ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α...

Διδακτικό Σενάριο: Εκφοβισμός, βία και ρατσισμός στο σχολείο

[1] Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Κρήτης. Τάξη Α᾿ Νεοελληνική Γλώσσα.

Διδάσκουσα: Πολυτίμη Παπαδοπούλου

Διδακτικό Σενάριο Α΄ Γυμνασίου

Τίτλος: Εκφοβισμός, βία και ρατσισμός στο σχολείο

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Νεοελληνική Γλώσσα, Α’ Γυμνασίου

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ο Άνθρωπος και η Ταυτότητά

του/Σχολείο.

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 12 ώρες

ΤΟΠΟΣ Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο

Παν/μίου Κρήτης

ΧΡΟΝΟΣ Οκτώβριος 2012

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Η/Υ, προβολέας.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ Πολυτίμη Παπαδοπούλου

Εισαγωγή

Το παρόν διδακτικό σενάριο υλοποιήθηκε τον Οκτώβριο του σχολικού έτους 2012-

2013 στην Α τάξη του ΠΠΓΠΚ, στο πλαίσιο του καθορισμένου από το Νέο ΠΣ

θεματικού άξονα για τη γλωσσική διδασκαλία, Ο Άνθρωπος και η Ταυτότητά του. Η

ευαισθητοποίηση των μαθητών ως προς την πρόληψη και την αντιμετώπιση

περιστατικών εκφοβισμού, βίας και ρατσισμού στο σχολείο και η ενεργοποίησή τους

για τη διαμόρφωση κλίματος ασφάλειας, ισότητας και δημοκρατίας σ’ αυτό, είναι

πρωταρχικής σημασίας για τον αυτοπροσδιορισμό τους και την διαμόρφωση της

ταυτότητάς τους. Ταυτόχρονα, τους προσφέρει τη δυνατότητα να εξοικειωθούν με

έννοιες, κειμενικά είδη και γλωσσικούς μηχανισμούς με αφορμή ένα θέμα που τους

αφορά άμεσα, αφού όλοι έχουν εμπειρία περιστατικών εκφοβισμού, βίας και

ρατσισμού (ως θύτες, θύματα, παρατηρητές) και τους επιτρέπει να εκφράσουν τα

συναισθήματα, τους προβληματισμούς, τις απόψεις τους ορθά και κριτικά πάνω σ’

αυτό. Η παράλληλη υλοποίηση του νέου ΠΣ Σχολική και Κοινωνική Ζωή, καθώς και

προγραμμάτων Αγωγής Υγείας για το ίδιο θέμα, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά

στην ενεργοποίηση των μαθητών για ασφαλή σχολεία.

Συμβατότητα με το νέο ΠΣ

Η διδακτική παρέμβαση επιδιώκει να καλλιεργήσει την κριτική σκέψη και την

αυτενέργεια των μαθητών, καθώς και να βελτιώσει με παιγνιώδη τρόπο τη γλωσσική

τους ικανότητα σε όλες τις γλωσσικές δεξιότητες (κατανόηση και παραγωγή προφορικού




και γραπτού λόγου). Σύμφωνα με τα παραπάνω επιδιωκόμενα αποτελέσματα, εντάσσεται

στο πλαίσιο του κριτικού γραμματισμού.

Είδος διδακτικής πρακτικής

Ομαδοσυνεργατική

Καταιγισμός ιδεών

Συζήτηση

Παιχνίδι ρόλων

Διάρκεια: 12 ώρες

Σκοποθεσία

Κατανόηση προφορικού λόγου

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ως ακροατές/τριες και ως συμμετέχοντες/ουσες σε ένα

επικοινωνιακό γεγονός είναι σε θέση να:

κάνουν αρχικές υποθέσεις σχετικά με το σκοπό και το θέμα του προφορικού

κειμένου (Εκφοβισμός, σχολική βία και ρατσισμός) και να το συσχετίζουν με τις

γνώσεις, τα βιώματα και τις στάσεις τους

συνειδητοποιούν την ποικιλία των λόγων ακρόασης ενός κειμένου (λ.χ.

επισήμανση πληροφορίας, ενημέρωση, ψυχαγωγία)

διακρίνουν τους παράγοντες προφορικής επικοινωνίας (ποιος μιλάει, σε ποιον,

για ποιο σκοπό, με ποιο θέμα, κάτω από ποιες περιστάσεις κλπ)

αναγνωρίζουν τους τύπους κειμένων που εμπεριέχονται στα προφορικά κείμενα

(περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία)

αντλούν συγκεκριμένες πληροφορίες (στόχοι, προσωπικές απόψεις των

ομιλητών, επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται κτλ.) από ένα προφορικό κείμενο

σχετικό με τη θεματική ενότητα

διακρίνουν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του προφορικού λόγου και τις διαφορές του

από τον γραπτό.

