Շախմատիպատմությունը

198

Պատրաստել են

ավագ

9-1

դպրոցի դասար

անի

աշակերտներ

Ասլանյան

Հովհաննեսը և

Վիրաբյան

Լևոնը

• , Շախմատկամ Ճատրակ երկու խաղացողի համար

, նախատեսված սեղանիխաղ որը խաղում են հաջորդաբար բացև մուգ

64 (8 x 8 ), գույնի դաշտ ունեցող վանդակ քառակուսիխաղատախտակի վրա։ Աշխարհումամենատարածված

խաղերից մեկն է․ միլիոնավոր մարդիկ , շախմատենխաղումտանը

, հասարակական վայրերում , շախմատայինակումբներում

, համակարգիչներով, առցանց նամակագրությամբ և

մրցություններին։

• Շախմատայինպարտիայի սկզբում խաղացողներից յուրաքանչյուրը

16 , ունենում է խաղաքար՝ մեկարքա , , , մեկ թագուհի երկու նավակ երկու ձի

, երկու փիղ և ութ զինվոր։ Ընդամենը վեցտեսակխաղաքարերից

յուրաքանչյուրը քայլում է յուրովի։

Խաղաքարերը օգտագործվում են հակառակորդիխաղաքարերը հարվածելու և

, « վերցնելու համար խաղի նպատակն է մատ» , , անել հակառակորդիարքային այն է

« » հարվածիտակ վերցնել հակառակորդի, , արքային այնպես որ հարվածից հնարավոր

չլինիխուսափել։

• , Բացի մատից խաղը հնարավոր է, հաղթել հակառակորդի ինքնակամ

, հանձնումով ինչը սովորաբար , պատահում է երբ շատխաղաքար է

կորցվել կամ եթե մատը անխուսափելի է թվում։ Մի շարք

իրավիճակներումխաղը կարող է « - », ավարտվել նաև ոչ ոքի երբ

խաղացողներից ոչ մեկ չի հաղթում։ 3 Տարբերում ենխաղի

փուլ՝ սկզբնախաղ, միջնախաղ ևվերջնախաղ:

