Τι είναι Γεωµυθολογία;

Τι είναι Γεωµυθολογία;Γεωµυθολογία:

Γεωλογική ερµηνεία της Μυθολογίας -Σχέση Γεωλογίας & ΜυθολογίαςΦυσικογεωλογικές συνθήκες κατά την µυθολογική περίοδο

Πολιτιστική ∆ιαδροµή του Homo sapiens• Ιστορική περίοδος• Προϊστορική περίοδος• Παλαιότερη Προϊστορική =Μυθολογική περίοδος

Μυθολογική περίοδοςΠοια εποχή; Από τότε που εµφανίστηκε το γένος του ανθρώπου; Το γένοςHomo; Ή µόνον του Homo sapiens;Θα ασχοληθούµε κυρίως µε την περίοδο του Homo sapiens – όχι του Homo

neanderthalensis.Πολλές φορές οι µυθολογικοί ήρωες µπερδεύονται στο προϊστορικό γίγνεσθαιπου, αποδεικνύεται ότι είναι ένα πραγµατικό γεγονός. Παράδειγµα ο Τρωικόςπόλεµος και η Τροία.

Ποια είναι η Προϊστορική και ποια η Μυθολογική Εποχή.

Πότε αρχίζει η Μυθολογία;

Έχει αρχή; - Πότε;

Έχει τέλος; - Πότε;

Ποιο είδος ανθρώπου δηµιούργησε την Ελληνική Μυθολογία;

Homo sapiens (70.000 – σήµερα);

Homo neanderthalensis (250.000 – 25-30.000 π.α.σ.);

Ή Homo erectus;

Γιατί το ερώτηµα;

Επειδή και τα τρία είδη έχουν βρεθεί στον Ελλαδικό χώρο.

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

ΕισαγωγήΕισαγωγήΕισαγωγήΙστορική περίοδοςΠροϊστορικήπερίοδοςΠαλαιότερηΠροϊστορική=Μυθολογικήπερίοδος

ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

1830 – σήµερα

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1453 – 1830

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ 330 – 1453

ΕΠΟΧΗ ΣΙ∆ΗΡΟΥ

ΡΩΜΑΪΚΗ 146 π.Χ. – 330 µ.Χ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ 323 – 146 π.Χ.

ΚΛΑΣΣΙΚΗ 480 - 323 π.Χ.

ΑΡΧΑΪΚΗ 700 - 480 π.Χ.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ 1.100 – 700 π.Χ.

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑ∆Α

ΚΥΚΛΑ∆ΕΣ ΚΡΗΤΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ

ΥΕ ΥΚ ΥΜ 1.600 – 1.070 π.Χ.

ΜΕ ΜΚ ΜΜ 2.100 – 1.600 π.Χ. ΕΠΟΧΗ

ΤΟΥ

ΧΑΛΚΟΥ

ΠΕ ΠΚ ΠΜ 3.200 – 2.100 π.Χ.

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ 6.500 – 3.200 π.Χ. (8.500 – 5.200 π.α.σ.)

ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ 9.000 / 8.000 - 7.000 / 6.500 π.Χ. (11.00 – 8.500 π.α.σ.)

ΑΝΩΤΕΡΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ 35.000 – 12.000 π.α.σ.

ΜΕΣΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ 100.000 – 35.000 π.α.σ.

Ύστερ. ΚΠ 0,3–0,1

εκ. χρόνια

Μέση ΚΠ 0,7-0,3

εκ. χρόνια ΚΑΤΩΤΕΡΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ

1.400.000 – 100.000 χρόνια

Πρώιµη ΚΠ 1,4-0,7

εκ. χρόνια

ΕΠΟΧΗ

ΤΟΥ

ΛΙΘΟΥ

ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ

ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ 2.500.000 – 1.400.000

ΠΕ: Πρωτοελλαδική Εποχή, ΜΕ: Μεσοελλαδική Εποχή, ΥΕ: Υστεροελλαδική Εποχή, ΠΚ: Πρωτοκυκλαδική Εποχή, ΜΚ: Μεσοκυκλαδική Εποχή, ΥΚ: Υστεροκυκλαδική Εποχή, ΠΜ: Πρωτοµινωική Εποχή, ΜΜ: Μεσοµινωική Εποχή, ΥΜ: Υστεροµινωική Εποχή.

12.000 –10.500 π.α.σ.

ΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗ

10.500 –9.300 π.α.σ.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗ

12.000 –10.500 π.α.σ.

ΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗ

10.500 –9.300 π.α.σ.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗ

Άλλη εκδοχή

ΚατακλυσµόςΝώε (≈ 2105)

Αδάµ (3761)

Σέσκλο(6880)

Θεόπετρα100.000

Κατακλυσµός∆άρδανου

12000-10500 π.Χ.

Γέννηση Αβραάµ (1986 π.Χ.)

Κατακλυσµός ∆ευκαλίωνα

Ολυµπιακοί Αγώνες

ΝαυµαχίαΣαλαµίνας (480 π.Χ.)

ΚατάργησηΟλυµπιακών Αγώνων (393 µ.Χ.)

ΚλείσιµοΦιλοσοφικών Σχολών (529 µ.Χ.)

Εµφάνιση Homo sapiens στην κεντρική Ευρώπη ≈ 40 χιλ.

χρόνια πρινκαι στην Ελλάδα ≈ 70 χιλ.

χρόνια πριν

Έκρηξη Σαντορίνης

Μυκηναϊκή

ΑπήδηµαΠετράλωνα

• Τι οδήγησε ένα λαό στην πολιτισµική έκρηξη του5ου π.Χ. αιώνα?

Για πολλούς τα πάντα έχουν εισαχθεί. Π.χ.• Τα µαθηµατικά από την Αίγυπτο• Η γλώσσα (= ινδοευρωπαϊκή, Καζακστάν; Λίµνη

Αράλη; Ινδία; Β. Ευρώπη;)• Η αστρονοµία από την Αίγυπτο• Οι θεοί έχουν εισαχθεί από την Αφρική, π.χ. Μάρτιν

Μπέρναλ (Γουέσλι College, ΗΠΑ) η Αθηνά ήτανµαύρη.– Ο Σωκράτης επίσης– Από τη Μεσοποταµία, από την Αίγυπτο, απότους απόγονους του Αβραάµ.

