων συναισθημάτων, προσδο* | κίας εν προκειμένω, που συμβάλλει στη συσπείρωση του εκλογή | κού ακροατηρίου. J

Στις περιπτώσεις που η ερμηνεία των άρθρων ή τα ίδια τα άρθρα δεν διαστρεβλώνονται, ο ομιλητής επιτίθεται στον άρθρο γράφο αμφισβητώντας την επιστημονική του επάρκεια ή προβάλί λοντάς τον ως ανάξιο εμπιστοσύνης. 'Ετσι, ο Νικόλαος ΜιχαλολιΦ κος σε άλλο σημείο των λόγων του αναπαράγει άρθρο του navefr πιστημιακού Παναγιώτη Ξωχέλλη σε σχέση με την αναπαραγωγή εθνικών στερεοτύπων από τα σχολικά βιβλία της ιστορίας. Ο ομή λητής, προκειμένου να τον απαξιώσει, επικαλείται την αυθεντίή ιστορικών όπως ο Παπαρρηγόπουλος, επιβεβαιώνοντας άρρ· ότι οι αυθεντίες δεν πρέπει να δέχονται κριτική ούτε και να αμ σβητούνται ως προς τα συμπεράσματά τους. Με αυτή την έννΓ

ΔΙΑΡΘΡΟΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 225

όποιος αντιτίθεται στις αποφάσεις της αυθεντίας -μ ιας αυθεντίας που ο ομιλητής θα ορίσει σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια- χάνει τη δυνατότητα όχι μόνο να εισακουστεί η γνώμη του αλλά και να τεθεί σε διαδικασία ανασκευής. Έτσι, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος δεν επιχειρηματολογεί εναντίον του αρθρογράφου, αλλά -δίπλα στον Παπαρρηγόπουλο- παραθέτει αποσπάσματα από τα εν λόγω σχολικά βιβλία επισημαίνοντας ότι το περιεχόμενό τους είναι προ­φανώς ορθό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το «επιχείρημα» είναι και θα είναι πάντοτε αλάνθαστο, καθώς η συλλογιστική του δεν είναι άλλη από το σχήμα ταυτοσημίας: «έτσι είναι, αφού έτσι είναι». Υπό αυτό το πρίσμα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι σχετικές αναφορές δεν επιτελούν κανέναν ρόλο έλλογου δημόσιου διαλό­γου· διατηρούν λειτουργιστικά μόνο έναν αισθητικό αντίκτυπο, ο οποίος επιβεβαιώνει διά της επανάληψης κάτι ήδη γνωστό στο

ακροατήριο: ο «Αρχηγός» έχει δίκιο. Στην «αντικειμενικοποίηση» της άποψης της Χ.Α. συνηγορούν, εξάλλου, και οι παραπομπές του ομιλητή σε άλλες εθνικιστικές ιστοσελίδες, όπως αυτή του Προ­ξενείου - Stop, που ζητάει να φύγει το τουρκικό προξενείο από τη Θράκη.

Άλλη κατηγορία συγκροτούν οι αφηγήσεις του ομιλητή αναφο­ρικά με δικές του ρήσεις. Κατά κανόνα, η αναπαραγωγή αυτών των ρήσεων λειτουργεί υποστηρικτικά στο πρόσωπο του ίδιου, ο οποίος παρουσιάζεται είτε να επιβεβαιώνεται ως προς τις εκτιμή­σεις του («Έλεγα προς όλους: περιμένετε, εμείς δεν είμαστε ήρεμα πουλιά των ήσυχων καιρών, αλλά πουλιά αρπακτικά της καταιγί­δας») είτε να λειτουργεί ψύχραιμα και υποτιμητικά απέναντι στους εχθρούς του: «Με ρώτησε ένας δημοσιογράφος για το σύνθημα αυτό και του είπα: «Προς Θεού! Δεν θέλουμε να καεί αυτό το θαυ­μάσιο νεοκλασικό κτίριο. Τι θέλουμε να καεί; Να καεί ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, η βουλευτική ασυλία [...]», «και πρόσφατα με ρώτησε ένας δημοσιογράφος, στις σπάνιες ευκαιρίες που έχω να μιλώ δημόσια, ότι “και τι θα γίνει με τους μισθούς και τις συντά­ξεις”, και απήντησα [sic] χωρίς να διστάσω: “Ναι, καλύτερα να πει­νάσουμε, θέλουμε την Ελλάδα, θέλουμε τη σημαία μας και ας τρώ-

226 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

γάμε πέτρες”», «και με πήρε τηλέφωνο [...] ο κύριος Πικραμμέ- νος, και μου είπε: “Τι γίνεται κύριε πρόεδρε;” - αμέσως μετά το συμβάν35 στον Αντέννα Ένα [sic]. Και του λέω: “Τι γίνεται; Μας κή­ρυξε τον πόλεμο η Τουρκία; Έγινε κάνας σεισμός; Έγινε καμιά εθνική καταστροφή; Τι γίνεται; Τίποτα δεν γίνεται”». Είναι, δε, χα­ρακτηριστικό ότι ο ομιλητής, την ίδια στιγμή που παραθέτει πλήθος αφηγήσεις σε σχέση με την αναπαραγωγή της εικόνας της Χ Α στα ΜΜΕ, λέει ότι έχει λίγες φορές την ευκαιρία να μιλάει δημόσια, αναπαράγοντας την εικόνα του θύματος που έχει διαμορφώσει για το κίνημα. Από την άλλη, αξιοπρόσεχτο είναι και το ιδιότυπο «χι­ούμορ», επιπέδου σχολείου, που χρησιμοποιεί. Μ ε αυτόν τον τρόπο δίνεται η εικόνα ενός macho «Αρχηγού», που δεν διστάζει να περιπαίξει ούτε τον πρωθυπουργό, ενώ ταυτόχρονα η πολιτική αντιπαράθεση υποβιβάζεται σε εύκολη απαξίωση του πολιτικού προσωπικού ως τέτοιου, που δεν απαιτεί αντιπαράθεση με τις κα­θαυτό απόψεις του, αλλά την ετοιμότητα και το «αντριλίκι» μιας

κενής απαξίωσης.Επιπρόσθετη τακτική είναι η παράθεση λόγων άλλων πολιτικών

προσώπων με τρόπο τέτοιον ώστε να μην μπορούν να ελεγχθούν οι πηγές και να αξιολογηθεί η ορθότητα της μεταφοράς τους. Ο ομιλητής παρουσιάζεται ξανά να γνωρίζει περισσότερα από τους ακροατές, οι οποίοι ως εκ τούτου οφείλουν να τον ακολουθήσουν. «Και κάποιος απ’ τους υπουργούς τότε είχε πει ότι “δεν λέμε ότι την φύσηξε ο αέρας και την πήρε, ένα πανί ήταν και την πήρε ο αέρας”, «Φτάσαμε στο σημείο σε τηλεοπτική εκπομπή, όταν ένας εκπρόσωπος της Χρυσής Αυγής μίλησε για τα εγκλήματα του Στά- λιν κατά του ελληνισμού στη Σοβιετική Ένωση [...] να βγει αυτός ο κύριος, ο αλήτης, αν θέλετε, ο Σμαΐλης [sic] και να πει “ήταν προ­δότες και πήραν την ανταμοιβή τους”», «Μου έλεγε στέλεχος της

Νέας Δημοκρατίας ότι έχει στείλει πέντε αναφορές στα ανώτερη κλιμάκια του κόμματος του Αντώνη Σαμαρά για το πρόβλημα αυτά και δεν έχει λάβει απάντηση, καμία». >

Προχωρώντας, στην εκδήλωση για το 1821, ο ομιλητής ανα» τρέχει σε γραπτές πηγές προκειμένου να υποστηρίξει το επιχεί;)

ΔΙΑΡΘΡΟΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 227

ρημά του. Σε αυτό το πλαίσιο, χαρακτηριστική είναι η αναφορά

στον Γιάννη Κορδάτο και σε απόσπασμα από το έργο του Μεγάλη

Ιστορία της Ελλάδας. Ο ομιλητής, στο πλαίσιο της προβολής και

αυτοδιαφήμισής του, επισημαίνει ότι οι εθνικιστές «έχουν το ελάτ­

τωμα» να διαβάζουν και τους «εχθρούς» τους. Ο ίδιος, προκειμέ-

νου να επικυρώσει την άποψή του γύρω από τον χαρακτήρα της

Επανάστασης του 1821, παραπέμπει: «ας δουν οι “σύντροφοι” τι

λέει στο ίδιο έργο, στο κεφάλαιο ΞΑγια το αγροτικό ζήτημα, ο Γε­

ώργιος [sic]36 Κορδάτος, ο κομμουνιστής Κορδάτος: “Δεν πρέπει

να βλέπουμε την ελληνική Επανάσταση σαν κίνημα πολιτικοκοινω­

νικό και ούτε με σημερινά ιδεολογικά κριτήρια να ερμηνεύουμε το ’2 1. Η επαναστατημένη Ελλάδα του 18 2 1 δεν ήταν η Ρωσία του

1917, εν ονόματι του αριστερισμού δεν πρέπει να γίνεται παρα-

ποίηση της ιστορίας”». Παρόλο που τα αποσπάσματα δεν είναι πα­ραποιημένα, το πλαίσιο εντός του οποίου παρουσιάζονται μεταλ­

λάσσει εντελώς το νόημά τους, καθώς ο ομιλητής απομονώνει συγ­

κεκριμένες φράσεις από ένα ολόκληρο κείμενο παραλείποντας το

συνολικό πνεύμα του. Ο Κορδάτος επισημαίνει ότι είναι μεθοδο­

λογικό λάθος να προσεγγίζουμε αναχρονιστικά τα ιστορικά γεγο­νότα, δηλαδή με όρους και αντιλήψεις νεότερες, και υπό αυτό το

πρίσμα επισημαίνει ότι το 1821 δεν είναι 1917· πώς θα μπορούσε

να συμβαίνει κάτι τέτοιο, άλλωστε; Αυτή η παρατήρηση, ωστόσο, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το αν ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας εμπεριείχε και στοιχεία κοινωνικής πάλης. Η εν λόγω

οπτική καθίσταται σαφής τόσο από τον Κορδάτο, στο ίδιο37 και σε άλλα κείμενά του38 αναφορικά με τα κοινωνικά στρώματα που

ενεπλάκησαν στην Επανάσταση και τον ρόλο που το καθένα δια­

δραμάτισε, όσο και από τις εμφυλιοπολεμικές συρράξεις που ακο­

λούθησαν την Επανάσταση. Στη συνέχεια, ο Νικόλαος Μιχαλολιά- κος, παρά το προηγούμενο μένος του για τις ξένες δυνάμεις που

ελέγχουν τα ελληνικά πράγματα, δεν διστάζει να αποδεχτεί και να

προβάλει ως ορθή την οπτική του Άγγλου πρέσβη σχετικά με τις

«φυλετικές και θρησκευτικές αντιπάθειες» που ενεργοποίησαν την

228 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Επανάσταση, ακριβώς γιατί μια τέτοια προσέγγιση, κατάλληλα ανα- πλαισιωμένη, επιβεβαιώνει τη ρητορική της Χ.Α.

Η αυθεντιοκρατική αντίληψη και λειτουργία της Χ.Α. είναι πρό­δηλη και σε άλλα σημεία των λόγων του «Αρχηγού» της. Ο ίδιος συχνά αναφέρει φράσεις «μεγάλων αντρών» του παρελθόντος - όπως του Ιουλίου Καίσαρα («Ήρθα, είδα, ενίκησα») ή του Ελευ­θέριου Βενιζέλου σχετικά με την Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών»-, το περιεχόμενο των οποίων μεταφέρει ανα­χρονιστικά στο παρόν. Από τις εν λόγω αναφορές ξεχωρίζει η πα­ραπομπή στον Νικηταρά και το «γκοβέρνο μιλιτάρε» το οποίο απηύθυνε σε πολιτικούς το 1823.0 Νικόλαος Μιχαλολιάκος μιλάει καθαρά για την κυβέρνηση του στρατού κόντρα στην πολιτική κα τους πολιτικούς, παρομοιάζοντας τη Χ Α με εθνικοαπελευθερω- τικό κίνημα. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο ανάδειξης της «ελληνικό­τητας» της Χ Α , ο ομιλητής παραθέτει μανιάτικα μοιρολόγια κα ανιστορικές αναφορές πλάι στις ρήσεις αρχαίων φιλοσόφων, όπαχ του Πλάτωνα, και σε μύθους, όπως του μαρμαρωμένου βασιλιά την εγκυρότητα των οποίων διασφαλίζει με την παραπομπή στο>

Νικόλαο Πολίτη. Η διαφορά, βέβαια, είναι ότι για τον ομιλητή η ε> λόγω «εγκυρότητα» αναφέρεται στο γεγονός ότι, αφού επιβεβαι ωμένα υπήρξε τέτοιος μύθος, πρέπει και να υλοποιηθεί. Από tc πάνθεο των ηρώων δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν φράσειι του Θεόδω ρου Κολοκοτρώνη («Φωτιά και τσεκούρι στους προ σκυνημένους») αλλά και ολόκληρες αφηγήσεις περί αυτού. Όπωι και στις προηγούμενες περιπτώσεις, οι σχετικές αναφορές, παρόλ< που γίνονται εν είδει αυθεντίας, τελικά μάλλον απαξιώνουν τοι αγωνιστή της Επανάστασης διαστρεβλώνοντας τη δράση του, ακρι βώς γιατί ο ίδιος προσεγγίζεται σαν σύμβολο χωρίς περιεχόμεν* και σαν θέαμα βγαλμένο από το κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο εντόι του οποίου έδρασε, καταλήγοντας να αποτελεί εργαλείο στα χέρΜ εκείνων που μισούν κάθε έκφανση της ελευθερίας.

Προχωρώντας, αξίζει να σημειωθεί η αναφορά του ομιλητή στι δημοτικό τραγούδι: «Ακόμη τούτη η άνοιξη, ραγιάδες, ραγιάδες τούτο το καλοκαίρι, ραγιάδες ραγιάδες, Μόριά και Ρούμελη». Bit

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 229

βαίως, το απόσπασμα δεν περιλαμβάνει τους πλήρεις στίχους, οι οποίοι είναι: «Ακόμα τούτη η άνοιξη / ραγιάδες, ραγιάδες / τούτο το καλοκαίρι / [καημένη Ρούμελη] / όσο να ’ρθει ο Μόσκοβος / [ραγιάδες, ραγιάδες] / να φέρει το σεφέρι / Μόριά και Ρούμελη. Προφανώς, η παράλειψη μόνο τυχαία δεν είναι, καθώς, όπως επι­βεβαιώνεται και από άλλα σημεία της ομιλίας του, ο Νικόλαος Μ ι- χαλολιάκος δεν θέλει να αναφέρεται στους Ρώσους οι οποίοι είναι ταυτοποιημένοι με την «κόκκινη πανούκλα», ακόμα και όταν δεν είναι μπολσεβίκοι, αλλά τσάροι, όπως συμβαίνει κατά την περίοδο στην οποία αναφέρεται το δημοτικό τραγούδι. Τέτοιο είναι το απο­τέλεσμα του τρόπου σκέψης που προτείνει ο Νικόλαος Μιχαλο- λιάκος: καθετί έχει μία και μοναδική οπτική, μία αμετακίνητη ει­κόνα, μια μονοσήμαντη ταμπέλα που μπορεί να λέει αιωνίως μο­νάχα δύο πράγματα: «καλό» ή «κακό».

Τέλος, χαρακτηριστικά είναι τα σημεία των ομιλιών που χρησι­μοποιούν συνθήματα και φράσεις με αισθητική που προέρχεται από τον χώρο της αριστεράς και των κινημάτων. Σε αυτό το πλαί­σιο διαβάζουμε την αποστροφή «τι έχουν να χάσουν τα σημερινά νιάτα από τις αλυσίδες τους», που παραπέμπει σαφώς στο Μανι­φέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, και στην περίφημη φράση «οι προλετάριοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν [...], παρά μόνο τις αλυσίδες τους».39 Αντιστοίχως, το σύνθημα «το ποτάμι [...] δεν γυρίζει πίσω» χρησιμοποιήθηκε πολύ συχνά από το φοιτητικό κί­νημα και αναδείχθηκε ιδιαίτερα από τις κινητοποιήσεις του 2006- 07 και μετά. Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος προσπαθεί με αυτόν τον τρόπο να ενσωματώσει την αγωνιστικότητα και τη ριζοσπαστικό- τητα της νεολαίας και των εργαζομένων γενικότερα, όπως αποτυ­

πώθηκε στις μαζικές κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών, κατευ- θύνοντάς τις σε μονοπάτια εντελώς αντίθετα από αυτά εντός των οποίων γεννήθηκε, και εκτονώνοντάς τις στη ναζιστική μυθολογία της εθνικής λύτρωσης.90

Ο Βαν Ντέικ σημειώνει ότι η κυριαρχία στον λόγο μπορεί να οριστεί ως ο επικοινωνιακός έλεγχος των γνώσεων, των αντιλήψεων και των απόψεων αυτών που έχουν λίγους τρόπους αντίστασης

230 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

στην εν λόγω επιρροή.41 Επεκτείνοντας αυτή την οπτική, θα μπο­ρούσαμε ίσως να εκτιμήσουμε ότι τούτος ο έλεγχος μπορεί νο πάρει δύο μορφές, μία έμμεση και μία άμεση. Η έμμεση συνίσταται στην προσπάθεια επιβολής μιας άποψης με όρους ταυτότητας της συλλογιστικής που γεννά την εν λόγω άποψη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο σμιλών παραθέτει συνθηματολογικά την άποψή του, χωρίς να περιγράφει τις προκείμενες που οδηγούν στα συμπερά­σματα και χωρίς να επιχειρηματολογεί γι’ αυτά. 'Ετσι, η απόσπαση της συναίνεσης του ακροατηρίου βασίζεται αφενός στην παρου­σίαση των απόψεων του ομιλούντος ως αυταπόδεικτων και αυτο­νόητα ορθών, και αφετέρου στην εξουσία την οποία ασκεί ο ίδιος ως πρόσωπο επί των ακροατών του και αποκτά από τη θέση που κατέχει. Η εξουσία αυτή είναι ισχυρότερη όταν ο ομιλητής εκφρά­ζεται ως εκπρόσωπος ενός θεσμού ή όταν συμμετέχει σε μια μη διαλογική μορφή συζήτησης. Στην περίπτωση του Νικόλαου Μιχα- λολιάκου ισχύουν και οι δύο εκφάνσεις, πρώτον διότι ο ομιλητής εκφράζει την άποψη του κόμματος της Χ.Α., δεύτερον γιατί την εκ­φράζει σε εκδηλώσεις στις οποίες το κοινό δεν μπορεί να παρέμβεί, και επιπλέον γιατί η θέση του ομιλητή μέσα στο κόμμα τού προσ­δίδει ιδιαίτερο και αξεπέραστο κύρος ανάμεσα στα μέλη του, ανψ γνωρίζοντας τον ως αυθεντία. Όπω ς χαρακτηριστικά σημειώνει ό Μπουρντιέ, «ο ειδικός χαρακτήρας του λόγου της αυθεντίας [...] έγκειται στο γεγονός ότι δεν αρκεί να είναι κατανοητός (μπορεί μά­λιστα σε ορισμένες περιπτώσεις να μην είναι, χωρίς να χάνει τη δύ­ναμή του), και ότι ασκεί την προσίδια ενέργεια του μόνο υπό το# όρο να αναγνωρίζεται ως τέτοιος».42 ■#'

Παράλληλα, στους υπό ανάλυση λόγους γίνεται φανερή κα ιή δεύτερη, η άμεση μορφή ελέγχου των γνώσεων. Ο ομιλητής itiM ραπέμπει σε πηγές τις οποίες το ακροατήριο δεν είναι σε θέση W διασταυρώσει την ώρα της εκδήλωσης, με αποτέλεσμα να ενεργ*® ποιείται ξανά ως μέσο πειθούς η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο ταΝ ομιλητή. Ο άμεσος έλεγχος όμως συνίσταται στο γεγονός ότι1· ομιλητής επί της ουσίας παραποιεί όσα μεταφέρει προκειμένου » ενισχύσει και να επιβάλει την άποψή του. Μ ε αυτή την έννοια, Μ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 231

επιχειρείται μονάχα η διαμόρφωση άλλης μίας αναπαράστασης του κοινωνικού γίγνεσθαι, αλλά μιας αναπαράστασης που οικοδομείται σε δεδομένα τα οποία τελικά δεν είναι και τόσο δεδομένα. Α ν η αναπαραγωγή άλλων λόγων αποτελεί στοιχείο της αναφορικότη- τας43 των υπό εξέταση ομιλιών, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι αυτή η αναφορικότητα είναι ιδιαίτερα περιορισμένη, καθώς επί της ου­σίας λειτουργεί περισσότερο σαν άλλοθι, προσομοιάζοντας τρό­πον τινά σε μυθοπλαστική αφήγηση. Τ ις περισσότερες φορές δεν βρισκόμαστε απλώς μπροστά σε μια διαφορετική ερμηνεία και αναπαράσταση των κοινωνικών δεδομένων, αλλά στην εσκεμμένη παρουσίαση των φαντασιώσεων του ομιλητή. Χρειάζεται βέβαια να συνυπολογίσουμε ότι, ακόμα και στην περίπτωση που τα εντός των υπό ανάλυση λόγων αναπαρουσιαζόμενα κείμενα τρίτων δεν είναι παραποιημένα, η τοποθέτησή τους στα συγκεκριμένα περι­κείμενα επιτελεί έντονη αναπλαισιωτική λειτουργία. Από αυτή την άποψη, θα μπορούσε ίσως να υποστηριχτεί ότι οι λόγοι του Ν ικό­λαου Μιχαλολιάκου είναι ιδιαίτερα «παραγωγικοί»44 όσον αφορά τη νέα γνώση, καθώς καταφέρνουν -μ ε τους τρόπους που περι- γράφηκαν- να επανερμνηνεύουν πλήθος παραδεδομένες γνώσεις. Αυτός είναι ένας από τους λόγους ο οποίος μπορεί, εντελώς με­ρικά βέβαια, να εξηγήσει την έλξη κοινωνικών τμημάτων προς τη Χ.Α.: ο «Αρχηγός» ισχυρίζεται ότι κατέχει τμήμα της γνώσης που η «παγκόσμια συνωμοσία» κρύβει από τον λαό- και η αναπλαισίωση λειτουργεί ενισχυτικά προς αυτή την αξίωσή του, όταν ο ίδιος «αποκαλύπτει» δήθεν κρυμμένα μυστικά ή ερμηνεύει στοιχεία που κάποιοι προσπαθούν να αποκρύψουν ή να παρουσιάσουν διαφο­ρετικά. Το κατά πόσο αυτή η νέα γνώση μπορεί όντως να αποτελεί «αυθεντική»45 γνώση είναι βέβαια πραγματικό ερώτημα, καθώς οι προκείμενες από τις οποίες προκύπτει ούτε εκφράζονται ούτε έχουν λογικό ειρμό και συνοχή.

232 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΙ

Δ ι α - λ ο γ ι κ ό τ η τ α ( i n t e r d i s c o u r s i v i t y )

Η έννοια χης δια-λογικόχητας είναι σημαντική γιατί βοηθάει στην

προσέγγιση του λόγου ως προϊόντος της διαπλοκής και της «συ­

νομιλίας» διαφόρων κεψενικών ειδών, καθώς και άλλων συστημά­

των λόγου και εξουσίας. Υπό αυτό το πρίσμα κανένας λόγος δεν προκύπτει από παρθενογένεση, και οι έννοιες οι οποίες αναπτύσ­

σει προκύπτουν αλλά ταυτόχρονα διαμορφώνουν κιόλας έναν άμεσο «διάλογο» με άλλους λόγους/6 Έτσι, το στοιχείο της δια-

λογικότητας διαπερνά κάθε ομιλία στο σύνολό της και δεν εντοπί­

ζεται σε συγκεκριμένα σημεία, όπως συμβαίνει με τη λειτουργία

της διακειμενικότητας. Το γεγονός ότι επιλέχτηκε να γραφτεί και

μια πιο συγκεκριμένη ενότητα σχετικά με τη διαπλοκή των υπό

ανάλυση ομιλιών με άλλους λόγους δεν οφείλεται σε κάποια επι­δίωξη να περιοριστεί το θέμα εντός ενός συγκεκριμένου «σχήμα­

τος» ή να περιγραφεί εξαντλητικά, αλλά στην προσπάθεια να ανα- δειχτούν κάποιες βασικές και συστηματικές αναφορές των ομιλιών

-μέσω της ομαδοποίησης των σημαντικότερων ευρημάτων-,

καθώς και να εντοπιστούν οι «εκλεκτικές συγγένειες» που τις χα­

ρακτηρίζουν.

Μ ια π ρ ο φ α ν ή ς ι σ τ ο ρ ι κ ο π ο λ ι τ ι κ ή σ υ γ γ έ ν ε ι α

Ό ταν γίνεται λόγος για «εκλεκτικές συγγένειες», προφανώς η πα­ραπομπή αφορά τη χιτλερική ρητορική. Είναι μάλλον προφανές ότι

όχι μόνο η δομή, τα θέματα, οι στρατηγικές και η φυσιογνωμία του

λόγου είναι χιτλερικής προέλευσης, αλλά ακόμα και η ίδια η έμ: πνευση και η θεωρητικοϊδεολογική καταγωγή τους. Θα μπορούτ

σαμε, επομένως, να κατατάξουμε συνολικά τις συγκεκριμένες ομιγλίες ως «είδος» ή τμήμα του σχετικού συστήματος λόγου και εξοφ·

. ' ]σίας. Ωστόσο, πέρα από τη συνολική προσέγγιση, αλλά και τηγ ̂

προηγούμενη αναφορά στις μιμήσεις και την υιοθέτηση από τη ΧΑ$ των καθαυτό χιτλερικών συνθημάτων, έχει σημασία να εντοπιστοώ|

και να αναδειχτούν και οι έμμεσες, πλην σαφείς, αναφορές σε χ«®|

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 233

λερικά κείμενα, και πιο συγκεκριμένα στον Αγώνα47 και στο Second Book.48

Αναπαράγοντας και επεκτείνοντας τη θεωρία του Γκομπινώ (Gobineau) για τις φυλές και την ανισότητά τους, ο Χίτλερ περι­γράφει την έννοια της φυλής υπό το πρίσμα του «είδους». Ο ι αν­θρώπινες φυλές οριοθετούνται στη φύση ως προς την εξωτερική εμφάνιση και τη χαρακτηρολογική δομή τους, αξιολογούνται βάσει της εξωτερικής δύναμής τους, ενώ οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώ­πινων φυλών διαρθρώνονται όπως οι σχέσεις μεταξύ των ειδών των ζώων: επικρατεί ο δυνατότερος και ο αφανισμός των μελών ενός είδους είναι αναγκαίος παράγοντας για την επιβίωση ενός άλλου.49 Για τον Χίτλερ, ο χομπσιανός «πόλεμος όλων εναντίον όλων» δεν σταματάει στο κατώφλι του πολιτικού· αντιθέτως η Λαϊκή Κοινότητα είναι αυτή που θα πρέπει να διασφαλίζει τη συ­νέχισή του με όρους συνολικής εποπτείας, διασφαλίζοντας την υπεροχή του δυνατότερου.50 Πρόκειται για έναν πραγματικό κοι­νωνικό δαρβινισμό, που ορίζει το πλαίσιο της πολιτικής και του αξιοβίωτου. Έτσι, ο «Άριος» είναι ο θεμελιωτής της ανώτερης αν­θρωπότητας, η πρώτη από τις τρεις ομάδες βάσει των οποίων ο Χίτλερ κατατάσσει το ανθρώπινο είδος, αυτή που είναι παραγωγός και θεμελιωτής του πολιτισμού. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει φυλές οι οποίες είναι φορείς πολιτισμού, δηλαδή δεν δημιουργούν αλλά παίρνουν και αναπαράγουν τον πολιτισμό της ανώτερης ομά­δας, ενώ η τελευταία ομάδα είναι οι καταστροφείς του πολιτισμού, που συμπυκνώνονται στο πρόσωπο των Εβραίων.51

Όπω ς για τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, έτσι και για τον Χίτλερ, η ίδια η ιστορία είναι η εξέλιξη της μάχης των ανθρώπων ενάντια στον θάνατο.52 Στόχος είναι η επιβίωση του ατόμου και του έθνους, και με αυτή την έννοια η ζωή νοηματοδοτείται αρνητικά, ως αγώνας ενάντια σε κάτι. Ό σ ο πιο νωρίς αντιληφθεί ο άνθρωπος ότι υπό- κεπαι απολύτως στις ανώτερες δυνάμεις της φύσης που καθορί­ζουν το γίγνεσθαι συνολικά, τόσο πιο επιτυχημένος θα είναι ο αγώ­νας που διεξάγει.53 Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα φτιαγμένο από χώμα και αίμα, που πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο επιβίωσης

234 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

του ζωικού βασιλείου, αρνούμενος επί της ουσίας κάθε είδουςπνευματικότητα.54 Η πνευματικότητα είναι χρήσιμη μόνο στονβαθμό που εξυπηρετεί την ενίσχυση των ανθρώπινων δυνάμεων στον πόλεμο για επιβίωση,55 και υπό αυτό το πρίσμα ο «Αρχηγός» οφείλει να αποστασιοποιείται από πασιφιστικές πολιτικές επιλογές που καθιστούν τη φυλή μαλθακή.

Επιπλέον, ο Χίτλερ πίστευε ότι οι εχθροί του στόχευαν στην εξάλειψη του γερμανικού στοιχείου, και ο ίδιος πάλευε για την επα­νένωση των απανταχού Γερμανών υπό κοινή σκέπη.56 Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετεί και ο Νικόλαος Μιχαλολάκος τις αλυτρωτικές αναφορές του περί της Ελλάδας που θα εκτείνεται μέχρι την Τουρ­κία και την Αλβανία. Προχωρώντας, και ο Χ ίτλερ χρησιμοποιούσε, προκειμένου να ονοματίσει τους εχθρούς, τις χαρακτηριστικές με­ταφορές «των ποντικών που δηλητηριάζουν το έθνος» και της «πα­νούκλας» -κατά την αναφορά του στους μαρξιστές-, ενώ πίστευε ότι όσοι αντιλαμβάνονταν το έθνος ως «καπιταλιστικό κατασκεύα­σμα» δεν ανήκαν σε αυτό και έπρεπε να αφανιστούν.57 Ήδη, από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου του, καθιστά σαφές ότι βασικός θανάσιμος εχθρός ήταν οι αριστεροί και στόχος ο αφανισμός τους. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι συνεχώς επαναλαμβάνεται η άποψη ότι αν κάποιος θέλει να επικρατήσει του εχθρού οφείλει να τον πολεμήσει με τα ίδια μέσα και την ίδια σκληρότητα, δίνοντας έμ? φάση στη σημασία της «σωματικής τρομοκρατίας στο άτομο και τη μάζα».58 Αν κρίνουμε από την πληθώρα των προβολικών αναλυ­τικών αναφορών και περιγραφών στις πράξεις που ο ομιλητής anof δίδει στους εχθρούς του, και κυρίως αν συνυπολογίσουμε την ίδιά την πρακτική της Χ Α και την εμπλοκή της σε δολοφονίες, εκατογι· τάδες κακοποιήσεις και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, συ μ; περαίνουμε ότι η λογική του γενικού γραμματέα της κόμματος συμπίπτει απόλυτα με τη λογική του Χίτλερ. |

Είναι όμως ακόμα πιο χαρακτηριστικό ότι η σύμπτωση είναι Ο 0 νολική, καθώς αποτυπώνεται ότι και οι δύο «Αρχηγοί» π ροσεγ^ ζουν κα ερμηνεύουν τον κόσμο στη βάση αντιδιαλεκτικών και | νοδιάστατων διπόλων: υπάρχουν δύο ομάδες, οι «κακοί» και ,Γ

ΔΙΑΡΘΡΟΙΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 235

«καλοί», οι επιτιθέμενοι και τα θύματα, οι λαοπλάνοι και οι αφελείς, η απαξία της «μάζας» και η αξία του ατόμου κ.ο.κ. Βεβαίως, αυτό το μίσος για τη διαλεκτική αποτυπώνεται και στην αντίληψή τους για τη σκέψη και τη σύνθετη συλλογιστική, για την οποία θεωρούν ότι ισοδυναμεί με ελιτισμό.59 Προφανώς, το μίσος για το διαφο­ρετικό συμπυκνώνεται στους Εβραίους, στους οποίους ο Χίτλερ αναφέρεται καθ’ όλη τη διάρκεια του κειμένου του, με τρόπο που καθιστά σαφές στο αναγνωστικό κοινό ότι το θέμα αυτό είναι σχε­δόν μια ψύχωση για τον ίδιο. Ο ι Εβραίοι προβάλλονται ως μη άν­θρωποι («με το πέρασμα των αιώνων είχαν εξωτερικά εξευρωπαϊ- στεί και είχαν πάρει ανθρώπινη μορφή»),40 ως όντα με διαβολικές και καταστρεπτικές για τον άνθρωπο δυνάμεις, και φυσικά σαν αφανείς παγκόσμιοι ηγέτες της αριστερός: «η εβραϊκή θεωρία του μαρξισμού απορρίπτει την αριστοκρατική αρχή της φύσης και αν­τικαθιστά το αιώνιο προνόμιο της δύναμης».41 Το συγκεκριμένο χωρίο δεν αποτυπώνει μονάχα την ταυτόσημη αντίληψη της Χ.Α. για τους Εβραίους, αλλά και την ίδια την οπτική του κόσμου ως κυ­ριαρχούμενου από ανώτερες δυνάμεις που κατατάσσουν τα όντα ιεραρχικά, με κριτήριο τη δύναμη. Παράλληλα, η λογική και η αι­σθητική της «αιώνιας φύσης»42 που συχνά επικαλείται ο Χίτλερ πα­ραπέμπει στην έννοια του χρόνου όπως περιγράφηκε και σε ρή­σεις του Μιχαλολιάκου, π.χ., στη φράση «αιωνία Ελλάς».

Σε αυτή τη «λογική» εντάσσεται η έχθρα προς τη δημοκρατία, ακριβώς γιατί το εν λόγω σύστημα προνομιμοποιεί, σύμφωνα με τον Χίτλερ (και τον Μιχαλολιάκο), τη βούληση και τη «νωθρότητα της μάζας», ενώ αντιβαίνει την «αριστοκρατική αντίληψη της φύσης» και παραβλέπει ότι η ανθρώπινη πρόοδος είναι αποτέλε­σμα επιδιώξεων συγκεκριμένων, άξιων ατόμων.43 Η αποθέωση του ατομισμού και της δύναμης αποτυπώνεται τόσο στη «θεωρία» και στην πολιτική πρακτική του ναζισμού όσο και στην οργανωτική δομή των αντίστοιχων μορφωμάτων. Κόντρα σε αυτό το κατά τον Μιχαλολιάκο «σάπιο» καθεστώς, ο Χίτλερ επισημαίνει ότι ο αγώνας θα διεξαχθεί και με νόμιμα αλλά και με παράνομα μέσα, στον βαθμό που ο ίδιος ο εχθρός θεωρείται ότι χρησιμοποιεί παράνομα

236 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

μέσα, γιατί το «δίκαιο του ανθρώπου ακυρώνει το δίκαιο του κρά­τους».64 Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετεί και η Χ.Α. την πρακτική της, για την οποία υπερηφανεύεται και την οποία προπαγανδίζει.

Στο βιβλίο του Χίτλερ είναι επίσης εύγλωττες οι αναφορές στην έννοια της θυσίας («η θυσία της προσωπικής ύπαρξης είναι απα­ραίτητη για την εξασφάλιση του είδους»), και προσομοιάζουν στις σχετικές παραπομπές των υπό ανάλυση λόγων.65 Μάλιστα, η «κλί­ση» προς την αυτοθυσία περιγράφεται ως το βασικό διακριτικό χαρακτηριστικό του «Αρίου», που έχει αποτέλεσμα να θέτει με τη βούλησή του τις ικανότητές του στην υπηρεσία της κοινότητας.66 Υπό αυτό το πρίσμα ο Εβραίος θεωρείται ο αντιδιαμετρικά «ισό­τιμος» εχθρός του «Αρίου», ακριβώς γιατί ο Χ ίτλερ τον θεωρεί ακραίο ατομιστή που στερείται εντελώς το πνεύμα της θυσίας.67 Σε αυτό το σημείο γίνεται φανερό ένα βασικό χαρακτηριστικό του ναζισμού, η λατρεία και η αντίληψη του θανάτου ως αυταξίας, κάτι που περιγράφηκε και στην προηγούμενη ενότητα της εργασίας όσον αφορά την προσέγγιση του Νικόλαου Μιχαλολιάκου. Και χρειάζεται να σημειωθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις το πλαίσιο εντός του οποίου τίθεται η ανάγκη της αυτοθυσίας είναι εντελώς διαφορετικό από το πλαίσιο που χαρακτηρίζει μια πρακτική και μια διαδικασία επαναστατική η οποία οραματίζεται την κοινωνική αλλαγή. Ιστορικά, τα επαναστατικά κινήματα έχουν να δείξουν πλή­θος παραδείγματα αυτοθυσίας και ανιδιοτέλειας. Ωστόσο, ακόμα και στην πιο ακραία μορφή της αυτοθυσίας, στη μορφή του θανά­

του, η θυσία παρακινείται από την αγάπη για την ίδια τη ζωή και από το όραμα μιας νέας, ισότιμης και δίκαιης κοινωνίας. Αντιδια- μετρικά αντίθετη είναι η ναζιστική αντίληψη, επομένως, η οποία αφορμάται από την αγάπη για τον θάνατο και την αναγκαιότητά του, και από την προσπάθεια επιβολής μιας ακραία κυριαρχικής, πειθαρχικής και ανισότιμης κοινωνίας, φοβικής στην αλλαγή και τη συλλογικότητα.

Μένοντας στο ίδιο πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί άλλο ένα εν­διαφέρον στοιχείο. Ο Χίτλερ αποδίδει στον Εβραίο την κατηγορία του ατομισμού και την έλλειψη ιδεαλισμού. Το ενδιαφέρον έγκειται

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 237

στο γεγονός όχι η αντίληψη του ίδιου είναι ατομοκεντρική και συν­δέει την έννοια της «προόδου» με την αξία του ατόμου σε αντι­διαστολή με την απαξία «της μάζας». Για τους ναζιστές, οι μάζες ως εννοιολογική κατηγορία συμβολίζουν την παρακμή γιατί κατα­πιέζουν το ατομικό ένστικτο και την ανάπτυξη των «φυσικών» ατο­μικών χαρισμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα μπορούμε να εντοπίσουμε την ασυνέχεια σε σχέση με την κατηγορία που αποδίδεται στους Εβραίους: οι Εβραίοι, σύμφωνα με τον Χίτλερ, είναι ατομιστές, και οι ναζιστές, ξανά σύμφωνα με τον Χίτλερ, οφείλουν να έχουν στο κέντρο της αντίληψής τους το άξιο άτομο ως φορέα ανώτερων δυ­νάμεων. Επομένως, εδώ πιθανόν να είμαστε σε θέση να εκτιμή­σουμε ότι η διαφαινόμενη «κοινότητα», την οποία γεννά η ναζι- στική συλλογιστική, να οδηγεί στον φόβο για την ταύτιση με τον εχθρό, που παρακινεί για την πιο σκληρή εξόντωσή του, το όριο της οποίας συνοψίζεται στην εντολή της Χ.Α. «σκοτώστε τον Εβραίο που κουβαλάτε μέσα σας».68 Μια τέτοια εκτίμηση μπορεί να φωτίσει εκ νέου το πώς η ναζιστική κοσμοθεωρία είναι ένα δόγμα αυτοκαταστροφικό, ένα δόγμα που πρέπει πρώτα να οικο­δομήσει την εικόνα του εχθρού του για να μπορέσει να υπάρξει.

Αλλάζοντας θεματική, ο Χίτλερ επισημαίνει τη σημασία και την αναγκαιότητα που αποδίδει στην προπαγάνδα, και αναλύει τον τρόπο με τον οποίο ένας ηγέτης οφείλει να απευθύνεται στις μάζες προκειμένου να τις πείσει να ακολουθήσουν το «κίνημα». Ο ίδιος αναφέρει: «Ο ι μαζικές συγκεντρώσεις [είναι] ο μόνος τρόπος να ασκήσει κανείς μια αληθινά προσωπική και ως εκ τούτου αποτελε­σματική επιρροή σε μεγάλα τμήματα του λαού και έτσι να μπορέ­σει να κερδίσει».69 Η απόδοση ιδιαίτερων ικανοτήτων στο άτομο- μονάδα και δη στον «Αρχηγό» είναι προφανής σε αυτό το σημείο. Η επιρροή μιας πολιτικής αντίληψης συνδέεται έτσι πρώτα και κύρια με τον «Αρχηγό» προσωπικά. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να ερμηνεύσουμε το πλήθος ανοιχτές εκδηλώσεις που είχε προ­γραμματίσει η Χ.Α. στο διάστημα 2012-13, και την παρουσία του Νικόλαου Μιχαλολιάκου εκεί. Σύμφωνα με τον Χίτλερ, εξάλλου, ο «Αρχηγός» είναι προπαγανδιστής και καθήκον έχει τη δημιουργία

238 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPCB

οπαδών.70 Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο Μιχαλολιάκος σ όλες τις ομιλίες του αναφέρεται συχνά στο πρόσωπό του, χρησι μοποιώντας την τακτική αυτή ως τρόπο οικοδόμησης της πρόσω πικής αυθεντίας του και, επομένως, ως τρόπο για να πείσει τι ακροατήριο.

Ο Χίτλερ υπογραμμίζει επίσης ότι «[...] κάθε αποτελεσματικι προπαγάνδα πρέπει να περιορίζεται σε πολύ λίγα σημεία και πρέ πει να τα επαναλαμβάνει με τη μορφή συνθημάτων»,71 ενώ και όσο αφορά την ίδια την εκπαίδευση θεωρεί ότι «το λαϊκό κράτος πρέ πει να δώσει στη διδασκαλία των γενικών γνώσεων μια μορφή συν τετμημένη που δεν θα περιέχει παρά τα ουσιώδη στοιχεία».72 Πα ρομοίως, καταδείχτηκε προηγουμένως ότι ο Νικόλαος Μιχαλολιά κος, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της εκάστοτε ομιλίας, προ βάλλει συνεχώς συγκεκριμένα θέματα τα οποία αναπαράγει μι τρόπο συνθηματολογικό, χωρίς να αναλύει τη συλλογιστική ή τη'

επιχειρηματολογία του, ωθώντας το ακροατήριό του να συμμετέχτ στους λόγους διά της αναγνώρισης και όχι διά της προβληματο ποίησης. Σ ε αυτό το πλαίσιο γεννότσι εξάλλου και ο τρόπος σκέ ψης με βάση «ετικέτες», όπως τον κωδικοποίησε η Σχολή τηι Φραγκφούρτης. Σε τούτο το σημείο διαφαίνεται και ο ρόλος ποι οι οπαδοί ή οι υποστηρικτές, στη διάκρισή τους από τα μέλη τοι κινήματος, οφείλουν να έχουν απέναντι σε αυτό: «Το να είναι κα νείς οπαδός απαιτεί μόνο μια παθητική αποδοχή της ιδεολογίας»7 και «η απλή προσπάθεια της πίστης σε μια πολιτική θεωρία είνα αρκετή για την πλειοψηφία, γιατί η πλειοψηφία των ανθρώπων είνα τεμπέληδες και δειλοί. Πνευματικά δραστήρια είναι μόνο η μει οψηφία, απ’ όπου προέρχονται τα μέλη».74 Εξάλλου, οι διαφωνίει αναγνωρίζονται ως πηγή διχόνοιας και ως παράγοντες μείωσης τηι δραστηριότητας του «κινήματος» και όχι ως μοχλοί διαμόρφωση* πολιτικής άποψης.75 »

Ω ς προς τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η πολιτική συγκυρία Χίτλερ και Μιχαλολιάκος συμπίπτουν ξανά, παρόλο που τους χώ| ρίζουν σχεδόν εφτά δεκαετίες: το κράτος βρίσκεται επί της ουσίας υπό την κατοχή των μαρξιστών76 και όσοι αγαπούν το έθνος δ<(

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 239

χονται συνεχώς επιθέσεις από τον εβραιοκρατούμενο Τύπο.77 Επι­πλέον, μέσα σε αυτή την κατάσταση, το κίνημα θα πρέπει να είναι

ακούραστο και να δραστηριοποιείται συνεχώς, γιατί «όποιος ξε­κουράζεται σκουριάζει».78 Φυσικά, απά το όλο σχήμα δεν θα μπο­ρούσε να λείπει η αναφορά ότι πριν το κίνημα μεγαλώσει, εντός του υπήρχαν αρχικά μόνο «έξι μέλη».7’ Τέλος, η άποψη της ΧΑ . για την απαγόρευση της μετανάστευσης και την εκδίωξη των με­ταναστών από τη χώρα βρίσκεται στο ίδιο το πολιτικό πρόγραμμα του NSDAP, το οποίο αντιλαμβάνεται ότι οι μη Γερμανοί πολίτες ασκούν «φθαρτική επίδραση» στην εθνική ζωή της Γερμανίας.80

Πριν από την ολοκλήρωση της ενότητας, αξίζει να επισημανθεί ο τρόπος με τον οποίο η Χ Α . προσπάθησε να αποκτήσει έρεισμα στην ελληνική κοινωνία, ώστε να αυξήσει το ακροατήριό της και στη συνέχεια να επεκταθεί. Παρατηρούμε ότι η οργάνωση προ­σπαθούσε να επιβάλλει την αντίληψη και την παρουσία της σε συγ­κεκριμένες, υποβαθμισμένες περιοχές, με χαρακτηριστικό παρά­δειγμα τον Άγιο Παντελεήμονα. Εκεί επιχείρησε να διαμορφώσει μια ηγεμονία -τρόπον τινά ηγεμονία, καθώς οι μέθοδοι δεν προ­σιδίαζαν κυρίως στην απόσπαση συναίνεσης, αλλά στην επιβολή—, καθώς και ένα στρατιωτικό «αρχηγείο» το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ορμητήριο. Αυτός ο σχεδιασμός συνάδει με τον αντίστοιχο του ναζιστικού κόμματος, το οποίο προνομιμοποιούσε την απόκτηση δεσμών σε έναν συγκεκριμένο τόπο πριν από τη γε- νικευμένη διάχυση των κομματικών μελών, ενώ ιεραρχούσε ως

τρόπο απόκτησης αυτών των δεσμών τη μάχη για την κυριαρχία στον δρόμο.81 Ο ι ναζί θεωρούν ότι ο ζωτικός χώρος για ένα «υγιές» έθνος είναι μικρός και βαίνει ολοένα μειούμενος. Επομέ­νως, καθήκον των εθνικοσοσιαλιστών είναι η ανακστάκτηση ζωτι­κού χώρου82 που μπορεί να κατέχουν επικίνδυνοι για τη φυλή εχ­θροί, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση του έθνους.83 Εκεί κατατείνουν εξάλλου και οι φράσεις του Νικόλαου Μιχαλο- λιάκου περί της αναγκαιότητας να «ξεβρομίσει ο τόπος» και να διωχθούν όσοι «κατέχουν» τις πόλεις μας.

240 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Α ν τ ι π α ρ α β ο λ ή με τ ο ν κ υ β ε ρ ν η τ ι κ ό λ ό γ ο

τ η ς κ ρ ί σ η ς

Ίσως το πιο εύγλωττο σημείο συνάντησης του λόγου του Ν ικό­

λαου Μιχαλολιάκου με άλλους σύγχρονους λόγους είναι εκείνο που πραγματεύεται ζητήματα μετανάστευσης. Η μετανάστευση ως

πρόβλημα με επιπτώσεις στην εργασία και στην υγεία των Ελλήνων είναι θέμα που αναδεικνύεται πολύ συχνά από τα κυβερνητικά χείλη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος σε πολιτικό όργανο της Ν.Δ. δια μήνυσε ότι πρέπει να «ανακαταλάβουμε τις πόλεις μας».84 Πρόκειται για τη χρήση της

ίδιας ακριβώς λέξης με αυτή που αναφέρει ο γενικός γραμμστέάς της ΧΑ.: ο Αντώνης Σαμαράς, με τη γνωστή στρατιωτική μεταφορά, όχι μόνο παρομοιάζει τους μετανάστες με εισβολείς, αλλά τους ταυτίζει και με καταλήψιες ενός χώρου που δεν τους ανήκει, πα- ραπέμποντας στη φασιστική λογική του «ζωτικού χώρου». Σε ανά­λογο μήκος κύματος κινείται και η δήλωση του Νίκου Δένδια, σύμ­φωνα με την οποία η «εισβολή» των μεταναστών σήμερα είναι πιο καταστροφική ακόμα και από την κάθοδο των Δωριέων [!], λει­τουργώντας σαν «βόμβα στα θεμέλια του κράτους».85 Σε αυτό το πλαίσιο αναδύεται η έννοια της «παρανομοποίησης»84 της μετανά­στευσης, έννοια που αναδεικνύει τη θεσμική νομιμοποίηση της συ­νολικής απονομιμοποίησης των μεταναστών ως ανθρώπων.

