ისტორიის მასწავლებელი ნინო აბულაძეabuladze1973@gmail.com

გაკვეთილის მიზანი

ამ გაკვეთილში თქვენ შეისწავლით

როგორი იყო ძველი საბერძნეთის პოლისი (ქალაქ-სახელმწიფო)

როგორი მმართველობის ფორმები გვხდება ძველ საბერძნეთში

რა გავლენა იქონია საბერძნეთის სახეკმწიფოს ისტორიამ სხვა ქვეყნების ისტორიაზე

კარგად დააკვირდი ილუსტრაციებს, რა მსგავსება შეგიძლია აღმოაჩინო ამ სამ სურათს შორის ?

ფიქრში დაგეხმარება ის დამატებითი ინფორმაციები, რომელიც შემდეგ გვერზე შეგიძლია ნახო

ამფორაზე გამოსახულია ზეთის ხილის კრეფის პროცესი; ამფორა ძველ საბერძნეთსა და რომში: თიხის ვიწროყელიანი

ორყურა დიდი ჭურჭელი ღვინის, ზეთის და სხვა სითხის შესანახად.

რის განვითარებას უწყობს ხელს ვაჭრობა ?(სწორი პასუხი მოგცემს საშუალებას გახსნა შემდეგი გვერდი)

a. ადამიანების უფლებების და დემოკრატიის განვითარებას;b. სასაქონლო -ფულადი ურთიერთობის განვითარებას;c. იმპორტის გაზრდას და ექსპორტის შემცირებას ;

ამფორა

დღეს ზეთისხილის წარმოებით მსოფლიოში მესამე ქვეყანა არის საბერძნეთი, რომელიც რგავს ზეთისხილის ხეებს უძვლესი დროიდან. მე-13 საუკუნეში დათესილი ხეები დღესაც ისხამენ ზეთისხილს.

ზეთის ხილი ათენას წმინდა ხედ ითვლებოდა საბერძნეთში , სწორედ მისგან ხდიდნენ სურნელოვან ზეთს და ამფორების საშუალებით გადაქონდათ სხვაადსხვა ქვეყნებში;

ვაჭრობის განვითარება კი შენც მოგეხსენება, რომ სახელმწიფოსძლიერებას უწყობს ხელს ;

ბერძნული მითოლოგიის თანახმადათენამ აჩუქა ქალაქს ზეთისხილიათენა საბერძნეთის ერთ–ერთი უმთავრესი ღვთაება. ძველმიკენური ღვთაება, ზევსის საყვარელი ქალიშვილი.მთავარი ტაძარი განლაგებული იყო

ათენის ქალაქ-სახელმწიფოში; (პართენონი)

ათენის პოლისი იგივე ქალაქ სახელმწიფო სიდიდით მეორე ძველ საბერძნეთში, ადგილი სადაც საფუძველი ჩაეყარა დემოკრატია, ანუ დემოსის (ხალხის) მმართველობას სახელმწიფოში

ზეთისხილისა და ათენას გარდა ილუსტრაციაზეჩანს.....?

"საერთაშორისო ფული" ბერძნული ტეტრადრაქმა

მონეტები მთელს ანტიკურ სამყაროში იყო მიმოქცევაში, ინდოეთშიც კი არის აღმოჩენილი

მონეტაზე გამოსახული სიმბოლოები ქვეყნის მნიშვნელოვან სიმბოლოებად ითვლება;

მონეტაზე გამოსახულია :

1. ზეთის ხილის გვირგვინი;

2. ამფორაზე წამოსკუპებული სიბრძნის სიმბოლო ბუ, ის ქალღმერთ ათენას ნიშანია ;

ფულის ერთეული ყველა ქალაქ-სახელმწიფოს საკუთარი აქვს ;

ფულის მონეტის გარდა ზეთის ხილის გვირგვინს სხვა დატვირთვაც ჰქონდა , ხომ არ გაგახენდა რა?

შენი პასუხი აქ ჩაწერე

ზეთის ხილის გვირგვინი ერგებოდა საუკეთესოს, ის გამარჯვების სიმბოლოა ;

საბერძნეთში ჩაეყარა საფუძველი ოლიმპიურ თამაშებს ;

საინტერესოა ისიც, რომ რაც არ უნდა დიდი კონფლიქტი ყოფილიყო პოლისებს (ქალაქ-სახელმწიფოებს ) ოლიმპიური თამაშობების დღეს ყველა საომარი ქმედება წყდებოდა და ღმერთების საპატივცემულო მარათონზე

საბოლოო გამარჯვებული ჯილდოდ სწორედ ზეთის ხილის გვირგვინს იღებდა .