– Οι Κρήτες ήταν Λίβυες.– Ο Ποσειδών Λίβυος.– Οι Λίβυες ή οι Πρωτολίβυες ή οι Πρωτοσηµίτεςκαι οι Χαµητικοί λαοί έδωσαν τα ονόµατα τωνΕλληνικών ορέων, ποταµών, πρώτωνοικισµών, θεών, ηρώων. Οι ίδιοι µετάδωσαν τηγλώσσα τους, τη θρησκεία τους, τον πολιτισµότους, την ευφυΐα τους και τη δραστηριότητάτους κ.λπ., κ.λπ.

Βασικά ΕρωτήµαταΒασικά Ερωτήµατα

Η ξύλινη πινακίδα απότο ∆ισπηλιό τηςΚαστοριάς. Ηλικία: 5250 π.Χ.

ΠαράγοντεςΠαράγοντες ΠολιτισµικήςΠολιτισµικής ΑνάπτυξηςΑνάπτυξης τωντων ΚοινωνιώνΚοινωνιών

3 οµάδες παραγόντων που συνδέονται:µε το γεωλογικόγεωλογικό δυναµικόδυναµικόµε το φυσικογεωγραφικόφυσικογεωγραφικό δυναµικόδυναµικόµε το ανθρώπινοανθρώπινο δυναµικόδυναµικό

Ερωτήµατα που σχετίζονται µε τη Μυθολογία

Οι µυθικοί ήρωες είναι πραγµατικοί ήρωες, είναι ιστορικά πρόσωπα ή µυθικάπρόσωπα;Ο Οδυσσέας, ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας και οι άλλοι τι είναι;Τι είναι ο Μίνως και ο Ραδάµανθης;Είναι ένας ή περισσότεροι Μίνωες;Είναι ο Μίνως και ο Ραδάµανθης µυθικά πρόσωπα, δηλ. φανταστικά; Είναιπραγµατικά παιδιά της Ευρώπης και του ∆ία;

• Τι είναι ο ∆ευκαλίων• Τι είναι ο Νώε;• Τι είναι ο Μωϋσής;• Τι είναι ο Γκιλγκαµές;• Τι είναι ο ∆αναός;• Τι είναι ο Αδάµ και η Εύα;• Τι είναι οι Τιτάνες και οι Κύκλωπες;• Τι είναι ο Ποσειδών και ο ∆ίας;

Είναι µυθικά ή ιστορικά πρόσωπα δηλ. φανταστικά πρόσωπα ή υπαρκτά;Πότε έζησαν;

• Ποιος είναι ο αρχαιότερος;• Ποιος ο νεότερος;• Είναι δυνατή η χρονική σύκριση;• Ποιος είναι αθάνατος = Θεός;

Τι είναι Μυθολογία;Υπάρχουν πολλές απόψεις.

Μύθος = γέννηµα της φαντασίας του ανθρώπου - καµιά σχέση µε τηνπραγµατικότητα.

= ενσάρκωση των φυσικών δυνάµεων.

Χρησιµεύει η Μυθολογία;

Στέφανος Κόµµητας: συγγραφέας και εκδότης της «ΕλληνικήςΜυθολογίας»

«…και το µέγιστον χρησιµεύει εις την αλήθειαν της αγίας ηµών πίστεωςµανθάνωντας τας παραλόγους δοξασίες των παλαιών…» (Ελλήνωνπροφανώς).

Συνεπώς, παράλογες δοξασίες όσα έλεγαν και πίστευαν όλοι οι Έλληνες!

Είναι όµως παράλογες δοξασίες;

Ειδικότερα για Ελληνική Μυθολογία:Αντιπροσωπεύει τους µύθους των Προ- ή Πρωτο-Ελλήνων, ή µόνοντων Ελλήνων;

Σύµφωνα µε τις επικρατούσες απόψεις:

Οι Έλληνες έφτασαν γύρω κάπου τη 2η χιλιετία π.Χ., αν έφτασαν!

Αν έφτασαν, από πού ήρθαν;

Πιο πριν, ποιοι οι κάτοικοι; Πελασγοί;Μινύες;

• Ποιοι είναι; Είναι γηγενείς; Έχουν έλθει από αλλού; Από πού;

Τι είναι:Ο Κυκλαδικός Πολιτισµός;

Ο Μινωικός Πολιτισµός; Ποιας εποχής; Πρώτο- ή Ύστερο-;

Ο Πολιτισµός της Λέρνας;

Ο Νεολιθικός, ο Μεσολιθικός;

Ανήκουν στον Ελληνικό, είναι Προελληνικοί ή ΠρωτοελληνικοίΠολιτισµοί;

Γεγονός: Τα όρια του µύθου και της πραγµατικότητας ασαφή.Γενική παρατήρηση: ορισµένοι πραγµατικά πρόσωπα, άλλοι ΟΧΙ.ΟΜΩΣ:όλα ή µάλλον ΣΧΕ∆ΟΝ ΟΛΑ ή ΟΛΟΙ κάτι αντιπροσωπεύουν.

Προσωπική άποψη: ΛΑΘΟΣ ότι η Ελληνική Μυθολογία είναι ωραίοπαραµύθι. Ελληνική Μυθολογία

= η παλαιότερη ιστορία των λαών που έζησαν στον τόπο πουαργότερα ονοµάστηκε Ελλάδα= Προϊστορία Πρώτο (Προ) Ελλήνων.Πολλοί Θεοί ταυτίζονται µε φυσικά φαινόµενα. Π.χ.