συσχετίζουν τις λεξιλογικές επιλογές και τα παραγλωσσικά στοιχεία των

ομιλητών με την κοινωνική ταυτότητα και την ιδιότητά τους

αναγνωρίζουν και ερμηνεύουν τη χρήση συγκεκριμένων γραμματικών και

λεξιλογικών επιλογών του ομιλητή ανάλογα με την προθετικότητά του.

Κατανόηση γραπτού λόγου

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ως αναγνώστες/τριες είναι σε θέση να:

καλλιεργούν ποικίλες αναγνωστικές στρατηγικές του γραπτού κειμένου

(συνολική κατανόηση θέματος και σκοπού, επικέντρωση σε συγκεκριμένη

πληροφορία, υποθέσεις με βάση τα συμφραζόμενα, το ευρύτερο πλαίσιο,

αξιοποίηση εικόνας, τίτλου)

συνειδητοποιούν ότι κάθε είδος γραπτού λόγου απαιτεί ανάλογη γλωσσική

ποικιλία και ότι το μέσο και η περίσταση επικοινωνίας επηρεάζουν τη μορφή και

την οργάνωση του μηνύματος.




διακρίνουν τους διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης ενός κειμένου (μονοτροπικά

και πολυτροπικά κείμενα) και να κατανοήσουν τη σημασία της εικόνας στην

κατασκευή του νοήματος

αναπτύσσουν δεξιότητες κατανόησης συνεχών και μη συνεχών γραπτών

κειμένων

αναγνωρίζουν τα διαφορετικά είδη των προτάσεων που χρησιμοποιούνται στο

λόγο

εξηγούν την επιλογή του είδους των προτάσεων με βάση τις περιστάσεις

επικοινωνίας.

γνωρίζουν τη σημασία και το ρόλο της παραγράφου για τη σύνταξη ενός

κειμένου καθώς και τις άστοχες επιλογές που καταστρέφουν την ενότητα και τη

συνοχή μιας παραγράφου.

χρησιμοποιούν στρατηγικές αναγνώρισης της σημασίας μιας λέξης με βάση τα

συμφραζόμενα

αξιολογούν το περιεχόμενο (θέμα) και τη μορφή (γραμματικές, λεξιλογικές και

εικονιστικές επιλογές) του γραπτού κειμένου και να αποτιμούν την

αποτελεσματικότητά του.

κατακτήσουν λεξιλόγιο σχετικό με τον εκφοβισμό, τη βία και το ρατσισμό στο

σχολείο.

Παραγωγή προφορικού λόγου

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, ως παραγωγοί προφορικού κειμένου, να είναι σε θέση να:

προσχεδιάζουν τα βασικά σημεία ενός προφορικού κειμένου σχετικού με τη

θεματική ενότητα και να επιλέξουν το κατάλληλο κειμενικό είδος ανάλογα με το

πλαίσιο επικοινωνίας, το ανάλογο περιεχόμενο και τον επιτυχέστερο τρόπο

οργάνωσης και παρουσίασης πληροφοριών

χρησιμοποιούν τις κατάλληλες για την περίσταση γραμματικές δομές, το

κατάλληλο λεξιλόγιο και τους μηχανισμούς κειμενικής συνοχής που ενδείκνυνται

ανάλογα με το κειμενικό είδος και τις περιστάσεις της (συν)ομιλίας

συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους στο πλαίσιο του προσχεδιασμού του

προφορικού τους λόγου.

αναπτύσσουν τη στρατηγική «κρατώ σημειώσεις» στο πλαίσιο του

προσχεδιασμού του προφορικού τους λόγου.

προβάλλουν την προσωπική τους θέση σε σχέση με το θέμα του σχολικού

εκφοβισμού και να την αντιπαραβάλλουν με αντίθετες απόψεις.

αξιολογούν την προφορική τους παραγωγή λόγου στο πλαίσιο της τάξης

Παραγωγή γραπτού λόγου

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, ως παραγωγοί γραπτών κειμένων, να είναι σε θέση να:

επιλέγουν τον κατάλληλο τρόπο παρουσίασης του κειμένου με βάση τον τύπο

στον οποίο εμπίπτει

υιοθετούν τα γλωσσικά μέσα και τους γλωσσικούς μηχανισμούς που

αναδεικνύουν την ταυτότητα και τη στάση τους ως παραγωγών του γραπτού

κειμένου

προβάλλουν τη δική τους οπτική γωνία σε σχέση με το φαινόμενο του σχολικού

εκφοβισμού και τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισής του.

