1

คนฉกเฉนตามทนมย ?????

ศรทย สทพย

หนวยตรวจฉกเฉน

โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

“หองฉกเฉน” นบวาเปนปราการส าคญดานแรกส าหรบแตละโรงพยาบาล หากเปรยบเสมอนหนงเรอง “ขนศก” หองฉกเฉนอาจจะเปรยบเสมอนประตดานหนา (Main Gate) ของเมองอโยธยา ทมหนาท

รบผดชอบในการคดกรองคนเขาประตเมอง (Gate Keeper) ดแลความเรยบรอยของดานหนาเมองกอนสงคนเขา

ไปในกลางเมอง(หอผปวยใน) จะแตกตางกบประตดานหนาเมองอโยธยาตรงทเปดปดเปนเวลายามศกสงคราม

แตชวตจรงประตของหองฉกเฉน ไมเคยปดท าการ ไมวาจะเปนยามสงบ(จนทรถงศกร) หรอยามศกสงคราม (วน

เสารอาทตย วนหยดนกขตฤกษ เทศกาลปใหม เทศกาลสงกรานต วนลอยกระทง ไมเคยถอนอตราก าลงออก

นอกจากจะเพมเพอเตรยมรบสถานการณ จะเหนไดวา “หองฉกเฉน” ถอเปนหนวยงานหลกของโรงพยาบาล ท

ส าคญอยางยงในการประเมน คดกรอง รกษา และเตรยมสงนอนโรงพยาบาลหรอแมกระทงสงออกไปยงหวเมอง

อน ๆ (Refer ไปยงโรงพยาบาลอน)

ปญหาส าคญประการหนงทหองฉกเฉนประสบเปนอยางมากกคอ การขาดอตราก าลงทมกมาพรอมกบ

ภาระงานทลนมอ ซงประสบปญหาอยแทบทกโรงพยาบาล รวมถงความคาดหวงของผรบบรการในแตละแหง

(โดยคาดหวงวาตองบรการรวดเรว ด มคณภาพ ปลอดภยและประทบใจ) ซงนบเปนความทาทายของผบรหารของ

แตละโรงพยาบาลทตองแกไขและสงเสรมในแตละประเดน ส าหรบประเดนความทาทายในระดบผปฏบตงานนน

จะพบไดในประเดนส าคญกคอ “วทยาการทกาวไกล” รวมถง “ความไมเขาในใจบางประเดน”

โดยในสภาวการณปจจบน ความเจรญทางเทคโนโลยไดเขามาจนเราอาจตงตวไมตด ไมวาจะเปนดานการ

อตสาหกรรม การสอสารคมนาคม การศกษา หรอแมกระทงการรกษาพยาบาล ในสวนของการรกษาพยาบาล

นนมการน าเทคโนโลยมาใชอยางแพรหลาย และอปกรณทางการแพทยทผลตขนมาแตละชนนน นบวาจะใช

2

ก าลงคนและก าลงความคดของมนษยนอยลงไปทกขณะ ท าใหชวตการท างานของบคลากรทางดานการแพทยและ

การสาธารณสขดเหมอนวาจะสบายกวาเดมมาก ไมวาจะเปนเครองวดความดนแบบดจตอล ปรอทแบบดจตอล

เครองหยดใหสารน าทางหลอดเลอดด า ฯลฯ หากมองยอนดผลลพธลก ๆ ใหด ๆ อาจไดรบทราบถงผลดและ

ผลเสยทแฝงมากบความเจรญกาวหนาทางดานอปกรณการแพทยเหลาน

ส าหรบความรนแรงของแตละโรคปจจบนนน กมกมาพรอมกบความเจรญรดหนาทางดานเทคโนโลย

ทางดานการรกษาอยางเหนไดชด ยงจ าไดเมอประมาณ 30 ปกอน อบตเหตจราจรมคอนขางนอย เวลาผปวยมาใช

บรการ อาการมกไมหนกจนเกนไป ทพบบอย ไดแก แผลถลอก แผลตองเยบ กระดกหกบาง แตไมรนแรงถงกบ

ชวตมากนก มาบดน เกดเหตท เหนอาการผปวยแลวกตองท าใจ เฟอรนเจอรเพยบพรอม ทงทอชวยหายใจ ทอ

ระบายทรวงอก สายสวนปสสาวะ น าเกลอ สายยางใหอาหาร สวนโรคทางอายรกรรมเชนเดยวกน เวลามผปวย

