Д. В. Поликанов. Русско-суахили словарь, часть 1

339
MOSCOW STATE INSTITUTE OF INTERNATIONAL RELATIONS (MGIMO) Department of African Languages D.V. Polikanov Russian-Swahili Dictionary about 20 000 entries (edited by N.T. Petrenko)

description

D. V. Polikanov. Russian-Swahili Dictionary, part 1

Transcript of Д. В. Поликанов. Русско-суахили словарь, часть 1

MOSCOW STATE INSTITUTE

MOSCOW STATE INSTITUTEOF INTERNATIONAL RELATIONS(MGIMO)

Department of African Languages

D.V. Polikanov

Russian-SwahiliDictionary

about 20 000 entries

(edited by N.T. Petrenko)

Moscow1997

. . - : 20000 . ( . .. ) / .. . - ., 1997. - 672 .

.. , 1997 .FOREWORDMore than 30 years have passed since the last publication of the Russian-Swahili Dictionary in 1963. That's why there was an obvious necessity to compile a new dictionary which would reflect the development of both languages.This Russian-Swahili dictionary is the attempt to create such a modern dictionary that will make easy the translation and teaching of Russian and Swahili. The dictionary was compiled with the help of modern computer technologies, thus enabling the user to enjoy a great variety of synonyms. The dictionary contains about 20 000 vocabulary items from different fields of knowledge, such as economy, finance, politics, medicine, science and technology. Moreover, there is a supplementary list of geographical names. The author is grateful to his parents: V.M. Polikanov and E.A. Polikanova - for their help during his work at the dictionary and expresses his cordial gratitude to his teachers: N.T. Petrenko and the late N.V. Potekhina.LEXICOGRAPHICAL SOURCES

1) .. - . ., 1969 2) .. - . ., 1963 3) 4) "Kamusi" 5) ( . .. ), . 1-4. ., 1981 6) - ( .. ). ., 1987 7) Johnson F. A Standard English-Swahili Dictionary. L., 1963 8) Johnson F. A Standard Swahili-English Dictionary. L., 1963 9) Kamusi ya Kiswahili Sanifu. Dar es Salaam, 198110) Tafsiri Sanifu. 1-5, BAKITA. Dar es Salaam, 1975-85HOW TO USE THE DICTIONARY

All vocabulary items are put in the alphabetic order in accordance with the Russian alphabet. The main word of the vocabulary entry is printed in bold type: , . All commentaries are written in round brackets in italic type: (.), (.). Homonyms and different meanings of the word are marked with Arabic numerals with commentaries. Synonyms are separated by comma, nuances of definition by semicolon with a commentary if necessary: 1) () mwezi (mi-); mwezi mchimbu (mi-); mwezi kongo (mi-), mwezi mchanga (mi-), mwezi mwandamo (mi-), mwezi mdogo (mi-), mwezi mpya (mi-) 2) ( ) mwezi (mi-), shahari (-) (.); - mfunguo (mi-); mwezi wa mfungo (mi-), mwezi wa tumu (mi-)Swahili translations are given with regard to their common pronunciation. Part of the word or word combination that can be excluded without distortion of the meaning is given in square brackets: mfumba[ji], [ugonjwa wa] kaka. Words that can be replaced for one another are given in parentheses: -fanya (-n, -wa na, -patwa na, -shikwa na) huzuni.Swahili noun is followed by the plural prefix, the plural form or words (.) and (.), meaning that a noun is used either only in plural or in singular: kitabu (vi-), usingizi (.), maafa (.). If there is a hyphen in the brackets it means that a singular form prefix is similar to the plural: mbinu (-). Swahili infinitive is marked with a hyphen: -kutana, -zungumza. That also relates to other parts of speech that agree with Swahili nouns: -kali, -nne.

THE LIST OF ABBREVIATIONS. - - , . - . -. - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . . - . - . - . - . - , . - .-. - . - . - . - . - .. - .. - . - - . - - (-; -) - (-; -)-. - -. - -. - . - . - , - . - . - . - - . - . - . - . - . - . - . - - - . - , - - . - . - . - . - . - , . - . - - . - , - . - - - . - . - . - . - . - . - .-. - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - - . - . - . - , . - -. - -. - . - . - , . - . - RUSSIAN ALPHABET

SWAHILI ALPHABET

A aI iR rB bJ jS sCh chK kT tD dL lU uE eM mV vF fN nW wG gO oY yH hP pZ z

ila, na, waila; kumbe; kama vile, maana yake, yaani chengeu (vy-), kifuniko cha taa (vi-), kingio ya taa (-), shungi la taa (ma-) kasisi (ma-), padre (ma-), kahini (ma-) fupisho (ma-), kifupisho (vi-), mfupisho (mi-) aya (-), fasili (-), fungu (ma-), ibara (-), kifungu (vi-), sehemu (-) Mhabeshi (wa-) Uhabeshi (.) mwenye kushindania nafasi ya kusoma chuoni (wenye) hati ya kupata huduma kwa muda fulani (-) () msomaji wa kawaida (wa-), mtumiaji wa maktaba (wa-), mwazimaji (wa-); () mwenye simu (wenye) -agiza mapema mborigini (wa-), mshenzi (wa-), mwenyeji (w-), mzaliwa (wa-) kuharibu mimba, kutoa mimba; -avya mimba, -haribu mimba, -toa mimba () aprikoti (ma-) -a aprikoti kipeo (vi-), kilele (vi-) (.) utawala kamili wa mfalme (tawala) halisi, kabisa, kenyekenye halisi, hasa, - kikamilifu; thamani halisi (-) kisharabio (vi-) -fyonza, -sharabu ufyonzaji (.), usharabu (.) - kuwazika tu dhahania (-) upuuzi (.), upumbavu (.), mapiswa (.), pwaji (-) -a upuuzi, -a upumbavu jipu (ma-), tambazi (ma-); ( ) halula (-) jiramlalo (ma-) mstari wa mbele (mi-); (.) doria (-), watangulizi (.); -wa mstari wa mbele -a mbele kituo cha nje (vi-) kituo cha mbele (vi-) advansi (-), karadha (-), masurufu (.; -) -harijia, -toa advansi, -toa karadha -a advansi, -a karadha jukwaa wazi la mbele (ma-) shani (-), jambo la hatari (mambo); (.) kamari na vita (-) hali ya ujasiri (-), kucheza kamari mzizimizi (wa-), mcheza kamari (wa-) -a hatari, -a kujihatarisha hali mbaya inayoweza kuleta ajali (-) -na-o-weza kuleta ajali ajali (-), shani (-), tukio la ajali (ma-), vunjiko (ma-); () mbanjo (mi-) Agosti (-) -a Agosti chekeamwezi (-) kituo cha ndege za kivita (vi-) tikiti ya ndege (-), tikiti ya eropleni (-) bomu (ma-) 1) () kutelemka kwa askari wa miavuli 2) ( ) kikundi cha askari wa miavuli (vi-) mwongozaji wa safari za ndege (wa-) kiwanda cha ndege (vi-), kiwanda cha kutengeneza eropleni (vi-) kampuni ya ndege (-) muundaji wa eropleni (wa-), mtengenezaji wa eropleni (wa-) njia ya kawaida ya ndege (-) eropleni ya kubebea ndege nyingine (-) uundaji wa modeli za ndege (.) mwundaji wa modeli za ndege (wa-) modeli ya ndege (-), modeli ya eropleni (-) manowari a kubebea ndege (-) kikosi cha eropleni (vi-) abiria wa ndege (ma-; -), abiria wa eropleni (ma-; -) mawasiliano kwa kutumia eropleni (.) upigaji wa picha kutoka eropleni (.) mwanahewa (wa-), rubani wa ndege (ma-)

njia ya kawaida ya ndege (-) -a eropleni, -a ndege jeshi la ndege (ma-), uanahewa (.) kikosi cha jeshi la ndege (vi-) shule ya kufundisha marubani (-), shule ya kufundisha wanahewa (-) ugonjwa wa ukosefu wa vitamini (ma-), ukosefu wa vitamini (.), maradhi upungufu vitamini (.) 1) () mlangalanga (mi-), mparachichi (mi-) 2) () parachichi (ma-) operesheni dharura (-) -a dharura, -a ghafula (.) alfajiri (-), mapambazuko (.), uchao (.) mwenyeji wa Australia (w-) -a [kutoka] Australia Australia (-) kituo cha motokaa (vi-) -a kuhusu maisha ya mtu mwenyewe tarijama (-), tawasifu (-) mfumo wa breki za kiotomatiki (mi-) () motokaa abiria (-), autobasi (-), basi (ma-; -); ( ) matwana (-); (, ..) katara (ma-) -a basi resi ya motokaa (-), mbio za motokaa (.)

mwanaresi (w-) hati (-), sahihi (-), saini (-) chombo cha kupangusa kioo (vy-) ufundi wa magari (.) -a kuhusu ujenzi na huduma za barabara 1) () uwanja wa kujaribia motokaa (nyanja) 2) ( ) uwanja wa kufanyika kwa mbio za motokaa (nyanja) kiwanda cha kutengeneza motakaa (vi-) ofisa wa polisi ya barabara (ma-) polisi ya barabara (-) berenge lenye mota (ma-), toroli yenye mota (-) msafara wa magari (mi-), msururu wa magari (mi-) gari lenye krini (ma-), gari la kambarau (ma-) jabari (-), mtawala wa pekee (wa-) -a utawala wa pekee utawala wa pekee (.) mwendesha wa gari la kibinafsi (wa-) barabara kuu (-) 1) () mzinga wa bombom (mi-), bombomu (-) 2) () mashine kujiendesha yenyewe (-) uletaji wa mashine ziendazo zenyewe (.) -a kiotomatiki, -a kujiendesha -tia mashine za kujiendesha

zana za kujiendesha (.) - kiotomatiki, - kujiendesha, - kufanya kazi mwenyewe mpiga bombomu (wa-), askari wa kupiga bombomu (-; ma-) motokaa (-), gari (ma-) 1) () utengenezaji wa motokaa (magari) (.) 2) () viwanda vya kutengeneza magari (motokaa) (.) mwendesha [wa] gari (wa-), dereva (ma-) gari (ma-; -); katara (ma-); kipigambio (vi-), motokaa ya resi (-); sofa (-); motokaa abiria (-), motokaa (-), gari (ma-) -a gari, -a motokaa ujitawala katika mambo ya ndani (.), kujitawala katika mambo ya ndani -a kujitawala -enyewe katika mambo ya ndani, -enye kujitawala -enyewe katika mambo ya ndani piloti ya kiotomatiki (-) foko (-) mpira wa nje (mi-), tairi (-; ma-) picha ya mtu mwenyewe (-) trela (-; ma-) . mbuni (wa-), mtengenezaji (wa-), mtunga[ji] (wa-), mtunzi (wa-), mwandishi (wa-); katabahu (-); mfungaji (wa-)

. -a kurekebisha magari, -a kutengeneza magari muhtasari wa tasnifu (mi-) -a utawala wa pekee (, ) adhama (-), hadhi (-; m-), mamlaka (-; ma-), mbwembwe (-), heshima (-) mufti, -enye heshima, -enye hadhi -a mtungaji, -a mwandishi, -a mbuni; haki za mwandishi (.), haki za mbuni (.) kalamu wino (-), kalamu ya mfukoni (-), peni (-; ma-) makanika wa magari (ma-), fundi wa magari (ma-) barabara magari (-), njia ya magari (-), njia kuu (-) magari (.) . msuluhu wa magari (mi-), mkururo wa magari (mi-) mkatani (mi-) kitenda (vi-) ajenti (ma-), kaimu (ma-), mtumwaji (wa-), wakili (ma-) shirika (ma-), wakala (-; .); shirika la habari (ma-) mtando wa maajenti (mi-) mchochezi (wa-), mshawishi (wa-) -a kushawishi, -a kueneza habari za ushawishi ushawishi (.) ( -., -.) -kampenia, -shawishi, -votesha mwana wa kondoo (wana, waana) mtu asiyeamini uwezekano wa kufahamu dunia (wa-) nadharia ya kutoamini uwezekano wa kufahamu dunia (-) -tapatapa, -wa na maumivu makuu maumivu makuu (.) -a kuhusu ukulima, -a kilimo mashine (-); ( ) cherehani (-) kibali (vi-) ugomvi (.), ushambulizi (.), tadi (-) hujuma (-), uchokozi (.), ushambulizi (ma-), utadi (.) -a hujuma, -a ugomvi, -a ushambulizi, -a uchokozi; -jitapa mchokozi (wa-), mkatili (wa-), mshambuliaji (wa-), mvamizi (wa-), mleta vita (wa-) mtaalamu wa ukulima (wa-), bwana shamba (ma-;-) elimu ya ukulima (-) -a kuunganisha kilimo na viwanda mtaalamu wa ukulima (wa-), fundi kilimo (ma-), bwana shamba (ma-; -) ustadi wa ukulima (.), elimu ya ukulima (-) matumizi madawa shambani (.), ufundi wa kemistri katika ukulima (.) jahanamu (-), jahim[u] (-) Adam[u] kongomeo (ma-), koromeo (ma-; -), dundumio (-), zoloto (-) uzoefu (.), kujizoeza adapta (-) -endekeza, -jirekebisha, -jizoelea, -zoea mnenea (wa-), mwanasheria (w-), mwombezi (wa-), wakili (ma-) kufu, -linganifu halula (-), uvimbe kooni (.) umati (.), wafuasi (.), wafuataji (.), mafuatano (.) kitatange (vi-) -a uendeshaji, -a utawala; muundo wa uendeshaji (mi-); tawala (-); uhazili (.); tawala (-); jengo la utawala (ma-); wadi (-); ofisa mwendeshaji (ma-) 1) () meneja (ma-; -), msajili (wa-), msimamizi (wa-), mwendeshaji (wa-), ofisa tawala (ma-) 2) () mpokezi (wa-), mpokeaji katika hoteli (wa-) 3) () kabidhi wasii mkuu (-) hukumu (-), wasimamizi (.), serikali (-), tengenezo (ma-), uendeshaji (.), utawala (tawala) -tawala, -endesha, -simamia admeli (ma-)