αξιοποιούν το κατάλληλο ειδικό λεξιλόγιο




προβαίνουν σε αυτοαξιολόγηση του κειμένου τους με βάση προκαθορισμένα

κριτήρια, προχωρώντας σε διορθώσεις όπου το κρίνουν αναγκαίο.

Περιεχόμενο

Το προτεινόμενο γλωσσικό μάθημα προσανατολίζεται στη θεματική του εκφοβισμού,

βίας και ρατσισμού στο σχολείο. Από πλευράς περιεχομένου προσεγγίζονται επιμέρους

πλευρές που απαντούν στα ερωτήματα: 1. Έχει σχέση ο ρατσισμός (φυλετικός,

κοινωνικός, κλπ) με το σχολικό εκφοβισμό και τη βία στο σχολείο; 2. Τι είναι σχολικός

εκφοβισμός και ποια είναι τα είδη του; 3. Ποιο τμήμα της σχολικής κοινότητας (μαθητές,

γονείς, καθηγητές, σχολείο) αφορά και για ποιους λόγους; 4. Ποιες είναι οι πιθανές

αιτίες εμφάνισης του φαινομένου στο σχολικό περιβάλλον; 5. Ποιος είναι ο ρόλος των

παρατηρητών; 6. Ποιες είναι οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού σε θύτες και σε

θύματα; 7. Ποιος ο ρόλος του σχολικού περιβάλλοντος στην αντιμετώπιση του

φαινομένου; Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι η διδακτική πρόταση δεν

επιχειρεί να εξαντλήσει σε βάθος όλα αυτά τα ερωτήματα, αλλά να εξοικειώσει τους

μαθητές με τις βασικότερες συνιστώσες του φαινομένου. Για την επεξεργασία του

περιεχομένου αξιοποιούνται μονοτροπικά και πολυτροπικά κείμενα που εντοπίστηκαν

στο διαδίκτυο (βλ. Διδακτικό Υλικό-Πηγές).

Μεθόδευση της διδασκαλίας1

1ο Βήμα/ Σχέση ρατσισμού και σχολικού εκφοβισμού-Είδη Προτάσεων

Εισαγωγή. Για την εισαγωγή στην ενότητα προβάλλεται στην τάξη το βίντεο Antibulling motivation

που έχει παραχθεί από τον Όμιλο Καινοτόμων Δράσεων του Λεοντείου Λυκείου Νέας

Σμύρνης. Η επιλογή του βασίζεται στο γεγονός ότι αποτελεί μια πρωτοβουλία ενάντια

στον σχολικό εκφοβισμό από τους ίδιους τους μαθητές, και ως εκ τούτου θα εξάψει

περισσότερο το ενδιαφέρον τους, θα προβληματίσει, αλλά και θα τοποθετήσει κριτικά

τους μαθητές απέναντι στο ζήτημα της βίας στο σχολείο. Οι μαθητές αναμένεται μετά

την παρακολούθηση του βίντεο και μέσω του καταιγισμού ιδεών να συνεισφέρουν

γνώσεις, στάσεις και απόψεις γύρω από το θέμα του σχολικού εκφοβισμού και θα

προκληθούν ερωτήματα τα οποία θα απαντηθούν κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του

σεναρίου.

Κατανόηση γραπτού λόγου/Παραγωγή γραπτού λόγου2

Η πρώτη επαφή των μαθητών με γραπτό κείμενο που πραγματεύεται το θέμα

Εκφοβισμός, βία και ρατσισμός στο σχολείο πραγματοποιείται μέσω πολυτροπικών

κειμένων διαφορετικών για την κάθε ομάδα. Σ’ αυτό το 1ο στάδιο αυτό που τους

ζητείται είναι η αναγνώριση του τύπου του κειμένου (σύνθημα, αφίσα, επιγραφή κλπ)

και όχι το είδος του κειμένου (αφηγηματικό, περιγραφικό, επιχειρηματολογικό).

Ζητείται ωστόσο να κάνουν υποθέσεις σχετικά με τον πομπό, το δέκτη και το μήνυμα

1 Η τάξη οργανώνεται σε ομάδες, στις οποίες κατά πλειοψηφία ανατίθενται διαφορετικές εργασίες. Για

το σχολιασμό τους ωστόσο στην ολομέλεια αλλά και για την ατομική μελέτη τους στο σπίτι, είναι

αναγκαίο να εφοδιάζονται οι μαθητές με τα Φύλλα Εργασίας όλων των ομάδων. 2 Βλέπε Φύλλα Εργασίας 1. Είδη Προτάσεων.




