ÊÕÑÉÁÊÇ 2200 ÄÅÊÅÌÂÑÉÏÕ 2200009928 ÔÏ ÐÁÑÏÍ

ÔO ÈÅÌÁ

ÐáñïõóéÜæåé åíäéáöÝñïí ç åßäçóç êáôÜôçí ïðïßá óôá ðëáßóéá ôùí äñáóôçñéï-ôÞôùí ôïõ «Ïìßëïõ Ðñïâëçìáôéóìïý

ãéá ôïí Åêóõã÷ñïíéóìü ôçò Êïéíùíßáò» (ÏÐÅÊ) ôïõ ðñþçí ðñùèõðïõñãïý ê. ÊþóôáÓçìßôç (ïé óõíåñãÜôåò ôïõ ïðïßïõ óôÞñéîáíëõóóùäþò ôá Ó÷Ýäéá ÁíÜí ãéá ôçí Êýðñï),ëßãïõò ìÞíåò ðñéí áíáëÜâåé ðñùèõðïõñãüò(êáé óôç óõíÝ÷åéá åêëåãåß ðñüåäñïò ôïõ ÐÁÓÏÊ) åß÷å ïñãáíùèåß óôï ÐÜíôåéï Ðáíå-ðéóôÞìéï ìéá äçìüóéá óõæÞôçóç ãéá ôçí ïðïßáåß÷å ìåôáêëçèåß áðü ôçí Ôïõñêßá ï êáèçãç-ôÞò ÌåôÝ ÔïõíôæÜé (êïéíüò ìáò ãíùóôüò, ï ê.Óçìßôçò óõíÝðåóå ôï 1963 ìå ôïí ÌåôÝ óôïLSE ãéá êÜðïéá åîÜìçíá êáé ìÜëéóôá åß÷áíóõììåôÜó÷åé óôéò äéáäçëþóåéò åíáíôßïí ôçòÖñåéäåñßêçò ðïõ åß÷å ïñãáíþóåé óôï Ëïíäß-íï ç ãõíáßêá ôïõ äéùêüìåíïõ óôçí ÅëëÜäáóõíäéêáëéóôÞ ÁìðáôéÝëïõ, åíþ ìå ôïí ÌåôÝÞìáóôå ìáèçôÝò ôïõ ßäéïõ êáèçãçôÞ, ôïõ áåß-ìíçóôïõ Ôáñßê ÆáöÝñ Ôïýíáãéá, ôïõ Óâþëïõôçò Ôïõñêßáò ôïõ áðïêáëïõìÝíïõ êáé «êá-èçãçôÞ ôùí êáèçãçôþí»). Óôçí çìåñßäá áõ-ôÞ ôïíßóôçêå éäéáßôåñá ç áíáãêáéüôçôá ðñï-óÝããéóçò ÅëëÜäáò - Ôïõñêßáò êáé Üëëá óõ-íáöÞ. Áíáíôßññçôá åÜí in abstracto åêëç-öèåß ç åêäÞëùóç ü÷é ìüíï äåí åßíáé åðßìå-ìðôç, áëëÜ åðáéíåôÝá. Ùóôüóï, üðùò äéáðé-óôþíåé êáíåßò, ï ÷ñüíïò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞ-èçêå ç óõæÞôçóç áíáðÝìðåé óå êÜðïéï ìÞ-íõìá ðïõ Þèåëå íá äïèåß óå áðïäÝêôåò êáéåêôüò ôçò ÅëëÜäïò åõñéóêüìåíïõò, ü÷é åé-äéêÜ óôçí Ôïõñêßá! ¹ôáí äçëáäÞ Ýíá åßäïòäçìüóéùí äéáðéóôåõôçñßùí ãéá ôçí åðéêåßìå-íç ðñùèõðïõñãßá!