Όπω ς σημειώθηκε, η υγιεινιστική γλώσσα είναι βασικό χαρα­κτηριστικό της νεωτερικής σκέψης. Στα ναζιστικά μορφώματα, ωστόσο, πήρε την πιο ακραία μορφή της συνδεόμενη με τις επι­ταγές της βιοπολππκής και της πειθαρχίας. Στην Ελλάδα της κρίσης, από την άλλη, η χρήση ιατρικών μεταφορών από τον επίσημο πο­λιτικό λόγο είναι τόσ ο συχνή, που θα μπορούσαμε να υποστηρί­ξουμε ότι η έννοια του «υγιούς σώματος», με όλες τις συνδηλώσεις και τις υποστασιοποιήσεις που μπορεί να φέρει μια τέτοια μετφ- φορά όταν χρησιμοποιείται στο πεδίο της πολπικής, είναι βασικός πυλώνας της κυβερνητικής ρητορικής. Μέσω αυτού καθίσταται δκ * νοητό όχι μόνο το κοινωνικό γίγνεσθαι αλλά και το ίδιο το «δέον

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 241

είναι» του κοινωνικού γίγνεσθαι. Η χρησιμοποιούμενη έννοια όμως έχει και κυριολεκτική εκτός από μεταφορική σημασ ία . Σ ε αυτό το πλαίσιο χαρακτηρισπκή είναι η παρέμβαση του Α ν δ ρ έα Λοβέρδου ως υπουργού Υγείας, ο οποίος είχε ανακοινώσει ό τ ι η αδήλωτη πορνεία είναι «υγειονομική βόμβα» και ότι οι μ ετανάστρ ιες ιερό­δουλες μεταδίδουν τον ιό του HIV στην ελληνική ο ικογένεια δια­μέσου του Έλληνα οικογενειάρχη.87 Δεν μπορούμε παρά να πα­ραλληλίσουμε την εν λόγω δήλωση με την αποστρο<ρή του Ν ικό ­λαου Μιχαλολιάκου σχετικά με τους μετανάστες ω ς φ ο ρ είς ασθε­νειών που στην Ελλάδα έχουν εκλείψει χρόνια. Και σ τ ις δύο περι­

πτώσεις, οι μετανάστες ταυτίζονται με έναν θανατηφ όρο ιό, που

απειλεί να προσβάλει το υγιές ελληνικό σώμα, η ακερα ιότητα του οποίου βρίσκεται συνεχώς υπό διακύβευση. Τα κοινω νικά προβλή­ματα αποδίδονται σε ανθρώπους με διαφορετική ταυτότητα , οι οποίοι αποτελώντας τον αποδιοπομπαίο τράγο γ ίνοντα ι ένας βο­λικός τόπος απόδοσης ευθυνών. Η ταύτιση των μεταναστώ ν με το «κακό» ως τέτοιο είναι τόσο έντονη που καταλήγει να σηματοδοτεί την ταύτιση της έννοιας και των αποτελεσμάτων τ η ς κοινωνικής κρίσης με την παρουσία των μεταναστών στην Ελλάδα — κάτι που ρητά αναφέρει και ο ίδιος ο «Αρχηγός» της Χ Α

Τελικά, όπως ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος απαιτεί τη ν απέλαση των μεταναστών, έτσι και ο Ανδρέας Λοβέρδος καταλήγει στο ίδ ιο συμπέρασμα, αδιαφορώντας για τη ζωή και την επ ιβ ίω ση των μ ε­ταναστών, επιβεβαιώνοντας την ανυπαρξία κοινωνικού κράτους και φροντίζοντας να κατευθύνει τον φόβο και την οργή τ ο υ ακροατη­ρίου του όχι στις αποφάσεις των πολιτικά υπευθύνων, αλλά στους πιο ευπαθείς και ευάλωτους αποδέκτες τούτων τω ν αποφάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, «τα σώματα των οροθετικών γυνα ικώ ν έγιναν ο γνώμονας με βάση τον οποίο τα σώματα των ό π ο ιω ν παρείσα- κτων και αποκλινόντων ξένων κατασκευάζονται ως επ ικ ίνδυνα και απειλητικά για τις έμφυλες και φυλετικές π ρ οϋπ οθέσ εις που ο ρ ί­ζουν και υποστασιοποιούν την “την ίδια τη ζωή”. [. . . ] Μ έσω του πειθαρχικού ιατρικού λόγου, χαράσσεται μια δ ιαχω ριστική γραμμή ανάμεσα στο πολιτικό σώμα που χρήζει προστασίας κ α ι στα γυμνά

242 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ξένα σώματα που την απειλούν».88 Ακριβώς αυτή η αντίληψη υπάρ­χει στον πυρήνα της ναζιστικής συλλογιστικής, σύμφωνα με την οποία τα σώματα που πρέπει να προστατευτούν είναι όσα αναγνω­ρισμένα ανήκουν στην κοινότητα. Ό λα τα υπόλοιπα οφείλουν να εξοντωθούν στο όνομα της επιβίωσης των «αναγνωρισμένων» σω­

μάτων.Προχωρώντας, και παρατηρώντας πιο συνολικά την κατάσταση,

μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το ίδιο το ξεπέρασμα της κρίσης και η διαχείριση των κοινωνικών προβλημάτων παρουσιάζονται σαν τμήματα μιας «θεραπείας», που εφαρμόζεται και πρέπει να εφαρ­μοστεί επί του κοινωνικού σώματος από την εκτελεστική εξουσία, η οποία υπό αυτό το πρίσμα αναλαμβάνει τον ρόλο του γιατρού και όχι του εκτελεστή της λαϊκής βούλησης. Αυτή η συνολική με­ταφορά βρίσκεται σε αντιστοιχία με την επίσημη αφήγηση περί των αιτιών της κρίσης. Η κρίση παρουσιάζεται σαν στιγμή εξαίρε­σης μέσα στην ομαλότητα, η οποία δεν θα μπορούσε να έχει προ- βλεφθεί λόγω του ανεξέλεγκτου χαρακτήρα των αγορών. 'Ετσι, «φυσικοποιείται» εκφεύγοντας ως προς τις αιτίες της από τις επι­λογές τής εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας και ξεπερνώντας τρόπον τινά τον ανθρώπινο παράγοντα. Εδώ βρίσκεται και ένα από τα ση­μαντικότερα σημεία σύγκλισης των συλλογιστικών που περιγρά- φονται: προβάλλεται η αντίληψη που θέλει στοιχεία του κοινωνικού ή του πολιτικού, στοιχεία που επηρεάζουν την κοινωνική καθημε­ρινότητα, να γεννιούνται από σχεδόν υπεράνθρωπες δυνάμεις ή < έστω από δυνάμεις που υποτίθεται ότι η δημοκρατία και η εκτελε- - στική εξουσία δεν μπορούσε να ελέγξει ή να προβλέψει. , 1

Με αυτόν τον τρόπο, ο «συλλογικός νους», εξοικειωμένος με | αυτή την αντίληψη, νομιμοποιεί συλλογιστικές που θέλουν το κοι» νωνικό να καθορίζεται από επί της ουσίας εξωκοινωνικούς παρά- - γοντες. Έτσι, όταν ο γενικός γραμματέας της Χ.Α. υποστηρίζει ότι ί οι δυνάμεις που καθορίζουν την ανθρώπινη κοινωνία είναι βιολο-: γικές, άρα εξωκοινωνικές, μπορούμε να πούμε ότι κινείται στηΥ; ίδια μεθοδολογία συλλογιστικής με αυτή που περιγράφηκε πι® πάνω, σε μια λογική μεθοδολογία δηλαδή που όχι μόνο δεν είν<®

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 243

ξένη στον δημόσιο λόγο αλλά έχει ήδη εγκαινιαστεί από τον ίδιες τις κυβερνητικές δυνάμεις. Προχωρώντας, ο επίσημος κυβερνητι­κός λόγος εδώ και καιρό επαναλαμβάνει με έμφαση ότι δεν υπάρ­χει άλλη «βιώσιμη» ή «υπεύθυνη» λύση πέρα από την εφαρμοζό­μενη πολιτική, την επιτροπεία του Δ Ν Τ και την υπογραφή των μνη­μονίων συνεργασίας μαζί του. Η συγκεκριμένη λογική, που παρα­πέμπει ρητά στο θατσερικό «There Is N o Alternative» (T INA), είναι ουσιαστικά κυρίαρχη και στη ρητορική του Νικόλαου Μιχα- λολιάκου, ο οποίος διατείνεται ότι ακριβώς επειδή όσα περιγράφει δεν αποτελούν δική του πολιτική αντίληψη αλλά αναγκαιότητες ορι­σμένες από την ίδια τη φύση, καθίστανται η μοναδική, προφανής λύση «σωτηρίας». Βεβαίως, και στις δύο περιπτώσεις, γίνεται φα­νερή η έντονη ιδεολογική λειτουργία των λόγων, οι οποίοι διεκδι- κούν αυτό που υποστηρίζουν ως το προφανές, το αυταπόδεικτο και το «αντικειμενικό».

Επιπλέον, βασικός τρόπος άντλησης «συναίνεσης» είναι η ανα­φορά και η καλλιέργεια του φόβου στο ακροατήριο: από τη στιγμή που η συγκυρία προβάλλεται ως πολύ κρίσιμη και η αντιστροφή της βασίζεται στη μία και μοναδική εφαρμοζόμενη λύση, αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως προβλέπεται, τότε έπεται η ίδια η καταστροφή του κοινωνικού σώματος. Συνοπτικά, και στις δύο πε­ριπτώσεις, η συναίνεση δεν αποτελεί προϊόν παραγωγικής πολιτι­κής συλλογιστικής, αλλά επί της ουσίας υφαρπάσσεται από το ακροατήριο διά της επίκλησης στον φόβο και σε μια επικείμενη καταστροφή με ανείπωτες διαστάσεις- το πολιτικό δίνει τη θέση του στο τεχνικό και προβάλλεται ως αντιπαραθετικό και εχθρικό προς το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Τέλος, η περί της κρίσης κυβερνητική αφήγηση καταλήγει στην ανάγκη οι πολιτικές αποφάσεις να λαμβάνονται από ειδήμονες, οι­κονομολόγους κατά κύριο λόγο, και όχι γενικά από πολιτικούς που δεν θα έχουν σχέση με τεχνοκρατικά ζητήματα. Αυτή η αντίληψη μπορεί να ερμηνεύσει και το στοιχείο που περιγράφηκε αρχικά: η εκτελεστική εξουσία μοιάζει -και είναι «κατ’ εξαίρεση» ανάγκη να μοιάζει— περισσότερο με διακεκριμένο ιατρό παρά με εκπρόσωπο

244 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

των πολιτών. Υπό αυτό το πρίσμα, ο γιατρός οφείλει με κάθε τρόπο να γιατρέψει τον ασθενή, διαδικασία που δεν περιλαμβάνει ανοιχτό διάλογο με τον ασθενή σχετικά με το είδος της θεραπείας του. Έτσι και η εκτελεστική εξουσία νομιμοποιείται να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς τη λαϊκή συναίνεση γιατί οι ειδήμονες της κυβέρ- νησης «γνωρίζουν», ενώ επίσης νομιμοποιείται να μετασχηματίζει σε άλλη κατεύθυνση ήδη ειλημμένες αποφάσεις, αν η ίδια το κρίνει ορθό. Όπω ς όμως σημειώνει η Αθηνά Αθανασίου: «οι λόγοι της κοινωνικής θεραπευτικής υφαίνουν ένα πλέγμα μεταπολιτικής συ­ναίνεσης και εξαλείφουν τα ίχνη των εξουσιαστικών σχέσεων που τους οργανώνουν».89

Στην ίδια λογική κινείται και η σχέση του κοινού της Χ.Α. με τον «Αρχηγό» της όπως τη βλέπουμε να περιγράφεται μέσα από τα λεγάμενα του Νικόλαου Μιχαλολιάκου. Ο «Αρχηγός» παρουσιά­ζεται να γνωρίζει περισσότερα από το κοινό του, κάποια από τα οποία επιλέγει να μοιραστεί μαζί του. Παρουσιάζεται όμως και σαν «πατέρας» ή «μεγάλος αδελφός» που νοιάζεται για το καλό του ακροατηρίου και το καθοδηγεί. Σε κάθε περίπτωση, πρόκεπαι για μια πολιτικά ανισότιμη σχέση. Εντός αυτής, η ανισοτιμία όχι μόνο παρουσιάζεται δικαιολογημένη, αλλά και αναπόφευκτη, καθώς Ο τρόπος θέασης του κόσμου αποδίδει συγκεκριμένες και αμετάτ βλητες θέσεις σε κάθε άτομο. Πάντως, και στις δύο περιπτώσεις παρατηρούμε ότι οι πολιτικές σχέσεις, είτε της κυβέρνησης με τ * ί εκλογικό σώμα είτε της Χ Α . με το ακροατήριό της, οι σχέσεις προσώπησης δηλαδή, παρουσιάζονται μετωνυμικά σαν κόπο*·; άλλο είδος κοινωνικής σχέσης και μάλιστα δομικά ανισότιμης (γκ*| τρός-ασθενής, πατέρας/αδελφός-προστατευόμενος).

Στις ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου καταδείχτηκε υπάρχει σαφής έχθρα προς το δημοκρατικό πολίτευμα αλλά προς την έννοια του πολιτικού γενικότερα. Ο πολιτικός είναι i τότε «επαγγελματίας» πολιτικός και, πιο συγκεκριμένα ακόμα,* αυτός που βρισκόταν στην κυβέρνηση της χώρας από τη Με λίτευση μέχρι σήμερα. Η εν λόγω περιγραφή γίνεται περισσέ σαφής αν συμπεριλάβουμε το δεδομένο ότι για τη Χ.Α. δεν ι

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 245

χουν αριστεροί και δεξιοί και ότι όλοι είναι ίδιοι ή διαφορετικές εκδοχές του ίδιου πράγματος. Υπό αυτό το πρίσμα και χωρίς ιδι­αίτερες ερμηνείες και αναλύσεις, καταγγέλλεται συλλήβδην το με­ταπολιτευτικό «πολιτικό κατεστημένο». Καταδείχτηκε επίσης ότι, σε τελική ανάλυση, το ίδιο το πολίτευμα, η δημοκρατία, σε συν­δυασμό με ό,τι σηματοδότησαν οι μεταπολιτευτικοί αγώνες για κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία, ευθύνονται για τη σημερινή κρίση και τα κοινωνικά προβλήματα. Πρόκειται για άλλο ένα θεμα­τικό στοιχείο που παραπέμπει στη σύγχρονη κυρίαρχη ρητορική, η οποία αποδίδει στην περίοδο (και στην έννοια) της Μεταπολί­τευσης τις βασικές ευθύνες της κρίσης: Μεταπολίτευση σημαίνει ασυδοσία, μεγάλος δημόσιος τομέας, ανομία, πολύς συνδικαλι­σμός, προνόμια και πολύ, άρα ακριβό, κοινωνικό κράτος.

Φαίνεται ότι και οι δύο πλευρές διατηρούν κοινή τη στρατηγική η οποία στοχεύει στη διαγραφή του αξιακού και ηθικού στίγματος της Μεταπολίτευσης και στην απαξίωση των κοινωνικών αγώνων. Αυτό γιατί η κριτική δεν αποδίδεται στις εκάστοτε κυβερνήσεις ή σε μια συγκεκριμένη πολιτική στρατηγική, αλλά συνολικά στον με­ταπολιτευτικό ταξικό συσχετισμό, έναν συσχετισμό δηλαδή στον οποίο οι εργαζόμενες τάξεις κατείχαν πολύ καλύτερες θέσεις συγ­κριτικά με σήμερα. Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται κάτι τέτοιο μάλιστα είναι ιδιαίτερα εύγλωττος, καθώς η τακτική δεν είναι άλλη από μια τάση για αναθεώρηση της ίδιας της ιστορικής πραγματι­κότητας: απλουστευτικές γενικεύσεις (όπως η ταύτιση του εργο- δοτικού και κίτρινου συνδικαλισμού με την έννοια και τη συνθήκη του συνδικαλίζεσθαι εν γένει ή η άποψη ότι για την κρίση φταίει η τρυφηλή ζωή που όλοι έκαναν το προηγούμενο διάστημα), απο- ηλαισίωση των ιστορικών γεγονότων, εμπέδωση της ανιστορικής αντίληψης ότι η «πολλή» κοινωνική ελευθερία γεννά την «ανομία», και τελικό αποσιώπηση της Μεταπολίτευσης ως στιγμής στη μετα ­πολεμική και μετεμφυλιακή ιστορική συνέχεια και της προσπάθειας του επίσημου πολιτικού προσωπικού να την ενσωματώσει.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να διαβαστούν και οι αναφορές του Νικόλαου Μιχαλολιάκου περί αριστεροκρατούμενων πανεπι-

246 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

στημίων. Πρόκειται για μια αντίληψη που βλέπει ότι πίσω από τον δημόσιο τομέα και τον κρατικό μηχανισμό κρύβονται οι μαρξιστές, οι οποίοι τελικά δεν ξεχωρίζουν από τους φιλελεύθερους: όλοι αυτοί ταυτίζονται, και αντιπροσωπεύονται συνολικά από την εικόνα του Εβραίου. Αξίζει όμως να παρατηρήσουμε ότι η εν λόγω οπτική δεν κατανέμει ισότιμα τις ευθύνες μεταξύ των φιλελεύθερων και των μαρξιστών πολιτικών. Όπω ς είδαμε και από την προηγούμενη ενότητα της εργασίας, σύμφωνα με τον Νικόλαο Μιχαλολιάκο, οι αριστεροί είναι αυτοί που έχουν καταλάβει νευραλγικούς τομείς της δημόσιας διοίκησης, έχουν αποτελέσει βασικό ιδεολογικό εχθρό του έθνους κατά το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν, ενώ οι περισσότεροι είναι και Εβραίοι. Η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να

μην αναφέρεται σε συνωμοσιολογικές θεωρίες για Εβραίους, ωστόσο, στην επιχείρηση εξιλέωσης των ευθυνών που φέρουν το Π Α Σ Ο Κ και η Ν Λ . για τη μεταπολιτευτική διοίκηση της χώρας, ο Αντώνης Σαμαράς δεν διστάζει να δηλώσει καθαρά ότι αυτοί που κυρίως επωφελήθηκαν από το καθεστώς ήταν οι αριστεροί. Ο πρω­θυπουργός, μην μπορώντας να αρνηθεί την κομματική-κυβερνητική \ εμπλοκή στη διαδικασία προσλήψεων στον δημόσιο τομέα, προ* J σπαθεί να υποβιβάσει τις ευθύνες των κομμάτων λέγοντας ότι αυτί | προτιμούσαν να διορίζουν αριστερούς και όχι δεξιούς (!) στον κρατικό μηχανισμό.90 Ό λες οι αποστροφές συντείνουν στην επίσης j απολιτική και απλουστευτική λογική τού «όλοι μαζί τα φάγαμεικ μια λογική που αποκρύπτει ταξικές διαφορές, πολιτικές διακρίσεις^ και κυρίως συγκαλύπτει τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις εξοι# σίας που καθόριζαν το κοινωνικό γίγνεσθαι όλα αυτά τα χρ όν ια ^

Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στη λο< της θυσίας, που είναι συστατικό στοιχείο της χιτλερικής ρητορι; την οποία ασπάζεται ως τέτοια και η Χ Α Η έννοια της θυσίας σιμοποιείται ευρέως και σήμερα στον δημόσιο λόγο, και τη σι τόμε συνήθως σε φράσεις όπως «να μην πάνε χαμένες οι θι του ελληνικού λαού»,91 οι οποίες εκφέρονται από κυβερνι χείλη. Το οξύμωρο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι, όπως ρούμε να διαπιστώσουμε τόσο από τα εκλογικά αποτελέσματα

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 247

2 0 12 όσο και από το προεκλογικό πρόγραμμα των κομμάτων που βρίσκονται στην κυβέρνηση σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας είναι αντίθετη με την κυβερνητική πολιτική, επομένως και με τις εφαρμοζόμενες αναδιαρθώσεις.92 Από αυτή την οπτική, είμαστε σε θέση να υποστηρίξουμε ότι οι «θυσίες του λαού» είναι επιλογές που δεν έχει πάρει ο ίδιος ο λαός, άρα δεν εντάσσονται στο πλαίσιο της αυτοθυσίας, αλλά υλοποιούνται επειδή αποτελούν νομοθετικά διατάγματα ανεξάρτητα από το αν αυτά απολαμβάνουν τη λαϊκή συναίνεση.

Σε τούτο το πλαίσιο και παρά το γεγονός ότι η θυσία απαιτεί πάντοτε την ύπαρξη του φορέα που θα την υλοποιήσει, και στις δύο περιπτώσεις των λόγων που αναφέρονται στη θυσία, οι ομι­λητές διαμορφώνουν αδιαμεσολάβητα από το κοινό τους το ση- μασιολογικό περιεχόμενο όσων λένε. Μ ε αυτόν τον τρόπο εγκα- λούν το ακροατήριο στην πρακτική της θυσίας, με μια έγκληση σαφώς επιτελεστική. Βεβαίως, η (αυτο)θυσία παρουσιάζεται σαν να αποτελεί θέληση του ίδιου του ακροατηρίου. Ωστόσο, σε πραγ­ματικό χρόνο, η έννοια της θυσίας είναι μια έννοια που σε πρώτη φάση διαμορφώνεται από τον λόγο του ομιλητή και δεν προκύπτει ως προϊόν της συλλογικής θέλησης ή της πρακτικής του λαού, αν- τιθέτως επιβάλλεται σε αυτόν διά του λόγου, ο οποίος στη συγκε­κριμένη περίπτωση αναπαριστά ιδεολογικά το κοινωνικό υποκεί­μενο (το ακροατήριο εν προκειμένω) ως ένα υποκείμενο με ελεύ­θερη ή ανεπηρέαστη βούληση και πρακτική.

248 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

1. Δοξιάδης, Ανάλυση λόγου, ό.π., σ. 180.

2. Ευανθία Δρακωνάκη-Καζαντζάκη (επιμ.), Αριστοτέλους Ρητορική (A, Β

βιβλία), τόμ. β ', Αθήνα: Παπαζήση, 2008, σσ. 18-19 και 66-67.

3. van Dijk, ό.π.4.0 Λέβενταλ και ο Γκούτερμαν σημειώνουν ότι ο κόσμος του δημαγωγού

βασίζεται στο σχήμα «είτε-είτε», που σημαίνει ότι η ανθρώπινη ζωή βασίζεται

σε έναν αδιάκοπο αγώνα. Το «είτε-είτε» μοιάζει να είναι οικουμενικό χαρα­

κτηριστικό της ύπαρξης, ένα χαρακτηριστικό που διαχωρίζει τους ανθρώπους

από τους υπανθρώπους. Ο ι άνθρωποι πρέπει να παλεύουν βίαια για να προ­

στατεύουν και να διαχωρίζουν τον εαυτό τους από τους υπανθρώπους. Ο δη­

μαγωγός δεν παρουσιάζει αυτή την αντίληψη ως αποτέλεσμα της απαξίωσης

των υπαρχουσών ηθικών αξιών, αλλά ως αντικειμενικό και μη διακυβευόμενο

όρο και τρόπο ύπαρξης. Δεν προσφέρει το όραμα ενός καλύτερου κόσμου

όπου όλοι θα ζούμε αδελφωμένοι. Λέει ότι για να επιβιώσουμε πρέπει να ενω­

θούμε σε μια ομάδα ελίτ, που θα απαιτεί και θα παίρνει από τους άλλους αυτό

που χρειάζεται για τον εαυτό της. Ο ι ηθικές αξίες βασίζονται σε μια νηφάλια

αντίληψη για την αυτοεπιβίωση. Επομένως, η έμφαση αίρεται από τις ηθικές

αξίες και μεταβαίνει σε μια βιολογικού τύπου προστασία του εαυτού: Lowen-

thal και Guterman, ό.π., σσ. 92-95.

5. Theodor W . Adorno, Η ιδέα της φυσικής ιστορίας (μτφρ.: Θοδωρής

Λουπασάκης), Αθήνα: Πρίσμα, 1992, σ. 58.

6. Roland Barthes, Απόλαυση-γραφή-ανάγνωση (μτφρ.: Αρχοντή Κόρκα),

Αθήνα: Πλέθρον, 2005, σ. 93.

7. Περικλής Πολίτης, «Μέσα μαζικής ενημέρωσης: Το επικοινωνιακό πλαί-

σιο και η γλώσσα τους. Κείμενο 4: Η λειτουργία των στερεοτύπων στη γλώσσα '

των ΜΜΕ», greek-language.gr. |

8. Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου και Διονύσης Γούτσος, Κείμενο και επι- ]

κοινωνία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2008, σσ. 180-186. 1

9. Ο ι ομιλίες του Νικόλαου Μιχαλολιάκου είναι και σε άλλα σημεία έντονα |

επιτελεστικές, εγκαθιδρύοντας μια συγκεκριμένη παροντική πραγματικότητα ί

για τον ίδιο και το ακροατήριό του. Στην εκδήλωση για τα Ίμια τον ακούμε να 1

λέει χαρακτηριστικά: «Πρέπει να τονίσω και να ξεκαθαρίσω πως τη συγκέν­

τρωση αυτή δεκαέξι συναπτά έτη την κάναμε μέσα σε βροχή, σε χιονόνερο,

σε παγετό, και δεν είχαμε σκοπό πολιτικό. 'Ετσι και σήμερα, αυτή η συγκέν­

τρωση τιμής και μνήμης δεν έχει να κάνει ούτε με ψήφους, ούτε με κάλπεζί

ούτε με κόμματα, είναι ένας όρκος, είναι ένας όρκος εθνικός όλων των Ελλή­

νων». Βέβαια, όπως αποδεικνύεται από τη συνέχεια του λόγου, προφανώς ο

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 249

σκοπός της εκδήλωσης, και ιδιαίτερα της συγκεκριμένης ομιλίας, είναι όχι μόνο

σε τελική ανάλυση αλλά κυρίως πολιτικός. Ο ομιλητής όμως θεωρεί σημαντι­

κότερο να εγκαλέσει το ακροατήριό του σε μια μυσταγωγία, καθιστώντας το

στην κυριολεξία θρησκευτικά πιστό, ακριβώς γιατί έτσι το ονοματοδοτεί, ενώ

ταυτόχρονα διά της «μη πολιτικότητας» επιτυγχάνει την υφαρπαγή της πολι­

τικής συναίνεσής του.

10. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 14-19.

11. Παρασκευά-Βελουδογιάννη, ό.π., σ. 43.

12. Lowenthal και Guterman, ό.π., αο. 20-24 και 118-119.

13. Στο ίδιο, σσ. 4-5.14. Καθώς και σε συγκεκριμένους τύπους από τηλεοράσεως πωλητών και

αναλυτών, όπως ο Άδωνις Γεωργιάδης, στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας:

«Άδωνις 2/2 Υψηλοί Δείκτες Οικονομίας & Τηλεπωλήσεις 22Decl2», youtube.com, 22.12.2012.

15. Adorno, The Psychological Technique of Martin Luther Thomas’ Radio

Addresses, ό.π., σσ. 78-80.

16. Στο ίδιο, σσ. 37-42.17. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 140-141.

18. Adorno, ό.π., σσ. 32-36.19. Lowenthal και Guterman, ό.π., σσ. 14-19.

20. Γεράσιμος Κουζέλης, «Λόγος-πλα(σιο: Ο Αντόρνο περί αστρολογίας»,

στο Μαρία Θεοδωροπούλου (επιμ.), Θέρμη και φως. Αφιερωματικός τόμος

στη μνήμη του Α .-Φ . Χριστίδη, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας,

2008.2 1. Αναφέρεται στις πρώτες εκλογές του 2012, οι οποίες δεν έδωσαν την

πλειονότητα των εδρών σε κανένα κόμμα. Ο ι δεύτερες εκλογές που ακολού­θησαν ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας συγκρότησης κυβέρνησης πλειοψη-

φίας, ωστόσο ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος έχει άλλη αντίληψη.

22. Theodor Adorno, Minima Moralia (μτφρ.: Λευτέρης Αναγνώστου),

Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2000, σσ. 189-191.

23. Γεωργακοπούλου και Γούτσος, ό.π., σ. 223.24. Fairdough, Analysing Discourse, ό.π., σ. 92.

25. Χορκχάιμερ και Αντόρνο, ό.π., σ. 253.

26. Althusser, ό.π., σ. 37.27. Εννοεί τον Ά γ ιο Παντελεήμονα, παραπέμποντας στην αντίληψη του

«ζωτικού χώρου».

28. Fairdough, ό.π., σ. 212.29. Εφημερίς τη ς Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, «Μηχανισμός

στήριξης της ελλληνικής οικονομίας» (άρθρο πρώτο, παράγραφος 4), τχ.

πρώτο, αρ. φύλλου 65, 6 Μαΐου 2010.

250 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΙ

30. Σχέδιο νόμου, «Καταπολέμηση εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφο­

βίας»: η ηλεκτρονική μορφή του κειμένου βρίσκεται στη διάθεση της γράφου-

σας.

31. Ό πω ς υποστήριξε η συγκεκριμένη βουλεύτρια κατά τη διάρκεια επι­

κοινωνίας με τη γράφουσα, τα διεθνή δικαστήρια δεν έχουν αναγνωρίσει ως

γενοκτονίες τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, επομένως δεν μπορούμε να

υιοθετούμε κατά το δοκούν τον όρο. Ανεξάρτητα από την καθαυτό (επιστη­

μονική και πολιτική) συζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα, ωστόσο, σημασία

έχει εδώ να καταδειχτεί ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε από τον Νικόλαο Μι-

χαλολιάκο η εν λόγω επιστολή στο πλαίσιο της δικής του ομιλίας.

32. Ευάγγελος Βενιζέλος, «Είμαστε υπέρ της άμεσης ριζικής αναδιάρθρω­

σης στην ΕΡΤ και σε όλον τον δημόσιο τομέα, αλλά με την ΕΡΤ εν λειτουργία»,

pasok.gr, 13.6.2013.

33. «Κασιδιάρης για Ολοκαύτωμα», youtube.com, 6.6.2013- «Αρνείται το

Ολοκαύτωμα ο βουλευτής της Χ.Α. Μ. Αρβανίτης», youtube.com, 10.6.2013.

34. Κώστας Ιορδανίδης, «Ενώπιον οδυνηρού αδιεξόδου», kathimerini.gr,

13.6.2013.

35. Το «συμβάν» στο οποίο αναφέρεται ο ομιλητής είναι η γνωστή επίθεση

του Ηλία Κσσιδιάρη στη Λιάνα Κανέλλη και στη Ρένα Δούρου κατά τη διάρκεια

ζωντανά μεταδιδόμενης τηλεοπτικής εκπομπής σας 7.6.2012 (βλ.: «Κασιδιά-

ρης, χαστούκια στην Κανέλλη, νερό στην Δούρου !!», youtube.com, 7.6.2012).

36. Τ ο εντατικό διάβασμα των «εχθρικών» γραπτών μάλλον δεν βοήθησε !

τον ομιλητή να συγκροτήσει ορθά το μικρό όνομα του συγγραφέα στον οποίο ;

παραπέμπει, που βεβαίως είναι Γιάννης και όχι Γιώργος.

τους ενάντιά του είχανε πολύτιμο σύμμαχο και προστάτη την αστική τάξη. |

λοιπόν αυτή προπάντων ο κοτζαμπασίδικος ζυγός τούς ενδιέφερε. Αμα χτυ- 5

τόμ. 10, Αθήνα: 20ός Αιώνας, 1959, σ. 670.

38. Γιάννης Κορδάτος, Η κοινωνική σημασία της ελληνικής Επαναστάσι

του 1821, Αθήνα: Ι.Γ. Βασιλείου, 1924.

39. Κ α ρ λ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, Το μανιφέστο του Κομμουνισα

methodological reflections», στο John Η. Stanfield και Rutledge Μ. Dent#

37. «Ο ι αγρότες είχαν έναν εχθρό: τον κοτζαμπασιδισμό και στον αγώνα

Αυτό, και α π ό την κοινωνική πάλη την προεπαναστατική ανάμεσα στις δύοτά- \ξεις (κοτζαμπασιδισμού και αστισμού), το είχανε καταλάβει καλά. Στην εποιίή

πιόντουσαν οι κοτζαμπάσηδες κατακέφαλα οι φτωχοαγρότες νομίζανε πως θα

ανάσαιναν. Κα ι είχαν δίκιο»: Γιάννης Κορδάτος, Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας,

Κόμματος (μτφρ.: Γιώργος Κόττης), Αθήνα: Θεμέλιο, 2004, σ. 93.

40. Τ raverso, ό.π, σσ. 270-271. ^

4 1. Teu*i A. van Dijk, «Analyzing racism through Discourse Analysis. Son*·

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 251

(επιμ.), Race and Ethnicity in Research Methods, Νιούμηερυ Παρκ: Sage, 1993, a 101.

42. Pierre Bourdieu, Γλώσσα και συμβολική εξουσία (μτφρ.: Κική Καψαμ-

πέλη), Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1999, σ. 163.

43. Δοξιάδης, ό.π., σ. 172.

44. Ο όρος χρησιμοποιείται με τη φουκωική οπτική, η οποία δεν έχει

σχέση με κάποιου είδους θετική αξιολόγηση αυτής της παραγωγικότητας.

45. Ό χ ι με την έννοια της γνώσης που αποκαλύπτει την «αλήθεια», αλλά

με την έννοια μιας γνώσης που παράγεται από την κοινωνική πρακτική και την

ορθολογική συλλογιστική.

46. Στο ίδιο, σσ. 179-188.47. Χίτλερ, ό.π.

48. Gerhard L Weinberg (επιμ.), Hitler’s Second Book. The Unpublished

Sequel to Mein Kampf. By Adolf Hitler (μτφρ.: Krista Smith), Νέα Υόρκη: Enigma Books, 2006.

49. Χίτλερ, ό.π., σσ. 388-441.

50. Weinberg (επιμ.), ό.π., σ. 9.51. Χίτλερ, ό.π., σ. 395.

52. Weinberg (επιμ.), ό.π., σ. 7.

53. Στο ίδιο, σσ. 7-8.

54. Στο ίδιο, σσ. 8-9.

55. Στο ίδιο, σσ. 15-16.

56. Χίτλερ, ό.π., σσ. 88.

57. Στο ίδιο, σσ. 105-115.

58. Στο ίδιο, σσ. 117 -118.59. Στο ίδιο, σσ. 119 -125.

60. Στο ίδιο, σ. 127.6 1. Στο ίδιο, σ. 141.

62. Στο ίδιο, σ. 142.

63. Στο ίδιο, σσ. 149-159.

64. Στο ίδιο, σ. 176.

65. Στο ίδιο, σ. 238.

66. Μάλιστα ο λαός κατατάσσεται σε εκ νέου κατηγοριοποίηση, σύμφωνα

με την οποία οι αξιότεροι, οι άριστοι, είναι όσοι προθυμοποιούνται να θυσια­

στούν. Ακολουθούν τα μεσαία στρώματα, που είναι και η μεγαλύτερη ομάδα

αριθμητικά, ενώ την «κατώτατη» ομάδα συγκροτούν οι «εγκληματίες»: Στο ίδιο, σσ. 663-664.

67. Στο ίδιο, σσ. 388-441.

68. Βλ. σημείωση I I I .69. Στο ίδιο, σ. 187.

252 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

70. Στο ίδιο, σ. 734.

71. Στο ίδιο, σ. 271.72. Στο ίδιο, σ. 549.

73. Στο ίδιο, σ. 735.74. Στο Ιδιο, σ. 738.

75. Στο ίδιο, σ. 738.

76. Στο ίδιο, σ. 682.77. Στο /δ/ο, σ. 465.

78. Στο ίδιο, σ. 520.

79. Στο ίδιο, σ. 744-745.

80. Στο ίδιο, σ. 864.

8 1. Στο ίδιο, σσ. 462 και 692.82. Traverso, The Origins o f the Nazi Violence, ό.π., σσ. 68-75.

83. Weinberg (επιμ.), ό.π., σσ. 8 και 50.84. «Ομιλία στο διαγραμματειακό συντονιστικό όργανο. Σαμαρός: “Θα

επανακαταλάβουμε τις πόλεις μας”», ethnos.gr, 29.3.2012.85. Βασίλης Λυριτζής και Δημήτρης Οικονόμου, Πρώτη γραμμή (τηλεο­

πτική εκπομπή), Αθήνα: ΣΚΑΙ, 6.8.2012.

86. Αυτόνομες ομάδες από την Αθήνα, Μηδέν άπειρο, Σαχ, N o W oman’s Land, Σχεδόν... αόρατοι. Η παρανομοποίηση της εργασίας ως κρατική στρα­

τηγική για τη μετανάστευση, 2009.87. Άρης Χατζηγεωργίου και Ντάνι Βέργου, «“Να απελαθούν οι ιερόδου­

λες φορείς του A ID S”», enet.gr, 16.12.2011.88. Αθανασίου, Η κρίση ως κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», ό.π., σσ. 34-

35.89. Στο ίδιο, σ. 47.90. «Τι είπε ο Α. Σαμαράς για την ΕΡΤ - 28/06/2013», youtube.com.

28.6.2013.91. «Live blogging: Πέμπτη ημέρα ανοιχτή ΕΡΤ», enet.gr, 15.6.2013.92. Βλ. ενδεικτικά: «Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούλιος 2013»,

III. Συνοπτικά συμπεράσματα

Όπως σημειώνει ο Κουζέλης, ο φασισμός συνίσταται σε «πρακτι­

κούς λόγους με την πιο εμφατική δυνατή έννοια: αφενός άμεσα επιτελεστικούς (καλούν σε δράση: «εκτελέστε τους») και αφετέ­

ρου άμεσα οργανωτικούς (φτιάχνουν το κίνημα που θα δράσει

αναλαμβάνοντας εκτελέσεις).1 Στα παραδείγματα που αναλύθηκαν, τα δύο συγκεκριμένα στοιχεία έχουν ιδιαίτερα έντονη παρουσία

και καθοριστική σημασία, ακριβώς γιατί εκεί η επιτελεστικότητα

του λόγου επενεργεί άμεσα και όχι εμμέσως. Αυτό διότι οι ομιλίες

του Νικόλαου Μιχαλολιάκου, παρόλο που είναι έντονα εικονοποι-

ητικές και συχνά περιγραφικές, επί της ουσίας αποτελούν ομιλίες που διατάζουν ακόμα και όταν δεν χρησιμοποιούν αντίστοιχα ρή­

ματα. Η συνεχής επανάληψη φράσεων, όπως «αυτή είναι η πραγ­ματικότητα» ή «είστε η ζωντανή συνείδηση του έθνους» ή «οι πε­

ρισσότεροι από σας έχετε έναν παππούλη», καθιστά σαφές ότι ο ομιλητής αποδίδει με άμεσο και αναντίρρητο τρόπο συγκεκριμένα

χαρακτηριστικό αφενός στο ακροατήριο ως τέτοιο και αφετέρου

στην εικόνα που διαμορφώνει το κοινό για την κοινωνική πραγμα­

τικότητα. Ακόμα και στα σημεία της καθαυτό διήγησης -για παρά­

δειγμα κατά την αναφορά σε ιστορικά γεγονότα- ο τρόπος με τον

οποίο προσεγγίζεται το ζήτημα δεν αφήνει περιθώρια για παρα­

νοήσεις: η πραγματικότητα του παρελθόντος είναι «αντικειμενικά»

αυτή που προσδιορίζει ο ομιλητής, και υπό αυτό το πρίσμα επα- νεγκαθίσταται διαμέσου του λόγου του. Μ ε αυτή την έννοια, η επι-

τελεστικότητα των λόγων αφορά τόσο την υποκειμενοποίηση του

ίδιου του κοινού όσο και την οργανωτική συγκρότηση όλου του

254 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

μορφώματος-«κινήματος» που ονομάζεται Χ Α , και μάλιστα στο χρονικό πλαίσιο του «εδώ και τώρα».

Ο ι λόγοι του Νικόλαου Μιχαλολιάκου είναι λόγοι αυταρχικοί, που στηρίζουν την αποδειξιμότητα, την ισχύ και την επιρροή τους στο ίδιο το πρόσωπο που τους εκφωνεί· επιτακτικοί και προστα­κτικοί, γιατί αυτό που περιγράφουν εγκαθίσταται άμεσα στην κοι­νωνική πραγματικότητα που (πρέπει να) προσλάβει το κοινό· είναι οι λόγοι ενός επηρμένου ομιλητή, που μοιάζουν να υφαρπάζουν την αυτοδιάθεση του κοινού ως προς τη σκέψη του και την αξιο­λόγηση της εγκυρότητας όσων ακούει. Σύμφωνα με τον Μπαχτίν, ο αυταρχικός λόγος μπορεί να οργανώνει γύρω του μεγάλη ποικιλία ειδών λόγου -όπως περιγράφηκε στην προηγούμενη ενότητα-, αλλά ο αυθεντιοκρατικός λόγος αυτός καθαυτόν δεν συγχωνεύεται μαζί τους: παραμένει έντονα οριοθετημένος και συμπαγής. 'Ετσι, είναι σαφώς πιο δύσκολο να ενσωματωθούν σημασιολογικές αλλαγές μέσα σε έναν τέτοιο λόγο, ακόμα και με τη βοήθεια του περικει­μένου. Η σημασιολογική δομή του είναι απολύτως σταθερή, σχε­δόν πεθαμένη, διότι το κείμενο είναι απολύτως ολοκληρωμένο, και περιέχει μόνο ένα μήνυμα: το γράμμα είναι απολύτως επαρκές για το νόημα, το οποίο αποστεώνει. Ο ακροατής είτε πρέπει να το δε­χτεί απολύτως είτε να το απορρίψει ολοκληρωτικά.2

Από αυτή την οπτική, θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε ότι δια­μέσου της επαναλαμβανόμενης έκθεσης σε μοντέλα λόγου τα οποία αναπαριστούν κοινωνικές διαδικασίες και δρώντες με τρόπο προκατειλημμένο και ρατσιστικό, οι αποδέκτες τέτοιου είδους λόγων είναι δυνατόν, ελλείψει πρόσβασης σε άλλους, αντιπαραθε- τικούς με τους προαναφερθέντες λόγους, να γενικεύσουν τη με συγκεκριμένο τρόπο αναπαράσταση των γεγονότων, της οποίας είναι ακροατές, και να διαμορφώσουν και οι ίδιοι παρόμοιες κοι­νωνικές προκαταλήψεις.3 Αυτό γιατί στόχος του αυταρχικού λόγου δεν είναι να πείσει, άρα και να τεθεί σε κοινή αξιολόγηση με αντι- παραθετικούς λόγους, αλλά να κατισχύσει ολοκληρωτικά. Και οι υπό ανάλυση ομιλίες όχι μόνο παρουσιάζουν σαν αυτονόητες όλες τις πληροφορίες που περιλαμβάνουν, αλλά διατηρούν για τον

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 255

εαυτό τους ένα καθεστώς ανωτερότητας και μοναδικότητας σε σχέση με οποιουσδήπστε άλλους λόγους, και με αυτή την έννοια ούτε θέλουν ούτε πρόκειται ποτέ να ανταγωνιστούν άλλους πολι­τικούς λόγους. Από τη σκοπιά του ομιλητή, υπάρχει η αλήθεια της Χ.Α., η επί Γης φυσική αλήθεια, και τα ψέματα όλων των υπολοίπων. Και η αλήθεια δεν μπορεί να συναγωνιστεί τα κατασκευάσματα: είτε τη δέχεται κάποιος με θρησκευτική ευλάβεια, σαν να παρα- λαμβάνει ιερές γραφές, είτε κατατάσσεται αυτόματα στο αντίπαλο στρατόπεδο.

Αν η επιτακτικότητα και ο ολοκληρωτισμός ενός λόγου που δεν προτείνει αλλά αποφαίνεται είναι η μία όψη, η άλλη όψη σχετίζεται με τον τρόπο που ο ομιλητής χρησιμοποιεί προς όφελός του την οργή του κοινού για την επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασής του και την ανάγκη του να αντιδράσει και να την αλλάξει. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό, καθώς αποτελεί και το μόνο ίσως σημείο επαφής των ομιλιών με τις παρούσες κοινω­νικές διεργασίες. Ο ομιλητής, αναγιγνώσκοντας ορθά την κοινωνική αλλά και την ψυχολογική κατάσταση του ακροατηρίου του, ανα- φέρεται σε αυτή προσπαθώντας να την εντείνει και να διατηρήσει τη συναισθηματική ένταση που συνεπάγεται, αποπολιτικοποιώντας τη, ώστε να τη χρησιμοποιήσει, όπως καταδείχτηκε, προς όφελός του. Μ ε αυτόν τον τρόπο, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος καταφέρνει να συνδεθεί με το ακροατήριο και τις αγωνίες του, δείχνοντας ότι το κόμμα του είναι ένα λαϊκό κόμμα μακριά από «επαγγελματίες πολιτικούς».

Από την άλλη, βασιζόμενος στη σχέση που οικοδομεί, ο ίδιος επιχειρεί να διαμορφώσει το θετικό ιδεολογικό αντιπρόταγμα που, όπως επισημάνθηκε αρχικά, σήμερα εκλείπει. Αυτή η επιδίωξη αποτελεί εξάλλου και την απόδειξη ότι η Χ.Α. επιδιώκει να είναι ένα κόμμα μαζικής απεύθυνσης. Το γεγονός ότι διεκδικεί την οι­κοδόμηση αυτού του θετικού προτάγματος λόγω και έργω καθιστά την οργάνωση ένα δυνάμει ηγεμονικό μόρφωμα της ελληνικής πο­λιτικής σκηνής. Βεβαίως, τούτο το πρόταγμα είναι επί της ουσίας κάθε άλλο παρά θετικό. Πρόκειται για το όραμα της επιβολής τι­

256 Ο ΕΧΘΡΟΣ, Τ Ο ΑΙΜΑ, Ο Τ ΙΜΩΡΟΣ 1

μωρίας πάνω στους ιθύνοντες και την εξ αυτής της διαδικασίας ί υπόσχεση για την επιστροφή σ ε ένα ένδοξο παρελθόν. Πρόκειται, ; με λίγα λόγια, για μια υπόσχεση εξ αντανακλάσεως σωτηρίας, η j οποία θα έρθει διά της τιμωρίας. Θα έρθει επίσης από την εφαρ- ■ μογή μιας άκαμπτης πειθαρχίας που θα διασφαλίσει την τάξη, η οποία υποτίθεται ότι εκλείπει, με αποτέλεσμα κανένας να μην υπη- : ρετεί τον «βιολογικά ορισμένο» κοινωνικό ρόλο του, διασαλεύον- ' τας την αναγκαία ιεραρχία. Ίσω ς μάλιστα να μπορούσαμε να εκτι- ; μήσουμε ότι αυτή η αντίληψη παραπέμπει στη μικροαστική ανάγκη ·ί για «τάξη και ασφάλεια» και σ τον φόβο για καθετί νέο. Ακόμα και ' αυτό όμως διαμορφώνει μια εικόνα για το μέλλον, μια εικόνα που | υπόσχεται ότι για τα μέλη της Λαϊκής Κοινότητας που θα ακολου- , θήσουν το σχέδιο του κόμματος τα πράγματα θα είναι καλύτερα, i ακριβώς γιατί θα επιστρέφουν σ το φιλήσυχο παρελθόν και στο ' γνώριμο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». 1

Επικουρικά προς αυτή την παρατήρηση έχει σημασία να επιση- : μανθεί και ο τρόπος με τον οποίο εγκαλείται το ακροατήριο. Η ερ- j γασία εκτιμά ότι ο ομιλητής εγκαλεί το κοινό του όχι ως άτομα ' αλλά ως ένα συλλογικό πρόσωπο. Επιλέγεται, δε, η έννοια του συλ· , λογικού προσώπου, με σκοπό να την αντιπαραβληθεί με την έννοια του συλλογικού υποκειμένου. Ο ομιλητής διαμορφώνει την αί- J σθηση της ομαδοποίησης, φυσικά όμως απαρνείται οποιαδήποτε δυνατότητα διαφορετικότητας, ανομοιομορφίας και ποικιλότητας : ανάμεσα στο κοινό. Το συλλογικό πρόσωπο δεν προκύπτει από ; τη σύνθεση των επιμέρους υποκειμένων, αλλά από την ταύτιση των ί επιμέρους ατόμων: είναι ένα και το αυτό πρόσωπο, χωρίς ασυνέ- \ χειες και αντιφάσεις. Το κοινό μετασχηματίζεται σε έναν στρατό ! πανομοιότυπων στρατιωτών, η επιτυχία του οποίου στηρίζεται , στην πειθαρχία του προς τη νόρμα του «κανονικού εαυτού» που jεπιβάλλει ο «Αρχηγός», και στην υποταγή στη θέλησή του. ,

Γ2

Ως συνέπεια, διαμορφώνεται η εντύπωση ότι το ακροατήριο j είναι ένας ενιαίος φορέας ο οποίος αποτελεί ομάδα που πρέπει J και να δρα ενιαία. Η καλλιέργεια της αίσθησης του συνανήκειν δεν j οφείλεται μόνο στο ότι οι φ οβέρες για την επικείμενη καταστροφή |

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 257

που εξαπολύουν οι λόγοι έχουν στόχο να ενοποιήσουν το κοινό απέναντι σ ε έναν κοινό κίνδυνο αλλά και στο ότι το ακροατήριο βαφτίζεται «μέλος» της Λαϊκής Κοινότητας και γίνεται κοινωνός του «αίματος». Ό λα αυτά υλοποιούνται μέσω της βασικής στρα­τηγικής των ομιλιών, της στρατηγικής που έχει στόχο τη δημιουρ­γία, την εγκαθίδρυση και την ενίσχυση της ομάδας τού «Εμείς». Ωστόσο, η συγκρότηση του «Εμείς» δεν προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας ορθολογικής επιχειρηματολογίας αλλά αποτελεί αυτοσκοπό των ομιλιών, πράγμα που συμβάλλει στην έντονη αυτοαναφορικό- τητά τους.