anwani (-) (, ) mzungumziwa (wa-); () anayepelekewa barua -tia anwani, -pelekea -a jahanamu; (.) -kali, -gumu; ( - ) zakumu (-) mpambe (wa-), akida (ma-) kukuru (-) harara (-) -a harara; mcheza kamari (wa-) abeche (-), alfabeti (-); alama za simu ya upepo (.) -a alfabeti; (.) rahisi, -bainifu Mwasia (wa-) - Kiasia, -a Asia uelekeo (.; ma-) Asia (-) naitrojeni (-) kongoti (-; ma-) pande l barafu (ma-) mtalamia (wa-), mwanaakademia (w-) -a kiakademia, -a kisayansi -a kinadharia akademia (-); Taaluma Sayansi (-), Akademia ya Sayansi (-) () mgunga (mi-), mjatete (mi-), mkamba[l]a (mi-), kikwata (vi-); mlingo (mi-); mwati (mi-) rangi maji (-) eneo la maji (ma-) bomba la maji (ma-), mfereji wa maji safi (mi-) kujizoeza hali ya hewa (.), kujizoelea mazingira -zoea, -jizoelea hewa (.) vishuo (.), ufuasi (.) -endekeza, -fuata mjumuiko wa lahani (mi-), mchanganyo wa tuni (mi-) akodioni (-) hawala (-) -kusanya, -limbika, -dunduliza; -nasa nguvu za umeme kutoka kwenye jua beteri (-) ukusanyaji (.), ulimbikizaji (.) kwa unadhifu, kwa utuvu, barabara, kwa ukamilifu, polepole, kwa utaratibu nadhafa (-), siasa (-), tasifida (-), tora (-), unadhifu (.), usabihi (.), usadifu (.), usahihi (.), utuvu (.), utaratibu (.), uangalifu (.), usafi (.), utanashati (.) 1) () -angalifu, madhubuti, mahususi; msarifu (wa-); kazi sawa (-) 2) () nadhifu, -tanashati, safi ekar[i] (-) akrobati (ma-); sarakasi (-) uakrobati (.) kichapuo (vi-) mchapuko (mi-), uchapuzi (.), uharakishaji (.) kifaa (vi-), kishiriki (vi-) ukubalifu (.), hakika (-) 1) () itifaki (-), protokali (-), waraka (nyaraka), hati (-) 2) () kitendo (vi-), mpango (mi-), mtendo (mi-), tendo (ma-), amali (-) 3) (.) kitendo (vi-), sehemu ya mchezo (-) 4) () kitendo cha kuzini (vi-) mchezaji (wa-), mwigizaji (wa-), mcheza (wa-) 1) (.) rasil[i]mali (-) 2) () watendaji (.), wanaharakati (.) uhimiz[w]aji (.), ufufuo (.) -fu[l]uliza, -himiza, -tia mkiki, -ongeza juhudi, -zidisha juhudi -jihimiza, -ongeza juhudi, -zidisha juhudi mwanaharakati (w-), kada (ma-; -), kiongozi (vi-), mtendaji (wa-), mwenye juhudi (wenye) hodari, kimatendo, kwa bidii, kwa juhudi ari (-), bidii (-), mkiki (-; mi-), mkikimkiki (mi-), utendaji (.) -amilifu, -epesi, hodari, - kimatendo; kazi moto (-); mshirika shupavu (wa-); -chanjaruka; -kaakaa kisasa - kisasa papa (-); () kapungu (-), pingusi (-; ma-); kinegwe (-); papa chui (-); sumbwi (-); kinegwe (-) () fuanda (-) mtaalamu wa akustiki (wa-) akustiki (-) -a akustiki mkunga (wa-), mzalisha (wa-) elimu ukunga (-), ukunga (.) 1) (, ) lafudhi (-), lahaja (-), tamko (ma-) 2) () mkazo (mi-); mkazo wa sauti (mi-); -. -tia mkazo, -tilia mkazo, -weka mkazo, -wekea mkazo -sisitiza, -tia nguvu, -tia mkazo (.) kibali cha kufanya mkataba wa kibiashara (vi-) kodi (-), ushuru (.) mwenye hisa (wenye), mshiriki mali (wa-) -a bia, -a hisa 1) (.) hisa (-) 2) () kitendo (vi-), tendwa (-) aljebra (-) [-] kialjebra kawaida (-), utaratibu wa kufumbua fumbo (taratibu) kijogoo (vi-) -piga wekundu, -iva (.) udhuru (.), ushahidi wa kutohusika na jinai (.) alidedi (-) haraja (-), ruzuku kwa mke aliyeachwa na mumewe (-) ( ) alifu (-) ugonjwa wa ulevi (ma-) mlevi [wa] kupindukia (wa-); -lewa alkoholi (-), kileo (vi-), ulevi (.) -a ulevi; sumu ulevi (-); (.) tembo (-); mnywo (mi-), sharabu (-); ( ) uraka (.), pombe (-), boza (-), gongo (-), akari (-), waragi (-), ndaza (-), konyagi (-), piwa (-), chibuku (-) Allah (-), bwana (ma-; -), Illahi (.); Allah akbar -a mfano, -a fumbo, -a majazi, -a istiara fumbo (ma-), istiara (-), majazi (.), methali (-), mfano (mi-), tashibihi (-) ugonjwa wa kutovumilia kitu fulani (ma-) aina ya mamba katika Amerika Kusini (-) 1) () mlangalanga (mi-), mparachichi (mi-) 2) () parachichi (ma-) aleluya, haleluya takariri ya vina (-) alofoni (-) - kitope kitope (.)

mwendo wa tunga (mi-) almasi (-), merimeri (-) mshubiri (mi-), udi (.) altare (-), madhabahu (-), patakatifu abeche (-), alfabeti (-), herufi (-), tahijia (-); () abtathi (-), abjadi (-); -a kufuata alfabeti; mpango wa alfabeti (mi-) mkemia mchawi (wa-) nyiminyimi, kwa uchoyo, kwa pupa choyo (.), papio (-), pupa (-), tamaa (-), ubuge (.), uchoyo (.) () mlaji (wa-), mtu wa tamaa (wa-), mwenye roho (wenye), mchoyo (wa-); -bokoka, -wa na roho (.) -ekundu mtu wa kimazeru (wa-), zeruzeru (ma-) kitabu cha kutilia picha (vi-) uteyai (.) kataa chumba (-), bacha (ma-), daka (ma-) takwimu (-) kuparamia milima, kupanda milima mpanda milima (wa-) chaguo (ma-), hitiari (-) -ingine, -a pili, -enye hitiari ya mambo mawili kupenda wengine kuliko nafsi yake mwangalizi wa maslahi ya watu wengine (wa-) ( ) alfa (-) mwingamano (mi-), muungano (mi-), afikiano (ma-) -a aluminiamu aluminiamu (-) amazon (-; ma-) () bwache (-), mchicha (mi-) bohari (-; ma-), ghala (ma-; -) majikwezo (.), kiburi (.), kimene (.), majivuno (.) ambari (-) tundu (ma-), tobo (ma-) 1) ( ) harufu (-), ituri (-), manukato (.), nukio (ma-) 2) ( ) mnuko (mi-), ukuba (.), uvundo (.) dispensari (-), zahanati (-) kilimi (vi-), mtapa (mi-), nari (-) amiba (-) 1) Amerika (.); Amerika Kusini (.) 2) () Marekani (-), Muungano wa Nchi za Amerika (mi-) Mmarekani (wa-), Mwamerika (wa-) - kimarekani, -a kiamerika yakuti (-; ma-) amilesi (-) asidi amino (-) amin[a]

amonia (-) zalio (ma-) - msamaha, -samehe, -achilia huru, -hurumia msamaha (mi-), kuachilia huru asherati (-), uzinifu (.), ufisadi (.) -zinifu, -a asherati; tembezi (ma-); fuska (-); fisadi (ma-) shokomzoba (-) 1) (.) upunguz[w]aji wa thamani ya vifaa kutokana na kufukaa kwake (.) 2) (.) uchakavu (.) 3) (, ) ulainishaji wa pigo (.), kuzimua kwa mkutuo -nyumbuka bila sura ampea (-) ameta (-) mfiko (mi-), mzagao (mi-), tambo (-;ma-) kichupa (vi-) mkato (mi-) -kata amali (-), azima (-), fingo (ma-), hirizi (-), kago (ma-), kinga (-), mpagaro (mi-), pagao (ma-), pingu (-; ma-), talasimu (ma-), tambavu (ma-; -), mdundugo (mi-), usira (.), pigi (-; ma-); -azimu () mavazi ya askari (.); () lijamu na kigwe cha kuongozea farasi amfibia (-); (.) chombo chenye kuweza kupita nchi kavu na majini (vi-) sehemu ya kati ya ukumbi wa masirahi (-) anaboli (-) mbibo (mi-), mkanju (mi-), mkorosho (mi-) 1) () mchanganuo (mi-), uchambuzi (.), uchanganuo (.), uchunguzi (.) 2) (, ..) upimaji (.); upimaji damu (.) -chambua, -changanua, -hakiki, -tikisa, -chungua mchambuzi (wa-), mchunguzi (wa-) kiuchambuzi - kimchanganua, - uchambuzi kifano (vi-), kitu kilinganifu (vi-) -a kulinganika, -a kufanana, -moja kumoja (.), ulinganifu (.), ufananisho (.) tamthili (-), ufananaji (.), mfanano (mi-) marufaa (-) 1) () mnanasi (mi-) 2) () nanasi (ma-) nadharia ya kubatilisha utawala wa serikali (-), mafunzo ya kuleta fujo na kuondosha utawala wa serikali (-) mfitini (wa-), anayeleta fujo, mfujaji (wa-) -a kuleta fujo, -a kubatilisha utawala wa serikali fujo (ma-), ukosefu wa utaratibu (.), ukosekano wa utawala (.); fujofujo (ma-) -a kuhusu elimumwili

anatomia (-), elimumwili (-) hizaya (-), laana (ma-), shonga (-), ulaanifu (.) mweremita (wa-) masao (.) -si-o-tumika siku hizi, -kongwe banda l ndege (ma-), kibanda cha ndege (vi-) malaika (-); munkari (-), nduli (-); - malaika wa ulinzi (-) halula (-), ugonjwa wa koo (ma-) - kiingereza; Kiingereza (.), kimombo (vi-); chumvi haluli (-), haluli chumvi (-) -a Anglikana; Kanisa la Anglikana (ma-); padri (ma-) Mwingereza (wa-) Uingereza (.) androjeni (-) hekaya (-), kichekesha (vi-), mzaha (mi-), utani (.) upungufu wa damu (.), safura (-) kipande cha kupimia nguvu za upepo (vi-) -tia ganzi, -fisha ganzi, -ganzisha, -singizisha mgonjwa ganzi (-; ma-), nusukaputi (-) mchoraji wa wanyama (wa-) fomu (-), hati (-), hojaji (-), kidadisi (vi-) safura (-) tarehe (-), habari za zamani (.) mzingifuri (mi-) -chukua kwa nguvu, -nyang'anya, -tenga uchukuaji kwa nguvu (.), uonezi (.), kunyang'anya maelezo (.), muhtasari (mi-) -pitia kitanguo (vi-), mbatilisho (mi-), mtanguo (mi-), tanguo (ma-), ubatilishaji (ma-) -batili, -fusahi, -futa, -ghairi, -harimu, -ondoa, -vunja; -tangua mkataba anoda (-) kitu kisicho cha kawaida (vi-), kiroja (vi-), simo (-) -si-o wa kawaida, -a ajabu 1) () konokono (-), mstafeli (mi-), mtokwe (mi-); mtomoko (mi-); mtopetope (mi-) 2) () stafeli (ma-), konokono (-) asiyetaja jina lake barua ya kusingizia isiyosainiwa (-) kisiri, bila ya kutaja jina bila ya jina la mwandishi (mtungaji), -si-o- julikana jina lake tangazo (ma-), mgambo (mi-), unadi (.) -tangaza, -arifu kikundi (vi-); bendi (-); kundi la ngoma za kienyeji (ma-) uhasama (.), ushindani (.), husuma (-) -a kupinga, -a kushindana na, -a uhasama Antarktiki (-) erieli (-), waya redio (-; nyaya); erieli kuchomoa (-) kiuavijasumu (vi-), ngaomwili (-) -a kupigana na vita, -a kupinga vita -a kupigana na demokrasi, -a kupinga demokrasi dawa kutopoa (-; ma-) -a kupigana na ubeberu, -a kupinga ubeberu 1) () mkusanyaji wa vitu vya kikale (wa-) 2)() mwuza wa vitu vya kikale (wa-) - kikale kunjo kigongo (ma-) -a kuchukiza ukomunisti, -a kupigana na ukomunisti, -a kupinga ukomunisti kinyume logi (vi-) () hirola (-), kulungu (-), topi (-), mbawala (-), mindi (-), funo (-); - nyumbu (-); - paa (-), paa nuaga (-); - mpofu (-); - malu (-), tandala (-); - pofu (-); - paa (-); tohe (-); mbungu (-); palahala (-); tohe (-); mbarapi (-) -a kinyume cha hiari ya watu () bweshu (ma-) chuki (.), chukio (ma-), karaha (-) kitu kinachohitilafiana kabisa na kingine (vi-) -enye kupinga dini, -a kukana Mungu masakasaka (.), hali uchafu (-) anayedharau Wayahudi tabia ya kuwabughudhi Wayahudi (-) kiuavijidudu (vi-) kinyume (vi-), tabaini (-) mpingaji wa ufashisti (wa-) kitengua kimbunga (vi-) -na-o-husu utamaduni wa Wayunani na Warumi diwani (ma-), makusanyo maandishi (.), koja la mashairi (ma-) kinyume (vi-), neno lenye maana tofauti kabisa (ma-) (.) breki (-), kitulio (vi-) makaa magumu (.) mwenye sarakasi au masirahi (wenye) mahali kwenye dari pa kuwekea na kuhifadhia vitu elimu ya watu, asili , mabadili na maendeleo yao (-) mazingira (.), kitende (vi-), mastakimu (.) ( ) mkundu (mi-), mwaranda (mi-), tundu (ma-; -) mkabala wa, soli, uso kwa uso, ana kwa ana (.) hali ambapo tikiti zote zimeuzwa (-) mshamo (mi-)

