ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

45minut.kz – 45minut.org

Ұстаздарға арналған басылым редакциясы

«БІЛІМ ЖОЛЫ НҰРЛЫ ЖОЛ»

VII — ЖИНАҚ

Ұстаз шығармашылығы 45minut.org топтамасы

Редактор: Нағиев Ізгілік Байдрахманұлы

Алматы, 2015

УДК 37.0

ББК 74.00

Б 94

«БІЛІМ ЖОЛЫ НҰРЛЫ ЖОЛ»: VII — ЖИНАҚ /Редактор Нағиев. І. Б – Алматы, 2015. – 144 б.

Б 94

ISBN 978-601-7579-12-8

«Нұрлы жол» - «Мәңгілік елге» бастау алған сара жол, болашақтың басты бағдары,жаңа істер бастамасы. Бұл тіркестің өзінде терең ассоциациялық мән бар. Бұл —дағдарыс кезеңінен шығу жолы, инфрақұрылымдардың дамуы, жаңа жолдардың салынуы,экономикалық серпілістің жалғасы, әлеуметтік әл-қуаттың артуы.

Жер бетінде қанша ел болса, әр елдің мәдениеті, салт - дәстүрі мен білім беру жүйесіболады. Біздің мемлекетіміздің де білім беру саласына көптеген өзгерістер енгізілуде. Жаңазаман – қай кәсіпте болмасын жаңашылдықты талап етеді. Басты мақсат – жасұрпақтың сапалы білімді игеруі. Оқушыларды таңдандыру, қызықтыру үшін әрбір сабақжаңалық болуы керек. Сондықтан, мұғалім үнемі ізденісте, жаңашыл және әрқашан білімінжетілдіріп, жаңа әдіс – тәсілдерді меңгеруге тиіс.

Білім саласы мен кәсіпорын мамандары арасындағы байланыс ғылым, білім жәнеөндіріс ықпалдастығының арта түсуіне қызмет етеді. Ал басты басымдылық ретіндеадам капиталы, тәжірибелік білім мен біліктілікке инвестиция салынатын болады.Өйткені, заманауи маманға оның білімі, кәсібилігі, оқып-білуге деген қабілеттілігі құндықасиетке баланады.

УДК 37.0

ББК 74.00

ISBN 978-601-7579-12-8

© Нагиев И.Б., 2015

2

БІЛІКТІ БАСШЫ- ҰЖЫМ ЫРЫСЫ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің директоры Адхамов Икрам

Ұстаз- ұлағатты есім.Шәкірттерін білім нәрімен сусындатқан, тәлім- тәрбие беру, жақсы қасиеттерді бойына дарытып,

адамгершілік рухта бағыт- бағдар беруде ұстаздың еңбегі зор. Сондықтан да ол әрдайым қасиетті тұлға ретіндеерекшеленеді. Сондай ұстаздың бірі де бірегейі еңбек жолын сонау 1994жылы бастаған, өзі жас болса да көргені де көңілгетүйгені де көп, білім беру ісінің нағыз майталманы, алтын- ұя мектеп табалдырығынан талай талантты шәкірттерін түлетіпұшырған мектебіміздің басшысы Адхамов Икрам мырзаны әңгімемізге арқау еткім келеді. Бұл кісінің жетістіктерінесалиқалы да сындарлы жылдармен өріле өткен еңбек жолына көз салсақ куә боламыз. Еңбек жолын алғаш орыс тілі пәнініңмұғалімі болып бастаған ол кісі,бертін келе мектептегі Алғашқы Әскери Дайындық пәнінің мұғалімі болып, кейін2005жылдан бері мектебіміздің басшылық қызметіне тағайындалып, содан бергі 10 жыл ішінде білім ұясын бірлік пенынтымақта басқарып келеді. Ол кісінің жасалған еңбектеріне берілген марапаттау санында сан жоқ солардың ішіндегібірегейлеріне мысал келтіре кетсем: «Л. Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетінің ректоры Е. Сыздықовтарпынан , «Алтын белгі» иегері Мавланкулова Ділбардың білімі мен тәрбиесі үшін алғыс хатпен марапаттаса, Сайрамауданының әкімі У. Хайназаров тарапынан да оқушылары « Алтын белгі» иегері атанғаны үшін марапатталды. Облыстық,аудандық білім бөлімдері тарапынан алынған сансыз марапаттаудың барлығы да үздіксіз ізденімпазддық пен біліктілік пенеткен еңбектің арқасы екені сөзсіз. Қашанда жаңалыққа жаны құмар жан, 2015жылы заман ағымынан қалмастан Астанақаласындағы «Педагогикалық шеберлікті жетілдіру» орталығында білімін жетілдіріп келді. Іс- тәжірбие барысындағыбірінші күннен бастап өзінің білгенін, үйренгенін өз ұжымымен бөлісе отырып «Оқыту үдерісіндегі кедергілерді анықтау»тақырыбындағы коучинг сабақтарын өтумен қатар көптеген сұрақ- жауаптар арқылы қызықты әдістерімен бөлісумен қатартәлімгерлікті қолға алып сындарлы оқыту бағдарламасының ұстанымдарымен таныстырып, оқу үдерісіне 7 модульэлементтерін енгізу жолдарын жоспарлап, көшбасшылық пен диологтік оқыту арқылы мұғалімдердің кәсіби құзіреттілігіндамыту мақсатында 7-8- сынып оқушыларын тәжірбиеге алып, пән мұғалімдеріне «LESSON STUDY» сабақтарыжоспарланып, қазақ тілі маманы Қуралова Ділдара 8- сынып оқушыларымен зерттеу сабақтарын өтсе, «Өрлеу» біліктіліктіарттыру ұлттық орталығы ,АҚ филиалы «Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша педагогикалыққызметкерлердің біліктілігінарттыру институты» аясында үшінші (базалық) деңгей бағдарламасын оқып жаңа форматты мұғалім атанған ЖолдасоваБаян , Торегелдиева Жанат, Базарбаева Гулнара, Закирова Наргиза сынды ұстаздар қауымы апталықтар мен ашықсабақтарды үзіліссіз өткізіп өз білгендерін әріптестерімен бөлісуде. Атап айтап болсақ: Торегелдиева Жанаттың ұстаздарқауымымен өткен «Оқытудағы жаңа әдіс- тәсілдердің тиімділігі » тақырыбындағы коучинг, «Етістіктің райларын қайталау»,«Монолог» тақырыбындағы сабақтары, Жолдасова Баянның бастауыш сынып оқушыларымен өткен «Мен(пен, бен) жәнешылаулары » тақырыбындағы , орыс тілі пәнінің мұғалімдері Базарбаева мен Закировалардың ұйымдастыруымен тамашатүрленген апталықта атқарылған жұмыстардың барлығы да оқушылардың жаңа әдіс- тәсілдер арқылы сабаққа дегенқызығушылықтарын арттыра түскендей. Әрбір әдіс алмасу барысында ұстаздар қауымы өздеріне керек тамаша ақпараттаралғанын айтып ризашылықтарын білдіруде. Әрине бұл мен тілге тиек етіп отырған жұмыстардың бірнешеуі ғана, жалпымектебімізде басшымыздың қадағалауымен жаңаша үлгідегі сабақтар жүйелі жоспарланып жұмыстар атқарылуда.