Αφού ο ομιλητής διαμορφώσει μέσω του λόγου του αυτή την ομάδα, είναι σ ε θέση να μιλήσει για όλα όσα ανήκουν στην εν λόγω ομάδα, και τα οποία τους στερούν οι εχθροί. Πράγματι, ένα επίσης βασικό χαρακτηριστικό των υπό εξέταση ομιλιών είναι το γεγονός ότι καλούν π ρος υπεράσπιση κάποιων αναφαίρετων δικαιωμάτων: των δικαιωμάτων που έχουν οι «Έλληνες της Αριας Φυλής», οι οποίοι μετατρέπονται σε θύματα, των δικαιωμάτων της Λαϊκής Κοι­

νότητας και του έθνους, που κάποιοι προσπαθούν να αφανίσουν. Και μετατρέποντας τον ταξικό σε φυλετικό ανταγωνισμό, ο ομιλη­τής παρέχει μια επίφαση αγωνιστικότητας και διεκδικητικότητας. Ενσωματώνει έτσι την αγανάκτηση και τη δυνάμει ριζοσπαστικό- τητα του ακροατηρίου του, μετατρέποντάς τα σε μίσος προς κα­θετί αδύναμο και διαφορετικό, και αφήνοντας στο απυρόβλητο τις αιτίες που γεννούν την κοινωνική ανισότητα.

Από την άλλη, η μετατροπή των αντιθέσεων από ταξικές σε εθνικές συνδέεται και με άλλη μία βασική έννοια στον λόγο του ομιλητή, την έννοια της προδοσίας. Καλλιεργείται η αίσθηση ότι οι κυβερνήσεις λειτουργούν προδοτικά απέναντι στο ελληνικό έθνος - και όχι φυσικά απέναντι σ τις υποτελείς τάξεις. Μ ε αυτόν τον τρόπο περιγράφεται η διάρρηξη του «συμβολαίου» ανάμεσα στις κυβερνήσεις και το έθνος, χω ρίς βέβαια να προβληματοποιείται καθόλου το ότι την τρέχουσα διαχείριση ορίζει ακριβώς η μεθο­δολογία που παρήγαγε το «συμβόλαιο» το οποίο σύμφωνα με τον ομιλητή σήμερα προσβάλλεται. Είναι γνωστό ότι ιστορικά οι φασι­

258 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

σμοί έπαιξαν το χαρτί της εθνικής ενότητας/ και μέσω αυτού επι­

διώκει σήμερα η Χ Α να οικειοποιηθεί ό,τι πρέσβευε και διεκδι-

κούσε για τον εαυτό της η αστική εξουσία τόσα χρόνια και πλέον

το έχει απολέσει: τη δυνατότητά της να διατηρεί την ταξική δια­

στρωμάτωση χωρίς κραδασμούς και να την παρουσιάζει σαν αγα­

στή συνεργασία των παραγωγικών τάξεων του έθνους.Προχωρώντας, γίνεται σαφές τόσο από το περιεχόμενο όσο

και από τη συντακτική δομή των ομιλιών ότι οι πολιτικές θέσεις και

τα ιδεολογικά σχήματα που πρεσβεύουν δεν αντιστοιχούν παρά

σε απλουστευτικά πλαίσια σκέψης, που μοναδικό στόχο έχουν να

κατευνάσουν την οργή του ακροατηρίου ταυτίζοντας τις ευθύνες των προβλημάτων με κατασκευασμένες εικόνες υπερφυσικών εχ­

θρών. Μ ε αυτόν τον τρόπο επιχειρείται το ακροατήριο να νιώσει

αδύναμο να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με τις δικές του δυνά­μεις, και επιδιώκεται να οδηγηθεί υπό τις διαταγές ενός ισχυρού

φορέα, του κόμματος ή του εκπροσώπου του. Μάλιστα, ακόμα και

τα απλουστευτικά σχήματα που αφορούν τον τρόπο βελτίωσης της

ζωής του ακροατηρίου διατηρούν έντονο τον χαρακτήρα της δια­

φήμισης και καθίστανται επιτακτικά: τα πράγματα πρέπει να αλλά­

ξουν και πρέπει να αλλάξουν τώρα. Ο χρονικός προσδιορισμός

αυτής της ανάγκης βέβαια έχει να κάνει κυρίως με την αναπαρα­

γωγή μιας κυρίαρχης πρακτικής: αυτής που βλέπει την αλλαγή του πολιτικού συσχετισμού διά της ανάθεσης του εν λόγω σκοπού σε

μια άλλη δύναμη, υποτιθέμενα δυνατότερη από αυτόν που πρόκει­

ται να ωφεληθεί, η οποία θα παρουσιάσει ξαφνικά μια μαγική λύση.

Για άλλη μία φορά, το ακροατήριο πρέπει να αναθέσει τη δυνατό­

τητα να εμπλακεί ενεργά με την προσπάθεια αλλαγής της καθημε-

ρινότητάς του σε κάποιον άλλο. Εξάλλου, μια τέτοια πρακτική αφε­νός είναι πιο εύκολη και εύπεπτη για όλους και όλες, καθώς δια­

σφαλίζει τη μετάθεση της ευθύνης και απεγκλωβίζει το κοινό από

την επίπονη διαδικασία της παραγωγής σκέψης και δημιουργικής πρακτικής, αφετέρου δεν το αναγκάζει να σπάσει τους δεσμούς

του με τα παραδεδομένα.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 259

Ωστόσο, είναι οξύμωρο το γεγονός ότι η Χ.Α. ζητάει την υπο­στήριξη των ακροατών της πρεσβεύοντας πως έχει έρθει η ώρα αυτοί να πάψουν να υφίστανται την εκμετάλλευση από τους προ­δότες τους. Πράγματι, το περιεχόμενο των υπό ανάλυση ομιλιών μοιάζει να υπόσχεται την απελευθέρωση από τα δεσμά της κατα­πίεσης. Μια απελευθέρωση που θα έρθει διά της βίας5 και της τι­μωρίας των ιθυνόντων καθώς και διά της ένταξης στο «κίνημα». Είναι προφανές όμως ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι παρά μια μετατόπιση των αυθεντιοκρατικών σχέσεων: το ακροατήριο καλεί­ται να εξέλθει από μια άνιση σχέση και να εισέλθει σε μια ακόμα πιο ιεραρχική και αυταρχική. Και αυτή η μετάβαση παρουσιάζεται σαν μετάβαση στο «φυσικό καθεστώς», το οποίο υποτίθεται ότι προβλέπει την κατάταξη των ατόμων στην κλίμακα της αριστείας. Ξανά, ενώ τα πρόσωπα εναλλάσσονται, το μοντέλο της απαραίτη­της και αναπόφευκτης υποταγής παραμένει.

Από την άλλη, η υπόσχεση της απελευθέρωσης εμπεριέχει και την υπόσχεση απόδοσης μιας αναγκαίας ταυτότητας, ενός ανα­γκαίου τόπου εγκατάστασης του εαυτού. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου οι κοινωνικές μορφές δεν διατηρούνται για πολύ, και ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης και μετασχηματισμού της κοινωνικής δομής, η αναζήτηση ταυτότητας και ενός σταθερού σημείου αναφοράς είναι μία από τις βασικές αναζητήσεις των κοινωνικών υποκειμένων. Η πρακτική και ο λόγος της Χ.Α. στοχεύουν να απαντήσουν και σε αυτή την ανάγκη. Εκεί κατατείνει η έξαρση της εθνικής ταυτότητας και οι εμμονικά επαναλαμβανόμενες αναφορές σε αυτήν, μιας ταυ­τότητας με βαθιές ρίζες στην ιστορία και στον χρόνο, η αναπαρα­γωγή και η μυθοποίηση των συμβόλων, η αναφορά στη φύση και στο χώμα. Εκεί κατατείνει και η ιδιαίτερα προφανής προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα ιδιότυπο lifestyle που θα συνέχει τα μέλη της Χ.Α. και θα τα ξεχωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν έχει σημασία αν τα λάβαρα, οι μαύρες μπλούζες, τα αρχαιοελληνικά αγωνίσματα στις παραλίες, τα πομπώδη μπράτσα, το υβρεολόγιο, οι χρυσές καδένες και το macho ύφος είναι από κιτς έως απωθητικά και προσβλητικά. Σημασία έχει ότι συγκροτούν μία ομάδα ικανή να αυτοαναγνωριστεί

260 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

αλλά και να καταστήσει δημοσίως προφανή την παρουσία της. Ση­μασία έχει που τα μέλη του «κινήματος» από «θύματα» των διοι-

κούντων και από παρίες της κοινωνικής δομής αποκτούν κοινωνικό στάτους, έστω και αν αυτό περιγράφεται με μελανά χρώματα και κατακρίνεται. Ακόμα και αυτός είναι ένας τρόπος για να δηλωθεί:

«υπάρχω και είμαι δίπλα σας».Λίγο πριν από την ολοκλήρωση της εργασίας, ας επιστρέφουμε

στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή της παρούσας ενότητας. Αν πράγματι ο φασιστικός λόγος είναι ολοκληρωτικός, τότε ποιες είναι οι δυνατότητες το ακροατήριό του να πάψει να αναγνωρίζει το κοι­νωνικό γίγνεσθαι μέσω αυτού του λόγου; Είναι μάλλον σαφές ότι μια τέτοια διαδικασία δεν είναι διόλου εύκολη. Εξάλλου, η Χ Α δεν εδραιώθηκε πρωτίστως και κυρίαρχα μέσω της διά του λόγου δη­μόσιας αναπαραγωγής της αντίληψής της. Σε αντίθεση με το ακρο­δεξιό ΛΑΟΣ, το οποίο αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό μιντιακό κα­τασκεύασμα, η Χ Α είχε ήδη καταφέρει να διεισδύσει σε συγκε­κριμένες κοινωνικές ομάδες πριν γίνει μόνιμο θέμα στους τηλεο- > πτικούς και διαδικτυακούς δέκτες, οι οποίοι σαφώς και συνέβαλαν ? στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Αυτό το δεδομένο δείχνει ότι η \j σχέση μεγάλου τμήματος των ψηφοφόρων με τη Χ Α οικοδομείται , κυρίως εκτός του πεδίου του επίσημου δημόσιου λόγου, στο πεδίο | των υλικών κοινωνικών πρακτικών ή των πρακτικών του λόγου που ; διενεργούνται στο πλαίσιο πρωτοβουλιών της ίδιας της οργάνωσης. ; Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι, όπως αποδεικνύεται από τα κρι- ■ τήρια της ψήφου, το ακροατήριο της Χ Α είναι ιδιαίτερα συμπαγές, υποδηλώνοντας ανοχή και νομιμοποίηση της χρήσης βίας.6 Υπό j αυτό το πρίσμα, η αποδέσμευση από την επιρροή του φασιστικού λόγου προϋποθέτει όχι μόνο την ύπαρξη ενός ηγεμονικού αντιπα· ραθετικού λόγου που θα απαντάει στις ανάγκες του ακροατηρίου, πολιτικοποιώντας τις στην κατεύθυνση ανατροπής του υπάρχοντας πολιτικού συσχετισμού υπέρ των υποτελών στρωμάτων, αλλά κάΐ την ύπαρξη ηγεμονικών αντιπαραθετικών πρακτικών, στις οποίες οι έννοιες της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας θα αποκτούν ξανά το κοινωνικό νόημά τους, πρακτικών που θα αντιπαρατίθενοί

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 261

όχι μόνο στη Χ.Α., αλλά και σε ολόκληρο το σύστημα που γεννά την ανισότητα, πρακτικών που θα ικανοποιούν τις κοινωνικές ανάγ­κες, ενώ ταυτόχρονα θα διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για το ξεπέρασμα των υφιστάμενων κοινωνικών σχέσεων και για την ο ι­κοδόμηση μιας κοινωνίας ισότητας και ελευθερίας.

ΣΗ Μ Ε ΙΩ ΣΕ ΙΣ

1. Κουζέλης, «Πώς οικοδομείται ο φασισμός», ό.π.2. Bakhtin, ό.π., σσ. 342-344.3. van Dijk, «Analyzing racism through Discourse Analysis. Some method­

ological reflections», ό.π.

4. Νίκος Πουλαντζάς, «Σχετικά με τη λαϊκή απήχηση του φασισμού»

(μτφρ.: Χ.Γ.), στο Νίκος Πουλαντζάς, Ραλφ Μίλιμπαντ και Ζαν Πιερ Φάυ, Π ρ ο ­βλήματα του σύγχρονου κράτους και του φασιστικού φαινομένου, Αθήνα: θ ε ­

μέλιο, 1981, σσ. 159-173.5. Ό πω ς επισημαίνει ο Μιχάλης Ψημίτης, η βία της Χ Α «αντιπροσωπεύει

ειρωνικά την “ελευθερία” να επιλέγεις μια δράση χωρίς υποκείμενο. 'Ετσι, η ανάγκη πολλών ανθρώπων να απαλλαγούν από μια δύσκαμπτη παθητική στάση

απέναντι σε απρόσωπους μηχανισμούς συντριπτικής κυριαρχίας, χωρίς ταυ­

τόχρονα να χρειαστεί να μεταβάλουν τη συντηρητική κοσμοθεωρία τους, μπο­ρεί τώρα να τελεσφορήσει εγχειρηματικά»: Μιχάλης Ψημίτης, «Η κοινστιστική

θεμελίωση της Χρυσής Αυγής και το πραγματικό υποκείμενο της δράσης»,

rnbnet.gr, 22.9.2012.6. Γιάννης Μαυρής, «Συνέντευξη στην εφημερίδα Εποχή», mavris.gr,

24.6.2012.

Γ

Γ ' ΜΕΡΟΣ

Οι απομαγνητοφωνημένες ομιλίες1

I. Την Κυριακή 10 Ιουνίου 2012 πραγματοποιήθηκε η κεντρική προεκλογική εκδήλωση της Χ.Α. στη Θεσσαλονίκη. Παρατίθεται η ομιλία του Νικόλαου Μιχαλολιάκου.2

Φίλες και φίλοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, χαιρετώ όλους σας, τον καθένα και την καθεμία ξεχωριστά. Χαιρετώ ιδιαίτερα

έναν Παπαφλέσσα3 που βλέπω εκεί, κάποια τιμημένα ράσα. Έναν

άνθρωπο, έναν φτωχούλη του Θεού, που αγωνίζεται για την πα­

τρίδα με τη γαλανόλευκη, τον οποίο καλώ και να μας ευλογήσει.Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, κάποιον

Ιούνιο, η Χρυσή Αυγή, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, έκανε μιαν εκδή­λωση προς τιμή του μεγαλύτερου Έλληνα όλων των εποχών, του

Αλεξάνδρου του Μακεδόνα. Π όσες μάχες δε δώσαμε γι’ αυτή την εκδήλωση, όπως ξέρουν οι παλαιότεροι, πόσες αντισυγκεντρώσεις

από αναρχοκομμουνιστές δεν είχαν γίνει; Σαράντα οχτώ συλλή­

ψεις είχαμε πριν από λίγα χρόνια. Και το κράτος κάθε φορά, είτε

ήτανε Π Α Σ Ο Κ είτε ήτανε Νέα Δημοκρατία, όπως και τότε έτσι και σήμερα, ήταν σταθερά εναντίον της Χρυσής Αυγής, εναντίον του

εθνικισμού, εναντίον της Ελλάδας που έρχεται. Δ εν περίμενα ποτέ

ότι θα φτάσουμε στο σημείο να μιλάω στη Θεσσαλονίκη σε τόσες

χιλιάδες κόσμο. Έπρεπε να το περιμένω. Μέναμε πιστοί με το

όπλο της ιδέας παρά πόδα και περιμέναμε γιατί ξέραμε ότι αυτοί

οι αλήτες που μας εξουσιάζουν, που πουλάνε πατρίδα, που λεη­

λατούν τον ιδρώτα του ελληνικού λαού, κάποτε θα ψοφήσουν και

θα έρθει η ώρα της Χρυσής Αυγής. Είμαι περήφανος που βρίσκο­μαι στη Θεσσαλονίκη, που βρίσκομαι στην καρδιά της Ελλάδας,

της Μακεδονίας. Και θέλω να σας πω και κάτι: δεν είμαι ξένος,

είχα ένα παππούλη που στα 1900 στον Μακεδονικό Αγώνα ήτανε

παρών. Α υτό σαν απάντηση σε κάποιους πολιτικούς απατεώνες οι οποίοι στη διάρκεια της πρώτης προεκλογικής περιόδου είπαν για

266 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο ΤΙΜΩΡΟΙ

μένα, είπαν για τους συνεργάτες μου, είπαν για όλους εσάς άτι δεν

είστε Έλληνες πατριώτες, ότι πουλάτε κούφιο πατριωτισμό γιατί δεν πάτε να υποκύψετε στον κάθε Τσίπρα και στην κάθε Ν έα Δ η ­

μοκρατία. Τι να μας πει ο καθένας από τη ζωή του, τι να μας πούνε;

Ο ένας ξεκίνησε από το Αμερικάνικο Κολέγιο, πήγε στο αμερικά­

νικο πανεπιστήμιο, και μετά έγινε βουλευτής από το πουθενά ως

ευνοούμενος του κατεστημένου. Υπηρέτησε μόνο τρεις μήνες,

στο Ναυτικό, και ήταν και στη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ/' Αυτο ί

είναι οι πατριώτες. Εδώ, όσοι άνθρωποι είναι σεμνοί δεν πρέπει

να μιλάνε, αλλά όταν προκαλούνται μιλάνε. Εγώ θα τους απαντήσω,

και για τον Αίβαλιώτη:5 567 Τάγμα Προκαλύψεως στα ελληνοβουλ-

γαρικά το 1979 στο φυλάκιο Ιστίμπεη. Εκεί ήμουν. Ό λο ι αυτοί οι

φυγόστρατοι... Α! Μας βγήκε κι ένας νέος πατριώτης, ο Κομμέ­

νος... Δ ε μου λέτε, πού ήταν αυτός δεκαεννιά ολόκληρα χρόνια,

τα προηγούμενα χρόνια; Τι έκανε; Μήπως δεν ήταν στη Ν έα Δ η ­

μοκρατία; Μήπως δεν ήταν, μήπως δεν ήταν υφυπουργός Εμπορι­κής Ναυτιλίας όταν ερχόντουσαν οι καραβιές με τους λαθρομε­

τανάστες; Τι έκανε τότε; Σιώπησε, σιώπησε, και το μόνο που κά­νουν τώρα είναι, ξαφνικά, θυμήθηκαν όλοι τους λαθρομετανάστες.

Τόσα χρόνια που βρίσκονταν εκατομμύρια ανάμεσά μας δεν έλε­

γαν λέξη. Μ όνο η Χρυσή Αυγή έλεγε, μόνο η Χρυσή Αυγή είχε το σύνθημα «Έξω οι μετανάστες»! Θέλουμε, θέλουμε μια Ελλάδα ελ­

ληνική. Ακόμη κι ένας Ελληνας άνεργος να υπάρχει, δεν πρέπει να

δουλεύει ξένος στη πατρίδα μας. Εάν αυτό, αν το να θέλουμε η

πατρίδα μας να ανήκει στους Έλληνες, σ ’ αυτούς που έχουν μα­

τώσει γι’ αυτόν τον τόπο, σ ’ αυτούς που οι παππούδες τους έχουν χύσει αίμα για την ελευθερία τους, τότε αν αυτό σημαίνει ότι εί­

μαστε ρατσιστές, ναι, είμαστε ρατσιστές, δεν το αρνούμαστε. Α ς

το πάρουν απόφαση: η εθνική επανάσταση ξεκίνησε! Επανάσταση

για πίστη, πατρίδα, ελευθερία! Και το ποτάμι δε γυρίζει πίσω.

Ό μω ς, ας μην ξεχνάμε ότι αυτή την ώρα λείπουν από ανάμεσά μας |

οχτώ συναγωνιστές μας που βρίσκονται στα κελιά της τιμής. Ανα- φέρομαι στους χρυσαυγίτες του πυρήνα της Ημαθίας και της Βέ­ροιας τους οποίους συνέλαβε η αστυνομία. Ζού με ημέρες ενός

αμαρτωλού καθεστώτος που καταρρέει. Πήγαν να κάνουν μια νό­

μιμη προεκλογική εκστρατεία και δέχτηκαν επίθεση. Και το βαθύ

πράσινο, καταπράσινο παρακράτος του Π Α Σ Ο Κ αντί να συλλάβει, αντί να συλλάβει αυτούς που επιτέθηκαν, συνέλαβε τους εθνικι-

στές. Μην πάτε μακριά όμως. Δ εν πάει πολύς καιρός που τα ίδια1

έγιναν στην Αθήνα όταν έφτασαν στο σημείο να προσαγάγουν - ί

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 267

έχοντας βουλευτική ασυλία, είναι ψέμα ότι δεν έχουν- δύο εκλεγ­

μένους βουλευτές της 6ης Μαΐου. Ό λα αυτά τα χρόνια αυτούς που

ήτανε κλέφτες, αυτούς που ήταν απατεώνες, που λήστευαν τον ελ­

ληνικό λαό, τους κρατούσαν στο ακαταδίωκτο λόγω βουλευτικής

ασυλίας. Τους χρυσαυγίτες όμως τους έπιασαν! Αυτό είναι το κρά­τος της ξεφτίλας.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, Έλληνες και Ελληνίδες της

περήφανης Μακεδονίας μας, είπαν - τ ο είχε δηλώσει μάλιστα και

η Αλέκα,6 αυτή η μπολσεβίκο τσέπης εν τοιαύτη περιπτώσει- ότι

μη τους φοβάστε αυτούς, λέει, θα μπούνε στη Βουλή και θα φο­

ρέσουνε γραβάτες. Ε, δεν φορέσαμε γραβάτες, δεν γίναμε κοινο­

βουλευτικοί, εντάλματα συλλήψεως πήραμε μετά τις εκλογές. Έ ρ­

χονται πολλοί και με πλησιάζουν και μου λένε «μη μας προδώ-

σεις». Θέλω να δώσω μια απάντηση σε όλους εσάς, στους χιλιάδες

γενναίους και γεναί[.. .],7 στους χιλιάδες γενναίους Μακεδόνες και γενναίες Μακεδονίτισσες: όχι δεν είναι θέμα να σας προδώσουμε,

δεν προδίνουμε πρώτα απ’ όλα τους εαυτούς μας. Έχουμε τριάντα

χρόνια αγώνα στην πλάτη μας. Χτυπούσανε, ήμασταν όρθιοι. Ή μα ­

σταν όρθιοι και μιλούσαμε ενώπιον όχι χιλιάδων, αλλά τριάντα-σα- ράντα ατόμων και δεν το βάζαμε κάτω! Τώρα που έχουμε όλους

εσάς μαζί μας, θα τα παρατήσουμε; Οχι! Ποτέ, ποτέ, ποτέ! Τ ο

αμαρτωλό καθεστώς, αυτό το οπο ίο λεηλάτησε με το μνημόνιο

τον ιδρώτα του ελληνικού λαού και πούλησε πατρίδα με την εκ­χώρηση εθνικής κυριαρχίας, και μάλιστα με το εθνικό δίκαιο, προ­

σπαθεί με κάθε τρόπο να πολεμήσει τη Χρυσή Αυγή. Μ ας απέ­

κλεισαν από το Συμβούλιο Αρχηγών: τιμή μας να μην είμαστε με

όλους αυτούς μαζί! Ναι, το αποφεύγουν.8 Μ ε ρώτησε ένας δημο­

σιογράφος για το σύνθημα αυτό και του είπα: «Π ρος Θεού! Δ εν

θέλουμε να καεί αυτό το θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο. Τι θέλουμε να καεί; Ν α καεί ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, η βουλευτική

ασυλία, η κλοπή, τα σκάνδαλα, η δημόσια διαφθορά. Ζού με μια

δεύτερη προεκλογική περίοδο. Και πιστέψαν κάποιοι συναγωνι­

στές, είχαν την αφέλεια να το πιστέψουν, ότι το τέρας, το κτήνος

το σιωνιστικό που εξουσιάζει την πατρίδα μας, που έχει στα χέρια

του τις φυλλόδες και τα κανάλια, θα σταματήσει να μας πολεμάει

και θα σεβαστεί τους 440.992 Έλληνες και Ελληνίδες. Ό χι, δεν σέ­

βονται τίποτε, πάρτε το απόφαση. Ένα μόνο σέβονται: τη δύναμη.

Και αυτή τη δύναμη θα την έχουμε. Ό σ ο περνάει ο καιρός, θα γί­

νεται ακόμη μεγαλύτερη. Ό λο ι αυτοί οι ευαίσθητοι, οι έχοντες δη­

μοκρατική ευαισθησία, λίγες ημέρες πριν ένιωσαν το έδαφος να

268 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

φεύγει κάτω από τα πόδια τους, και με πήρε τηλέφωνο, πρώτη

φορά θα αποκαλύψω, ο Ιδιος ο πρωθυπουργός, ο κύριος Πικραμ-

μένος, και μου είπε: «Τι γίνεται κύριε πρόεδρε;» - αμέσω ς μετά

το συμβάν στον Αντέννα Ένα [sic]. Και του λέω: «Τι γίνεται; Μας

κήρυξε τον πόλεμο η Τουρκία; Έγινε κάνας σεισμός; Έγινε καμιά

εθνική καταστροφή; Τι γίνεται; Τίποτα δεν γίνεται!» του λέω και

«σας παρακαλώ, αυτά τα πράγματα είναι απαράδεκτα». Και έβγαλε

ανακοίνωση ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Κάρολος Πο-

πούλιας.9 Σας παρακαλώ, σας παρακαλώ, μην τον αποδοκιμάζετε,

διότι ο άνθρωπος αυτός είναι, είναι μεγαλόψυχος, δάνεισε και τη

Δήμητρα Λιάνη για τη ροζ βίλα, το ξεχάσατε; Δανειοδοτεί άπορες

χήρες για να φτιάξουνε μια βιλίτσα, όπως η περίφημη Μιμή. Αλή­

θεια, αλήθεια είναι προσβολή κατά του πολιτεύματος να απευθύνω δημόσια ένα ερώτημα; Του επέστρεψε ποτέ η Δήμητρα Λιάνη τα

λιανικά, τα δανεικά, με συγχωρείτε, ακούσατε ποτέ κάτι τέτοιο; Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν έβγαλε ανακοίνωση και είδε στην ανα­

κοίνωσή του μόνο τον Ηλία Κασιδιάρη.10 Δ εν είδε τη Λιάνα Κα-

νέλλη, αυτή τη συνηθισμένη μπολσεβίκο τραμπούκο που σε κάθε

τηλεοπτική εκπομπή βρίζει, χυδαιολογεί." Λ ίγες ημέρες πριν μά­

λιστα, είχε πει στον Αργύρη Ντινόπουλο ότι θα τον σφάξει, κι εκείνος χαμογελούσε. Ε, όχι, εμείς δεν είμαστε η ψόφια δεξιά της

σφαλιάρας, της Νέας Δημοκρατίας, εμείς είμαστε εθνικιστές. Και

είδαμε επίσης κι έναν δημοσιογράφο, τον Δελλατόλα, να παίρνει

το τηλέφωνο να ειδοποιεί την εισαγγελία. Σεβαστό πρόσωπο είναι, ξέρετε, για όσους δεν το ξέρετε, είναι στις λίστες του Άκη, των

δημοσιογράφων που θα τα παίρνανε για να τον παρουσιάσουν

αθώο, αγνό και άμωμο στην κοινωνία. Κι έτσι, μέσα σε δεκαπέντε

λεπτά βγήκε ένταλμα συλλήψεως για έναν εν ενεργεία βουλευτή,11

με ψεύτικο κατηγορητήριο: επικίνδυνες, λέει, σωματικές βλάβες το χαστούκι. Α πό πού κι ως πού, ρε παιδιά; Και απρόκλητες* δεν

είδαν τίποτε. Τυφλοί, είναι τυφλοί. Αλλά ο λαός έχει ανοίξει τα

μάτια του κι ένα μεγάλο μέρος ακολουθεί τη Χρυσή Αυγή. Και η

δεν έκαναν πριν τις εκλογές τις 6ης Μαΐου για να σταματήσουν τη

Χρυσή Αυγή. Εγώ, είπανε, ήμουνα φρουρός στο Νταχάου, άλλα στο Αουσβιτς, ήμασταν στις εκτελέσεις δήθεν των Ελλήνων πα-,!

τριωτών κι όλα αυτά τα παραμύθια. Ψέματα, ψέματα, ψέματα. Br μαστέ Έλληνες εθνικιστές, το δηλώνουμε και είμαστε περήφανα:

γι’ αυτό. Ποιοι όμως θα μας κατηγορήσουν εμάς, την παράταξή

μας την εθνικιστική για προδοσία; Ποιοι; Αυτοί οι οποίοι ακόμβ

δεν έχουν πάρει πίσω την απόφαση της 5ης Ολομέλειας για αν*»;

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 269

ξάρτητη Μακεδονία και Θράκη, ο ι μπολσεβίκοι προδότες; Ποιοι;

Αυτο ί οι οποίοι μαζί με τους Βουλγάρους σφάγιαζαν το υ ς Πόντι­

ους εθνικιστές αντάρτες σ ε ολόκληρη τη Μακεδονία; Ο ι κομμου­

νιστές, που βγάλανε μέχρι και γραμματόσημα σ τον Έ β ρ ο που

έλεγε «δραχμές 2, λέβα I »; Α υτο ί είναι οι πατριώτες π ο υ έρχονται

να μιλήσουνε για μας. Α π ό κοντά, βέβαια, και η περ ίφ ημη κεντρο­

δεξιά της Νέας Δημοκρατίας, ο Πάνος Καμμένος, το αθώ ο αυτό

παιδί του λαού με το τζιπ Κάντιλακ και τα κότερα, αυτο ί εμφανί­

στηκαν. Κάθε φορά το σύστημα όταν κινδυνεύει βγάζει, όπως ο

ταχυδακτυλουργός, τον λαγό από το καπέλο, βγάζει κι έναν σω-

τήρα. Έναν πρώην νεοδημοκράτη, έναν πρώην πασόκο . Φάγατε

στη μάπα αυτόν τον κύριο, τι κύριο, αυτόν το γελοίο, τον Καρα-

τζαφέρη, ο οποίος τόσα χρόνια κορόιδευε τον λαό. Ο οπ ο ίος έχει

το θράσος και λέει ότι εγώ δεν ψήφισα, λέει, το μνημόνιο, μόνο

το άρθρο I . Ε, και δεν διαβάζει κανένας δημοσ ιογράφ ος το άρθρο I, να δούμε τι λέει το άρθρο I. Τ ο οποίο άρθρο I, μπέστε στο

διαδίκτυο να το βρείτε, καταλήγει: «Εξουσιοδοτούμε τ ο ν υπουργό

Οικονομικών», τον Παπακωνσταντίνου τότε, «όπω ς δ ιαπραγμα­

τευτεί τους δανειακούς όρους και με εκχώρηση εθνικής κυριαρ­χίας». Πούλησαν πατρίδα και αυτό λέγεται εθνική προδοσ ία . Φτά­

σαμε στο σημείο σε τηλεοπτική εκπομπή, όταν ένας εκπρόσω πος

της Χρυσής Αυγής μίλησε για τα εγκλήματα του Στάλ ιν κατά του

ελληνισμού στη Σοβιετική 'Ενωση, κατά των Ποντίων αδελφών μας, να βγει αυτός ο κύριος, ο αλήτης, αν θέλετε, ο Σ μ α ίλη ς13 [sic] και

να πει «ήταν προδότες και πήραν την ανταμοιβή τους». Δ ε ν το ξέ­

ρουν αυτό το έγκλημα, 38.000 Έλληνες Πόντιοι αφ ήσανε τα κό­

καλά τους στα γκούλαγκ, σ ε θερμοκρασίες μείον 50 βαθμούς από τον πατερούλη τους τον Στάλιν. Είδατε τηλεοπτικές εκπομπές,

αλλά κανένας όμως δεν βρίσκει τ ο θάρρος να ρωτήσει τ ο Κ Κ Ε για την αποκατάσταση του Στάλιν, για τα εγκλήματα του Στάλιν, κανείς

δεν λέει λέξη στο κοράκι του μνημονίου, στον Κουβέλη, για τη Ρε-

πούση και αυτό το αισχρό βιβλίο το οποίο έβγαλε. Π ο υ λέει, αγα­

πημένοι μου συμπατριώτες, πολλοί από σας είσαστε α π ό τις σκλα­βωμένες πατρίδες, δε λέω «λησμονημένες» γιατί κά π ο τε πρέπει

να ξαναγυρίσουμε και στον Π όντο και στη Σμύρνη και σ την Κων­

σταντινούπολη. Ο ι περισσότεροι από ’σας -κα ι σ το Μελιγαλά, βε­βαίως-,14 οι περισσότεροι από σ ας έχετε έναν παππούλη που έχει

αφήσει τα κόκαλά του, έναν κάμπο λησμονημένο στη Μ ικρασ ία ή

στον Πόντο, μια εκκλησιά ρημαγμένη, ένα παππουδικό σπίτι, αυτά

πρέπει να ξαναγίνουνε Ελλάδα.

270 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, όλο το

διάστημα της πρώτης προεκλογικής περιόδου αλλά και της δευ-

τέρας, όσοι από εμάς κάναμε τη θυσία, πραγματικά, να πάμε σε

τηλεοπτικούς σταθμούς να δώ σουμε συνέντευξη, και αναφέρομαι

για [sic] τους μεγάλους τηλεοπτικούς σταθμούς της διαπλοκής, σ ’

αυτούς που ανήκουν ταυτόχρονα σε εργολάβους δημοσίων έργων,

απατεώνες,15 οι οποίοι έχουν πάρει με τις πλάτες των πολιτικών

τσάμπα τις συχνότητες οι οποίες αποτελούν περιουσία του ελλη­

νικού λαού, τσοντοκάναλα,14 τουρκοκάναλα, και ό,τι άλλο θέλετε

- δεν έχω καμία αντίρρηση. Ό λο ι αυτοί οι κύριοι, λοιπόν, όποτε

βρεθήκαμε απέναντι τους, το μόνο που δεν μας είπανε ήταν «κα­

τηγορούμενε απολογήσου». Ε, όχι λοιπόν, εμείς είμαστε οι κατή­

γοροι και αυτοί οι κατηγορούμενοι. Ό λο ι αυτοί οι χρυσοκάνθαροι

του συστήματος, οι οποίοι πλούτισαν, και την ίδια στιγμή ο Κάρο­

λος Παπούλιας, που ανέφερα προηγουμένως, έβγαλε και ανακοί­

νωση για το επεισόδιο με τον Κασιδιάρη, δεν ήξερε να πει ούτε μία λέξη, δεν έβγαλε καμία ανακοίνωση ούτε για τους Έλληνες που

δολοφονούνται από τους λαθρομετανάστες ούτε για τους καρκι­

νοπαθείς που τους παίρνουνε τα φάρμακα ούτε γι’ αυτούς που αυ-

τοκτονούν. Ό μω ς, ας κοιτάξουμε την αλήθεια κατάματα: χιλιάδες

οι Έλληνες που αυτοκτόνησαν από τα δυσβάσταχτα χρέη τα οποία

τους δημιούργησε το μνημόνιο. Ό μ ω ς και άλλες εποχές η Ελλάδα

είχε φτώχεια, κι άλλη εποχή και εποχές ήμασταν φτωχοί, το ’50, το ’60, όμως ούτε ένας Έλληνας δεν είχε αυτοκτονήσει για χρέη.

Ξέρετε γιατί; Γιατί τότε υπήρχανε ιδανικά, υπήρχε η πίστη στον

Θ εό, υπήρχε η αγάπη προς την πατρίδα, στην οικογένεια, όλα αυτά τα ξερίζωσαν. Δημιούργησαν έναν λαό καταναλωτικών σκλά­

βων που ιδανικό τους ήταν η μεζονέτα με την πισίνα, το ακριβό

τζιπ, οι καταθέσεις στις τράπεζες, αυτά ήταν τα ιδανικά τους. Και

όταν είδαν να τα χάνουν όλα αυτά, χάθηκε το έδαφος από τα

πόδια τους. Αυτά όμως δεν ισχύουν για εμάς, όπως δεν ισχύει και

κανένας εκβιασμός του μνημονίου. Έχουμε τη σημαία μας! Είναι

αρκετός λόγος για να αρχίσουμε και να πολεμήσουμε. Μόλις έγινε το επεισόδιο πριν λίγες μέρες, άρχισαν να τρίβουν τα χέρια τους

οι δημοσιοκάφροι [sic], και τα διάφορα πολιτικά παραφερνάλια.

Λέγοντας τώρα, βγήκε μάλιστα και μία κομμουνίστρια γνωστή και

είπε «σήμερα έγινε η κηδεία της Χρυσής Αυγής». Ε, όχι, ήταν η

ανάσταση της Χρυσής Αυγής. Ναι, δεν είμαστε επαγγελματίες πο­

λιτικοί και είναι τιμή μας. Εγώ προσωπικά, δεν θεωρώ τιμή ότι είμαι

αρχηγός ενός κόμματος και βουλευτής, θεωρώ τιμή ότι είμαι χρυ-

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 271

σαυγίτης, αγωνιστής, {στρατιώτης}.17 Βγήκαν λοιπόν και είπαν ότι

με το επεισόδιο αυτό έγινε η κηδεία της Χρυσής Αυγής. Κι αρχί­

σανε, από το πρωί ώς το βράδυ, να λένε ψέματα, να λασπολογούν,

όλα τα πρωτοσέλιδα των σημερινών κυριακάτικων εφημερίδων

είναι αφιερωμένα στη Χρυσή Αυγή, και είπανε «τρόμαξε η Ευρώπη

και αμαυρώθηκε η πολιτισμένη εικόνα της Ελλάδος». Ποια πολιτι­

σμένη εικόνα λένε; Ποιας χώρας; Μ ιας χώρας που δεν έχει φάρ­

μακα για τους καρκινοπαθείς, που πεθαίνουνε νέα παιδιά με μια

σύριγγα στο χέρι; Π ου ακόμα και στην Αθήνα το Εθνικό Αρχαι­

ολογικό Μουσείο είναι πιάτσα πορνείας και εμπορίου ναρκωτικών;

Αυτή την ξεφτίλα που ονομάζουν Ελλάδα, εμείς τη λέμε ψευτο-

ρωμαίικο που πρέπει να λείψει για να υπάρξει η αυριανή Ελλάδα.

Τρελάθηκαν, λέει, οι δημοσκόποι μετά το επεισόδιο και είπαν ότι

άλλαξε το σκηνικό. Και ιδού η είδηση, τη γράφουν στις πίσω σε­

λίδες, οι διάφορες φυλλάδες: η Χρυσή Αυγή είναι ήδη τέταρτο

κόμμα σάς πληροφορώ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Ό σ ο

για την κινδυνολογία ότι θα έρθει ο Αντώνης με τον Προκόπη18

για να μας σώσουν από τον Τσίπρα, ο Προκοπής δεν μπόρεσε να

σώσει ούτε τη Λιάνα Κανέλλη, θα σώσει ολόκληρη Ελλάδα από

τους κομμουνιστές; Συνηθισμένο το παραμύθι τους. Ό μω ς, στην

πρώτη προεκλογική περίοδο, επειδή όλοι ήσασταν εδώ, και τα

ακούγατε, δεν λέγατε λέξη για το ΣΥΡ ΙΖΑ . Γιατί; Για τον απλού-

στατο λόγο ότι στις δημοσκοπήσεις ο Σ Υ Ρ ΙΖ Α ήταν τρίτο κόμμα

και δεύτερο κόμμα ήταν το Π Α Σ Ο Κ .” Ά ρα το Σ Υ Ρ ΙΖ Α τότε για

τους νεοδημοκράτες ήταν καλό, γιατί έκοβε ψήφους από το

Π Α Σ Ο Κ . Τώρα στη δεύτερη προεκλογική περίοδο που το Σ Υ Ρ ΙΖ Α

έγινε δεύτερο, τι κάνουνε; Λένε ότι είναι κίνδυνος και θα μας σώ­

σουν. Ε, δεν θέλουμε να μας σώσουν επιτέλους! Θ α μείνουμε στα­

θεροί, εκεί που ανήκουμε, στον εθνικισμό, στη Χρυσή Αυγή, στην

Ελλάδα, στην πίστη και στην Ελλάδα. Δ εν ζητάμε τις ψήφους κα-

νενός που δεν μας πιστεύει. Θέλω όμως να σας ξεκαθαρίσω πως

την επόμενη Κυριακή δίνουμε μία ακόμη μάχη [...].Μ

2. Την Κυριακή 26 Αύγουστου 2012, η Χ Α πραγματοποίησε την «τελετή μνήμης Θερμοπυλών», στον χώρο μπροστά από το

άγαλμα του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. Μεταξύ άλλων μίλησε και ο «Αρχηγός» του κόμματος.21

272 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, αναφέρθηκε προηγουμένως

ένας εκ των ομιλητών για [sic] χρόνια περασμένα. Ό ταν Αύγουστο

ή Ιούλιο σ ’ αυτόν εδώ τον χώρο, η Χρυσή Αυγή, με λίγες δεκάδες

ξεχωριστών αγωνιστών τιμούσε τη μνήμη του Λεωνίδα, των τρια-

κοσίων του. Του Δημοφίλου και των εφτακοσίων Θεσπιέων. Ή μ α ­

σταν λίγοι τρελοί, έλεγαν, λίγοι ρομαντικοί, λίγοι φανατικοί, όμως

ο χρόνος μάς δικαίωσε, είμαστε χιλιάδες, είμαστε εδώ, είμαστε η

Χρυσή Αυγή, που θα γίνει ο εφιάλτης τους.22 Σήμερα, στον ιερό

αυτόν χώρο, όπου ο ήλιος έχει δύσει και ίσως πάνω στα ουράνια

οι ψυχές των γενναίων που πότισαν με το αίμα τους αυτή τη γη να

μας παραστέκουν. Σήμερα, που τιμούμε εμείς τους τριακοσίους,

κάποιοι άλλοι πουλάνε πατρίδα. Π ιστεύουν πως όλα θα είναι εύ­

κολα γι’ αυτούς. Κάνουν μεγάλο λάθος. Και αυτό το βλέπουν.,Στις

μικρές Θερμοπύλες που στήνουν οι χρυσαυγίτες, είτε αυτό λέγε­

ται Κόρινθος είτε Αγιος Παντελεήμονας είτε Κομοτηνή είτε Κα­

λαμάτα είτε Κύπρος είτε Κρήτη είτε Έβρος. Παντού μικρές Θ ερ ­

μοπύλες. Γιατί οι Μήδοι είναι παντού και οι Εφιάλτες εξουσιάζουν

την πατρίδα μας. Είμαστε σήμερα εδώ από κάθε γωνιά της λεγά­

μενης ελεύθερης Ελλάδας, αλλά και από τις σκλαβωμένες πατρίδες

του ελληνισμού, όπως είναι η Βόρειος Ή πειρος και η Κύπρος μας, .

όπως είναι η πατρίδα του Σπυρομήλιου και του Γρίβα. Είναι εδώ

δίπλα μας και αντιπροσωπεύουν ένα εκλεκτό κομμάτι του ελληνι­

σμού. [...]23 Καλοδεχούμενοι λοιπόν όσοι επιτέλους κατάλαβαν

ότι υπάρχει μια δύναμη εθνική για να αντισταθεί, για το μεγαλείο

αυτού εδώ του τόπου. Ό πω ς εμείς, που φυλάγαμε Θερμοπύλες

εδώ και τριάντα σχεδόν χρόνια, μία χούφτα άνθρωποι, δεν επι­

τρέπουμε σε κανέναν να αμφισβητεί το γεγονός ότι θα αλλάξουμε,

και να λένε ότι θα τους προδώσουμε. Ό χι, χρυσαυγίτες ήμασταν, ■

είμαστε και θα είμαστε στο μέλλον, και δεν έχουμε να απολογη- ■;

θούμε σε κανέναν. [,..]24 Εμείς περιμένουμε την ώρα να γίνουμε |

αρκετά δυνατοί, για να διεκδικήσουμε το δίκαιο των Ελλήνων. |

Αλλά σας πληροφορώ ότι δεν περνάμε καθόλου καλά μέσα στο |

κοινοβούλιο. Α ισθανόμαστε άβολα, αισθανόμαστε εκεί μέσα μια |

σιχασιά και μια αηδία. Εάν θέλουν, τα εγκαταλείπουμε ανά πάσο |

στιγμή και βγαίνουμε στους δρόμους, και να δούμε πόσα απίδια |

βάζει ο σάκος, να δούνε τότε τι σημαίνει τάγματα εφόδου, τι ση- I

μαίνει μάχη, τι σημαίνει αγώνας, τι σημαίνει οι ξιφολόγχες να ακΟ- |

νίζονται στα πεζοδρόμια.25 j

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΖ ΟΜΙΛΙΕΣ 273

3. Τη Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2 0 12 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαί­νια των γραφείων Βορείων Προαστίων της Χ.Α., στο Ν έο Ηράκλειο. Παρατίθεται ο λόγος του Νικόλαου Μιχαλολιάκου.26

Υβρίζουν με τον χειρότερο τρόπο το κίνημα των Ελλήνων εθνικι-

στών, εμένα προσωπικά, και την ηγεσία του. Επιτέλους, και τι δεν

είπαν. Ο λαός το εμπέδωσε. Έξι μήνες ολόκληρους βρίζουν. Α π ’

το πρωί μέχρι το βράδυ, και λένε τα ίδια και τα ίδια, και ο λαός

τούς φτύνει, και είναι στο πλευρό μας, και ας τολμήσει άλλος, ας

τολμήσει άλλος να κάνει ανοιχτή πολιτική συγκέντρωση και αν δει,

αν είναι δυνατόν, να κλείσει τη λεωφόρο Ηρακλείου, να μαζέψει

και χιλιάδες ανθρώπους σ ’ ένα σημείο μιας γειτονιάς. Δ εν υπάρ­

χουν στη ζωή, δεν υπάρχουν στις πόλεις, δεν υπάρχουν στα σχο­

λειά, υπάρχουν μόνο στα τηλεπαράθυρα, στα κανάλια της διαπλο­

κής, σ ’ αυτά που [...].27 Τα κανάλια διοργανώνουν συχνά πυκνά,

όπως βλέπετε, πολιτικές συζητήσεις, με πάνελ. Μέχρι και πεθαμέ­

νους, όπως ο Καρατζαφέρης και το κόμμα του, ανασταίνουν και

τους καλούν. Λείπει ένας. Σωστά λείπει: η Χρυσή Αυγή. Δ εν έχει

θέση ανάμεσά τους. Είναι γεγονός, και οι γνωρίζοντες έχουν τα

πλήρη στοιχεία γι’ αυτό, ότι τα περίφημα κανάλια είναι επιχειρήσεις

κρατικοδίαιτες και χρεοκοπημένες. Τα μόνα λεφτά που παίρνουν

είναι απ’ τους ανώμαλους που παίρνουν τα τηλέφωνα 690, που δια­

φημίζουν μετά τις 2 το βράδυ όλοι τους, και από ποιους; Και από

τις πολυεθνικές, που εξαφάνισαν τις ελληνικές επιχειρήσεις, διέ­

λυσαν τα μπακάλικα, κι έχουν κάνει τις αλυσίδες τροφίμων, και

βλέπουνε παράξενο στην Ελλάδα, με μισθούς 600 ευρώ, τα προ­

ϊόντα να έχουν, τα ίδια προϊόντα να έχουν διπλάσια τιμή απ’ αυτή

που έχουν στα σούπερ μάρκετ της Γαλλίας, της Ιταλίας ή της Ισπα­

νίας. Τυχαίο; Ασφαλώς και δεν είναι τυχαίο, και η ασυδοσία την

οποία απολαμβάνουν είναι, και φαίνεται καθαρά, μέσα από τις δια­

φημίσεις που έχουνε στα κανάλια. Ό λο ι τους χρεοκοπημένοι, όλα

τους τα κανάλια χρεοκοπημένα, όλοι ένα σύμπλεγμα εξουσίας, με

τους περίφημους πολιτικούς οι οποίοι κυβερνούν τον τόπο τα τε­

λευταία σαράντα χρόνια. Πρόσφατα, ήρθε στο προσκήνιο μία νέα

υπόθεση, που έδωσε την αφορμή στους διάφορους τηλεμαϊντα-

νούς να ρίξουν ποταμούς λάσπης κατά της Χρυσής Αυγής. Ανα-

φέρομαι στην περίφημη παράσταση στο θέατρο «Χυτήριο».28 Και

τι δεν είπαν και τι δεν είδαν. Ο ύ τε έναν δεν ακουμπήσαμε, ούτε

μια πόρτα δεν σπάσαμε, και όμως, καταλύσαμε τη δημοκρατία.