aorta (-) fleti ya vyumba vikubwa na vyenye nafasi nyingi (.) tepetepe, -tepetevu, -vivu, poroja; -sinzia, -tepeta utepetevu (.) -taka rufani, -taka hukumu ya jaji mkuu mrufani (wa-), mtaka rufani (wa-), mwombaji (wa-) -a rufani; mahakama rufani (-), korti ya rufaa (-) rufani (-), maombi (.) 1) () chungwa (ma-) 2) () mchungwa (mi-) -piga makofi, -piga vifijo makofi (.), vifijo (.) kinaya (-), uthubutifu wa kupita kiasi (.) kikomo (vi-), kikomoupeo (vi-), kilele (vi-), mnara (mi-), kipeo (vi-), ncha ya juu (-) ufunuo (.) kutoshughulikia siasa, tabia ya kutopenda siasa (-), kutojali siasa -si-oshughulikia siasa, baridi kwa siasa mteteaji (wa-), mwunga mkono (wa-), mpenzi (wa-) () maradhi ya ghafula (.), kifafa (vi-) kifafa (vi-), maradhi ya ghafula (.) mtume (mi-), rasuli (-) alama mkato juu (-), apostrofi (-)

kimo (vi-) 1) () chombo (vy-), mtambo (mi-), seti (-), mashine (-); mashine ya kuonyesha filamu (-); ukamio (.); mtambo wa kumulikia (mi-) 2) () maofisa (.), watendaji (.) maabara la (-) vifaa (.), vyombo (.), zana (-) (.) mtendaji (wa-), ofisa (ma-) kibole (vi-), kidoletumbo (vi-) hamu kula (-), njaa (-); ujapongo (.) -a kuleta hamu ya kula, -a kukolea nakshi (-); ( ) kipambio (vi-) kadirio (ma-) Aprili (-) 1) (.) bila ya kutegemea maarifa 2) (.) bila ya kusahihisha mapema, bila ya kutayarisha mapema (.) -si-o-tegemea maarifa mjarabati, -li-o-jaribiwa () kibla (-), mhirabu (mi-) chumba cha dawa (vy-), duka la dawa (ma-), dispensari (-) mgawaji dawa (wa-), mtoa dawa (wa-), mwuza dawa (wa-) seti ya madawa (-), mfuko wa madawa (mi-) Mwarabu (wa-), Mmanga (wa-); (.) - Msuli (wa-) mchorochoro (mi-) - kiarabu, -a kimanga; mraa (mi-); Kiarabu (.), ( - ) Kimanga (.); hati kiarabu (-); tarakimu za kiarabu (.) -a kimanga, -a Uarabuni r Arabu (ma-), Manga (-), Uarabuni (.); Umanga (.) [] ( ) araka (-) 1) () mnjugunyasa (mi-), mnjugu (mi-) 2) () karanga (-; ma-), njugu (-); payaya (-) gari lenye magurudumu mawili makubwa linalobururwa na nyama (ma-) upinde (pinde) 1) () hakimu (ma-; -), msuluhishi (wa-), mwamuzi (wa-), mpatanishi (wa-) 2) (.) . maamuzi (.), suluhisho (ma-), upatanishi (.), usuluhishi (.) 1) () mtikiti (mi-) 2) () tikiti (ma-) kihunzi (.), kinyume (.) 1) () buruhani (-), hoja (-), jadiliano (ma-), nadharia (-), ngonjera (-), teto (ma-), thibitisho (ma-; -); makataa (.) 2) (.) hoja (-) mateto (.), hoja (-) -toa hoja eneo (ma-), kitali (vi-), medani (-), kituo (vi-), kiwanja (vi-); jukwaa l siasa (ma-)

kodi (-), lizi (-), mkodisho (mi-), ukodishaji (.), upangaji (.); unyarubanja (.), nyarubanja (-) mkodi (wa-), mkodishaji (wa-), mpanga (wa-) -a kukodi; kodi (-), ushuru (.); mrabaha (mi-) -kodi, -panga kifungo (vi-), kizuizi (vi-), rumande (-), ukamataji (.), usakaji (.), utiwaji nguvuni (.); taflisi (-), tanji (-) mfungwa (wa-), mahabusi (-) -weka kizuizini, -bamba, -kamata, -ti nguvuni, -weka rumande, -tia mbaroni, -weka ndani mbora (wa-), mtoto wa watu (wa-), mtu wa ukoo ulio bora (wa-), mtu wa nasaba ya juu (wa-) -a nasaba ya juu watu wa nasaba ya juu (.) hisabati (-) wimbo wa mwimbaji mmoja (nyimbo) tao (ma-); zege (-) tanzi (-; ma-), utanzi (tanzi) Arktiki (-) wingi wa manowari (vifaru, ndege za kivita) (.) kiunzi cha chuma kwa kutia zege (vi-) -a kijeshi jeshi (ma-)

harufu (-), ituri (-), ladha (.), manukato (.), riha (-), udi (.) -a manukato; mmikio (mi-), tarabizuna (-), marashi (.); mafuta tarabizuna (.) -a manukato, -enye harufu nzuri wanga (-) ghala ya silaha (-) -kaidi, -shika kani - ateshia; kisima cha ateshia (vi-) genge (ma-), ujima (.) ateri (-) -tamka; -sema kichembe; -tongoa tamko (ma-); matamshi ( .) -a mizinga mpiga mzinga (wa-) mizinga (.), jamii ya mizinga (-) mwanasanaa (w-), mcheza (wa-), mchezaji (wa-), mstadi wa sanaa (wa-) kinubi cha miguu (vi-) mpiga kinubi cha miguu (wa-) 1) kitu cha kikale (vi-), jambo la kikale (ma-) 2) (.) neno lisilotumika siku hizi (ma-) -a zamani sana, -a kikale malaika mkuu (-) mtaalamu wa elimu ya ubukuzi (wa-), mtaalamu wa utafiti wa vitu vya kale (wa-) elimu ya ubukuzi (-), akiolojia (-), elimu ya mambo ya kale (-) bohari tarehe (-), hifadhi (-), ofisi y nyaraka za kale (-) mhifadhi nyaraka (wa-) arkiaskofu (-), askofu mkuu kahini mkubwa wa kanisa la ortodoksi (ma-) Akimedesi jamii ya visiwa vidogo (-) msanifu ujenzi (wa-), mbuni (wa-), mchoraji [wa] ramani za nyumba (wa-), msanifu wa ramani za majengo (wa-) jenzi (ma-), ujenzi (e.); mjengo (mi-) -a ujenzi, -a kuhusu mtindo wa ujenzi mfereji wa kutia maji shambani (mi-) askari wa nyuma (.), walinzi wa nyuma (.) bingwa (ma-), hodari (ma-) asbestasi (-) -si-o na ulinganifu, -na-o-kosa mlingano pogo (-; ma-), ukosefu wa ulinganifu (.) ugo (nyugo) uchango (chango) -kinaifu, -kadirifu askobi; asidi askobi (-) asparagasi (-)

fani (-), kando (-; ma-), kipengele (vi-), mandhari (-; .), sura (-) mzamili (wa-) uzamili (.) mpumuo (mi-) asp[i]rini (-) mkutano (mi-), baraza (ma-; -) ; Baraza uu l Umoja wa Mataifa (ma-) sagai (-) uchura (.) noti (-), waraka wa benki (nyaraka), hati ya fedha (-) gharama (-) -gharimia, -harijia, -tenga fedha, -toa fedha -fananisha, -sawazisha; ( ) -tohoa 1) ( - ) -poteza jinsia, -poteza utaifa 2) (, ) -jisawazisha, -jifananisha na () kupoteza kwa jinsia; (.) mlishizo (mi-) msaidizi (wa-), mjima (wa-), mkufunzi (wa-); (.) mganga mdogo -saidia, -aviza, -auni mchaguo (mi-), kusanyiko (ma-), orodha (-), hesabu (-) 1) () chama (vy-), jumuia (-), shirika (ma-); chama cha soka (vy-) 2) (.) uhusiano (ma-)

-unganisha katika fikira, -tia pamoja asteroidi (-) ugonjwa wa pumu (ma-) mgonjwa wa pumu (wa-), mkosefu wa pumzi (wa-) majusi (ma-), mnajimu (wa-), mramali (wa-), mtabiri wa nyota (wa-) falaki (-), ramli (-), unajimu (.), utabiri wa nyota (.) mwanaanga (w-) mnajimu (wa-), mtaalamu wa nyota (wa-) -a unajimu, -a falaki, -a elimu ya nyota; (.) -kubwa sana (mno) falaki (-), unajimu (.), elimu ya nyota (-) fizikia ya nyota (-) bereu (-), lami (-); barabara lami (-) -ti lami, -tia bereu -a lami kukabwa roho, kuminywa koo marejeo ya tabia za asili (.) hujuma (-), shambulio (ma-), shambulizi (ma-); dharuba (-; ma-) -fanya hujuma, -fumua hujuma, -hujumu, -ramuka, -shambulia, -fanya mashambulizi, -vamia, -vizia; , a mshambuliaji (wa-) mkuu (wa-) ukafiri (.), kutoamini Mungu kafiri (ma-), mkana Mungu (wa-) () chumba cha mchoraji (vy-) mkakamao ateri (mi-) -a Atlantiki; Bahari Atlantiki (-) 1) () atlasi (-) 2) (.) kitabu cha ramani (vi-), atlasi (-) -a atlasi, kama atlasi kakawana (ma-), mbeja wa kano (wa-), mwatleti (wa-); sumsum[u]; -wa na umbo kuza, -kakawana mbio za riadha (.), riadha (-) 1) () anga (ma-; -), angahewa (-), hewa (-) 2) () hali (-), mazingira (.) -a angani, -a hewani; mvua (-) kisiwa cha matumbawe (vi-) atomi (-) - atomiki, - kiatomiki; uzani wa atomi (.); bomu l atomiki (ma-), bomu la kiatomiki (ma-); uzani wa atomi (.); nguvu atomi (-), nguvu za kiatomiki (.) tabia (-), dalili isiyotenganika (-), sifa (-) -pooza mwambata (wa-) shahada (-); shahada kutoka chuoni (-) sifa (-) () -sifu, -pendekeza tamasha (-;ma-) baraza (ma-;-), hadhara (-), majilis[i] (.;-) ukaguzi wa mahesabu fedha (.) 1) () hadhara (-), hadhira (-) 2) () darasa (-; ma-), chumba cha kusomea (vy-) -ita lilamu (-), mnada (mi-) . dalali (ma-), mnadi (wa-), mlanguzi (wa-) halisi, -a kweli mtenge (mi-), rengu (ma-) hila (-), werevu (.), madanganyo (.), hadaa (-) mwenye hadaa (wenye), mdanganyi (wa-), mwerevu (wa-), mwenye hila (wenye) bango (ma-), karatasi (-; ma-), tangazo (ma-), ilani (-) nyiso (-), msemo (mi-) Afrika (-); Afrika Kati (-); Afrika Mashariki (-) Mwafrika (wa-) afrikanaizesheni (-) - kiafrika ( ) mabakabaka meupe juu ulimi (.) kiambishi (vi-); kiambishi sifuri (vi-); kihusiano (vi-)

bumia (-), fashini nyuma (-) asteti (-) asetilini (-) kituo cha uwanja wa ndege (ma-) kiwanja cha ndege (vi-), uwanja wa ndege (nyanja) nadharia na uzoefu wa kuruka kwa eropleni eropleni (-), ndege (-) kiwanja cha ndege (vi-), uwanja wa eropleni (nyanja) bofu l angani (ma-), ndege ya puto (-)

1) () kipande [cha kupigilia sakafu] (vi-) 2) (.) jike (ma-) msagaliwa (wa-) kipepeo (vi-), nzigunzigu (-), popo (-; ma-); () kinywajasho (vi-), kipolepole (vi-), lalachini (-), makuyuni (-), mumrima (-), mwanamigunga (-), mwendakote (wa-), mwendakusi (-); - machwiojua (-); - kizambaraubato (vi-); - kiberitishamba (vi-); nondo (-) nyani (-; ma-), gendaeka (ma-) bibi (ma-;-), bi kizee (ma-; -), nyanya (-; ma-) mzigo (mi-) karia (-) -a mizigo; behewa l bidhaa (ma-), gari la mizigo (ma-) mpondo (mi-), upondo (pondo), kiopoo (vi-), chogoe (-), koleo (-; ma-) -piga wekundu zambarau (-); ngeu (-) mchezo wa mpira wa vinyoya (mi-) 1) () chanzo (vy-), shikizo (ma-) 2) kikao (vi-), kituo (vi-); kituo cha kijeshi (vi-) soko (-; ma-), marikiti (-), chete (vy-; -), gulio (ma-), genge (ma-) -a soko, -a marikiti; chete (vy-;-); maidani (-), soko (-; ma-) kororo (ma-) mrihani (mi-); kivumbasi (vi-), mvumbasi (mi-); () rihani (-) -tegemea, -wa na msingi, -wekwa juu ya msingi kalio (ma-), tegemeo (ma-), msingi (mi-) -tegemezi - kimsingi mtumbwi (mi-), kihori (vi-), hori (-; ma-) kisa (vi-), hadithi (-), ngano (-) birika (ma-;-), hodhi (ma-; -), pipa (ma-), tangi (ma-; -) bachela (ma-) boya (ma-; -), chelezo (vy-), kioleza (vi-) sharafa (-; ma-), ndevu za mashavuni (.) .