Óýãêñéóç ôçò åëëçíïôïõñêéêÞò ðñïóÝããéóçò ôïõ 1930 ðñïò ôçí åðï÷Þ ìáò

Åßíáé åêðëçêôéêü, áëëÜ áí óõãêñßíåé êá-íåßò ôéò åëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò ôçò åðï-

÷Þò ìáò ìå åêåßíåò áêñéâþò ìåôÜ ôç Ìéêñá-óéáôéêÞ ôñáãùäßá ôïõ 1922 êáé ôéò óõíÝðåéÝòôçò, èá äéáðéóôþóåé üôé ôüôå óå ìßá ïêôáåôßáåß÷å åðÝëèåé åíôõðùóéáêÞ óõìöéëßùóçêáé åß÷å åãêáéíéáóôåß ç ðïëýðáèç åëëç-íïôïõñêéêÞ öéëßá, óå áíôßèåóç ðñïò ôçí å-ðï÷Þ ìáò êáôÜ ôçí ïðïßá åðß 35 óõíáðôÜ Ý-ôç óõíå÷ßæåôáé ç áíôéìá÷ßá óå ðåßóìá ôïõ«êáëïý êëßìáôïò» ðïõ äéáìïñöþèçêå Ýíôå-÷íá áíÜìåóá óôéò äýï ÷þñåò. Ôï áßôéï åßíáéðïëëáðëü.

Ðñþôïí: Ãéáôß êáôÜ ôçí åðï÷Þ åêåßíçóôçí ÅëëÜäá êõñéáñ÷ïýóå ôï Üóôñï ôïõ Å-ëåõèåñßïõ ÂåíéæÝëïõ êáé óôçí Ôïõñêßá ôïõÊåìÜë Áôáôïýñê (ôï êáèåóôþò ôïõ ïðïßïõäåí äéÜöåñå, üðùò åðéóçìáßíåé êáé ï Ôïõ-íôæÜé, óôïí ïðïßï áíáöåñèÞêáìå, áðü ôá äé-êôáôïñéêÜ êáèåóôþôá ðïõ Þôáí ôçí åðï÷Þ å-êåßíç ôïõ óõñìïý).

Ï ÂåíéæÝëïò êáé ìáæß ìå áõôüí êáé ç Åë-ëÜäá ðëÞñùóáí ðïëý áêñéâÜ ôç öéëßá áõôÞ,ü÷é ãéáôß äåí Ýðñåðå íá ãßíåé, áëëÜ Ýôóé ü-ðùò Ýãéíå, ìå ôç äéáãñáöÞ ôùí áðïæçìéþóå-ùí ðñïò ôïõò ðñüóöõãåò, ðïõ üöåéëå çÔïõñêßá âÜóåé ôçò óõíèÞêçò ôçò ËùæÜííçòêáé ôïí âßáéï ôåñìáôéóìü ôùí ïíåßñùí ðåñßåðáíüäïõ ôùí óôéò ðáôñïãïíéêÝò ôïõò åóôß-åò. Êáé áõôü ãéáôß ôï ðéï âáóéêü Ýñåéóìá ôïõÂåíéæÝëïõ óôï åêëïãéêü óþìá, ðïõ Þôáí ïéðñüóöõãåò, óå ìåãÜëç êëßìáêá ôïí åãêáôÝ-ëåéøáí (óôåëå÷þíïíôáò ôçí êá÷åêôéêÞ ìÝ÷ñéôüôå ÁñéóôåñÜ), ìå áðïôÝëåóìá íá ÷Üóåé ôéòåêëïãÝò êáé íá ïäçãçèåß ç ÷þñá óå ðåñéðÝ-ôåéåò. ÐÜíôùò ï ÊåìÜë, üðùò öáßíåôáé á-ðü åìðéóôåõôéêÞ áðïóôïëÞ ðïõ åß÷å áíá-èÝóåé óôïí ÔæáëÜë ÌðáãéÜñ (õðïõñãü Å-èíéêÞò Ïéêïíïìßáò ôï 1934), óôá ðëáßóéá å-ðßóçìïõ ôáîéäßïõ ôïõ óôçí ÁèÞíá, áíçóõ-÷ïýóå óöüäñá ãéá ôï åíäå÷üìåíï åðçñå-áóìïý ôùí ðïëéôéêþí ðñáãìÜôùí ôçò Åë-ëÜäáò áðü ôïõò ðñüóöõãåò. Ó÷åôéêÜ óôçíðñüóöáôç åðï÷Þ êáôáâëÞèçêå ðñïóðÜèåéáðñïóåôáéñéóìïý ôùí ðñïóöõãéêþí óùìáôåß-