მხოლოდ ზეთის ხილი ვერ უზრუნველყოფდა ძველი საბერძნეთის ქალაქ-სახელმწიფოების განვითარებას , მითუმეტეს რომ საბერძნეთი როგორც ერთიანი, მთლიანი სახელმწიფო მე-19 საუკუნემდე არ არსებობდა ; პირველ რიგში , აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, ძველი აღმოსავლეთისაგან აქ სრულიად

განსხვავებულ მმართველობას ვხვდებით საბერძნეთის ქალაქ-სახელმწიფოში აღმოცენდა

პირველად თავისუფალი მოქალაქე.. მოქალაქის უფლებებს იცავდა კანონი; მოქალაქე თავად იყო ჩართული ქვეყნის

მმართველობაში

• პოლისებმა თავის განვითარების უმაღლეს მწერვალს მიაღწიეს ძვ. წ მე-4 საუკუნეში ;

ამ პერიოდისათვის საბერძნეთი წარმოადგენდა მრავალ პატარა ქალაქ-სახელმწიფოთა ერთობლიობას , აქ ხშირი იყო როგორც კავშირების შექმნა (მაგ. ბერძნულ-სპარსული ომები), ასევე დაპირისპირებებიც (პელოპონესის ომი) მაგრამ გაერთიანება და ერთ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება არ მომხდარა ძველ საბერძნეთში ;

აქ დააჭირე ხელი

ახლა ჩვენთვის კვლავ “დატრიალდება ამფორა”,შევარჩევთ მოხერხებულ ადგილს და ვისაუბრებთ

ძველი მსოფლიოს ისტორიას თუ გადავხედავთ, ვნახავთ, რომ მთავარი ძალა ვინც ქმნის და აყალიბებს საზოგადოებას ეს არის თემი ; გამონაკლისი არც საბერძნეთია, მაგრამ აქვე დავამატებს, რომ ბერძნული თემი განსხვავდება ძველი აღმოსავლური თემებისაგან და სწორედ ამ თავისებურებამ განსაზღვრა საბერძნეთის ტერიტორიაზე განსხვავებული ტიპის სახელმწიფოს ჩამოყალიბება;

ბერძნულ თემში, ანუ იგივე პოლისსი გაერთიანებულია არა მხოლოდ სოფლის (როგორც აღმოსავლეთში) , არამედ ქალაქის მოსახლეობა;

საბერძნეთის მოქალაქე

უნდა ყოფილიყო ეროვნებით ბერძენი

იყო თავისუფალიმოქალაქე

ქონდა კერძო საკუთრება

თემის ანუ პოლისის ყველა წევრს ჰქონდა პოლიტიკური უფლებები, ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ სიტყვა „პოლიტიკა“ სათავეს იღებს სიტყვა პოლისიდან

კიდევ ხომ არ გაიხსენებ რომელიმე სიტყვას, რომელიც სათავეს იღებს საბერძნეთში და დაკავშირებულია ადამიანთან და თავისუფლებასთან?

პასუხი აქ ჩაწერე ---------------------------------------

აღმოსავლეთ ცივილიზაციებში ვიცით რომ სახელმწიფოა თემზე გაბატონებული , საბერძნეთში კი თემი,ანუ პოლისი წარმოადგენს თავად სახელმწიფოს ..

აქვს კანონები

ყავს საკუთარი ხელისუფლების

ორგანო

ირჩევს მმართველობის

სისტემას

პოლისი — ქალაქის სამოქალაქო საზოგადოება, რომელიც წარმოადგენს თავს როგორც პოლიტიკური ორგანიზაცია

საინტერესოა ისიც, რომ საბერძნეთში პოლისების რაოდენობა ბევრია , მაგალითად , გეტყვი, რომ კუნძულ კრეტაზე, რომლის ფართობი 8500 კვ.კმ-ია გვხდებოდა რამოდენიმე ათეული პოლისი,როდოსზე სამი.. სიდიდით მეორე -ათენას პოლისია, ხოლო პირველი ადგილი სპარტას უკავია

პოლისების შიგნით ყალიბდება სამოქალაქო სამართალიე. ი კანონებით განისაზღვრებოდა მოქალაქეების უფლება-მოვალეობა;მაგალითად სპარტაში - აკრძალული იყო გლეხებისთვის მიწის

ჩამორთმევა ; ათენაში -კანონმდებელი სოლონი კრძალავდა ერთი კაცის მიერ დიდი რაოდენობით მიწების შესყიდვას;

რამდენად კანონიერია სოლონის მიერ შემოღებული კანონი?პასუხი აქ ჩაწერე ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

საბერძნეთში მრავალი დამოუკიდებელი პოლისი (ქალაქ-სახელმწიფო)არსებობდა........