1) () mbiringani (mi-); mtunguja (mi-); mtura (mi-) 2) () bilingan[y]i (ma-) () nahodha (ma-; -); mnandi (-) mjuzi wa vijimea vidogo (wa-) elimu ya vijimea vidogo (-), taaluma ya bakteria (-) bakteria (-), kidudu (vi-), kijasumu (vi-), kijimea (vi-) bakshishi (-), chai (-), kadhongo (-) 1) () kibanda cha maonyesho (vi-) 2) () uchale (.), uchekeshaji (.) mtani (wa-), mcheshi (wa-), mchekeshaji (wa-) ala ya muziki kama banjo (-) mleta fitina (wa-), mfujaji (wa-), mpika [ma]jungu (wa-) 1) (.) bakaa (-), baki (-; ma-), urari (.); hesabu (-; ma-), urari wa biashara (.); urari wa malipo (.); uzani wa hesabu (.) 2) () mizani (-), mizania (-), urari (.), usawa (.), uzani (.); gurudumu tegemeo (ma-) matengo (.), mizani (-), rengu (ma-) -wiana, -jaribu kupata msawazo (.) mpumbavu (wa-), mpuuzi (wa-) msutu (mi-), mndule (mi-) mcheza ngoma za Ulaya (wa-) 1) ( ) ngoma za Ulaya (.), ustadi wa dansi za kizungu (stadi) 2) (. ) onyesho la ngoma (ma-), natiki ya dansi (-) 1) () boriti (ma-; -), mhimili (mi-), mwamba (mi-), taruma (ma-), ufumbi (ma-; fumbi), jiguzo (-); darumeti (-); ( ) mkingiko (mi-); mtambaapanya (mi-) 2) () mbuo (mi-), mvo (mi-) roshani (-) pointi (-), digrii (-; ma-) wimbo (nyimbo), utenzi (tenzi) () farumi (-); (.) takataka (-) elimu juu ya risasi (-) -a kibalistiki puto (ma-), mpira (mi-), baluni (-) -gombea uchaguzi, -tetea cheo, -tetea kiti; -gombea ubunge kura (-), voti (-) -endekeza, -engaenga, -tendekeza, -tundua -gaagaa, -tukuta, -wa mtundu mpendelevu (wa-), mpendwa (wa-) mtoto mtundu (wa-) deko (ma-), utundu (.) zeri (-) -tilia madawa katika maiti isioze mwanzi (mi-) 1) () mbamia (mi-), mbinda (mi-) 2) () binda (ma-), bamia (ma-) -na-o-julikana na wote, -a kawaida 1) () mgomba (mi-); () mchinjadamu (mi-), mzuzu (mi-), mfichachani (mi-), mkalimana (mi-), mkamachuma (mi-), mpanje (mi-); kigomba (vi-); mgomba- mwitu (mi-) 2) () ndizi (-), izu (ma-), dole (ma-); () tongo (-), mkonga wa tembo (mi-), mkono wa tembo (mi-), tongonya (ma-), pukusa (-), malindi (-), kisukari (vi-), dole (ma-), kichaazi (vi-), kijakazi (vi-), kikondo (vi-), kipukusa (vi-), kipukute (vi-), kono (ma-), mazu (.), ndovi (-), kojozi (-), bokoboko (ma-), ndizi kikojozi (-); makopa (.); ndizi Bungala (-) genge (ma-) mkumbuu (mi-), bendeji (-); ( ) mkowa (mi-) bahasha (-; ma-), kifurushi cha posta (vi-), kipeto (vi-) banjo (-) haramia (ma-), jahili (-; ma-), jambazi (ma-), jivi (ma-), kora (ma-), mkora (mi-; wa-) ujambazi (.), uharamia (.), ukatili (.) -a ujambazi, -a jinai, -a kihalifu benki (ma-; -), kanzi (-); Benki Maendeleo Ulimwenguni (-) 1) () fungu (ma-); kopo (ma-), mkebe (mi-), kibati (vi-) 2) () ufuko (fuko) dhifa (-), karamu (-) mkuu wa benki (wa-) noti (-, ma-), hati fedha, waraka wa benki (nyaraka) -a benki mfilisika (wa-), muflisi (wa-), mwenye kufilisika (wenye), suta (-); -filisi mpambanisho (mi-), muflisi (-), taflisi (-), ufilisi (.) busha l kufutia mzinga (ma-) fundo l utepe (ma-), kishada (vi-) - Kibantu chakogea (vy-), hamamu (-) mbuyu (mi-); () mlamba (mi-); buyu (ma-) batizo (-) baa (ma-; -), bufe (-), klabu pombe (-) ngoma (-); mganda (mi-); dogori (ma-), kuro (-), kumbwaya (-),msondo (mi-), kinganga (vi-); msonde (mi-); kilingo (vi-); chapuo (-), rika (-), tutu (-), hanzua (-); chondo (-), rewa (-); dungumaro (-); kikakasi cha kamani (vi-) 1) ( ) -piga ngoma, -chapua ngoma 2) (; .) -dunda, -bisha, -gonga dram[u]meja (ma-), lomba (ma-), mpiga ngoma (wa-) () mkundaji (mi-) 1) (.) nyumba ya vikosi vya askari (-) 2) () kibanda (vi-), upenu (penu) beberu l kondoo (ma-), kondoo (-), ng'onzi (-) nyama kondoo (-) (.) soko (ma-;-), marikiti (-), gulio (ma-), mahali pa kuuzwa vitu vikuukuu -gaagaa, -hangaika, -tapatapa mwana wa kondoo (wana; waana), ndama kondoo (-) mtungaji na mwimbaji wa nyimbo (wa-), mtumbuizi (wa-) tishari (ma-; -) bwana (ma-), bwanyenye (ma-; wa-), kabaila (ma-), mwinyi (mamwinyi) mhudumiaji katika baa (wa-) barometa (-), chombo cha kupimia msukumano wa hewa (vy-) -vinjari, -zurura () mzia (-) bareli (-), pipa (ma-) boma (ma-), kizuizi (vi-); mazongezonge (.) -zuia kwa boma, -zuia kwa mazonge, -weka vizuizi chui mweupe (-), namiri (-) tuta la mchanga (ma-) bahameli (-), kiludhu (.; -) wororo (.) -ororo, [-]laini shokoa (-), kazi ya lazima bila mshahara (-) mapato (.), faida (-), chumo (ma-) -langua 1) () kipingo (vi-), kizuio (vi-), kizuizi (vi-), mbigili (-; mi-); kizimba (vi-) 2) (.) kiunzi (vi-); mbio za kuruka viunzi (-) 1) () sauti dume (-), sauti nene (-) 2) (.) besi (-) (.) -nguruma, -zungumza kwa sauti nene mpira wa kikapu (mi-) mcheza mpira wa kikapu (wa-) mwandishi wa hurafa (wa-), mtungaji wa ngano (wa-) -kubwa sana, -a ajabu, -a mshangao kisa (vi-), ngano (-), hurafa (-), tasnifu (-) bwawa (ma-), chakogea (vy-), hamamu (-), hodhi (ma-; -), java (ma-); birika l kuogelea (ma-), dimbwi l kuogelea (ma-); bonde la mto (ma-) boma la ngome (ma-) -acha kazi, -gahamu, -goma sukari guru (-) mchoraji wa picha za mapigano (wa-), mchoraji wa matukio ya kivita (wa-) mapigano (.), vita (.; -) batalioni (-) () jiwe la tochi (ma-), jiwe la kurunzi (ma-) 1) () beteri (-) 2) ( ) hita (-), chombo cha kueneza joto nyumbani (vy-) 3) (.) jamii ya mizinga (-) 1) () mbatata (-; mi-) 2) () batata (-; ma-), kiazi (vi-), kiazi cha kwata (vi-); () kindoro (vi-), kinana (vi-), kirehani (vi-); kiazi sena (vi-), kwata jeupe (ma-); kiazi kindoro (vi-), kwata jekundu (ma-) nyambizi (-) bafta laini (-); kambriki (-) mbuji (-) kibakora (vi-) kibarua wa kijijini (vi-), mkulima mwajiriwa (wa-), nokoa (ma-) -fanya kazi ya kibarua kijijini mkoba wa safari (mi-), sanduku (ma-) mgambaji (wa-), mjisifu (wa-) -jikweza, -sema maneno ndaro, -jitutumua, -twaza hanjamu (ma-;-), kishaufu (vi-), lonyo (-; ma-), magigimo (.), majisifu (.), majivuno (.), mapyoro (.), ndaro (-), tutuo (ma-) kishungi (vi-), shungi (-; ma-), tamvua (ma-), utamvua (tamvua; ma-); chugachuga (-) shamba la mitikiti (ma-) kijidudu kidogo sana, kijasumu (vi-) tangi (ma-; -) -a mnara (.) -enye akili, -enye busara, -erevu kiatu (vi-), buti (ma-), mtarawanda (mi-), njuti (-) (.) mshona viatu (wa-) buruji (-; ma-), mnara (mi-), ngome (-) -ning'inia, -bimba, -pembeza mtoto, -vinya kesha (-; ma-) kimachomacho, kwa kujihadhari utunduizi (.), uvinjari (.), hadhari (-), uangalifu (.) -angalifu, nabihi, -tunduizi, -a macho, -enye hadhari; -tanabahi, -wa macho, -tahadhari mbio (-); , mchakamchaka (-); telki (-); kukimbia na vidaraja, mbio za kuruka viunzi (-); njia kukimbilia uwanja (-); kiguu na njia . kiboko (vi-), tomondo (-) mkimbizi (wa-), mtoro (wa-), sharidi (-; ma-) kijuujuu (, ) ovyo, -a juu juu, -a haraka fuli, kimbio, mbiombio utoro (.) mkimbiaji (wa-), mwanambio (w-) baa (-; ma-), balaa (-; ma-), dhara (ma-), dhila (-; ma-), kahati (-), maafa (.), mkasa (mi-), pigo (ma-; -), taabu (-), tata (ma-), msiba (mi-) -dhalilika, -fukarika, -ruzu, -tabakwa kinyonge ufukara (.), umas[i]kini (.), uhitaji (.), ukata (.), ulofa (.), urumo (.), usikini (.), usuta (.), utaiti (.), utule (.) 1) () dhalili, -kiwa; suta (-) 2) () hohehahe, - kifukara, maskini, -tule, -si-o na mbele wala nyuma; hohehahe (-), mkata (wa-), mtule (wa-); -dhalilika, -tabakwa () maskini (-) fukara (-; ma-), hawinde (ma-), kabwela (ma-), kapuku (ma-), kibapara (vi-), lofa (ma-), maskini (-), mkata (wa-), mkiwa (wa-), asiye na mbele wala nyuma (.) (.) suta (-), maskini (-) 1) ( ) ago (ma-), chuno (-), fupaja (ma-), kiga (vi-), kipingili mguu, kiweo (vi-), nyonga (-), paja (ma-), pembejo (-), unyonga (nyonga) 2) ( ) pengene (-) -a shida, maskini; shida (-), udhiki (.); udhalifu (.), umas[i]kini (.) baa (-; ma-), balaa (-; ma-), dhara (ma-), dhii (-), harubu (-), kahati (-), kunusi (-), maafa (.), madhilifu (.), masa[h]ibu (.), msiba (mi-), nakama (-), shari (-) -hitaji sana, -taiti bedui (ma-) -enda mbio, -kimbia, -piga mbio, -rufai, -rukudhu, -sharidi; ( ) -tiririka; -enda mbio kifarasi; -enda matiti, -enda telki; -kimbia mchakamchaka, -nyatua; -chomoka mbi, -kimbia mbio, -fyekua; -enda telki, -piga shoti, -enda shoti; -parakasa; -toroka gerezani, -kimbia gerezani; -kimbilia; -. -kimbilia mkimbizi (wa-), mtoro (wa-); (.) mhajirina (wa-) bila, ghairi , minghairi, pasina, pasipo; , laula; shelabela; bila masharti yote; ( ..) shambiro; bila ajizi; bila [] aibu; bila kikomo, sago; (-. ) bila kusema mengi; bila kiasi; () rabana; bila sababu, bila udhuru; mfululizo, mtawalia; safi; halahala; (. ) shambiro; bila mpembuo, pasina mpembuo, shelabela, kiholela; bila shaka; bila [] aibu; bilashi, bure; chewale, bila shida; bila kufanikiwa; bila ya kuchoka; shambiro; bila kuficha; ( ..) kasorobo; bila idadi, kochokocho; -fu[l]uliza -a bila ya alkoholi -enye mali, tajiri, -si-o maskini ukufuru (.), kutoamini Mungu, ukani wa Mungu (.) kafiri (ma-), mtu asiyeamini Mungu (wa-) - kikafiri, -a kukanya Mungu, -a kutoamini kuwa yuko Mungu -a bila ya kuleta maumivu -si-o na hofu, -si-o-ogopa ujane (.) -si-o na mipaka ukafiri (.) lindi la sahau (ma-), mwayiro (mi-), kutojulikana -si-o-julikana, -si-o-tambulikana shwari; shwari (-) asiye n hatia udufu (.) uchapwa (.) (, ) - chukuchuku, dufu, zaburi (-), zabwi ukosekano wa Serikali (.), machafuko ya mambo ya utawala (.) ukavu (.) kame, -kavu; mkuranga (mi-) -a kutorudia tena, -li-o-potea daima milele bila ya hewa; uwazi (.), mahali pasipo hewa bure, pasipo malipo -a bure, bila malipo ufefe (.), uajizi (.), ulegevu (.) -legevu, -nyong'onyevu, -enye moyo mchache; mtu teke (wa-); -tepeta -si-o-leta hasara, -si-o-dhuru -a mapema mno, -tangulifu bila ya kutoka nje -a kukata tamaa, -sio na matumaini () msimacho (wa-) 1) (.) tutwe, [-a] kimya 2) -tulivu, -kokotevu 1) (.) -si-o na kichwa, -li-o-katwa kichwa 2) (.) -pumbavu, -a upuuzi, -si-o na busara -si-o na sauti [nzuri] kutojua kusoma wala kuandika, ukosefu wa maarifa (.), ujinga (.) 1) () -si-o-jua kusoma wala kuandika 2) ( ) -enye makosa mengi bila mpaka, pasipo mpaka - bila mpaka maasumu; -takata uchochole (.) -a bila ya kipaji, -a bila ya ubingwa uzembe (.), ulegevu (.), utepetevu (.)