• Γαία: Η µεγάλη Μάνα Θεών και ανθρώπων, Ωκεανών, Ορέων, Ποταµών• Τιτάνες• Γίγαντες• Ο Νεφεληγερέτης Ζεύς;• Ο Γεωσείστης Ποσειδών; • Ο πόρθµιος, ο ίσθµιος, ο επιλίµνιος κ.λπ. Ποσειδών;• Είναι παράλογη δοξασία ότι ο Ποσειδών δηµιουργούσε ισθµούς καιπορθµούς, λίµνες κ.λπ.;

Μεγάλο τµήµα της Ελληνικής Μυθολογίας ταυτίζεται µε τηνγεωλογική εξέλιξη του Ελλαδικού χώρου.Άρα η Ελληνική Μυθολογία έχει και µία φυσικογεωλογική ήγεωµυθολογική διάσταση.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ:Γεωµυθολογική διάσταση κυρίως, όπου συµµετέχουν θεότητες µέχρι την4η Γενιά Θεών.Συµµετοχή νεώτερων Γενεών Θεών περιστασιακή και βοηθητική.

Γεωµυθολογικές συνθήκες τηςΕύβοιας και της Αττικο-Κυκλαδικήςπεριοχής = µέρος των φυσικο-γεωλογικών συνθηκών του ευρύτερουΑττικο-Κυκλαδικού χώρου.

Παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτεροενδιαφέρον;

ΑΝΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΑ ΝΑΙ. Όχι µόνο γιατίείναι το λίκνο του Αρχαιοελληνικούπολιτισµού = ρίζες του Ευρωπαϊκού- «δυτικού» πολιτισµού

Γιατί το φυσικο-γεωλογικόπεριβάλλον είναι το κύριο αίτιο για τηδηµιουργία αυτού του πολιτισµού.

Φυσικο-γεωλογικές συνθήκες = ταγεωλογικά και γεωγραφικάχαρακτηριστικά µίας περιοχής.

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί έναςπαρόµοιος πολιτισµός δεν αναπτύχθηκεποτά στην ∆ανία, στο Βερολίνο ή άλλούεκείνη την παλαιά εποχή;

ΒασικόΒασικό ερώτηµαερώτηµα: : ΟιΟι φυσικοφυσικο--γεωλογικέςγεωλογικές συνθήκεςσυνθήκες παραµένουνπαραµένουνσταθερέςσταθερές ήή µεταβάλλονταιµεταβάλλονται ;;

Με άλλα λόγια, το ανάγλυφο και το τοπίο γενικά έχουν παραµείνει ίδιααπό την Παλαιολιθική Εποχή µέχρι σήµερα;

ΑΣΦΑΛΩΣ ΟΧΙ!: Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις παράκτιες περιοχές (2,5 εκατ. χρόνια – 100.000 χρόνια πριν από σήµερα (π.α.σ.)).

ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟΤΕΡΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ: στις ηπειρωτικές περιοχές, ιδιαίτερακατά τα τελευταία 100.000 χρόνια.

∆ιαπίστωση∆ιαπίστωση: : Το σηµερινό παράκτιο τοπίο του Αιγαίου δεν έχειοµοιότητες µε το παλαιότερο (αυτό των τελευταίων 20.000 ετών).Κάποια από τα γνωστά νησιά δεν υπήρχαν κατά την παλαιότερηµυθολογική περιόδο, π.χ. Πάρος, Θήρα, Μύκονος, Ρόδος, Αίγινα, Σαλαµίνα κ.λπ.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: : • Από πότε άρχισε το τοπίο της Αττικο-Κυκλαδικής περιοχής να µεταβάλλεται;• Πότε απέκτησε ο Ευβοϊκός Κόλπος τη σηµερινή του µορφή;• Πώς µεταβλήθηκε µέχρι αυτή τη σηµερινή µορφή;• Ποια είναι τα κύρια αίτια αυτών των µεταβολών;• Επηρέασαν αυτές οι µεταβολές την εξέλιξη του Αρχαιοελληνικού πολιτισµού;• Και πολλά άλλα ερωτήµατα…

Γεωλογικές συνθήκες :Γεωλογική εξέλιξη – πετρωµαταΤεκτονική

• Σεισµοί – ρήγµατα – κατακόρυφες + οριζόντιες µετατοπίσεις τουφλοιού και της λιθόσφαιρας

ΗφαίστειαΟρυκτός πλούτος

• ∆οµικά υλικά – υπόγεια νερά– µεταλλεύµατα– φυσικά αέρια –ενεργειακές πρώτες ύλες– διαφορετικά πετρώµατα – απολιθώµατακ.λπ., κ.λπ.

Φυσικο-γεωγραφικές συνθήκεςΚλίµαΈδαφοςΑνάγλυφοΑκτογραµµές – κατανοµή ξηράς και θάλασσαςΚατανοµή ορεινών όγκων και πεδιάδωνΥδρογραφικά δίκτυα – ποταµοί –λίµνες - υδροβιότοποι

ΕΡΩΤΗΜΑΕΡΩΤΗΜΑ: : Γιατί η γνώση των φυσικογεωγραφικών συνθηκών και µεταβολών παρουσιάζειαυτό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον;

1. 1. ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣΚΑΘΕΣΤΩΣ –– ΓΕΩ∆ΥΝΑΜΙΚΟΓΕΩ∆ΥΝΑΜΙΚΟΚΑΘΕΣΤΩΣΚΑΘΕΣΤΩΣ

ΦυσικογεωλογικόΦυσικογεωλογικό καθεστώςκαθεστώς ήή δυναµικόδυναµικό = = ΓεωλογικόΓεωλογικό + + ΦυσικόΦυσικό--γεωγραφικόγεωγραφικό καθεστώςκαθεστώς καικαι εξέλιξήεξέλιξή τουςτους..