Ия, шын ұстаз атану екінің бірінің қолынан келе бермесі сөзсіз. Бұл ұлы есім иесі атану үшін ең алдымен балаға деген шексіз махаббат, өз мамандығына деген сүйіспеншілік, адалдық, білімділік, парасаттылық деген сияқты қасиеттер керек- ақ. Ал аталған қасиеттердің барлығы бүгінгі әңгімемнің арқауы болған басшымыз Икрам мырзамыздың бойынан табылады. Адам өмірінің мазмұны оның ұзақтығымен емес, өзгеге жасаған жақсылығымен артына қалдырған өшпес мұраларымен мағыналы екенін ешкім жоққа шығара алмайды. Өйткені адам баласының негізі, әрі басты мұраты өзі өмір сүріп отырған қоғамға, сол қоғамда өмір сүріп жатқан жандарға қызмет ету арқылы өлшенеді. Ендеше, саналы құмырын ел ертеңі жас ұрпаққа ізгілік нұрын шашып, білім нәрін сепкен Икрам Рахматуллаұлына деніңіз сау, отбасыңыз аман болып, білім шыңының биік белестерін бағындыра беріңіз дегім келеді!

* * * * * БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА

ТІЛДІК ҚҰЗЫРЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Омарова Гулжамал Оразовна

Білім сапасын арттыру , бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып отыр. Осы мәселені шешу- білім беру мазмұнынжаңашаландырумен, оқу үрдісін ұйымдастыру технологиясы мен әдістерін жетілдіру.Білім беру мақсаты мен нәтижесінеерекше мән берумен тығыз байланысты. Қазақ тілін оқытудың басты мақсаттары- оқушылардыңдұрыс сөйлеу, сауатты жазудағдыларын қалыптастырып, қазақ тілін түрлі жаңа технологиялар арқылы игерту.

Қазіргі заман оқу бағдарламалары мен оқулықтары бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын дамытып,адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруды көздейді. Оның теориясын жүйелі түрде практикада дұрыс бағыт береотырып қолдану, салыстыру арқылы шығармашылық әрекет жасауға бейімдейді.

Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының тілін дамытуда өте кең тұрғыда, жүйелі жұмыс жүргізілуі керек. Мұғалімоқу материалын мазмұн жағынан қанша терең түсіндірсе де,оқушылар өздеріне толық мағлұматтар ала алмаса, ондакөздеген мақсатқа жетуге болмайтыны белгілі. Сол себепті мұғалім сыныптағы әр баланың ерекшеліктерін жетебіліп,пайдаланатын әдістерін түрлендіріп, оқыту үрдісінің алға басуына мүмкіндік тудыратындай амал табу қажет.

Сабақ түрлері арқылы оқушылардың білімін, іскерлігін, дағдысын тексеру үшін сабаққа әртүрлі белсенді тапсырмаларенгіземіз. Сонымен қатар,тапсырманы берген соң оқушылардың білімін, іскерлігін , дағдысын тексеру және бақылаужолдарын қарастырамыз. Оқыту барысында тіл материалдарын үш бағытқа бөлеміз:

І Лексикалық бағыт- айтылуын меңгертіп, мағынасын өмірде кездесетін жағдайлар арқылы тілді тез игеру.Жаңа сөздер үйрене отырып,сөздік қорлары молаяды, сөйлем құрастырып, өз ойларын айтып беруге дағдылана бастайды.Меңгерген

3

сөздерді өмірде кездесетін жағдайлар арқылы тұжырымдайды. Мысалы: мақал- мәтелдер, тұрақты тіркестер, көне сөздер, кірме сөздер, жаңа сөздер т.б.

ІІ Фонетикалық бағыт - қазақ тіліне тән дыбыстардың айтылуы менжазылуын меңгеру.Бұл кезеңде ұйымдастырылатын жұмыстар оқушының шығармашылық қабілетін ашуға бағытталып, олардың өз бетімен жұмыс істеу дағдысын игертуді көздейді.Атап айтқанда олар: графикалық диктанттар, дыбыстық, буындық, сөздік талдауға арналған жаттығу жұмыстарының түрлері, логикалық ойындар, сурет салу, әріптермен жұмыс және т.б. Мысалы: «Қатесін тап» ойыны, бойа-боя, тақиа- тақия,қариа- қария, жазса- жассат.б.