-tofanya kazi, -kaakaa, -totenda kidude (vi-), kitakataka (vi-) udohodoho (.); vikorokoro (.) ukunguni (.), uzingaji (.) mtu baridi (wa-), goigoi (-; ma-), jeta (-), lofa (ma-), mkora (mi-; wa-), mkunguni (wa-), mparuzi (wa-), msiri (wa-), mtepetevu (wa-), mzururaji (wa-); -wa na kizembe, -pumbaa kazi, -kaa kivivu kitango (.), tango (ma-), uzururaji (.) -gaagaa, -kaa vivi hivi, -kaa bure, -kaa kivivu, -pumbaa kazi, -vinjari, -zurura ukosefu wa fedha (.), kutokuwepo kwa pesa ugumba (.) () mgumba (wa-), mpweke (wa-), msiwana (wa-), mtu gumba (wa-)

-a bila ya nuksi, -si-o na nakisi ugoigoi (.) baridi, tepetepe, -vivu; -kaakaa, -tepeta luja (-), ombe (-), uketo (.); (.) maangamazi (.) bila ya kutoa ushahidi, -a kusingizia tu, -si-o na msingi () mhamiaji (wa-), mhamishi (wa-), msikwao (wa-), mhuni (wa-) keto, -refu, -a kimbizi, -si-o na kikomo cha chini upungufu wa njia njema (.) holela, kibubusa () -enye moyo mzito, -si-o na huruma, katili meringe (-) jahili, yosayosa, bila huruma ugumu (.), ujahili (.), ukatili (.) jahili, katili, -si-o na huruma, pasipo huruma; jahili (-; ma-), katili (ma-) ubaridi (.), uchapwa (.), udufu (.), uzimbezimbe (.) -fu, -li-ozimia, pasipo nguvu bure, kwa upurukushani umayale (.), ukavu wa macho, upurukushani (.) -zembe, -vivu, -purukushani; mpurukushani (wa-); -terema

-a kujitolea, -a kusahau nafsi yake udhalimu (.; ma-), ukosefu wa sheria (.), machafuko ya mambo ya sheria (.), ukatili (.), mvunjo wa sheria (mi-) -vunja sheria, -asi, -halifu -si-o sheria, haramu, -a kuvunja sheria salata (-), utovu wa haya (.), upujufu (.) hali ya kutolindwa (-), hali ya kutoweza kujihifadhi (-) -si-olindwa, -si-ohifadhiwa, -si-oweza kujihifadhi [-a] kimya, -a bila ya vilio upungufu wa mashamba (.), upungufu wa ardhi (.), shida za ukosefu wa mashamba (.) () mtu asiye na shamba (wa-) -si-o na chuki, -si-o na husuda, -changamfu () buda (-), kibogoyo (vi-) pasipo na msitu; nyika (-; ma-) -si-o na uasili, -si-o-tofautiana na -ingine pasipo na watu; hame (ma-) mizani (-), kapani (-) bila kiasi (.) -pumbavu, afkani, -jinga, -a upuuzi kimya (.), ukimya (.), unyamavu (e.) tutwe tutwe, [-a] kimya

-kaa kimya tuli makini (-), upole (.) tuli, -tulivu, shwari; -tulia ukosefu wa matumaini (.), kufa moyo bure, -a kukata tamaa, -si-o na matumaini, taabani -a bila ya uangalizi, -si-o na usimamizi bila kushtakiwa, bila ya kupata adhabu kutopata adhabu -si-oadhibishwa -a bila ya uhamisho wa fedha taslimu -si-o na miguu -si-o na pua kifisadi aibu (-), asherati (-), dondoo (ma-), ufisadi (.), uzinifu (.) () asherati (-); - -aibika -si-o na chukio, -a kutodhuru, -si-o-leta matata -tofuata adabu, -vunja maadili, -huni 1) ( ..) -potovu, -baya, makuruhu, -nyarafu 2) ( ) -a kuchukiza, -baya bila masharti yote -si-o - masharti, bila ya masharti, kabisa, pasipo neno zaidi

salama salama (-), usalama (.); -sitirika salama, pasipo hatari pasipo silaha pasipo msingi, -si-othibitika, pasipo sababu mfululizo (mi-) bila ya kituo, -a daima, bila ya kikomo 1) ( ) -a bila ya mwitiko, -si-o-pata mwitiko, -a kutoitikiwa 2) ( ) [-a] kimya, -a kutoitikia 3) (, ) pole, -tulivu, -tii, -nyenyekevu, -telekevu utovu wa dhamana (.) - bila madaraka, habali madhubuti; () -aminifu, -a kutumainiwa, -a kutegemea bila ya kuahirisha, bila ya kuchelewesha -a haraka, -a lazima bila ya kujali, pasipo kuangalia, pasipo kuhesabu, pasipo kufikiri -a bila ya kuleta furaha, -a kusononeka sahihi usahihi (.) sahihi, barabara, sawasawa ugoigoi (.), ukosefu wa kazi (.) mtu asiyeajiriwa (wa-), mtu asiye na kazi (wa-) -a bila ya kuleta furaha, -a kusononeka kabisa, kwa ukamilifu ubaridi (.), uzembe (.) yote ni mamoja, hakuna tofauti tepetepe; -kata kite, -tepeta kipofu, ovyo -kavu; mnyangalika (wa-) ubahaimu (.), ukosefu wa akili (.) shoro, bila ya matokeo, bure ubure (.), utupu (.), kutofaulu batili, shoro () mkiwa (wa-) kikondoo mbiginyo (-), saburi (-), ushukuru (.), utiifu (.), upole (.), uvumilivu (.) dhalili, -tulivu, -tii, -vumilivu 1) (.) -si-o na mikono 2) (.) si hodari, si mahiri; mkosi (wa-) bila ya hasara (.) -a bila ya mkazo, -si-o na shada -si-o-zuilika -kamilifu, -timilifu, -zuri . , mahoka, kichaa (vi-), kimkumku (.), mafuu (.), mapiswa (.), mbasua (-), (.), wazimu (.), wehu (.) () majinuni (-), mkichaa (wa-), mwehu (wehu), hoka (ma-) kikamilifu, vizuri -kamilifu, safi, timamu, -timilifu; ( ) [-] fasaha hakika, kabisa, uzuri, bila shaka -si-o - masharti, -a hakika bila kufanikiwa, bila kufaulu, shoro, bure, ovyo shoro, -si-ofaulu, -a bure sawa, bila kujali -vivu; -kata kite -nyangalika, -si-o na jina -a kukata tamaa, -si-o-leta matumaini besiboli (-) bekoni (-) kweupe (.), takato (ma-; -), weupe (.) -paka chokaa, -rasha, -wandika -a proteni; ( ) -a uteyai; uteyai (.) manja (-) 1) () protini (-) 2) () ute wa yai (nyute; mate), uteyai (.); ute mweupe wa jicho (nyute; mate) -enye nywele nyeupe -eupe sana [kama theluji], -eupe tititi -eupe, abyadhi; weupe (.); pau (ma-) Mbelgiji (wa-)

nguo (-); fulana za ndani (.), kiguo (vi-), nguo za ndani (.), nguondani (-); nguo za kitanda (.) chamba (vy-), utando wa jicho (tando) (.) kitelemsho (vi-) Bungala (.) - Bungala petroli (-) tangi la petroli (ma-) gari la kubebea petroli (ma-) -a petroli; stesheni petroli (-) uvumba (e.) . bomba la petroli (ma-) tangi la petroli (ma-) faraka (-) kando (-; ma-), ng'ambo (-), ombwe (-), pwaa (-), pwaji (-), pwani (-), sahili (-), mwambao (mi-), mpoa wa bahari (mi-), mrima (mi-), ukingo; mpwa (-); ngome (-) -tonesha udohodoho (.) iktisadi (-), mlimbiko (mi-), ukabidhi (.), uwekevu (.) kabidhi; msarifu (wa-), mwelekevu (wa-) -a kutunza; utunzaji (.) -pata mimba -enye mimba, -zito; mja mzito (wa-); -himili himila (-), mimba (-), matumbo (.), ujauzito (.) kofia (-; ma-) -hifadhi, -kabidhi, -limbika, -linda, -nafidhi, -okoa, -shunga, -vua; -weka ndani mboni za macho; -linda amani, -hifadhi amani -jiponya, -tahadhari- beriberi (-) pango (-; ma-), tundu (ma-; -) goko (ma-), muundi (mi-) shetani (ma-), ib[i]lisi (-;ma-) gumzo (ma-), kizungumzo (vi-), mahojiano (.), maongezi (.), semezano (ma-), zungumzo (ma-); mada (-); mdahalo (mi-) kibanda cha bustani (vi-) -zungumza, -ongea, -sukuma gumzo, -longa, -tongoa -kasirisha, -tunisha ( ) -ona chuki, -patwa na hasira, -wa na ghadhabu, -fura (.) kofia ya baharia (-) thabiti bila kikomo, milele, nenda rudi milele (-), hali ya kutokuwa na mwisho (-) - milele, -si-o na mwisho, pasipo kikomo, pasipo mpaka, pasipo kiasi bila ya uangalizi -si-ozuilika, -si-oangaliwa safi, -a kutotaka faida, -a kutotaka kujifaidisha -enyewe -si-o na mipaka, -si-o na mwisho 1) () -eupe, -a safura 2) ( ) bila kufyonza damu, bila ya kumwaga damu majinuni (-) () buge (ma-) asiye mwanachama daima, bila ya kusita, bila ya kukatiza mfululizo (mi-), mfungamano (mi-) bila ya kutua bure mghafala (mi-), umayale (.), uzembe (.), upurukushani (.), ukavu wa macho (.) () mghafala (wa-), mpurukushani (wa-) msobemsobe mkorogo (mi-), ukosefu wa mpango (.), utovu wa maongozi (.), ukosekano wa maongozi (.) bila ya mpango, -si-o na mpango bure, bwerere, chewale, goya, holela, mterera, nyara bure, bila ya malipo ugumba (.), utasa (.); ukame (.)