Ηφαίστεια

Ηφαιστειακή δραστηριότητα συνάρτησηγεωτεκτονικού καθεστώτος ή χηµισµός καιείδη ηφαιστειακών εκρήξεων

Σχέση µε κίνηση και θέση λιθοσφαιρικώνπλακών

Αποκλίνουσες πλάκες, π.χ. Ευρασιατική και Β. ΑµερικανικήΗφαίστεια Αζορών – Ισλανδίας – Μεσο-ωκεάνιες ράχες (Ατλαντίς ??)

Συγκλίνουσες πλάκες , π.χ. Αφρικανική καιΕυρασιατική – ηφαιστειακά τόξα

Στο µέτωπο σύγκρουσης ο Ελλαδικόςχώρος = Ελληνικό Τόξο – ΗφαιστειακόΤόξο Αιγαίου

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΟΥΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΟΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟΚΑΘΕΣΤΩΝΚΑΘΕΣΤΩΝ ΗΗ//ΚΑΙΚΑΙ ∆ΥΝΑΜΙΚΟ∆ΥΝΑΜΙΚΟ

Οι κάτοικοι του Αιγαιακού και Περιαιγαιακού χώρου υπήρξανµάρτυρες σεισµών, ηφαιστειακών εκρήξεων, κατακόρυφων κινήσεωντου γήινου φλοιού, επικλύσεων και αποσύρσεων της θάλασσας, καταπτώσεις βράχων, tsunami κ.λπ. από τότε πουπρωτοεµφανίστηκε το γένος Homo (habilis, erectus, nenaderthalensis και κυρίως ο Homo sapiens) κατά τα τελευταία70.000 χρόνια (περίπου).

70.000 – (≈) 12.000 τροφοσυλλέκτης.

Μετά το 12.000 τροφοπαραγωγός.

2. 2. ΦΥΣΙΚΟΦΥΣΙΚΟ & & ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ∆ΥΝΑΜΙΚΟ∆ΥΝΑΜΙΚΟ(Κλίµα- Έδαφος– Ανάγλυφο – Κατανοµή ξηράς και θάλασσας)

Το Κλίµα

Σηµαντικότερα στοιχεία του κλίµατος ενός τόπου

Θερµοκρασία (µέση ηµερήσια, µηνιαία, ετήσια)

Βροχοπτώσεις (µηνιαίες, ετήσιες κλπ.)

Ηλιοφάνεια

Άνεµοι

και άλλα

Το κλίµα ενός τόπου εξαρτάται από

Το γεωγραφικό πλάτος

Το υψόµετρο

Την απόσταση από την θάλασσα

Τα ατµοσφαιρικά συστήµατα

ΤοΤο κλίµακλίµα τηςτης ΓηςΓης συνολικάσυνολικά εξαρτάταιεξαρτάται απόαπό τηντην ηλιακήηλιακήενέργειαενέργεια

ΗΗ ηλιακήηλιακή ενέργειαενέργεια δενδεν είναιείναι σταθερήσταθερή σεσε βάθοςβάθος χρόνουχρόνου ⇒⇒ τοτοκλίµακλίµα δενδεν είναιείναι σταθερόσταθερό..

ΚΛΙΜΑΚΛΙΜΑ ΚΑΙΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Κλιµατικές µεταβολές

ΤοΤο κλίµακλίµα µεταβάλλεταιµεταβάλλεται = = πολύπολύ σηµαντικόσηµαντικό αλλάαλλά όχιόχιτόσοτόσο γνωστόγνωστό ⇒⇒ ∆εν∆εν λαµβάνεταιλαµβάνεται υπόψηυπόψη

Μέθοδοι προσδιορισµού παλαιοκλίµατος ⇒ Πολλές(παλαιο-θερµοκρασίας + παλαιο-υγρασίας)

Θα αναφέρουµε µόνο τρεις:Παραγένεση αργιλικών ορυκτών σεπαλαιοεδάφη (παλαιοεδαφολογία ⇒ παλαιο-υγρασία + παλαιο-θερµοκρασία)Ανάλυση γυρεόκοκκωνΣχέση 180/160: Μετρήσεις από κελύφη θαλάσσιωνµικροοργανισµών

Κλιµατικές µεταβολές

ΜεταβολέςΜεταβολές κλίµατοςκλίµατος

Γνωστό από παλιά ότι µεταβάλλεται

ΜέχριΜέχρι πρινπριν µερικέςµερικές 1010ετίεςετίες δεχόµαστανδεχόµασταν::

4 παγετώδεις περίοδοι (Τεταρτογενές, τελευταία 2 εκατ. χρόνια)

(Günz – Mindel – Riss – Würm)

4 µεσοπαγετώδεις περίοδοι

Σηµερινές απόψεις: Πέραν αυτών και άλλες περίοδοι - κύκλοι

Κλιµατικές µεταβολές

Με βάση τις προηγούµενες µεθόδους διαπιστώνεται:

ΠεριοδικήΠεριοδική µεταβολήµεταβολή θερµοκρασίαςθερµοκρασίας + + υγρασίαςυγρασίας (βροχοπτώσεις)

Κλιµατικές µεταβολέςΚλιµατικές µεταβολές Παρατηρήσεις από τα γραφήµατα-ΣυµπεράσµαταΠεριοδική µεταβολή της θερµοκρασίας και τωνβροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια τουΤεταρτογενούς (τελευταία 2 εκατοµ. χρόνια)Κατά τις περιόδους χαµηλών θερµοκρασιών = Παγετώδεις περίοδοι, π.χ. µεταξύ ≈ 70.000 χρόνια π.α.σ. και 18.000 π.α.σ.Κατά τις περιόδους υψηλών θερµοκρασιών = Μεσοπαγετώδεις περίοδοι = ΥποχώρησηΠαγετώνων, π.χ. µεταξύ 130.000 and 11.500 π.α.σ.Τελευταία Μεσοπαγετώδης περίοδος ⇒ 18.000 πα.σ. - σήµεραΜεταξύ 6.000 πα.σ. και 4.000 π.α.σ. = ΚλιµατικόOptimum Ολοκαίνου (4.000 – 2.000 π.Χ.)