เปนหวด ไข ไอ ระคายเคองคอ เมอไปท าการตรวจรกษา กจะไดรบการรกษาแบบ ยาลดไข ยาบรรเทาอาการหวด

แคนอาการทเปนมาทงหลายกเกอบหายไปหมด แตในปจจบนนหากจายยาใหผปวยเทาน ผปวยทมความ(ไม)รอาจ

ไมพงพอใจ หรอมความหวงวามารกษาดวยอาการเชนนตองไดรบยาฆาเชอกลบไปรบประทานทกครง ซงกเปนอก

ประเดนหนงของการใชยาตานจลชพเกนความจ าเปนในยคโลกแหง IT ในปจจบน ซงถอวา “ผปวยตามทนโรค”

หรอ “ผรกษาตาม(โรค)ผปวยไมทน”

ในสวนของววฒนาการดแลรกษาผปวย นบวนจะพฒนามาเรอยๆ ทงในสวนการดแลผปวยในระดบ

Prehospital care และ Intrahospital care โดยเฉพาะในสวนของ Prehospital care นนตองใชทกษะและความร

คอนขางสง โดยเฉพาะทกษะสวนตว (Individual skill) ทกษะทางดานสงคม (Social skill) และการจดการความร

(Knowledge management) ตวอยางทพบเหนไดบอย ๆ ไดแก การชวยหายใจขนสง หากอยในแผนกอน ๆ ถาม

โดยรวมจะรจกเฉพาะ Endotracheal tube , Nasotracheal tube หรอ Tracheostomy tube แตโดยจรงแลว การชวย

หายใจขนสงมทง Esophageal Tracheal Combitube หรอแมกระทง Tracklight รวมถง Exchanger tube ทใคร

ตอใครอาจไมรจก นนคอความทาทายประการหนงของคนท างานหองฉกเฉนและผปฏบตงานหนวยบรการ

การแพทยฉกเฉนทตองใชใหถก ใหเปน และเกดผลประโยชนสงสดแกผปวย

3

ความทาทายประการตอมาของผปฏบตงานหองฉกเฉนและตองตามใหทนอยเสมอ กคอลกษณะของผมา

ใชบรการทหองฉกเฉนนนมหลายประเภท หลายโรค หลายอาการ เหมอนกบการ “ตงรบ” ไดทกกระบวนทา

ผปวยมปญหาส าคญประการใด กตองแกไขประการนน เพอใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย นอกจากนยงตองม

ความสามารถในการจดแบงผปวยใหเหมาะสมกบการรกษาตงแต Resuscitation(ฟา) , Emergent (แดง) , Urgent

LMA (Laryngeal mask

airway)

Esophageal Tracheal

Combitube

4

(เหลอง) , Less urgent (เขยว) ไปจนถง Non urgent (ขาว) กรณผปวยกลมสเหลอง เขยว ขาว การรกษาไมซบซอน

มากเทากบผปวยกลมสฟาและสแดง โดยเฉพาะผปวยกลมสฟาเนองจากผปวยแตละรายมานนมกจะมภาวะ แทรก

ซอนและซบซอนเกนทจะบรรยาย ดงเปนททราบดอยแลววาหองฉกเฉนเปนดานแรกสดในการรบผปวยอาการ

เรงดวน ผปวยทถกสงมาอาจไมมญาต ผน าสงกไมทราบประวตทชดเจน และไมทราบจะเรมตนอยางไร ฉะนนการ

ประมวลความรและความนาจะเปนในวชาตรรกศาสตร กอาจชวยไดในบางประเดน แตบางครงจะพบวาถกผปวย

หลอกใหเราเชอยางสนทใจ เชน ไมปวดทองแตบอกวาปวดทอง ไมเจบคอบอกวาเจบคอ แตขอใบรบรองแพทย

วามาตรวจจรงบาง โดยเฉพาะผปวยทตองการใชยา (Drug addict) แตกอนนนยงไมมการตดตอสอสารระหวาง

โรงพยาบาลและหนวยงานใหบรการผปวยมากนก ผปวยกลมนมกจะเวยนไปโรงพยาบาลโนนท โรงพยาบาลนท

เพยงแคใหไดรบยาทตองการบอก บางรายมความสามารถบอกชอโรคเปนภาษาองกฤษไดอยางชดเจน เชนเปน

Brain tumor บาง Bone metastasis CA บาง เนองอกบรเวณล าไสบาง ตองไดรบการฉดยาประเภท Morphine หรอ