utasa (.) gumba, kame, tasa; mgumba (wa-), tasa (-); nyika (-; ma-); tasa (-); ( ) -parama makataa, mkataa -si-o na kifani, bora kabisa, -zuri sana -si-o na uti wa mgongo 1) () -babaisha, -hatiki, -kera, -korofi, -ti mshawasha, -omoa, -sumbua, -taabisha, -tikisa, -tunisha, -udhi, -vigaviga, -thakilisha, -virigiza 2) () -chachafya, -ghasi, -kefyakefya, -kera, -nyonga, -taabisha, -tafiri -wa n adha, -fadhaika, -gaya, -hanja, -idhika, -n jekejeke, -papa, -riaria, -sumba, -sumbuka, -taharaki, -taradadi, -fanya (-patwa na, -shikwa na) tashwishi, -fanya wasiwasi; -haha macheche (-; .), mangumburi (.) -babaifu, -enye matata, -tukutu; mapepe (.), mgaagaa (wa-), mtiriri (mi-), mtukutu (wa-); mlalavi (wa-); -hangaika, -tukuta adha (-), balaa (-; ma-), beluwa (-), hangaiko (ma-), hatihati (-), kero (-; ma-), kimuyemuye (.), kindumbwendumbwe (vi-), kizaazaa (vi-), kukuru (-), machug[w]achug[w]a (.), makeke (.), makunjubo (.), mashamshamu (.), masuko (.), maudhi (.), shakawa (-), sumbuko (ma-), tafrani (-), udhia (.), wahaka (e.), wasiwasi (; -), basua (-), chachari (ma-), chachawi (ma-), chonza (-), dukuduku (-; ma-), gubu (-), hamu (-), hekaheka (-), jekejeke (-),kiherehere (vi-), kitete (vi-), kivangaito (vi-), kiwewe (vi-), kizuli (vi-), kololo (-), mang'amung'amu (-), mapepe (.), mawenge (.), mpapatiko (mi-), msukosuko (mi-), mwako (mi-), ramu (-), sononeko (ma-), takalifu (-), tashwishi (-), tenge (-; ma-), tikisiko (ma-), utukutu (.), wayowayo (-); -ona kimuyemuye, -kukurika, -wa na ramu moyoni, -tikisika, -chaga - matata, -enye matata goya, kikuukuu, kwa mahonyo ubatilifu (.), uhafifu (e.), utasa (.), uzimbezimbe (.) batili, dufu, - kikuukuu, -legevu, - mahonyo, wahshi, -wi; -tilifu; -tilifika; -. kikuukuu (vi-), kindengereka (vi-), kinyangalika (vi-), mahonyo (-); -. bwerere (-); makorokoro (.) kipooza hoi, -zito, hafifu, dhaifu; -ajazi borongo (ma-), chachawizo (ma-), fadhaa (-), fujo (ma-), furufuru (-), ghasia (-), hekaheka (-), kititimo (vi-), kivangaito (vi-), makorowezo (.), mavungu (.), mburugo (mi-), mchafuko (mi-), mgaragazo (mi-), mparaganyo (mi-), mtangauko (mi-), rabsha (-), rangaito (-), tafrani (-), tawanyiko (ma-), titimo (ma-), vuguvugu (ma-), vurugu (-; ma-), vurumai (-; ma-), wasiwasi (; -), zahama (-), zogo (ma-; -); majojo (.); fujo (ma-), kimondo (vi-), kizaazaa (vi-), msukosuko (mi-), mwako (mi-), sokomoko (ma-; -), tandabelua (-), vurugu (-; ma-), vurumai (-; ma-); -chafuka, -rabishika; fulifuli, kifujo, mchafu koge, kifulifuli, shambiro shaghala baghala, hobelahobela, kifujo, kigugu, kiholela, kisegemnege, kivoloya, mchafukoge, mvange, shambiro, shelabela, zigizaga [-a] shaghala baghala, [-a] kiholela; babaiko (ma-); -peketeka mafamba (.), pogo (-; ma-) bila ya kutua po pote -si-o na msingi, -a kusingizia tu, ovyo -a bila ya kutozwa ushuru ubedui (.), ukali (.), ukatili (.), ukorofi (.) -kali, -korofi, katili, bila ya huruma; bedui (ma-) 1) () udhalimu (.) 2) ( ) ukosefu wa haki (.) -si-o na haki -si-o na mpaka, -si-o na mwisho, -si-o na kiasi bila ya mabishano, bila ya kukataa, kwa utiifu kamili, -tii bila kupingwa, bila kuzuiliwa, pasipo shida, pasipo matata sabili moja kwa moja, sago, bila ya kusita, bila ya kuacha -si-o na mfano bila ya kupata faida () mtoto wa kikopo (wa-), mkiwa (wa-) -si-o na kifani, -si-o na mfano menyu uadilifu (.), unyofu (.), kutopendelea po pote sawa, bila upendeleo wo wote, kwa uadilifu, kwa unyofu sawa, -tulivu, -nyofu, -a haki, -si-o-pendelea po pote bilashi, dhalala, bila ya sababu, pasipo hoja () mlevi wa kupindukia (wa-), mlevi wa kubobea (wa-) -a bila ya waya; simu upepo (-), simu ya hewani (-) -a giza, bila ya raha, -a kuhuzunisha () mkopo wa kutolipia faida (mi-) koko, -zembe; asherati (-); asherati (-) fuska (-), uasherati (.) sugu (-), ukavu wa moyo (.) -kavu, sugu, -enye moyo mgumu, -enye moyo mzito uajizi (.), udhaifu (.), uhafifu (e.), uoza (.) dhaifu, duni, -nyonge msobemsobe mafamba (.), mkorogo (mi-) -si-o na utaratibu, ovyo, -a fujo, [-a] kiholela, [-a] shaghalabaghala sifa mbaya (-), fedheha (-) -a aibu, pasipo heshima, -enye sifa mbaya bila ya kuonekana, bila ya kutambulikana 1) ( ) -si-o-weza kuzungumza, [-a] kimya 2) () -kokotevu, -tulivu, -enye haya, -tii, -nyenyekevu daima, mfululizo, bila ya kikomo -a daima, -a mfululizo maisha ya milele (.), kutokufa, kutoharibika -a kuishi milele, -si-o-kufa, -a kudumu milele, -si-o-haribika kipuuzi, kipumbavu upuuzi (.), ujinga (.), upumbavu (.) batili, [-]chege, - kipumbavu, - kipuuzi, -si-o na maana, -jinga, -si-o-faa, bure; -. kifufumkunye (vi-); babaiko (ma-) payo (-; ma-), pwaji (-), maneno matupu (.), ubabaifu (.), puzo (ma-) () () mtovu wa haya (wa-), mwana hizaya (wana; waana) ubatilifu (.), utupu (.) -tupu, wahshi kikasuku, bila ya kufahamu, bila ya kujua bila ya kufahamu, -si-o-kusudiwa paramo la masingizi (ma-) haibishiki, haikosi, bila shaka, kwa hakika -a hakika, -a lazima, -si-o-kanika -si-o na mpaka, -si-o na mwisho, -a daima uzembe (.), utepetevu (.) -tepetevu, -kavu ujahili (.), ujuba (.), ujasiri (.), ushujaa (.) juba, -kavu, sugu, jasiri, pasipo hofu, shujaa; jagina (ma-), mjasiri (wa-), nyamaume (-)

mpujufu (wa-), msihaya (wa-) -si-o na haya, -tovu -a haya; asiye n haya, hayawani (-; ma-), mtovu wa haya (wa-), fedhuli (ma-); mkware (wa-) utovu wa haya (.), ujuvi (.), ukavu (.) -si-o-hesabika, -ingi mno inda (-), tusi (ma-), ubaka (mbaka), udadisi (.), ujuvi (.), unyambi (e.) -enye inda; mshaufu (wa-) -si-o na kipaji ubahaluli (.), ubahau (.), uzito (.) afkani, -jinga, - kipumbavu; -pumbaa mtini (wa-) bila sura; masi (-) teke; mtu teke (wa-), kifefe (vi-); -tepeta usimamizi mbovu (.), matumizi mabaya (.) -a kuponda mali, -a kuchezea mali msegemnege, bila shabaha -a bure, -tupu, -si-o na shabaha (nia, kusudi) maalum 1) ( ) thamani kubwa mno (-), ubora (.) 2) () uhafifu (.) 1) ( ) -a thamani kubwa, bora sana, -si-o-nunulika kwa fedha 2) () hafifu, -si-o-faa

fedhuli (ma-), salata (-) fedhuli; fedhuli (ma-), mtani (wa-); jasusi (ma-); -fedhulika kinyama, kwa uhabithi uhabithi (.), unyama (e.), ukatili (.), ujahili (.), ukorofi (.) katili, - kinyama, -kali, -korofi -adhiri, -beja, -fedhehi, -hizi, -kashifu, -najisi, -nazaa, -stihizai, -tehemu, -tengura -tia aibu, -tusha, -tuzua, -tweza; -jitusha hiana (-), mabaya (.), mawi (.) hiana; nazaa (-); mabaya (.); habithi (ma-), mwana hizaya (wa-) aibu (-), fedheha (-), haya (-), hizaya (-), izara (-), janaa (-), junaa (-), maumbufu (.), nazaa (-), tua (-) ukatili (.), uhalifu (.), ujeuri (.) -fanya ukatili (ujeuri, uhalifu), -katili -si-ohesabika, bila idadi, tepe, -ingi mno ugumu (.), ukavu wa moyo (.) () kuduku (-), asiye na huruma njongwanjongwa, bila kilele -si-o na mlio; -sukutu konkriti (-), zege (ma-), saruji (-) -sakifu, -tia zege, -tia saruji -a zege, -a saruji, -a konkriti; makokoto kupigilia (.) mashine ya kuchanganya mchanga na saruji kupata zege (-) kamba (-), kitembwe (vi-), ugwe (n[yu]gwe), kifunga (vi-) 1) () ghadhabu (-), kani (-), wazimu (.) 2) (.) kalab (-) 1) ( ) -li-o-patwa na ugonjwa wa kalab 2) () harabu, -kali 3) () -a ghadhabu, -li-o-shikwa na hasira, -kali -a Biblia, -na-o-husu Biblia -a marejeo; rejeo (ma-); marejeo (.); kitabu cha marejeo (vi-); kitabu nad[i]ra (vi-), kitabu tunu (vi-) marejeo (.), tarijama (-) maktaba (-); ( ) maktaba marejeo (-) mkutubu (wa-), mtunza maktaba (wa-), mwangalizi maktaba (wa-) -a maktaba, -a kuhusu maktaba Biblia (-) kigono (vi-) dudumi (m-), kalasha (-), pembe (-); buri (-); bori (ma-; -); kikalasha (vi-) debe (ma-;-), kopo (ma-), ndoo (-) kiherehere (vi-), mbubujiko (mi-), mdundo (mi-), mpapatiko (mi-), mpigo (mi-); papo (ma-) tanga la galme (ma-)- mlingoti wa galme (mi-) biashara (-) mfanya biashara (wa-) kadi (-), tikiti (-); tikiti michezo (-); kadi makaribisho (-); tikiti kwenda na kurudi (-); hati uanchama (-); tikiti kuingia (-) bilioni (ma-; -) kichocho (vi-) ( ) kisalisali (.) fundo l chombo (ma-); , kikungu (vi-) [-] jozi; tendo jozi (ma-) darubini (-) mtajo vipeo (mi-) bendeji (-), ukumbuu (kumbuu) -weka bendeji, -tia bendeji, -funga ukumbuu mwandishi wa habari za maisha (wa-), mwandishi wa tawasifu (wa-) -a kuhusu tawasifu, -na-o-husu habari za maisha sira (-), tawasifu (-), wasifu (.), habari za maisha (.) mbayolojia (wa-), bingwa wa elimu viumbe (ma-) -a kibayolojia, -a elimuviumbe; malihai (-) bayolojia (-), elimu viumbe (-) soko (-; ma-) kitambulishi (vi-), lebo (-) feruzi (-) ( ) [-a] feruzi kashabu (-), salehe (-), ushanga (shanga; ma-) ushanga (shanga; ma-) keki joya (-) kigawa kati (vi-)- biti (-) chogoe (-), gongo (ma-), kigongo (vi-), ndoaro (-), talo (-) ghazi (-), ghubari (-; ma-), kondo (-), mawanyo (.), ngondo (-), upiganaji (e.), mapigano (.), vita (.; -), mapambano (.) bereu (-), makaa laini (.) -piga, -bakua, -banja, -bobota, -bubuta, -chapa, -dunda, -ezeka, -fua, -fusa, -gonga, -gota, -komanga, -firigisa, -kong'ota, -menya, -nyaka, -pura, -limba, -nesa, -nyuka, -puta, -pwita, -ta, -tabua, -tandika, -titiga, -twanga, -vunja, -zaba; -piga makofi; -ruka, -bubujika, -buguika, -chemka, -foka, -tutuma, -wia; -jiajia; -labua; -papata; -kongeza; -kupua, -fyata; (, ) -fyata, -tia mjeledi, -piga mjeledi; (, ) -piga munda, -choma samaki, -gaagaa, -chezesha kidole; -piga ngoma, -chapua ngoma; -piga kamsa; -menyana; -piga teke, -piga ukwato; -papatika; -piga ngumi, -piga anchi; (. ) -gotagota; -dhurubu, -finyanga, -fufuta, -popota; -piga kamsa; (.) -konesha; (. ) -chapua; , mpiga (wa-) mfua (mi-), mfuo (mi-), uchapaji (.), upigaji (.) 1) () -kukurika, -tapa, -pigana, -shindana, -pambana 2) () -tuta, -tutusa; ( ) -dunda, -papa, -enda shindo; ( ) -dikadika 3) (.); -bisha, -pinga; -taataa steki (-) 1) () mjeledi (mi-), mchapo (mi-) 2) (.) msiba mkuu (mi-), adhabu (-) 1) ( ) -jalidi, -piga mjeledi, -patiliza 2) (.) -laumu vikali, -aibisha, -fedhehesha kinyemi (.), nafuu (-), taufiki (-), wema (.), baraka (-), heri (-) -ema; udhuru mwema (.) taufiki (-), upendeleo (ma-), majaliwa (.) -bariki, -chunuka, -fadhili, -pendelea udi (.); () mea (-), tibu (-), mafusho (.); ( ) udi (.) adabu (-), malezi mema (.) -adilifu, -enye adabu haya (-), maizi (-), uchaji (.) -abudu, -stahi, -tukuza, -cha ushukuru (.)