ΠρώιµοΚλιµατικό Optimum

Κλιµατικό OptimumΜεσαίωνα

Επιπτώσεις κλιµατικών µεταβολών

Τροχιά και περιστροφική κίνηση της Γης

Ηλιακή Ενέργεια

Βιογενή Αίτια

Τεκτονικά Αίτια

Κλιµατικές Μεταβολές

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Στην Ατµόσφαιρα Στους Ωκεανούς Στην Ξηρά

• Κυκλοφορία • Θερµοκρασία • Βροχοπτώσεις • Νέφωση • Καταιγίδες • Χηµική Σύνθεση

• Κυκλοφορία -ρεύµατα • Αλµυρότητα • Θερµοκρασία • Βιοχηµική ∆ράση • Στάθµη της Θάλασσας • Μετατόπιση των Ακτογραµµών • Κατανοµή Οργανισµών • Αυξοµείωση των Πάγων

• Ισοστατικές Προσαρµογές • Αυξοµείωση Ηπειρωτικών Παγετώνων • Σεισµική ∆ραστηριότητα • Μετανάστευση Βιοσυστηµάτων (Στέπες,

Τούνδρα, Τάιγκα, ∆άση κτλπ.) • Αυξοµείωση της Έκτασης των Ερήµων • Εδάφη: Είδος και ταχύτητα σχηµατισµού τους • Γεωγραφική κατανοµή και µέγεθος Λιµνών • Γεωγραφική κατανοµή και ∆έλτα

Υγροβιότοπων • Παροχές ποταµών και ιζηµάτων • Ροή Υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και

µεταβολές υπόγειας στάθµης • Παροχές και γεωγραφική κατανοµή των

Πηγών • Έκταση και όρια παγωµένων Εδαφών

(Permafrost)

Ωκεανογραφικά Συστήµατα

Albedo

Θα αναφερθούµε σε µερικές από αυτές τις επιπτώσεις, π.χ. ηθερµοκρασία στις θάλασσες σε συνδυασµό µε την κατανοµήξηράς.

Επιπτώσεις στους Ωκεανούς

ΕξάπλωσηΕξάπλωση παγετώνωνπαγετώνων γύρωγύρω στοστο 18.000 18.000 ππ..αα..σσ..ΤαΤα σηµαντικότερασηµαντικότερα κέντρακέντρα

παγετώνωνπαγετώνων κατάκατά τοτοΠλειστόκαινοΠλειστόκαινο

ΌγκοςΌγκος καικαι ισοδύναµοισοδύναµο πάχοςπάχος στήληςστήλης ύδατοςύδατος τωντων κυριότερωνκυριότερων ηπειρωτικώνηπειρωτικών παγετώνωνπαγετώνων, , κατάκατά τηντην παγετώδηπαγετώδη περίοδοπερίοδο καικαι τητη σύγχρονησύγχρονη εποχήεποχή

Παγετώδης περίοδος Σύγχρονη εποχή

Παγετώνες Όγκος παγετώνων (x 106 km3)

Ισοδύναµο πάχος στήλης ύδατος (m.)

Ποσοστό % παγκοσµίως

Όγκος παγετώνων (x 106 km3)

(a)

Ισοδύναµο πάχος στήλης ύδατος (m.)

(b)

Ποσοστό % παγκοσµίως

Ανταρκτική 37,7 104,3 40 – 56 27,9 – 29,3 77,2 – 81,1 90 – 91

Γροιλανδία 2,9 – 5,6 8,0 – 15,5 4 – 6 2,5 – 3,0 6,9 – 8,3 8 –9

Β. Αµερική 18,0 – 36,7 49,8 – 101,6 27 – 39

Ευρασία 8,2 – 14,3 22,7 – 39,6 12 – 15

Άλλοι 0,2 0,6 1

ΣΥΝΟΛΟ 66,8 – 94,3 184,8 – 261,0 100 30,6 – 32,5 84,7 – 90,0 100

(a) (b)

Επιπτώσεις κλιµατικών µεταβολώνΠαγετωνο-ισοστατικές κινήσεις

ΕλάττωσηΕλάττωση θερµοκρασίαςθερµοκρασίας ⇒ δέσµευση νερού σε παγετώνες ⇒ ελάττωση υδάτωνωκεανών ⇒ ταπείνωση στάθµης θάλασσας ⇒ υποχώρησηυποχώρηση θάλασσαςθάλασσας = = απόσυρσηαπόσυρσηθάλασσαςθάλασσας ⇒ αύξησηαύξηση ξηράςξηράς

Το αντίθετοαντίθετο θα συµβεί αναν ανέβειανέβει ηη θερµοκρασίαθερµοκρασία ⇒ ανεβαίνειανεβαίνει ηη στάθµηστάθµη τηςτης θάλασσαςθάλασσαςαφού οι ποσότητες της υγρής φάσης αυξάνουν = = παγετωνοπαγετωνο--ευστατικέςευστατικές ((ήήκλιµατοευστατικέςκλιµατοευστατικές) ) κινήσειςκινήσεις..

ΆνοδοςΆνοδος καικαι κάθοδοςκάθοδος = = κλίµακλίµα

Παλαιογεωγραφικές –παλαιοκλιµατικές –

εδαφολογικές συνθήκες στηνΚεντρική και Βόρεια Ευρώπη:

(a) κατά την τελευταία παγετώδηπερίοδο, και

(b) κατά την τελευταίαµεσοπαγετώδη περίοδο.

Approx:

7.500 – 6.800 B.P. ≈ -10 m.

9.000 – 6.800 B.P. ≈ -15 m.

9.400 – 7.300 B.P. ≈ -20 m.

9.800 – 7.700 B.P. ≈ -25 m.

10.200 – 8.200 B.P. ≈ -30 m.

11.300 – 8.500 B.P. ≈ -35 m.

10.000 – 9.000 B.P. ≈ -40 m.

11.400 – 10.000 B.P. ≈ -45 m.