του κειμένου και κατά την παρουσίαση των συμπερασμάτων τους, γίνεται συζήτηση

στην ολομέλεια για τις εικονιστικές επιλογές των κειμένων και της σημασίας τους

στην αποτελεσματική μετάδοση του μηνύματος. Εργάζονται ερευνητικά με τη

βοήθεια της σχολικής τους γραμματικής (σελ. 113) προκειμένου να αναγνωρίσουν τα

είδη προτάσεων που υπάρχουν σ’ αυτά, δοκιμάζουν αντικαταστάσεις των προτάσεων

αυτών με άλλου είδους προτάσεις και παρατηρούν τις διαφορές που προκύπτουν ως

προς το νόημα του μηνύματος ή την αποτελεσματικότητα μετάδοσής του. Προχωρούν

στην παραγωγή γραπτού λόγου/μικρών παραγράφων στις οποίες εκθέτουν τα

συμπεράσματά τους και τα παρουσιάζουν προκειμένου να γίνει συζήτηση και

αξιολόγηση της προσπάθειάς τους από την ολομέλεια και τη διδάσκουσα.

2ο Βήμα/ Σχολική βία και εκφοβισμός. Ποιο τμήμα της σχολικής κοινότητας

αφορά; Γνωρίσματα προφορικού και γραπτού λόγου.

Κατανόηση προφορικού λόγου/Παραγωγή προφορικού λόγου3

Στο στάδιο αυτό επιδιώκεται να αντιληφθούν οι μαθητές ότι το πρόβλημα του εκφοβισμού

αφορά όλη τη σχολική κοινότητα, χωρίς περαιτέρω εμβάθυνση, γιατί επανερχόμαστε στο

θέμα σε επόμενο στάδιο. Γι’ αυτό το λόγο δε σχολιάζεται το περιεχόμενο του βίντεο, αλλά

μόνο οι ομιλητές του. Διανέμονται στους μαθητές τα φύλλα εργασίας προκειμένου να τα

μελετήσουν προτού παρακολουθήσουν την προβολή του βίντεο Ημερίδα για τη Σχολική Βία

και Προστασία των Παιδιών, καθώς βασικός μας γλωσσικός στόχος στο στάδιο αυτό είναι να

αντιληφθούν οι μαθητές τις διαφορές του προφορικού και του γραπτού λόγου και να

εντοπίσουν τα εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά γνωρίσματα του προφορικού λόγου, ως

ακροατές-θεατές προφορικού κειμένου σχετικού με τη θεματική της σχολικής βίας. Επιπλέον,

γίνεται αναφορά στον προσχεδιασμένο λόγο και ζητείται από τους μαθητές να υποθέσουν σε

ποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμεύσει.

Στη συνέχεια ζητούμε από τους μαθητές να παρουσιάσουν τις απόψεις τους

αναπτύσσοντάς τις σε συνεχές προφορικό κείμενο (παιχνίδι ρόλων) ενώπιον κριτικής

επιτροπής με θέμα πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα προφορικού και γραπτού λόγου και να

προσχεδιάσουν το λόγο τους εφαρμόζοντας την τεχνική «κρατώ σημειώσεις». Να σημειωθεί

εδώ ότι η κριτική επιτροπή (χρήζεται ως τέτοια μία από τις ομάδες με κλήρωση) συντάσσει

τα δικά της κριτήρια αξιολόγησης. Ακολουθεί η αξιολόγηση και, για να αποφευχθεί ο

κίνδυνος να θεωρήσουν ότι κάποιο από τα δύο είδη λόγου υπερέχει, επανέρχεται προς

συζήτηση (αρχικά στις ομάδες και στη συνέχεια στην ολομέλεια ) το θέμα:

προφορικός/γραπτός λόγος: ισότιμοι λόγοι (βλέπε φύλλο εργασίας).