274 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ. Ο TIMQPOZ

Γιατί; Γιατί εμποδίσαμε, λέει, μία θεατρική παράσταση. Και δεν μου

λέτε, αυτοί, όταν εμποδίζανε πριν δύο χρόνια το να παρουσιαστεί το βιβλίο Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού από τις εκδόσεις

Εστία με τραμπουκισμούς, τι ήτανε; Ό τα ν απαγορεύανε κατ’ ου­

σίαν να παιχτεί το έργο Ελένη του Γκστζογιάννη, που το είχε γρά­

ψει για τη δολοφονία της μάνας του από τους κομμουνιστές,

τότε...” Τότε, η δημοκρατική τους ευαισθησία ήταν ανύπαρκτη.

{Έρχονται}, μισθώνουν διάφορους τραμπούκους να μας προκα-

λούν, με κάθε τρόπο. Μ ε την προστασία του κράτους διοργάνω-

σαν πορεία εναντίον των κατοίκων στην πλατεία Αμερικής και του

Άγιου Παντελεήμονα, και τραυμάτισαν κόσμο, σοβαρά, παραλίγο

να τον σκοτώσουν. Είδατε όλους αυτούς τους δημοκράτες, τους

ευαίσθητους να λένε τίποτε; Επανέρχομαι όμως στην παράσταση του θεάτρου «Χυτήριο». Και πραγματικά γελάω με τον χοντρο­

κομμένο τρόπο με τον οποίον οι προπαγανδιστές των καναλιών

προσπαθούν να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα. Μιλάνε για

ένα έργο, γενικά και αόριστα, δεν λένε τι λέει αυτό το έργο, το

αποφεύγουν, το αποφεύγουν συστηματικά, γιατί αν πούνε ότι σ’

αυτό το έργο παρουσιάζεται η πίστη ενός ολόκληρου λαού, ο Χρ ι­στός, σαν ανώμαλος και κίναιδος, τότε θα τους λιντσάρει ο λαός,

και λένε τη μισή αλήθεια. Είναι όμως και γελοίοι, και η προπαγάνδα τους εντελώς χοντροκομμένη. Λεν πιάνει, παρά μόνο στους ηλι­

θίους, παρά μόνο σε όσους δεν διαθέτουν τη στοιχειώδη κριτική, τη στοιχειώδη γνώση να αντιληφθούν κάποια πράγματα. Κι αυτό

γιατί το λέω; Γιατί λίγες μέρες πριν συμβούν τα επεισόδια τα οποία

συνέβησαν σ ’ αυτό το περιθωριακό θέατρο, που έχει είκοσι-

τριάντα θέσεις κάπου στο Γκάζι, είχαμε ένα άλλο γεγονός. Είχαμε

το γεγονός της εισβολής μέσα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού απερ­

γών, μαζί με βουλευτές του Σ Υ Ρ ΙΖ Α και του [sic] ΔΗ Μ .Α Ρ. Είδατε

να λένε λέξη γι’ αυτό; Καμία. Α π ’ τη μια πλευρά λοιπόν, απ’ τη μια ; πλευρά λοιπόν, το σύμβολο του έθνους, το Γενικό Επιτελείο Στρα­

τού, οι ένοπλες δυνάμεις μας. Και από την άλλη, το περιθωριακό

θέατρο. Για το ένα, για το ΓΕΣ, πλήρης η αδιαφορία, πλήρης η α τ ι-;

μωρησία. Ατιμώρητοι και οι βουλευτές οι οποίοι ενθάρρυναν του£

απεργούς να σπάσουν την πύλη, να σπάσουνε βιτρίνες, να διώξουν

κακήν κακώς τους ανθρώπους που ήταν φρουροί εκεί. Αντίθετο ί

για το θέατρο «Χυτήριο» υπήρχε ευαισθησία. Αυτοί είναι οι κύριοι'’

οι οποίοι παριστάνουν τους δημοκράτες, θλιβερά μονόπ λευ ρ ο ι

Ό μω ς, ένα άλλο θέμα, επίσης της επικάιρότητος, είναι αυτή

στιγμή στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων, και πάλι με μισόλσγαΙ

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 275

Αναφέρομαι στην περίφημη λίστα Λαγκάρντ. Ε, λοιπόν, πριν ανα­

φερθώ σ ’ αυτήν και σε κάποιες λεπτομέρειες, έχω να πω το εξής:

εμείς οι χρυσαυγίτες, μπορεί να μας λένε φασίστες, ρατσιστές,

ναζιστές, ό,τι θέλουν. Έχουμε όμως καθαρά χέρια, είμαστε τίμιοι.

Ό μω ς εδώ γεννάται μία απορία. Η λίστα Λαγκάρντ όπως ξέρετε,

αναφέρεται σε δύο χιλιάδες άτομα, τα οποία - ο Βενιζέλος είπε ότι

πρόλαβε να δει μόνο δύο-τρεις Εβραίους30-, η λίστα Λαγκάρντ

λοιπόν αναφέρεται σε δύο χιλιάδες άτομα τα οποία ήδη από το

έτος 2010 είχαν βγάλει τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό, κι αυτό

μπορεί να ελεγχθεί, αν ήταν πρεζέμποροι κι είχαν πουλήσει ηρωίνη

κι είχαν μαζέψει χρήμα και το μετέφεραν στο εξωτερικό. Δηλαδή

μιλάμε ότι ενδεχομένως και μαύρο εγκληματικό χρήμα έφυγε νο- μίμως, μετά βαίων και κλάδων από την Ελλάδα. Εγώ έχω να ρωτήσω

κάτι και να απευθυνθώ στην κοινή λογική σας: πώς ξέρανε όλοι

αυτοί, στις αρχές του 2 0 10, γιατί απ’ τον Απρίλιο είχε βγει η λίστα,

που βγάλανε τα χρήματα, ότι έρχεται θύελλα, έρχεται χρεοκοπία

στην Ελλάδα; Αυτή η χρεοκοπία λοιπόν είναι φυσιολογική ή μας

τη στήσανε για να εξοντώσουν το λαό μας και να υποδουλώσουν

το έθνος μας; Πώς ήξεραν αυτοί οι δύο χιλιάδες απ’ τον Απρίλιο

του 2010 ότι τα πάντα καταρρέουν σ ’ αυτή τη χώρα, ότι η ανεργία

θα φτάσει στο 25%, ότι οι τράπεζες θα αδειάσουν, ότι τα μαγαζιά

θα κλείσουν, πώς το ήξεραν; Για τον απλούστστο λόγο ότι ήταν

μέρος ενός αμαρτωλού συστήματος των παγκόσμιων τοκογλύφων, αυτών που λεηλατούν λαούς, αυτών που θέλουν να εξοντώσουν

τον ελληνισμό, αλλά δεν θα τους το επιτρέψουμε, θα δώσουμε τη μάχη μέχρι τέλους.

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, είναι ένα

σχέδ ιο υποδούλωσης, το περίφημο σχέδιο {Τέμπορα}, για το οποίο έχουν γράψει κι έχουν μιλήσει εδώ και πολλά χρόνια. Είναι

παρόμοιο με το χονδροειδές σχέδιο που είχε ο Ιμπραήμ, να σφά­

ξουν όλους του κατοίκους του Μόριά και να εγκσταστήσει Αιγυ­πτίους. Στη θέση των Αιγυπτίων τώρα, θέλουν να εξοντώσουν,

έχουν φέρει όλ’ αυτά τα εκατομμύρια τους λαθρομετανάστες και θέλουν να εξοντώσουν τους Έλληνες.31 Θέλω όμω ς σε όλους

εσάς, με το χέρι στην καρδιά, σ ’ όλους εσάς, κυρίες και κύριοι,

συναγωνιστές και συναγωνίστριες, να πω και τούτο: η Χρυσή Αυγή βαδίζει τον δρόμο της. Αλλά η Χρυσή Αυγή δεν είναι μια σημαία

ευκαιρίας, δεν είναι ένας τρόπος να βρουν μια θέση στο κοινο­

βούλιο κάποιοι αριβίστες και καιροσκόποι. Δ εν είναι ένα κόμμα,

δεν είναι ένα κόμμα σαν όλα τα άλλα, το οπο ίο ιδρύει γραφεία

276 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

απλά για να δείξει ότι έχει μια μαζικότητα. Δ εν είναι μία, δεν είναι

δύο, είναι πολλές οι περιπτώσεις που από πολλά μέρη της Ελλάδος μάς πήραν τηλέφωνο και μας είπανε: «Είμαστε δέκα άτομα. Ν ’

ανοίξουμε ένα γραφείο της Χρυσής Αυγής;». Και τους απαντήσαμε

«όχι!». Γιατί για μας, ένα γραφείο της Χρυσή ς Αυγής είναι κάτι

πολύ περισσότερο από ένα πολιτικό γραφείο, είναι ένα κάστρο

εθνικό, το οποίο θέλουμε να μείνει {ανέπαφο}. Η Χρυσή Αυγή έχει

συγκεκριμένη ιδεολογία, συγκεκριμένη πολιτική. Συγκεκριμένο

ήθος και τρόπο ζωής. Μ όνο όσοι μπορούν να ακολουθήσουν και

να ασπαστούν αυτές τις αρχές έχουν θέση ανάμεσά μας. Ο ι άλλοι

δεν μας ενδιαφέρουν. Δ εν βλέπουμε εμείς τον κόσμο ο οποίος

υπάρχει στη χώρα μας σαν ψηφοφόρους, δεν είμαστε ένα πολι­

τικό κόμμα σαν τους άλλους. Συντρόφους και αγωνιστές θέλουμε

δίπλα μας και δεν θέλουμε άμορφη μάζα η οποία κάθε τόσο θα

μας ψηφίζει στις εκλογές. Σχετικώς τώρα με μία φωνή που ακού­στηκε για τα νησιά, έχω να πω τούτο: η επίσκεψη Νταβούτογλου,31

δυστυχώς δεν δόθηκε η αφορμή να το πω, αν και αναφέρθηκε

προηγουμένως ένας συναγωνιστής, δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε εθι­

μοτυπική. Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία του μοιράσμστος του

Αιγαίου. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και το Αιγαίο δεν θα το πά­

ρουν οι Τούρκοι, είναι μια θάλασσα ελληνική, και δεν θα επιτρέ­

ψουμε.33 Ό λα πράγματι ξεκίνησαν από εκείνη την τραγική βραδιά,

στις εσχατιές του νοτιοανατολικού Αιγαίου, στα Ίμια. Ό τα ν τρία

γενναία παλικάρια του Πολεμικού μας Ναυτικού έχυναν το αίμα

τους για να παραμείνει το Αιγαίο ελληνικό. Στη συνέχεια, είχαμε

τις γκρίζες ζώνες, είχαμε την ολέθρια πολιτική του Σημίτη με τον Ροζάκη Ροζενστάιν, μετά τα ζεϊμπέκικο του Γιωργάκη,τις κουμπα­

ριές του Κωστάκη, και τώρα τα καραβάκια που δίνουνε στον Ντο-

βούτογλου, καραβάκια να δώσουνε για το σπίτι τους, για την EAe*:

λάδα, για το Αιγαίο μας δεν θα τους αφήσουμε. Κυρίαρχη ιδέα

στην ιδεολογία της Χρυσής Αυγής, μια κι αναφέρθηκα ότι [sic] οι

άνθρωποι που βρίσκονται δίπλα μας πρέπει να ’χουν συγκεκριμένη ,

ιδεολογία, συγκεκριμένη πολιτική και ήθος, είναι η τιμή, είναι αυυά;

που λέει το σύνθημά μας: Αίμα, Τιμή, Χρυσή Αυγή.34 Τ ο αίμα γΗ*:

μας δεν σημαίνει βεβαίως ότι είμαστε κάποια ανθρωπόμορφα,

κτήνη διψασμένα για έγκλημα, όπως λένε διάφοροι καραγκιόζηδες:

και φαιδροί φασουλήδες στις τηλεοράσεις και στις εφημερίδες· '

Τ ο αίμα για μας είναι το «όμαιμον» του Ηροδότου, είναι το έθνος

η ακατάλυτη αξία του έθνους. Και αν τις ημέρες αυτές, εάν τις ημέι»

ρες αυτές συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τους Βαλκανικούς

ί

Ο Ι ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 277

Πολέμους, αλήθεια, μέσα σε καθεστώς απόλυτης σιωπής απ’ το

επίσημο ελλαδικό κράτος. Συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τότε

που ξεκίνησαν, ναι, ο δικός σου παππούς, ο δικός σου προπάπ­

πους,35 οι δικοί μας πρόγονοι ξεκινήσανε από μια μικρή Ελλάδα,

κι έκαναν την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.

Ναι, συμπληρώνονται εκατό χρόνια, αλλά κανείς δεν το θυμάται.

Δ ε ν πειράζει, το θυμούνται οι λίγοι, το θυμούνται οι χρυσαυγίτες

και οι χρυσαυγίτισσες, πάντα λίγοι ήταν αυτοί που κρατούσαν

ψηλά τη σημαία του έθνους. Π ιστεύουμε στη φυλή. Ό λ α σ ’ αυτόν

τον κόσμο είναι φυλή. Κι αν, όπως είπα προηγουμένως, ο καθένας

απ ό ’σας εάν είχε την τύχη μέσα στην οικογένειά του να έχει αν­

θρώπους σωστούς και να του το πούνε, έχει έναν πατέρα, έναν παππούλη που πολέμησε στη Βόρειο Ή π ε ιρ ο το 1940, έχει έναν

προπάππου που πολέμησε στα Γιαννιτσά, σ το Σκρα, σ το Μπιζάνι,

έχει έναν παππού του παππού που πολέμησε σ το Σούλι ή στη Μάνη ή στην Τριπολιτσά. Αυτο ί είμαστε οι Έλληνες. Σ ’ όλους εσάς

λοιπόν, στη θέση όλων υμών με ύψιλον πο ιους θέλουν να βάλουν;

Πακιστανούς, Αλβανούς, {Αμερικανούς}, έχουν αυτο ί παππού,

έχουν αυτοί παππού που πολέμησε στην Τριπολ ιτσά;3* Έχουν

αυτοί πατέρα που να έμεινε ανάπηρος σ το Τεπελένι; Έ χουν παπ­

πού που να έπεσε στο Σκρα; Εχουν παππού που να βρέθηκε στην

Α λμυρά Έρημο ή στη Σμύρνη το ’22; Ό χ ι, μόνο εμείς είμαστε οι Έλληνες, εμείς που στις φλέβες μας υπάρχει ελληνική ιστορία. Π ι­

σ τεύουμε στο έθνος και πιστεύουμε και σ το κράτος. Ό μ ω ς όταν το κράτος είναι εθνικό, όταν το κράτος φροντίζει τ ο έθνος, τους

Έλληνες και όχι τους λαθρομετανάστες. Α υ το ύ ς που φτιάχνουν ξενοδοχεία πολυτελείας για τους λαθρομετανάστες, εμείς δεν θε­

ω ρούμε ότι αντιπροσωπούνε [sic] το κράτος, αλλά μία εξουσία αν­

τεθνική πέρα για πέρα.37

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, θα ήθελα να σας πω ότι μην

πιστεύετε αυτούς που σας προσφέρουν εύκολες λύσεις. Ο ι επο­

χές της παρακμής είναι οι εποχές των ψ ευδοπροφητών, της αγυρ- τε ία ς και του ψεύδους. Εμείς δεν θα σ ας π ο ύ μ ε ψέματα. Εμείς

έχου με να σας υποσχεθούμε ότι όπως ξεκ ινήσαμε έτσι θα συνε-

χίσουμε. Έχουμε να σας υποσχεθούμε ότι δεν θα προδώ σουμε τα ιδανικά μας, που είναι και δικά σας ιδανικά. Κ ι έχουμε να πούμε

και κάτι άλλο. Ό τ ι ο δρόμος προς τη νίκη δεν θα ’ναι εύκολος, θα

είναι ανηφορικός όπως το μονοπάτι της α ρ ετή ς που επέλεξε ο

Ηρακλής. Σ ’ αυτόν τον δρόμο σάς καλώ όλους παρόντες. Ζήτω η

νίκη!

278 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΌΜΟΡΟΣ

4. Το Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2 0 12, στο Άλσος Ελληνικού Στρατού, πραγματοποιήθηκε η «12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας». Ανάμεσα στους «συναγωνιστές από τις σκλαβω μένες πατρίδες» και κοντά J

στα περίπτερα με τις ονομασίες «Φάλαγγα», «Black Sun Rising JRees»38 και «Εθνικιστικό βιβλιοπωλείο», μίλησε και ο γενικός γραμ- J ματέας του κόμματος.39 Πριν από τη ν έναρξη της ομιλίας του «Αρ- i χηγού» από τα μεγάφωνα ακούστηκε ο «ύμνος»-εμβατήριο του j

κόμματος.90 ]

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, σήμερα ο λόγος ανήκει στους ]

νέους και τις νέες της Χ ρ υ σ ή ς Αυγής. Και νέοι και νέες δεν είναι

μόνο όσοι είναι στην ηλικία ν έο ι, αλλά και όσοι έχουν στην κα|>διά |

τους μέσα νιάτα, εφηβεία, π ίσ τη για την Ελλάδα, πίστη στο μέλλον, j Κάποτε, είτε σ ’ αυτόν τον χ ώ ρ ο είτε σε άλλα σημεία, ήμασταν δε- |

κάδες, ελάχιστες εκατοντάδες, τώρα είμαστε χιλιάδες και είναι |

μόνο η αρχή. Σε μία σαπισμένη πολιτεία, στην πολιτεία της μίζας, |

της ρεμούλας, της λίστας, μ ε τα δύο χιλιάδες ονόματα που μέ- J

νουνε κρυμμένα δύο χρόνια, κα ι ίσως εάν δεν υπάρξει νέμεσις και |

ελευθερία σ ’ αυτόν τον τόπο, ν α μείνουν κι άλλα εκατόν δύο χρότ I

νια κρυμμένες αυτές οι λίστες, μέσα λοιπόν σ ’ αυτή τη σαπισμένη ί

πολιτεία, ανέτειλε ένα αστέρι, ανέτειλε ένα φως, κάποιοι που τους j

λέγανε καμένα χαρτιά, κάποιο ι που όλοι τούς λέγανε αλήτες, φο- |

σίστες, ρατσιστές, αλλά εμείς το υ ς απαντούσαμε ότι εμείς είμαστε ι

το αύριο, εσείς είστε το χτες. Απευθύνομαι σε όλους εσάς που

είστε νέοι, σε όλες εσάς που ε ίσ τε νέες, και έχω να σας πω πρώτ’ :

απ’ όλα, γιατί ακόμα κι αν δ εν ανήκα σε κανένα από τα λεγόμενο

κόμματα εξουσίας, που κατάντησαν την πατρίδα μας σ ’ αυτά το

χάλια, είμαι κι εγώ ένας από το υ ς πολίτες αυτής της χώρας, που

έχει περάσει τα 50. Έχω να π ω λοιπόν στη νεολαία της Ελλάδος,

ένα μεγάλο «συγγνώμη» για τα χάλια, για το κατάντημα αυτής της >

πατρίδας. Ένα μεγάλο «συγγνώμη», γιατί αυτοί οι οποίοι κρατού-

σαν στα χέρια τους τις τύ χ ες της χώρας, η γενιά του Πολυτε- ί

χνείου, οι πασόκοι, οι νεοδημοκράτες, οι αριστεροί, όλοι αυτοί,

την παραδίδουν στάχτη και μπούρμπερι. Χρέη για δύο και τρεις ;

γενιές και εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας. Ό χι, ποτέ. Και πάνω στο |

σημείο αυτό, και πρόσφατα μ ε ρώτησε ένας δημοσιογράφος, στις

σπάνιες ευκαιρίες που έχω να μιλώ δημόσια, ότι «και τι θα γίνει I

με τους μισθούς και τις συντάξεις», και απήντησα [sic] χωρίς να Μ

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 279

διστάσω: «Ναι, καλύτερα να πεινάσουμε, θέλουμε την Ελλάδα, θέ­

λουμε τη σημαία μας και ας τρώγαμε πέτρες». Η Χρυσή Αυγή είναι

το κόμμα της νεολαίας. 'Οχι μόνο γιατί αποτελεί μια ιδέα νέα μέσα

σε ένα περιχαρακωμένο στρατόπεδο σκοτεινών συμφερόντων,

αλλά γιατί και αντικειμενικά, σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις, η

Χρυσή Αυγή είναι σε κάποιες πολύ νέες ηλικίες πρώ το κόμμα, και

σε κάποιες άλλες δεύτερο κόμμα. Ναι, μας ψηφίζουν οι νέοι, εί­

μαστε η Ελλάδα που έρχεται, είμαστε η Ελλάδα που θα χτίσει ένα

νέο έθνος, αξιοπρεπές και υπερήφανο. Είναι η Χ ρ υ σ ή Αυγή το

κόμμα της νεολαίας και, αλίμονο γι’ αυτούς, είναι το κόμμα της νέ­

μεσης. Πρόσφατα, διαβάσατε κάποιες δημοσκοπήσεις, που φέρ­

νουν τη Χρυσή Αυγή σταθερά τρίτο κόμμα. Είναι μόνο ένα μικρό

κομμάτι της αλήθειας, η Χρυσή Αυγή είναι ένα από τα τρία πρώτα

κόμματα. Ο ι διαφορές είναι ελάχιστες αυτή τη στιγμή μεταξύ του

ΣΥΡΙΖΑ, της Νέας Δημοκρατίας και της Χ ρ υ σ ή ς Αυγής. Και αυτό είναι που φοβούνται πιο πολύ. Δ εν κρύψαμε ποτέ την ιδεολογία

μας. Δ εν βγάλαμε ούτε μία κεραία, ούτε ένα κόμμα απ’ όσα γρά­

φαμε στα χρόνια τα σκληρά, τα πέτρινα. Τ ο είπαμε με όλους τους

τόνους και το επαναλαμβάνουμε: είμαστε Ελληνες εθνικιστές. Α ς μας λένε όπως θέλουν. Δ εν μας ενδιαφέρει. Α υ τό που είναι σ ί­

γουρο είναι πως δεν διαθέτουμε δηλώσεις μετανοίας, δεν μετα­

νοούμε, γιατί πάντα γι’ αυτές τις σημαίες αγωνιζόμασταν, για Ελ­

λάδα, πατρίδα, τιμή, πίστη, για τίποτε άλλο. Κανένας χρυσαυγίτης,

καμία χρυσαυγίτισσα δεν περιέχεται στις λίστες της ντροπής, στις λίστες των απατεώνων, δεν περιέχεται στα σκάνδάλα τους, δεν

έχει καμία σχέση με όλ’ αυτά τα οποία έχουν γίνει εις βάρος του

έθνους. Ναι, το είπα και το σχολίασαν, στην ομιλία την οποία

έκανα στους συναγωνιστές μου της κοινοβουλευτικής ομάδος της

Χρυσή ς Αυγής στην αίθουσα της γερουσίας ότι μας είπανε ναζί.

Μία, δύο, δέκα. Δ εν μας είπαν όμως ποτέ κλέφτες. Αυτά τα χέρια

μπορεί καμία φορά να χαιρετάνε έτσι,41 αλλά είναι καθαρά χέρια, δεν είναι βρόμικα,42 δεν έχουν κλέψει. Είμαστε εθνικιστές αμετα­

νόητοι, είμαστε Έλληνες και θέλουμε η Ελλάδα να μείνει στους Ελ­

ληνες. Και μιας και η σημερινή εορτή της νεολαίας μας είναι αφιε­

ρωμένη στα εκατό χρόνια των Βαλκανικών Αγώνων, έχω να πω

τούτο: ότι όλοι εσείς, το είπα και σε άλλη ομιλία μου και δεν θα

κουραστώ να το επαναλάβω, όλοι εσείς έχετε έναν παππού που

πολέμησε στα αλβανικά βουνά, στα βορειοηπειρωτικά βουνά το

1940. Ό λο ι εσείς έχετε έναν προσπάππου [sic] που πολέμησε στη

Θεσσαλονίκη, έχετε έναν πρόγονο που έδω σε τον ιερό αγώνα

280 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

κατά της Τουρκίας, κατά του Οθω μανού για να γίνει η Ελλάδα

ελεύθερη. Και ξέρετε, όταν κινδύνευσε αυτή η ελευθερία, ένα σύν­

θημα έσωσε τον τόπο, γιατί όλοι τότε είχαν φοβηθεί και προσκυ­

νούσανε, το σύνθημα του ελευθερωτή του έθνους, του γέρου του

Μόριά, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη: «Φωτιά και τσεκούρι στους

προσκυνημένουςί». Τα ’χουν πει χίλιες φορές. Ο ι λασπολόγοι δεν

κουράζονται να τα επαναλαμβάνουν. Ανοίξτε τηλεοράσεις, ανοίξτε

εφημερίδες. Τα ίδια και τα ίδια, έναν χρόνο ολόκληρο. Τι γράψαμε

το ’82, τι γράψαμε το '85, τι τραγουδήσαμε το '96, τι κάναμε

τότε... Θ α ήθελα να ξέρω, όλοι αυτοί που λένε αυτά τα πράγματα,

οφείλονται [sic] από παρθενογένεση πολιτική, δεν έχουν κάποιο

παρελθόν γεμάτο σφυροδρέπανα, γεμάτο συνθήματα ΕΑΜ -ΕΛΑΣ-

Μελιγαλάς, με ύμνους... Έρχονται ακόμη και βουλευτές του ΣΥ- ΡΙΖΑ, πρώην κουκουέδες, οι οποίοι έχουν σπουδάσει, ακούστε

να δείτε τα ωραία, δημοσιογραφία -δημοκρατική—, πού; Στη Σο­

βιετική Ένωση, και αυτοί οι άνθρωποι μας μιλάνε για δημοκρατία.

Κι όμως, αυτοί έχουν τον πρώτο λόγο σ’ αυτό το αμαρτωλό βασί­λειο. Κι επειδή ακριβώς η Χρυσή Αυγή δεν είναι δεδομένη, δεν

χρωστάει γραμμάτιο σε κανέναν, δεν έχει υπογράψει καμία συμ­

φωνία υποδούλωσης με κανέναν μεγαλοσχήμονα, γι’ αυτό μάς πο­

λεμούν. Γιατί ξέρουν ότι δεν έχουν να μας κρατάνε από πουθενά.

Είμαστε τίμιοι, είμαστε ιδεολόγοι, και δεν θα μπορέσουν να μας σταματήσουν. Κοντά στη λάσπη τους και οι προκλήσεις. Συνεχείς

οι προκλήσεις, για να φτιαχτεί το δεύτερο σενάριο. Αναφέρθηκι προηγουμένως ο συναγωνιστής ο οπο ίος εμ ίλησε ότι δήθεν ή

Χρυσή Αυγή ετοιμάζει εμφύλιο πόλεμο. Κάνουμε έναν νόμιμο π »

λιτικό αγώνα. Α ς το πάρουν είδηση. Εάν δεν κάναμε νόμιμο πολι­

τικό αγώνα, δεν θα ήμασταν αυτή τη στιγμή σ ’ έναν δημόσιο χώρα

να κάνουμε μία συγκέντρωση, θα ήμασταν κάπου αλλού, και αυτοί

κάπου κρυμμένοι, να το ξέρουν.

Γενναίοι μου συναγωνιστές και γενναίες συναγωνίστριές μο4

εμείς δώσαμε μια μάχη, για να κρατήσουμε τη φλόγα αναμμένη

και δικαιωθήκαμε. Η Χρ υσή Αυγή είναι μια πολιτική δύναμη, ζω*< τανή και ακμαία, κι όσ ο κι αν προσπαθούν να την πνίξουν, θα πα·

ραμείνει ζωντανή και ακμαία. Εσείς όμως, όλοι εσείς, τα νιάτα τηί

Ελλάδος, εύχομαι, πιστεύω και σας εντέλλω να ε ίσ τε η γενιά ofj

νίκης, η γενιά που θα καθαρίσει αυτόν τον τόπο. Κ α ι τι έχουν «I

χάσουν τα σημερινά νιάτα του έθνους από τις αλυσίδες τους, α4

κράτος; Πόση δυστυχία υπάρχει σ ’ αυτόν τον τόπο , όταν η

την κακομοιριά τους, αυτήν που τους έχει επιβάλει το κομμστΜ^

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 281

γία έχει ξεπεράσει το 25%, και στους νέους το 50%. Και γυρνάνε

τα νιάτα της Ελλάδος, αγόρια και κορίτσα [sic] στις γειτονιές και

βλέπουν να δουλεύουν στις όποιες δουλειές έχουν απομείνει Πα-

κιστανοί, μαύροι, κίτρινοι, ξένοι, και οι Έλληνες χωρίς δουλειά/3

Κάθε κράτος το οποίο θέλει πραγματικά να είναι εθνικό, πραγμα­

τικά να είναι λαϊκό, έχει καθήκον και υποχρέωση να προσφέρει

εργασία στους πολίτες του. Κι αυτό το κράτος όχι μόνο δεν πράτ­

τει το καθήκον του, αλλά το αντίθετο, είναι υπηρέτης της πλουτο­

κρατίας και των βρόμικων σχέδιων [sic] της παγκοσμιοποίησης,

των διαφόρων .. .στάιν και λοιπών, οι οποίο θέλουν φτηνά εργατικά

χέρια, θέλουν να καταστρέψουν το εθνικό κράτος, δεν θέλουν μια

Ελλάδα ελληνική, δεν θέλουν να υπάρχουν πατρίδες, αυτοί, ας το

ξέρουν, θα τους πολεμήσουμε μέχρι τέλους, θα κρατήσουμε ψηλά

τη σημαία μας και δεν θα την παραδώσουμε. Η Χρυσή Αυγή δεν

είναι ένα κόμμα σαν τα άλλα. Η Χρυσή Αυγή είναι φρουρά. Είναι

η τελευταία φρουρά της Ελλάδος, και η φρουρά, αν χρειαστεί, πί­

πτει, αλλά δεν παραδίδεται, αυτό είναι το μήνυμά μου, το μήνυμα

που δίνω στον καθένα από σας. Μ ε χίλιες θυσίες των γονέων τους

σπουδάζουνε τα Ελληνόπουλα. Περνούν από σχολεία, πληρώνον­τας μια περιουσία στα φροντιστήρια, γιατί χωρίς αυτά, όπως ξέ­

ρετε, στο πανεπιστήμιο δεν μπαίνεις, αυτή είναι η πραγματικότητα.

Και μπαίνουν κάποτε στα πανεπιστήμια, κι αντικρίζουν κάποιες συμμορίες, συμμορίες μαρξιστών, οι οποίοι διδάσκουν ανθελλη-

νισμό.44 Σε λίγες ημέρες μάλιστα, θα γίνουν και σχολικές εορτές,

και θα αναφερθούν στο έπος εκείνο το σπουδαίο, στη μεγάλη

εκείνη τιτανομαχία του ελληνισμού, στο 1940. Θ α παραλείψουν

να πουν κάτι: θα παραλείψουν το πιο σπουδαίο. Πο ιος ήταν ο πα­

τέρας του έθνους στην εποχή εκείνη; Ποιος είπε το «όχι»; Ο Ιωάν­νης Μεταξάς.45 Ό μω ς ο Μεταξάς δεν ήταν στο κοινοβούλιο.

Αγαπημένοι μου συναγωνιστές και συναγωνίστριες, στις 6

Μαϊου, όταν έγινε ο πρώτος γύρος των εκλογών, οι οποίες δικαίω­

σαν τη Χρυσή Αυγή, έδωσα σ ’ ένα μικρό ξενοδοχείο, δίπλα απ’

τα γραφεία μας στην οδό Δηλιγιάννη, μία επεισοδιακή, όπως γνω­

ρίζετε, συνέντευξη στους δημοσιογράφους, όπου εθίγησαν ότι

δεν τηρήσαμε το σαβουάρ βιβρ.46 Λες, λες και αυτοί, όταν μας

αποκαλούν εγκληματικές συμμορίες, όλους εσάς που είστε στη

Χρυσή Αυγή ότι είστε, λέει, βλάκες, και ψηφίζετε Χρυσή Αυγή,

είναι το τελευταίο, αμόρφωτοι, και όλα αυτά τα σχετικά. Σ ’ εκείνη

λοιπόν τη συνέντευξη είχα πει ότι πρώτ’ απ’ όλα αφιερώνω αυτή

τη νίκη στα μαυροντυμένα παιδιά της Χρυσής Αυγής, με τα αρχαία

282 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPC

ελληνικό γράμματα πάνω. Σε ’σας και πάλι αφιερώνω την εορ

αυτή. Εσείς είστε το μέλλον, θα γίνετε η γενιά της νίκης. Ζήτω

νίκη!

5. Την Τρίτη 4 Δεκεμβρίου του 2 0 12 σημειώθηκε έκρηξη στα γρι φεία της Χ.Α., στο 17ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Αθηνών-Κ< ρίνθου, στον Ασπρόπυργο.47 Λίγες μέρες αργότερα, την ευθύ\ ανέλαβε με επιστολή της η οργάνωση «Αντιφασιστικό Μέτωπ< Ατυπη Αναρχική Ομοσπονδία (FAI)»/8 Την Τετάρτη 5 Δεκεμβρίς πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση στα γραφεία της Χ.Α. στς Ασπρόπυργο/’ όπου μίλησε ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος «ενάντι στην τρομοκρατία κράτους και παρακράτους».50

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, σήμερα, <

αυτό εδώ το γραφείο ήταν προγραμματισμένη να γίνει μία πολίτη ομιλία, μέσα στην αίθουσα η οποία υπάρχει, και να είναι πενήντ

εκατό το πολύ άτομα. Τι κατάφεραν με αυτή τη θρασύδειλη, ι δολοφονική επίθεση; Ν α βρίσκονται εδώ εκατοντάδες Έλληνι

και Ελληνίδες εθνικιστές. Είμαι κι εγώ μαζί σας, και το πρώτο nc

είπα όταν μου ανήγγειλαν αυτή τη δολοφονική τρομοκρατική επ

θέση ήταν να πω ότι αύριο θα κάνουμε ανοιχτή συγκέντρωση εκ

που μας χτύπησαν, να τους δείξουμε ότι εμείς δεν κλαίμε πάν

στα συντρίμμια, είμαστε όρθιοι με ψηλά τις σημαίες και προχίι

ρούμε, προχωρούμε μέχρι την τελική νίκη! Η βόμβα που έβαλε

κάποιοι θρασύδειλοι αλήτες δεν ήλθε τυχαία. Λίγες ώρες μόν

μετά από ένα μπαράζ πολιτικής και ιδεολογικής τρομοκρατίβ

κατά της Χρυσής Αυγής από τα κόμματα του πολπικού κατεστι

μένου, από τη μία άκρη ώς την άλλη του πολιτικού φάσματος. Τρι

μουν, φοβούνται, ζουν πλέον τον εφιάλτη ότι ανάμεσά τους είνι

κάποιοι που δεν παίζουν το στημένο τους παιχνίδι εις βάρος το

ελληνικού έθνους. Δ εν συμμετέχουν στη λεηλασία του ελληνικά

λαού, στο ξεπούλημα αυτής της πατρίδας. Μια φρουρά γεννήθη*

στην Ελλάδα, μια φρουρά εθνική, αποφασισμένη να αγωνιστεί, ν

την υπερασπιστεί.51 Α π ό το βήμα εδώ πέρασαν, πριν λίγα λεπ*|

όλοι οι βουλευτές της Χρυσής Αυγής, από κάθε άκρη της Ελλάδα

18 τον αριθμό, και απ’ ό,τι λένε οι ίδιοι οι άνθρωποι που κατευβΝ

νουν τη δημόσια γνώμη με δημοσκοπήσεις και με κανάλια, αύρί

δεν θα ’ναι δεκαοχτώ αν γίνουν εκλογές, θα ’ναι σαράντα οχ*)!

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 283

πενήντα οχτώ, ίσως και περισσότεροι. Προσπαθούν να μας στα­

ματήσουν. Είμαστε, λέει, εγκληματική συμμορία. Και την ίδια ώρα

δεν μας λένε ποια είναι τα θύματά μας, ποιους σκοτώσαμε, ποιους

χτυπήσαμε, ψέματα, ψέματα, ψέματα. Ποιος θυμάται, λίγους μήνες

πριν, τη μεγάλη ψευδολογία τους ότι μαυροντυμένοι πήγαν και

σκότωσαν έναν Πακιστανό, μετά τον λέγανε Μαροκινό, δεν ξέρω

από πού ήταν, στην οδό Αναξαγόρα. Σήμερα γνωρίζουν ότι ήταν

ξεκαθόρισμα λογαριασμών μεταξύ λαθρομεταναστών, και δεν το

λένε, το θάβουν, και μιλάνε για ρατσιστικά εγκλήματα. Πριν λίγες

ημέρες, έδειξαν ένα ακόμη ρατσιστικό έγκλημα, το οποίο εμμέσως πήγαν να φορτώσουν στη Χρυσή Αυγή. Ο ιδιοκτήτης ενός φούρ­

νου σε μια περιοχή της Αττικής έδεσε, λέει, τον Αιγύπτιο υπάλληλό του. Δ εν θα μπορούσε να είναι χρυσαυγίτης. Ένας χρυσαυγίτης

δεν θα μπορούσε παρά να δίνει δουλειά μόνο σε Έλληνες. Όμως,

το θέμα θάφτηκε γρήγορα. Τον έδεσε επίσης με αλυσίδες, τον

χτύπησε, αλλά αφέθηκε ελεύθερος. Τι συμβαίνει; Ρωτήσαμε και

μάθαμε. Ο κύριος αυτός είναι νεοδημοκράτης, και στις περασμέ­

νες εκλογές είχε κατέβει υποψήφιος, στις δημοτικές εκλογές, με

το ψηφοδέλτιο του Π Α Σ Ο Κ . Εκεί δεν υπάρχουν ρατσιστικά εγ­

κλήματα; Εκεί δεν υπάρχουν εγκληματικές συμμορίες; Ό χι, είναι

οι άνθρωποι με τα μαύρα, που ξαφνικά τους βλέπουν παντού και

δαιμονολογούν, και δημιουργούν το κλίμα για να έχουμε τέτοιες δολοφονικές επιθέσεις.52 Χρόν ια πολλά έχουν περάσει από το

1996 αρχές, οδός Κεφαλληνίας, Κυψέλη. Ό ταν μια ισχυρή έκρηξη βόμβας, πάλι από δυναμίτη, μπήκε στα γραφεία μας. Αναγνωρί­

στηκε η ευθύνη της βόμβας αυτής. Δημοσιεύτηκε και στο περιο­δικό Αστυνομικά Χρονικά. Ή ταν ευθύνη του ΕΛΑ, όλοι έξω απ’

τη φυλακή είναι σήμερα. Κανείς ποτέ απ’ την αστυνομία δεν μας

κάλεσε για μία κατάθεση. Ποτέ. Ό πω ς επίσης έχω να σας πω ότι

απ’ την ώρα, στις 4 τα ξημερώματα, Δευτέρας προς Τρίτη, όπου

έγινε αυτή η εγκληματική επίθεση, δεν έχει πάρει ούτε ένας αστυ­

νομικός, ούτε ένας κρατικός αξιωματούχος ούτε ένα τηλέφωνο

ένα στέλεχος της Χρυσής Αυγής γι’ αυτή την υπόθεση. Μιλάμε για

ένα κράτος που αν δεν είναι σε απόλυτη συμφωνία, συγκαλύπτει

απόλυτα τους δολοφόνους. Για ένα κράτος ανύπαρκτο, ανίκανο.

Δεκάδες οι επιθέσεις κατά των γραφείων μας τις τελευταίες βδο­

μάδες. Δ εν έχει συλληφθεί ούτε ένας. Α υτό είναι το ανύπαρκτο

κράτος, της Ν έα ς Δημοκρατίας και των συντρόφων του, του

Π Α Σ Ο Κ και της Δημοκρατικής Αριστερός. Είμαστε υπερήφανοι,

γιατί είμαστε Έλληνες εθνικιστές. Κ ι αυτή η γη, αυτή η πατρίδα

284 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΡΡΟΣ

ανήκε* σ ’ εμάς. Δ εν θα τους τη χαρίσουμε. Α ς το πάρουνε από­

φαση, όσες βόμβες και να βάλουν, όσες επιθέσεις και αν κάνουν.

Ν α γνωρίζουν ότι όσο πιο πολύ είναι μεγάλη η πίεση, τόσο πιο

πολύ θα δυναμώνει το κίνημά μας. Γιατί όπως ακριβώς στο αμόνι

όσ ο πιο πολύ χτυπάς το ατσάλι τόσο πιο πολύ σκληρό γίνεται,

έτσι κι εμείς, μετά από δεκάδες βόμβες, μετά από ποταμούς λά­

σπης είμαστε πολύ δυνατοί, είμαστε πιο δυνατοί απ’ αυτούς όλους τους κλέφτες και τους πολιτικούς απατεώνες. Τ ο είπα προηγου­

μένως στους δημοσιογράφους στους οποίους έκανα δηλώσεις, οι

οποίες αμφιβάλλω αν θα παιχτούν στα κανάλια, μάλλον είμαι σχε­

δόν σίγουρος ότι δεν θα παιχτούν στα κανάλια, έχουμε πολλά να

χωρίσουμε με αυτούς που κατευθύνουν τα κανάλια, όχι βεβαίως

τους δημοσιογράφους, γιατί αυτοί οι κύριοι, το κρύβουν και, δεν

το ξέρετε, χρωστάνε από 100 εκατ. ευρώ ο καθένας στο ελληνικό

κράτος, το οποίο ελληνικό κράτος, αυτό το ανάλγητο μόρφωμα,

την ίδια στιγμή που τους αφήνει και χρωστάνε εκατοντάδες εκα­τομμύρια ευρώ, αφήνει εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες χωρίς θέρ­

μανση κόβοντάς τους το ρεύμα με το χαράτσι είτε στερώντας

τους το εισόδημα για να αγοράσουν πετρέλαιο ή ξύλα για τη

σόμπα ή το τζάκι τους. Θ έλουν μια Ελλάδα χωρίς Έλληνες. Ν α

τους θυμίσω αυτό που είχε πει σε κάποιους δύσκολους καιρούς

ο Θ εόδω ρος Κολοκοτρώνης, ο ελευθερωτής του έθνους, πόσο

τυχαίο είναι αλήθεια ότι στον ελληνικό στρατό, ένα στρατόπεδο υπήρχε μ’ αυτή την ονομασία «Στρατόπεδο Στρατηγού Κολοκο-

τρώνη». Ή ταν το 11 ο Σύνταγμα Πεζικού στην Τρίπολη. Έλαβαν

απόφαση λοιπόν και στις 21 Δεκεμβρίου κλείνει το «Στρατόπεδο

Θεοδώ ρου Κολοκοτρώνη». Α υτό είναι το ψευτορωμαίικο, αυτή δεν είναι Ελλάδα, δεν είναι η Ελλάδα των ονείρων μας, δεν είναι η

νέα Ελλάδα που αγωνίζεται και θα αγωνιστεί ενάντια σε βόμβες,

σε πλουτοκρατίες και σε λάσπη θα χτίσει η Χρυσή Αυγή [sic].Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, κάποιοι,

θρασύδειλοι, έβαλαν μία βόμβα τα ξημερώματα της Δευτέρας

προς Τρίτη στις 4 η ώρα. Ή ταν ένα χτύπημα δολοφονικό, το οποίο

περιείχε και σφαίρες, μπίλιες. Α ν περνούσε κάποιος πεζός την

ώρα εκείνη ή κάποιο ιδιωτικό αυτοκίνητο, θα μπορούσε να έχουμε και νεκρό. Καμία συγκίνηση όμως από το κατεστημένο. Και επι­

πλέον, αυτοί οι μεγάλοι δημοκράτες που κόπτονται για τη νομιμό­

τητα, τα κόμματα, ούτε ένα, ούτε ένα δεν καταδίκασε την επίθεση

αυτή. Και δείχνουν με τον τρόπο αυτόν πώς βλέπουν τα πράγματα.

Ίσω ς και να χαρήκανε. Μάλλον χαρήκανε. Και θα τους πω: άδικα

ΟΙΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 285

χαρήκανε, γιατί αυτή η βόμβα έβαλε μία ακόμη φλόγα στην καρδιά

μας, η οποία φλέγεται για Ελλάδα, πατρίδα, τιμή, πίστη, ελευθερία.

Ό σ ο και να κουραστούνε, ό,τι και να κάνουν, είμαστε έτοιμοι για

όλα. Δ εν πρόκειται να υποστείλουμε τη σημαία μας. Αλλά δεν ήταν

τυχαίο που χτύπησαν το γραφείο αυτό του Ασπροπύργου, σε μια

πόλη η οποία δοκιμάζεται φριχτά από τη λιτότητα, από τη λεηλα­

σία, σε μια πόλη η οποία μας έκανε την τιμή, σε μας, τους εγκλη­

ματίες όπως μας λένε οι πολιτικοί απατεώνες, να μας δώσει στις

τελευταίες εκλογές ένα 18%, το οποίο σήμερα θα έχει ξεπεράσει

σίγουρα και το 30 και το 40%. Α π ό το βήμα αυτό λοιπόν θέλω να

ευχαριστήσω θερμά όλους εσάς που ήρθατε σ ’ αυτήν εδώ τη συγ­

κέντρωση, που δεν είναι συγκέντρωση, είναι ορκωμοσία, είναι δή­

λωση πίστης και αντίστασης. Θέλω να ευχαριστήσω ξεχωριστά

τους ξεχωριστούς γενναίους άντρες και γυναίκες του Ασπροπύρ­γου, οι οποίοι αγκάλιασαν αυτό το εθνικό κάστρο από την πρώτη

στιγμή και έδωσαν μαζί μας τον αγώνα. 'Εναν αγώνα, ο οποίος δεν γίνεται, δεν γίνεται για καρέκλες. Δ εν γίνεται για να αποκτήσουν

κάποιοι αξιώματα, για να γίνουν κάποιοι βουλευτές. Και η μεγαλύ­τερη απόδειξη είναι αυτή εδώ, η παρουσία όλων των βουλευτών

στη Χρυσή Αυγή, εδώ στον τόπο όπου χτύπησε το παρακράτος.

Ό λα τα έχουν σχεδιάσει καλά. Πιστεύουν πως με την ταπείνωση του λαού, με τη λεηλασία του εθνικού πλούτου, θα κάνουν αυτόν

το λαό να γονατίσει. Δ εν ξέρουν, δεν έμαθαν, δεν γνωρίζουν ιστο­

ρία... Στα 1821, οι συμπατριώτες μας, οι πρόγονοί μας, μ’ ένα

ξερό παξιμάδι πολέμησαν μια αυτοκρατορία, την Τουρκία, και τη νίκησαν. Τ ο Μεσολόγγι, στην ιερά πόλη, όταν σώθηκαν τα τρό­

φιμα, εκεί, πεινασμένοι μέχρι τέλους, τους πρότειναν να παραδο­

θούν, ο Αγγλος πρόξενος, ο διοικητής των Ιονίων νήσων, και να

τους μεταφέρει στη Ζάκυνθο, κι εκείνοι αρνήθηκαν, προτίμησαν

να πεθάνουν. Ένα Μεσολόγγι είναι η Χρυσή Αυγή και αυτή τη φορά η έξοδος δεν θα είναι σαν την άλλη, θα είναι νικηφόρα.53

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, λένε πως

η Χρυσή Αυγή δεν έχει θέσεις. Πω ς όλοι αυτοί που την ακολου­

θούν είναι απλά οργισμένοι και αγανακτισμένοι. Λένε για όλους

εσάς ότι είστε ηλίθιοι, ότι δεν ξέρετε τι πιστεύετε, ότι δεν ξέρετε

γιατί μας ψηφίσατε, ότι δεν ξέρετε γιατί αγωνιζόντουσαν, αγωνί­ζεστε. Ξέρετε, και μάλιστα πολύ καλά. Αγωνίζεστε για τον εθνικι­

σμό, για μια νέα Ελλάδα ενάντια στους απατεώνες, ενάντια στους

κλέφτες και στους προδότες. Ό μω ς, μια και μιλάμε περί οπαδών

και ψηφοφόρων, δεν ξέρω εάν αυτοί που μας ψήφισαν είναι αγα-

286

νακτισμένοι ή οργισμένοι, ξέρω ότι αυτοί που ψήφιζαν τα κόμματα ]

εξουσίας ήταν βολεμένοι. Γι’ αυτό τούς ψήφιζαν, για το ρουσφέα,

για τη μετάθεση, για την κονόμα. Ό μ ω ς τώρα τίναξαν την μπάνκα

στον αέρα και πια δεν έχει χρήμα το ταμείο και τους εγκατέλειψαν. ;j

Ναι, στον καιρό της κρίσεως, στον καιρό όπου όλα μοιάζουν θλι- ;

βέρά, έρχεται η ώρα να ανατείλει μια νέα ιδέα. Είναι στο πιο βαθύ

σκοτάδι της νύχτας που λάμπει το πιο λαμπρό αστέρι. Ναι, μέσα ϊ

σε μια χώρα ταπεινωμένη, μέσα σε μια χώρα γονατισμένη, μέσα σ ’ ,

έναν λαό που υποφέρει, που φτάσαμε, καταντήσαμε στο σημείο ]

να βγαίνει η κυβέρνηση και να λέει ότι θα δίνει σε κάθε παιδί ένα :

ποτήρι γάλα κι ένα φρούτο, εκεί κατάντησαν την Ελλάδα μας, μέσα j

σε μια τέτοια χώρα υπάρχει ένα κίνημα διαφορετικό. Ένα κίνημα,

ένα κόμμα, ενάντια στο κόμμα των πολιτικών κομμάτων, το οποίο

είναι αποφασισμένο να χτυπήσει τη βρόμικη πλουτοκρατία, να χτυ- .