-toa asante, -sema asante, -jaza, -toa shukrani, -shukuru, -himidi; ( ) -hongea; asante fadhili (-), jazua (-), shukrani (-), ushukuru (.) kwa ajili , shukrani kwa, kwa sababu ya mabruki neema (-), tengemano (ma-), uongoaji (.), ustawi (.), raha (-) -burahi, -fana, -la raha, -neemeka, -nufaika, -sitawi, -stakimu, -tamakani, -tononoka -neemevu mfadhili (wa-), mhisani (wa-), mpaji (wa-), mtendea mema (wa-), mtwa (wa-) -fadhili, -a msaada; ( ) manani -neemesha, -nufaisha fadhili (-), mema (.), neema (-) ukunjufu (.), utuvu (.) mkabala mwema (mi-), radhi (-), ukarimu (.), hisani (-), mapendezi (.), upendeleo (ma-) -paji, -karimu, -fadhili -a kutumbuiza, -a kupendeza, -a kuliwaza uaminifu (.), uthabiti (.) -aminifu, thabiti -aminifu, thabiti, makini makini saada (-), salama (-), starehe (-), ujambo (.), raha (-) buheri, heri, salama; -tamakani - heri, mabruki, salama, -a bahati; buheri (-) -ema, mwafaka; nafuu (-); hali mwafaka (-), fursa (-); wakati (nyakati), wasaa (.); ( , . .) -tengenea -tafadhalisha, -saidia, -faa akili (-), busara (-), hadhari (-), utaratibu (taratibu; ma-) taratibu, kwa busara - busara, taratibu, -enye akili, -a hekima, -wekevu (.) -sharifu; (.) -takatifu, -tukufu; mnyofu (wa-); -tukuka usharifu (.), utakatifu (.) fadhili (-), hisani (-), jaza (-; ma-), radhi (-), tajamala (-), taufiki (-), wema (.), upendeleo (ma-); -hurumia, -jalia baraka (-) mabruki -tabaruku, -bariki baraka (-), fanaka (-), fanikio (ma-), ghanima (-), masilahi (.; -), neema (-), shibe (.), starehe (-), taufiki (-), ufanikivu (.), ustawi (.), utajiri (.) mfadhili (wa-) mbawazi (-), muawana (-; mi-), ukarimu (.) -a kufadhili, -a muawana -a kuleta nafuu, -a kuleta wema, mwafaka -tengeneza, -fariji -n faraha, -a kufariji, -enye raha, -enye kufaa harufu (-), mnukio (mi-), manukato (.) -firidi, -nukia kitawa salihi; mcha Mungu (wa-), msali[k]hina (wa-), mtakatifu (wa-), mtawa (wa-); utawa (.) ibada (-), usufii (e.) anasa (-), buraha (-), neema (-) -ishi kwa raha na buraha, -la mbwende fomu (-), hati (-), karatasi (-;ma-) -kwajuka, -piga manjano, -sawijika, -zingia- -epesi; - bitimarembo weupe (.) -a kuchujuka, chuju, -eupe weupe (.) -chujuka, -fifia, -nyauka, -siga, -zingia, -sinyaa; -fifiliza adhama (-), anga (ma-; -), dondo (ma-), kianga (vi-), kimeto (vi-), mashobo (-), mmeto (mi-), mmetuko (mi-), mng'ao (mi-), mng'arizo (mi-), mnurisho (mi-), ng'aa (-), nuru (-), uangavu (.), ung'aro (e.), weupe (.); kianga cha macho (vi-) -angaa, -toa vimeto, -fanya vimeto, -nang'anika, -nawiri, -ng'aa, -nyeka, -nyinyirika, -papatuka, -zagaa; ( ) -mweka; ( , ) -waa

ubamba (mbamba; ma-); puleki (-) -angavu; (.) - fahari; nguo dondo (-); -. kimeto (vi-); mng'arizo wa macho (mi-); -angaa, -ng'aa; -ng'arisha, -tia nuru uwongo (.), madanganyo (.) bweko (ma-) -bweka -a karibu sana; (.) -a moyo; msiri (wa-); sahaba (ma-) () karibu (-), ndugu (-); ayali (-); mdogo wa asili (wa-); bui (ma-), hababi (-; m-) 1) ( ) jirani, - karibu, - mbele; -karibisha 2) () -zoevu, -a moyo; ( ) mtombo (mi-) jirani, karibu - jirani, - karibu pacha (-; ma-); ( ) mapacha (.) kuona vibaya kwa karibu, kinyenyezi (.), unyegezi (.) 1) () jirani (-; ma-), karibu (-), ukaribio (.) 2) () ukaribu (.), ukuruba (e.) muale (mi-; nyali) andazi (ma-) umulimuli (e.)

-a fahari, -zuri, adhimu, aali -meremeta, -meta, -ng'aa, -nawiri 1) (., .) kambi (ma-; -), afikiano (ma-), mwungano (mi-) 2) (.) gofia (-) 3) (.) abedari (-), bedari (-), gabi (-), gingi (ma-; -), hasua (-), kapi (ma-), korodani (-), roda (-) mazingo (.), mfungizo (mi-), mzingo (mi-) (.) -li-o-zungukwa; (.) hesabu ainisho (-) 1) (.) -husuru, -zunguka kwa vita 2) (.) -zingia, -fungisha -ungana na kijitabu (vi-) -enye nywele nyeupe kiroboto (vi-); tekenya (ma-) asherati (-), ufasiki (.), uzingaji (.), uzini (.), zani (-), zinaa (-) -fanya asherati, -zini () mwana mpotevu (wana; waana) -totoma, -yoyoma, -zurura, -tembea ovyo, -hamahama; ( , ) -tembea; kimulimuli (vi-) gwanda (ma-), shati (ma-) blauzi (-), kishati (vi-) 1) () daste (m-), dishi (-; ma-), kombe (-; ma-), sahani (-), tasa (-), ulio (lio; ma-); () bunguu (ma-), sinia (-; ma-), mkungu (mi-), chano (vy-), kihero (vi-), helo (-; ma-), utasa (tasa), upatu (patu); chano cha (vy-), chano cha shetani (vy-) 2) () dishi (-; ma-), mlo (mi-); () pure (-), kande (-), kipondwe (.), bokoboko (ma-), kimboya (vi-), kapile (ma-), kisabeho (vi-), kisamvu (.), soro (-), kapile (ma-), kabuli (-), ugea (e.), kigodo (vi-), bumbwi (-; ma-), kachiri (-), kachumbari (-) mdoea (wa-), mdoya (wa-) kisahani (vi-), kisosa (vi-) 1) () -linda, -tunza, -hifadhi 2) ( ) -fuata, -shika, -tii 3) ( ) -simamia, -tengeneza, -hifadhi mwangalizi (wa-), mchunguzi (wa-), msimamizi (wa-) baka (ma-) . ukunde (kunde), kamango (-), gwaru (-; ma-); kobwe (ma-; -); upupu (.); maji kunde kibiringo (vi-), saa kutatia hariri (-) (.) kapera (ma-), mseja (wa-), msimbe (wa-), mpweke (wa-), mkiwa (wa-) bwana (ma-; -), maabudu (-; .), majaliwa (.), maulana (-), maulaya (-), mauli (-), Mungu (Miungu); Mungu akipenda; Mungu anajua! -tajirika; -nona, -tononoka (.) 1) (, ) ghawazi (-), hazina (-), mbango (-), rasil[i]mali (-), tija (-), utajiri (.); mali (-) 2) () neema (-), ukwasi (.), utajiri (.); malihai (-) -enye mali, -kwasi, tajiri; bwanyenye (m-; wa-), lodi (ma-;-), mkwasi (wa-), tajiri (ma-; -); lugha nono (-); historia yenye rutuba (-); -tajirika, -wa na utajiri, -tononoka (.)

mkota (mi-; wa-), jitu (ma-) bepari (ma-; wa-), mwenye mali (wenye), tajiri (ma-; -), mkwasi (wa-) kimungu (vi-), kivunjajungu (vi-) mwabudu (wa-) (.) mkufuru (wa-), kafiri (ma-) Batuli Mariamu (-), Saidana Maryam (-) mtaalamu wa mambo ya dini (wa-), mtaalamu wa teolojia (wa-) teolojia (-), elimu ya mambo ya dini (-) ibada (-), maabudu (-; .), hitima (-) -penda sana, -abudu, -sujudia kufuru (-; ma-), najisi (-), ukafiri (.), ukufuru (.) -kufuru, -ingia kufuruni, -najisi -burudisha uhai (.), hayati (-); uchangamshaji (.) kesha (-; ma-), kuwa macho, hadhari (-) -angalia, -bangaza, -cheleza, -wa macho, -kaa macho, -kesha, -lala kimachomacho, -lala macho () bangaza (-) kimachomacho -changamfu, hai, -kakamavu; mkalamuzi (wa-); -burudika, -kakamaa, -kalamka 1) () mpiganaji (wa-), askari (-; ma-) 2) () filamu ya kuonyesha mapigano (-) 1) (.) -a vita, -a kivita, -a kupigana, -a kiaskari 2) () kinzani, -gomvi (, ) kifa (vi-) zana za vita (.), risasi za kupigania (.) uwezo wa kufanya vita (.), uwezo wa kupigana (.) -a kuweza kufanya vita, -a kuweza kupigana, -enye nguvu 1) () mpiganaji (wa-), mpigani (wa-), mtemi (wa-), askari (-), mwanajeshi (wa-); komando (ma-); mwanamgambo (w-); - komando (ma-) 2) ( ) mchinjaji (wa-), mfisha (wa-) -a Mungu; buruhani (-); uungu (.) Mungu (Miungu) -a Mungu; thawabu (-), buruhani (-), karama (-); kiapo (vi-), mawano (.); mahulku (-), kiumbe (vi-); makadara (.), amri Mungu; majaliwa (.), taufiki (-), thawabu (-); majaliwa (.), taufiki (-), jaala (-); uweza (.) 1) () pambano (ma-), pigano (ma-), upiganaji (e.), ushindani (.), kukuru (-) 2) () mdundo (mi-), bomu (m-), mshindo wa ngoma (mi-) 3) () chokora (ma-) -shupavu, -changamfu, -a kimatendo msuso (mi-), ugomaji (.), ususaji (.); ugomeaji wa bidhaa (.) ugomeaji (.), ususaji (.) -goma, -huni, -susia

bwela (ma-) shubaka (ma-), kitundu cha kupenyeza bunduki (vi-) 1) () chinjo (ma-), uchinjaji (.), uuaji (ma-) 2) () madhabahu (-) pembejo (-), tarafu (-), unyonga (nyonga), ubavu (mbavu); kanzu taharizi (-); sambamba, ubavu kwa ubavu; ubavu (mbavu); pefu (ma-) bilauri (-), glasi (-) (; ..) - kipengele hanamu, kibavu, pogo, upande konde (ma-), mchezo wa ngumi (mi-), ndondi (-), masumbwi (.) bondia (ma-; -), mpiga ngumi (wa-), mwanamasumbwi (w-) ndondi (-) -pigana ndondi, -pigana ngumi boksati (-) dufu l mtu (ma-), baradhuli (-;ma-), chizi (ma-), hayawani (-; ma-), maamuma (-), mpumbavu (wa-), mpu[u]zi (wa-), mtini (wa-), mzuzu (wa-) mkuo (mi-); timbe (-); faruma (-) zaidi ; kisha, thama, fakefu, fauka , isitoshe, sembuse; ushei; , kuliko unyonge (.), ubovu (.) -zito, -nyonge; kiwele (vi-), mlegevu (wa-), mnyonge (wa-); -tonesha maradhi (.), ndwele (-), uele (.; ma-), ugonjwa (ma-), ukongo (.); kilimi (vi-); (. , , ) kimio (vi-); , babu (-); ( ) mwanamimba (-), mtuchi (mi-); pumbu (ma-); chirwa (-); kimoyo (vi-); duazi (-); , usinga (.); , ugonjwa wa mgusano; ngurukia (-); mkwachuro (mi-); ( ) mlandege (mi-); ( ) dasi (-; ma-) mpenda michezo (wa-), mpenzi mchezo (wa-), mshabiki (wa-), mshangiliaji (wa-) 1) ( ) -sakimu, -teseka, -ugua, -weza ( .), -wa mgonjwa, -umwa; -hara damu; -sekeneka; -sedeka 2) ( ) -sonona, -wanga, -umiza; ( ) -wa n gego; ( ) -nyekenya, -tonoka; -waka 3) ( -., -.) -shangilia, -shabiki dawa kuondoa maumivu (-; ma-) -enye mabwawa, -a matope; ( ) -topeza bwawa (ma-), kinamasi (vi-), tope (ma-; -), ziwa la matope (ma-); , bwawa la mafunjo (ma-) bolti (-), hesi (-), kikaza (vi-), kipingo (vi-), msumari wa parafujo (mi-), parafujo (-), skurubu (-) () -piga gumzo, -piga m[i]domo, -ngorangora, -ongea, -payuka, -ronga, -piga soga, -zungumza; -leleja, -piga kelele, -t ngebe, -tatarika; , -bagawa, -bwata [manen], -hambarara, -ropoka, -payapaya; -ambilia; -boboka 1) ( ) -cheza; ( ) -pwaya 2) () -pwaya; [ ] -enda arijojo 3) (, ) -shaja, -zurura, -randaranda mapayo (.), usemaji (.), domo (ma-) -enye domo, -semaji; -chagiza blabla (-), gumzo (ma-), kidomodomo (vi-), mapayuko (.), mbwato (mi-), msengenyo (mi-), ngebe (-), payo (-; ma-), porojo (-; ma-), puo (-; ma-), soga (ma-), tatariko (ma-), uvumi (.), maongezi (.); upayukaji (.) chiriku (-), domo kaya, habari kauzwa, kidomodomo (vi-), mbeya (wa-), mbukuzi (wa-), mchunguzi (wa-), mdomo mrefu, mkia wa mbuzi, mlimi (wa-), mmbea (wa-), mnenaji (wa-), mpayukaji (wa-), mpiga domo, mpotevu wa maneno, mtalaleshi (wa-), mtapitapi (wa-), mwongezi (wa-), mzungushi maneno, ngebe (-) () rojo ngano (-) maumivu (.), mwasho (mi-), sononeko (ma-), teso (ma-), uchungu (.; ma-), usononi (.), uumaji (.); tumbo (ma-), mkeketo (mi-); kang'ata (-); , . zingizi (-), mchango (mi-); utungu (.); vimbizi (ma-); upekecho (.); mwanamimba (-); kikuli (vi-), kololo (-), uchungu (.; ma-); kichomi (vi-); kimenomeno (vi-); kichomi (vi-); mchomo (mi-), umo (ma-); kimoyo (vi-); senene (-); -sonona, -uma, -umia, -changa, -tindia; -kang'ata; , -kakata hospitali (-), zahanati (-) () karatasi matibabu (-), cheti cha kumlikizia mgonjwa (vy-) ( ) -bovu, -gonjwa; mahamumu (-), mgonjwa (wa-), muwele (waele, wawele); , mwari (wari); -sakimu, -wa -gonjwa, -ugua, -weza ( .), -umwa zaidi ya, fori, ushei; () fadhili; -zidi wengi (.), wingi (.); kwa wingi -kuza, -kubwa, -kuu, -nene, -nono; kidole gumba (vi-); asante sana; uhondo (e.; ma-); -. bonge (ma-); akiba tele (-); magamaga; rafiki sana (-; ma-); mbabe (wa-); dungumaro (-); ( ) -kalia vikoba; , kuliko; kipuku; katika kiwango kikubwa sana; -furuka; akthari (-), chungu (-; ma-), jingi (ma-), kitita (vi-), baraka (-), bumba (ma-), chasi (vy-), hombo (ma-), lufufu, mkumbo (mi-), namba (-; ma-), pamba (-), tele (-), ujumla (.), umati (.), uwingi (.), wingi (.), mzo (mi-), mkumbo (mi-); chekwachekwa, tobi, hombo, kama njugu, chapa, chunguchungu, fori, kamambe, kichungu, kipuku, kitita, mzomzo, tele, tumbi, vingi, belele banguzi (ma-), donda (ma-), jeraha (ma-) bombom (-; ma-), bomu (m-), kombora (ma-); bomu l haidrojeni (ma-); bomu la kuchoma moto (ma-) -piga bomu, -tupa bomu, -shambulia kwa bomu, -bomu, -piga makombora utupaji wa mabomu (.), mashambulio ya mabomu (.) eropleni ya kutupa mabomu (-) shambulio kwa mabomu (ma-), utupaji wa mabomu (.) () bumbura (-) -piga bomu, -tupa [ma]bomu, -shambulia kwa bomu, -bomu, -twanga kwa mabomu eropleni ya kutupa mabomu (-) utupaji wa mabomu (.), upigaji wa mabomu (.), urushaji wa mabomu (.) mahali pa kujikinga na hujuma za mabomu msitu wa konifera (mi-), msitu wa misonobari (mi-) (.) danguro (ma-), kona (-) pindo (ma-), mleoleo (mi-), pembezo (-; ma-), terebesha (-), ubigoubigo (mbigombigo), ukingo (kingo) 1) mpigani (wa-), mtemi (wa-); -. mpigania (wa-), mwanaharakati (w-), mgombea (wa-); mkombozi (wa-), mpiganaji wa ukombozi (wa-); mwondoa ubeberu (wa-) 2) (.) mshindani mwereka (wa-) maneno ya kibubu (.), mbabaiko (mi-), mtatariko (mi-), ubabaiko (.) -babaika, -munyiamunyia, -tarakanya, -tatarika -babaifu; mvumi (wa-)