Pethidine บางรายเกงมาก บอกวาตองฉดพรอม Dormicum ถงจะดขน พรอมกบบอกการออกฤทธของยาไดเหมอน

เรยนมาเอง บางรายบอกวารอวซา เพอไปรบการผาตดจากประเทศ....... บาง หรอบางกรณไดรบขอมลเพมเตมจาก

ญาตวาผปวยแกลงตกบนได แกลงหกลม เพอตองการใหตวเองมบาดแผล จะไดขอฉดยาอยางสมเหตสมผล ซง

ผปวยเหลานพบไดทงผปวยทเปนคนไทยและชาวตางชาต จนถงปจจบนนการตดตอสอสารระหวางโรงพยาบาลม

มากขน (เครอขาย) ท าใหเรารเทาทนความคดของผปวยเหลานไดมากกวาเดม ตองขอบคณเทคโนโลยทางการ

สอสารจรง ๆ

นอกจากการรทนความคดผอนแลวบคลากรผท างานหองฉกเฉนเองกตองมสมรรถนะในเรองยาพอสมควร

เพราะปจจบนมหลายคนจดจ าเฉพาะชอทางการคา (Trade name) จนบางครงมการเปลยนบรษทน าเขายาท าใหชอยา

เปลยนไปดวย โดยเฉพาะยาทเปน High Alert Drug (HAD) นนส าคญยงในยามทตองใชดวน ยาบางตวตองผสม

ใน 5 % D/W แตยาบางตวตองผสมใน NSS เพราะหากผสมใน water for injection หรอ 5 % D/W ยาอาจตกตะกอน

ได ยาบางตวหามฉดเขาเสนเลอดด า (IV push) เดดขาด และตองใชวธหยดทางหลอดเลอดด า (IV drip) เทานน

เชน Cloxacillin ยาบางตวขนาดเทานฉดเขาเสนได แตหากเกนนตองหยดเขาหลอดเลอดเทานน เปนตน เชน ยา

Ceftriaxone (Cef-3) หากตองการฉดขนาด 1 กรมสามารถฉดเขาเสนเลอดชา ๆ ได (ตองฉดแบบชาจรง ๆ ไมใชฉด

ใหแลวเสรจภายใน 3 นาท) แตหากตองการฉดขนาด 2 กรม ตองผสมใน 5 % D/W หรอ NSS 100 cc. drip

มากกวา 30 นาท - 1 ชวโมง หากฉดเขาเสนเลอดเรว ๆ ท าใหผปวยเกดอาการชกได เพราะยาชนดนมคณสมบต

5

เปน Epileptogenic agent และตองไมใหในสารละลายทมแคลเซยมเปนสวนประกอบ เพราะท าใหยาเกดการ

ตกตะกอนได โดยเฉพาะบคลากรบางทานอาจจะใหเซตใหน าเกลอทมแคลเซยมเปนสวนประกอบ ส าหรบ ยา

Cef-3 บางทานอาจสงใหฉดเขากลามเนอ แตเวลาไปเบกยามา กลบเปนชนดใหทางเสนเลอดด า ฉะนน ยาทควรให

ทางกลามเนอควรจะเปนยา Rocephine ขนาด 250 mg มากกวา แลวน ายาทตดมากบหลอดยากเปน Lidocaine

ฉะนนคนทฉดกตองประเมนเรองการแพยาชาในกลมผปวยนดวย ยา HAD ของหองฉกเฉนทมใชอยในปจจบนม

อยหลายตว กลไกการออกฤทธคอนขางแรง และมฤทธทไมพงประสงคสง หากใชยาอยางไมระมดระวง จะท าให

เกด Medical error ไดสงมาก เนองจากยาทใหผปวยในกรณเรงดวนเปน stat order แมจะบนทกประวตการแพยาใน

ระบบคอมพวเตอรหรอประวตผปวยแลวกตาม กยงพบอยเนองๆ และยาบางตวตองค านวณเปนมลลกรมหรอ

ไมโครกรม เชน การใชยาในผปวยทารกและเดก หรอแมกระทงยา rt.PA (Embolytic agent) ในผปวย Stroke

Fast Track ตองค านวณจากน าหนกตวผปวย ฉะนนตองแมนทกขนตอนของการใหยาผปวย

นอกจากตวอยางเรองยาแลว บคลากรผปฏบตงานหองฉกเฉนยงตองตามใหทนในเรองของ Clinical

Practice Guideline (CPG) PCT ตาง ๆ เพราะแตละวา PCT โดยมากแลวจะเรมตนทหองฉกเฉนแทบทงสน ไมวา