ІІІ Граматикалық бағыт - жас ерекшеліктеріне сай сурет бойынша жұмыс,мазмұнын айту, сөйлем құрастыру. Жетелеу сұрақтарын қойған кезде, сұрақтар бір сөзбен немесе бір ғана сөйлеммен жауап беретіндей болмауы керек. Керісінше, оқушының ойын жинақтап, бірнеше сөйлемдерарқылы күрделі, мағыналы пікір білдіретіндей болғаны дұрыс. Мәтін сөйлемнен құралады десек, сөйлем белгілі бір ойды білдіреді. Сөйлемдерден ой жүйесі құралады.Жүйелі ойдан мәтін қалады. Мәтін мазмұны әңгімені білдіреді. Осы үш материал 1-4- сынып оқушыларының арасында, әрине жас ерекшеліктерін ескеріп және жеңілден ауырға принципі бойынша жүзеге асады.

Мысалы , 4- сынып оқушысының «Кім болам?» шығармасы. «Мен мұғалім болғым келеді. Ол үшін сабақты жақсы оқуым керек. Өзімнің мақсатыма жетуім үшін көп еңбектенімін, жігерленемін.Мұғалім үйрету үшін көп білуі керек. Сондықтан көп білуге талпынамын. Сонда алдыма қойған мақсатыма жетемін. Ал мақсатына жеткен адам бақытты болады».

Қорыта айтар болсам, түрлі әдіс- тәсілдерді тиімді пайдалану арқылы, оқушының танымдық қабілеттері мен сөздік қорларын молайтуға болады.

Ұстаздың басты мақсаты- шәкіртінің өзінен де білімі терең, дәрежесінің биік болуы. Сол кезде ғана қоғамда алға жылжуға болады.

* * * * * ОКО Картауский район Село Таскен ОСШ №103

Учительница русского языка и лирературы Гаппарова Гулмира Мухиддиновна

Грамматическая тема: Синтаксический разбор простого и сложного предложения. Лексическая тема: Дружба.Цель:сформировать навыки синтаксического разбора предложения; способствовать развитию умения сравнивать и

обобщать материал.Задачи: Образовательная: научить выполнять синтаксический разбор сложного и простого предложения;сформировать

представления о дружбе.Развивающая: способствовать развитию умения сравнивать и обобщать материал; продолжить формирование навыков

групповой работы, умения вести рассуждение, аргументировать свою точку зрения.Воспитательная:воспитывать нравственные качества учащихся: дружбу и порядочность, умение дружить, беречь дружбу.Виды деятельности:проблемная беседа,устный рассказ, индивидуальная и самостоятельная работа с источниками

информации, работа в паре, групповая работа, словарная работа.Ожидаемый результат: учащиеся закрепят умения выполнять синтаксический разбор сложного и простого

предложения;сформировать представления о дружбе.Девиз урока:Повторяем то, что знаем. Вспоминаем, что забылиХод урока.Организационный момент урока. Эмоциональный настрой. Деление на группы.Приветствует учащихся.Предлагает учащимся разделиться на группы, подойти к доске и выбрать на доске один из стикеров.Ученики приветствуют учителя, делятся на группыпо количеству главных членов предложения.Распределяют обязанности

в группе.Творческое задание:1.Выполнение цифрового диктанта.Ребята, как вы думаете, почему мы сегодня разделились на группы по данным членам предложения.Предлагает ученикамповторить и закрепить знания по теме предложение.Ученики записывают число, тему урока. Выполняют цифровой диктант и затем проверяют работы друг у друга (в паре).1.Цифровой диктант.Верно- 1, неверно - 0.1.Предложение – это слова, выражающие законченную мысль.2.В предложении есть грамматическая основа – подлежащее и сказуемое.3.Дополнение отвечает на вопросы кто? Что?4.Сложное предложение имеет несколько грамматических основ.5.По цели высказывания предложения бывают повествовательные, вопросительные, побудительные.6.Определение – второстепенный член предложения, который отвечает на вопросы где? Куда? Когда?7.По интонации предложения бывают( восклицательные и невосклицательные)8.Подлежащее может быть выражено только существительным.Поменяйтесь работами и проверьте друг у друга. (Взаимопроверка)

- Ребята, вы поработали в паре и оценили работу своего товарища, но на уроке вы будете работать и в группе и сейчас, отгадав загадки, вы получите слово, которое будет помогать нам при работе в группе.

2.Игра: «Разгадывание кроссворда».Цель:(о природных явлениях), в ответах которых содержаться буквы ключевого слова. Детям постепенно открывается

тема занятия.Загадки

4

1. Ни в воде не тонет, ни в огне не горит. (Лед).2. Конь бежит, земля дрожит. (Гром).3. Красное коромысло через реку повисло.(Радуга).4. С неба – звездой, в ладошку – водой.(Снежинка).5. Пушистая вата, плывет куда-то.

Чем вата ниже, тем дождь ближе.(Облако).6. В небе белая гора.

Легче пуха и пера.(Туча).Вывод:Ребята. Давайте внимательно посмотрим, какое слово получилось из выделенных букв? Правильно, это слово

«Дружба».Итак, лексическая тема нашего урока:… «Дружба». Именно дружба будет помогать нам при работе в группе, т.е. сообща.- Что нужно нам, чтобы в группе работа шла отлично?Доверие, радость, уважение, желание, борьба,активность.3.Словарная работа.Найдите в словаре С. Ожегова слово «дружба» и прочитайте статью.«Дружба – близкие отношения, основанные на взаимном доверии,привязанности, общности интересов»С.Ожегов. Толковый словарь

На уроке мы будем выполнять синтаксический разбор сложного и простого предложения. Для того, чтобы выполнять синтаксический разбор, составим алгоритмы

1 группа «Порядок разбора простого предложения.1. Вид предложения по цели высказывания.2. Вид предложения по интонации.3. Простое предложение или сложное.4. Подчеркни грамматическую основу.5. Распространённое или нераспространённое предложение.6. Начерти схему.