12.200 – 11.400 B.P. ≈ -49 m.

13.000 – 12.200 B.P. ≈ -52 m.

13.500 – 13.000 B.P. ≈ -57m.

13.800 – 13.500 B.P. ≈ -61 m.

14.000 – 13.800 B.P. ≈ -67 m.

14.700 – 14.000 B.P. ≈ -73 m.

15.000 – 14.700 B.P. ≈ -94 m.

16.000 – 15.000 B.P. ≈ -100 m.

18.000 – 16.000 B.P. ≈ -115 m

18.000 B.P. ≈ -125 / -150 m.

18.000 ΒΡ

Στάθµη Θάλασσας ≅ - 125 m. µε- 150 m?

17.000 - 7.000 ΒΡ

Ανύψωση µε υ ≅ 1 έως 4-5 cm/έτος

1 – 5 m/αιώνα

Επιπτώσεις κλιµατικών µεταβολώνΚλιµατο-ευστατικές κινήσεις

Μεταβολές της στάθµης θάλασσαςΣτάθµηΣτάθµη τηςτης παγκόσµιαςπαγκόσµιας

θάλασσαςθάλασσας κατάκατά προσέγγισηπροσέγγιση

Οι θερµοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας της Μεσογείου κατά τη διάρκεια της κορύφωσης τηςτελευταίας παγετώδους περιόδου (≈ 18.000 χρόνια πριν από σήµερα). (1) Κατά τη διάρκεια τουχειµώνα, (2) Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Έδαφος + κλίµα = δύο σηµαντικότεροι παράγοντες στηνανάπτυξη πολιτισµού.Καλό έδαφος + ευνοϊκό κλίµα + νερό = ανάπτυξη γεωργίας– σηµαντικό:i. Για τον τροφοσυλλέκτη Homo sapiensii. Για τη µεταβατική περίοδο από το στάδιο τροφοσυλλογής προς την

τροφοπαραγωγήiii. Για την πολιτιστική εξέλιξη (= Νεολιθική µέχρι και την βιοµηχανική

περίοδο

Αιγαιακός και Περιαιγαιακός χώρος: ο πλέον ευνοηµένοςχώρος κατά τις παγετώδεις περιόδους.

Η υποχώρηση των παγετώνων στον Β. Ατλαντικό

Παλαιογεωγραφικές – παλαιοκλιµατικές – εδαφολογικέςσυνθήκες στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη κατά τηντελευταία παγετώδη περίοδο

Επιπτώσεις κλιµατικών µεταβολώνΚλιµατο-ευστατικές κινήσεις

10.000 ΒΡ = Αρχή Ολοκαίνου

Αρχή κυριαρχίας ανθρώπου

• θερµοκρασία ≅ σηµερινή

• καθυστέρηση ανύψωσης στάθµηςθάλασσας

• 30 - 40 m χαµηλότερα

8.000 ΒΡ = 20-30 m χαµηλότερα

6.000 - 4.500 ΒΡ (4.000 - 2.500 π.Χ.)

Κλιµατικό Optimum

στάθµη θάλασσας λίγο ψηλότερα

ΠΕΡΙΠΟΥΠΕΡΙΠΟΥ 18.000 18.000 ΧΡΟΝΙΑΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝΠΡΙΝ ΑΠΟΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑΣΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΠΟΥΠΕΡΙΠΟΥ 12.000 12.000 ΧΡΟΝΙΑΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝΠΡΙΝ ΑΠΟΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑΣΗΜΕΡΑ ––ΑΡΧΗΑΡΧΗ ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗΣΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΠΕΡΙΟ∆ΟΥ..

ΠΕΡΙΠΟΥΠΕΡΙΠΟΥ 10.000 10.000 ΧΡΟΝΙΑΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝΠΡΙΝ ΑΠΟΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑΣΗΜΕΡΑ–– ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΗΗ ΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗΠΡΟΚΕΡΑΜΙΚΗ (?) (?) –– ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣΠΕΡΙΟ∆ΟΣ

ΠΕΡΙΠΟΥΠΕΡΙΠΟΥ 7.000 7.000 ΧΡΟΝΙΑΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝΠΡΙΝ ΑΠΟΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑΣΗΜΕΡΑ––ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣΠΕΡΙΟ∆ΟΣ

12.500 ΒP-70 m.

5.500 BP- ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Άνοδος στάθµης της θάλασσας = Σχετική βύθιση παράκτιωνπεριοχών = επίκλυση = µόνιµες πληµµυρικές καταστάσεις.

Ρυθµός επίκλυσης:i. ∆ιαφορετικός από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα µε τη

µορφολογία = από µερικά µέτρα/έτος µέχρι πολλές εκατοντάδεςµέτρα/έτος.

ii. Ανάλογα µε την ταχύτητα τήξης ⇒ ταχύτητα αύξησηςθερµοκρασίας ⇒ µέχρι ≈ 5 cm/έτος (maximum)

Αποτέλεσµα:Ένα καθεστώς µόνιµων πληµµυρικών καταστάσεων τωνπαράκτιων περιοχών.

Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών υπέφεραν – οι καταστροφέςήταν τεράστιες.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Ο Homo sapiens της Αν. Παλαιολιθικής – Μεσολιθικής εποχής, που ζούσε σε περιοχές υπό πληµµυρικό καθεστώς, πίστευε ότι για όλες αυτές τιςµεταβολές ήταν υπεύθυνοι κάποιοι πολύ ισχυροί Θεοί = κάποιοι “κακοί”, αλλάπολύ δυνατοί Θεοί, όπως οι Τιτάνες, οι Γίγαντες κ.λπ. = Φυσικο-γωλογικέςδυνάµεις.

Γιατί Θεοί; Αφού µαζί τους υποφέρουν και οι αρχηγοί τους = οι πιο δυνατοί τηςφυλής τους, όπως βασιλιάδες, µάγοι κ.λπ.