จะเปน PCT Stroke , PCT STEMI , PCT Multiple Trauma (C - spine injury , Vascular , Blunt abdominal

injury , Penetrating injury) และอน ๆ อกหลาย PCT ซงบางครงหากไมตงสตด ๆ อาจท าใหบคลากรหองฉกเฉน

สบสนกนพอสมควร โดยเฉพาะอยางยงชวงเทศกาลการถกเยยมส ารวจจากหลาย ๆ องคกรเพอพฒนาคณภาพ ไมวา

จะเปน สรพ. (HA) หนวยประกนสงคม โครงการบตรสขภาพถวนหนา (บตรทองหรอบตร 30 บาท) ราชวทยาลย

ตาง ๆ และ กพร. ทกครงกตองมาเยยมหองฉกเฉนกนทงสน และแตละทมกจะใชเวลาในการเยยมกนนาน

เหมอนผกพนกนมานาน PCT นไมทนออกไป PCT นนกเขามา รสกดใจทมคนชอบหองฉกเฉน

บคลากรผปฏบตงานทหองฉกเฉนตองรเรองตวบทกฎหมายทส าคญบางประเดนทเกยวของกบการ

รกษาพยาบาล ในเรองสทธการรกษาพยาบาล โดยเฉพาะบตรประกนสขภาพถวนหนาและบตรประกนสงคม ซง

ความหมายของค าวา “ภาวะฉกเฉน” อาจมองความหมายคนละประเดนระหวางผมาใชบรการกบผใหบรการ ใน

หองฉกเฉนหลายแหงมปญหาในเรองการตความ เพราะบางทผปวยบอกวาอยในภาวะฉกเฉนแตประเดนบคลากร

ผปฏบตงานบอกวาไมฉกเฉน รวมถงการใชสทธ พรบ.บคคลท 3 กรณเกดอบตเหตจราจร ผปวยตองใช พรบ.ท 3

งบ 15,000 บาทแรกกอน หลงจากนนถงจะใชสทธหลกได ยกเวนประกนสงคมบางโรงพยาบาลบางทอาจใหใชได

หากไมชแจงใหละเอยด อาจเกดววาทะสนทนากเปนได สวนบตรประกนสงคมเชนเดยวกน มผปวยประกนสงคม

6

คดวาเจบปวยจากเหตอะไรกใชได แตทวาหากเจบปวยจากการท างาน ตองใชกองทนทดแทน ใชสทธ

ประกนสงคมไมได กวาจะท าความเขาใจกนไดกตองใชเวลา ยงมประเดนยาเบกได เบกไมได ยาเบกเงนคนได

ครงเดยว (ยา ED NR NS) อปกรณเบกได อปกรณเบกไดตองใชใบรบรองแพทย อปกรณฝากขาย อปกรณอยาก

ขายแตไมมขาย ฯลฯ เปนตน สงรายละเอยดเหลานตองใหค าแนะน าแกผปวยและญาตอยางชดแจง เพราะบางท

เรองเลก ๆ นอย ๆ อาจกลายเปนเรองของ “น าผงหยดเดยว” กเปนได

งานทยงใหญอกประการหนงซงถอวาเปนงานททาทายอยางมาก ส าหรบบคลากรหองฉกเฉน นนกคอการ

เตรยมพรอมรบมอภยพบตทอาจเกดขนทกขณะ ไมวาจะเปนสาธารณภยจากน ามอของมนษย และภยจากธรรมชาต

หากมองยอนในอดต บางโรงพยาบาลจะพบวาแผนรบอบตภยหมทมอยนนมกอยในกลองทไดรบการใสกญแจเปน

อยางด จะมไวเวลาทเราตองเตรยมรบการส ารวจหรอโรงพยาบาลอนมาดงานเทานน นบตงแตป 2540 เปนตนมา