2 группа «Порядок разбора сложного предложения.1.Вид предложения по цели высказывания.2.Вид предложения по интонации.3. Простое предложение или сложное.4. Подчеркни грамматическую основу.5. Начерти схему.4.Работа по тексту.Учитель читает притчу о дружбе.Притча о дружбе

Как-то, два друга много дней шли в пустыне.Однажды они поспорили, и один из них сгоряча дал пощёчину другому. Его друг, почувствовал боль, но ничего не сказал.Молча, он написал на песке: "Сегодня мой самый лучший друг дал мне пощёчину".Друзья продолжали идти, и через много дней нашли оазис с озером, в котором они решили искупаться. Тот, который получил пощёчину, едва не утонул и его друг его спас.Когда он пришёл в себя, то высек на камне: "Сегодня мой самый лучший друг спас мне жизнь".Первый спросил его:- Когда я тебя обидел, ты написал на песке, а теперь ты пишешь на камне. Почему?И друг ответил:- Когда кто-либо нас обижает, мы должны написать это на песке, чтобы ветры могли стереть это. Но когда кто-либо делает что-либо хорошее, мы должны высечь это на камне, чтобы никакой ветер не смог бы стереть это.Научись писать обиды на песке и высекать радости на камне. Оставь немного времени для жизни! И пусть тебе будет легко и светло...

1 группа – Выпишите сложное предложения и, пользуясь алгоритмом, выполните его синтаксический разбор.2 группа – Выпишите простое предложения,и пользуясь алгоритмом, выполните его синтаксический разбор.

5. Физминутка. А теперь проведём физминутку, чтобы вы смогли немного отдохнуть, набраться новых сил.Встаньте, выйдете из-за парт. Я буду читать предложения, а вы будьте внимательны: если предложение союзное,

поднимаем руки вверх, 2 раза хлопаем в ладоши и киваем головой. Если бессоюзное - руки в стороны, качаем головой и вращаем кистями рук.

1.Ночь ясна, и дремлет тёмный сад.3. Небо посерело, появились облака.4. Волна ласкается с волною, и ветром пенится ковыль.5. Заблистали яровые всходы, подняли голову подсолнухи.6.Трава начала буреть, и степь потускнела.7.Казачата переплывали Дон, и метко стреляли.8. Ветер усилился, степь заволновалась.А теперь сделайте вздох- выдох. Молодцы, садитесь6. «Диктант по коду» Задание. Запишите в первую колонку номера ССП, во вторую – СПП, в третью – БСП.Ученикам среднего уровня учебных достижений можно предложить работу по индивидуальным карточкам)

5

1. Спорт закаляет, а лень убивает. 2. Человек здоров душой и телом, когда он спорт сочетает с делом. 3. Река начинается с ручейка, спорт – с зарядки. 4. Не пейте спиртных напитков, потому что пьющим – это яд, окружающим пытка. 5. До старости баба на базар ходила, но здоровье так и не купила. (Ответ: ССП – 1,5; СПП – 2, 4. БСП –3. )

Индивидуальные карточкиПодчеркнуть главные и второстепенные члены предложения.1. Ходьба оживляет и воодушевляет мои мысли. 2. Гимнастика развлекает, укрепляет и предупреждает развитие болезней.7.Домашнее задание. Напишите эссе на тему «Что такое дружба?»8.Подведение итогов. 9.Рефлексия.Предлагает лидеру каждой группы оценить учащихся. Выставляет оценки за урок.Раздает листочки для рефлексии, подводит итог урокаЛидер оценивает учащихся своей группы.Дети пишут рефлексию урока.10.Оценивание.

* * * * *КOУЧИНГ – ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ НАҚТЫ САЛАСЫНДАҒЫ

ТӘЖІРБИЕЛІК ДАҒДЫЛАРДЫ БЕРУГЕ БАҒЫТТАЛҒАН ҮДЕРІС

Тлегенова Клара №33 Н.Шойынбаев атындағы ЖОМ физика пәнінің мұғалімі болып еңбек етеді. Ол шынайы өмірдегіқұбылыстарды келтіре отырып,оқытушылардың әдіс- тәсілдерді ұтымды пайдалану дағдысын қалыптастырумақсатында жеті модуль ықпалдастырылған жаңа форматтағы әдіс-тәсілдерді тиімді қолданып, оқытушылардың өзойын еркін жеткізуге және сын тұрғысынан ойландыратын тапсырмаларды қолданған «Кoучинг – оқыту мен оқудыңнақты саласындағы тәжірбиелік дағдыларды беруге бағытталған үдеріс.» тақырыбына өткізілген іс-әрекеттегікоучинг тренингін ұсынып отырмыз.

А.Суранчиева №33 Н.Шойынбаев ат.ЖОМ директоры

Елбасымыз өз жолдауында білім беру жүйесін жаңғырту барысында педагогтер құрамының сапасын арттырудыңмаңызы зор екенін айтқан болатын. Мен қызмет етіп жүрген мектептегі тәлім алушым Маликова Айсұлу-оқу ісініңмеңгерушісі мен оның тәлім алушылары- бастауыш сынып мұғалімдерінің сапалы білім беріп, заманға сай оқытутехнологияларын меңгеруі үшін жаңа форматтағы әдіс-тәсілдерді меңгеруге бағыт-бағдар беріп,үйретуге бел будым.

АКТ-ны қолдана отырып, слайд арқылы тапсырманы орындаудың нәтижесі көрінудеТәлім алушымен сұхбаттасу барысында мұғалімдерінің сын тұрғысынан ойлауды қарастыруға болатын ойлау

дағдыларының моделін үстіртін қолданып жүргенін, әрі оның бастауыш сыныптарына тиімді екенін айта келе, Блумтаксономиясына коучинг сабағын өтуді сұранып, жоспарға осы наурыз айына ендірген болатынбыз.