3ο Βήμα/ Τι είναι Σχολικός Εκφοβισμός και ποια τα είδη του. Ενδεικτικές

επιπτώσεις θυματοποίησης. Είδη γραπτού λόγου- Παράγραφος

Κατανόηση γραπτού λόγου/Παραγωγή γραπτού λόγου4

Στο στάδιο αυτό επιδιώκουμε σε επίπεδο θεματικής να γνωρίσουν οι μαθητές την

ακριβή έννοια του όρου «σχολικός εκφοβισμός» σε αντιδιαστολή με την τυχαία

σύγκρουση, τα είδη (εκδηλώσεις) του ενδοσχολικού εκφοβισμού και τις επιπτώσεις

της θυματοποίησης. Σε επίπεδο ειδικών γλωσσικών στόχων της συγκεκριμένης

ενότητας επιδιώκουμε να γνωρίσουν τη δομή της παραγράφου. Η σύμπτωση της

θεματικής με το γλωσσικό στόχο (μελέτη παραγράφου) δεν είναι τυχαία, αφού κατ’

3 Βλέπε Φύλλα Εργασίας 2. Γνωρίσματα Προφορικού και Γραπτού Λόγου

4 Βλέπε Φύλλα Εργασίας 3. Είδη γραπτού λόγου. Παράγραφος




ανάγκη οδηγούνται οι μαθητές σε προσεκτικότερη ανάγνωση των κειμένων τους και

αναμένεται να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους ως προς αυτήν την πλευρά του σχολικού

εκφοβισμού.

Για το σκοπό αυτό τους δίνονται κείμενα (επιχειρηματολογικά, αφηγηματικά,

υβριδικά) διαφορετικά για κάθε ομάδα και με διαφορετικά ζητούμενα, έτσι ώστε

κατά την παρουσίαση των εργασιών τους στην ολομέλεια να γίνει η σύνθεση των επί

μέρους και να καταστούν όλοι οι μαθητές μέτοχοι του νέου. Σταθερό ζητούμενο εδώ,

είναι η αναγνώριση του επικοινωνιακού πλαισίου στο οποίο παρήχθησαν. Ως προς

την κατανόηση του κειμένου, όπου υπάρχουν δύσκολα σημεία, ζητείται από τους

μαθητές να τα εντοπίσουν και να προχωρήσουν σε «μάντεμα σημασίας»,

προκειμένου να καταχωρίσουν λέξεις ή έννοιες στο προσωπικό τους λεξικό5.

Επιπλέον, οι μαθητές μέσω καθοδηγούμενων ερωτήσεων (βλέπε φύλλο εργασίας 3)

διερευνούν τη δομή της παραγράφου, με τη βοήθεια του σχολικού τους εγχειριδίου

(Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου, σελ. 34-35). Κατά την παρουσίαση των

συμπερασμάτων των ομάδων, τηρούνται από τη διδάσκουσα σημειώσεις στον πίνακα

και με τη βοήθειά τους καταρτίζεται ο εννοιολογικός χάρτης των εκδηλώσεων του

ενδοσχολικού εκφοβισμού.

Στην παραγωγή γραπτού λόγου, ζητούμε από όλες τις ομάδες να δημιουργήσουν

παράγραφο κάτω από τις ίδιες επικοινωνιακές περιστάσεις (ανάρτηση σχολίου σε

ιστοσελίδα, ως απάντηση στο δημοσιευμένο e-mail θύματος σχολικού εκφοβισμού).

Η θεματική περίοδος της παραγράφου Δημήτρη, καταλαβαίνουμε ή δεν

καταλαβαίνουμε γιατί νιώθεις ασήμαντος αναμένεται να αναδείξει τα βιώματα και τις

στάσεις των μαθητών οι οποίες ενδέχεται να διαφοροποιούνται με βάση το υπόβαθρο

και το χαρακτήρα τους. Ιδιαίτερα σημαντική σ’ αυτό το στάδιο είναι η αξιολόγηση

των κειμένων της κάθε ομάδας, η οποία θα γίνει με συγκεκριμένα καταγεγραμμένα

κριτήρια που δίνονται εκ των προτέρων. Στόχος αυτής της επιλογής είναι να

εξοπλιστούν οι μαθητές, ώστε να προχωρήσουν σε αυτοαξιολόγηση του γραπτού

κειμένου που δημιούργησαν. (βλ. Φύλλο Εργασίας 3, σελ. 6)

4ο Βήμα/Αιτίες που προκαλούν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Ο ρόλος

των παρατηρητών.

Κατανόηση προφορικού λόγου/Παραγωγή προφορικού λόγου.6

α. Στο στάδιο αυτό επιδιώκουμε σε επίπεδο θεματικής να διερωτηθούν οι μαθητές

για τις αιτίες του φαινομένου με τη βοήθεια προφορικού κειμένου. Οι μαθητές

παρακολουθούν την προβολή του βίντεο, Η βία στα σχολεία, στο οποίο ο κ. Κ.

