ยารักษาโรคจิตเวช รพ. สหัสขันธ์
-
Upload
utai-sukviwatsirikul -
Category
Health & Medicine
-
view
7.901 -
download
9
description
Transcript of ยารักษาโรคจิตเวช รพ. สหัสขันธ์
ยารกษาอาการทางจตเวช ทใชในโรงพยาบาลสหสขนธ
ผจดท า : 1. น.ส. วชรปาณ บระสทธ
2. น.ส. วราภรณ ทองดานเหนอ
นสตชนปท 4 คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม
ทปรกษา : ภก.ศภวฒน อมเจรญ
Objective 1. อาการทางจตเวช
2. สารสอประสาทในสมองทเกยวของกบอาการทางจตเวช
3. ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวชแบงตามวตถประสงคในการใช 1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) 2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) 3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) 4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers)
4. EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข
5. Reference
1. อาการทางจตเวช
อาการทางจตเวช
เปนกลมอาการทมความผดปกตทางจตใจหรอพฤตกรรมทอาจเกดจาก
รางกาย เกดความผดปกตแลวสงผลกระทบตอสมอง ท าใหสมองสรางสารสอประสาทบางอยางมากหรอนอยเกนไป
จตใจ ความเครยดในชวตประจ าวน กระตนใหเกดความเจบปวย แบงเปน 4 กลมอาการ ดงน
1. โรคจต (schizophrenia)
2. ภาวะวตกกงวล (anxiety disorder)
3. ภาวะซมเศรา (depressive disorder)
4. ความผดปกตทางอารมณ (mood disorder)
2. สารสอประสาทในสมอง
ทเกยวของกบอาการทางจตเวช
1. Dopamine
http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-03/1213-2009-01-22-05-57-24
Dopamine : มากเกนไป เกยวของกบความผดปกตของพฤตกรรมสาเหตของโรคจตเภท นอยเกนไป การเคลอนไหวผดปกต สาเหตของโรค parkinson และการเกด EPS นอกจากน ยงมผลยบยง การหลง ฮอรโมน Prolactin
http://www.cnsforum.com/imagebank/item/hrl_rcpt_sys_gab/default.aspx
2. GABA GABA : ถามมาก เกดการสงสญญาณประสาทชนดยบยงการท างาน (inhibitory neurotransmitter) เปนสาร สอประสาททมผลกดระบบประสาทสวนกลาง เกดการยบยงทวทงระบบประสาทสวนกลาง ท าใหคลายเครยด นอนหลบ นอยเกนไป จะมอาการกระวนกระวาย วตกกงวล
3. Serotonin
http://lms.thaicyberu.go.th/officialtcu/main/advcourse/presentstu/course/bk521/009wisawatp/selective_serotonin_reuptake_inhibitorsssri.html
Serotonin : มหนาทหลายบทบาท เชน การควบคมอารมณ หว โกรธ และขนเคอง หากมนอยเกนไปจะท าใหเปนโรคซมเศรา กนไมได นอนไมหลบ
4. Norepinephrine
http://www.med.cmu.ac.th/dept/pharmaco/pharmacology/lesson01/07.htm
NE : มผลตอสวนของสมองทสนใจและการตอบสนองการกระท าทมการควบคม หากมนอยเกนไปจะท าใหเปนโรคซมเศรา
สรปผลของสารสอประสาท
ชนด ของสารสอประสาท
ผลตอระบบประสาท
ยารกษาอาการ ทางจตเวชทมผล
ผลทเกดขนเมอใชยา
Dopamine พฤตกรรมผดปกต สาเหตของโรคจตเภท การเคลอนไหวผดปกต สาเหตของโรค parkinson
- Chlorpromazine - Haloperidol - Perphenazine -Fluphenazine (ยบยงการหลง dopamine)
รกษาอาการจตเวช แตท าใหเกดอาการขางเคยงทส าคญ คอ เกดความผดปกตในการเคลอนไหว (EPS)
GABA เกดการสงสญญาณประสาทชนดยบยงการท างาน (inhibitory neurotransmitter) กระวนกระวาย วตกกงวล
- Lorazepam - Diazepam - Clorazepate dipotassium (กระตน GABA receptor )
สงบ ลดความวตกกงวล
สรปผลของสารสอประสาท(ตอ) ชนด
ของสารสอประสาท
ผลตอระบบประสาท ยารกษาอาการ ทางจตเวชทมผล
ผลทเกดขนเมอใชยา
Serotonin : 5-HT นอนไมหลบ, กระสบกระสาย หวใจเตนเรว,ความดนโลหตลด, งวงนอน , น าหนกเพม