Сұрақ қоюдың үлгісін қолдану Топқа бөлудің әдісіКоучинг-сессияға 12 мұғалім қатысты. Қатысқан әріптестерімнің көпшілігі бастауыш сыныптарының мұғалімдері мен

өзін-өзі тану,орыс тілі,қазақ тілі пәндерінің мұғалімдері болатын. Мұғалімдер коучинг-семинарға бар ынтасымен және қызығушылықпен қатысты. Менің бұл мұғалімдермен жұмыс

істеуді ұйғарған себебім, мұғалімдердің басым көпшілігі жаңалыққа ұмтылып, жаңа әдіс–тәсілдер арқылы жұмыс жасайбастаған болатын. Сонымен коучингтің тақырыбы:

«Блум таксономиясы бойынша танымдық салада оқу мақсаттарының категорияларын қолдану» деп алдым,себебі танымдық саладағы дағдылардың белгілі бір тақырыпты білу, түсіну мен сыни ойлау тұрғысынан қаралатынынескердім. Әрі дәстүрлі білім беру кезінде негізінен осы дағдыларды,яғни төменгі тәртіптегі мақсатпен қолданылыпкелген.Ал,Блум таксономиясының,ең төменгі үдерістерден жоғарыға қарай кезең-кезеңімен қозғалуды көздейтін алтыкезеңді қамтитынына көз жеткізу. (МАН)

Ал мақсаты: Оқу нәтижелерін өлшеу әдістемесін анықтауды және осы нәтижеге қол жеткізу мақсатындажаттығуларын көрсете алады деп алдым.

Алғашқы тапсырманы орындауда Жұптық жұмыстың көрінуіӘріптестерімнің қызығушылығын ояту мақсатында «Өзіңді тереңірек тани біл» психологиялық ахуалмен бастадым

да,сол арқылы топқа бөлуді де байланыстырып жібердім. Себебі тапсырмамның тақырыбы осы жеміс-жидектің бірі-алмаболатын.

6

Акт-мен көрсету Үстелдерге белгі қою Кері байланыс Мұғалімдер өздері туралы нақты келіп жатқан әдемі сөздерге мәз-мейрам болып жатты.Сабақты бастамастан бұрын,

Блум таксономиясына түсінік беріп өттім:Блум таксономиясы- 1956 жылы Бенджамин Блумның төрағалық етумен білім беру комитеті әзірлеген Блум

таксономиясы сын тұрғысынан ойлауды қарастыруға болатын ойлау дағдыларының кеңінен қолданылатын моделіболып табылады. Бұл жұмыстың мақсаты: танымдық, эмоционалдық және(психомоторлық) әлеуметтік жағынаноқушыларды оқыту мақсаттарының тізімін жасау болатын. Ал Блум таксономиясының мақсаты-оқытудыңнеғұрлым тұтас нысанын құру мақсатында педагогтерді өздерінің күші мен назарын барлық үш салаға бірдей аударуғаынталандыру.(МАН)

Алғашқы тапсырманың тақырыбы:«Алма» болатын.Сұрақтар:Әрбір жұпқа әдістемелік парақшамен қосып тарата келе,уақытты белгілей отырып,дайын болған топтың ойын тыңдадық.

Әріптестердің жауаптарыТүрлі тізбектелген сабақтар мен коучингтерге қатысып жүргендіктерін және де сын тұрғысынан ойлауды да айтып

өткендері де болды. Тапсырмадағы сұрақтарға жауап беру арқылы тақырыпты аша түсті.Жалпы мұғалімдерге бір сұрақтыңұшын көрсетсең, дөңгелетіп ала жөнеледі.Осы жағынан маған әріптестермен жұмыс жасаған ұнайды.Олардың да тілін табуоңай шаруа емес,көңілдерінен шығу керек,ол үшін еңбегімізді сіңіру қажет екен. Мен қазіргі кезде өзімді жақсы бағыттаалып келе жатырмын.Оқу жылының барысында төрт тізбектелген сабақ пен бір Lesson Studu-ге сабақ өтілді.Олардағыболған өзгерістер мен жаңалықтарды « Бұл өмірдің мәні-сіз бен біз емес пе!» тақырыпта тәлімгер мен тәлім алушыарасындағы іс-шараларды көрсеттім. Мұндағы мақсатым бірлесіп жасаған жұмыстарымыздан шыққан нәтижелерді көрсетуарқылы әріптестеріміздің беделін көтеру,арадағы қарым-қатынасты нығайту болатын.

Коучингті жалғастыра келе,сергіту сәтінің орнына «Әріптердің дауысы» атты психологиялық тренинг өттім.Бұлтренингте мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты нығайту үшін және жиі болатын стресстік жағдайды осыжаттығу арқылы құтылуға болатынын,орындау арқылы байқадық.

Коучингтің барысында Бірлескен жұмыстыңкөрінуі

Презентациялау кезінде Блум таксономиясына интербелсендітақтаның көмегімен түсінік беріп өттім.

Жалғасы бар(Ойлаудың барлық түрлеріне) Презентацияның соңында мұғалімдердің сұранысымен,

төмендегі кестедегідей Блум таксономиясының деңгейлерібойынша сұрақтары мен тапсырмаларынатоқталып,қорытындыладым. Жалғасы бар

Мұғалімдер коучинг соңында стикерлерге рефлексия жазыптақтаға жапсырып, кері байланыс орнатылды. Мұғалімдер:«Бірлескен жұмыс жасай отырып, бірлестікке, бір–біріміздіңпікірімізді тыңдауға үйрендік, - деп жазды. «Сабақ өз мақсатына

жетті. Әр кез осындай бірлесіп жұмыс жасап жүре берейік,»- деген сөздермен өз ойларын білдірді. «Болашақта осындайкоучингтер жиі болып тұрсыншы» деген ұсыныстар жазылды.