Αυτοί οι «κακοί» Θεοί δραστηριοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια των κλιµατικώνµεταβολών, δηλ. µεταξύ του 18.000 και του 6.000 π.α.σ.(= Κλιµατικό Optimum Ολοκαίνου).

Κατά την ίδια περίοδο ο Άνω Παλαιολιθικός κάτοικος του Αιγαιακού χώρουπροσευχόταν στους Θεούς της 4ης Γενεάς (∆ίας, Ποσειδών, κ.λπ.) να τονβοηθήσουν οι «καλοί» Θεοί – Προστάτες του.

Μετά την κλιµατική σταθεροποίηση, 6.000-4.000 χρόνια π.α.σ. (4.000-2.000χρόνια π.Χ.), οι “κακοί” Θεοί νικήθηκαν από τους «ευεργέτες» Θεούς, κυρίωςτους Ολύµπιους (=4η Γενεά και νεότερες).

Από τότε και µετά, ο ανταγωνισµός µεταξύ των Θεών του Ολύµπου αφορά µία«ανακατανοµή» της δικαιοδοσίας των Θεών. Στις νέες κλιµατικές συνθήκες οιάνθρωποι χρειάζονται περισσότερες βροχοπτώσεις (ξηρές περίοδοι), ο ∆ίαςαντικαθιστά τον Ποσειδώνα.

Αυτά όσον αφορά το κλίµα, τη θάλασσα και τις ακτογραµµές. Όµως:Τι γινόταν την αντίστοιχη περίοδο στην περιοχή που ήταν τότε ξηρά;Τι γινόταν στην Όθρυ, τον Παρνασσό και την Οίτη;Πότε οι κοιλάδες στις πλαγιές των ορέων;Πότε διαµορφώθηκε ο Σπερχειός, ο Ασωπός, ο Εννιπεύς, ο Πηνειός κλπ;Πότε ο Ίναχος;Γιατί ο Σπερχειός, ο Ίναχος και άλλοι 3000 ποταµοί είναι θεοί όπως οΑσωπός, ο Πηνειός, ο Αχελώος, ο Στρυµών αλλά και ο Νείλος και οΡοδανός και πολλοί άλλοι;

Σηµαντικό: Γιατί τα όρη και οι λίµνες δεν έχουν θεοποιηθεί.

• Απεναντίας, οι περισσότεροι ποταµοί είναι θεοί, ίδια γενιά µε τους6 µεγάλους θεούς της 4ης γενιάς ⇒ ίδια περίοδος ≈ µετά τουςΤιτάνες.

Ονόµατα που ακούγονται εδώ:

ΜαλλιακόςΜαλλιακός ΚόλποςΚόλποςΌρθρυςΌρθρυς ήή ΌθρυςΌθρυςΟίτηΟίτη –– ΓκιώναΓκιώνα –– ΠαρνασσόςΠαρνασσόςΑνθήληΑνθήληΗρακλήςΗρακλής –– ΛίχαςΛίχας –– ΛιχάδεςΛιχάδες νησιάνησιά –– ΛίχαςΛίχας ακρωτήριακρωτήριΠελασγίαΠελασγία –– ΠελασγόςΠελασγός∆ευκαλίων∆ευκαλίων καικαι ΠύρραΠύρραΤιτάνεςΤιτάνες καικαι ΤιτανοµαχίαΤιτανοµαχίαΦθίοςΦθίοςΈλληνΈλλην –– ΕλλάδαΕλλάδα πόλιςπόλιςΜελίτηΜελίτη ΦθίαςΦθίαςΕύβοιαΕύβοια –– ΕυβοϊκόςΕυβοϊκόςΛοκρίςΛοκρίςΣπερχειόςΣπερχειός, , ΊναχοςΊναχος, , ΕνιππέαςΕνιππέας κλπκλπ..

Ας τα ταξινοµήσουµε και ας δούµε ποια σχέση µε την φυσικογεωλογική εξέλιξητης περιοχής.

ΠαρατηρήσειςΠαρατηρήσεις::

Ο ΞούθοςΞούθος εκδιώκεται από τη Θεσσαλία.Καταλήγει στην Αττική επί ΕρεχθεώςΕρεχθεώς.Παντρεύεται την ΚρέουσαΚρέουσα (κόρη του Ερεχθεώς).Ιδρύει την ΤετράποληΤετράπολη (Οινόη, Μαραθώνα, Τρικόρινθο καιΠροβάλινθο).Στην Αττική γεννιούνται ο ΑχαιόςΑχαιός και ΊωναςΊωνας.

ΟΟ ΑχαιόςΑχαιός::Εκδιώκεται από την Αττική.Φθάνει στην ΑιγιαλείαΑιγιαλεία.Ιδρύει κι αυτός ΤετράποληΤετράπολη.Φθάνει και ο Ξούθος διωγµένος από την Αττική όπου πεθαίνει.Ο Αχαιός επιστρέφει στη Θεσσαλία και παίρνει το Βασίλειο του πατέρατου.Στη ΦθιώτιδαΦθιώτιδα γεννιούνται τα παιδιά του, ΆρχανδροςΆρχανδρος και ΑρχιτέληςΑρχιτέλης.

Υπάρχει κι άλλη εκδοχή.

Η άλλη εκδοχή:

Λαµβάνοντας υπόψη:

Ότι ο Ξούθος ξεκινάει από τηνΘεσσαλία και πεθαίνει εξόριστος στηνΑιγιαλεία.Ότι ο γιος του Αχαιός γυρίζει καιξαναπαίρνει το βασίλειο της ΘεσσαλίαςΌτι οι γιοι του Αχαιού παντρεύονται 2 ∆αναΐδες που είναι απόγονοι τουΊναχου.Ότι και ο Φθίος και οι Πελασγοί, σύµφωνα µε µια άποψη, είναι απόγονοιτου Ίναχου.Ότι ο Σπερχειός είναι αδελφός τουΊναχου.Ότι ο Φθίος και o Πελασγός, σύµφωναµε µια άλλη εκδοχή, προέρχεται από τογένος του Αρκάδα – Πελασγούκλπ., κλπ.