Chlorpromazine , Perphenazine , (ยบยงการหลง 5-HT) Amitriptyline , Fluoxitine (ยบยงการท าลาย 5-HT)
มฤทธระงบสงบ บรรเทาอาการซมเศรา
Norepinephrine : NE เพมความดนเลอด กระสบกระสาย ปวดหว มอสน , ตนตวและครนเครง (ปรมาณต า) หรอการหลงผดหรอประสาทหลอน (ปรมาณสง) ซมเศรา
- Amitriptyline (ยบยง การ reuptake ของ NE)
ท าใหเกดภาวะงวงซม เปลยนแปลงอาการ
นอนหลบ บรรเทาอาการปวด
เรอรง
สรปยาทออกฤทธตอสารสอประสาทในสมอง
ยบยง Dopamine : Chlorpromazine , Haloperidol , Perphenazine , Fluphenazine
กระตน GABA receptor : Lorazepam , Diazepam , Clorazepate dipotassium
ยบยงการหลง 5-HT : Chlorpromazine , Perphenazine
ยบยงการท าลาย 5-HT : Amitriptyline , Fluoxitine
ยบยง NE activity : Amitriptyline
รายการยารกษาอาการทางจตเวชทใชในโรงพยาบาลสหสขนธ
1. Chlorpromazine
Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg
2. Lorazepam
Kemora ® 0.5 mg, 1 mg
3. Diazepam
Diazepam 2 mg, 5 mg
4. Trihexyphenidyl
Artane ® 2 mg, 5 mg
5. Perphenazine
Pernazine ® 4 mg, 8 mg, 16 mg
6. Haloperidol
Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg
7. Amitriptyline
Amitriptyline 10 mg, 25 mg
8. Clorazepate dipotassium
Trancon-5 ® 5 mg
9. Fluoxitine
Fluoxan® 20 mg
10.Carbamazepine
Carmapine® 200 mg
11. Fluphenazine inj.
Pharnazine® 25 mg/ml
12. Haloperidol inj.
Haloperidol inj. 5 mg/ml
3. ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใช
ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใช
ม 4 ประเภท ไดแก
1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) Schizophrenia
2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) Anxiety disorder
3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) Depressive disorder
4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) Mood disorder
ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใชในโรงพยาบาลสหสขนธ ประเภทของกลมอาการทางจตเวช ยาทใชในโรงพยาบาล
1.ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)
Chlorpromazine , Haloperidol , Perphenazine Fluphenazine injection
2.ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)
Lorazepam , Diazepam , Clorazepate dipotassium
3.ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)
Fluoxitine , Amitriptyline
4.ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) Carbamazepine
5.ยาทมในขอบงใชอน Trihexyphenidyl
1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) ใชรกษาภาวะ Schizophrenia
Schizophrenia
โรคจตเภท (Schizophrenia) เปนความผดปกตทางความคดและพฤตกรรม มอาการโรคจตเภทชนดบวก ± อาการโรคจตเภทชนดลบ
อาการโรคจตเภทชนดบวก : หลงผด(delusion) ประสาทหลอน(hallucination) ตนตวอยไมนง(excitation)
อาการโรคจตเภทชนดลบ : เฉยเมย(blunted) พดนอย(alogia) ไมคอยสบตาผอน วตกจรต(dementia)
พยาธสภาพ
Dopamine
การท างานของ 5-HT บกพรอง
ยาตานโรคจต (Antipsychotic drug) แบงเปน 2 กลม คอ
1. กลมเกา (Typical) block D2 receptor เปนหลก High potency : haloperidol , fluphenazine ,
perphenazine...EPS
Medium potency : chlorprothixene , loxapine…anticholinergic
Low potency : chlorpromazine , thioridazine…sedation