7

Сәтті жақтарына мен әріптестерімнің белсенділіктерін, топтық жұмыста ұйымшылдықтарын, проблемалық ситуацияжасап, оған жауап шешімін іздегендерін жатқызар едім. Кедергілерге сын тұрғысынан ойлауға дағдыланбағандықтарынайтар едім.Өткізген коучинг –сессиямдағы сәтсіздіктерді жеңу үшін көп оқып, көп іздену керек деп шештім. Оқытумақсатына қатысты болашақта мен коучинг тақырыбына байланысты тапсырмалардың одан да қызықты және маңыздыболып өтуі үшін қызықты етіп жарнамалар жасап, тапсырмаларды алдын – ала беруге, топтарда өзін-өзі басқаруын жолғақою, алдын-ала тақырыптар тізімін мұғалімдер назарына ұсынар едім. Сондай-ақ өз білімімді курстарда ғана жетілдіріпқоймай, білім саласындағы енгізіліп жатырған жаңалықтармен танысып, оларды өз іс-тәжірибемде қолданумен шектелмей,мектептегі әріптестеріммен бөлісуге және әдістемелік журналдарға жариялауды ұсыныс жасар едім.

Коучингтің қысқа мерзімді жоспарын ұсынып отырмын.

Коучингтің тaқыpыбы

Блум таксономиясы бойынша танымдық салада оқу мақсаттарының категорияларынқолдану

Мерзімі 28 наурыз 2015ж

Мaқcaты 1. Оқу нәтижелерін өлшеу әдістемесін анықтау және осы нәтижеге қол жеткізу мақсатында жоспарланған оқыту мен оқу жаттығуларын көрсету

Күтiлeтiн нәтижe

Мұғалім сабақта қойған мақсаттарына қол жеткізе алды ма, жоқ па екенін білуге мүмкіндік береді

Қoлдaныл-ғaн әдic -тәciлдep

Топтағы бірлескен және ұжымдық жұмыс,іс-әрекетті зерттеу,CТO,миғa шaбyыл,тoпқa бөлy,oй шaқыpy,Жас ерекшеліктеріне сай оқыту,Оқу үшін бағалау және

оқуды бағалауРecypcтap Cлaйдтар,мapкep,cтикepлep,интepбeлceндi тaқтa,постер,әдістемелік-көмекші нұсқаулық

парақшаларыКeзeңдep Уaқыт

ы Кoyчepдiң ic-әpeкeтi Мұғaлiмдердiң ic-әpeкeтi

Ұйымдac-тыpy кeзeңi

7м Cәлeмдecy

Тoпқa бөлy 3м Жұпқа бөлу

Алманың суреті бар стикердің артына жиналған мұғалімдердің санынақарай Білу,Түсіну,Қолдану,

Талдау,Жинақтау,Бағалау деп жазып қою

Тақырыпқа

тоқталу5м

Блум таксономиясы туралы аздап түсінік беру

Бір слайдты көрсету арқылы не өтілейін деп жатқан туралы қысқаша айтып өту

Oй шaқыpy 20м І-тапсырма« Алма»тақырыбына ойлау деңгейле-рін қолдана

отырып,сұрақ қою моделін қолдану

1.Білу.Алманы пайдаланудан денсаулық үшін қандай пайдасы бар?

2.Түсіну.Алма мен апельсинді пайдаланудың денсаулыққа пайдасын салыстыр

3.Қолдану. Бәліш пісіру үшін алманың қандай түрі жарамды,неге?

4.Талдау.Алмамен тамақ дайындаудың төрт тәсілін сипаттаңыз және олардың қайсысы денсаулыққа анағұрлым пайдалы екенін түсіндіріңіз.Сіздің сөздеріңізді айғақтауға арналған сілтемелер беріңіз.

5.Жинақтау.Алма бәлішінің пайдасыз рецептісіне өзіңіздің қалауыңызша басқа заттарды қосып,бір пайдалы рецепт жасаңыз.Өзіңіз таңдап алған заттардың алғашқысынан пайдалырақ екенін дәлелдеңіз.

Сергіту сәті 10м Пcиxoлoгиялық тpeнинг: «Әріптердің дауысы»«А»-дауысын айтыңыз-ол сіздің бүкіл

денеңіздің сауығуына көмегін тигізеді.«Е»-қалқанша без жұмыстарына әсер етеді«И»миыңызға,көзіңізге,құлағы-ңызға әсер

етеді«О»-жүрегіңізбен,өкпеңізге әсер етеді«У»-қарныңыздың маңындағы дене

мүшелеріңізге«Х»-денеңіздің тазаруына«Ха» көңіл-күйіңіздің көтерілуіне әсер

етеді

Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты нығайту үшін,жиі болатын стресстік жағдайды мынадай жаттығулар жасау арқылы құтылуымызға болады.

Денеңізді бос ұстап отырыңыз.Денеңізді мұрныңызбен ішкетартып,демді сыртқа шығарар кезде қатты бар даусыңызбен А,Е,И,О,У,Х,Ха- деп дауыстап шығарамыз

Презентация5м

Блум таксономиясына түсінік беру

Қорытынды 5мРeфлeкcия 5м Кepi бaйлaныc Oй пiкipлepiн cтикepгe жaзaды

8

ОҚО Қартау ауданы Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМПәні :Химия Сыныбы:8

Мұғалімі: Кадиракынова Гүлбану Несипбекқызы

Сабақтың тақырыбы: Бейорганикалық химияның негізгі кластары арасындағы генетикалық байланыстар.Сабақтың мақсаты:А) білімділік: Күрделі бейорганикалық қосылыстардың бір-біріне айналу заңдылықтарымен таныстыру және

генетикалықайналым қатарын құра білуге үйрету, негізгі бейорганикалық қосылыстар жайындағы білімді жүйелеу. Класаралық генетикалық байланыстарды түсіндіру.

Ә) дамытушылық: Оқушылардың заттарды бір-бірінен ажырата білу, химиялық реякция теңдеулерін жаза білу, есептерді шығара білу біліктерін дамыту.