πήσει τη δικτατορία των διεφθαρμένων, την τυραννία των εργολά- 1 βων, να ανατείλει και πάλι μια Ελλάδα για τους Έλληνες. Ναι, δεν 'j το αρνούμαστε, θέλουμε να διώξουμε τους λαθρομετανάστες. 1

Τ ους έφεραν στην πατρίδα μας χωρίς να μας ρωτήσουν. Για ποιον

λόγο; Για τα εργοστάσιά μας, που τα ’χουν κλείσει; Για τα χωράφια

μας, που φρόντισαν να είναι ακαλλιέργητα; Δ εν τους χρειάζεται η > Ελλάδα, να γυρίσουν στον τόπο τους, να πάνε σπίτια τους. Καλό ·.

κατευόδιο σε όλους, θέλουμε Ελλάδα για τους Έλληνες.54 Τ ους μι­

λάμε για Ελλάδα, τους μιλάμε για τιμή, τους μιλάμε για τα σημερινά προβλήματα του τόπου. Κι αυτοί αρχίζουν κάτι ιστορίες, για την

κατοχή, πριν εβδομήντα χρόνια, πριν ογδόντα χρόνια... Γ ια την κα­

τοχή τη σημερινή, με τους επίτροπους, με την τρόικα, με τα χαρά- '

τσια, αυτοί είναι οι δοσίλογοι, αυτοί είναι οι κουκουλοφόροι, και

δεν δείχνουν κάποιους στην τύχη, δείχνουν όλον τον ελληνικό λαό. '

Και δεν δείχνουν κάποιον στην τύχη, δείχνουν όλο τον ελληνικό j λαό, και κόβουν το ρεύμα σε φτωχές οικογένειες, και αφήνουν !

στον δρ όμο φτωχούς εργαζόμενους, και λένε ότι έτσι θα σώσουν ;

την Ελλάδα, κι έχουν το θράσος και λένε άτι κάνει θυσίες ο ελλη- ) νικός λαός. Ό χι, ο ελληνικός λαός δεν κάνει θυσίες. Υφίσταται μια |

λεηλασία και μια τυραννία. Ο ύ τε ένας συνταξιούχος, ούτε ένας μι- |

σθω τός δεν υπάρχει που να βλέπει με καλό μάτι τη μείωση του μι- !

σθού του, γιατί ξέρει ότι αυτή η μείωση δεν πηγαίνει για την πα- j

τρίδα, πηγαίνει σ α ς τσέπες των τοκογλύφων, με τις πλάτες των no- ' j λιακών απατεώνων. Αυτή είναι η αλήθεια, αυτό είναι το μνημόνιο. |

Κυρ ίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, κάναμε J απλά μια ανανέωση επίπλων, τίποτε άλλο.55 Εάν νομίζουν ότι με 1

____________________________ Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ ί

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 287

τον τρόπο αυτόν θα μας σταματήσουν, είναι απλά γελασμένοι. Εγώ

ένα έχω να σας πω. 'Ο τι όλοι εσείς που βρίσκεστε σήμερα εδώ

και εκατοντάδες χιλιάδες σε όλη την Ελλάδα είναι αποφασισμένοι

να μην κάνουν ούτε ένα βήμα πίσω. Η Χρ υ σή Αυγή παίρνει την

τελική νίκη. Ζήτω η νίκη!

6. Το Σάββατο 2 Φεβρουάριου 2 0 13, μπροστά από τη Λέσχη Αξιω­ματικών, στην Αθήνα, στο Μνημείο Ιμίων, στη Λεωφόρο Βασιλίσ-

σης Σοφίας, η Χ.Α. πραγματοποίησε εκδήλωση, στην οποία μίλησαν

βουλευτές του κόμματος, αλλά και μέλη του κυπριακού αδελφού κόμματος ΕΛΑΜ . Σύμφωνα με την ιστοσελίδα τη ς Χ.Α., «η Επι­τροπή Εθνικής Μνήμης διοργανώνει ανελλιπώς από το 1997 εκδή­λωση μνήμης για τα τραγικά γεγονότα του ’96 στα ΙΜ ΙΑ , όπου έπε­

σαν εν ώρα καθήκοντος οι εθνομάρτυρες Χριστόδουλος Καραθανάσης, Παναγιώτης Βλαχάκος και Έ κτορας Γιαλοψός».56 Παρατίθεται η ομιλία του Νικόλαου Μιχαλολιάκου.57

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, η εκδήλωση

σήμερα είναι για τα Ίμια. Ό μω ς, συμπτωματικά, έγινε αυτή η απο­

νομή από τους συναγωνιστές μας της Κύπρου. Εδώ απέναντι ακρι­

βώς, διακόσια-τρακόσια μέτρα, ήταν Ιούλιος του ’74, κι εγώ ετών

16 στα 17, έξω από την αγγλική πρεσβεία. Ή τα ν η πρώτη σύλληψή

μου, σε εκδήλωση διαμαρτυρίας. Και θυμάμαι ακόμα, τα τραγού­

δια... «Την ημέρα καρτερούμε, που καράβια ελληνικά στ’ ακρο­

γιάλια θε να ρθούνε, να μας φέρουν λευτεριά». Τ α καράβια τα ελ­

ληνικά, που πήγαν πρώτη φορά στην Κύ π ρο μ α ς με τον Κίμωνα

τον Αθηναίο και ελευθέρωσαν του αδελφ ούς μ α ς Έλληνες από

τους σημίτες Φοίνικες. Τα καράβια τα ελληνικά, που από το ’74

μέχρι σήμερα δεν έχουνε πάει ακόμη να δ ώ σ ο υ ν λευτεριά στην

Κύπρο. Τα καράβια τα ελληνικά, που ξεκίνησαν εκείνον τον Ιούλιο

του ’74 για να πάνε, και κάποιοι τα γυρίσανε πίσω , για να προδώ-

σουν το έθνος, να προδώ σουν την πατρίδα και να σκλαβωθεί έτσι

η μισή μαρτυρική μεγαλόνησος.58

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, πρώτ’ απ’

όλα ένα μεγάλο «χαίρε», ένα μεγάλο «εύγε» σε ό λ ες τις Ελληνίδες

και τους Έλληνες εθνικιστές που βρ ίσκεστε εδώ . Ζήτω σε σας,

ζήτω, εύγε!59 Πρέπει να τονίσω και να ξεκαθαρίσω πως τη συγκέν-

288 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

χρώση αυτή δεκαέξι συναττχά έτη την κάναμε μέσα σε βροχή, σε

χιονόνερο, σε παγετό, και δεν είχαμε σκοπό πολιτικό. 'Ετσι και

σήμερα, αυτή η συγκέντρωση τιμής και μνήμης δεν έχει να κάνει

ούτε με ψήφους, ούτε με κάλπες, ούτε με κόμματα, είναι ένας

όρκος, είναι ένας όρκος εθνικός όλων των Ελλήνων. Ή ταν Ιανουά­

ριος του 1996, λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα, έξω απ’ τη

Βουλή, όταν ξεκινώντας από τα γραφεία μας, βρεθήκαμε και φω­

νάζαμε για τη μεγάλη προδοσία των Ιμίων. Θ υμάμαι χαρακτηρι­

στικά έναν μεγαλοσχήμονα τότε υπουργό του Π Α Σ Ο Κ που πέ­

ρασε με τη θωρακισμένη λιμουζίνα του και με ισχυρή αστυνομική

προστασία μάς έκανε μια άσεμνη χειρονομία. Είπε «φασίστες»

έτσι περιφρονητικά. Ε, λοιπόν, να ’μαστέ εδώ σήμερα, πολλές χι­

λιάδες, δεκάδες χιλιάδες, κι αυτός στα αζήτητα. Δ εν είναι η συγ­

κέντρωση η σημερινή μια συγκέντρωση πολιτική, είναι μια ορκω­

μοσία εθνική. Ή ταν εκείνον τον Ιανουάριο του 1996, που όλοι οι

Έλληνες είχαμε καρφωθεί και ξενυχτούσαμε στους δέκτες των τη­λεοπτικών σταθμών και βλέπαμε τον στόλο μας να φεύγει, και σ ’

όλες τις στρατιωτικές ομάδες, παντού, τα λεβεντόπαιδα τους

έθνους ήταν έτοιμα, με το δάχτυλο στη σκανδάλη να πολεμήσουν,

και θα νικούσαμε εκείνη τη βραδιά, αν δεν μας πρόδιδαν.40 Τ ο

έθνος ήταν έτοιμο να πολεμήσει. Π ό σ ο μάλλον που δεν υπήρξε

μόνο αμφισβήτηση της εθνικής μας κυριαρχίας, αλλά τα ξημερώ­ματα εκείνα τα θλιβερά, εκείνης της τραγικής ημέρας του Γενάρη,

ένα ελικόπτερό μας κατερρίφθη και τρεις γενναίοι αξιωματικοί

έπεσαν νεκροί, και τι είπε τότε ο ευρισκόμενος σήμερα στα αζή­τητα της πολιτικής υπουργός Αρσένης; Είπαν ότι έπαθαν βέρτιγκο.

Βέρτιγκο δεν είχαν πάθει οι τρεις αξιωματικοί του Πολεμικού μας

Ναυτικού που κατερρίφθησαν. Βέρτιγκο έχει πάθει ένα ολόκληρο

πολιτικό κατεστημένο επί δεκαετίες ολόκληρες, που ενώ είναι ταγ­

μένο για [sic] να υπηρετεί την πατρίδα και το έθνος, υπηρετεί τους

ξένους, ξεπουλάει τα εθνικά συμφέροντα. Ή ταν Γενάρης του 1996

όταν από κυρίαρχο εθνικό έδαφος, από μια ελληνική βραχονησίδα

υπεστάλη η σημαία μας. Και όταν υποστέλλεται η σημαία από εθνικά κυρίαρχο έδαφος, αυτό με μία μόνο λέξη αποκαλείται: π ρ ο ­

δοσία. Και ήταν εκείνον τον παγωμένο Γενάρη του 1996, όταν μια

χούφτα άντρες και γυναίκες έξω από το κοινοβούλιο διαμαρτυρη-

θήκαμε, που δώσαμε όρκο ότι δεν θα ξεχύσουμε ποτέ εκείνη τη

νύχτα και θα τη θυμίζουμε κάθε χρόνο, όπως και σήμερα, συνα­

γωνιστές και συναγωνίστριες. Πάντα ευκολόπιστος, πάντα ευκο­

λόπιστος και πάντα προδομένος ο λαός μας. Εκείνες τις ημέρες

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 289

είχαμε πάρει τη σκυτάλη, θα έλεγα, είχαμε σηκώσει τη σημαία

ψηλά της διαμαρτυρίας ενάντια στην εθνική προδοσία, και ξαφ­

νικά, μέσα στο καλοκαίρι, μέσα στον Αύγουστο έρχεται μια άλλη

εικόνα για να ματώσει την καρδιά μας που αιμορραγεί μέχρι σή­

μερα. Ναι, η εικόνα που μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι και ράγισε

κάθε ελληνική καρδιά. Τ ο παλικάρι που σκαρφάλωνε να κατεβάσει

την τουρκική σημαία, με έναν κόμπο αίμα στο κεφάλι να πέφτει

νεκρό, για την Ελλάδα, για μια μεγάλη Ελλάδα, που θα πιάνει από

την Κύπρο και θα τελειώνει στη Βόρειο Ή πειρο, και στην Πόλη

και στον Πόντο. Ή ταν Αύγουστος, ήταν Αύγουστος του 1996,

όταν είδαμε μπροστά στα σπίτια μας, μπροστά στα μάτια μας

μέσα από την τηλεόραση τον Σολωμό Σολωμού να πέφτει νεκρός.

Και όμως, και όμως... Για να καταλάβετε ότι αυτό που απαιτείται

είναι η μαγιά, είναι η ψυχή, είστε εσείς, για να οδηγηθεί ένας λαός.

Κι όμως, έναν μήνα μετά, ο άνθρωπος που είπε το «ευχαριστούμε»

στους Αμερικάνους, ο Σημίτης, έκανε εκλογές, και τις κέρδισε. Και τις κέρδισε, γιατί ακόμη ήτανε χορτασμένοι, ήτανε διορισμένοι,

κοιτούσανε την πάρτι τους, δεν είχαν δει τα χάλια τα σημερινά

που, επιτέλους, τους έκανε να ξυπνήσουν. Εμείς γνωρίζαμε ότι στον καιρό των παχέων αγελάδων δεν ανθούν οι ιδέες, και πολλές

φορές, στα γραφεία μας, από την οδό Κεφαλληνίας ακόμη, την

ανετίναξαν με βόμβα, το ίδιο και η 3ης Σεπτεμβρίου, το ίδιο και η Σολωμού. Έλεγα προς όλους: περιμένετε, εμείς δεν είμαστε ήρεμα

πουλιά των ήσυχων καιρών, αλλά πουλιά αρπακτικά της καταιγίδας,

και θα 'ρθει η ώρα μας, και ήρθε η ώρα μας, κι ακόμα δεν έχουν δει τίποτε. Έτσι περάσαμε στην εποχή των εκσυγχρονιστών. Με

τον Σημίτη. Μ ε τον Παπαδήμο και τον Στουρνάρα να μοιράζουν

τα δάνεια, με την είσοδο στο ευρώ, γιατί μιλάνε για το χρέος, ποιοι

δημιούργησαν το χρέος. Και μετά τα Ίμια, είχαμε τον επιστήθιο

προσωπικό φίλο του Σημίτη, υφυπουργό Ροζάκη Ροζενστάιν, να

μιλάει για τις γκρίζες ζώνες, κι ένα κομμάτι ελληνικής γης έγινε

γκρίζο. Αλλά δεν έχει γίνει γκρίζα η καρδιά μας, είναι ελληνική, κι αυτό δεν το μετράνε. Κι όσο περνούν τα χρόνια θα το μετρήσουν

πιο πολύ. Α ς το γνωρίζουν, τους το λέμε δημόσια.*1 Μετά τα Ίμια,

ήρθε μια άλλη, ύπουλη κι σιγανή προδοσία. Ο ι S-300, που ήταν να

τοποθετηθούν στην Κύπρο μας, ένα πανίσχυρο πυραυλικό σύ­

στημα, το οποίο δήθεν το πήρε η Ελλάδα και μένει αχρησιμοποί-

ητο για δεκαπέντε σχεδόν χρόνια. Προδοσία, υποχώρηση και η

δήθεν ελληνοτουρκική φιλία. Και μέσα σ ’ όλα τ’ άλλα είχαμε και

την παράδοση του φυσικού μας συμμάχου, του Οτσαλάν, στους

290 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΙ

Τούρκους. Έργο των προδοτώ ν των Αθηνών ήταν και η παράδοση

του Οτσαλάν. Ό λα για να ευχαριστήσουν τον μεγάλο αφέντη, τον

Τούρκο. Ο ι Ο θω μανοί επιστρέφουν, αλλά και οι κλέφτες είναι

εδώ, και οι καπεταναίοι, και οι μαχητές και οι αντάρτες. Δ εν θα

περάσουν. Α ς το γνωρίζουν. Είχαμε μέσα σ ’ όλ’ αυτά τα χρόνια,62

είχαμε σ ’ όλ’ αυτά τα χρόνια και κυβερνήσεις του Π Α Σ Ο Κ και κυ­

βερνήσεις της Ν έας Δημοκρατίας. Και τι έκαναν; Δ εν έκαναν τί­

ποτε. Αφησαν την τουρκική προπαγάνδα να οργιάζει στη Θράκη,

άφησαν το Αιγαίο μας να γίνεται όλο και περισσότερο γκρίζο. Και

αλίμονο. Έκαναν και κάτι άλλους [sic]. Εκτός από την κστεχόμενη Κυρήνεια, εκτός από την κατεχόμενη Αμμόχωστο, έχουμε και κα-

τεχόμενα Πατήσια, Κυψέλη, Αγιο Παντελεήμονα, από τα εκατομ­

μύρια τους λαθρομετανάστες, μουσουλμάνοι οι περισσότεροι, που

ήρθαν σ ’ αυτόν εδώ τον τόπο χωρίς να μας ρωτήσουν.63 Τότε,

εκείνη την τραγική νύχτα, θα σας θυμίσω, ότι το μέγα ζητούμενο

ήταν η σημαία. Και κάποιος απ' τους υπουργούς τότε είχε πει ότι

«δεν λέμε ότι την φύσηξε ο αέρας και την πήρε, ένα πανί ήταν και

την πήρε ο αέρας». Τ ο γνωρίζετε όλοι πολύ καλά. Ο ίδιος αυτός,

εκφράζοντας την πολιτική του Σημίτη, είχε βγει στα κανάλια, το

έβλεπα πρόσφατα, λίγες ημέρες μετά, κι έλεγε; «Τι πα να πει πίστη

στη σημαία, κι όσο περισσότερο απολίτιστος είναι ένας λαός τόσ ο

που μεγαλύτερο φετιχισμό έχει για τη σημαία». Ναι, είμαστε βάν­δαλοι, είμαστε απολίτιστοι, ψηλά τις σημαίες. Για ένα κομμάτι πανί,

αν χρειαστεί, πεθαίνουμε, χύνουμε το αίμα μας, ας το ξέρουν, ας

το μάθουν καλά. Δ εν τα είχαν λογαριάσει καλά τα πράγματα. Καλά

δουλέψανε το πράγμα, κι απ’ τις γκρίζες ζώνες μάς ’φτάσαν σ το

μνημόνιο και στην εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας. Ό μω ς, κάτι τούς ξέφυγε, κάτι που σήμερα είναι εδώ και σε ολόκληρη την Ελ­

λάδα. Α π ’ τον Έ βρο μέχρι την Κύπρο και την Κρήτη, η Χ ρ υ σ ή Αυγή, οι εθνικιστές που θ ’ αντισταθούν. Α ς το γνωρίζουν, και ανη­

συχούν. Ανησυχούν όχι μόνο οι ντόπιοι υποτακτικοί της ξενοκρα­

τίας, αλλά και τα μεγάλα τους αφεντικά σε Ηνωμένες Πολιτείες και

Ευρώπη. Ετσι μάθαμε ότι αυτές τις μέρες βρίσκεται στη χώρα μας,

και συγκεκριμένα στην Αθήνα, ο Ευρωπαίος, λέει, επίτροπος για

τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάποιος κύριος Μουίζνιεκς, Μ ουίζ-

νιεκς,64 ακούστε όνομα. Ένας Μουίζνιεκς θα μας πει τι θα κάνουμε

στην Ελλάδα. Στο διάολο ο κάθε Μούζνιεκ [sic], η κάθε Ν ιο υ Γ\ορκ Τάιμς, το κάθε Παρατηρητήριο του Ελσίνκι.65 Είπε ακόμη ο κύριος

αυτός ότι η Χρυσή Αυγή πρέπει να κηρυχθεί παράνομη, κι όλοι

εσείς είσαστε εγκληματίες, τα χέρια σας στάζουν αίμα, ενώ αυτών,

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΙ ΟΜΙΛΙΕΣ 291

που έχουν καταπροδώσει τη χώρα, που την έχουν οδηγήσει σ ’

αυτά τα χάλια, είναι οι καθώς πρέπει. Ε, λοιπόν, στα παλιά μας τα

παπούτσια ο καθωσπρεπισμός τους. Α ς μας πούνε ό,τι θέλουν.

Εμείς θα αγωνιστούμε για μια πατρίδα ελεύθερη, εθνικιστική, και

δεν μπορούν να μας σταματήσουν όσες απαγορεύσεις και να απο­

φασίσουν. Τ ο ποτάμι ξεκίνησε, το ποτάμι ξεκίνησε πλέον, δεν γυ­

ρίζει πίσω, ας το πάρουν απόφαση, ας βρουν όσοι είναι ένοχοι

τρύπα για να κρυφτούνε, η ώρα της δικαίωσης έρχεται, πλησιάζει.

Δ εν θα ήταν τυχαίο να πω ότι αυτή η μυσταγωγία, που γίνεται κάθε

χρόνο, τέλη του Φλεβάρη, αρχές του Γενάρη, γιγάντωσε σαν μια

φωνή μυστική και θέριεψε τη Χρυσή Αυγή, και είμαστε σήμερα

εκεί που βρισκόμαστε, να μας φοβούνται, να μας θεωρούν κίν­

δυνο. Κίνδυνο για ποιους; Ποιο ι έχουν λόγο να φοβούνται; Ό σ ο ι

δεν έχουν κάνει τίποτε εις βάρος του έθνους μπορούν να κοιμούν­

ται ήσυχοι. Ο ι άλλοι ας αγρυπνούν, ας αγρυπνούν, γιατί υπάρχει η

Χρυσή Αυγή. Εκείνον τον Ιανουάριο του ’96, όταν τα ξημερώματα

ακούσαμε ότι ένα ελικόπτερο του Πολεμικού μας Ναυτικού έπεσε

κι ότι έχουμε τρεις νεκρούς, κι όταν από στόμα σε στόμα μαθαι-

νότανε ότι δεν είχαν πέσει από ατύχημα, δεν ήταν ένα βέρτιγκο,

ήταν μια δολοφονία, ήταν μια εκτέλεση τριών ηρώων, τριών Ελλή­

νων αξιωματικών, από τότε, κάθε βράδυ λοιπόν του Γενάρη, σ ’

αυτόν εδώ τον χώρο, κάνουμε ένα προσκλητήριο νεκρών, κι έτσι

τελειώνει η εκδήλωση αυτή. Ψηλά τις σημαίες, λοιπόν,“ κι ας ανά­

ψουν οι δάδες για τις ψυχές των τριών γενναίων αλλά και όσων

Ελλήνων ξεχωριστών έπεσαν στα πεδία της τιμής και ας κάνουμε

σαν να βρισκόμαστε σε στρατώνα, ένα προσκλητήριο νεκρών.67

Ψηλά οι σημαίες! Αντιπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης,68

αντιπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος,6’ σημαιοφόρος Έκτορας

Γιαλαντσός.70 Ζήτω η αιωνία Ελλάς!71

7. Την Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013 πραγματοποιήθηκαν στο ξε­νοδοχείο «President» «Μαθήματα Ελληνικής Ιστορίας από την

Χρυσή Αυγή», στο πλαίσιο του «Ανεξάρτητου Ιδρύματος Γεωπο­λιτικών Ιστορικών Σπουδών (ΑΙ.Γ.Ι.Σ.)», που έχει ιδρύσει η Χ Α Η ομιλία του Νικόλαου Μιχαλολιάκου είχε τίτλο «Το 1821 Σήμερα».72

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, χαιρετίζω κι

εγώ από την πλευρά μου την έναρξη των εργασιών του Αυτόνομου

292 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Ιδρύματος Γεωπολιτικών και Ιστορικών Σπουδών. Α ς μάθουν οι

μαρξιστές και οι απάτριδες λιμπεραλιστές, οι κεντροδεξιοί φιλε­

λεύθεροι και οι αριστεροί μπολσεβίκοι ότι δεν είναι μόνοι τους,

θα δώσουμε τη μάχη και στον πνευματικό τομέα, θα πάρουμε την

πατρίδα μας πίσω. Η μέρα αυτή, όπως ξέρετε, είναι αφιερωμένη

στο 1821, και λίγες μέρες μετά, δέκα ακριβώς, θα τιμήσουμε την

25η Μαρτίου και στρατός θα παρελάσει και σημαίες θα {υποκλί­

νουν απέναντι σε επισήμους}. Και όμως, θα τιμήσουμε το 1821

στον καιρό του μνημονίου, όταν θα έχουμε εκχωρήσει εθνική κυ­

ριαρχία, θα τιμήσουμε ποιους; Αυτούς που έχυσαν το αίμα τους

για την ελευθερία, σ ’ αυτούς που ξεπούλησαν την ελευθερία; Όχι.

Είναι ντροπή αυτό, είναι αίσχος. [...] Α ς έρθουν εδώ ν’ ακούσουν,

ν’ ακούσουν αλήθειες που τους πονάνε, αλήθειες που τις κρύβουν,

γι’ αυτό αγωνίζονται τόσα χρόνια και βλέπουν ο αγώνας τους να

πηγαίνει στράφι, γιατί σαν από θαύμα, σαν από το Θ ε ό σταλμένο

γεννήθηκε ένα κίνημα, αντίθετο, η Χρυσή Αυγή. Α ς μιλήσουμε για τα μεγάλα χρόνια, και τι ειρωνεία, κάποτε αναγνωστικό των παιδιών

της Ελλάδος ήταν ένα βιβλίο που λεγόταν έτσι ακριβώς: Τα μεγάλα

χρόνια,73 του Βλαχογιάννη. Πόσοι το ξέρουν αυτό σήμερα; Ελάχι­

στοι. Τα παιδιά μας; Κανένα. Μια γενιά υπέστη συστηματικό αφελ­ληνισμό, λεηλασία από τον άπστρη καπιταλισμό και τον μπολσε-

βικισμό στα σχολεία. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και αυτή την πραγματικότητα πρέπει να τη διορθώσουμε. Ναι, μ’ ένα νέο κρυφό

σχολειό, μ’ ένα νέο κρυφό σχολειό. Λυσσάξανε, γιατί θα παίξουμε

πλέον μπάλα στην έδρα τους, στην ιστορία, στη γνώση. Είμαι από τους λίγους τυχερούς που πρόλαβα σχολικές εορτές της 25ης

Μαρτίου. Που έμαθα να τραγουδώ τον «Γεροδήμο», από τον δά­

σκαλό μου. Που άκουσα να απαγγέλλουν το ποίημα για τον Μα-

τρόζο, τον ταπεινό ναύτη, που αγκαλιάζεται με τον ναύαρχο Κα- νάρη, παλιοί πυρπολητές και οι δύο. Ό σ ο ι σήμερα είστε εδώ και

είστε κάτω των σαράντα ετών δεν ακούσατε τίποτε απ’ αυτά, και

κάποιοι είναι ένοχοι γι’ αυτό, και η ενοχή τους είναι ξεκάθαρη, είναι εθνική προδοσία απέναντι στη μνήμη και στην ιστορία αυτού \

του λαού.Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, ό,τι γίνε­

ται δεν είναι τυχαίο. Είναι καλά σχεδιασμένο, είναι μεθοδικό, είναι '

συστηματικό. Εις απόδειξιν τούτου, θα σας πω τι έγραψε η Ελευ- \ θεροτυπία στις 11 Ιανουαρίου του 2004, η οποία τόνιζε ότι υπεύ- j

θυνη για την ένταση στα Βαλκάνια είναι η διδασκαλία της ιστορίας. |

Σας διαβάζω επακριβώς: «Στη Βαλκανική, η ειρηνική συνύπαρξη |

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΙ ΟΜΙΛΙΕΣ 293

των λαών υπονομεύεται συστηματικά από τα σχολικά βιβλία, που

οξύνουν τις αντιθέσεις και τις προκαταλήψεις. Αυτό αποδεικνύει

συστηματική δεκαετής έρευνα του καθηγητή Παιδαγωγικής του

Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Παναγιώτη Ξω-

χέλλη». Ο κύριος Ξωχέλλης τα λέει αυτά, τι να μιλήσουμε τώρα

για Παπαρρηγόπουλο, για [...], για Ζαμπέλιο, όλοι αυτοί είναι ένα

τίποτε. Ο κύριος Ξωχέλλης και η Ελευθεροτυπία μάς λέει ότι αυτά

δεν είναι ιστορία. Συνεχίζει η Ελευθεροτυπία, οχτώ χρόνια πριν

σας λέω, το 2004, δεν είναι σημερινά και γράφει: «Στις δεκαετίες

του ’80 και του ’90 υπήρξε σαφής βελτίωση των σχολικών βι­

βλίων», ο γενιτσαρισμός, με τον Αντρέα, τον Σημίτη τον εκσυγ­

χρονιστή μετά και τα λοιπά, και ακολούθως παραθέτει ένα ανθο­

λόγιο εθνικιστικών αναφορών από τα ελληνικά σχολικά βιβλία. Ακούστε τι κακά γράφανε τα ελληνικά σχολικά βιβλία που δεν

έπρεπε να τα γράφανε: «[...] τότε ο Κανάρης, έβλεπε μια τον Με-

γαλέξαντρο και μια τους Τούρκους να κλέβουν απ’ τις μανάδες τα παιδιά και να τα πουλούν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής». Ψέ­

ματα είναι αυτό; Δ εν είναι ιστορία ότι οι Τούρκοι αρπάζαν τα παι­

διά; Και αρνούνται [...]. Ναι, κακό για τους ανθέλληνες που μας

εξουσιάζουν. Και λίγο παρακάτω ο Κανάρης πλησιάζει στην τούρ­

κικη ναυαρχίδα, που ’χε μέσα τρεις χιλιάδες εχθρούς. Μαζί με τη

ναυαρχίδα κι άλλα δύο καράβια τυλίχτηκαν στις φλόγες και γινήκαν

στάχτη. Α υτό το ανέφερε το βιβλίο της μητρικής γλώσσας της τέ­ταρτης δημοτικού, στη σελίδα 102, και δεν το αναφέρει σήμερα.

Γιατί ήταν έγκλημα που ο Κανάρης πυρπόλησε την τουρκική

ναυαρχίδα, σύμφωνα με τους μισέλληνες μου μας εξουσιάζουν. Στην ίδια αναφορά της εφημερίδας λέει ότι υπάρχουν και ορισμέ­νες σκληρές επιγραφές της συμπεριφοράς των Τούρκων σε πο­

λεμικές επιχειρήσεις, και αναφέρει τι γράφει το σχολικό βιβλίο, το οποίο είναι κακό, είναι έγκλημα, στην ιστορία της έκτης δημοτικού,

τότε: «Ο ι Τούρκοι όρμησαν στα χωριά και τα έκαψαν, πήρανε τα

ζώα, πιάσαν αιχμαλώτους», να μη τα μαθαίνουν τα παιδιά μας. « Ο

Δασκαλογιάννης, για να μη μεγαλώσει το κακό, παραδόθηκε, και

οι Τούρκοι τον έγδαραν ζωντανό». Κακό λοιπόν να μνημονεύουμε [sic] για τον Δασκαλογιάννη, που πρώτα έγδαραν μπροστά τον

αδελφό του, κι όπως λέει η παράδοση, ασπρίσαν τα μαλλιά του

μέσα σε μια μέρα, και την άλλη μέρα έγδαραν και τον ίδιο. Ν α ξε-

χάσουμε τον Δασκαλογιάννη θέλουν οι αλήτες, οι προδότες που

μας κυβερνάνε. Έγινε προηγουμένως αναφορά και από τη συνα-

γωνίστρια Ειρήνη και από άλλους, στην προκήρυξη την οποία

294 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

έβγαλε το ΚΚΕ, αυτό είναι Π Α Μ Ε Καθηγητών, δεν είναι τίποτε

άλλο, για την Επανάσταση του 1821, την οποία αποκαλούν «κοι­

νωνική». Δ εν θα αναφέρω τι λένε, τα ακούσατε προηγουμένως.

Θ α απαντήσω όμως στους μπολσεβίκους, διό του μεγίστου των

μπολσεβίκων ιστορικών, διότι εμείς οι εθνικιστές έχουμε ένα κακό

ελάττωμα: διαβάζουμε και τους εχθρούς μας, ενώ αυτοί οι μπολ­

σεβίκοι δεν τους έχουνε διαβάσει, γιατί αν είχαν διαβάσει τον

Κορδάτο, που είναι ο ιστορικός τους, θα βλέπανε ότι γράφει Γε­

ωργίου [sic] Κορδάτου, λοιπόν, αγαπητοί σύντροφοι, ακούστε τι

λέει για σας ο σύντροφός σας ο Κορδάτος, ο οποίος υπήρξε και

γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος, στη Μεγάλη Ιστορ ία

της Ελλάδος, στον πρόλογο της έκδοσης του 1957. Λέει, λοιπόν,

γράφει μάλλον: «Η ελληνική Επανάσταση του 18 2 1 είναι ένας με­

γάλος σταθμός, όχι μόνο της νεοελληνικής ιστορίας αλλά και της

ευρωπαϊκής. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των προγόνων μας», δεν λέει τίποτε για κοινωνικό αγώνα, «ο εθνικοαπελευθερω-

τικός αγώνας των προγόνων μας, απ’ τη μια πλευρά [...] της νεοελ­

ληνικής φυλής και απ’ την άλλη το ξεχαρβάλωμα της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας». Κι επειδή ίσως εδώ δεν είναι και τόσο ξεκάθαρο, επειδή ίσως εμείς οι εθνικιστές έχουμε το μειονέκτημα, το ελάτ­

τωμα, να διαβάζουμε πολύ και τους εχθρούς μας, ας δουν οι σύν­

τροφοι τι λέει στο ίδιο έργο, στο κεφάλαιο ΞΑ για το αγροτικό ζή­

τημα ο Γεώργιος [sic] Κορδάτος, ο κομμουνιστής Κορδάτος: «Δεν

πρέπει να βλέπουμε την ελληνική Επανάσταση σαν κίνημα πολιτι­

κοκοινωνικό και ούτε με σημερινά ιδεολογικά κριτήρια να ερμη­νεύουμε το ’21. Η επαναστάτη μένη Ελλάδα του 1821 δεν ήταν η

Ρωσία του 19 17, εν ονόματι του αριστερισμού δεν πρέπει να γίνε­

ται παραποίηση της ιστορίας». Ο μεγαλύτερος ιστορικός της αρι­

στερός τα λέει αυτά. Και αυτοί οι αλήτες δεν [...]. Κοινωνικός πό­

λεμος δεν είναι το 1821. Και γράφει ο Αγγλος πρέσβης {Στρά- τσμπουργκ}7'* Κάννινγκ, που επισκέφτηκε τα Ψαρρά αμέσως μετά

την καταστροφή τους από τον τουρκικό στόλο [...]: «Στα Ψαρρά αποκτήσαμε μια τρομερή εμπειρία για το τι σημαίνει πόλεμος»,

προσέξτε, «με φυλετικές και θρησκευτικές αντιπάθειες», «φυλε­

τική αντιπάθεια αδελφοί», δεν βλέπει κοινωνική αντιπάθεια. Τ ο

18 2 1 ήταν μια μεγάλη και χρυσή σελίδα της ιστορίας μας, η οποία

όμως είχε και τα μελανά της σημεία. Θ α ήθελα να σταθώ σε μία

συζήτηση που έγινε μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών στα τέλη

του 1823, όταν θα ’ρχότανε πλέον η πρώτη δόση του δανείου. Συ­

ζήτηση που έγινε στο Ναύπλιο, συγκεκριμένα στις 26 Νοεμβρίου

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 295

του 1823 και την οποία κατέγραψε ο γραμματικός του Πάνου Κο-

λοκοτρώνη. Τι είπε τότε ο Νικηταράς απευθυνόμενος στους πο­

λιτικούς, οι οποίοι ήταν ήδη διχασμένοι και ήδη ετοιμαζόταν ο εμ­

φύλιος πόλεμος μεταξύ των Ελλήνων; Νικηταράς: «Μα την αλήθεια,

αν δεν αγαπηθείτε ογλήγορα σεις οι πολιτικοί, είμεθα βιασμένοι

οι στρατιωτικοί να κάνουμε γκοβέρνο μιλιτάρε, δεν υποφέρεστε

πλέον, δε υποφέρεστε πλέον με τη διχόνοιά σας με την οποία θέ­

λετε αφανήσει το γένος. Τ ο γένος θέλει ό,τι θέλομεν εμείς οι

στρατιωτικοί, να πάρετε τα μέτρα σας οι πολιτικοί». Αυτά πίστευε

ο Νικητάρας και γι’ αυτό πέθανε ζητιάνος. Και κάθε φορά που

περνάτε από τον Πειραιά, υπάρχει εκεί μια εκκλησιά, της Ευαγγε­

λίστριας. Ν α ξέρετε ότι κάθε Παρασκευή, στα βαθιά του γερά­

ματα, εκεί ζητιάνευε ο μεγαλύτερος ήρωας του 18 2 1, ο Νικηταράς

ο Τουρκοφάγος. Αυτή είναι η αχάριστη, αυτή είναι η αχάριστη [...] που πολεμάμε, το ψευτορωμαίικο που πολεμάμε. Δεκαπέντε Μαρ­

τίου σήμερα και κανείς δεν μαθαίνει στα παιδιά μας πώς οι Ελλη­

νες σφαγιάστηκαν το 1821. Δεκαπέντε Μαρτίου σήμερα. Στις 14

Μαρτίου του 1821, άγνωστο κι αυτό ασφαλώς, ο σουλτάνος Μαχ-

μούτ υπέγραψε τη μυστική διαταγή για τελική σφαγή των Ελλήνων.

Εξέδωσε σουλτανικό Χάτι Χουμαγιούν, που επέβαλλε σε κάθε

μουσουλμάνο να οπλιστεί και από τα [...] να ετοιμαστούν οι σφα­

γές των Ελλήνων. Στην Πόλη πέντε χιλιάδες Τούρκοι εγκληματίες

κατάδικοι, τους βγάζουν απ’ τις φυλακές, τους φορούν στολές γε­νιτσάρων για τη μεγάλη σφαγή. Στίφη με δερβίσηδες. Σφάζουν

ανηλεώς, για αρκετές ημέρες, Έλληνες, σε Κωνσταντινούπολη,

Αδριανούπολη, Φιλιππούπολη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη, Τραπε-

ζούντα, Λάρισα, Κύπρο, Ρόδο. Κανείς δεν ξέρει αυτές τις σφαγές.

Ο ύτε λέξη. Ο ύτε λέξη. Α ς δούμε όμως στη λεγάμενη ελεύθερη

Ελλάδα, με τα στοιχεία που υπάρχουν, που υπήρξε σε ό,τι αφορά

το μέγεθός της η σφαγή του ελληνικού πληθυσμού. Στην απο- γραφή του 1828 λοιπόν, η οποία ήταν και η πρώτη απογραφή του

νέου ελληνικού κράτους, έγινε ταυτόχρονα και εξέταση του πλη­θυσμού που υπήρχε το 18 2 1. Τ ο 1821 ο πληθυσμός ήταν 938.765

άτομα. Α ν υπολογίσουμε την υψηλό δείκτη γεννητικότητος της

εποχής που υπήρχε, θα έπρεπε να είχε αυξηθεί ο πληθυσμός στα

εφτά χρόνια που μεσολαβούσαν τουλάχιστον κατά 80.000 άτομα.

Στον τελικό αυτόν όμως αριθμό πρέπει να προστεθούν αρκετές

δεκάδες χιλιάδες, αν όχι και 100.000 που πήγαν πρόσφυγες, από

Κρήτη, νησιά, Θεσσαλία, Μακεδονία, Κωνσταντινούπολη, Χ ίο και

άλλα. Μ ε μέτριους υπολογισμούς δηλαδή, το 1828 θα έπρεπε η

296 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ελεύθερη Ελλάδα, ένα κομμάτι της Στερεάς, όχι όλη, και η Πελο­

πόννησος και οι Κυκλάδες και κάποια νησιά να έχουν πληθυσμό

1. 150.000. Και όμως η απογραφή έδωσε 753.400 κατοίκους, που

σημαίνει πως σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους μόνο σ ’ αυτό το

τμήμα της Ελλάδος 400.000 Ελληνες. Τ ακούτε, κυρίες και κύριοι,

συναγωνιστές και συναγωνίστριες; Μ ’ αυτούς λένε να γίνουμε

φίλοι, αυτά λένε άτι πρέπει να ξεχάσουμε. Για τις σφαγές, γνωστά

τα γεγονότα. Θάσος, 7.000 κατοίκους, δεν έμεινε κανένας, κι αν

έζησαν κάποιοι λίγοι, πουλήθηκαν σκλάβοι. Κρήτη, είχε πληθυσμό

πριν το 182 1 160.000 άτομα, Έλληνες. Μετά την Επανάσταση είχαν

απομείνει 90.000 μόνο. Χ ίος; Α πό τους 120.000 Έλληνες είχαν μεί­

νει μόνο 30.000. Ψαρρά, απ’ τους 30.000 μόνο 3.000, και στο Μ ε­

σολόγγι από τις 14.000 ψυχές σώθηκαν μόνο οι 1.300, που ανέ­

φερε προηγουμένως ο συναγωνιστής Κασιδιάρης, οι οποίοι επι­

βίωσαν με την ηρωική τους έξοδο. Μια άλλη, πολύ χαρακτηριστική

εικόνα από τα μεγάλα εκείνα χρόνια ήταν οι προσκυνημένοι, ο Ν ε-

νέκος, την εποχή των Νενέκων ζούμε σήμερα. Ό π ω ς γνωρίζετε

πάρα πολύ καλά, και η αντίσταση, η εθνική αντίσταση, η αληθινή

εθνική αντίσταση με πρωτοστράτορα [sic] τον Θ εόδω ρο Κολο-

κοτρώνη, διαβάζουμε λοιπόν ότι όταν ο Ιμπραήμ από τα Καλά­βρυτα τράβηξε για την Τριπολιτσά, φτάνοντας στις Καστάνες

βρήκε στον δρόμο κρεμασμένο έναν κατάσκοπό του Έλληνα, που

στο στήθος του κατά διαταγή του Κολοκοτρώνη ήταν με μεγάλα γράμματα το παρακάτω έγγραφο: «Τέτοιον καταφρονεμένο θά­

νατο θα έχουν από τους Έλληνες όσοι επροσκύνησαν εις τον Ιμ-

πραχήμη και δεν μετανοήσουν και κινηθούν κατ' αυτού. Τοιούτον

θάνατον θα λάβουν και όσοι έχουν αυτό το άτιμο φρόνημα, ακόμη

και όσοι ελεύθεροι Έλληνες, ιερείς τε και λαϊκοί δεν βγάζουν τα

όπλα εις τοιαύτην κρίσιμον περίσταση. Ο παρών», ο κρεμασμένος

δηλαδή, «{Γιάννης από Μπούμπουκα} ήταν σταλμένος από τον Ιμ- πραχήμ και επιάσθη και λαμβάνει τον θάνατο διά της αγχόνης [...].

Θ εόδω ρος Κολοκοτρώνης, Γενικό Στρατηγείο». Για να ολοκλη­

ρώσω [...] ο γέρος του Μόριά, αυτή η θρυλική και ηρωική μορφή,

απαντούσε στο κάλεσμα για προσκύνημα του Ιμπραήμ, το οποίο συνοδευότανε και με πλουσιοπάροχες υλικές παροχές, για όσους

δεν το ξέρουν, τους φύτευαν δέντρα, τους έδιναν ζώα. Βγάζει λοι­

πόν ο Κολοκοτρώνης τη διαταγή: «Δώστε μου τα προσκυνοχάρτια

του Μπραϊμη να σας δώσω του έθνους. Ό π ο ιο χωριό δεν γυρίζει

στο έθνος, θα το αφανίσω από προσώπου γης. Α π ’ τη μια θα

καίουν οι αραπάδες του ΜπραΤμη και απ’ την άλλη θα μπαίνω εγώ.

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 297

θα καίω και θα σκοτώνω. Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημέ-

νους». Χίλια οχτακόσια εικοσιένα, τα μεγάλα χρόνια, ο καιρός της

ελευθερίας. Τέλος ο αγώνας, ελευθερώθηκε η Ελλάδα; Θ α απαν­

τήσω με έναν στίχο: «Ακόμη τούτη η άνοιξη, ραγιάδες, ραγιάδες,

τούτο το καλοκαίρι, ραγιάδες ραγιάδες, Μόριά και Ρούμελη». Ό χ ι

δεν είμαστε ελεύθεροι, και αν συνειδητοποιήσουμε αυτό, είναι η

καλύτερη αρχή για να ξανακερδίσουμε την εθνική μας ελευθερία.

Σας ευχαριστώ.

8. Την Κυριακή 24 Μαρτίου 2 0 13, ο «Αρχηγός» της Χ.Α. παρευρέ- θηκε και μίλησε, μεταξύ άλλων, στα εγκαίνια των νέων γραφείων της οργάνωσης στο Μεσολόγγι.75

[.. .]76 ότι έχουμε την τιμή να βρίσκεται εδώ ο γενικός γραμματέας

της Χρυσής Αυγής. Ό χι, δική μου τιμή είναι που βρίσκομαι στο

Μεσολόγγι, στην ιερά πόλη της Ελλάδος και σας ευχαριστώ πολύ.

Ν α ξέρετε ότι σ’ αυτά εδώ τα χώματα που πατάτε, σ ’ αυτόν τον

ταπεινό βάλτο και στη μάντρα που είχε στηθεί τότε για να δοθεί

ο υπέρ πάντων αγώνας είναι ένας τόπος αγιασμένος, ποτισμένος

με αίμα, που μας αφήνει μια μεγάλη παρακαταθήκη. Γίναν πολλές

μάχες. Λ ίγες όμως μείναν στην ιστορία, κι ήταν αυτές που κάποιοι

τις είπανε «χαμένες μάχες». Α π ό τις Θερμοπύλες ώς το Μ εσο­

λόγγι, οι Έλληνες ξέρουν να πεθαίνουν για την ελευθερία τους.

Πριν, λοιπόν, μιλήσω για τα φτηνά και τα καθημερινά, για τα πολι­

τικά, για όλη αυτή την καμαρίλα, να πούμε για το Μεσολόγγι, για

την ιερά πόλη του Μεσολογγίου, γι’ αυτή τη χρυσή σελίδα της ελ­

ληνικής ιστορίας. Έγραψε ένας φιλέλληνας ιστορικός, ο [...], για τη μεγάλη θυσία στο Μεσολόγγι, και τα λόγια του τ’ αφιερώνω σε

κάθε ανιστόρητο από άγνοια, δειλία, προδοσία ή υπολογισμό, για

όλους αυτούς που πληρώνουν τα τουρκοκάναλα, για όλους αυτούς

που μας μιλάνε για ελληνοτουρκική φιλία. Είπε λοιπόν ο [...] για

το Μεσολόγγι; « Ο ηρωικός αυτός αγώνας θα μείνει αθάνατος. Μ ε

την ένδοξη πτώση του το Μεσολόγγι απέδειξε, με ματωμένα με­

γάλα γράμματα, την ασυμβίβαστη αντίθεση ανάμεσα σε Έλληνες

και Τούρκους». Και πράγματι, η ηρωική θυσία, με την Έξοδο, ήταν

που έκανε να ξυπνήσουν όλες οι ελεύθερες ψυχές στην Ευρώπη

και σ ’ ολόκληρο τον κόσμο. Και τότε κατάλαβαν πως η Ελλάδα θα

πρέπει να γίνει ελεύθερη, και ήρθαν και έδωσαν το αίμα τους μαζί

με τους γενναίους του Μεσολογγίου και πολλοί φιλέλληνες, όπως

298 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

ο Μάγερ, που αναφέρθηκε προηγουμένως. Μας λένε ότι πρέπει

να είμαστε φρόνιμοι, να είμαστε λογικοί. Μας λένε ότι πρέπει να

πουλήσουμε την εθνική μας κυριαρχία, γιατί αλλιώς μπορεί και να

πεινάσουμε. Χίλιες φορές να πεινάσουμε, ελεύθεροι θέλουμε να

είμαστε, Έλληνες και ανεξάρτητοι [...]77

9. Στις 19 Μαΐου 2 0 13 η Χ.Α. πραγματοποίησε «ανοιχτή εκδήλωση Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, στις Αχαρ- νές»,78 όπου χαιρέτισε και ο «Αρχηγός» του κόμματος.79

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, υπερήφανη,

ξεριζωμένη γενιά του Πόντου, σας ευχαριστούμε μέσ’ απ’ την καρ­

διά μας που είστε σήμερα εδώ, και θα ήθελα να πω, με αφορμή

τον υπερήφανο πολεμικό χορό αυτών των παλικαριών, βλασταριών

γνήσιων μιας γενιάς πολεμικής ότι θυμήθηκα όσα έχω διαβάσει

στην ιστορία κι όσα εσείς έχετε παραδομένα. Ή ταν το 1924, η

Σμύρνη είχε καεί, εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων είχαν σφαγεί

[sic], κι όμως εκεί στα βουνά της Σάντας υπήρχαν ακόμη κάποιοι

απροσκύνητοι πολεμιστές. Ή ταν ο καπετάν Ευκλείδης Κουρτίδης

και τα παλικάρια του, που χόρευαν ίδιο πυρρίχιο χορό, όπως χό­

ρεψαν οι λεβέντες προηγουμένως, με το χάρο. Σήμερα, μέρα θλι­

βερή, μέρα φαρμακωμένη, θα έπρεπε, αν υπήρχε ελεύθερη Ελ­

λάδα, να χτυπάνε πένθιμα οι καμπάνες των εκκλησιών απ’ άκρη σ ’

άκρη της χώρας. Θ α έπρεπε σε όλες τις στρατιωτικές μονάδες,

στην ημερήσια διαταγή, να ακούγεται ένας πόνος, ένας λυγμός για τους εκατοντάδες χιλιάδες των Ελλήνων που σφαγιάστηκαν από

τον Κεμάλ Ατατούρκ και τον Τοπάλ Ο σμάν στην Τραπεζούντα, τη

Σαμψούντα, αλλά το μαχαίρι τους δεν έφτασε στις ψυχές των

ελεύθερων Ελλήνων του Πόντου, που έχτισαν μια νέα πατρίδα, αλλά όμως αυτό δεν σημαίνει πως ξεχνάμε. Ό χι, ο Πόντος είναι

γη ελληνική, είναι μια αλύτρωτη ελληνική πατρίδα.80 Τα βάσανα ξε­

κίνησαν ακόμη με την έναρξη, όπως ξέρετε, θα σας τα πουν και οι

επόμενοι ομιλητές που έχουν το ιστορικό μέρος της ημέρας, με

τα περίφημα τάγματα εργασίας, αυτά τα καραβάνια του θανάτου,

που πήγαιναν ανήλικα παιδιά, μανάδες, γέροντες και πέθαναν στα

βάθη της Ασίας. Α πό το μαχαίρι του Μογγόλου, απ’ τις κακουχίες,

την πείνα και τις στερήσεις. Τότε, ξεσηκώθηκαν τα λεβεντόπαιδα

του Πόντου να χορέψουν τον πυρρίχιο, κι όλα τα βουνά του Πόν­

του γέμισαν αντάρτες που περίμεναν, που περίμεναν να έρθουν

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΡΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 299

τα καράβια απ’ την πατρίδα να φέρουν όπλα, γιατί δεν είχαν παρά

μόνο κάποια λιανοτούφεκα. Τίποτα δεν ήρθε όμως. Αυτοί όμως

δεν παραδώσανε ψυχή, δεν παραδώσανε πατρίδα, σφαγιαστήκανε,

γδαρθήκανε, μείνανε Έλληνες, ζήτω ο Πόντος, λοιπόν. Τα βάσανα

δεν τελειώσανε εκεί. Συνεχίζονται και μέχρι τις ημέρες μας. Και

για να σας δώσω να καταλάβετε πόσο προδοτικό είναι αυτό το

κατεστημένο που εξουσιάζει την πατρίδα μας, τώρα τελευταία,

στον νόμο τον περίφημο τον αντιρατσιστικό που κατέθεσαν στη

Βουλή, είχαν και μία παράγραφο που έλεγε ότι δεν θα διώκονται,

προσέξτε αυτά που σας λέω, είναι ακριβή, είναι απόλυτα αληθινά,

ότι δεν θα διώκονται όσες οργανώσεις μουσουλμάνων πιστεύουν

ή διαδίδουν ότι δεν έγινε γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο και

στη Μικρά Ασία. Στο ατιμώρητο αυτοί, λοιπόν. Μπροστά σας,

μπροστά σας, βλέπετε κάποια λάβαρα, με το αυτοκρατορικό χρυ­

σάφι' χρώμα κι έναν περήφανο αϊτό που χάνεται μέσα στον χρόνο.