2. กลมใหม (Atypical) block 5-HT2 and D2 receptorเปนหลก Clozapine, Risperidone, Olanzapine…ลดการเกด EPS
ยาตานโรคจต (Antipsychotic drug)
ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)
ขอบงใช
รกษาโรคจตเภท (Schizophrenia) , รกษาจตหวาดระแวง (Paranoid)
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการหลง Dopamine
อาการขางเคยง
ท าใหเกดอาการ Extra pyramidal Syndromes (EPS)
ความดนโลหตต า ปสสาวะคง ทองผก งวงนอน ตาพรามว สบสนมนงง
ยาทใชบอย
Chlorpromazine (CPZ) , Haloperidol ( Haldol ) ,
Perphenazine, Fluphenazine
1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)..(ตอ)
การพยาบาล 1. แนะน าผปวยใหเปลยนอรยาบถ ชาๆ เพราะอาจหนามดได
2. Check V/S เพอประเมนสญญาณชพ
3. ยาอาจท าใหมปสสาวะคง ควรประเมนการขบถายปสสาวะ
4. ตดตาม WBC count เพราะยาอาจท าใหเมดเลอดผดปกต
5. ระวงอาการชกในผปวยโรคลมชก
6. แนะน าใหกนอาหารทมกากใยสง ดมน าใหเพยงพอ
7. ยาอาจท าใหแพแสง เชน CPZ ใหผปวยระวงการถกแสงแดดจา
8. ไมใชรวมกบยาลดความดนโลหต ยานอนหลบ
ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) ทมในโรงพยาบาล
1. Chlorpromazine
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg
ขอบงใช
ควบคมอาการคลมคลง รกษา Schizophrenia
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการหลง dopamine, serotonergic, histaminergic และมฤทธ anticholinergic
ขนาดการใช เดก 0.5-1 mg/kg/dose ทก 4-6 ชวโมง ผใหญ 400-600 mg/day ทก 4-6 ชวโมง
อาการไมพงประสงค ความดนโลหตต าขณะเปลยนอรยาบถ EPS เตานมโต ลดความอยากอาหาร น าหนกลด
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Chlorpromazine Matchine®
25 mg
50 mg
100 mg
2. Haloperidol
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg
ขอบงใช รกษาโรคจตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid) สบสน, คลมคลง, กระวนกระวาย
กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine
ขนาดการใช คลมคลง เดก 0.1-0.3 mg/kg/day ใหวนละครง ผใหญ 5-10 mg แบงใหวนละ 2-3 ครง จตเภท เดก 0.05-0.15 mg/kg/day แบงใหวนละ 2-3 ครง ผใหญ 0.5-5 mg แบงใหวนละ 2-3 ครง (max 30 mg/day)
อาการไมพงประสงค หวใจเตนเรว ใจสน มนงง หลงลม กระสบกระสาย ออนเพลย เลอดออกผดปกต
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Haloperidol Haldol ®
0.5 mg
2 mg
5 mg
3. Haloperidol injection
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Haridol injection ® 5 mg/ml
ขอบงใช รกษาโรคจตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid) สบสน, คลมคลง, กระวนกระวาย
กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine
ขนาดการใช
IM (lactate) 2-5 mg ทก 4-8 ชวโมง….เปนรปแบบทใชในรพ.สหสขนธ
IM (decanoate)ขนาดฉดเทากบ 10-20 เทาของขนาดทกนตอวน
ฉดทก 4 สปดาห
อาการไมพงประสงค
หวใจเตนเรว ใจสน มนงง หลงลม กระสบกระสาย ออนเพลย เลอดออกผดปกต
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Haloperidol inj
5 mg/ml
4. Perphenazine
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
Pernazine ® 4 mg, 8 mg, 16 mg
ขอบงใช
ใชรกษาผปวยจตเภท
กลไกการออกฤทธ
ฤทธยบยง Dopamine D2 receptor ,5 HT receptor ท าใหมฤทธกดภาวะประสาทหลอนของผปวยโรคจต และยบยง Histamine H1 receptor เปนผลใหผปวยงวง หวและรบประทานมากขน
ขนาดการใช 4-8 mg วนละ 3 ครง อาการไมพงประสงค กระสบกระสาย สบสน เคลอนไหวผดปกต ออนเพลย