Б) тәрбиелік: Оқушыларды ұйымшылдыққа, жауапкершілікке, қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.Cабақтың типі: жаңа білімді меңгерту сабағы.Сабақтың түрі: аралас сабақ.Сабақтың әдісі: топтастыру, ой тастау, түсіндірмелі, сұрақ-жауап.Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақтадағы слайдтар, металдардың электрохимиялық кернеу қатары,

қышқылдардың,негіздердің,тұздардың суда ерігіштік кестесі.Сабақтың барысы:

2. Ұйымдастыру кезеңі: (2мин)3. «Қызығушылықты ояту» кезеңі. (10мин)

а) Оқушылардың назарын тірек-сызбаларға аудару. ә) Дәптермен жұмыс.3.Мағынаны тану сатысы. 15 мин.4.Ой толғаныс кезеңі. 15 мин. а) Негізгі идеяны суреттеу стратегиясы. ә) ВЕНН диаграммасы. 5. Үйге тапсырма беру. 2 мин. 6. Бағалау. 1 мин.

1.Ұйымдастыpу кезеңі:Сынып бөлмесінің тазалыгын, сабаққа дайындығын, оқушылардың сабаққа қатысуын, борды, оқу құралдарының

түгелдігін тексеру.2. Қызығушылықты ояту кезеңі:2.1. Бұрынғы білетінмен жаңа білімді ұштастыру. 1. Химия ғылымының ірі екі саласын ата 2.Бейорганикалық химияның қандай маңызды кластары бар?3. Оксидттер деген не? Олар қалай жіктеледі?4.Негіздерге анықтама бер. Оларды жікте. 5. Қышқылдар деген не? Олар қалай жіктеледі? 6.Тұздар қандай заттар? Оларды жікте.2.2.Ой шақыру стратегиясы.Оқушының өз ойын тұжырымдауы. Оқушылардың үйден орындап келген «Бейорганикалық химияның негізгі

кластарының қолданылуы мен маңызы» тақырыбындағы тірек- конспектілерін қорғауы. 3. Мағынаны тану сатысы.3.1. «Түртіп алу» стратегиясыӨткен сабақта сызып дайындалған «түртіп алу» кестесін толтырып отырады. «+» «-» «!» « ? 3.2. Негізгі идеяны суреттеу стратегиясы: - Негізгі идеяны түсіну үшін, бейорганикалық қосылыстардың бір күйден екінші бір күйге айналу сызбанұсқасы

түсіндіріледі.-Оқушылар элекронды оқулықтағы жай заттардан күрделі заттардың түзілуін суреттейтін тірек- сызбамен берілген

көрсетілімді талдайды.1. Ca CaO Ca(OH) CaSO42. S SO3 H2SO4 CaSO4сызбанұсқалары түсіндіріледі. -Электронды оқулықтағы екінші көрсетілімненCu CuO CuCl2 Cu айналымын көріп, талдап, реакция

теңдеулерін дәптерлеріне жазады. Жеке кластардың өзара байланысы арқылы заттардың бір-біріне айналуы генетикалық (тектік) байланыс деп аталады.3.«Ой толғаныс» кезеңі.Бар зат жоғалып кетпейді, жоқтан бар пайда болмайды, заттар тек бір күйден екінші бір күйге ауысып отырады.

4.1. Деңгейлік тапсырмалар:1-деңгей:

2Mg + … = 2MgO MgO + … = Mg(OH)2 Mg(OH)2 + 2 … = MgSO4 + 2H2O2-деңгей: Генетикалық айналым қатарын құрастыр.

9

3-деңгей: Төмендегі айналымдарды жүзеге асыратын тірек-сызбаны орында:(Оқулықтағы жаттығулар орындалады)4.2. Ойлан, тап! 1. 4 грамм натрий сумен әрекеттескенде түзілген натрий сілтісінің мөлшерін есепте.2. Генетикалық айналымның нәтижесінде 200г ерітінді түзілді. Оның құрамында 10г тұз бар. Ерітіндідегі тұздың

массалық үлесі қанша? 4.3 .ВЕНН диаграммасы. Негіздердің және қышқылдардың айырмашылығы мен ұқсастығын түсіндіретін ВЕНН диаграммасын орында. 4.4.ББҮ кестесін толтыр. «Түртіп алу» стратегиясы бойынша орындап отырған кестелеріңді пайдаланып, «Білемін», «Білгім келеді».

«Үйрендім» кестесін толтырыңдар.

5. Үйге тапсырма беру. 1. Химиялық қосылыстардың қолданылуын, химия ғылымының маңызын сипаттайтын 4 шумақ өлең жазып келу.

Мысалы: Химиямен медицина дамыған, Өндіріс те химияны таныған.Химиясыз кірмес жердің құнары,Мұндай ғылым әркез биік тұрады!

* * * * * Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,

Ақшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Байекеева Рысгул Биргалиевнаның

5-сыныпқа арналған әдебиет пәнінен қысқа мерзімді жоспарыСабақтың

атауыСәкен Жүнісов «Ақырғы бәйге» ( «Ақан сері» романынан

үзінді)(1-сағаты)

Сілтеме Слайд «Сәкен Жүнісов», «Суреттер топтамасы», «Тірек сөздер», «Мағынаны таны»

Жалпы мақсаттар

Сәкен Жүнісовтің өмірі мен шығармашылығынан мәлімет алу, шығарманың мазмұнын, сөз мағыналарын ұғыну.

Оқыту нәтижесі

Сәкен Жүнісов туралы мәлімет алады, шығарманың мазмұнымен танысады,мағыналарды таниды,тұлғаны таниды.

Негізгі идеялар

«Құлагер-Ақанның қанаты»

Тапсырмалар 1. «Шынжырлау»

(5 мин)

2. «Галереяға саяхат» (тақырыпты ашу 1 мин)

3. «Миға шабуыл»

4. «Тірек сөздер арқылы болжау»

5. «Сұрақ-жауаптар арқылы салыстыру».