Είναι ο αετός των Κομνηνών, που έπεσαν μετά την Κωνσταντινού­

πολη, είναι ο αετός των Ποντίων, που κάποτε θα πετάξει και θα

πλαταγίσει τα φτερά του ελεύθερος πάνω απ’ την Τραπεζούντα,

την Προύσα, την Σαμψούντα, όπου υπάρχει εκκλησιά ελληνική,

όπως η μεγάλη εκκλησιά μας, η δεύτερη μετά την Αγιά Σόφιά, η

Παναγία η Σουμελά, όπου υπάρχει τάφος ελληνικός, όπου υπήρχε

Ελλάδα κάποτε, θα ξαναγίνει Ελλάδα, κι αυτός είναι ο στόχος μας.

Κι αν δεν το κατορθώσουμε εμείς, θα παραδώσουμε στα παιδιά

μας, και τα παιδιά μας στα παιδιά των παιδιών μας [sic], και ο αετός

των Κομνηνών θα ανεμίσει κάποτε και πάλι στη Τραπεζούντα.

Ζήτω ο ελεύθερος Πόντος!

10. Την Τετάρτη 29 Μαϊου 2013 η Χ.Α. πραγματοποίησε στην πλα­τεία Μητροπόλεως, στο κέντρο της Αθήνας, εκδήλωση για να απο- τίσει «φόρο τιμής στον Μαρμαρωμένο Βασιλιά, Κωνσταντίνο Πα- λαιολόγο, και τους τελευταίους υπερασπιστές της Πόλης». Μεταξύ άλλων, μίλησε και ο «Αρχηγός της Χρυσής Αυγής, Νικόλαος Γ. Μι- χαλολιάκος», η ομιλία του οποίου παρατίθεται. Η εκδήλωση κατέ­ληξε σε πορεία στην πλατεία Συντάγματος.81

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, κυρίες και κύριοι, Έλληνες και

Ελληνίδες, σ ’ αυτόν εδώ τον σεμνό χώρο, δίπλα από το άγαλμα

του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, για περισσότερα από είκοσι χρό-

300 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

νια η Χρυσή Αυγή τιμά τη μνήμη των γενναίων, που έπεσαν στα

τείχη της Βασιλεύουσας, τελευταίοι υπερασπιστές μιας χιλιόχρο­

νης ελληνικής αυτοκρατορίας. Κάποτε, εδώ ήμασταν δεκάδες. Κά­

ποια χρόνια είχαν βγάλει το άγαλμα από δω, τους ενοχλούσε, το

είχαν βάλει εκεί, κρυμμένο. Μετά, ήμασταν εκατοντάδες, τώρα εί­

μαστε χιλιάδες που ανεμίζουμε ψηλά τις σημαίες. Γεμίσαμε αυτή

την πλατεία, θα γεμίσουμε όλη την Ελλάδα απ’ άκρη σ ’ άκρη.82

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, πριν από λίγο, ακριβώς πριν

από δύο ώρες και δέκα λεπτά, στο μνημείο του Αγνώστου Στρα­

τιώτου, κατατέθηκε ένα στέφανο, στη μνήμη του Κωνσταντίνου

Παλαιολόγου και των γενναίων της Πόλης μας. Ή ταν το μοναδικό.

Και όταν, το πρωί μάλιστα, ο συναγωνιστής Παππάς είπε μέσα στη

Βουλή ότι σήμερα είναι η επέτειος της αλώσεως της Πόλεως, ένας

υπουργός της Ν έα ς Δημοκρατίας είπε, είπε ότι είναι και η μέρα

που μας έβαλε ο Καραμανλής ο παλαιότερος στην Ευρωπαϊκή

Ένωση. Ο ι άνθρωποι βρίσκονται κυριολεκτικά εκτός τόπου...83 Ο ι άνθρωποι βρίσκονται κυριολεκτικά εκτός τόπου, αλλά προπαντός

εκτός ιστορικού χρόνου. Τι μας είπε ο άνθρωπος; Τ ο καταλάβατε;

Ό τι σβήνει η μνήμη της Αλώσεως. Πεντακόσια ολόκληρα χρόνια

θρηνούσαν οι παππούδες μας και οι παππούδες των παππούδων μας, από τον Πόντο μέχρι την Κύπρο, μέχρι την Κρήτη σε κάθε

γωνιά όπου χτυπούσαν ελληνικές καρδιές. Γιατί, μαύρη Τρίτη, τη μέρα τη θλιβερή, τη μέρα τη φαρμακωμένη, όπου έπεσε ο δικέ­

φαλος αετός από Αγαρηνού μαχαίρι, όπως μας λέει ο ποιητής.

Αυτο ί τίποτε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Που δήθεν θα μας έσωνε από

την Τουρκία. Π ου δήθεν θα μας έφερνε και ευημερία. Τίποτε, τί­

ποτε. Στις στρατιωτικές μονάδες, αυτοί που έπεσαν, για ποιον πο­λέμησαν εκείνη την 29η Μαΐου του 1453; Για το έθνος, για την Ελ­

λάδα, για την αυτοκρατορία. Ποιο ι τους τιμούν; Κανένας; Ό χ ι!

Εσείς, οι χρυσαυγίτες και οι χρυσαυγίτισσες, που είστε η ζωντανή

συνείδηση του έθνους. Λ ε ς και έπεσε ένα τίποτε, λες και χάθηκε

κάτι ασήμαντο. Υπάρχει ένα μανιάτικο μοιρολόι, που λέει «μικρό

κανόνι κρέπαρε και ξαρματώθη κάστρο». Δ εν ήταν όμω ς μικρό κανόνι η πόλις των Κωνσταντίνων, το Βυζάντιο, η Κωνσταντινού­

πολη, η Ρωμανία, όπως λέει ο θρήνος των αδελφών μας Ποντίων.

Ή ταν μια αυτοκρατορία χιλίων ετών, που κράτησε μακριά από την

Ευρώπη τα στίφη της Ανατολής, και η Ευρώπη, και τώρα όπως και

τότε αχάριστη, μας άφησε μόνους μας να δώσουμε τη μάχη ενάν­

τια στα στίφη της Ανατολής, ενάντια στους μαυρόψυχους, οι

οποίοι ήρθαν και έφτασαν, στη συνέχεια, μέχρι τη Βιέννη.84 Ό λοι

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 301

εσείς, ξεχωριστοί άνδρες και ξεχωριστές γυναίκες, σήμερα, να ξέ­

ρετε πως τιμάτε την τιμή, πως είστε η τιμή της Ελλάδος, πως τιμάτε

την ιστορία αυτού του έθνους, μέσα στο καθεστώς της αφασίας,

της αμνησίας, του ωχαδερφισμού, της χώρας των ευρωλιγούριδων,

των δανείων και των δεικτών των χρηματιστηρίων. Ό χι, κύριοι και

κυρίες, δεν υπάρχουν μόνο οικονομολόγοι, υπάρχει η ιστορία,

υπάρχει η Ελλάδα, υπάρχουνε οι μνήμες. Υπάρχει, πάνω απ’ όλα,

και υπήρχε πάντοτε για τον λαό μας αυτός ο θρύλος του μαρμα-

ρωμένου βασιλιά που δεν πάνε χρόνια πολλά που οδήγησε τους

παππούδες μας εκεί, στην Αλμυρά Έρημο, στον Σαγγάριο, στο

Εσκισεχίρ, που η μεγάλη Ελλάδα ήταν έτοιμη να γίνει μια πραγμα­

τικότητα, τι κι αν καραβοτσακίστηκε όμως, μετά, στην προκυμαία

της Σμύρνης, που δεν ήταν συνωστισμός, όπως μας λέει η βου­

λευτής η κυβερνητική, η κυρία Ρεπούση, ήταν σφαγή!85 Εάν όμως

το ελληνικό κράτος, το ψευτορωμαΐκο όπως το λέει ο άγιος Πα- τροκοσμάς,86 δεν θέλει να θυμάται την Άλωση, στην αντιπέρα [sic]

όχθη τής πάντοτε ελληνικής Ιωνίας, στην Πόλη μας, που κάποιοι τη λένε σήμερα Ιστανμπούλ, και είναι ντροπή, γραικυλισμός, είναι

αίσχος. Φυλλομετρήστε κάποιες από τις μεγάλες εφημερίδες των

νταβατζήδων, διαφημίσεις της Τούρκις Αίρλάινς [sic] και η Κων­

σταντινούπολη να τη λένε Ιστανμπούλ, ντροπή, προδότες, προ-

σκυνημένοι! Α ν όμως εδώ, εκτός απ’ τη Χρυσή Αυγή, που γέμισε

αυτή τη σεμνή πλατεία και κατέθεσε ένα στέφανο στον Άγνωστο Στρατιώτη, κι έκανε μνεία και μέσα στο κοινοβούλιο της μέρας της

αποφράδας του ελληνισμού, λέγοντας ένα μεγάλο, ένα τεράστιο

«Δεν ξεχνώ», εάν όμως στην Ελλάδα, πέρα από μας επικρατεί νε­

κρική σιγή, δεν συμβαίνει το ίδιο και στην Κωνσταντινούπολη. Για

όσους δεν το ξέρουν, την ίδια ώρα που μιλάμε εμείς εδώ, χιλιάδες

Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη γιορτάζουν τη σφαγή των παπ­πούδων μας, τη σφαγή των προγόνων μας, την πτώση της Βασι­

λεύουσας.87 Σας διαβάζω από περσινό ρεπορτάζ του έγκριτου

ιστότοπου Π ρ ο ξεν ε ίο -Σ Τ Ο Π , Π ροξενείο - Σ Τ Ο Π , που είναι στη

Θράκη μας, πώς γιόρτασαν πέρυσι και θα γιορτάσουν και φέτος, βέβαια, οι Τούρκοι την Άλωση της Πόλης μας. «Ολοκληρώθηκαν

οι τουρκικοί εορτασμοί για τα πεντακόσια πενήντα εννιά χρόνια από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, που ξεκίνησαν οι εορτα­

σμοί τους απ’ την Αδριανούπολη και έκλεισαν στην περιοχή Χάλιτς

της Κωνσταντινούπολης, σε πανηγυρική ατμόσφαιρα και μ’ ένα με-

γαλεπίβολο οπτικό θέαμα, που με συνδρομή λέιζερ και τεχνικών

ήχου και εικόνας, ζωντάνεψε στους ουρανούς την Άλωση της

302 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Πόλης. Εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν και σε όλες

τις πόλεις της Τουρκίας, με τους μαθητές των λυκείων να φορούν

ρούχα γενιτσάρων». Αυτο ί είναι οι Τούρκοι για τους οποίους σή­

μερα μας μιλούν και μας λένε για ελληνοτουρκική φιλία. Και να μην

κάνουν τους αθώους οι αριστεροί, γιατί και η δική τους η Λιάνα η

Κανέλλη έχει πάρει βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας, βραβείο Ιπε-

κτσί.88 Αναπαριστούν την Άλωση της Πόλης μας και {πρόκειται}

για την τελευταία στιγμή της μεγάλης πολιορκίας. Ό τα ν ο σουλ­τάνος τους ο Μωάμεθ πάνω στο άλογό του επελαύνει, και ένας

φανταστικός τους ήρωας, ο Ουλουμπατλί Χασάν, παρά τα βέλη

που έχουν καρφωθεί στο κορμί του, υψώνει την οθωμανική σημαία

στην τύχη [sic] της Κωνσταντινούπολης. Λοιπόν, εδώ, σε μια άλλη

πρωτεύουσα του ελληνισμού, του νέου ελληνισμού, τους λέμε ότι

εμείς υψώνουμε και πάλι τον υπερήφανο δικέφαλο αετό και τους

λέμε ότι θα ’ρθει κάποτε στα παιδιά μας, στα παιδιά των παιδιών

μας, σε εκατό, σε χίλια χρόνια, η στιγμή που και πάλι η Πόλη θα είναι ελληνική.8’ Κάποιοι μάς λένε ρομαντικούς. Ό μω ς, η ιστορία

λέει πως αυτοί που έχουν θέληση στην καρδιά τους επιτυγχάνουν

αυτό που θέλουν. Στα 70 μετά Χριστόν, ο αυτοκράτορας των Ρω­

μαίων, Τίτος, κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ και τον ναό του Σολο-

μώντος. Και οι Εβραίοι σκορπίστηκαν στις πέντε άκρες της γης.

Κι είχαν μια ευχή και λέγανε μεταξύ τους: «Του χρόνου στην Ιε­

ρουσαλήμ». Και την ξαναπήρανε την Ιερουσαλήμ. Ξαναχτίσανε την

πατρίδα τους. Γιατί εμείς, μετά από τρεις γενιές, μετά από το ’22

που ’χαμέ φτάσει μπροστά στην πραγματοποίηση του ονείρου, να μη λέμε «του χρόνου στην Κωνσταντινούπολη» και να το λένε και

τα παιδιά μας, και τα εγγόνια μιας και όλες οι γενιές που θα ακο­

λουθήσουν;90 Η 29η ΜαΤου του 1453, η 29η Μαρτίου, η 29η Μαΐου,

με συγχωρείτε, του 2 0 13. Π όσ ο έχουν αλλάξει οι εποχές; Εδώ

είναι οι Τούρκοι, όπως και τότε. Ο ι φρεγάτες τους και οι κορδέτες

τους και τα μαχητικά τους αεροσκάφη φτάνουν εδώ, δίπλα μας,

στην Ελλάδα, μας παραβιάζουν* τα χωρικά μας ύδατα, τον εναέριο χώρο μας. Και οι σοφοί της οικονομίας μάς λένε ότι δεν πρέπει

να τα αναχαιτίζουμε, γιατί αυτό κοστίζει χρήματα. Γι’ αυτούς η

ιστορία είναι χρήματα, για μας είναι μνήμη, είναι αίμα. Πώς μπο­

ρούν να μας καταλάβουν; Ό λα είναι αυτοί οι λογιστάκοι [...]’ ' Ει­

κοστή ενάτη ΜαΤου 1453,29η ΜαΤου 2013. Και τότε υπήρχαν προ-

σκυνημένοι. Ελάχιστες χιλιάδες Ελλήνων πολέμησαν στο πλευρό

του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Μαζί με μερικές εκατοντάδες

γενναίων Ευρωπαίων, όπως ήταν οι Γενουάτες και κάποιοι Ενετοί.

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 303

Ο ι προσκυνημένοι σήμερα στην Ελλάδα είναι παντού. Τους νοιάζει

το τομάρι τους και τίποτε άλλο. Ο ι προσκυνημένοι είναι παντού.

Είναι στα κανάλια, που σας βάζουν τα τουρκοσίριαλ, είναι στις φυλ-

λάδες που βάζουν τις διαφημίσεις και λένε, επαναλαμβάνω, την

Κωνσταντινούπολη Ιστανμπούλ, σε ελληνικές εφημερίδες. Ελληνι­

κές, τρόπος τού λέγειν βεβαίως.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, σήμερα είμαστε όλοι εδώ

συγκεντρωμένοι, κάτω απ’ το άγαλμα του τελευταίου μας αυτο-

κράτορα. Για να τιμήσουμε τη μνήμη εκείνων οι οποίοι έπεσαν

υπερασπιζόμενοι το έθνος, την ιστορία και την τιμή του γένους

μας. Έπεσαν μαχόμενοι επάνω στα τείχη της Βασιλεύουσας, με

κορυφαίο και πρώτο, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, τον μαρμα-

ρωμένο βασιλιά, τον άγιο του έθνους μας. Πριν από χρόνους πεν­

τακόσιους εξήντα ακριβώς, στην πόλη των ονείρων μας, γράφτηκε

μία χρυσή σελίδα δόξας της ιστορίας και επλάσθη από το αίμα

των γενναίων και τη θυσία του πρώτου, ένας μύθος, που ακόμα

προσμένει ο μύθος να γίνει πράξη, να πάρει σάρκα και οστά, που

ακόμα προσμένει ο μαρμαρωμένος μας βασιλιάς τον άγγελο του

Κυρίου να τον ξυπνήσει από τον βαθύ του ύπνο, για να πάρει το

σπαθί του και να κυνηγήσει τους Τούρκους, πίσω στα βάθη της

Ανατολής, εκεί όπου ανήκουν. Στα πεντακόσια εξήντα χρόνια

αυτά, που είναι η Πόλη σκλαβωμένη, δεν ήταν λίγες οι φορές που

από το 1453 μέχρι το 1821 που σηκώθηκαν τα λάβαρα της ανταρ­σίας, τα λάβαρα της κλεφτουριάς, που ’γίναν επαναστάσεις. Επα­

ναστάσεις όχι για το ευρώ, όχι για κανένα ισοζύγιο πληρωμών. Τι

να πούμε στους λογιστόκους που σήμερα κυβερνούν τον τόπο;

Μας λένε σήμερα πως εθνική ιδέα είναι το ευρώ, και απορώ γιατί ο Θ εόδω ρος Κολοκοτρώνης έκανε την επανάσταση, αφού θα

βγαίναμε από τη νομισματική ένωση της Οθωμανικής Αυτοκρατο­

ρίας. Είναι εντελώς γελοίοι, αλλά δυστυχώς, με τα πανίσχυρα όπλα που διαθέτουν, με τους αποβλακωτές, γιατί αυτό είναι, τα μέσα

μαζικής ενημερώσεως, έχουν βυθίσει έναν ολόκληρο λαό σε ιστο­ρική αφασία. Ό μ ω ς αυτό τέλειωσε. Τώρα είναι παρούσα, είναι δυ­νατή, προχωρεί, δυναμώνει συνεχώς η Χρυσή Αυγή.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, όλα, στην Ελλάδα του 20 13,

θυμίζουνε εκείνον τον τραγικό Μάιο του 1453. Μ πορεί τα πράγ­

ματα να μη γίνουν κατά τον ίδιο τρόπο. Τα πράγματα ίσως γίνουν διαφορετικά. Τότε έπεφταν τείχη, σήμερα πέφτουν υπογραφές

κάτω από το τραπέζι, όπως για την εκχώρηση της εθνικής κυριαρ­

χίας. Τότε οι βάνδαλοι ήταν έξω από τα τείχη. Σήμερα, οι βάνδαλοι

304 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΙ

της Ανατολής ζουν εκατομμύρια ανάμεσά μας και τους ξέρετε

πολύ καλά. Δική μας αποστολή, δικό μας χρέος και καθήκον, να

τιμήσουμε αυτούς που παρέμειναν υπερήφανοι, απροσκύνητοι,

ελεύθεροι ανάμεσα σε δούλους και προσκυνημένους. Ό μω ς το

να τιμάς τους γενναίους είναι ειλικρινές μόνο όταν κι εσύ πολεμάς

και δεν δέχεσαι παθητικά τα όσα σκοτεινά και αντεθνικά σχεδιά­

ζουν οι Εφιάλτες. Και αυτό σημαίνει αντίσταση μέχρι τέλους, και

η παρουσία σας σ ’ αυτόν εδώ τον χώρο αυτόν είναι εθνική αντί­

σταση ενάντια στους Γραικύλους και στους Εφιάλτες.” Τετρακόσια

χρόνια πικρής σκλαβιάς μέχρι το 1821, ώσπου να ακουστεί ο

λόγος της ελευθερίας στα βουνά της Ρούμελης, του Μόριά, της

Μακεδονίας, της Κύπρου, της Κρήτης, παντού, κι ανείπωτες οι

σφαγές. Ό λ ’ αυτά τα χρόνια όμως η μνήμη του λαού έμεινε ζων­

τανή. Και τελειώνοντας θα σας διαβάσω μία παράδοση από αυτές

που έσωσε ένας μέγας των ελληνικών γραμμάτων, ένας μέγος της

ελληνικής λαογραφίας, ο Νικόλαος Πολίτης. Λέει, λοιπόν, από μια

παράδοση που υπάρχει σ ’ όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδος, και

της Μικρός Ασίας: «Ό ταν ήρθε η ώρα η Πόλη να τουρκέψει και

πήγαν μέσα οι Τούρκοι, ήρθε άγγελος Κυρίου και άρπαξε τον βα­

σιλιά και τον πήγε σε μια σπηλιά, βαθιά στη γη κάτω, κοντά στη

χρυσόπορτα. Εκεί μένει μαρμαρωμένος ο βασιλιάς και καρτερεί

την ώρα να ’ρθει πάλι ο άγγελος να τον σηκώσει. Ο ι Τούρκοι το

ξέρουνε καλά αυτό, μα δεν μπορούνε να βρούνε τη σπηλιά που

είναι ο βασιλιάς. Γι’ αυτό έχτισαν την πόρτα που ξέρουν πως απ’

αυτή θα βγει ο βασιλιάς για να τους πάρει πίσω την Πόλη. Μ α όταν

είναι θέλημα Θεού, θα κατεβεί ο άγγελος στη σπηλιά και θα τον

ξεμαρμαρώσει και θα του δώσει στο χέρι το σπαθί του να έχει

στη μάχη. Και θα σηκωθεί ο βασιλιάς και θα μπει στην πόλη από

τη χρυσόπορτα και κυνηγώντας με τα φουσάτα του τους Τούρ­

κους θα τους διώξει ως την Κόκκινη Μηλιά»! Ζήτω η εθνική

μνήμη!93 Θ α πω, τελειώνοντας, και τούτο: ήταν τον πρώτο χρόνο

της Επανάστασης του γένους, του 18 2 1, και ο Κολοκοτρώνης είχε

μείνει με τρεις-τέσσερους [sic] μόνο, κλέφτες, με τρία-τέσσερα

παλικάρια δίπλα του, και του είπε ειρωνευόμενος ένας από τους

κοτζαμπάσηδες: «Τι έγινε, γέρο, θα ξαναβγείς κλέφτης στα

βουνά;» Και του είπε: «Και ένας Έλληνας μόνος σ ’ αυτή τη γη να

μείνει, θα ελευθερωθούμε». Κι εδώ δεν είμαστε ένας, είμαστε χι­

λιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες. Ερχόμαστε! Ζήτω η νίκη!

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 305

11. Την Παρασκευή 31 Μαΐου 2013 πραγματοποιήθηκε «ανοιχτή πολιτική εκδήλωση της Τοπικής Οργάνωσης Μάνης της Χρυσής Αυγής με έδρα το Γύθειο», που είχε κεντρικό ομιλητή τον Ν.Γ. Μι- χαλολιάκο, καθώς και «η τελετή εγκαινίων των νέων γραφείων» της οργάνωσης, «στην Πλατεία Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη».94

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, αγαπημένοι μου συμπατριώτες,

Μανιάτες και Μανιάτισσες, είμαι διπλά υπερήφανος που βρίσκομαι

σήμερα ανάμεσά σας, στην πατρίδα μου, τη Μόνη, τη γη την ιερή

που ελευθέρωσε την Ελλάδα και που θα την ελευθερώσει και πάλι.

Η Χρυσή Αυγή έχει δεκαοχτώ βουλευτές. Και τι συμπτωματικό,

πέντε από αυτούς είναι Μανιάτες. Ο Παναγιώταρος, που κατάγεται

από τη Μεγάλη Καστάνια, ο Κούζηλος, που βγαίνει στην A ' Πει­

ραιώς, εγώ, ο Ηλίας, καθώς και ο Δημήτρης ο Κουκούτσης που

είναι από τη Βέργα της μεσσηνιακής Μάνης. Είναι το κόμμα των Μανιατών η Χρυσή Αυγή. Γιατί είναι ένα κόμμα ηρωικό, μαχόμενο,

εναντίον όλων, χωρίς να υπολογίζει τη λάσπη τους, χωρίς να υπο­

λογίζει όλ’ αυτά τα ψέματα. Τ ο κύριο πράγμα για το οποίο κατη­

γορούν εμάς, τους χρυσαυγίτες, τη Χρυσή Αυγή, όλο αυτό το σκυ­

λολόι, από τους φιλελεύθερους έως τους μπολσεβίκους είναι, λένε,

ότι είμαστε ρατσιστές. Μ α τι σημαίνει ρατσισμός; Ό τ ι πιστεύουμε

στο αίμα. Μα σε τι πιστεύουν πάνω απ’ όλα οι Μανιάτες; Στο αίμα δεν πιστεύουν; Ποια είναι η αγωγή των νέων Μανιατών, όσοι θα

ξέρετε, να μαθαίνουν από μικρά παιδιά ποιο είναι το σόι τους,

ποιες οικογένειες με άλλο επώνυμο έχουνε το ίδιο αίμα, ποια είναι

η μανογενιά τους, ποια είναι η κυρογενιά τους. Η Μάνη είναι η ιδέα

η ίδια της φυλής. Εάν αυτό λοιπόν σημαίνει ρατσιμός, ε, τότε εί­

μαστε ρατσιστές. Σ ’ αυτήν εδώ την ιερή γη, που όπως λέει ο ποι- ητής Νηφάκος, «σ’ αυτά τα όρη έφυγαν οι παλαιοί Σπαρτιάτες, και

είναι αυτοί που λέγονται το σήμερον Μανιάτες». Α π ό εδώ ξεκίνησε

η ελευθερία της Ελλάδος και ανοίξτε τα βιβλία να μάθετε την αλη­

θινή ιστορία. Δ εν πολέμησαν πάνω από 40-50.000 στην Επανά­

σταση του 1821, οι 20.000 από αυτούς, ένας στους δύο που πο­

λέμησαν για την ελευθερία της Ελλάδος είναι από αυτό το μικρό κομμάτι γης, από τη Μάνη, που και πάλι άμα χρειαστεί θα δώσει

το αίμα των παιδιών της για να ελευθερωθεί η Ελλάδα, για να ξα-

νανήκει η Ελλάδα στους Έλληνες. Ακούτε τώρα τελευταία, ανα­

φέρθηκε προηγουμένως κι ο συναγωνιστής Ηλίας, για έναν περί­

φημο αντιρατσιστικό νόμο. Μα ο μόνος ρατσισμός που υπάρχει

306 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

είναι ο ρατσισμός εις βάρος των Ελλήνων. Τον έχετε νιώσει πικρά

στο πετσί σας. Τον έχετε νιώσει όλοι εσείς, που είσαστε άνεργοι,

που κάποιοι κερδοσκόποι έφεραν εδώ διάφορους από την Ασία

και την Αφρική και σας παίρνουν το ψωμί μέσα από το στόμα, με

τα μεροκάματα πείνας των 10 ευρώ. Ό χι, η Χρυσή Αυγή, ας την

πουν ρατσιστική, δεν μας νοιάζει, θα το πει, θα το λέει συνεχώς,

έξω τώρα όλοι οι λαθρομετανάστες. Αυτό που δεν συγχωρούν στη

Χρυσή Αυγή, προπαντός, είναι ότι δεν είναι ένα κόμμα σαν όλα τ’

άλλα. Είμαι σίγουρος πως σήμερα θα υπήρχαν κι άλλοι ανάμεσά

σας, αλλά τους πιάσαν κάποιοι κομματάρχες, κάποια πονηρά τρω­

κτικά και τους είπαν «θα γράψουμε το όνομά σας και δεν θα διο­

ριστείτε, δεν θα πάρετε».95 Ε, λοιπόν, πέστε σε όλους όσους γνω­

ρίζετε ότι τους λένε ψέματα, την κλέψανε την μπάγκα, δεν έχουν

αφήσει τίποτα μέσα στο κράτος, ούτε γα διορισμούς πια, ούτε για

δάνεια, ούτε για επιδόματα. Και αυτό που πρέπει να γίνει, αυτό,

για να ξαναπάρει μπροστά η Ελλάδα, για να ξαναπάρει μπροστά η

πατρίδα μας, είναι να αποδοθεί πρώτ’ απ’ όλα δικαιοσύνη, και δι­

καιοσύνη σημαίνει οι κλέφτες φυλακή, όχι νόμος περί ευθύνης υπουργών, όχι βουλευτικές ασυλίες κι όλ’ αυτά τα παραμύθια, στα

κελιά, στα κελιά να πάνε αυτοί που κατάντησαν την πατρίδα μας σ ’ αυτή την κατάσταση. Πήγε πρόσφατα ο πρωθυπουργός της

χώρας, ο Σαμαράς, ο σύντροφος του Κουβέλη και της Ρεπούση, πώς τους λέγανε παλαιά αυτούς που βαδίζανε χέρι χέρι με τους

αριστερούς και τους κομμουνιστές; «Συνοδοιπόρους» τους λέ­

γανε, αλλά αυτά δεν τα θυμούνται κάποιοι εθνικόφρονες της πεν­τάρας που για να κονομίσουν μερικά ευρουλάκια έχουν ξεχάσει

και πατρίδα και τιμή και χθες [...]. Πήγε λοιπόν ο Σαμαράς και είπε όχι θα έρθουν οι Κινέζοι και θα μας σώσουν. Είπαν και άλλα.

'Οτι θα έρθουν, λέει, δεκαεφτά εκατομμύρια τουρίστες, και πήγα

σήμερα στο Γύθειο και το είδα άδειο, και είναι σχεδόν Ιούνιος.

Π ού είναι, κύριε Σαμαρά, τα εκατομμύρια τουρίστες που θα έφερ­

νες; Ό λ ες οι ταβέρνες, βλέπω, είναι με άδεια τραπέζια. Π ού είναι

όλα αυτά τα ψέματα; Νομίζουν ότι με ψέματα θα χορτάσει ο κό­

σμος και θα μπορέσουν να σώσουν την πατρίδα.

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, τα ψέ­

ματα που λένε, εξακολουθούν να λένε, είναι πολλά. Αλλά τα ψέ­

ματα έχουν κοντά ποδάρια. Α υτό που έχει σημασία είναι ότι από

τότε που ξεκίνησε η ολέθρια πολιτική του μνημονίου εδώ και τρία

χρόνια έχουν ξεζουμίσει κυριολεκτικά τον ελληνικό λαό, έχουν

φορολογήσει μέχρι και τις πέτρες που βρίσκονται έξω στα πεζό-

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 307

δρόμιά μας, και το χρέος δεν έχει μειωθεί καθόλου. Ό ,τι πληρώ­

νετε πηγαίνει κατευθείαν στα χέρια των ξένων τοκογλύφων. Τους

ενοχλεί πολύ η Χρυσή Αυγή. Και τους ενταύθα υποτακτικούς των

παγκόσμιων τοκογλύφων και φυσικά τα ξένα αφεντικά τους, σε

Αμερική, Ισραήλ, Αγγλίες και τα λοιπά. Τους ενοχλεί, γιατί η Χρυσή

Αυγή δεν είναι ένα κόμμα σαν όλα τ ’ άλλα. Είναι ένα κόμμα, είναι

ένα κίνημα λαϊκό, εθνικιστικό και πατριωτικό. Γι’ αυτό λοιπόν κι

εγώ ξεχωριστή τιμή θα κάνω, γιατί μας έκανε ξεχωριστή τιμή να

βρίσκεται μπροστά μας και γιατί αυτά μετρούν πάνω απ’ όλα, σ ’

έναν άνθρωπο που βρίσκεται ανάμεσά μας και ο οποίος πολέμησε

για την πατρίδα, ναι, δεν το ξέρετε, δεν τον ξέρετε αυτόν, ξέρετε

κάποιους άλλους, καραγκιόζηδες. Τον στρατηγό Γλετζέ, που πο­λέμησε στην Κύπρο το 1974 και είναι ανάμεσά μας.96 Νομίζουν

ότι η Χρυσή Αυγή είναι κάτι περιστασιακό. 'Ετσι νομίζουν, έτσι θέ­

λουν να πιστεύουν, έτσι ελπίζουν. Είναι πολύ γελασμένοι. Ο πρώ­

τος άνθρωπος που σας μίλησε απ’ αυτό εδώ το βήμα ήταν ο συ­

ναγωνιστής Μπουτεράκος, ο Βασίλης. Ξέρετε από πότε είναι χρυ-

σαυγίτης; Ή ταν Εύελπις το 1983, όταν ερχόταν στα γραφεία της

Χρυσής Αυγής, όταν ήμασταν μια χούφτα άνθρωποι, αλλά τώρα

είμαστε χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, πάνω από ένα εκατομμύ­

ριο, και βαδίζουμε με δύναμη προς την εξουσία. Ή ταν χρυσαυγί- της από Εύελπις και γι’ αυτόν τον λόγο σήμερα, όπως ξέρετε, είναι

απόστρατος, ενώ κάποιοι άλλοι, που προσκύνησαν, συμμαθητές

σου, αγαπητέ Βασίλη, έχουνε χρυσά γαλόνια. Αλλά τα δικά σου

γαλόνια, τα γαλόνια της Χ ρυσή ς Αυγής είναι πιο χρυσά, πιο τιμη-

μένα από οποιουδήποτε άλλου δημόσιου υπαλλήλου. Έναν ολό­κληρο χρόνο πολεμάνε με νύχια και με δόντια. Θ α σας θυμίσω

μερικά περιστατικά. Σκοτώνει ένας λαθρομετανάστης έναν άλλον

λαθρομετανάστη στην οδό Αναξαγόρα στην Ομόνοια. Και μάλιστα

χτυπώντας του με μία πέτρα το κεφάλι. Αμέσως, κάποιοι δημοσι­εύουν φωτογραφίες ακόμα και με την πέτρα. Και όμως, βγαίνουν

ψευδομάρτυρες, βγαίνουν τα κανάλια, βγαίνουν οι εφημερίδες και

λένε ότι ήρθαν κάποιοι μαυροφορεμένοι, σαν κι εσάς, και τον δο ­λοφόνησαν. Ψέματα, ψέματα, λάσπη. Α π ό όλα τα κανάλια. Ελάχι­

στες οι εξαιρέσεις που μας δίνουνε βήμα. Και τι κστάφεραν μετά

απ’ όλ’ αυτά; Κστάφεραν όχι μόνο να γονατίσουν τη Χρυσή Αυγή

[sic], αλλά η Χρυσή Αυγή να ’χει διπλασιάσει, τριπλασιάσει τα πο­σοστά της, και τη Δευτέρα βγαίνει μια δημοσκόπηση στον Δ ή μο

Αθηναίων όπου η Χρ υ σή Αυγή, σας πληροφορώ, είναι δεύτερο

κόμμα σε απόσταση αναπνοής από το πρώτο. Και τότε θα είναι η

308 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

αρχή του τέλους τους, θα πάρουμε την πρωτεύουσα της Ελλάδος

στα χέρια μας και από κει και πέρα θα ξεχυθεί ο λόγος σε κάθε

γωνιά της χώρας, θα πάρουμε όλη τη χώρα στα χέρια μας για να

την ελευθερώσουμε.Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, λένε ότι

εμείς είμαστε ρατσιστές κι ότι είναι κακό που λέμε να φύγουν οι

λαθρομετανάστες, ότι είναι όλοι αυτοί καλοί άνθρωποι, ότι θα πρέ­

πει να τους θρέψουμε. Τώρα πρόσφατα, όπως ξέρετε, βρίσκεται

σε εξέλιξη ένας πόλεμος στη Συρία. Ενάμισι εκατομμύριο οι πρό­

σφυγες. Έρχονται προς την Ελλάδα κι έχουν έρθει και ισλαμιστές

μάλιστα πρόσφυγες προς την Ελλάδα. Πριν δέκα περίπου μέρες

ένας ισλαμιστής αποκεφάλισε έναν Αγγλο στρατιώτη στο Λονδίνο.

Τ ο ίδιο πήγε να γίνει και σ το Παρίσι. Βγαίνουν και απειλούν και

στη χώρα. Μακάρι να κάνουν την απειλή τους πραγματικότητα. Ν α

ξυπνήσουν οι Έλληνες, να καταλάβουν ότι έχουμε δεχτεί μια ει­

σβολή, μια εισβολή κυριολεκτικά, και πρέπει ν’ αντισταθούμε. Θ έ ­λουν, όμως, να γεμίσουν την Αθήνα κι όλη τη χώρα τζαμιά. Δ εν

υπολογίζουν τον απλό Έλληνα, τον ρατσισμό που υφίσταται ο

απλός Έλληνας, ο οποιοσδήποτε από εσάς πάει σ ’ ένα νοσοκομείο

θα πληρώσει. Ακόμη και στα εξωτερικά ιατρεία. Ο ι ξένοι, τζάμπα,

οι ξένοι, τζάμπα γιατί έτσι θέλουν οι ανθρωπιστές, οι πολιτικοί, οι

αντιρατσιστές που μας κυβερνούν. Μήπως τα πληρώνουν αυτοί;

Εσείς τα πληρώνετε. Τίποτε δεν τους νοιάζει. Λίγα χιλιόμετρα από

δω, όπως ξέρετε, στη Σκάλα, υπάρχουν οι καταυλισμοί των Πακι- στανών γεμάτοι ελονοσία. Έχουν πεθάνει άνθρωποι από την ελο­

νοσία. Μου έλεγε στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας ότι έχει στείλει

πέντε αναφορές στα ανώτερα κλιμάκια του κόμματος του Αντώνη

Σαμαρά για το πρόβλημα αυτό και δεν έχει λάβει απάντηση, καμία. Τ όσο τους υπολογίζουν. Δ εν υπολογίζουν τίποτε. Ο ύτε την υγεία

του λαού μας. Επανήλθαν εδώ ασθένειες που δεν υπήρχαν. Χ ο ­

λέρα, λέπρα, ψώρα, ελονοσία, πράγματα που είχαν εξαφανιστεί

από την Ελλάδα εδώ και πενήντα χρόνια. Κι όμως σας λένε, σ ’

όλους εσάς, σ ’ όλους τους Έλληνες «να λέτε και ευχαριστώ». Γιατί

έτσι πρέπει, γιατί αλλιώς είμαστε ρατσιστές. Ε, ναι, λοιπόν, εμείς οι Ελληνες εθνικιστές, εάν το να θέλουμε να προστατέψουμε την

υγεία του λαού μας, την εργασία του λαού μας, την κοινωνική ει­ρήνη του λαού μας, σημαίνει ότι είμαστε ρατσιστές; Ναι, είμαστε

ρατσιστές και δεν ντρεπόμαστε να το πούμε. Προσπαθούν με

κάθε τρόπο να μας σταματήσουν. Λένε ότι είμαστε ανάγωγοι στο

κοινοβούλιο. Και τι δεν έχουν πει για μας. Μαχαιροβγάλτες, άν-

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 309

θρωποι του κοινού ποινικού δικαίου, εγκληματίες, όλ’ αυτά δεν

μετράνε, μόνο μετράνε ό,τι λέμε εμείς. Ε, λοιπόν, τους πληροφο­

ρούμε ότι δεν έχουν δει ακόμη τον πραγματικό μας εαυτό. 'Οταν

θα ’ρθει η ώρα της κρίσεως, όταν θα ’ρθει η ώρα της τελικής νίκης,

όταν θα ’ρθει η ώρα που να πάνε πραγματικά οι κλέφτες φυλακή

και να τιμωρηθούν οι προδότες, τότε να δουν τι σημαίνει Ελλάδα,

τότε θα δουν τι σημαίνει Χρυσή Αυγή. Γνωρίζετε, αλήθεια, ότι με

τα προγράμματα των ΕΣΠΑ, για να καταλάβετε ότι υπάρχει ρατσι­

σμός εις βάρος των Ελλήνων, οι παιδικοί σταθμοί για κάθε παιδί λαθρομετανάστη, νό-μι-μου, τι νόμιμου, παραμύθια. Ό π ο ιο ν πιά­

νουν στο τμήμα τού δίνουν ένα χαρτί παραμονής είτε, το ακόμα

χειρότερο, που το γνωρίζετε, όποιον αποφυλακίζουν που έχει δια­

ταγή απελάσεως τον αφήνουν ελεύθερο και του λένε σε είκοσι

μέρες «εγκατέλειψε [sic] τη χώρα». 'Ετσι έκαναν και μ’ έναν απ’

αυτούς στα Γιάννενα, που διαβάσατε προ ημερών. Ο οποίος βγήκε

από τη φυλακή, ελεύθερος, έσφαξε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, πήγε, λήστεψε μετά ένα καφενείο και συνελήφθη τυχαία. Κι όταν του εί­

παμε του Δένδια μέσα στη Βουλή γι’ αυτό το κατάντημα, δεν απήν-

τησε [sic] κι έκανε ένα «έτσι».97 Λοιπόν, αυτό το «έτσι» του κυρίου Δένδια είναι η περιφρόνηση της Ν έα ς Δημοκρατίας προς όλους

εσάς, που κλειδώνεστε κάθε βράδυ στο σπίτι, γιατί φοβάστε ότι

θα έρθουν να σας ληστέψουν, να σας δολοφονήσουν οι ξένοι εγ­κληματίες. Μήπως, αλήθεια, κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και

συναγωνίστριες, δείξανε κάνα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προ­

βλήματα του τόπου; Για να επιστρέψει ο τόπος πραγματικά στην

εθνική παραγωγή; Τ ο λάδι, το λάδι, που είναι το εθνικό μας προϊόν στη Μάνη και στη Λακωνία και στη Μεσσηνία, δίπλα, και σ ’ όλη

την Ελλάδα σχεδόν, το γνωρίζετε ότι στην Αμερική πουλιέται 12,

15 ευρώ, στη Ρωσία, το ’να, τ ’ άλλο, κι έρχονται και σας το παίρ­

νουν οι Ιταλοί νταβατζιλίκι απ’ τα ελαιοτριβεία με 2,20 ευρώ; Τι κάνει το κράτος γι’ αυτά; Τι κάνει ο κύριος Αντώνης Σαμαράς, ο

σωτήρας; Τίποτε. Ακούει τον Κουβέλη, ακούει και τη Ρεπούση, η οποία δεν έγραψε τυχαία τον «συνωστισμό στη Σμύρνη». Α π ό ­

δειξη γι’ αυτό; Ό τ ι απέστειλε επιστολή, στην οποία λέει ότι αν ψη­φιστεί ο αντιρατσιστικός νόμος, δεν θα πρέπει να θεωρείται αδί­

κημα το να αρνείται κάποιος ότι έγινε γενοκτονία των Ελλήνων στη

Μικρά Ασία. Και στο Γύθειο, όπως ξέρετε, υπάρχει κι ένας συνοι­

κισμός, αδελφών μας, που ήρθαν απ’ τη Μικρά Ασία. Ρωτήστε τους

τι τους είχαν πει οι παππούδες τους, οι γιαγιάδες τους για τη

σφαγή που έγινε εκεί. Αλλά προκάλεσε και πάλι η Ρεπούση. Δεύ-

310 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

χερη φορά. Βγήκε και είπε όχι ο Ζάλογγος, ο χορός χου Ζαλόγγου,

όχαν Ελληνίδες μάνες έριξαν χα παιδιά χους στους γκρεμούς και

πέσανε κι αυχές για να μην παραδοθούν στους Τούρκους, είναι

ένα παραμύθι, είναι ένα ψέμα. Τ ό σ ο προκλητικά ανθέλληνες είναι.

Γιατί; Γιατί χα σχολεία μας έχουν γίνει κέντρα μαρξιστικής προπα­

γάνδας. Γιατί χα παιδιά μας δεν μαθαίνουν ιστορία. Λοιπόν, για να

μάθετε και να το λέτε. Την ιστορία του Ζαλόγγου την έγραψε ο

αγωνιστής της Επαναστάσεως του 1821, Χριστόφ ορος Περραιβός,

πριν ακόμη από το 182 1. Εγράφη το 18 15 και εξεδόθη στην Ενετία,

στη Βενετία, στο τυπογραφείο της Βενετίας, και έρχεται η κυρία

Ρεπούση, που συγκυβερνά με τον Αντώνη Σαμαρά, και μας λέει

όχι «όχι, δεν είναι αλήθεια αυτό το πράγμα». Προχθές, Τετάρτη,

είχαμε 29η Μαΐου. Α π ’ αυτή την ιερή γη, λίγο πιο κάτω απ’ τον Μυ- στρά, ξεκίνησε ο τελευταίος μας αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος

Παλαιολόγος. Για να γράψει μια χρυσή σελίδα δόξας της ελληνικής

ιστορίας. Μίλησε ο κοινοβουλευτικός μας εκπρόσωπος, ο συνα­

γωνιστής Παππάς, στη Βουλή, και είπε να τιμηθεί, και του είπε ένας κύριος, που δεν τον ξέρει κανείς, κάποιος Λυκουρέντζος, υπουρ­

γός Υγείας, του είπε ότι η 29η Μαΐου, ξέρετε έβαλε κι ο Καραμαν­

λής την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλήθεια, θα ήθελα να ρω­

τήσω όλους σας; Χορτάσατε Ευρωπαϊκή Ένωση; Είδατε τα κατάν­

τια μας; Είδατε πού μας φέρανε και προπαντός πού μας φέρανε

καταργώντας το εθνικό μας νόμισμα; Την εθνική μας ανεξαρτησία;

Καταργώντας τη δραχμή και βάζοντάς μας το ευρώ. Κι όμως. Ο κύριος Λυκουρέντζος το είπε. Τι είναι ο Κωνσταντίνος Παλαιολό-

γος, τι είναι τα πεντακόσια χρόνια της σκλαβιάς; Ο μύθος του μαρ- μαρωμένου βασιλιά; Δ εν είναι τίποτε μπροστά στο ότι μας έβαλε

ο Καραμανλής στην Ε Ο Κ την 29η Μαΐου. Και κανείς, την ίδια μέρα,

που οι Τούρκοι γιορτάζανε την Άλωση της Πόλης δεν τίμησε του

γενναίους και τον γενναίο των γενναίων, τον μύθο του ελληνισμού, τον μαρμαρωμένο βασιλιά. Παρά μόνο κάποιες χιλιάδες Ελλήνων.

Ναι, οι χρυσαυγίτες, πάλι, έσωσαν την τιμή του έθνους. Και είπαν:

«Δεν ξεχνώ, δεν ξεχνώ τις σκλαβωμένες πατρίδες, την Κωνσταν­

τινούπολη, τον Πόντο, την Ιωνία».Αγαπημένοι μου συμπατριώτες, θέλω απ' αυτό εδώ το βήμα

να σας αναγγείλω ότι μια και έγινε της μόδας και όλοι πλέον θα

καταθέσουν στη Βουλή έναν αντιρατσιστικό νόμο, άλλον νόμο θα

καταθέσει το Π Α Σ Ο Κ και η Δ Η Μ Λ Ρ ., άλλον η Ν έα Δημοκρατία,

άλλον ο ΣΥΡ ΙΖΑ . Θ α καταθέσουμε κι εμείς έναν αντιρατσιστικό

νόμο. Για ποιον ρατσισμό όμως; Για τον ρατσισμό που υπάρχει

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 311

κατά των Ελλήνων. Γιατί οι Έλληνες υφίστανται ρατσισμό, απ’

όλους αυτούς, μένουν απροστάτευτοι, ληστεύονται, δολοφονούν­

ται και κανείς δεν αντιδρά. Επειδή δεν είμαι τουρίστας στον τόπο

αυτό, όπως γνωρίζετε πολύ καλά, κατάγομαι από τον τόπο αυτό,

τον επισκέπτομαι συχνότατα από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου,

και με το Γύθειο με συνδέουν πολλά, γιατί απ’ αυτό εδώ το νησί98

το 1944 έφυγε κρατούμενος ο πατέρας μου για το Γουδί, όπως

πολλοί άλλοι, εκείνα τα ηρωικά χρόνια, όταν πάλι οι Μανιάτες έσω­

σαν την Ελλάδα απ’ την κόκκινη πανούκλα που απειλούσε να δια­

λύσει τα πάντα. Κι όμως, το αίμα των γενναίων το έχυσαν τότε για

να παραμείνει η Ελλάδα ελληνική, για να μη γίνει επαρχία της Μ ό ­

σχας. Κάποιοι το ξέχασαν. Και πρώτα απ’ όλους το ξέχασαν οι

πολιτικάντηδες της ψευτοδεξιάς, της Ν έας Δημοκρατίας, που κυ­

βερνούν μαζί με τους κομμουνιστές της ΔΗ Μ .ΑΡ. και τους δήθεν

σοσιαλιστές του Π Α Σ Ο Κ .