დრაკონის კანონი (ძვ. წ 624წ) - არ არის პროგრესული, მაგრამ დემოსმა დაინახა, რომ კანონები ღმერთების შედგენილი არ არის და მისი შეცვლა შეიძელება ; არსებობდა სავალო კაბალა, ათენელთა დიდი ნაწილი ვალების გადაუხდელობის პირობებში ხდებოდა მონა (სავალო კაბალა) 1

სოლონის კანონები (ძვ.წ აღ-ით 594 წ;)-შედარებით პროგრესულია , რადგან დემოსი დაიყო ქონებრივი ცენზის და არა წარმოშობის მიხედვით, ასევე გაანთავისუფლა ბერძენი მონები ; 2

კლისთენეს კანონები (ძვ. წ, აღ-ით 509 წ)-პროგრესულია -გათანაბრდა მოქალაქეთა პოლიტიკური უფლებები (ისონომია) 3

ათენის კანონები

„სოლონის კანონებმა დასაბამი მისცა ათენში დემოკრატიის განვითარებას. „

გაეცანი დამატებით ინფორმაციას

1. რომელი ფაქტები შეგიძლია გამოყო , რაც მთლიანად უარყოფს დემოკრატიისპრინციპებს ?---------------------------------------------------------------

ყველა პოლისი არ აღიარებს დემოკრატიას

„კანონი არ არსებოს სახელმწიფოს გარეშე და სახელმწიფო არ არსებობს კანონის გარეშე“

„ადრე მონა , ახლა თავისუფალი „-ამბობს ბერძენი , რომელსაც ხელში გრაგნილი უჭირავს რომლ მონობაზეა საუბარი? რატომ არის რომ ხალხის ერთი

ნაწილი უფსკრულში ყრის სავალო ქვას, მეორე ნაწილი კი უკმაყოფილოდ შეჰყურებს ამ პროცესს?

რომელი ისტორიული ფაქტია ასახული სურათზე?

დააკვირდი სურათს; უკვე გაცნობილიმასალის საფუძველზე გაეცი კითხვებს პასუხი

პასუხებიA. ------------------------------------------------------------------------------------------------B. ------------------------------------------------------------------------------------------------C. ------------------------------------------------------------------------------------------------

სპარტა

ოლიგარქია

ათენი

დემოკრატია

ქალაქ-სახელმწიფოს მმართველობის ფორმები

დემოკრატია -demos ხალხი + kratos ხელისუფლებამმართველობის ფორმა, რომლის დროსაც უზრუნველყოფილია ხალხის მიერ სახელმწიფოხელისუფლების განხორციელება.

ოლიგარქია — მმართველობის ფორმა, რომლის დროსძალაუფლება უჭირავს ადამიანებისვიწრო, ელიტურ წრეს (ოლიგარქებს), რომლებიცძალაუფლებას იყენებენ საკუთარი ინტერესებისშესაბამისად.

ტერმინი სულ პირველად გამოიყენეს ბერძენმა ფილოსოფოსებმა-პლატონმა და არისტოტელემ;

პოლისი ცხოვრობს ავტარქიის შესაბამისად:

საკუთარი ნაწარმით თვითდაკმაყოფილება ;

იმპორტის შეზღუდვა;

ექსპორტის გაზრდა

პოლისის მოქალაქე დამოკიდებულია პოლისზე, პოლისი მოქალაქეზე

„ისინი თავს მიიჩნევენ სრულყოფილ , დამოუკიდებელ ადამიანად, ამით ამაყები არიან“

გმობენ მომხვეჭელობას , ყველაზე მეტად აფასებენ თვის უფლებებს;

არ ყიდიან უცხოელებზე მიწას;

პოლისებში დიდ როლს თამაშობს სახალხო კრება ;

მაშასადამე , შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, რომ ძველი ბერძნული პოლისი

წარმოადგენდა მინიატურულ სახელმწიფოს და ის უყრიდა საფუძველს

ძველ დემოკრატიას, სასაქონლო ფულად-ურთიერთობებს , ყალიბდენოდა

თავისუფალი , პატივმოყვარე ადამიანი, რომელიც იყო დიდი მოყვარული

თავისი სამშობლოსი;