Κωτσιόπουλος, λέκτορας Κοινωνιολογίας του ΑΠΘ, μιλά για τα αίτια της σχολικής

βίας. Καθώς παράλληλος στόχος είναι η κατανόηση του προφορικού κειμένου,

καλούνται οι μαθητές μέσω των Φύλλων Εργασίας να διαβάσουν πρώτα τις

ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου και κατόπιν να παρακολουθήσουν την προβολή.

Οι ερωτήσεις κατανόησης είναι κοινές για όλες τις ομάδες και αφορούν τόσο στη

συνολική κατανόηση του θέματος, όσο και σε επί μέρους σημεία του, ώστε να

διευκρινιστούν οι σχετικές με τα αίτια της σχολικής βίας απόψεις του ειδήμονα

ομιλητή (επικέντρωση σε πληροφορία). Οι μαθητές συμπληρώνουν συνεργαζόμενοι

5 Το προσωπικό λεξικό είναι κοινό για τα αρχαία και τα νέα ελληνικά και οι μαθητές καταγράφουν

συστηματικά τις λέξεις που για τον κάθε ένα είναι «νέες». 6 Βλέπε Φύλλα Εργασίας 4. Κατανόηση προφορικού λόγου. Παραγωγή προφορικού λόγου.




κατά ομάδες τα φύλλα εργασίας και παρουσιάζουν τις απόψεις τους στην ολομέλεια.

Ακολουθεί συζήτηση στην οποία οι μαθητές καταθέτουν τα προσωπικά τους βιώματα

και απόψεις σχετικά με τα αίτια της σχολικής βίας.

β. Στη συνέχεια προβάλλεται η κοινωνική διαφήμιση, Μίλα μη φοβάσαι, παραγωγής

της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (Ε.ΨΥ.ΠΕ.) Στόχος της

επιλογής αυτής, ως προς τη θεματική του σχολικού εκφοβισμού είναι εγερθούν

ερωτήματα προς συζήτηση σχετικά με τη στάση τόσο των θυμάτων, όσο και των

παρατηρητών του σχολικού εκφοβισμού. Ως προς την κατανόηση προφορικού

κειμένου, δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές, καθώς πρώτη φορά δίνεται η ευκαιρία να

σχολιαστεί στην τάξη κοινωνική διαφήμιση, να διερωτηθούν σχετικά με τους

γενικότερους στόχους των κοινωνικών διαφημίσεων και να καταθέσουν την εμπειρία

τους από άλλες κοινωνικές διαφημίσεις. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο προς

σχολιασμό στη συγκεκριμένη διαφήμιση είναι η επιλογή του πρωταγωνιστή (Α.

Κανάκη). Δίνεται έτσι η δυνατότητα να διερευνήσουν οι μαθητές τα κοινά σημεία

των εμπορικών και κοινωνικών διαφημίσεων (εικονιστικές, ηχητικές επιλογές,

«επώνυμους» πρωταγωνιστές κλπ) και τις διαφορές τους (ως προς τους στόχους και

το περιεχόμενό τους).

γ. Ακολούθως, με αφορμή το «Μίλα, μη φοβάσαι», και τη συζήτηση που ακολουθεί

σχετικά με τη στάση θυμάτων και παρατηρητών, οργανώνεται αγώνας λόγου με

στόχο να παράγουν οι μαθητές προφορικό λόγο με τον οποίο θα υπερασπίζονται τη

στάση τους απέναντι στο φαινόμενο του εκφοβισμού, υποδυόμενοι ρόλους (θύματος

ή παρατηρητή), αφού πρώτα τον προσχεδιάσουν με την τεχνική «κρατώ σημειώσεις».