∆εν είναι περίεργο ότι ο κυριότεροςπαραπόταµος του Σπερχειού είναι οΊναχος.

Επειδή όλα αυτά είναι γνωστά µόνον σε πολύ λίγους, πιστεύουµε ότι:

Πρέπει να γίνουν γνωστά στον πολύ κόσµο.

Πρέπει να αναδειχτεί η άµεση σχέση θεών, θεοτήτων, ηρώων κ.λπ. µε τοπεριβάλλον και τις µεταβολές του.

…Και επειδή δεν πάει το βουνό στον Μωάµεθ, πρέπει να γίνει τοαντίθετο.

Αδικούµε τον τόπο µας, την ιστορία µας, τον πολιτισµό µας, αναφήσουµε αναξιοποίητες περιοχές που γεννήθηκαν, έπαιξαν, ερωτεύτηκαν, αγωνίστηκαν τόσοι και τόσοι θεοί και ήρωες.

Εδώ υπάρχει και η πόλη Ελλάδα, που θεµελίωσε ο ‘Ελλην.

Όλα αυτά και τόσα άλλα φιλοδοξούσαµε, µαζί µε την Αντιγόνη, νααναδειχτούν µέσα από την οργάνωση ενός Γεω-µυθολογικού Πάρκου.

Στην περιοχή της Μεσοποταµίας και άλλες:Πριν τη θεµελίωση της πόλης Eridu, τέλος 5ης χιλιετίας π.Χ.Γύρω στις αρχές της 3ης χιλειτίας π.Χ., µε αποτέλεσµα την καταστροφή τηςEridu – ερηµοποίηση.

• Μύθος: Enki: θεός των υδάτωνEnlil: Θεός του ανέµουEridu: µια από τις σηµαντικότερες, αν όχι η σηµαντικότερη πόλη των Σουµερίων.Σύµφωνα µε τη Σουµερική Μυθολογία έχασε τη σηµασία της και καταστράφηκε από τηναπερισκεψία του θεού - προστάτη της, του Ένκι. Λέει λοιπόν ο µύθος ότι τη θεά τουέρωτα Ινάννα την ενδιέφερε µια νέα πόλη η Ουρούκ, που όµως δεν είχε ούτε τη δύναµη, ούτε το κύρος των άλλων πόλεων που είχαν αρχίσει να ιδρύονται. Κατά τη διάρκεια λοιπόνενός συµποσίου των θεών, η θεά Ινάννα µε τα ερωτικά της καµώµατα προκάλεσε το θεόΈνκι, που είχε µεθύσει και ήταν και πολύ ερωτύλος. Σε κάποια στιγµή λοιπόν η Ινάνναζήτησε από τον Ένκι ως αντάλλαγµα του ερώτά της να του αποκαλύψει πού βρίσκονται οι«εκατό θεϊκές δυνάµεις». Μόλις όµως ο Ένκι της αποκάλυψε το µυστικό ξεγλιστράειαπό τα χέρια του και µεταφέρει τις «εκατό θεϊκές δυνάµεις» από το Εριντού στηνΟυρούκ. Από τότε δεν κατάφερε πια ο Ένκι να γλιτώσει το Εριντού από την παρακµή, ενώ η Ουρούκ άρχισε να γίνεται µια από τις ωραιότερες, πλουσιότερες και ισχυρότερεςπόλεις. Την θέση του Ένκι την πήρε ο Ενλίλ, ο θεός του ανέµου, που µέχρι σήµερασυνεχίζει πιο δυνατός από τον Ένκι, τον θεό του νερού. Έτσι το Εριντού, πουσύµφωνα µε τη Μυθολογία των Σουµερίων ξεκίνησε η ιστορία είναι εδώ και πάρα πολλούςαιώνες χωρίς ίχνος ανθρώπινης ζωής εξαιτίας της φυσικής απερήµωσης που ακολούθησεστην περιοχή την περίοδο του κλιµατικού Optimum του Ολοκαίνου

Μεσοποταµία

Η περιοχή της Μεσοποταµίας µε τιςσηµαντικότερες πόλεις της

Θέσεις οικισµών καιλιµνών στη Σαχάρακατά την περίοδο9500 - 6000 B.P.

ΜεταβολέςΜεταβολές τωντων ακτογραµµώνακτογραµµών τουτου ΠερσικούΠερσικού ΚόλπουΚόλπου τατα τελευταίατελευταία 21.000 21.000 περίπουπερίπου

i. Ταύτιση Θεών µε Φυσικογεωλογικάφαινόµενα

ii. Σηµαντικότερο: η διαδροµή της Peleταυτίζεται µε την εξέλιξη της ηφαιστειακήςδραστηριότητας.

iii. Πρώτο µεγάλο ερωτηµατικό: Πώς γνώριζαντην χρονική διαδοχή της ηφαιστειακήςδραστηριότητας;

iv. ∆εύτερο µεγάλο ερωτηµατικό: Ηηφαιστειακή δραστηριότητα µέχρι το νησίMaui εξελίσσεται προτού εµφανιστεί στη τογένος του ανθρώπου στη Γη . Είναισύµπτωση;

i. Ταύτιση Θεών µε Φυσικογεωλογικάφαινόµενα

ii. Σηµαντικότερο: η διαδροµή της Peleταυτίζεται µε την εξέλιξη της ηφαιστειακήςδραστηριότητας.

iii. Πρώτο µεγάλο ερωτηµατικό: Πώς γνώριζαντην χρονική διαδοχή της ηφαιστειακήςδραστηριότητας;

iv. ∆εύτερο µεγάλο ερωτηµατικό: Ηηφαιστειακή δραστηριότητα µέχρι το νησίMaui εξελίσσεται προτού εµφανιστεί στη τογένος του ανθρώπου στη Γη . Είναισύµπτωση;