ვიდეო მასალა დაგვეხმარებაძველი საბერძნეთის სახელმწიფოს უკეთ

გაცნობაში

დააკვირდით მოცემულ ილუსტრაციებს, კითხვების გვერდით მხოლოდ ილუსტრაციისნომერი ჩაწერე (გამოიყენე ორივე ვიდეო მასალიდან მიღებული ცოდნა) მოქალაქე თიხის ქოთნის ნატეხზე, რომელსაც `ოსტრაკონი~ ეწოდებოდა, ამოკაწრავდა

მისთვის არასასურელი კაცის სახელს. ილუსტრაცია ------- პოლისის ცენტრში იდგა პართენონი ; ილუსტრცია ------- ვიდეოში ინფორმაცია არ იყო; ილუსტრაცია ------

1 2 3

სოკრატე კითხვა-პასუხის მეშვეობით ცდილობდა მოწაფეებისთვის ახსნა-განმარტების მიცემას.სოკრატე ფიქრობდა , რომ ნებისმიერ ადამიანს აქვს მსჯელობის უნარი და მოსაზრების გამოთქმის უფლება

1. სოკრატეს ათენიდან განდევნა მიუსაჯეს რადგან , უმრავლესობას არ მოსწონდა მისი სწავლების მეთოდი ;

2. ქვეყნიდან წასვლას სოკრატემ არჩია საწამლავის დალევა ;3. სოკრატეს მოსწავლე პლატონმა და ასევე არისტოტელემ ჩაწერეს მისი მეთოდი ;

ძველ საბერძნეთში სახმელეთო ტვირთბრუნვა და ვაჭრობა უფრო უარესად იყო განვითარებული , ვიდრე საზღვაო; ამის მიზეზი იყო ცუდი გზები და მთაგორიანი რელიეფი, გარდა ამისა სირთულეებს წარმოშობდა კიდევ ომები, რომელიც ხშირი იყო პოლისებს შორის ; მაგრამ ზღვიდან მოშორებულ პოლისებშიც კი იყო ადგილობრიბი ბაზრები, სადაც იყიდებოდა ადგილობრივი პროდუქცია; ფულად -სასაქონლო ურთიერთობა , რომელიც ასე წარმატებით ვითარდებოდა საბერძნეთში , უჩვეულო იყო ძველ აღმოსავლეთში, ამიტომ ისტორიკოსების ნაწილი თვლის , რომ აქ ჩაისახა ეკონომიკის განსაკუთრებული მოდელი „ევროპული კაპიტალიზმი“

1. ჩამოთვალე კიდევ ის ფაქტორები , რომელიც შეიძლება ჩავთვალოთ ევროპული სახელმწიფოებისათვის მისაღებ მოდელად ;

2. გამოყავი ის მოდელი, რომელიც დღეს მიუღებელია სახელმწიფოს მმართველობის დროს? ;

სამწუხაროდ , საბერძნეთი ვერ ჩამოყალიბდა ერთიან და ძლიერ სახელმწიფოდ.. რატომ? ამას შემდეგ გაკვეთილებზე გაიგებ ...

პასუხები 1. შეგიძლია რამოდენიმე დაასახელო,

ოღონდ ახსენი შენთვის თუ არის მისაღები და რატომ?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. აქაც ეცადე შენი პოზიცია გამოკვეთო------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

თავში არს გონება მკერდს მიეკუთვნება ნება ნდომა-მუცელს

მმართველობა მეომრები მშრომელები

პლატონის აზრით ადამიანის სხეული სამი ნაწილისაგან შედგება -თავი, მკერდი , მუცელი ; გონება

მიესწრაფის სიბრძნეს,ნება-სიმამცეს , ნდომამ კი ლაგამი უნდა ამოიდოს ; ფილოსოფოსი სახელმწიფოსაც ზუსტად ასე წარმოიდგენს- მმართველებს, მეომრებს და მშრომელებს;

პლატონმა აღწერა მისთვის იდეალური სახელმწიფო ; ისტორიკოსების ნაწილისათვისრასაც პლატონი აღწერს უტოპია, მაგრამ ზოგი მოდელის ცალკეული ელემენტები დღესაც

გვხვდება მოხელეთა სპეციალური განათლება; პირადი ცხოვრებსა და ქონების გამჭირვალობა ინტერესთა კონფლიქტის ცნება ;

პლატონის ნაშრომს სახელმწიფო -ბერი ისტორიკოს უტოპიად მიიჩნევს, შენთვის უკეთესია თავად გააკეთო დასკვნა, ამიტომ სასურველია წაიკითხო და დაწერო ესე-პლატონის იდელური სახემწიფოს მოდელი ესეს დაწერაში დაგემარება სტატია

დავალება