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ / ชอการคา ความแรง รปภาพ
Perphenazine Pernazine ®
4 mg
8 mg
16 mg
5. Fluphenazine injection
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Pharnazine ® 25 mg/ml
ขอบงใช รกษา Schizophrenia โดยเฉพาะในผปวยทไมคอยใหความรวมมอในการกนยา
กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine
ขนาดการใช IM (decanoate) 12.5 – 37.5 mg ทก 2 สปดาห ระยะเวลาการใชปรบตามความเหมาะสมกบผปวย
อาการไมพงประสงค EPS เตานมโต ลดความอยากอาหาร น าหนกลด
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Fluphenazine injection
Pharnazine®
25 mg/ml
2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) ใชรกษาภาวะAnxiety disorder
ภาวะวตกกงวล ( Anxiety disorder )
เปนภาวะทมการเปลยนแปลงทางพฤตกรรม เชน หงดหงด เหนอยงาย ออนเพลย นอนไมหลบ ± อาการทางรางกายเกดขนรวมดวย
มการท างานของระบบประสาทอตโนมตทมากกวาปกต กลามเนอเกรง อาการทพบบอย คอ ใจสน มอสน เหงอออก หวใจเตนเรว แนนหนาอก ปวดศรษะ และปวดเมอยบรเวณตนคอ วงเวยน หนามด
พยาธสภาพ
NE activity
5-HT
กระตน GABA receptor
การรกษา อดตใชยากลม Barbiturate ในการรกษา แตเนองจากม therapeutic index แคบ มอาการตดยา กดการหายใจ และท าใหเสยชวตไดปจจบนจงมการใชยากลม Benzodiazepine มากกวา
ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)
ขอบงใช
รกษาอาการวตกกงวล เครยด หวาดกลว ใชเปนยานอนหลบ
กลไกการออกฤทธ
กดการท างานของ Cerebral cortex ชวยคลายเครยดกงวลใจ ชวยใหหลบ
อาการขางเคยง
งวงนอน กลามเนอท างานไมประสานกน ความดนโลหตต า
เกดอาการขาดยาถาหยดยาทนท
ยาทใชบอย
Diazepam (Valium), Lorazepam (Ativan) , Alprazolam (Xannax)
ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)… (ตอ)
การพยาบาล 1. ใหความรผปวยเรองอาการขางเคยงของยา เชน ยาจะกดระบบประสาทสวนกลาง ท าใหงวงซม การตดสนใจลดลง สมาธลดลง การควบคมแขนขาไมสมพนธกน ไมมแรง
2. ดแลไมใชยารวมกบยากดประสาท ยานอนหลบ สรา
3. แนะน าผปวยเนองจากตองใชยาเปนเวลานานและปรมาณสง ไมใหหยดยาเอง เพอปองกนอาการขาดยา ควรใหแพทยเปนผลดยาให
ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) ทมในโรงพยาบาล
1. Lorazepam
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Kemora ® 0.5 mg, 1 mg
ขอบงใช ระงบอาการวตกกงวล (anxiolytic) ชวยใหนอนหลบไดด (sedative)ท าใหกลามเนอคลายตว (muscle relaxant) ระงบอาการชก (anticonvulsant)
กลไกการออกฤทธ กด CNS และออกฤทธกระตนท receptor ของ GABA (gamma
aminobutyric acid)
ขนาดการใช
คลายกงวล เดกแรกเกดและเดก : 0.05 mg/kg/dose ใหทกๆ 4 - 8 ชวโมง ผใหญ : 2 – 6 mg/day แบงให 2 - 3 ครง
อาการนอนไมหลบ ผใหญ : 2 – 4 mg กอนนอน
อาการไมพงประสงค
กดการหายใจ , น าหนกลด , ความดนโลหตต า . สบสน . มนงง ,
ปวดศรษะ
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Lorazepam Kemora®
0.5 mg
1 mg
2. Diazepam
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
Diazepam 2 mg, 5 mg
ขอบงใช
ระงบอาการวตกกงวล (anxiolytic) ชวยใหนอนหลบไดด (sedative)ท าใหกลามเนอคลายตว (muscle relaxant) ระงบอาการชก (anticonvulsant)
กลไกการออกฤทธ
กระตน GABA receptor
ขนาดการใช
รกษาอาการนอนไมหลบ / คลายกลามเนอ / คลายกงวล เดก 0.12 – 0.18 mg/kg/day แบงใหทก 6-8 hr ผใหญ 2 – 10 mg/day แบงให 2 -4 ครง/วน