Αγαπημένοι μου συμπατριώτες και συμπατριώτισσες, τα προ­βλήματα και αυτής της περιοχής, όπως και κάθε επαρχιακής πόλης

και περιοχής της Ελλάδος είναι μεγάλα και σοβαρά. Ερήμωση,

χέρσα τα χωράφια. Βοήθεια από κανέναν. Στα αστυνομικά τμήματα

δύο και τρία άτομα βάρδια, και αν είναι, καμιά φορά και ένας, με

περιπολικό χαλασμένο. Και ύστερα, και τριγύρω να γυρίζουν εγ­

κληματίες, που έχουν έρθει απ’ την άκρη του κόσμου. Δ εν πάνε

δύο χρόνια που μου ’λέγε ένας ξάδερφός μου, κάτω, πάνω απ’ το Π όρτο Κάγιο, στον Πάλιρο, ξύπνησε ξαφνικά που ’χε έρθει για

Σαββατοκύριακο, κι είδε μπροστά του εκατό Πακιστανούς. Ερή­

μωση στη Μάνη, αστυνόμευση μηδέν. Εάν δεν κάνω λάθος, ένα

περιπολικό είναι, και αν είναι σε καλή κατάσταση, του Λιμενικού,

για να ξεκινάει από δω, να φτάνει μέχρι το Ταίναρο και να, σχεδόν, σε όλον το Λακωνικό Κόλπο. Ο ύτε αυτό μπορεί να πάει.” Ερή­

μωση. Σας έχουν εγκαταλείψει. Ό μω ς, σας προειδοποιούν: μακριά

από τη Χρυσή Αυγή. Αυτό είναι το κακό. Δ εν είναι ότι σας σκο­

τώνουν, δεν είναι ότι σας ληστεύουν, δεν είναι ότι σας έχουν οδη­

γήσει στη φτώχεια, στην ανέχεια, στην ντροπή, δεν είναι τίποτ’ απ’

όλ’ αυτά. Τ ο κακό είναι η Χρυσή Αυγή, σας λένε. Ναι, είναι κακό

η Χρυσή Αυγή, αλλά είναι κακό γι’ αυτούς, γιατί θα τους τελειώσει, γιατί θα φέρει μια νέα Ελλάδα.

Αγαπημένοι μου συμπατριώτες, σαν Μανιάτης προς Μανιάτες.

Ένα έχω να σας πω, ένα έχω να σας υποσχεθώ. Ό ,τι και να κάνουν,

ό,τι νόμους και να ψηφίσουν εναντίον μας, δεν θα τα παρατή­

σουμε, δεν θα προδώ σουμε τον όρκο μας. Αυτό σάς υπόσχομαι,

312 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOZ

και σας καλώ να σταθείτε με όλη τη δύναμη της καρδιάς στο

πλευρό μας, στον τίμιο αγώνα μας για μια νέα Ελλάδα, μεγάλη,

ελεύθερη, εθνικιστική. Σας ευχαριστώ.

12. Στις 15 Ιουνίου 2013, έξω από τα γραφεία της Χ.Α. στον σταθμό Λαρίσης, πραγματοποιήθηκε «ανοιχτή επετειακή συγκέν­

τρωση για την μεγάλη νίκη της Χρυσής Αυγής στις εθνικές εκλογές της 17ης Ιονίου 2 0 12».100 Παρατίθεται η ομιλία του «Αρχηγού» του

κόμματος.101

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, κυρίες και κύριοι, σφίγγω το

χέρι, σφίγγω το χέρι δυνατά σε κάθε έναν, και θέλω να απαντήσω

σε αυτό: θα περάσουμε χρόνια σκληρά και πικρά μέχρι να έρθει

αυτή η στιγμή, και τότε ελπίζω η Ελλάδα να μην έχει πρωθυπουργό,

αλλά εθνικό ηγέτη ενός νέου εθνικού καθεστώτος. Σφίγγω δυνατά

το χέρι καθενός και καθεμιάς από εσάς, όλοι σας ξεχωριστοί αγω­

νιστές, δίνετε τη μάχη στις γειτονιές σας, από τη Νίκαια, το Περι­

στέρι, τα βόρεια προάστια, το κέντρο των Αθηνών, την κστεχό-

μενη περιοχή του Αγιου Παντελεήμονα, των Πατησίων, της Κυψέ­

λης, όλοι εσείς, πρωτοπόροι, σας είπανε ρατσιστές, σας είπανε

φασίστες, δεν είστε τίποτε απ’ αυτά, είστε Έλληνες εθνικιστές που

θέλετε πίσω την πατρίδα σας, αυτό είσαστε, και το μεγαλύτερο

«ζήτω» ανήκει σε σας. Συμπληρώνεται, αγαπητοί φίλοι και φίλες,

ένας ακριβώς χρόνος παρά δύο ημέρες, ήταν 17 Ιουνίου του 2012,

όταν από αυτό εδώ το μπαλκόνι είχαν μαζευτεί και πάλι χιλιάδες

λαού, βεγγαλικά υψωνόντουσαν στον αέρα, οι σημαίες μας ανέμι-

ζαν, τους είχαμε νικήσει για δεύτερη φορά μέσα σε έναν μήνα.

Προηγουμένως, είχανε πάθει ένα «πατατράκ», είχανε υποστεί μια

μεγάλη ήττα και μια μεγάλη ντροπή, και ήταν εδώ, σ ' ένα λαϊκό ξε­

νοδοχείο της περιοχής, όπου οργανώσαμε μια πρόχειρη συνέν­

τευξη Τύπου. Και μπήκα μέσα τότε και τους είπα μία φράση, μία

φράση στα λατινικά, του Ιουλίου Καίσαρα, νικηφόρα: «Ήρθα, είδα,

ενίκησα» και απευθυνόμουν σ ’ όλους αυτούς, απευθυνόμουνα σε

όλους αυτούς, τους ρουφιάνους των καναλιών και των φυλλάδων,

που μας λασπολογούσαν, τους νικήσαμε, και στις 6 Μαΐου και στις

17 Ιουνίου, και τους νικάμε συνεχώς, και η Χρυσή Αυγή από 7%

σήμερα, με τα δικό τους στοιχεία, έχει ξεπεράσει το 15% και ίσως

και το 20, αλλά αυτά δεν έχουν για μας σημασία.102 Πώς φτάσαμε

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 313

όμως ώς εκεί, πώς φτάσαμε όμως ώς εκεί; Θ α πάω στον χρόνο

πίσω, αλλά προηγουμένως θα μιλήσω για το 2 0 10, τον Μάρτη, όταν

στα παλιά γραφεία μας, τα οποία είναι ακόμη καταστραμμένα, στην

οδό Σωκράτους έγινε μια δολοφονική, τρομοκρατική επίθεση. Τα

γραφεία μας κυριολεκτικά κατέρρευσαν. Τότε υπήρχε ένα πανό

έξω από τα γραφεία μας που έλεγε: «Ο ι τοίχοι πέφτουν, οι καρδιές

μας όμως όχι». Τότε λοιπόν, τότε λοιπόν, πήρα μία απόφαση. Δεν

είχαμε ακόμη συνεδριάσει για το θέμα, αλλά έπρεπε να δώσω δύ­

ναμη, να δώσω φλόγα από τη δική μου καρδιά σ ’ όλους τους συ­

ναγωνιστές που βλέπανε τα γκρεμισμένα ντουβάρια από τα γρα­

φεία μας κι ένα κράτος σχεδόν να χειροκροτεί τους τρομοκράτες,

και είπα: «Θ α διεκδικήσουμε την Αθήνα κι απ’ την Αθήνα το μή­

νυμα θα πάει σε κάθε γωνιά της Ελλάδος», κι έτσι ξεκίνησε ο αγώ­

νας για τις δημοτικές εκλογές που πήρανε την πρώτη δυσάρεστη

έκπληξή τους, 5,3 στον Δ ή μο της Αθήνας και εκλέξαμε δημοτικό

σύμβουλο. Είπαν και τότε «ήταν τυχαίο». Αρέσκονται να ευλογούν τα γένια τους, να εξορκίζουν το κακό γι’ αυτούς, και να λένε κάθε

φορά «ήταν τυχαίο». Τυχαία, λοιπόν, η επιτυχία μας τον Νοέμβριο

εκείνον του 2010, τυχαία η επιτυχία μας τον Μάιο του 2012, τυχαία

η επιτυχία μας τον Ιούνιο του 20 13 [sic], τυχαία θα πάρουμε στα

χέρια μας αυτή τη χώρα με την ευλογία του Θ εού και με τη δύναμη

της ψυχής μας και της ελληνικής μας καρδιάς. Πώ ς κάναμε την

προεκλογική εκστρατεία τότε, πριν τον Μάιο, όλοι το γνωρίζατε, γιατί όλοι εσείς ήσασταν η φωνή και η καρδιά της Χρυσής Αυγής.

Μ ε συνωμοσία σιωπής, με σκληρή λάσπη, και τι δεν έλεγαν, τα πάντα. Ό μω ς, ο λαός είχε ξυπνήσει, είχε ξυπνήσει από τα ψέματά

τους και όλο και περισσότερο πλέον ξυπνά. Στις 6 Μαΐου ήταν η

πρώτη μεγάλη μας νίκη, και τότε αποφάσισαν πράγματι να κάνουν

εκλογές, όχι για άλλον λόγο, γιατί το ίδιο αποτέλεσμα ήταν και στις

17 Ιουνίου, αλλά για να βγάλουν έξω τη Χρυσή Αυγή. Μέγα το

στοίχημά τους, μέγα, μέγας ο σκοπός τους, να μη μπει στη Βουλή η Χρυσή Αυγή, και η Χρυσή Αυγή ξαναμπήκε στη Βουλή με το

ίδιο ακριβώς ποσοστό. Τους τρίψαμε στη μούρη τα ψέματα και

τη λάσπη των καναλιών. Στο μεσοδιάστημα μεταξύ των εκλογών

της 6ης Μαΐου και της 13ης [sic] Ιουνίου έγιναν πολλά. Έγιναν ση­

μεία και τέρατα εις βάρος μας. Τα ξέρετε πολύ καλά, τα ζήσατε,

κι εσείς ήσαστε που δώσατε τη μάχη, χέρι με χέρι, με μία προκή­ρυξη, στόμα με στόμα από δρόμο σε δρόμο. Ναι, την ίδια ώρα

που όλοι αυτοί βγαίνανε στ’ αμαρτωλά τηλεπαράθυρα των νταβα-

τζήδων αυτής της χώρας, που έχουν τα κανάλια στα χέρια τους,

314 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

την ίδια ώρα εσείς κλείνατε τ ’ αφτιά σας στις σειρήνες και προχω­

ρούσατε με τη γαλανόλευκη μπροστά, με τα εθνικά λάβαρα ψηλά,

και λέγατε «Ναι, και πάλι Χρυσή Αυγή, και πάντα Χρυσή Αυγή».

Τότε, ήταν πολλοί λοιπόν που έλεγαν ότι η Χρυσή Αυγή θα μειωθεί

το ποσοστό της, θα πέσει, δεν θα μπει στη Βουλή. Ό μ ω ς εμείς

γνωρίζαμε πολύ καλά ότι οι άνθρωποι που μας στήριξαν στις 6

ΜαΤου δεν θα μας εγκαταλείψουν στις 17 Ιουνίου. Και όπως ο φυ­

σικός νόμος προβλέπει, αυτό το έγραφα ήδη τον Ιούνιο αμέσως

μετά τις εκλογές, όσο περνά ο καιρός θα ανεβαίνουμε όλο και πε­

ρισσότερο και έτσι και έγινε. Δ εν ήμασταν ούτε προφήτες, ούτε

τρελοί. Τη φυσική τάξη πραγμάτων βλέπουμε, και βλέπουμε ότι,

εάν έχει ένα μέλλον η Ελλάδα, αυτό το μέλλον το μοναδικό είναι

ο εθνικισμός, είναι η Χρυσή Αυγή.103 Η κατάσταση της χώρας σή­

μερα είναι κάτι περισσότερο από τραγική. Σας έλεγαν από το Ί 0

ακόμη ότι με το περίφημο μνημόνιο θα σώσουν την πατρίδα.

Μέχρι και τον Πλάτωνα επιστράτευσε ένας νέος βουλευτής του

Καρατζαφέρη, αυτού του αποτυχημένου πολιτικού τυχοδιώκτη,

μέχρι και τον θείο Πλάτωνα και το «πατρός τε και μητρός τε» χρη­

σιμοποιούσαν για να μας πουν ότι ξεπουλάνε την πατρίδα για να σώσουν την πατρίδα. Τρία χρόνια πέρασαν από τον καιρό του

μνημονίου όμως, και η χώρα δεν έχει ελαφρύνει καθόλου το εξω­

τερικό της χρέος, το αντίθετο. Την ίδια ώρα, η ανεργία καλπάζει,

μιλάμε για περισσότερα από δύο εκατομμύρια Έλληνες άνεργους σήμερα και οι περισσότεροι ελληνόπουλα, ελληνόπουλα, οι νέοι,

η ανεργία στους νέους ίσως ξεπερνά και το 50%. Π ο ιος φταίει για

όλ’ αυτά; Η Χρυσή Αυγή φταίει ή ο Σαμαράς και όλοι αυτοί που

τον ακολουθούν, καθώς και η Δ Η Μ Α Ρ . και το Π Α Σ Ο Κ , τα δεκα­

νίκια της συγκυβέρνησης του μνημονίου;104 Ή ρθ ε τώρα η υπόθεση της ΕΡΤ, η οποία σημειωτέον δεν μας έδωσε ούτε ένα λεπτό, ούτ’

ένα λεπτό, κυριολεκτικά, τους τελευταίους οχτώ μήνες, όπως δι­

καιούμαστε σαν κόμμα, και όχι μόνο δεν μας έδωσε λεπτό, αλλά

βγήκανε και οι δημοσιογράφοι, οι πλέον έγκριτοι εντός εισαγωγι­

κών, επώνυμοι απ’ αυτούς, και είπανε ότι εμείς είμαστε περήφανοι

γιατί δεν δίνουμε βήμα στη Χρυσή Αυγή, πού, στην κρατική τηλε­

όραση, που την πληρώνετε όλοι εσείς. Φ έουδο μπολσεβίκικο το

είχανε κάνει, αυτή είναι η πραγματικότητα. Και έρχεται τώρα το

Π Α Σ Ο Κ και η ΔΗ Μ ,ΑΡ. να μας πει ότι για την προστασία του λαού

και με αφορμή την ΕΡΤ, θα ρίξει την κυβέρνηση, λέει, για να δείξει

την αντίθεσή της στο μνημόνιο. Και τι έκανε όλ’ αυτά τα χρόνια,

παρακαλώ, με τα δύο εκατομμύρια Ελλήνων ανέργων; Τι έκανε με

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΌΦΟΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 315

τις συντάξεις που τις έφτασε στα 300 και στα 400 ευρώ; Τίποτε

δεν έκανε. Ένα παιχνίδι εντυπώσεων, λοιπόν, όλη αυτή η φαιδρή

ιστορία. Δ εν ξεπλένεται [sic] οι αμαρτίες, δεν ξεπλένονται οι αμαρ­

τίες ούτε του Βενιζέλου ούτε του Κουβέλη και των βουλευτών

τους με όλο αυτό το καραγκιοζιλίκι που κάνουν, εάν τελικά κατα­

λήξουν σε διαφωνία, που πολύ αμφιβάλλω. Και είναι βέβαιον ότι,

αν γίνουν εκλογές, πολύ δύσκολα θα βρεθούν στη Βουλή αυτά τα

δεκανίκια του μνημονίου.105 Σας έδειξε προηγουμένως ο συναγω­

νιστής Ηλιόπουλος ένα αυτοκόλλητο του 1994 όταν λέγαμε «Έξω

οι λαθρομετανάστες», το '94, δεκαεννιά χρόνια πριν. Τώρα το θυ­

μήθηκε ο Σαμαράς και ο Δένδιας, τώρα, για να σταματήσουν, λέει,

τη Χρυσή Αυγή. Και τι έκαναν με τις περίφημες επιχειρήσεις τους;

Δόθηκαν τα στοιχεία στη δημοσιότητα. Πόσοι ’φύγαν από τότε

που ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις; Δέκα χιλιάδες μόνο λαθρομετα­

νάστες από τους οποίους οι πέντε χιλιάδες εθελοντικά, και είπε ο

Σαμαράς στο Ελσίνκι που πήγε ότι είναι δύο εκατομμύρια οι λα­

θρομετανάστες. Α ς ψηφίσουνε λοιπόν τον Σαμαρά, σε διακόσια

χρόνια θα τους έχει διώξει, όσοι έχουν υπομονή ας περιμένουν, εμείς δεν περιμένουμε, δεν τον πιστεύουμε, είναι ψεύτης και πο­

λιτικός απατεώνας. Α π ό κοντά κι ο υπουργός τής κάποτε Δ η μο ­

σίας Τάξεως, που τώρα έχει γίνει δημόσια αναρχία και εγκληματι­

κότητα, ο Δένδιας. Ο οποίος, ο οποίος, νομίζοντας ότι απευθύνε­

ται σε ηλιθίους, νομίζοντας ότι ο ελληνικός λαός είναι βλοξ, λέει ότι καθάρισε το κέντρο της Αθήνας, καθάρισε τις γειτονιές, κι αν

πας στην Πατησίων μέρα μεσημέρι, μαυρίζει το μάτι σου από την αραπιά. Δ εν βλέπεις Έλληνες. Ό σ ο ι πιστεύουν λοιπόν, όσοι πι­

στεύουν λοιπόν στον Δένδια και στον Σαμαρά ας αφήσουν ξεκλεί­

δωτες τις πόρτες τους, ας πιστέψουν ότι φτιάξανε πλέον ένα κρό­

τος νόμου και τάξεως, αλλά φυσικά ξέρετε ότι λένε ψέματα, ξέ­ρετε ότι η μοναδική, με όλο το πολιτικό ρίσκο, δύναμη πολιτική,

που είναι ενάντια σ ’ αυτό το φαινόμενο που απειλεί την ίδια τη

ζωή της πατρίδας, ενάντια στους λαθρομετανάστες ήταν, είναι και

θα είναι η Χρυσή Αυγή. Λένε πως θα πάνε σε εκλογές. Καλοδε­

χούμενες αν έρθουν, και θα είναι αυτή η πρώτη προεκλογική μας

συγκέντρωση. Όμως, ο πρόεδρος του καταρρέοντος Π Α Σ Ο Κ , Βε-

νιζέλος, είπε, είπε, την Πέμπτη που πέρασε στη Βουλή, σας δια­

βάζω ακριβώς τη δήλωσή του, εξορκίζοντας το ενδεχόμενο των

εκλογών: «Υπό συνθήκες κρίσεως και με τη ναζιστική ακροδεξιά

να ανεβαίνει δεν υπάρχουν περιθώρια εκπτώσεων». Α υτό είπε. Βε­

βαίως λασπολόγησε και συκοφάντησε για μία ακόμη φορά. Ε όχι,

316 Ο ΕΧΘΡΟΙ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOI

κύριε, ε όχι, κύριε Βενιζέλο, όχι, κύριε Σαμαρά, όχι, κύριοι τρόφι­

μοι των ξένων πρεσβειών, ξενόδουλοι, δεν είμαστε ναζιστές, εί­

μαστε Έλληνες εθνικιστές. Και κάτι επιπλέον, και κάτι επιπλέον,

και κάτι επιπλέον:1" σίγουρα δεν είμαστε κλέφτες, όπως είναι

αυτοί που διαχειρίστηκαν τα δημόσια ταμεία όλ’ αυτά τα χρόνια.

Επίσης, πριν λίγες μέρες στο Βήμα, το μεγάλο αφεντικό του Δ Ο Λ ,

ο Ψυχάρης, έγραψε: «Κοιτάζει ο πολίτης προς τ ’ αριστερά και

δεξιά και τι αντικρίζει;», τα λόγια του είναι αυτά ακριβώς. «Ένα

άκρο συρρικνωμένο, αριστερά, σ το ΚΚΕ, που ασκείται στην επα­

ναστατική γυμναστική, ακίνδυνο το σφυροδρέπανο, αλλά εξαιρε­

τικά επικίνδυνη απέναντι η σβάστικα που κατέχει θέσεις στη Βουλή

των Ελλήνων».107 Ασφαλώς και δεν είμαστε η σβάστικα. Τ ο σύμ­

βολό μας είναι ο υπερήφανος ελληνικός μαίανδρος, ένα σύμβολο

χιλιάδων ετών ελληνικών. Αλλά λέει μια μεγάλη αλήθεια ο Ψυχά­

ρης: ότι όλοι αυτοί οι επαναστάτες της αριστερός, οι μπολσεβίκοι με τα σφυροδρέπανα, είναι μια ξοφλημένη υπόθεση, και μεγαλύ­

τερο τσιράκι του συστήματος δεν είναι άλλος από τον επισκέπτη

του Δ Ν Τ , από τον επισκέπτη του Σό ι μπλε, από τον ομιλητή του

Λόντον Σκουλ Ο φ Εκονόμικς, απ’ τον άνθρωπο που τα μασάει

πλέον για το μνημόνιο, τον Τσίπρα, τον δήθεν αντισυστημικό, που

είναι ένα τσιράκι.

Κυρίες και κύριοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, χιλιάδες σελίδες εφημερίδων, εκατοντάδες ώρες τηλεοπτικού χρόνου για να

πούνε ότι όσοι ψηφίσαν Χρυσή Αυγή το έκαναν κατά λάθος. Δεν

’ξέραν τι τους έγινε, δεν ξέρουν πώς το έκαναν αυτό το πράγμα.

Ό τι ήταν μια ψήφος διαμαρτυρίας και όλ’ αυτά. Ο καιρός όμως περνά, ο καιρός περνά, και έρχεται, στην Καθημερινή πλέον, να γρά­

ψει στην πρώτη σελίδα ο αρθρογράφος της Ιορδανίδης, την Πέμπτη

13 Ιουνίου, χθες, ότι «καλώς ή κακώς ο διπολισμός κατέρρευσε», όπου διπολισμός, Π Α Σ Ο Κ και Σ Υ Ρ ΙΖ Α «Η ψήφος στη Χρυσή Αυγή

είναι πλέον πράξη πολιτική, εκφράζει τη διάθεση καταστροφής του

πολιτικού συστήματος». Ποιου συστήματος; Της κλεψιάς, των λα-

μογιών, του ρουσφετιού, όλα αυτά, ναι, θέλουμε να τα καταστρέ­

ψουμε, το παραδεχόμαστε και σας θέλουμε κοντά μας.100

Κυρίες και κύριοι, κυρίες και κύριοι, οι περήφανοι Έλληνες και Ελληνίδες, συναγωνιστές και συναγωνίστριες, ένα μήνυμα στέλνω

από το βήμα αυτό: ό,τι και να κάνουν, δεν υποστέλλουμε τη σημαία

μας. Εάν θέλουν εκλογές, είμαστε έτοιμοι, και ίσως διπλασιάσουμε

και τριπλασιάσουμε τη δύναμή μας. Η γραμμή μας σταθερή. Δεν

αλλάζουμε. Δ εν προδίδουμε, δεν διαθέτουμε δηλώσεις μετανοίας.

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 317

Κανένας συμβιβασμός με τους συμβιβασμένους. Τ ο μνημόνιο είναι

η καταστροφή του έθνους. Δ εν θα βαρεθούμε να το λέμε και δεν

πρόκειται να συνεργαστούμε ποτέ με κανέναν. Σας καλώ όλους,

με δύναμη, να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική νίκη. Ζήτω

η νίκη!

13. Στις 24 Ιουλίου 2 0 13 πραγματοποιήθηκε διανομή τροφίμων από

τη Χ.Α. Όπως μας ενημερώνει η σχετική ιστοσελίδα του κόμματος, το κείμενο που ακολουθεί είναι «το πολιτικό μήνυμα του αρχηγού

της Χρυσής Αυγής Νικόλαου Γ. Μιχαλολιάκου πριν την μαζική δια­

νομή τροφίμων σε χιλιάδες Έλληνες στα γραφεία του κόμματος στον σταθμό Λαρίσης».109 «Η διανομή τροφίμων ήταν να γίνει στην

πλατεία Αττικής, ωστόσο μετά την απαγόρευση της εκδήλωσης αρ­χικά από τον δήμο Αθηναίων και στη συνέχεια από τη ΓΑΔΑ, με­

ταφέρθηκε στα γραφεία του κόμματος στον σταθμό Λαρίσης».110

Έλληνες και Ελληνίδες, η σημερινή σας παρουσία εδώ είναι ένα

χαστούκι στα μούτρα αυτών που έκαναν την απαγόρευση. Δεκά­

δες Έλληνες και Ελληνίδες, ενάντια σε μία απαγόρευση, γιατί τα

τρόφιμα αυτά, που δεν είναι δικά μας, είναι δικά σας, σε σας ανή­

κουν, είναι από την κρατική χρηματοδότηση και από τον μισθό

των βουλευτών. Γιατί κάναμε το έγκλημα να θέλουμε να τα μοιρά­

σουμε μόνο σε Έλληνες. Εάν τα μοιράζαμε σε Πακιστανούς, σε

μαύρους, σε ξένους,"1 δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Χιλιάδες λαού

σε 40 βαθμούς Κελσίου, με την καρδιά πυρωμένη για Ελλάδα, ένα

μεγάλο «εύγε» για όλους εσάς, πρώτ’ απ’ όλα. Ό μω ς, η απαγό­

ρευση αυτή έχει σαν πρώτο συνένοχο έναν άθλιο δήμαρχο που

έχει αφήσει την Αθήνα και βρομάει. Έναν υπουργό που λέει συνε­

χώς ψέματα ότι αποκατέστησε τον νόμο και την τάξη. Ό μω ς, ο

μέγας πρωταγωνιστής είναι αυτός που πρόδωσε και αυτή την ίδια

την παράταξή του, έχει ονοματεπώνυμο, είναι ο Αντώνης Σαμαράς,

αυτός έδωσε την εντολή. Μ ε την παρουσία σας εδώ, στέλνουμε

και ένα μήνυμα σ ’ αυτούς που κάνουν τις απαγορεύσεις ότι όσο

μας χτυπάνε τόσο πιο πολύ θα δυναμώνουμε. Είμαστε έτοιμοι, για

την ελευθερία της πατρίδας μας, και φυλακή να πάμε και το αίμα

μας να χύσουμε, αλλά δεν θα τους αφήσουμε να ξεπουλήσουν την

πατρίδα μας.112

318 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Έλληνες και Ελληνίδες, δεν διαλέξαμε τυχαία τη σημερινή

ημέρα, κι ας το πουν τα κανάλια της διαπλοκής, δεν με νοιάζει.

Είναι 24 Ιουλίου και γιορτάζουν, λέει, τον ερχομό της Δημοκρα­

τίας.113 Γιορτάζουν τον ερχομό της κλεφτοκρατίας, των σκανδά­

λων, της προδοσίας, τον ερχομό ενός καθεστώτος που κατέβασε

την ελληνική σημαία στα Ίμια, που υπέγραψε το μνημόνιο. Θέλω

να τελειώσω λέγοντάς σας ότι από κανέναν από σας, ξεχωριστοί

άντρες και γυναίκες Έλληνες και Ελληνίδες, δεν ζητήσαμε κομμα­

τική ταυτότητα. Η Χρυσή Αυγή είναι μια μεγάλη αγκαλιά για όλους

τους Έλληνες. Σας ευχαριστώ μέσα από το βάθη της καρδιάς μου

για την παρουσία σας εδώ. Και θέλω να σας δηλώσω, θέλω να σας

δηλώσω, πως εμείς οι χρυσαυγίτες, και πρώτ’ απ’ όλα τα παιδιά με

τα μαύρα, που είναι η ψυχή της Χρυσής Αυγής: δεν θα σας προ-

δώ σουμε ποτέ, θα είμαστε στην πρώτη γραμμή του αγώνα, κι αν

χρειαστεί θα πέσουμε, για μια ελεύθερη Ελλάδα ενάντια στους

προδότες του μνημονίου. Ζήτω η Ελλάδα! Ευχαριστώ.

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

1. Από εδώ και ώς το τέλος της παρούσας ενότητας τα κείμενα και το

οπτικοακουστικό υλικό που παρατίθενται αντλούνται από την ιστοσελίδα που

διατηρεί ο «Λαϊκός Σύνδεσμος Χρυσή Αυγή»: xryshaygh.com (οι ημερομηνίες

που φέρουν οι σχετικές παραπομπές, δε, αποτελούν ημερομηνίες δημοσίευ­

σης του εν λόγω υλικού στο διαδίκτυο). Σε διαφορετική περίπτωση θα ανα-

φέρεται αναλυτικά η πηγή άντλησης των πληροφοριών.2. «Προεκλογική ομιλία Ν. Μιχαλολιάκου στην Θεσσαλονίκη», 14.6.2012.

3. Προφανώς αναφέρεται σε κάποιον ιερωμένο που βρίσκεται ανάμεσα

στο κοινό. Ωστόσο, στο οπτικό υλικό δεν παρατίθεται κάποιο σχετικό πλάνο.

4. Το σχόλιο για την εν λόγω λέσχη ακούγεται από κάποιον παριστάμενο

στο κοινό, και ο ομιλητής το ενσωματώνει στην τοποθέτησή του.

5. Αναφέρεται στον Κωνσταντίνο Αϊβαλιώτη, πρώην βουλευτή του Λαϊκού

Ορθόδοξου Συναγερμού.6. Αναφέρεται στην Αλέκα Παπαρήγα, τότε γενική γραμματέα του Κομ­

μουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 319

7. Η φράση κόβεται για να διορθωθεί από την αμέσως επόμενη, στην

οποία η προσφώνηση έχει εμπλουτιστεί με τους όρους «Μακεδόνες» και «Μα- κεδονίτισσες».

θ. Ο λόγος του ομιλητή διακόπτεται από το σύνθημα που ρυθμικά φωνάζει το κοινό εκείνη τη στιγμή: «Να καεί, να καεί, το μπουρδέλο η Βουλή!».

9. Τη στιγμή που λέγεται το όνομα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ισχυ­

ρές αποδοκιμασίες ακούγονται από το κοινό, το νοηματικό περιεχόμενο των

οποίων ενσωματώνει ο ομιλητής στις αμέσως επόμενες φράσεις του.

10. Κάποιοι από το κοινό φωνάζουν: «Να αγιάσει το χέρι του!».

11. Σε αυτό το σημείο, κάποιος από το ακροατήριο επαναλαμβάνει αρκε­τές φορές τη φράση «καπνίζει», ως συμπλήρωμα στον λόγο του ομιλητή.

12. Ο Ηλίας Κασιδιάρης δεν απολάμβανε τότε το προνόμιο της ασυλίας,

καθώς η Βουλή είχε διαλυθεί ενόψει της προεκλογικής περιόδου, και ως εκ

τούτου μπορούσε να συλληφθεί, αφού, όσον αφορά τους βουλευτές της δια­

λυμένης Βουλής, το εν λόγω προνόμιο ισχύει μόνο για τα πολιτικά εγκλήματα.

Κρύφτηκε όμως σε όλη τη διάρκεια της προθεσμίας άσκησης δίωξης και εκ­δίκασης κατά την αυτόφωρη διαδικασία, και κατόπιν διενεργήθηκαν οι εκλογές,

εξελέγη και ορκίστηκε βουλευτής απολαμβάνοντας πλέον βουλευτική ασυλία.

Έτσι, όταν πια η εισαγγελία ενέκρινε την άσκηση δίωξης, ήταν γι’ αυτήν απα­

ραίτητη α) η συμφωνία της Βουλής ότι το αδίκημα δεν σχετιζόταν με την

άσκηση των καθηκόντων του, και β) η για τον λόγο αυτόν άρση της ασυλίας του, πράγμα που έγινε ύστερα από λίγο καιρό.

13. Προφανώς αναφέρεται στον Μάκη Μαΐλη, στέλεχος του ΚΚΕ.

14. Η φράση «και στον Μελιγάλα» ακούγεται πρώτα από κάποιον παρι-

στέμενο ως προσθήκη στον λόγο του ομιλητή, ο οποίος και την ενσωματώνει.

15. Ο όρος «απατεώνες» ακούστηκε πρώτα από το κοινό, και ο ομιλητής το ενσωμάτωσε στον λόγο του.

16. Ο όρος «τσοντοκάναλα» ακούστηκε πρώτα από το κοινό, και ο ομιλη­τής το ενσωμάτωσε στον λόγο του.

17. Σε αυτό το σημείο, οι έντονες επευφημίες του κοινού καλύπτουν τη

φωνή του ομιλητή, με αποτέλεσμα να μην ακούγεται εντελώς καθαρά ο τελευ­ταίος όρος «{στρατιώτης}» με τον οποίο φαίνεται ο ομιλητής να αυτοπροσ-

διορίζεται. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες λέξεις που εμφανίζονται εντός

αυτών των αγκυλών στους λόγους που ακολουθούν.

I θ. Αναφέρεται στον Αντώνη Σαμαρά και τον Προκόπη Παυλόπουλο τηςΝ.Δ.

19. Ο ισχυρισμός του ομιλητή δεν είναι απολύτως ακριβής, διότι υπήρξαν

και δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν στις αρχές ΜαΤου 2012 και έδιναν προ­

βάδισμα στο ΣΥΡΙΖΑ έναντι του ΠΑΣΟ Κ: «Βουλευτικές εκλογές 2012. Εκτί­

μηση εκλογικής επιρροής», vprc.gr.

320 Ο ΕΧΘΡΟΣ. ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

20. Σε αυτό το σημείο σταματάει η αναμετάδοση της ομιλίας, και το βίντεο

ολοκληρώνεται με πλάνο από το κοινό, που τραγουδά τον εθνικό ύμνο.

21. «Τελετή μνήμης Θερμοπυλών 2012», 26.8.2012. Πιθανότατα ο λόγος

δεν είναι ολόκληρος.

22. Πιθανώς κομμένος λόγος.

23. Ομοίως.

24. Ομοίως.25. Ο λόγος κόβεται σε αυτό το σημείο και παρατίθεται πλάνο από δύο

φλέγόμενα σπαθιά χιαστί καρφωμένα στο έδαφος, καθώς και από το ακροα­

τήριο, το οποίο κρατά ελληνικές σημαίες, αναμμένες δάδες και τραγουδάει

τον εθνικό ύμνο.26. «Ομιλίες από τα εγκαίνια Τ.Ο. Βορείων Προαστίων», 17.10.2012' «Δύο

χιλιάδες εθνικιστές στα εγκαίνια της Τ.Ο. Βορείων Προαστίων», 15.10.2012.

27. Από το κοινό ακούγεται το σύνθημα «Αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογρά­

φοι».28. Αποδοκιμασίες από το ακροατήριο.29. Τ ο κοινό φωνάζει «Αλήτες, προδότες, κουμμουνιστές» [sic].

30. Τ ο ακροατήριο γιουχάρει στο άκουσμα της λέξης.

3 1. Έντονες αποδοκιμασίες από το κοινό.32. Αποδοκιμασίες από τους παριστάμενους.

33. Τ ο ακροατήριο επιδοκιμάζει: «Το αίμα κυλάει, εκδίκηση ζητάει».

34. Το κοινό επιβεβαιώνει φωνάζοντας ρυθμικά.35. Ο ομιλητής δείχνει τυχαία κάποιους παριστάμενους στο κοινό.

36. Ακούγεται το σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».37. Κάπου από το ακροατήριο ακούγεται η φράση «είναι βρομιάρηδες».

38. Δισκογραφική εταιρεία που στόχο έχει τη «διανομή και προώθηση της λευκής εθνικιστικής μουσικής»: «Ο στόχος μας», bsrrecs.blogspot.gr.

39. « 12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας», 17.10.2012· «Πάνω από 10.000 Εθνι-

κιστές στην 12η Γ ιορτή Ελληνικής Νεολαίας», 20.10.2012· «Φωτογραφικό αφιέ­

ρωμα στη 12η Γ ιορτή Ελληνικής Νεολαίας», 21.10.2012· « 12η Γ ιορτή Ελληνικής

Νεολαίας - ΟΜΙΛΙΕΣ», 21.10.2012.40. «Ύμνος Χρυσής Αυγής + Στίχοι», youtube.com, 9.2.2013.

4 1 .0 ομιλητής χαιρετά ναζιστικά. Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που

συμβαίνει κάτι τέτοιο. Την ίδια κίνηση είχε επαναλάβει και κατά τη διάρκεια

δημοτικού συμβουλίου στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2011: «Και ναζιστικός

χαιρετισμός στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας»,

news.in.gr, 18.1.2011.42. Τείνει την παλάμη του προς το κοινό, πάλι μιμούμενος τον ναζιστικά

χαιρετισμό.43. Ακούγεται το σύνθημα «Έξω οι ξένοι απ’ την Ελλάδα».

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 321

44. Αποδοκιμασίες από το κοινό: «Αναρχικοί και μπολσεβίκοι, αυτή η γη

δεν σας ανήκει».

45. Επευφημίες από το ακροατήριο.

46. Από το κοινό ακούγεται: «Εγέρθητι».

47. «Έκρηξη στα γραφεία της Χρυσής Αυγής στον Ασπρόπυργο», tvxs.gr,

4.12.2012.

48. Αντιφασιστικό Μέτωπο-Άτυπη Αναρχική Ομοσπονδία/Διεθνές Επανα­στατικό Μέτωπο (FAI-IRF), «Ανάληψη ευθύνης για εκρ. μηχανισμό στα Γραφεία

της Χ Λ . στον Ασπρόπυργο», athens.indymedia.org, 8.12.2012.

49. «Εκατοντάδες Εθνικιστές στον Ασπρόπυργο · Βίντεο», 5.12.2012

50. «Ομιλία Γ.Γ. της Χρυσής Αυγής ενάντια στην τρομοκρατία κράτους και

παρακράτους», 6.12.2012.

51. «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή». Τ ο σύνθημα ακούγεται να φωνάζει κι ένα

μικρό κοριτσάκι, όπως μπορούμε με σαφήνεια να καταλάβουμε από τη χροιά της φωνής του.

52. Με το χέρι του δείχνει πίσω του, τα γραφεία της Χ Λ . δηλαδή, πράγμα

που καθιστά σαφές ότι με τον όρο «δολοφονικές επιθέσεις», τον οποίο δεν

χρησιμοποιεί πρώτη φορά στον παρόντα λόγο, ο ομιλητής εννοεί την εμπρη­στική επίθεση στα γραφεία τους.

53. Το κοινό φωνάζει: «Τσεκούρι και φωτιά στα τούρκικα σκυλιά».

54. Ακούγεται το «Έξω οι ξένοι απ’ την Ελλάδα».

55. Γέλια και χειροκροτήματα από το κοινό.

56. «ΙΜ ΙΑ 2013 - Μνήμη Ηρώων Σάββατο 2/2 19:00 - Συνεχής ενημέρωση στο Xagr.net», 1.2.2013' « ΙΜ ΙΑ 2013: Η μεγαλειώδης συγκέντρωση μνήμης - (Φωτογραφίες, Βίντεο)», 3.2.2013.

57. «Ομιλία Γ.Γ. της Χρυσής Αυγής στην εκδήλωση Μνήμης - ΙΜ ΙΑ 2013», 3.2.2013.

58. Το κοινό απαντά: «Η Κύπρος είναι ελληνική».

59. Ακούγεται το «Λαός, στρατός, εθνικισμός».60. Ηχεί το «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί».

6 1. Τα συνθήματα από το κοινό πληθαίνουν: «Εεε, οοο, Τούρκοι θα πεθά- νετε σε χώμα ελληνικό».

62. Το ακροατήριο απαντάει και σε αυτό το σημείο: «Έξω οι Τούρκοι από τη Θράκη».

63. Ακούγεται δυνατά το «Έξω οι ξένοι απ’ την Ελλάδα».

64. Στο σημείο αυτό ο ομιλητής, μέσω των εκφράσεων του προσώπου του, καθιστά φανερό ότι δυσκολεύεται να προφέρει το ξενικό όνομα, και το

κοινό αποδεχόμενο την ειρωνεία γελάει σαρκαστικά.

65. Ξανά επευφημίες και σύνθημα από το κοινό: «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».

322 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

66. Στο σημείο αυτό ακούγεται κάποιος από διαφορετικό μικρόφωνο να

λέει: «Ας ανάψουν οι δάδες».

67. Ακούγεται από κάποιον συντονιστή: «Προσοχή!».

68. Το κοινό απαντάει: «Αθάνατος».

69. Ομοίως.

70. Ομοίως.

71. Το ακροατήριο φωνάζει «Ζήτω!»

72. Πληροφορίες: «Ξεκινούν σήμερα τα Μαθήματα Ελληνικής Ιστορίας από

την Χρυσή Αυγή», 15.3.2013· «Χιλιάδες Έλληνες στα Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α ΕΛ Λ Η Ν Ι­

ΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», 15.3.2013· «Νικόλαος Μιχαλολιάκος. Η αλήθεια για το 1821»,

16.3.2013.

73. Ο ακριβής τίτλος είναι Μεγάλα χρόνια.74. Προφανώς εννοεί «Στράτφορντ» (Stratford).

75. Για τις πληροφορίες: «Σεισμός στα εγκαίνια της Τ.Ο. Μεσολογγίου -

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΒΙΝΤΕΟ», 24.3.2013' «Βομβιστική επίθεση στα γραφεία της

Τ.Ο. Μεσολογγίου», 2 1.3.2013- «Θερμή υποδοχή του Αρχηγού της Χρυσής

Αυγής στην Ιερά πόλη Μεσολογγίου - ΒΙΝΤΕΟ», 24.3.2013. Για το απόσπασμα

της ομιλίας του Νικόλαου Μιχαλολιάκου: «Ομιλίες από τα εγκαίνια των γρα­

φείων στο Μεσολόγγι», 24.3.2013.

76. Η ομιλία ξεκινάει από εδώ στο οπτικοακουστικό υλικό.

77. Διακοπή της ομιλίας στο οπτικοακουστικό υλικό.

78. «Ανοιχτή εκδήλωση Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόν­

του στις Αχαρνές (19/5, 7:30 μ.μ.)», 18.5.2013.

79. «Ν.Γ. Μιχαλολιάκος για την γενοκτονία των Ποντίων», 20.5.2013.80. Ακούγεται το σύνθημα: « Ο Πόντος είναι γη ελληνική, εθνικισμός,

Χρυσή Αυγή».8 1. Ολόκληρη η ομιλία: «Η ομιλία του Αρχηγού της Χρυσής Αυγής για την

άλωση της Πόλης», 30.5.2013* φωτορεπορτάζ: «Μνήμη Αλώσεως: Ό λη η εκ­

δήλωση - Φωτορεπορτάζ, Βίντεο», 29.5.2013.82. Το κοινό απαντάει: «Θα ξαναγυρίσουμε και θα τρέμει η γη, αίμα, τιμή.

Χρυσή Αυγή».

83. Από το ακροατήριο ακούγεται: «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί».

84. Ο ι παριστάμενοι φωνάζουν το σύνθημα: «Τούρκοι, Μογγόλοι, δολο­

φόνοι».

85. Το κοινό επαυξάνει: «Αλήτες, προδότες, αριστεροί».

86. Δηλαδή ο Κοσμάς ο Αιτωλός.87. Σύνθημα από το ακροατήριο: «Τούρκοι, δεν ξεχνώ, θα εκδικηθώ».

88. Το ακροατήριο απαντά ξανά: «Αλήτες, προδότες, κομμουνιστές».

89. Ξανά σύνθημα από το κοινό: «Στη Σμύρνη, στην Πόλη και στην Αγιά

Σόφιά, κι ακόμα παραπέρα, στην Κόκκινη Μηλιά».

ΟΙ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ 323

90. Ο ι παρευρισκόμενοι απαντούν: «Ελλάς, Ελλάς ή ταν ή επ( τας».

9 1. Η φράση του ομιλητή διακόπτεται από το σύνθημα: «Θα ξαναγυρί-

σουμε και θα τρέμει η γη, αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή».

92. Ακούγεται το «Αντεπίθεση, εθνική αντίσταση».

93. Το κοινό ανταποκρίνεται με σύνθημα: «Στη Σμύρνη, στην Πόλη και

στην Αγιά Σόφιά, κι ακόμα παραπέρα, στην Κόκκινη Μηλιά».

94. «ΓΓΘ ΕΙΟ Παρασκευή 31/5: Εγκαίνια Τ.Ο. Μ Α Ν Η Σ - Κεντρικός ομιλη­

τής: Ν.Γ. Μιχαλολιάκος», 30.5.2013· «Εκατοντάδες Εθνικιστές στα εγκαίνια της

Τ.Ο. Μάνης - Φωτορεπορτάζ, Βίντεο», 1.6.2013. Το βίντεο της ομιλίας: «Εγ­καίνια Τ.Ο. ΜΑΝΗΣ: Η ομιλία του Αρχηγού της Χρυσής Αυγής - ΒΙΝΤΕΟ»,3.6.2013.

95. Προηγούμενη λήψη της κάμερας πράγματι παρουσίαζε ένα προφανώς ευάριθμο ακροατήριο.

96. Από το ακροατήριο ακούγεται το σύνθημα «Λαός, στρατός, εθνικι­σμός».

97. Ο ομιλητής, θέλοντας να μιμηθεί την απαξιωτική, όπως την περιγράφει,

αντίδραση του Νίκου Δένδια, κάνει μια σχετική κίνηση με το χέρι του.

98. Δείχνει με το χέρι του την Κρανάη προφανώς, που βρίσκεται απέναντι από το λιμάνι του Γυθείου.

99. Αυτή η φράση του ομιλητή αποτελεί επανάληψη της φράσης που φώ­

ναξε εκείνη τη στιγμή κάποια παριστάμενη στο ακροατήριο.

100. «Κοσμοσυρροή στην γιορτή της μεγάλης Εθνικιστικής νίκης»,15.6.2013.

101. «Ν.Γ. Μιχαλολιάκος: Τολμήστε να κάνετε εκλογές!», 17.6.2013.

102. Στο σημείο αυτό η ομιλία διακόπτεται από το κοινό, που φωνάζει

ρυθμικά το σύνθημα «Αναρχικοί και μπολσεβίκοι, αυτή η γη δεν σας ανήκει».103. Τ ο κοινό φωνάζει: «Θα ξαναγυρίσουμε και θα τρέμει η γη, αίμα, τιμή

Χρυσή Αυγή».

104. Το ακροατήριο ανταποκρίνεται: «Αλήτες, προδότες πολιτικοί».

105. Κάποιοι παριστάμενοι φωνάζουν: «Τσεκούρι και φωτιά στα κόκκινα σκυλιά».

106. Εδώ επαναλαμβάνει γιατί διακόπτεται από συνθήματα του ακροατη­ρίου.

107. Επακριβώς το απόσπασμα: «Κοπάζει ο πολίτης προς τα αριστερά και

δεξιά - και τι αντικρίζει; Στο ένα άκρο συρρικνωμένο το ΚΚΕ ασκείται στην

επαναστατική γυμναστική. Ακίνδυνο το σφυροδρέπανο, αλλά εξαιρετικά επι­

κίνδυνη απέναντι η... σβάστικα που κατέχει θέσεις στη Βουλή των Ελλήνων»:

Σταύρος Π. Ψυχάρης, «Η μεγάλη δημοκρατική παράταξη», tovima.gr, 9.6.2013.

108. Το κοινό απαντάει: «Θα ξαναγυρίσουμε και θα τρέμει η γη, αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή».

324 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

109. «Ν.Γ. Μιχαλολικάκος: Δεν γιορτάζουμε την επέτειο της κλεπτοκρατίας

και της προδοσίας!», 24.7.2013.110. «Διανομή τροφίμων από τη Χρυσή Αυγή», naftemporiki.gr, 24.7.2013.

111. Σε αυτό το σημείο ακούγονται αποδοκιμασίες από το κοινό και αμέ­

σως μετά το σύνθημα «Έξω οι ξένοι απ’ την Ελλάδα».112. Ακούγεται το σύνθημα «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή».

113. Στις 24 Ιουλίου του 1974 έφτασε στην Ελλάδα από το Παρίσι ο Κων­

σταντίνος Καραμανλής, οπότε και ορκίστηκε πρωθυπουργός, ύστερα από την

επταετή δικτατορία των συνταγματαρχών. Στο σημείο αυτό της ομιλίας ακού-

γονται έντονες αποδοκιμασίες από το κοινό.

Β ΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ

« 1992-2012: Η ματωμένη 20ετία της Χ.Α.», Η Εφημερίδα των Συντακτών,25.9.2013.

«Beyond the fringe», economist.com, 12.11.2011.

«C orpus Chrisd - Η Χρυσή Αυγή βρίζει και απειλεί», tvxs.gr, 14.10.2012. Α.Τ. Πειραι

«Live blogging: Πέμπτη ημέρα ανοιχτή ΕΡΤ», enet.gr, 15.6.2013.

«Άδωνις 2/2 Υψηλοί Δείκτες Ο ικονομίας & Τηλεπωλήσεις 22Decl2», youtube.com, 22.12.2012.