hanziri (-), nguruwe (-) ndevu (.); madevu (.) chunjua (-), dutu (ma-), tutuu (ma-; -); kisukumi (.) gwasi (-; ma-) () mwenye ndevu (wenye) 1) () ndevu za kidevu (.), ndevu (.) 2) () ukingo wa ufunguo (kingo) buruzo (ma-), kuo (ma-), mfuo (mi-), ng'ungwe (-); -chora mfuo shambani 1) ( ) -chora mfuo, -piga makuo 2) () -kingama, -vuka, -kata mfereji (mi-) haro (-) -lima kwa haro, -buruga ardhi 1) ( ) -goma, -kikirika, -kukurika, -pambana, -pigana, -shindana, -votana, -wana; -. -gombania, -ania, -pambana kwa ajili ya, -pigania, -tetea, -gombea, -ng'ang'ania; , -pigana kufa na kupona 2) (.) -piga mwereka, -shika mwereka () mnamo (mi-), ubavu wa meli (mbavu), janibu (-) mtumishi wa ndege (wa-) supu ya bitiruti (-) 1) pigano (ma-), pambano (ma-), bangu (-), harakati (-), kakara (-), kikiri (-), kinyang'anyiro (vi-), kukuru (-), mpiganisho (mi-), teto (ma-), vita (.; -), vuguvugu (ma-); -. ugombezi (.); harakati kitabaka (-) 2) (.) mwereka (mi-) miguu mitupu (.) miguu mitupu koshi (-; ma-), kiatu (vi-), staka (-) bosi (ma-) hohehahe (-), jambazi (ma-) 1) (.) boti (-), mashua (-), chombo (vy-) 2) () viatu virefu vya mpira (vi-), ndara za mpira (.) mwenye maarifa mimea (wenye) botania (-), elimumimea (-) majani ya mboga (.), janda la mboga (ma-) buti (ma-), kiatu (vi-) kiatu kirefu (vi-), buti refu (ma-) serahangi (-) pipa (ma-), tangi (ma-; -) kipipa (vi-), pipa (ma-), tangi (ma-; -) kwa hofu moyo wa bua (mioyo; nyoyo), ucha (.), ufyefye (.) -enye hofu, oga cheleo (ma-), hawafu (-), hofu (-), kicho (vi-), mkunguru (mi-), tume (-), ucha (.), uchaji (.), uogopaji (.), utisho (.), woga (.) mwinyi mkubwa (mamwinyi) -cha, -hofu, -fanya (-n, -tiwa, -patwa na, -shikwa na, -wa na, -tia, -ingiwa na) hofu, -jituka, -nyongea, -ogopa, -ona woga, -pata woga; -., -. -chelea; , mcha (wa-) -a kishujaa, hodari () mipini uongozi (.), hatamu za uongozi (.), hatamu za utawala (.) 1) () ndoa (-), nikaha (-); ndoa maslahi (-) 2) ( ) uharibifu (.), ufujaji (.) -pungufu, -enye upungufu, -enye kasoro, -enye kombo -kataa, -iza mparuzi (wa-), mfujaji (wa-) jangili (ma-), mwindaji haramu (wa-) ujangili (.), uwindaji haramu (.) -a kuhusu talaka, -a kutangua ndoa ndoa (-), nikaha (-) bomba l kuzimia moto (ma-) -atibu, -chamba, -piga hanjamu, -tia hanjamu, -karipia, -kemea, -laumu, -tusi, -tweza -bimbirizana, -bishana, -chamba, -gomba, -guna, -nazaa, -papura, -pyora, -tukana, -tupiana maneno, -tusi, -tupiana matusi; , mkaripiaji (wa-) -a matusi; neno la ugomvi (ma-); matapishi (.) apizo (ma-), maneno kijeuri (.), matapishi (.), mkemeo (mi-), shutuma (-; ma-), tukano (ma-), tusi (ma-), ukemi (.), ukwenje (kwenje) amrawi (-), bara[j]i (-), vaa (-) kishando (vi-), pochi (-; ma-), timbi (-; ma-); () kilinzi (vi-), kipingo (vi-), usinga (singa), pongoo (-), dodi (ma-), nyerere (-), uvoo (voo), makoa (.), koa (ma-), udodi (ma-), ukoa (koa), kekee (-); bangili (ma-; -), ukanda wa mkono (kanda); () kikuku (vi-), bangili mguu (-), jinjiroo (-), kigesi (vi-), purungo (-), furungu (ma-), mtali (mi-), punda (-); mkufu wa saa (mi-) ahi (-), bradha (ma-), kaka (-), ndugu mume (-); () yahe (-), umbu (ma-); shemeji (-; ma-); mjomba (wa-), hau (-); shemeji (-; ma-); ndugu wa kunyonya (-) kusuhubiana, kufanya kama ni ndugu -fanya uchale, -la uchale, -suhubiana, -fanya kama ni ndugu -a kuua mwenzake, -a kuuana wenyewe kwa wenyewe, -a ndugu kwa ndugu - kidugu; (.; ) - kijoli; uhusiano wa udugu (ma-) udugu (.), ujamaa (.), utani (.) -chota, -chukua, -koa, -kora, -la, -namua, -shika, -teka, -twaa; -duma, -teka (-chukua, -twaa) nyara, -teka mahabusi; -lenga; -ghusubu, -poka; -pokea, -kabidhi, -tia hatamu; -fanya deni, -ingia deni, -twaa deni, -chomoa; -ajiri, -kodi, -panga; ( ) -bugia; -fundia; -ti vifungoni, -andika vifungoni, -weka katika vifungu; -weza; -azima, -karidhi, -kopa; -pata chai, -dai hongo, -la rushwa, -la mrungula, -lungula, -la mrungura, -pokea rushwa; (.) -piku; -nyonya; -toleana; -oa; -sora; -teka moyo; -hoji; -apisha, -lisha yamini; ( ) -azima vitabu; -teka boma, -vamia boma, -pandia boma; -kabili; -chukua; -tomasa; -dhamini; -ajiri, -tumikisha; -jipakiza, -beba; -. -jitia lawama, -jiwekea lawama; -diriki; -takalifu, -jikalifu; -tumikisha; -tangua ahadi; -toka, -tokana na; -danga; -chukua madaraka, -twaa madaraka, -tadaraki; -enda likizoni, -chukua livu; -nyokoa, -taifisha; -chukua jukumu, -jipakiza; -peleka kifungoni, -tia kifungoni, -ti nguvuni, -weka ndani; ( ) -teka; () -chota; -chopa; -fuata mfano; () -piga bambo; ( , ) -fungasha chakula; -jikaza, -jitia ushujaa; -poka, -pokonya; -., -. -shika upande wa; -chukua teksi; -pambanya; -teka nyara; ( ) -zabidi; -nyonyotoa; -dokoa; , mtwaa[ji] (wa-); , mkodi (wa-); , mkopi (wa-); , mzishi (wa-) -anza, -kabili, -shika, -tuana; -pakatana; -. -chachawa, -charuka; -piapia; -okoteza; -chacha, -anza tena -a kuhusu ndoa; pingu za maisha (.) (.) arusi (ma-) -a mbao boriti (ma-; -), gogo (ma-), kisiki (vi-), siki (ma-); , ( ) kilalo (vi-), mtatago (mi-) payo (-; ma-), wazimu (.) jarife (ma-) -weweseka, -payapaya,-babaika -beja, -beua, -beza, -ona karaha, -nyarafu, -nyanyapaa karaha (-), kinyaa (vi-), kinyezi (.), unyanya (.), unyarafu (.), unywanywa (.) . durufu (-), turubali (-; ma-) -cha kishaufu (vi-) uzito (.), zigo (ma-) brandi (-) mshazari (-) 1) (., ) -bweka, -kema 2) (., ) -sema uwongo, -jimamasa mtai (mi-), mtomo (mi-), mwanya (mi-), pengo (ma-), tundu (ma-) barakinya (-) 1) ( . .) genge (ma-), timu (-), kundi (ma-); kigenge cha akina mama (vi-) 2) (.) brigedi (-) 1) serahangi (-), mkuu wa kundi (wa-), mkuu wa genge (wa-) 2) (.) brigadia (-; ma-) kaputula mkuruzo (-)

upepo mwanana (pepo) kinoo (vi-) almasi (-), merimeri (-) wembe (nyembe); kijembe (vi-) -chega, -nyoa; -dengua; -parapara nywele -jinyoa usi (nyusi) kivuko cha miguu (vi-), mpito (mi-), mvuko (mi-) 1) () -hanja, -piga [ma]lapa, -randa, -randaranda, -susurika, -tamba, -tanga, -taradadi, -totoma, -yoyoma, -yugayuga, -zinga, -zunguka, -zurura; -vanga, -piga maraundi, -shaja, -yua; -anga; ( -.) -vinjari; -kiakia 2) ( ) -chacha, -chachiana, -um[u]ka bedui (ma-), chizi (ma-), hohehahe (-), jambazi (ma-), lofa (ma-), mhamiaji (wa-), mhamishi (wa-), mhuni (wa-), mkora (mi-; wa-), msikwao (wa-), mtangatanga (wa-), mtembezi (wa-), mzururaji (wa-); -huni koko -hanja, -huni, -piga [ma]lapa, -randa, -tanga, -totoma, -zurura, -zururazurura mtango (mi-), tango (ma-), tembezi (ma-), uchepe (.), uhuni (.), ukora (.), ulofa (.), uzingaji (.), uzururaji (.) 1) () msukosuko (mi-), fujo (ma-), ghasia (-) 2) (. ) kuchachuka, uchacho (.)

kabichi aina ya brokoli (-) (.) bromini (-) motakaa yenye deraya (-), gari la chuma (ma-) -na-o-penyeza deraya, -na-o-penyeza pua, -a kupiga chuma, -a kutoboa chuma, -a kuharibu chuma . manowari (-) gari la moshi lenye mizinga (ma-) -a vifaru . shaba nyeusi (-) ( ) maji kunde () mlimbiko (mi-) -enye deraya, -si-o-pitika na risasi, -enye kifuniko cha pua 1) (.) -tia deraya, -funika kwa chuma 2) () -weka akiba, -shika, -banza kibombahewa (vi-) mafua (.) kifuniko cha chuma (vi-), deraya (-) mtupo (mi-), utupaji (.); (-. -. ) utupiaji (.) 1) () -angua, -angusha, -tupa, -bwaga; -dondolesha mabomu; -tupa chini; -rusha 2) () -biringa, -bwata, -gea, -ramia, -tupa, -tupia, -vurumisha, -popoa; -tupa katika kapu; -zia; ( ) -chopeka; -tumbukiza gerezani, -weka kizuizini; -rusha; -tazama, -tupa jicho, -vua macho; ( . .) -tomeza jeshi; -taka shari, -sai; -piga kura, -piga tosi, -rusha tosi; (-.) -tupia mfupa; -piga bildi, -tia bildi; -chucha; -nurisha; -tia alama mbaya, -weka kivu