• , Առաջինանգամ Շախմատի աշխարհի չեմպիոնիտիտղոսին

արժանացել էր Վիլհելմ, 1886 Ստեյնիցը թվականին։ Ներկայիս Աշխարհի չեմպիոնն է

ՎիշվանաթանԱնանդը։

Պատմականակնարկ

Ճատրակը ծագել է Հնդկաստանում երկու հազար

տարուցավելիառաջ։ Այն ժամանակ խաղը կոչվում էր չատուրանգա ։ Իր

խաղաքարերի զանազանությամբ և դասավորությամբ նա ձգտում էր

պատկերել այն ժամանակվա հնդկական զորքի կազմն ու շարքը։

• , Ճատրակը որպարունակում էր շատ, տեսակներ Հնդկաստանիցտարածվեց

ամբողջարևելյան և , 5- կենտրոնականԱսիայով իսկ րդ

6- դարի վերջում կամ րդ դարի սկզբում մուտք գործեցՊարսկաստան։ Այնտեղ

մեծ ժողովրդականություն էր վայելում , « այդխաղը որտեղ բանականությունը

», հաղթանակ էտանում ինչպեսասվում 7- էր հնագույն ձեռագրերից մեկում։ րդ

դարում Իրանական միապետության նվաճողներարաբները ծանոթացան ճատրակին։

• Արաբները զարգացրին ևփոքր ինչ կատարելագործեցինխաղը։

Շախմատը իրառավելագույն զարգացմանըարաբների մոտ

9-10- հասավ րդ դարերում։ Ձեռագրերը , վկայում են որարաբները

հետաքրքրվում էին ոչ միայն , գործնականխաղով այլև

շախմատային կոմպոզիցիայով և վերլուծությամբ։Խաղի հիմնական

կանոնները ստեղծվել են Վերածննդի, դարաշրջանում թեպետև նրանց

լիակատար միատեսակությունը 19- սահմանվել է միայն րդ դարում։

Անվանում• Հայերենումպարսկերենիցփոխառյալ կոչվել և

, պահպանվել է ճատրակ ձևը որըայժմ օգտագործվում

է արևմտահայերենում ևպարսկահայերի կողմ ից։ Շախմատանուննառաջացել

է պարսկերենշահ - , արքա թագավոր և մատ - մահացավ բառերից։ Սկզբնապես

Հնդկաստանումխաղը կոչվում էր չատուրանգա (չատուր - չորս ևանգա -

) մաս կամանդամ բառերից և , , նշանակում՝ քառանդամ չորքմասնյա

Պարսկաստանումայն վերանվանվեց շատրանգ, արաբները

անվանեցին շատրանջ։

Կանոններ

• Շախմատի միջազգայինֆեդերացիան պահպան

ում է շախմատի պաշտոնական

կանոնները։ Բոլոր պաշտոնական

շախմատային մրցաշարերի

տեղեկությունների հետ, մեկտեղ կանոնները

-նկարագրված ենՖԻԴԵ ի ձեռնարկում՝

Շախմատի օրենքներիբաժնում։

Կարգավիճա կ

• ՇախմատըՄիջազգա յին օլիմպիական

կոմիտեյի կողմից պաշտոնապես

ճանաչված է որպես, 1999 մարզաձև իսկ

.– թ ի հունիսին Շախմատի

միջազգայինֆեդերացիա ճանաչվ

ել է որպես Միջազգային

մարզականֆեդերացիա։

. Տիգրան Լ Պետրոսյան

Ծ 1984 . ծնված թ սեպ

տեմբերի17, Երևան ,ում հայ

շախմատի գրոսմայստեր է ։

2008 թվականի նոյեմբերին

դարձավ Դրեզդենի38- րդ

համաշխարհային օլիմպիադայի

:հաղթող

ԳաբրիելՍարգսյան

• Ծ 1983 նված թ սեպտ եմբերի

3, Երևան ,ում հայ շախմատի

գրոսմայստեր է։• 1996 - Աշխարհիչեմպիոն

• 1998 - Եվրոպայիչեմպիոն

• 2000 – Հայաստանի տղամարդկանց

չեմպիոն• 2011 - Աշխարհի

թիմային առաջնության չեմ

պիոն• 2012 - Օլիմպիականչեմպիոն

• 2003 - Հայաստանի տղամարդկանց չեմպիոն

• 2006 - Օլիմպիական չեմպիոն• 2008 - Օլիմպիական չեմպիոն• 2008 - Ճանաչվել է Հայաստանի

լավագույն մարզիկ

Արտաշես Մինասյան

Ծ 1967 նված թ Հունվարի21,Երևան ,ում հայ

շախմատի 1992) գրոսմայստեր է ։

2006 թվականի հունիսին դարձավԹուր

37- ինի րդ համաշխարհային

: օլիմպիադայի հաղթող Այդ հաղթանակի համար

նաևթիմակիցները պարգևատրվեցին Մովս

:եսԽորենացու մեդալով

Կարեն Ասրյանը

Ծնված1980, Ապրիլի24 – 2008, Հունիսի9-ին, Երևան ,ում հայ

շախմատի միջազգային

գրոսմայստեր(1998), ԽՍՀՄ մինչև10 տարեկանների

(1990), չեմպիոն Հայաստանի

(1999)չեմպիոն ։

Սմբատ Լպուտյան Ծ 1958 . նված թ փետրվարի

14, Երևանում, հայ, շախմատիստ գրոսմայստեր

(1984) ։ Հայաստանի քառակի չեմպիոն

(1978, 1980, 1998, 2001): 2006 թվ ականի

հունիսին Հայաստանի հավաքականի կազմում

37-դարձել է Թուրինի րդ համաշխարհային

: օլիմպիադայի հաղթող Այդ հաղթանակի համար նաև

թիմակիցները պարգևատրվել են Մովսես

:Խորենացու մեդալով

Ասլանյան Հովհաննես և Վիրաբյան Լևոն