Ο λόγος δεν θα είναι συνεχόμενος (παιχνίδι «ναι μεν…αλλά…») αλλά οι ομάδες

(βλέπε Φύλλο Εργασίας 4) θα αντικρούουν τα αντίπαλα επιχειρήματα σημείο προς

σημείο. Προκειμένου να συμβεί αυτό, οφείλουν να προσχεδιάσουν το λόγο τους με

την τεχνική «κρατώ σημειώσεις». Σχηματίζονται με κλήρωση 2 ζεύγη ομάδων (4

ομάδες). Το ένα ζεύγος αναλαμβάνει να υποδυθεί το θύμα. Η μία εκφράζει τους

φόβους της για το τι μπορεί να της συμβεί αν μιλήσει (Αν μιλήσω, μπορεί…) ενώ η

άλλη εξετάζει τι θα συμβεί αν σωπάσει (Ναι, αλλά αν σωπάσω μπορεί…). Αντίστοιχο

προβληματισμό θα εκφράσει παράγοντας προφορικό λόγο και το 2ο ζεύγος ομάδων,

που κληρώνεται να υποδυθεί τον παρατηρητή ενός φαινομένου ενδοσχολικής βίας. Η

5η ομάδα αναλαμβάνει να δημιουργήσει και να παρουσιάσει ένα τραγούδι ραπ με

τίτλο «Μίλα, μη φοβάσαι». Όλες οι ομάδες γνωρίζουν τα κριτήρια της αξιολόγησης

του αγώνα λόγων και της παρουσίασης του τραγουδιού (τους δίνονται στο φύλλο

εργασίας), αφού οι ίδιες θα είναι, στο στάδιο της αξιολόγησης, οι αξιολογητές.

5ο Βήμα/ Ποιος ο ρόλος του σχολικού περιβάλλοντος στην αντιμετώπιση του

φαινομένου; Πιθανές δράσεις πρόληψης-αντιμετώπισης.

Κατανόηση Γραπτού Λόγου/Παραγωγή Γραπτού λόγου7

Για να συνδέσουμε τη διδασκαλία μας με το προηγούμενο στάδιο και να

ενεργοποιήσουμε την προηγούμενη γνώση των μαθητών σε σχέση με την κατανόηση

κειμένων που περιλαμβάνουν επιχειρήματα και αφορούν το σχολικό εκφοβισμό και

βία, ζητούμε από τους μαθητές να επεξεργαστούν ανά ομάδες το ίδιο κείμενο.

Πρόκειται για το άρθρο του Ε. Τριβιζά, Το αληθινό παραμύθι της βίας, (Εφημερίδα

7 Βλέπε Φύλλα Εργασίας 5. Κατανόηση Γραπτού Λόγου. Παραγωγή Γραπτού Λόγου.




Το Βήμα, 11/4/2012). Η ανάγνωση γίνεται από τη διδάσκουσα, έτσι ώστε να

ακουστούν εμφατικά τα επιχειρήματα του συντάκτη, σχετικά με τον σημαντικότατο

ρόλο που μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει το σχολείο στην πρόληψη και

αντιμετώπιση του φαινομένου. Κατ’ αρχάς οι μαθητές καλούνται να συμπεράνουν

πριν από το κειμενικό είδος, τον τύπο του κειμένου (είδηση, παραμύθι, ρεπορτάζ,

άρθρο κλπ), αξιοποιώντας όποιο στοιχείο θεωρούν ότι θα τα βοηθήσει στο

χαρακτηρισμό και να δικαιολογήσουν την επιλογή τους. Σκοπός αυτής της

δραστηριότητας είναι να γνωρίσουν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της μορφής του

άρθρου, καθώς μέχρι τώρα γνωρίζουν καλά μόνο εκείνα της επιστολής. Ιδιαίτερος

σχολιασμός ζητείται για τον τίτλο του κειμένου, προκειμένου να αναπτυχθεί κατά τη

συζήτηση στην τάξη γενικότερος προβληματισμός για τους τίτλους των εκάστοτε

άρθρων, αλλά και ειδικότερα για το συγκεκριμένο καθώς ο συντάκτης ισορροπεί

στον τίτλο του μεταξύ παραμυθιού και αλήθειας-βίας, όπως ισορροπεί και στην

πραγματική του ζωή (παραμυθάς και εγκληματολόγος ταυτόχρονα, στοιχείο που

δίνεται στους μαθητές).

Προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν το περιεχόμενο του κειμένου,

επιχειρούμε να τους εξοικειώσουμε με συγκεκριμένες στρατηγικές ανάγνωσης και

κατανόησης, όπως η εξαγωγή της σημασίας με βάση τα συμφραζόμενα και η

διαγραμματική παρουσίαση του κειμένου. Επίσης, με στόχο να μελετήσουν πιο

προσεκτικά το μακροπερίοδο λόγο του συντάκτη, ώστε να κατανοήσουν τα

επιχειρήματά του, ζητούμε να τον χωρίσουν σε προτάσεις. Καθοδηγούνται επιπλέον

στην εξοικείωση με το ρόλο του τεκμηρίου για τη στήριξη του επιχειρήματος με

ανάλογη άσκηση. Τέλος, οι μαθητές αναζητούν τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του

κειμένου, προσπαθώντας ανά ομάδες να φτιάξουν ένα κατάλογο με αυτά και

ανατρέχουν στη σχολική τους γραμματική για να αναγνωρίσουν το κειμενικό είδος.