«Βουλευτικές εκλογές 2012. Εκτίμηση εκλογικής επιρροής», vprc.gr.

«Διανομή τροφίμων από τη Χρυσή Αυγή», naftemporiki.gr, 24.7.2013.

«Έκρηξη στα γραφεία της Χρυσής Αυγής στον Ασπρόπυργο», tvxs.gr, 4.12.2012.

«Η απολογία του Ν ίκου Μιχαλολιάκου», capital.gr, 4 .10.2013.

«Και ναζιστικός χαιρετισμός στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας», news.in.gr, 18.1.2011.

«Καταγγελίες για ξυλοδαρμούς μεταναστών από αστυνομικούς στο A T .

Πειραιά», news.in.gr, 23.4.2013.

«Μαζική συμπαράσταση για την “Εργατική Αλληλεγγύη”», info-war.gr,15.11.2013.

«Μηχανισμός στήριξης της ελληνικής οικονομίας» (άρθρο πρώτο, παρά­

γραφος 4), Εφημερίς της Κυβερνήσεω ς της Ελληνικής Δημοκρα­τίας, τχ. πρώτο, αρ. φύλλου 65, 6.5.2010.

«Ξυλοδαρμός Ι7χρονου στο κέντρο κράτησης Παγανής», tvxs.gr, 24.10.2009.

«Ολόκληρες οι καταθέσεις-κόλαφος για τη Χρυσή Αυγή», capital.gr,29.9.2013.

«Ομιλία στο διαγραμματειακό συντονιστικό όργανο. Σαμαράς: “Θ α επα­

νακαταλάβουμε τις πόλεις μας”, ethnos.gr, 29.3.2012. «Παραδόθηκε ο επιχειρηματίας Αναστάσιος Πάλλης στον εισαγγελέα που

ερευνά την υπόθεση της Χρυσής Αυγής», tovima.gr, 10.12.2013.

«Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιανουάριος 2013», vprc.gr.

«Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Μάρτιος 2013», vprc.gr.

326 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

«Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Απρίλιος 2013», vprc.gr.

«Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούνιος 2013», vprc.gr.

«Πολιτική συγκυρία και διακυβέρνηση. Ιούλιος 2013», vprc.gr.

«Πολιτικές εξελίξεις. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2 0 13», vprc.gr.

«Πορεία της Χρυσής Αυγής στην Παιανία με συνθήματα κατά Κανέλλη

και Λούρου», epikaira.gr, 8.6.2012.

« Σ Τ Ο Π στη βιομηχανία μηνύσεων της Χρυσή ς Αυγής», ergatiki.gr,

20.11.2013.«Συναγερμός στην ΕΛ.ΑΣ. για την ανθυπαστυνόμο του Πειραιά», capital.gr,

29.9.2013.«Συνελήφθη η χρυσαυγίτισσα Θ. Σκορδέλη - Τι βρέθηκε στο σπίτι της»,

tvxs.gr, 2.10.2013.«Συνελήφθη ο πρώην διοικητής του Α.Τ. Αγ. Παντελεήμονα», efsyn.gr,

2.10.2013.«Συνελήφθη χρυσαυγίτης υποδ/ντης ΕΛ.ΑΣ. - Σημαντικά ευρήματα»,

tvxs.gr, 2.10.2013.«Τι είπε ο Α. Σαμαράς για την ΕΡΤ - 28/06/2013», youtube.com, 28.6.2013. «Τρεις νέες δημοσκοπήσεις στον ημερήσιο και κυριακάτικο τύπο»,

iskra.gr, 21.12.2013.

«Χρηματοδότες των νεοναζί “δύο μεγάλοι εφοπλιστές”», enet.gr,

14.10.2013.«Χρυσή Αυγή: Σε τάγματα εφόδου με υπόσχεση μια θέση στο δημόσιο»,

tvxs.gr, 24.11.2013.Ackerman Nathan W . και Jahoda Marie, Anti-Sem itism and Emotional D is­

order. A Psychoanalytic Interpretation, Ν έα Υόρκη: Harper &

Brothers, 1950.A dorno T.W ., Frenkel-Brunswik Else, Levinson Daniel J. και Sanford R.

Nevitt, The Authoritarian Personality, Ν έα Υόρκη: Harper and

Row, 1950.Adorno Theodor W „ Η ιδέα της φυσικής ιστορίας (μτφρ.: Θ οδω ρής Λου-

πασάκης), Αθήνα: Πρίσμα, 1992.— , «Anti-Semitism and fascist propaganda», στου ιδίου, The Stars D ow n

to Earth and O ther Essays on the Irrational in Culture,

Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2002.Adorno Theodor, Η θεωρία της ημιμόρφω σης (μτφρ.: Λευτέρης Αναγνώ­

στου), Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2000.— , Minima Moralia (μτφρ.: Λευτέρης Αναγνώστου), Αθήνα: Αλεξάνδρεια,

2000.

— , The Psychological Technique o f Martin Luther Thom as’ Radio A d ­dresses, Καλιφόρνια: Stanford University Press, 2000.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 327

Αθανασίου Αθηνά, Η κρίση ως κατάσταση «έκτακτης ανάγκης». Κριτικές

και αντιστάσεις, Αθήνα: Σαββάλας, 2012.

— , « Ο αντιφασιστικός αγώνας είναι απαραίτητο να συμπεριλάβει ζητήματα

που αφορούν το φύλο και τη σεξουαλικότητα», Ενημερωτικό Δ ελ ­

τίο, τχ. 18, Αθήνα: Ινστιτούτο Ν ίκος Πουλαντζάς, Οκτώβριος 2 0 13.

Althusser Louis, «Σημείωση σχετικά με τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς

του Κράτους (ΙΜ Κ)» (μτφρ.: Μάριος Ιωαννίδης), Θ έσεις, τχ. 2 1,

Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1987, theseis.com.

— , «Ideology and Ideological State Apparatuses (Notes towards an inves­

tigation)», στου ιδίου, O n Ideology, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Verso,

2008 [ελληνική έκδοση: Αλτουσσέρ Λουί, Θ έσεις (μτφρ.: Ξενοφών

Γιαταγάνας), Αθήνα: Θεμέλιο, 1999].

Αλτουσσέρ Λουί, Για την πολιτιστική επανάσταση (μτφρ.: Τάσος Μπέτζε-

λος), Αθήνα: Εκτός Γραμμής, 2009.

Αντιφασιστικό Μέτωπο-Άτυπη Αναρχική Ομοσπονδία/Διεθνές Επαναστα­

τικό Μέτωπο (FAI-IRF), «Ανάληψη ευθύνης για εκρ. Μηχανισμό

Γραφεία της Χ Α στον Ασπρόπυργο», athens.indymedia.org, 8. 12. 2012.

Αντόρνο Τέοντορ, Τ’ άστρα κάτω στη γη. Κοινωνιολογική μελέτη της λαϊ­

κής αστρολογίας (μτφρ.: Φώτης Τερζάκης), Αθήνα: Πρίσμα, 1992.

Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού), Φάκελος 9 IS/A , «Έκθεση

του διοικητή του Τάγματος Ασφαλείας Γυθείου Ταγματάρχη Π α ­

ναγιώτη Δεμέστιχα σχετικά με την ιστορία και τη δράση του Τάγ­

ματος Ασφαλείας Γυθείου».

Austin John L, H o w to D o Things with W ords. The William James Lectures

Delivered at Harvard University in 1955, Οξφ όρδη: Clarendon

Press, 1962 [ελληνική έκδοση: Τζ,Λ. Ώσττν, Πώ ς να κάνουμε πράγ­

ματα μ ε τις λέξεις (μτφρ.: Αλέξανδρος Μπίστης), Αθήνα: Εστία, 2003].

Αυτόνομες ομάδες από την Αθήνα, Μηδέν άπειρο, Σαχ, N o W o m a n ’s

Land, Σχεδόν... αόρατοι. Η παρανομοποίηση της εργασίας ως

κρατική στρατηγική για τη μετανάστευση, 2009.

Bakhtin Μ.Μ., The Dialogic Imagination. Four Essays (μτφρ.: Caryl Emerson

και Michael Holquist), Ώστιν: University o f Texas Press, 1981.

Barthes Roland, Απόλαυση-γραφή-ανάγνωση (μτφρ.: Αρχοντή Κόρκα),

Αθήνα: Πλέθρον, 2005.

Bauman Zygmunt, «Η νεωτερικότητα και το Ολοκαύτωμα», στο Δήμητρα

Μακρυνιώτη (επιμ.), Η πολπική διαχείριση της θνητότητας (μτφρ.:

Κώστας Αθανασίου), Αθήνα: νήσος, 2008.

328 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

— , «Θνητότητα, αθανασία και άλλες στρατηγικές ζωής», στο Δήμητρα

Μακρυνιώτη (επιμ.), Η πολιτική διαχείριση της θνητότητας (μτφρ.:

Κώστας Αθανασίου), Αθήνα: νήσος, 2008.

Βενιζέλος Ευάγγελος, «Είμαστε υπέρ της άμεσης ριζικής αναδιάρθρωσης

στην ΕΡΤ και σε όλον τον δημόσιο τομέα, αλλά με την ΕΡΤ εν λει­

τουργία», pasok.gr, 13.6.2013.

Βερναρδάκης Χριστόφ ορος, «Ο ι εκλογές της 17ης Ιουνίου και οι νέες

τομές στο κομματικό σύστημα», avgi.gr, 24.6.2012.

— , «Η αντιφατική προέλαση της αριστεράς», epohi.gr, 8.12.2013.

Betz Hans-Georg, «Xenophobia, identity politics and exclusionary populism

in W estern Europe», στο Leo Panitch και Colin Leys (επιμ.), Fight­

ing Identities: Race, Religion and Ethnonationalism, Socialist Regis­

ter, τχ. 39, Λονδίνο: The Merlin Press, 2003.

Bourdieu Pierre, Γλώσσα και συμβολική εξουσία (μτφρ.: Κική Καψαμπέλη),

Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1999.

Butler Judith, Η ψυχική ζωή της εξουσίας. Θ εω ρίες καθυπόταξης (μτφρ.:

Τάσος Μπέτζελος), Αθήνα: Πλέθρον, 2009.

Γαϊτάνου Ειρήνη, «Fuck December Ό8 - Fight Now!», ilesxi.wordpress.

com, 14.12.2011.

Γσλάνη Αναστασία, «Καταγγελίες για άγριους ξυλοδαρμούς μεταναστών

στο Ελ. Βενιζέλος», newpost.gr, 2.7.2013.

Γεωργακοπούλου Αλεξάνδρα και Γούτσος Διονύσης, Κείμενο και επικοι­

νωνία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2008.

Γεωργιάδου Βασιλική, Η άκρα δεξιά και ο ι συνέπειες της συναίνεσης.

Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Αθήνα:

Καστανιώτης, 2008.

Γιαννόπουλος Αρίστος, «“Καρούμπαλο στον ξεβράκωτο!” και άλλες αν­

θυγιεινές ιστορίες με ξιφολόγχες. Η αντιγραφή των S A ως φάρσα»,

rnbnet.gr, 10.9.2012.

Γκράμσι Αντόνιο, Για τον Μακιαβέλι... (μτφρ.: Φ.Κ.), Αθήνα: Ηριδανός,

2005.

Cohen Phil, «Psychoanalysis and racism. Reading the O ther scene», στο

David Goldberg και John Solom os (επιμ.), A Com panion to Racial

and Ethnic Studies, Οξφόρδη: Blackwell, 2002.

Council of Europe, «Report by Nils Mui nieks, Council of Europe C o m ­

missioner for Human Rights, following his visit to Greece, from 28

January to I February 2 0 13», Στρασβούργο, 2 0 13, wcd.coe.int,

16.4.2013.

Δήμα Μαρία, «“Φ ύρερ” ο Μιχαλολιάκος», efsyn.gr, 28.9.2013.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 329

Δοξιάδης Κύρκος, «Foucault, ιδεολογία, επικοινωνία», Επιθεώρηση Κ ο ι­

νωνικών Ερευνών, τχ. 7 1, Αθήνα: ΕΚΚΕ, 1988.

— , Ανάλυση λόγου. Κοινωνικο-φιλοσοφική θεμελίωση, Αθήνα: Πλέθρον,

2008.Δουζίνας Κώστας, Αντίσταση και φιλοσοφία στην κρίση. Πολιτική, ηθική

και Στάση Σύνταγμα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2011.

Δουμάνης Θεόφιλος, «Ρατσιστική επίθεση σε gay άτομα στον Κεραμεικό»,

lifo.gr, 27.10.2012.

Δρακωνάκη-Καζαντζάκη Ευανθία (επιμ.), Αριστστέλους Ρητορική (A, Β β ι­

βλία), τόμ. β ', Αθήνα: Παπαζήση, 2008.

de Cillia Rudolf, Reisigl Martin και W o d a k Ruth, «The discursive construc­

tion of national identities», Discourse & Society, τχ. 10, ap. 2, Aov-

δΙνο/Καλιφόρνια/Νέο Δελχί: Sage, Απρίλιος 1999.

Έκο Ουμπέρτο, «Τα τυπικά χαρακτηριστικά του πρωτο-φασισμού. Αρχέ-

γονος φασισμός», tvxs.gr, 13.10.2012.

Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Στο 16,2% το ποσοστό ανεργίας τον Μάρτιο

του 2011. Έρευνα εργατικού δυναμικού: Μάρτιος 2011», stati-

stics.gr, 8.6.2011.

— , «Έρευνα εργατικού δυναμικού: Μάρτιος 20 12», statistics.gr, 7.6.2012.

— , «Έρευνα εργατικού δυναμικού: Μάρτιος 2013», statistics.gr, 6.6.2013.

— , «Συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα» (Αύγουστος 2012), statistics.gr.

— , «Συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα» (Ιούλιος 2013), statistics.gr.

Ellinas Antonis A., The Media and the Far Right in W estern Europe. Playing

the Nationalist Card, Νέα Υόρκη: Cambridge University Press,

2010 [ελληνική έκδοση: Έλληνας A. Αντώνης, Τα μέσα ενημέρω­

σης και η άκρα δεξιά στη δυτική Ευρώπη. Παίζοντας το χαρτί του

εθνικισμού (μτφρ.: Ελένη Κοτσυφού), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο,

2012].

Fairclough Norman, Analysing Discourse. Textual Analysis tor Social Re­

search, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2003.

— , D iscourse and Social Change, Καίμπριτζ: Polity Press, 2006.

Fink Bruce, Κλινική εισαγωγή στην ψυχανάλυση. Θ εω ρία και τεχνική

(μτφρ.: Ν ίκος Ηλιάδης), Αθήνα: Πλέθρον, 2006.

Foucault Michel, Για την υπεράσπιση της κοινωνίας (μτφρ.: Τιτίκα Δημη-

τρούλια), Αθήνα: Ψυχογιός, 2002.

— , The Archaeology o f Know ledge (μτφρ.: A.M. Sheridan Smith), Λ ο ν ­

δ ίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2002 [ελληνική έκδοση: Foucault

Michel, Η αρχαιολογία της γνώσης (μτφρ.: Κωστής Παπαγιώργης),

Αθήνα: Εξάντας, 1987].

330 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο TIMQPOZ

— , Ιστορ ία της σεξουαλικότητας. I. Η βούληση για γνώση (μτφρ.: Τάσος

Μπέτζελος), Αθήνα: Πλέθρον, 2011.

Fromm Erich, «Μελέτη από τη σκοπιά της κοινωνικής ψυχολογίας», στο

Max Horkheimer, Erich Fromm και Herbert Marcuse, Αυθεντία και

οικογένεια (μτφρ.: Λεύτερης Αναγνώστου), Αθήνα: νήσος, 1995.

Gramsci Antonio, Selections from Political W ritings (1921-1926) (μτφρ.:

Quintin Hoare), Λονδίνο: Lawrence and Wishart, 1978.

Hainsworth Paul, «Εισαγωγή: Η ακροδεξιά», στου ιδίου (επιμ.), Η ακρο­

δεξιά. Ιδεολογία-πολιτική-κόμματα (μτφρ.: Θανάσης Αθανασίου),

Αθήνα: Παπαζήση, 2004.

Haroche Claudine, Henry Paul και Pgcheux Michel, «La semantique et la

coupure saussurienne: langue, langage, discours», Langages, xx. 6,

ap. 24, 1971.

Harvey David, The Condition o f Postmodemity. A n Enquiry into the O ri­

gins o f Cultural Change, ΚαΙμπριτζ και Μασαχουσέτη: Blackwell,

1992 [ελληνική έκδοση: Harvey David, Η κατάσταση της μετανε-

ωτερικότητας. Δ ιερεύνηση των απαρχώ ν της πολιτισμικής μετα­

βολής (μτφρ.: Ελένη Αστεριού), Αθήνα: Μεταίχμιο 2009].

Horkheimer Max, «Γενικό μέρος», στο Max Horkheimer, Erich Fromm και

Herbert Marcuse, Αυθεντία και οικογένεια (μτφρ. Λευτέρης Ανα­

γνώστου), Αθήνα: νήσος, 1995.

— , Ο ι Εβραίοι και η Ευρώπη (μτφρ.: Φώτης Τερζάκης), Αθήνα: Έρασμος,

2006.

Θεοδω ράκης Σταύρος, Πρω ταγω νιστές (τηλεοπτική εκπομπή), Αθήνα:

Mega, 13.5.2012. («Ποια είναι η Χρυσή Αυγή;»).

Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση. Ετήσια

έκθεση 2013, inegsee.gr, 5.9.2013.

Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φραγκφούρτης, Κοινωνιολογία. Εισα­

γωγικά δοκίμια (μτφρ.: Διονύσης Γράβαρης), Αθήνα: Κριτική, 1987.

Ιορδανίδης Κώστας, «Ενώπιον οδυνηρού αδιεξόδου», kathimerini.gr,

13.6.2013.

Καλαμπάκας Γιώργος, «Η διαγραφή της Μεταπολίτευσης: Α πό τη συναί­

νεση στον μεταηγεμονικό αυταρχισμό», Εκτός Γραμμής, τχ. 34,

Νοέμβριος 2013.

— , «Η ηγεμονία ως άθροισμα, η ηγεμονία ως μετασχηματισμός», Εκτός

Γραμμής, τχ. 3 1, Ν οέμβρ ιος 2012.

Κατή Κατερίνα και Δήμα Μαρία, «“Εύκολο να ενταχθείς, ακατόρθωτο να

αποχωρήσεις”», efeyn.gr, 30.9.2013.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 331

Κλαίρης Χρηστός και Μπαμπινιώτης Γεώργιος, Γραμματική της Ν έα ς Ελ­ληνικής. Δομολειτουργική-επικοινωνιακή, Αθήνα: Ελληνικά Γράμ­

ματα, 2005.

Klein Naomi, Το δόγμα του σοκ. Η άνοδος του καπιταλισμού της κατα­στροφής (μτφρ.: Άγγελος Φιλιππάτος), Αθήνα: Λιβάνης, 2010.

Κοντογιάννης Άγγελος, «Χρυσή Αυγή: Κοινωνική διαστρωμάτωση, προ­

οπτικές μεγέθυνσης και η πρόκληση για την αριστερά», Εκτός

Γοαμμής, τχ. 3 1, Νοέμβρ ιος 2012.Κορδάτος Γιάννης, Η κοινωνική σημασία της ελληνικής Επαναστάσεως του

1821, Αθήνα: Ι.Γ. Βασιλείου, 1924.

— , Μεγάλη ιστορ ία της Ελλάδας, τόμ. 10, Αθήνα: 20ός Αιώνας, 1959.

Κουβελάκης Στάθης, «Η μεγάλη καμπή», e-dromos.gr, 20.6.2011.

Κουζέλης Γεράσιμος, «Λόγος-πλαίσιο: Ο Αντόρνο περί αστρολογίας», στο Μαρία Θεοδωροπούλου (επιμ.), Θ έρμη και φως. Αφ ιερω μα- τικός τόμος στη μνήμη του Α -Φ . Χριστίδη, Θεσσαλονίκη: Κέντρο

Ελληνικής Γλώσσας, 2008.— , «Έξι θέσεις για τον φασισμό», στου ιδίου. Φ ασισμός και δημοκρατία,

Αθήνα: νήσος, 2014.

— , «Πώς οικοδομείται ο φασισμός», στου ιδίου, Φ ασισμός και δημοκρα­τία, Αθήνα: νήσος, 2014.

Κουκουτσάκη Αφροδίτη, «Από το κοινωνικό κράτος στο “ποινικό” κρά­

τος. Η Χρυσή Αυγή και οι συμβολικές λειτουργίες των ποινικών θεσμών», στο Μ άριος Εμμανουηλίδης και Αφ ροδίτη Κουκου­

τσάκη, Χ ρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρ ισης της κρίσης,

Αθήνα: Futura, 20 13.Kristeva Julia, «W ord, dialogue and novel», στο Toril Moi (επιμ.), The Kris-

teva Reader, Νέα Υόρκη: Columbia University Press, 1986.

Λαπαβίτσας Κώστας και Κουβελάκης Στάθης, Κρίση και αριστερή διέξο­δος. Θ έσεις για ένα κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο, Αθήνα: Λιβά-

νης, 20 12.Lowenthal Leo και Guterman Norbert, Prophets o f D ece it A Study o f the

Techniques o f the Am erican Agitator, Νέα Υόρκη: Harper & Broth­

ers, 1950.Λυριτζής Βασίλης και Ο ικονόμου Δημήτρης, Πρώ τη γραμμή (τηλεοπτική

εκπομπή), Αθήνα: ΣΚΑΙ, 6.8.2012.Macherey Pierre, A Theory o f Literary Production (μτφρ.: Goeffrey Wall),

Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge, 2006.Marcuse Herbert, « Ο αγώνας κατά του φιλελευθερισμού στην ολοκληρω­

τική αντίληψη του κράτους» (μτφρ.: Μ. Μητσού-Παππά), Δευκα­

λίων, τχ. 6, αρ. 19, 1977.

332 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

— , Ο μονοδιάστατος άνθρωπος. Επιστήμη και κοινωνία (μτφρ.: Μπάμπης

Λυκούδης), Αθήνα: Παπαζήση, χ.χ.

Μ αρξ Καρλ και Ένγκελς Φρίντριχ, Το μανιφ έστο του Κομμουνιστικού

Κ όμματος (μτφρ.: Γιώργος Κόττης), Αθήνα: Θεμέλιο, 2004.

Μαυρής Γιάννης, «Συνέντευξη στην εφημερίδα Εποχή», mavris.gr,

24.6.2012.— , «Το κομματικό σύστημα έναν χρόνο μετά τις εκλογές», mavris.gr,

20.5.2013.— , «Η ακτινογραφία της Χρυσής Αυγής. Ανάδυση και σταθεροποίηση του

ακροδεξιού φαινομένου», mavris.gr, 1.7.2013.

— , «Η ελληνική κοινή γνώμη απέναντι στην υπόθεση της Χρυσή ς Αυγής

και τον ρόλο της τηλεόρασης», publicissue.gr, 14.10.2013.

Miles Robert και Brown Malcom, Racism, Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Routledge,

2003.Μιχαήλ Σάββας, «Ο ι υπάνθρωποι των απάνθρωπων», στου ιδίου, Η φρίκη

μιας παρωδίας. Τρεις ομιλίες για τη «Χρυσή Αυγή», Αθήνα: Αγρα,

2013.Μπαλιμπάρ Ετιέν, «Ρατσ ισμός και εθνικισμός», σ το Ετιέν Μπαλιμπάρ και

Ιμμανουέλ Βαλλερστάιν, Φυλή, έθνος, τάξη. Ο ι διφ ορούμενες ταυ­τότητες (μτφρ.: Αγγελος Ελεφάντης και Ελένη Καλαφάτη), Αθήνα:

Ο Πολίτης, 1991.

Μπαμπινιώτης Γεώργιος, Λεξικό της Ν έα ς Ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέν­τρο Λεξικολογίας, 1998.

Μπάουμαν Ζίγκμουντ, Ρευστο ί καιροί. Η ζωή την εποχή της αβεβαιότητας

(μτφρ.: Κωνσταντίνος Δ . Γεώρμας), Αθήνα: Μεταίχμιο, 2008.Μπάτλερ Τζούντιθ, Σώματα μ ε σημασία. Ο ρ ιοθετήσεις του «φύλου» στον

λόγο (μτφρ.: Πελαγία Μαρκέτου), Αθήνα: Εκκρεμές, 2008.Μπογιόπουλος Νίκος, «Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε». Ο ι υπαίτιοι της Κ ρ ί­

σης και το «Χ ρέος» της ανατροπής τους - Μ ια ευγενική απάντηση στους πραιτωριανούς των Μνημονίων, Αθήνα: Λιβάνης, 2011.

Mudde Cas, Populist Radical Right Parties in Europe, Ν έα Υόρκη: C am ­

bridge University Press, 2007 [ελληνική έκδοση: Mudde Cas, Λ α ϊ- κιστικά ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα στην Ευρώπη (μτφρ.: Θανά­

σης Αθανασίου), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2001].

Ν οδάρος Μάκης, «Φραουλοπαραγωγός ο φιρερίσκος της Ν έα ς Μανολά-

δας», enet.gr, 30.9.2013.Ο Ιός, « Ο Πλεύρης καίει τον Καρατζαφέρη. Ολίγον ακροδεξιοί;», πρώτο

μέρος, iospress.gr, 16.1.2005.

— , «Πιστεύω εις έναν Αδόλφο», efsyn.gr, 2.12.2012.

— , «Το αλφαβητάρι με τη σβάστικα», efsyn.gr, 16.3.2013.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 333

— , « Ο μισελληνισμός των “Ελληναρόδων”», efcyn.gr, 28.7.2013.

— , «Τα μακριά μαχαίρια της Χρυσής Αυγής», efcyn.gr, 22.9.2013.

— , «Το καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.», Η Εφημερίδα των

Συντακτών, 26.9.2013.

— , «Η γοητεία της ξενηλασίας», efcyn.gr, 6.10.2013.

Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος Δημοσθένης, «Χρυσή Αυγή, ακραίο κέν­

τρο και αριστερά. Διαψεύσεις και δυνατότητες», rnbnet.gr,

10.7.2012.

Παρασκευά-Βελουδογιάννη Δέσποινα, «Η συμβολή του επίσημου πολιτι­

κού λόγου στη νομιμοποίηση της Χρυσής Αυγής», Εκτός Γααμμής,

τχ. 3 1, Νοέμβρ ιος 2012.

Πολίτης Περικλής, «Μέσα μαζικής ενημέρωσης: Τ ο επικοινωνιακό πλαίσιο

και η γλώσσα τους. Κείμενο 4: Η λεπουργία των στερεοτύπων στη

γλώσσα των ΜΜΕ», greek-language.gr.

Πουλαντζάς Νίκος, «Σχετικά με τη λαϊκή απήχηση του φασισμού» (μτφρ.:

Χ.Γ.), στο Ν ίκος Πουλαντζάς, Ραλφ Μίλιμπαντ και Ζα ν Π ιερ Φάυ,

Προβλήματα του σύγχρονου κράτους και του φασιστικού φαινο­

μένου, Αθήνα: Θεμέλιο, 1981.

Πουλαντζάς Ν ίκος Α., Ο ι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό

(μτφρ.: Ν . Μηλιόπουλος), Αθήνα: Θεμέλιο, 2001.

— , Το κράτος, η εξουσία, ο σοσ ιαλ ισμός (μτφρ.: Γιάννης Κρητικός),

Αθήνα: Θεμέλιο, 2001

— , Φ ασισμός και δικτατορία. Η Τρίτη Δ ιεθνής αντιμέτωπη στον φασισμό

(μτφρ.: Χριστίνα Αγριαντώνη), Αθήνα: Θεμέλιο, 2006.

Πρωτοβουλία Καλλιθέας ενάντια στον φασισμό και τη ρατσιστική βία,

«Χρυσή Αυγή: Σούζα στα αφεντικά της», jungle-reportblpgspot.gr,

3.1.2013.

Ράιχ Βίλχελμ, Η μαζική ψυχολογία του (ρασισμού (μτφρ.: Ηρώ Δ. Λ ά μ ­

πρου), τόμ. πρώτος, Αθήνα: Μπουκουμάνης, 1975.

Reisigl Martin, «Analyzing political rhetoric», στο Ruth W od ak και Michat

Krzyianowski (επιμ.), Qualitative D iscourse Analysis in the Social

Sciences, Λονδίνο: Palgrave Macmillan, 2008.

Ritzer George (επιμ.). Encyclopedia o f Social Theory, Λονδίνο/Θάουζεντ

Ό ου κς/Ν έο Δελχί: Sage, 2005.

Σακελλαρόπουλος Σπύρος, «Η οργάνωση της κρατικής εξουσίας στη Μ ε­

ταπολίτευση. Φιλολαϊκή τομή στην καπιταλιστική συνέχεια». Εκτός

Γοαμμής, τχ. 34, Ν οέμβρ ιος 20 13.

Σβέρκος Νίκος, «Ανοίγει κι άλλο την ψαλίδα ο ΣΥΡΙΖΑ», Η Εφημερίδα

των Συντακτών, 2 1 -22.12.2013.

334 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

Σμυρναίος Νίκος, «Η ελληνική ακροδεξιά στο διαδίκτυο. Μια ανάλυση

γραφών», smyrnaios.net, 7.1.2013.

Σουλιώτης Γιάννης, «Φίλα προσκείμενος στη Χ.Α. ο ένας δράστης της δο ­

λοφονίας του Πακιστανού», Η Καθημερινή, 18.1.2013.

Spy, «Φάκελος “Χρυσή Αυγή”», jungle-report.blogspot.gr, 15.3.2012.

Στάθης Παναγιώτης, «Αποκλειστικό: Ό λ ο το πόρισμα του αντιεισαγγελέα

για τη Χρυσή Αυγή», capital.gr, 29.9.2013.

Συνήγορος του Πολίτη. Ανεξάρτητη Αρχή, Ειδική έκθεση (Ν ό μ ο ς

3094/2003 «Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις», παρ. 5

άρθρου 3). Το φαινόμενο της ρατσ ιστικής β ία ς στην Ελλάδα και η

αντιμετώπισή του, Αθήνα: 2 0 13, synigoros.gr.

Σχέδιο νόμου, «Καταπολέμηση εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας».

Σωτήρης Παναγιώτης, «Η εποχή των εξεγέρσεων και η αριστερά. Σκέψεις

για τις “πλατείες” και την πολιτική», στο Χρήστος Γιοβανόπουλος

και Δημήτρης Μητρόπουλος (επιμ.), Δημοκρατία Under Construc­

tion, Αθήνα: Α/συνέχεια, 2011.

— , «“Κατάσταση εξαίρεσης” ή οργανική κρίση; Θεωρητικά ζητήματα της

αυταρχικής μετάλλαξης του αστικού κράτους», Εκτός Γραμμής, τχ.

31, Ν οέμβρ ιος 2012.

Τζιαντζή Αφροδίτη: «Ξεχείλισε το ποτήρι η φρίκη της Σαλαμίνας», efeyn.gr,

9.11.2012.

— , «Ο ι άγνωστοι νεκροί των ταγμάτων εφόδου», efeyn.gr, 26.9.13.

Thomas Peter, «Αντιμέτωποι με την κρίση: Ο Γκράμσι και η πολιτική της

ηγεμονίας σήμερα» (μτφρ.: Παναγιώτης Σωτήρης), ektosgram

mis.gr, 5.6.2012.

Tooze Adam, The W ages o f Destruction. The Making and Breaking o f the

Nazi Economy, Νέα Υόρκη: Penguin, 2006.

Traverso Enzo, The Origins o f the Nazi Violence (μτφρ.: Janet Lloyd), Νέα

Υόρκη/Λονδίνο: The N ew Press, 2003, σ. 83 [ελληνική έκδοση:

Traverso Enzo, Ο ι ρ ίζες της ναζιστικής βίας. Μ ια ευρωπαϊκή γενε­αλογία (μτφρ.: Ν ίκος Κούρκουλος), Αθήνα: Εκδόσεις του Εικο­

στού Πρώτου, 2013].

— , «Η ναζιστική βία» (μτφρ.: Τάσος Μπέτζελος), Εκτός Γραμμής, τχ. 31,

Νοέμβρ ιος 2 0 12.

— , Δ ιά πυράς και σιδήρου. Π ε ρ ί του ευρω παϊκού εμφυλίου πολέμου

1914-1915, (μτφρ.: Γιάννης Ευαγγέλου), Αθήνα: Εκδόσεις του Ει­

κοστού Πρώτου, 2013.

Τριανταφυλλίδης Μανόλης, Λ εξικό της Κοινής Νεοελληνικής, greek-lan-

guage.gr.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 335

Τριάντης Βαγγέλης, «Αίμα, βία, πειθαρχία και φονική οπλοφορία», H O T - D O C , τχ. 36, Σεπτέμβριος 2013.

Τσίμας Παύλος, Έρευνα (τηλεοπτική εκπομπή), Αθήνα: Mega, 22.10.2013

(«Η κόκκινη ζώνη και οι μαύρες μπλούζες»).

Τσιμιτάκης Μ ατθαίος, «Μαχαιριά στην “καρδιά” της Αθήνας», Η Εφημε­ρ ίδα των Συντακτών, 18.1.2013.

Υπουργείο Εσωτερικών, «Εθνικές εκλογές 2009», ekloges-prev.singulario- gic.eu.

— , «Βουλευτικές εκλογές 2012», ekloges-prev.singularlogic.eu.

— , «Βουλευτικές εκλογές Ιούνιος 2012», ekloges.ypes.gr.

van Dijk Teun A., «Analyzing racism through Discourse Analysis. Some

methodological reflections», στο John H. Stanfield και Rutledge M.

Dennis (επιμ.), Race and Ethnicity in Research Methods, Νιούμπερυ Παρκ: Sage, 1993.

van Dijk Teun, «Racist discourse», στο Ellis Cashmore (επιμ.), Encyclopedia

o f Race and Ethnic Studies, Λονδίνο: Routledge, 2004.

van Leeuwen Theo, Discourse and Practice. N e w Tools For Critical D is­course Analysis, Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 2008.

W atten Barret, «Translating authority. A dorno’s cultural poetics in the A u ­thoritarian Personality», Φραγκφούρτη: ZEN A F , Universitat Frank­

furt, 2006, www.english.wayne.edu.

Wikipedia, «Monowitz concentration camp», en.wikipedia.org.W ilson Robin και Hainsworth Paul, Far-Right Parties and D iscourse in Eu­

rope: A Challenge for O u r Times, Βρυξέλλες: European Netw ork

Against Racism (ENAR), 2012, cms.horus.be.W od ak Ruth, «W hat C D A is about - a summary of its history, important

concepts and its developments», σ το Ruth W o d a k και Michael

Meyer (επιμ.), Methods o f Critical D iscourse Analysis, Λονδίνο/Θά-

ουζεντ Ό ου κς/Ν έο Δελχί: Sage, 2001.

W od ak Ruth και Fairdough Norman, «Recontextualizing European higher education policies: The cases o f Austria and Romania», Critical D is­course Studies, τχ. 7, αρ. I , Ν έα Υόρκη/Λονδίνο: Routledge, 2 010.

W odak Ruth και Richardson John E. (επιμ.), Analyzing Fascist Discourse. European Fascism in Talk and Text, Ν έα Υόρκη/Λονδίνο: Rout­

ledge, 2013.

Φραγκουδάκη Άννα, «Γύρω από το έργο του Basil Bernstein», Γλωσσικός

Υπολογιστής, τχ. 2, 2000, komvos.edu.gr.

— , Ο εθνικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2013.

Χατζηγεωργίου Άρης και Βέργου Ντάνι, «“Ν α απελαθούν οι ιερόδουλες

φορείς του A ID S ”», enetgr, 16.12.2011.

336 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΩΡΟΣ

Χορκχάιμερ Μαξ και Αντόρνο Τέοντορ Β., Διαλεκτική του Διαφ ω τισμού

(μτφρ.: Λευτέρης Αναγνώστου), Αθήνα: νήσος, 1996.

Ψαρρά Αγγέλικα, «Τιμωροί με φύλο στον Αγιο Παντελεήμονα», enthe-

mata.wordpress.com, 29.1.2012.

Ψαρράς Δημήτρης, Το κρυφό χέρ ι του Καρστζαφέρη. Η τηλεοπτική ανα­γέννηση της ελληνικής ακροδεξιάς, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2010.

— , Η μαύρη β ίβλος της Χ ρυσής Αυγής, Αθήνα: Πόλις, 2 0 12.

— , « Ο Δημήτρης Ψαρράς στο Tvxs: Η Χρυσή Αυγή είναι μισελληνική ορ ­

γάνωση», tvxs.gr, 2.7.2013.— , «Τρεις δεκαετίες με οδηγό τον Αδόλφο», efeyn.gr, 29.9.2013.

— , «Το κρυφό καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.», efcyn.gr,

29.9.2013.Ψ ημπης Μιχάλης, «Η κοινστιστική θεμελίωση της Χρυσής Αυγής και το

πραγματικό υποκείμενο της δράσης», rnbnet.gr, 22.9.2012.

Ψυχάρης Σταύρος Π., «Η μεγάλη δημοκρατική παράταξη», tovima.gr,

9.6.2013.

Πηγές πρωτογενούς υλικού και αναφορών της Χρυσής Αυγής

« 12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας - Ο Μ ΙΛ ΙΕΣ», xryshaygh.com, 21.10.2012.

«12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας», xryshaygh.com, 17.10.2012.

«Ανοιχτή εκδήλωση Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου στις Αχαρνές (19/5, 7:30 μ.μ.)», xryshaygh.com, 18.5.2013.

«Αρνείται το Ολοκαύτωμα ο βουλευτής της Χ.Α . Μ. Αρβανίτης»,

youtube.com, 10.6.2013.

«Βίντεο από Βίτσι: Ομιλία συναγωνιστή Παναγιώταρου και Εθνικός

Ύμνος», xryshaygh.com, 2.10.2013.«Βομβιστική επίθεση στα γραφεία της Τ.Ο. Μεσολογγίου», xryshaygh.com,

21.3.2013.« ΓΥ Θ Ε ΙΟ Παρασκευή 31/5: Εγκαίνια Τ.Ο. Μ Α Ν Η Σ - Κεντρικός ομιλητής:

Ν.Γ. Μιχαλολιόκος», xryshaygh.com, 30.5.2013.

«Δύο χιλιάδες εθνικιστές στα εγκαίνια της Τ.Ο. Βορείων Προαστίων», xry-

shaygh.com, 15.10.2012.

«Εγκαίνια Τ.Ο. Μ Α Ν Η Σ : Η ομιλία του Αρχηγού της Χρυσή ς Αυγής - Β ΙΝ ­

ΤΕΟ », xryshaygh.com, 3.6.2013.

«Εκατοντάδες Εθνικιστές στα εγκαίνια της Τ.Ο. Μάνης - Φωτορεπορτάζ,

Βίντεο», xryshaygh.com, 1.6.2013.

«Εκατοντάδες Εθνικιστές στον Ασπρόπυργο - Βίντεο», xryshaygh.com,

5.12.2012.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 337

«Η γυναίκα στον εθνικοσοσιαλισμό», whitewomenfront.blogspot.gr,

28.8.2010.

«Η έκτρωση είναι έγκλημα κατά της φυλής», whitewomenfrontblogspot.gr,

27.5.2007.

«Η θέση της γυναίκας στη Λαϊκή Κοινότητα», whitewomenfront.

blogspot.gr, 26.5.2007

«Η ιδεολογία μας ως προέκταση της κοσμοθεωρίας μας», antepithesi.gr,

27.6.2013.

«Η μεταφυσική διάσταση του “Α ίματος”», antepithesi.gr, 10.8.2013.

«Η ομιλία του Αρχηγού της Χρυσής Αυγής για την άλωση της Πόλης»,

xryshaygh.com, 30.5.2013.

«Θερμή υποδοχή του Αρχηγού της Χρυσής Αυγής στην Ιερά πόλη Μ ε­

σολογγίου - Β ΙΝ ΤΕΟ », xryshaygh.com, 24.3.2013.

« ΙΜ ΙΑ 2 0 13 - Μνήμη Ηρώων Σάββατο 2/2 19:00 - Συνεχής ενημέρωση στο

Xagr.net», xryshaygh.com, 1.2.2013.

« ΙΜ ΙΑ 2013: Η μεγαλειώδης συγκέντρωση μνήμης - (Φωτογραφίες, Βίν­τεο)», xryshaygh.com, 3.2.2013.

«Κασιδιάρης για Ολοκαύτωμα», youtube.com, 6.6.2013.

«Κασιδιάρης, χαστούκια στην Κανέλλη, νερό στην Λούρου!!», youtube.com, 7.6.2012.

«Κοσμοσυρροή στην γιορτή της μεγάλης Εθνικιστικής νίκης», xryshaygh.com, 15.6.2013.

«Λαοσύναξις στην Παιανία_Δώσε Ηλία Ξύλο Στην Λεσβία», youtube.com,8.6.2012.

«Ματ, Χυτήριο, Θέατρο», youtube.com, 11.10.2012.«Μέτωπο νεολαίας», xryshaygh.com.

«Μνήμη Αλώσεως: Ό λη η εκδήλωση - Φωτορεπορτάζ, Βίντεο», xrysh-

aygh.com, 29.5.2013.

«Ν.Γ. Μιχαλολιάκος για την γενοκτονία των Ποντίων», xryshaygh.com,

20.5.2013.«Ν.Γ. Μιχαλολικάκος: Δ εν γιορτάζουμε την επέτειο της κλεπτοκρατίας και

της προδοσίας!», xryshaygh.com, 24.7.2013.

«Ν.Γ. Μιχαλολιάκος: “Ο ι εθνικιστές δεν υποχωρούν”», xryshaygh.com,

12.5.2013.

«Ν.Γ. Μιχαλολιάκος: Τολμήστε να κάνετε εκλογές!», xryshaygh.com,

17.6.2013.

«Να δοθούν στη δημοσιότητα όλα τα ονόματα της λίστας Λαγκάρντ», xry- shaygh.com, 19.12.2012.

«Νικόλαος Μιχαλολιάκος. Η αλήθεια για το 1821», xryshaygh.com,

16.3.2013.

338 Ο ΕΧΘΡΟΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ, Ο ΤΙΜΟΡΟΣ

«Ξεκινούν σήμερα τα Μαθήματα Ελληνικής Ιστορίας από την Χρυσή

Αυγή», xryshaygh.com, 15.3.2013.

« Ο στόχος μας», bsrrecs.blogspot.gr.

«Ομιλία Γ.Γ. της Χρυσής Αυγής ενάντια στην τρομοκρατία κράτους και

παρακράτους», xryshaygh.com, 6.12.2012.

«Ομιλία Γ.Γ. της Χρυσής Αυγής στην εκδήλωση Μνήμης - ΙΜ ΙΑ 2 0 13», xry-

shaygh.com, 3.2.2013.

«Ομιλίες από τα εγκαίνια Τ.Ο. Βορείων Προαστίων», xryshaygh.com,

17.10.2012.

«Ομιλίες από τα εγκαίνια των γραφείων στο Μεσολόγγι», xryshaygh.com,

24.3.2013.

«Πάνω από 10.000 Εθνικιστές στην 12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας», xry-

shaygh.com, 20.10.2012.

«Προεκλογική ομιλία Ν. Μιχαλολιάκου στην Θεσσαλονίκη», xryshaygh.

com, 14.6.2012.

«Σεισμός στα εγκαίνια της Τ.Ο. Μεσολογγίου - Φ Ω Τ Ο ΓΡ Α Φ ΙΕ Σ , Β ΙΝ ­

ΤΕΟ», xryshaygh.com, 24.3.2013.

«Τελετή μνήμης για τα θύματα στον Μελιγαλά - 15 Σεπτεμβρίου 10 π.μ.»,

xryshaygh.com, I I . 9.2013.

«Τελετή μνήμης Θερμοπυλών 2012», xryshaygh.com, 26.8.2012.

«Ύ μνος Χρυσής Αυγής + Στίχοι», 9.8.2013.

«Φωτογραφικό αφιέρωμα στη 12η Γιορτή Ελληνικής Νεολαίας», xrysh-

aygh.com, 21.10.2012.

«Χιλιάδες Ελληνες στα Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Σ ΙΣΤΟΡ ΙΑΣ», xrysh-

aygh.com, 15.3.2013.

«Χρυσή Αυγή υπέρ των Εφοπλιστών και του Κεφαλαίου», youtube.com,

9.8.2013.

Βουλή των Ελλήνων, Κοινοβουλευτικός έλεγχος. Συζήτηση επίκαιρων ερω­

τήσεων, Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012, hellenicparliament.gr.

Βουλή των Ελλήνων, Επιτροπή Θ εσμώ ν και Διαφάνειας, Τετάρτη 19 Δ ε ­

κεμβρίου 2012, hellenicparliament.gr.

Βουλή των Ελλήνων, Συνεδρίαση ΡΚ Ε ', Τετάρτη 13 Φεβρουάριου 2013,

hellenicparliament.gr.

Καρακώστας Ευάγγελος, «Πιστεύουμε, Αγωνιζόμαστε, Νικούμε!», xrysh-

aygh.com, 7.9.2013.

Κουσουμβρής Χάρης, Γκρεμίζοντας τον μύθο της Χ ρυ σ ή ς Αυγής, Πει­

ραιάς: Έρεβος, 2004.

Λύκος Γ., «Ουσία του Ελληνισμού και Αγώνας», xryshaygh.com, 18.2.2013.

Μ αγειρείο Μ ετώ που Γυναικών, whitewomenfront-cooking.blogspot.gr.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 339

Μιχαλολιάκος Νικόλαος Γ., «Απολλώνιος λόγος», στου ιδίου, Η εξομολό­γηση ενός εθνικού, Αθήνα: Ελεύθερη Σκέψις [1980;].

Μιχαλολιάκος Νικόλαος Γ., «Δήλωση Γενικού Γραμματέα της Χρυσής

Αυγής, Νικολάου Γ. Μιχαλολιάκου», xryshaygh.com, 18.9.2013.Ποταγός, «Ένας μολυσματικός ιός», xryshaygh.com, 2.8.2013.

W einberg Gerhard L., (επιμ.), Hitler’s Second Book. The Unpublished Se­quel to Mein Kampf. By A d o lf H itler (μτφρ.: Krista Smith), Νέα

Υόρκη: Enigma Books, 2006.Χίτλερ Αδόλφος, Ο αγών μου (μτφρ.: Λεωνίδας Προεστίδης), Αθήνα: Κά­

κτος, 2006.

Σ τη ν ίδια σ ε ιρ ά κυκ λοφ ορ ού ν μετα ξύ άλλων:

Μ. Horkheimer, Ε. Fromm, Η. Marcuse Αυθεντία και οικογένεια

Ε. LaclauΓιο την επανάσταση της εποχής μας

j. HabermasΑλλαγή δομής της δημοσιότητας

Ε. BalibarΠολιτική και αλήθεια

Ν. Παναγιωτόπουλος (επιμ.)Για την εκπαίδευση του μέλλοντος Οι προτάσεις του Πιερ Μπουρντιέ

Γ. Μηλιάς, Δ. Δημούλης, Γ. Οικονομάκης Η θεωρία του Μαρξ για τον καπιταλισμό

Τζ. Μπάτλερ Ευάλωτη ζωή

Στ. Ντυφουά Η διασπορά

Κ. Παπαδάκος, Ζ. Φραγκοπούλου Από τον Φρόυντ στον Λακάν

Κοσμάς Ψυχοπαίδης Ήσσονα κριτικά

Γ. Μηλιάς, Δ.Π. Σωτηρόπουλος Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση

Α. Αθανασίου (επιμ.) Επιτελεστικότητα και επισφάλεια Η Τζούντιθ Μπάτλερ στην Αθήνα

Νίκος ΒαφέαςΑπό τον Ληστή στον Αντάρτη

Τα ένοπλα κινήματα των Γιαγάδων στη Σάμο (1914-1925)

Η παρούσα μελέτη εξετάζει τον πολιτικό λόγο της Χρυσής Αυγής από τη σκοπιά της ανάλυσης λόγου, σε ένα ερμηνευτικό πλαίσιο που αντλεί από την κοινωνική και την πολιτική θεωρία. Πρωτογενές υλικό της έρευ­νας αποτελούν δεκατρείς ομιλίες του «Αρχηγού» που εκφωνήθηκαν σε δημόσιες εκδηλώσεις του κόμματος την περίοδο 2012-2013.

Πρόκειται ακριβώς για την περίοδο η οποία υπήρξε, περισσότερο από κάθε άλλη, αντιπροσωπευτική για τις θέσεις και τις πρακτικές της ναζιστικής οργάνωσης. Το διάστημα αυτό η Χρυσή Αυγή κέρδισε σημα­ντική επιρροή στα λαϊκά στρώματα και επιδίωξε να διαμορφώσει τους δι­κούς της όρους διεκδίκησης της πολιτικής ηγεμονίας.

Με βασικό ερευνητικό ερώτημα τον τρόπο με τον οποίο η οργάνωση υποκειμενοποιεί το ακροατήριό της απευθυνόμενη σε αυτό, η συγγρα­φέας επιχειρεί να αναλύσει τις βασικές θεματικές που συγκροτούν τον επίσημο δημόσιο λόγο της Χρυσής Αυγής, όπως τις έννοιες του «αίμα­τος», του «εχθρού» και της «τιμωρίας», καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο λόγος διαρθρώνεται αλλά και «συνομιλεί» με άλλους δη­μόσιους λόγους της ίδιας περιόδου.

ISBN T ? fl-% 0 -5 fl,1-D0b-3