อาการไมพงประสงค ลดอตราการหายใจ, ความดนโลหตต า, สบสน, มนงง, ปวดศรษะ
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Diazepam
2 mg
5 mg
3. Clorazepate dipotassium
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Trancon-5 ® 5 mg
ขอบงใช รกษาอาการวตกกงวล เครยด และนอนไมหลบ
กลไกการออกฤทธ จบกบ 5-HT บน GABA มผลกระตนท receptor ของ
GABA
ขนาดการใช
5-20 mg/day แบงให 2-3 เวลา
อาการไมพงประสงค
ความดนโลหตต า, สบสน ,ปวดศรษะ
Note
Clorazepate เลอกใชในผปวยทหลบไดเรวแตตนกลางคนบอย ๆ
เลอกยาทออกฤทธชาแตออกฤทธไดยาว เพอทไมใหผปวยตนมากลางคนบอย ๆ
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Clorazepate dipotassium
Trancon-5 ®
5 mg
3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) ใชรกษาภาวะ Depressive disorder
ภาวะซมเศรา ( depressant disorder)
ภาวะซมเศรา คอ การมอารมณซมเศรามากผดปกตจนสญเสย
ความสามารถในการปฏบตหนาทหรอรสกทกขทรมานใจ รวมไป
กบอาการอนๆ เชน เบอหนาย, นอนไมหลบ, เบออาหาร, การ
เคลอนไหวชา, ไมมเรยวแรง, สมาธไมด, รสกตนเองไรคาหรอรสก
ผดอยางยง และความคดฆาตวตาย พยาธสภาพ ความบกพรองของ สารสอประสาท Dopamine ,
NE , 5-HT
ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)
ขอบงใช ใชรกษาผปวยอารมณซมเศรา ในผปวย Bipolar disorder , anxiety
disorder กลไกการออกฤทธ มฤทธเพมความเขมขนของ serotonin และ norepinephrine ท าใหอารมณดขน
ฤทธขางเคยง ชพจรเตนเรว ความดนโลหตเปลยน ปากแหง หลงลม ตาพรามว ทองผก ปสสาวะคง คลนไส เบออาหาร
ยาทใชบอย Amitriptyline, Fluoxapine , Diazepam
ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)...(ตอ)
การพยาบาล 1. ดแลผปวยอยางใกลชดในชวงแรก เพราะยาจออกฤทธเตมทเมอใชยาแลว 3-6 สปดาห เฝาระวงอาการซมเศรา ปองกนการฆาตวตาย
2. Check V/S เพอประเมนสญญาณชพ 3. ถามอากรการคลนไส อาเจยน ใหกนอาหารทละนอย บอยๆครง
4. ดแลไมใหดมแอลกอฮอล สบบหร
ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)
ทมในโรงพยาบาล
1. Fluoxitine
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Fluoxan ® 20 mg
ขอบงใช รกษาอาการซมเศรา (depressive)
กลไกการออกฤทธ Selective serotonin reuptake inhibitor
ขนาดการใช
20-80 mg/day สามารถให 1-2 ครง/วน ในตอนเชา และ/หรอ เทยงควรรบประทานหลงอาหาร
อาการไมพงประสงค
ความอยากอาหารลดลง,คลนไส,อาเจยน,ทองเสย,ทองผก,นอนไมหลบ, อาการกระสบกระสาย ,กระวนกระวายใจ
Note
การออกฤทธคอนขางชา อาจเรมเหนผลในสปดาหท 2 หรอ 3
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Fluoxitine Fluoxan®
20 mg
2. Amitriptyline
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Amitriptyline 10 mg, 25 mg
ขอบงใช รกษาอาการซมเศรา (depression) , ภาวะฉรดทนอนในเดก (nocturnal enuresis)
กลไกการออกฤทธ ยบยงการ reuptake ของ Serotonin และ
Norepinephrine/noradrenaline
ขนาดการใช 50-150 mg/day วนละครงกอนนอน หรอแบงหลายครงเนนกอนนอน
อาการไมพงประสงค ปากแหง,การรบรสผดปกต,ทองผก,ปสสาวะล าบาก,ตาพรา,หวใจเตนเรว,ความดนโลหตลด, งวงนอน , น าหนกเพม
note หากขณะลดยาเกดอาการ withdrawal เชน นอนไมหลบกระสบกระสาย ใหเพมยากลบไปเทากบขนาดกอนลดยา และปรบลดยาใหชาลง
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Amitriptyline Amitriptyline®
10 mg
25 mg
4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) ใชรกษาภาวะ Mood disorder
ความผดปกตทางอารมณ (mood disorder)
แบงออกเปน 2 ประเภท คอ