Στο στάδιο της Παραγωγής Λόγου επιδιώκουμε να αξιοποιήσουν οι μαθητές όλες

τις μέχρι τώρα γνώσεις τους α. για το θέμα του σχολικού εκφοβισμού (τις συνιστώσες

του φαινομένου, το λεξιλόγιο που συνάντησαν στην ενότητα Εκφοβισμός, σχολική

βία και ρατσισμός), β. για τα επιχειρηματολογικά κείμενα και τα γλωσσικά

χαρακτηριστικά τους γ. για τα είδη των προτάσεων και την παράγραφο (τα εξωτερικά

και εσωτερικά της γνωρίσματα, τις αρετές της) . Για το λόγο αυτό αναλαμβάνουν

κατά ομάδες να συντάξουν, ανά παραγράφους, κείμενο-απάντηση (βλέπε Φύλλο

Εργασίας 5, σελ. 5 και 6) προς το 15μελές του σχολείου τους, προτείνοντας τη

διοργάνωση ενημερωτικής εκδήλωσης με θέμα: Ενδοσχολική Βία και Εκφοβισμός. Η

δομή του κειμένου είναι ήδη καθορισμένη από το ίδιο το 15μελές στην ανακοίνωση-

κάλεσμα που δημοσίευσε για το θέμα, γεγονός που διευκολύνει στη φάση

αξιολόγησης που ακολουθεί. Τα κείμενα των ομάδων συγκεντρώνονται,

καταγράφονται χωρίς καμία αλλαγή και προβάλλονται στο διαδραστικό πίνακα.

Ακολουθεί σχολιασμός και διόρθωση κάθε παραγράφου πρώτα από την ομάδα που τη

συνέταξε (αυτοαξιολόγηση γραπτού λόγου) και κατόπιν από την ολομέλεια

(ετεροαξιολόγηση). Στη συνέχεια, ζητείται από την ολομέλεια να προτείνει

διορθώσεις (χρήση συγκεκριμένων ρημάτων, συνδετικών λέξεων η φράσεων, εύρεση

συνωνύμων κλπ) που θα μετατρέψουν τις αποσπασματικές παραγράφους που

παρήγαγαν σε συνεχές ενιαίο κείμενο, τόσο ως προς το νόημά του, όσο και ως προς

το ύφος του.

Διδακτικό υλικό-Πηγές




1. Antibulling motivation -Παραγωγή του Ομ. Καινοτόμων Δράσεων του Λεοντείου

Λυκείου Νέας Σμύρνης: http://www.youtube.com/watch?v=merLXYWcLt4

2. Αντιρατσιστικό σύνθημα: www. processwork.gr

3. Αφίσα, Ασφαλή σχολεία: http://www.amnesty.org.gr

4. Αφίσα, Μίλα μη φοβάσαι: http://epsype.blogspot.com

5. Μαθητικό Σκίτσο για ρατσισμό: www.1dim-giann.pel.sch.gr

6. Ρατσιστική ταμπέλα: www.griniarogatos.blogspot.com

7. Εξώφυλλο βιβλίου, Delete στο σχολικό εκφοβισμό, www.epsype.blogspot.com

8. Βίντεο Ημερίδα με θέμα Σχολική Βία και Προστασία Παιδιών: thrakinet.gr

www.youtube.com/watch?v=3GigpGaAbJo

9. Καρκανάκη, Μ. & Καφφετζή, Π. (2009). Το φαινόμενο του σχολικού

εκφοβισμού-bulling σε Δημοτικά Σχολεία του Δήμου Ηρακλείου, Πτυχιακή

Εργασία, Τ.Ε.Ι Κρήτης, Σχολή Σ.Ε.Υ.Π. Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας,

Ηράκλειο Κρήτης

10. Βίντεο, Η βία στα σχολεία-Τα αίτια της σχολικής βίας: Συνέντευξη του Κ.

Κωτσιόπουλου, λέκτορα Κοινωνιολογίας του ΑΠΘ

http://www.youtube.com/watch?v=XidJWn9wjaw

11. Βίντεο, Μίλα μη φοβάσαι, Κοινωνική Διαφήμιση της Ε.ΨΥ.ΠΕ

http://www.youtube.com/watch?v=AkKKAqY3slM

http://www.youtube.com/watch?v=merLXYWcLt4

http://www.amnesty.org.gr/

http://epsype.blogspot.com/

http://www.1dim-giann.pel.sch.gr/

http://www.epsype.blogspot.com/

http://www.youtube.com/watch?v=3GigpGaAbJo

http://www.youtube.com/watch?v=XidJWn9wjaw

ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α...

Education

Transcript of ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α...