ùí êáé êõñßùò ôùí Êùíóôáíôéíïõðïëéôþí,üðùò êáé äéáìÝóïõ ôùí ïñãáíéóìþí ôïðéêÞòáõôïäéïßêçóçò (ìå áäåëöïðïéÞóåéò äÞìùíê.ëð.). Ôï 1930 üìùò äåí äéáðéóôþíåôáé íáèßãïíôáé óå áìöüôåñåò ôéò ÷þñåò ïé êõñß-áñ÷ïé éäåïëïãéêïß ìç÷áíéóìïß êáé ãåíéêÜõðÞñîå ìéá åîÝëéîç ðïõ Üöçíå ôïõò ëáïýòìÜëëïí áäéÜöïñïõò.

Ç óýíèåóç ôùí ðëçèõóìþí (õðÝñôåñïò ïáãñïôéêüò ôïõ áóôåáêïý) êáé ç ôå÷íïëïãßáôçò åðï÷Þò, éäßùò ôùí åðéêïéíùíéþí êáé ôçòåíçìÝñùóçò, Ý÷ïõí ðáßîåé óçìáíôéêü ñüëïãé' áõôü. ÐÜíôùò áñêåß íá áíáöÝñïõìå åéäé-êÜ ãéá ôçí ÅëëÜäá üôé ç êõâÝñíçóç ôïõ Å.ÂåíéæÝëïõ åß÷å áðáãïñåýóåé (!) óôá ôçëå-ãñáöåßá íá äÝ÷ïíôáé ôçëåãñáöÞìáôá äéá-ìáñôõñßáò Ýíáíôé ôçò åðåëèïýóáò åëëçíï-ôïõñêéêÞò óõìöùíßáò. Áíôßèåôá óôçí åðï-÷Þ ìáò ç ðñïóÝããéóç ãßíåôáé ìå üñïõòáëëïßùóçò ôùí êõñßáñ÷ùí êáé åðßóçìùíéäåïëïãéêþí ìç÷áíéóìþí áóõãêñßôùòðïëý ðåñéóóüôåñï áð' ü,ôé óôçí Ôïõñêßá.

Äåýôåñïí: Ç êõñéüôåñç üìùò äéáöïñÜìåôáîý ôùí äýï åðï÷þí Ýãêåéôáé óôï üôéôï 1930 ç Ôïõñêßá Þôáí ìéá êáèçìáãìÝ-íç ÷þñá, ôçò ïðïßáò ïé Ýíïðëåò äõíÜìåéò(üðùò ðáñáôçñåß êáé ï ßäéïò ï êáèçãçôÞò)Þôáí åîáéñåôéêÜ áíßó÷õñåò íá äéåîáãÜ-ãïõí åðéèåôéêü Þ Ýóôù êáé áìõíôéêü ðü-ëåìï). Êáé óôï ðåäßï áõôü óáöþò õðåñåß÷åç ÅëëÜäá (ìå áðüëõôç õðåñïðëßá óôï íáõôé-êü) áëëÜ êáé óôïí óôñáôü üðùò áðïäåß÷èçêåìå ôçí åðéôõ÷Þ áðüêñïõóç ôçò éôáëéêÞò åðé-âïõëÞò ôï 1940.

¸íáí óôñáôü ôïí ïðïßï ôçí ßäéá åðï÷Þ ç¢ãêõñá öïâüôáí áðïëýôùò. Óõíåðþò ïéåíäéÜèåôåò ðñïèÝóåéò ôçò Ýíáíôé ôçò ÅëëÜ-äáò ðáñÝìåíáí åõóåâåßò ðüèïé ðïõ åêôüòôçò áíôéêåéìåíéêÞò áäõíáìßáò äåí ôïõò å-ðÝôñåðáí íá åêäçëùèïýí êáé ïé äéåèíåßòóõãêõñßåò.

ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé ïìïéüôçôåò ùò ðñïòôçí ðñïóÝããéóç ôùí äýï ÷ùñþí: Ç «öéëßá»

Þôáí áðïôÝëåóìá ôçò áããëéêÞò ðïëéôéêÞò ìÝ-óù ôïõ Ìïõóïëßíé, ï ïðïßïò ôçí åðï÷Þ åêåß-íç Þôáí áêüìç åíåñãïýìåíï ôçò Áããëßáò. Ãé'áõôü êáé ï Ìïõóïëßíé õðÞñîå ï ðñþôïò ôïíïðïßï Ýóðåõóáí íá åíçìåñþóïõí ãéá ôçóõìöùíßá. Åî ïõ êáé ï «ÑéæïóðÜóôçò» ôç÷áñáêôÞñéæå «öáóéóôéêÞ». ÁëëÜ õðÞñîáí êáéÜëëá åðáêüëïõèá ðïõ åßíáé óõìâáôÜ ðñïòôéò åîåëßîåéò ðïõ ðáñáôçñïýíôáé óôá ôåëåõ-ôáßá ÷ñüíéá óôéò åëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò ü-ðùò:

Ðñþôïí: Óå Ýíäåéîç «êáëÞò èÝëçóçò»ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôïõ óõìöþíïõ ìå ôçíÔïõñêßá ç ÅëëÜäá åîåäßùîå êáêÞí êáêþò ü-óïõò áðü ôïõò 150 (áíôéêáèåóôùôéêïýò ôçòÔïõñêßáò) åß÷áí êáôáöýãåé óôç ÷þñá.

Áêüìç åîåäéþ÷èçóáí êáé ïé êéñêÜóéïéóôñáôéùôéêïß ìå åðéêåöáëÞò ôïí óôñáôçãüÅô÷Ýì ôïí ÊéñêÜóéï ðïõ åß÷áí óõìðïëåìÞóåéìå ôïí åëëçíéêü óôñáôü óôç ÌéêñÜ Áóßá. Á-íôßèåôá ç Ôïõñêßá äåí äÝ÷ôçêå íá åêäéþîåéôïí ðåñßöçìï ðáðÜ ÅõèÞì (éäñõôÞ ôïõ«Ôïõñêïñèüäïîïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ» ) êáßôïé Þ-ôáí ï ßäéïò áíôáëëÜîéìïò. Ðáñüìïéá ç ÅëëÜ-äá óå Ýíäåéîç «êáëÞò èÝëçóçò» ðáñÝäùóåôïí ÏôóáëÜí óôïõò ôïýñêïõò ðñÜêôïñåò (þ-óôå ôçí åðïìÝíç ï ôïýñêïò ðñùèõðïõñãüòÌð. Åôæåâßô íá åõ÷áñéóôÞóåé ôçí åëëçíéêÞðëåõñÜ, êÜôé ðïõ áðïäåéêíýåé ìéá ðñïçãç-èåßóá óõíåííüçóç), áëëÜ ôç ìåèåðïìÝíç, ü-ôáí åß÷å åðéôý÷åé ôïí óêïðü ôïõ, íá óôñáöåßåíáíôßïí ôçò ÅëëÜäïò êáé íá ôçí êáôçãïñåßüôé õðïèÜëðåé ôñïìïêñÜôåò. Êáôüðéí ôïýôïõáêïëïýèçóå óõíåííüçóç ìåôáîý ôùí áñ-÷þí áóöáëåßáò ôùí äýï ÷ùñþí êáé ç ¢ãêõ-ñá äéáâßâáóå Ýíáí ìáêñý êáôÜëïãï áíôéêá-èåóôùôéêþí (êõñßùò Êïýñäùí) ðïõ åß÷áíêáôáöýãåé óôçí ÅëëÜäá ïé ïðïßïé êáé åîå-äéþ÷èçóáí (ìåôáîý áõôþí êáé Üôïìá ðïõ åß-÷áí áóðáóèåß ôïí ÷ñéóôéáíéóìü, üðùò ç áíá-äåîéìéÜ ôïõ Ìáíþëç ÃëÝæïõ, Þ Üôïìá ðïõåñãÜæïíôáí óå õðçñåóßåò üðùò ç ÅÑÔ ê.á.êáé ôá ïðïßá ìåôåãêáôáóôÜèçêáí óôç Ãåñìá-

íßá, Óïõçäßá, Ïëëáíäßá, Ãáëëßá ê.Ü.).Äåýôåñïí: Óå áìöüôåñåò ôéò ðåñéðôþ-

óåéò ðáñáôçñåßôáé ìéá ðñïóðÜèåéá ïéêïíïìé-êÞò óõíåñãáóßáò ìå åðé÷åéñçìáôßåò êáé Üë-ëïõò åíäéáöåñüìåíïõò, êÜôé ðïõ ôï 1930óôçëéôåýôçêå éäéáßôåñá áðü ôïí Ôýðï ôçò Á-ñéóôåñÜò.

Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ üìùò êáôÜ ôçí ðñü-óöáôç ðåñßïäï, üðùò èá äïýìå ðéï äéåîïäé-êÜ óôç óõíÝ÷åéá, õðÞñîå ðåñéóóüôåñï ïñãá-íùìÝíç êáé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò ðéï åíôõ-ðùóéáêÜ.

Ôñßôïí: Óå áìöüôåñåò ôéò ðåñéðôþóåéò õ-ðÜñ÷ïõí ðïëéôéóôéêÝò áíôáëëáãÝò. Ôçí ðåñß-ïäï ôïõ 1930 ãíùóôïß åëëçíéêïß èßáóïé Ýäé-íáí ðáñáóôÜóåéò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç,ðïõ ëüãù ôçò åíÜñéèìçò åëëçíéêÞò êïéíüôç-ôáò Þôáí ðïëý êáëÞ áãïñÜ, õðÞñîáí óõìðá-ñáãùãÝò ôáéíéþí Þ åëëçíéêÝò ôáéíßåò ãõñßæï-íôáí óå ôïõñêéêÜ óôïýíôéï, êÜðïéåò ôïõñêé-êÝò ðáñáóôÜóåéò óôçí ÁèÞíá ê.ëð.

Áíôßèåôá óôçí ðñüóöáôç ðåñßïäï ïé á-íôáëëáãÝò åßíáé êõñßùò ìïõóéêþí óõãêñï-ôçìÜôùí êáé óõíáõëéþí, åíþ áãïñÜ ãéáôïýñêïõò êáëëéôÝ÷íåò åßíáé ðëÝïí ç ÄõôéêÞÈñÜêç ëüãù ôïõ êïéíùíéêïìïñöùôéêïý ìå-ôáó÷çìáôéóìïý ôçò åêåß ìåéïíüôçôáò óôç ìå-ôÜâáóÞ ôçò áðü áãñïôéêÞ-ðáñáäïóéáêÞ óåáóôåáêÞ êïéíùíßá.

Óôçí ðñüóöáôç ðåñßïäï üìùò ðáñáôçñåß-ôáé êáé ìéá Ýíôïíç éäåïëïãéêÞ ðáñÝìâáóçäéáìÝóïõ ôçò åêðáßäåõóçò óôá ðëáßóéáôçò ïðïßáò èá ðñÝðåé íá áîéïëïãçèåß êáéï äéïñéóìüò ôçò ê. ÈÜëåéáò Äñáãþíá ùòåéäéêÞò ãñáììáôÝùò ôïõ áðåèíéêïðïéçèÝ-íôïò õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò. Áõôü üìùò åßíáéóõíÜñôçóç êáé Üëëùí ðáñáìÝôñùí êáé áíá-ëüãùí ìåèïäåýóåùí.

Ôï ôÝôáñôï ìÝñïò èá äçìïóéåõôåß óôï åðüìåíï öýëëï.

* Ï ÍåïêëÞò ÓáññÞò åßíáé ïìüôéìïò êáèçãçôÞò óôïÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï êáé ðñüåäñïò ôçò ÅÄÇÊ.

TïõÍÅÏÊËÇ ÓÁÑÑÇ*

ÌÅ ÁÖÏÑÌÇ ÔÏÍ ÄÉÏÑÉÓÌÏ ÔÇÓ ÈÁËÅÉÁÓ ÄÑÁÃÙÍÁ ÓÔÏ ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÁÉÄÅÉÁÓ

Ç ÐÅÑÉÐÔÙÓÇ ÔÏÕ «ÏÌÉËÏÕ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÉÓÌÏÕÃÉÁ ÔÏÍ ÅÊÓÕÃ×ÑÏÍÉÓÌÏ ÔÇÓ ÊÏÉÍÙÍÉÁÓ» - ÐïëéôéêÝò åîåëßîåéò êáé éäåïëïãßá ôçí ôåëåõôáßá 20åôßá óôçí ÅëëÜäá