วธคดในการคดกระบวนระบบ โดย ชยวฒน ถระพฒน

1) คดแบบปฏจจสมปบาท (Inter-dependent) เรยกอกอยางหนงวา ทฤษฎวงแหวนหรอสมพนธภาพ คอคดแบบสบสาวเหตปจจย จะอธบายวา สงตาง ๆ เปนปจจยซงกนและกน ตวเหตจะมหลายองคประกอบ เมอกลาวถงสงใดจะตองอธบายใหเปนปจจยซงกนและกน พระพทธเจาจะไมอธบายวา อะไรเปนเหตของอะไรโดยตรง คอ ไมบอกวาอะไรคอ first cause แตจะอธบายในแงของปจจยทเปน condition โดยอธบายถง origin และ because of ของสงนน

2) คดแบบขนธวภงค (Analysis) เปนการคดแบบวเคราะหแยกแยะองคประกอบ วาคนประกอบดวยขนธ 5 การแยกยอยออกไปอยางละเอยด เมอวเคราะหแลว จะเปนอนตตา คอ ไมมตวตน เชน ชะลอม ถาดงสวนประกอบออกทละเสนจนหมดกจะไมมชะลอม

3) คดแบบสามกระแส (Three Streams) คอคดแบบไตรลกษณ (อนจจง ทกขง อนตตา) คอคดแบบรเทาทนธรรมดา เปรยบเหมอนนา 3 สาย ทไหลออกจากนาตก นาทไหลนนไมนง มการเปลยนแหลง นาจะมาใหมอยตลอดเวลา ชวตของคนเรากเปนเชนน เปนอนจจง ถาเราศกษาอยางจรงจง จะทาใหเขาสภาวะสงคมวามนเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ถามทฤษฎนอยในใจ จะไมเกดทกข สามารถเทาทนตอกระแส

4) คดแบบอรยสจ 4 (Problem Solving) คดแบบแกปญหา/แกทกข คอการพจารณาทกข (ปญหามอะไรบาง) สมทย (เหตอยทใด) นโรธ (แนวทาง/เปาหมายของการแกปญหาทตงไว) มรรค (พจารณาวธการดาเนนงานเพอบรรลเปาหมาย) ซงเราสามารถใชเปนหลกยดในการพจารณาสง ตาง ๆ ได

5) คดแบบคณคาแท-เทยม (True & Artificial Value) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม ตวอยางคอ ถาสามารถรคณคาเทยมของปจจย 4 ได จะทาใหประหยดเงนไปไดมาก เชน เสอผาราคาแพง ใส 3 วน กมกลนเหมอกบเสอผาราคาถก จงควรพจารณาถงคณคาทแทจรงดวย

6) คดแบบกศลภาวนา (Moral Development) คดแบบปลกเราคณธรรมหรอชความด คอการบาเพญความด ซงจะตองกระทาใหถงทสด อยาหยดนง อยาสนโดษในเรองทาความด เวลาความเพยรตองไมยอทอ เวลาศกษาหาความร ทาวจยตองทมเทเตมท ไมเฉยเมย หรอถอสนโดษ ในขณะทางานหรอทาความด

7) คดแบบสามมต (Three Dimensions) คอการพจารณาอะไรนน อยาพจารราเพยงดานเดยว ตองพจารณาทงแมด แมเสย และพจารณา วธเขาไปเกยวของอยางปลอดภย กลาวอกนยหนงคอ พจารณาทงคณ-โทษ-ทางออก

8) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (Cause Effect Relation Theory) หรอทฤษฎเสาสภา เปนการคดแบบสตบรษ หรอมสปปรสธรรม อนเปนคณสมบตของคนด คอใหรจกเหต (รหลกความจรง รกฎแหงธรรมดา) รจกผล (รความหมาย รผลทจะเกดสบเนองจากการกระทา) รจกตน (รฐานะ กาลงความสามารถ คณธรรม เปนตน) รจกประมาณ (คอความพอด) รจกกาล (รกาลเวลาอนเหมาะสม) รจกบรษท (คอรจกชมชนและทประชม รกรยาทจะประพฤตตอชมชนนน) และรจกบคคล (รความแตกตางระหวางบคคลและรจกปฏบตตอบคคลนนดวยด) กอนทจะทางานอะไร

9) คดแบบสตปฏฐาน (Now Theory) หรอทฤษฎจนทรเพญ คดแบบอยในปจจบน แนวนตองมวปสสนากรรมฐานเปนเครองมอ เมอจะทาสงใดตองมการตงสต กาหนดพจารณาสงทงหลายใหรเหนตามความเปนจรง

10) คดแบบวภชชวาท (Dialectic Theory) คอคดแบบดาน แยกแยะประเดนตาง ๆ ไมทาแบบตาบอดคลาชาง ทมองแงเดยว การคดแบบกระบวนการระบบดงกลาวลวนเปนปจจยทกอใหเกดสมมาทฐหรอความคดทถกตอง อนเปนกาวสาคญในการ

ดารงชวตบนทางายกลาง สรปรวมความแลวกคอ คดถกทาง ถกวธ มเหตผล และการคดนนกอใหเกดการกระทาทเปนกศล แหลงทมา http://www.ldinet.org/2008/index.php?option=com_content&task=view&id=70&Itemid=32 เขาถงเมอ 17 มถนายน 2556