1.Bipolar disorder คอ มอารมณแปรปรวนเปน 2 ขว คลงคลง : NE และ DA / มความบกพรองของ GABA
ซมเศราหดห : NE และ 5-HT
2.depressive disorder คอ อารมณซมเศรา นอนมาก เฉอยชา อาจจะมความคดฆาตวตายรวมดวย
การรกษามงเนนไปทอาการ Manic episode
คอ ตนเตน หงดหงดงาย นอนไมหลบรนแรงเนองจากพบมากกวา
สวนอาการ depressive episode ใหรกษาแบบ depressive disorder
ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)
ขอบงใช รกษาผปวยโรคอารมณแปรปรวน (Mood disorder) โดยเฉพาะระยะ mania และรกษาอาการ chronic aggressive
กลไกการออกฤทธ ท าใหเกด active norepinephrine ในสมองลดลง
อาการขางเคยง สบสน งวงนอน เบออาหาร กระหายน า ปสสาวะบอย อาการเปนพษเมอระดบ Lithium สงเกน 2 MEq/L
ยาทใชบอย Lithium carbonate , Lithium citrate , Carbamazepine
4. ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)...(ตอ)
การพยาบาล 1. ควรทราบประวตการเจบปวยในอดต
เพราะตองระวงการใหยา Lithium กบผปวยโรคหวใจ, โรคไต , hypothyroid
2. แนะน าใหผปวยดมน าอยางนอยวนละ 10 แกว
3. หามกนยาขบปสสาวะ
4. ถาผปวยทองเสยควรงดยาชวคราว
5. ประเมนอาการผปวยหลงไดรบยา Lithium ตดตามผลตรวจเลอดสม าเสมอ
ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)
ทมในโรงพยาบาล
1.Carbamazepine
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
Carmapine® 200 mg
ขอบงใช
ใชระงบอาการชก รกษาและปองกนอาการ bipolar disorder
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธยบยง voltage-sensitive sodium channels เปนผลใหเกด stabilization ของ neuronal membrane และยบยง repetitive firing ของเซลลประสาท
ขนาดการใช ผใหญเรมใหยาในขนาด 400 mg/day แบงใหวนละ 2 ครง จากนนใหลดขนาดยาลงจนถงขนาด
ต าสดทสามารถควบ คม อาการได
Maximum dose 1600 mg/day
อาการไมพงประสงค อาจเกดอาการ งวง เวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ผลขางเคยงทรนแรง เชน
agranulocytosis thrombocytopenia อาการผนแพยาพบ ไดประมาณรอยละ 5-10 และบางรายอาจเกดอาการ รนแรงชนด Stevens-Johnson syndrome
Note ยา Carbamazepine มฤทธเปน Anticholinergic เลกนอย ควรระวงในการใหยากบ
ผปวยทมโรค glaucoma เพราะอาจเพมความดนในลกตาได ไมควรใหยานแกเดกทมอายต ากวา 6 ป หรอมารดาในระยะใหนมบตร หญงมครรภ
ในระยะ 3 เดอนแรก
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Carbamazepine/
Carmapine®
200 mg
ยาในขอบงใชอน
1. Trihexyphenidyl
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
Artane ® 2 mg, 5 mg
ขอบงใช
ใชควบคมอาการ extrapyramidal disorder จากยา Neuroleptic drugs รกษาโรค Parkinson
กลไกการออกฤทธ
ตานการหดเกรงของกลามเนอ ปดกนตวรบ acetylcholine
ขนาดการใช เรมใหรบประทานยา 1-2 mg/day และเพมครงละ 2 mg เปนเวลานาน 3-5 วน จนไดขนาดยา 5-15 mg/day แบงให 3-4 ครง
อาการไมพงประสงค มองภาพไมชด ,สบสน มนงง ,เหงอออกมาก ,หวใจเตนเรว ,คลนไส ,อาเจยน ,เหนอย ,ผนคน
Note ควรพจารณาขนาดของยาทใหในระยะแรก โดยใหขนาดนอยทสด และคอย ๆ เพมขนตามความตองการ ผปวยทอายเกน 65 ป อาจจะมปฏกรยาไวตอยาน เพราะฉะนนจงควรใหในขนาดนอย
ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล
ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ
Trihexyphenidyl
Benzhexol ®
2 mg
5 mg
4. EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข
EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข
Extra pyramidal syndromes (EPS) แบงเปน 4 ระดบ ไดแก
1.1 Acute dystonic reaction มกเกดขนระหวาง 1-5 ชวโมงหลงเรมรกษาดวยยาตานโรคจตเวช อาการทพบไดบอยม 3 แบบ คอ
1.Torticollis : คอเอยง เพราะกลามเนอคอหดเกรง 2.Opisthotonus : อาการเกรงหลงแอน 3.Oculogyric crisis : กลอกตาไปมา
มกเกดจากใชยาตานโรคจตทมฤทธสง โดยเฉพาะ piperazine, และ haloperidol
http://www.e-neurosurgery.ws/cnsclinicjordan/
congenitaltorticollis.htm
Torticollis
1.2 Akathisia มกเกดภายใน 5 ถง 40 วน หลงจากเรมใชยารกษาอาการทางจตเวช
ผปวยจะรสกกระวนกระวาย ตนเตน อยไมสข เดนไปเดนมา ผดลกผดนง ขาอยไมสข (restless legs) นงอยเฉยกบทไมได (drive to move about)
ถาหากพบผปวยมอาการคลายความวตกกงวลทเกดรวมกบยาตานโรคจตเวช ควรพจารณาถงการเกด akathisia ดวย
1.3 Parkinsonian like syndrome มอสนขณะพก (resting tremor)
กลามเนอเกรง (muscle rigidity)
ทาเดนแบบซอยเทา (shuffling gait)
การเคลอนไหวชา (bradykinesia)
สหนาไรอารมณ (expressionless or marked face)
สนแบบปนยา (pill-rolling movement)
น าลายไหล (drooling)
การบรรเทาอาการ
การใหกน benztropine [Cogentin] 0.5 - 2 mg ตอวน
หรอกน trihexyphenidyl [Artane] 2 - 8 mg ตอวน
ช
1.4 Tardive dyskinesia
เปนกลมของการเคลอนไหวโดยไมไดตงใจ (involuntary movement) เกดจากการรกษาดวยยาตานโรคจตเวชเปนระยะเวลานาน
ลกษณะส าคญของ tardive dyskinesia คอ การเคลอนไหวสามแหงของ แกม-หนา-ลน (a triad of check-face –tongue movement)
แกมพอง เคยว สดปาก เลย ดดรมฝปาก แลบลน ขากรรไกรเคลอนไหวดานขาง อาจเกดการกระพรบตา หนาตาบดบง ขมวดคว เปลอกตากระตก
Tardive dyskinesia
http://pharmaceuticalsanonymous.blogspot.com/2008/03/nutritional-treatment-of-tardive.html
Antipsychotic แบงไดเปน
typical antipsychotic (conventional antipsychotic) ไดแก haloperidol (high potency) perphenazine (moderate potency) chlorpromazine (low potency)
กลมทเปน low potency เสยงตอการเกด EPS < high potency
atypical antipsychotic ไดแก olanzapine (zyprexa®) risperidone (risperidal®) quetiapine (seroquel®) aripiprazole (abilify®)
ยากลม atypical antipsychotic เสยงตอการเกด EPS ไดนอย ยกเวน ใชในขนาดสง ยาทพบไดบอย ไดแก risperidone, olanzapine
กลมอาการ EPS พบไดบอยจากยาอะไรบาง 1. typical antipsychotic flupentixol > 9 mg/day haloperidol > 5 mg/day perphenazine > 16 mg/day trifluoperazine > 15 mg/day
2. atypical antipsychotic olanzapine > 15 mg/day risperidone > 4 mg/day
การรกษา EPS
anticholinergic agents trihexyphenidyl 2-4 mg bid-qid ปรบตามอาการของผปวย
beta-blockers propranolol แตจะใหเปนชวงเวลาสนๆ หรอใชในกรณผปวย agitation
anxiolytics diazepam ในกรณทผปวยม depression รวมดวย
Reference.
Lacy Armstrong , Goldman Lance , Drug information handbook 17 th Edition , American Pharmaciste Association 2008 – 2009
Barbara G. , Joseph T. Dipiro , Pharmacotherapy Handbook 7th Edition , 2009
การตดตามและเฝาระวงการเกด EPS ของกลมยา antipsychotic www.srbr.in.th/Pharmacy/...แนวทางปฏบต เรองยา/monitorจตเวช.doc [ออนไลน: เขาถงเมอวนท 20 มนาคม 2553 ]
วราวฒ เจรญศร , Bankokhealth.com , สารเคมในสมอง , http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-03/1213-2009-01-22-05-57-24 [ออนไลน: เขาถงเมอวนท 23 มนาคม 2553 ]
Thank you