เรมรสกวาเรามอบตภยหมททวความรนแรงและบอยครงมากขน จนเปนมาตรฐานของแตละโรงพยาบาลวาตองม

แผนรบอบตภยหม ซงมแผนรวมโดยมากเนนเฉพาะผปวย Trauma ตอมามการพฒนาการครอบคลมไปถงผปวย

Non Trauma และพฒนามาถงแผนรบอบตภยสารเคม จนถงภยธรรมชาตทงน าทวม แผนดนไหว โคลนถลม แต

แผนโดยมากจะเปนแผนตงรบมากกวาในเชงรก เพราะเปนแผน “รบอบตภยหม” สวนแผนอพยพผปวยหรอแผน

บรรเทาสาธารณภยนนมคอนขางนอย แมจะเปนโรงพยาบาลระดบจงหวด โรงพยาบาลศนย หรอแมกระทง

โรงพยาบาลมหาวทยาลยกตาม ผเปนแกนหลกในการด าเนนงานแผนเหลานกคอบคลากรหองฉกเฉน หากม

อบตภยอบตขนชนดตรงไปตรงมาเหมอนกบอบตเหตจราจร การบรหารจดการคงไมยากและหนกใจเทากบอบตภย

จากสารเคมทปจจบนเราพบเหนบอยครงขน นอกจากน การขนสงผปวย หากใชเฉพาะรถพยาบาล กคงจะไมตอง

เรยน/อบรมเพมเตม ตงแต สพฉ. มนโยบายในการขนสงผปวยทางอากาศ กไมพนบคลากรหองฉกเฉนอกทตองไป

เรยนรการขนสงผปวยทางอากาศ นบวาเปนประสบการณทแปลกใหม ทหนวยงานอนไมเคยสมผสและไมอยาก

สมผสดวย

ในสวนของการตรวจรกษาและการแกไขปญหาทางดานคลนกยงไมหนกใจเทากบการตามทน “อารมณ”

ของตนเองและบคคลรอบขาง ประสบการณของตวผเขยนเอง ในชวงแรกของการท างานบางครงพบวา มอารมณ

ขน ๆ ลง ๆ ตามเหตการณทตนเองประสบ บางครงกงวล กลว โมโห ทอแท เบอหนาย และรสกหมดหวงเอาดอ

ๆ หากใจเราไมหนกแนนพออารมณของเรากแปรผนตามสงเราหรอตวกระตนภายนอก และคราใดกตามทเราน า

“อารมณของเรา” ไปคลอยตามพฤตกรรมของคนอน ๆ กจะท าใหเรารสกไมสนกกบการท างาน เชน อาจเจอผปวย

7

ไมยอมเยบแผล ไมยอมเอกซเรย เจอญาตซกถาม(มากจนเกนไป) ผปวย VIP ทเอาแตใจ พบเจอทมงานทท างานไม

ไปในทศทางเดยวกน ผลการตรวจเลอดหรอผลเอกซเรยออกลาชา ฯลฯ เหตการณตาง ๆ ทไมพงประสงคอาจมผล

ตออารมณ และอารมณกจะมผลท าใหเราแสดงพฤตกรรมทไมนาประทบใจออกไป สงทพบบอยทสดกคอการใช

ค าพดทปราศจากการยงคด ไมวาเปนบคลากรระดบใดกตาม อาจท าใหความสมพนธของบคลากรในหนวยงาน

รวมถงภาพพจนของตวบคลากรและหนวยงานไมนาประทบใจ

จงอาจกลาวสรปไดวา “คนฉกเฉน จะตามทนมย ?????” ขนอยกบปจจยหลายประการ ทงสวนตว

ผปฏบตงานเองและปจจยอนทมผลตอเรยนรและใฝรในความรและววฒนาการรกษาใหม ๆ ทงในระยะของ

Prehospital care และ Intrahospital care นวตกรรมทเออตอการปฏบตงานทมประโยชนตอผปวย ตลอดจนตว

บทกฎหมายและสาระนารตาง ๆ ทสงเสรมการปฏบตงานของบคลากรหองฉกเฉน โดยมเปาหมายสงสดให

ผรบบรการมความปลอดภย ประทบใจ และบคลากรผปฏบตงานท างานอยางมความสข ดงค าขวญทวา “งานไดผล

คนเปนสข”

ชวตทมคณคา

เปนเหมอนดงดาบคม

แมซอนอยในฝก กยงนาตระหนก

กวาดาบทชกออกมาแลว......ไรคม

ไมมปญหา ถาฝนนนจะลอยไกล....

เราจะกาวใหเรวยงขน เรวยงขนเทาไหร ดวยใจทมนคง

เรากเขาใกลความฝนเรวขนเทานน

จากหนงสอ “เพอนเอย ชวตนเปนของเธอ”

ขอบพระคณทอานจนจบครบ

ศรทย สทพย suandok@gmal.com