6. «Мағынаны таны»

7. Өздік жұмыс8. (15 мин)9. Сергіту сәті

( психологиялық жаттығу 2 мин)

Шығармашылық жұмыс:

Постер қорғау

(10 мин)

«Сен маған, мен саған». (3 мин)

Кейінгі тапсырмалар

Үй тапсырмасы: І-ІІ-ІІІ бөлімдерін оқып келу тапсырылады.

«Түртіп алу»Мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекетіҰйымдастыру

бөлімі(5 мин)

Үй тапсырмасын сұрау

(5 мин)Тұсаукесер(1 мин)

Оқушылармен амандасып,түгендеу. Адамның ұмтылатын үш биігі арқылы (дәулет, билік, даналық)топқа бөлінеді,ережелермен танысу, топ басшысын сайлау

Әр топтан «Менің Республикам» өлеңін «Шынжырлау» әдісі арқылы сұрау.

«Галереяға саяхат» бәйгенің аттарының суреттерін көрсету арқылы тақырыпты ашу.

Оқушылар мұғаліммен амандасады, 3топқа бөлінеді.Ережелермен танысады. Тіл туралы мақал-мәтелдердің жартысын айту арқылы топ басшысы анықталады.

Оқушылар үй тапсырмасына берілген өлеңді әр топтан бірінің айтқанын бірі жалғастырып жатқа айтады.

10

«Тірек сөздер көмегі»

«Болжау» және «Салыстыру»,

«Мағынаны таны»

Өздік жұмыс(15 мин)

Сергіту сәті(2 мин)

Шығармашылық жұмыс:

постер қорғау(10 мин)Қорытынды(3 мин)Үй

тапсырмасын беру

(1 мин)Бағалау(2 мин)

Рефлексия (1 мин)

Дайын слайдтан тірек сөздер арқылы Сәкен Жүнісовтің өмірі мен шығармашылығы жайлы болжау, сұрақ-жауап арқылы салыстыру.

Сөздік жұмыс:Сыншы- жылқыны танып, сын айтатын адам;танти беру- бос сөйлеу;арам ет-пайдасы жоқ ет;ағындайтын-тез қимылдайтын;жаратылысы бөлек-Алла ерекше жаратқан деген

мағынада;азашылар-асқа келгендер;шаң қаптыру-шаңда қалдыру;жымысқы әдісі-қулығы;қылаң-бозғыл түсі басым, ақшыл;баран-жылқының түсі:қара қоңыр, қаракер.Оқушыларға шығарманы өз бетімен оқуды

тапсыру«Мен өзіме жақсылық ойлаймын,мен саған

жақсылық ойлаймын,мен бәріне жақсылық ойлаймын» дене жаттығуын жасатады.

Шығарманың үш бөліміне ат қою,мазмұнын постер арқылы түсіндіру тапсырылады

«Мен саған, сен маған»Оқушылар бір-біріне сұрақ қояды

Шығарманың І-ІІ-ІІІ бөлімдерін оқып келу тапсырылады.

Топ басшысының сабақты бағалау парағы арқылы формативті және сумативті бағалауы және басқа топтардың постерді қалай қорғағандығын бағалауы.

Өз ойларын, сабақтан алған әсерлерін баяндау.

Оқушылар суреттер көру арқылы,сыни тұрғыдан ойлана отырып, тақырыпты ашады.

Оқушыларға слайд арқылы , Сәкен Жүнісов туралы тірек сөздерге қарап болжап айтады, содан соң, мұғалімнің мәліметімен сұрақ-жауап арқылы салыстырады.

Оқушылар сөздік жұмысты ұғып алады.

Оқушылар шығарманы өз бетімен топқа бөлініп, оқып шығады.

Оқушылар көңілдене орындайды.

Оқушылар топтық жұмыс жасап, постер арқылы мазмұндап, шығарма бөлімдеріне ат қояды.

Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.

Оқушылар үйге берілген тапсырманы күнделіктеріне « түртіп алады.»

Оқушылар жеке топ басшысының ұпай беруі арқылы, ал постер жұмысын әр топтың басшылары өзара бағалайды.

Оқушылар сабақтан алған әсерлерін айтады.

Мұғалімнің жазбалары: Сабағымда оқушыларды «Шаттық шеңберіне» шақырып амандасып, түгендеуді жүзеге асырдым. Адамның ұмтылар үш биігі( дәулет, билік, даналық) арқылы топқа кезекші оқушы өзі жереби тастау арқылы бөлді. Содан соң топ ережелерімен таныса отырып, тіл туралы мақал-мәтелдің жартысын айтқан оқушы топ басшысы болыпсайланды.

Үй тапсырмасын сұрауда көп уақыт алмас үшін «Шынжырлау» әдісі тиімді болды. «Тұсаукесер» бөлімінде «Галереяға саяхат» әдісі арқылы оқушылар сұраққа жауап беру арқылы ашты.

Керек мәліметті алу үшін, «Тірек сөздер көмегі» зор болды. Оқушылар болжам айтты, сыни ойлана алатындықтарынкөрсетті. Топ болып жауап берді. А оқушы барлығына өзі жауап беруге тырысты. Ал В оқушы болжамды жақсы айтып, «Мағынаны таны» бөлімінде де белсенді болды. Содан соң өздік оқу тапсырмасы оқушылардан төзімділікті талап етті. Топ-топ болып орындап, постер қорғады. Сабақтың сергіту кезеңі оқушылардың әрі қарай жақсы жұмыс жасауына көмектесті.Постер қорғауда оқулықпен де қатар жұмыс жүрді. Оқушылар сурет салып, қызығушылығы артты. Ал оны қорғауда сөйлеумәдениеті дамып, өз ойларын ашық айтты. А оқушы сұрақ қоя білді және топ басшысы ретінде топ мүшелерін әділбағалады. В оқушы рефлексия кезеңінде сабаққа жақсы түсінгендігін айтты. Барлық оқушылар рефлексия кезеңінда ынтабілдірді. Үйге тапсырманы күнделіктеріне «түртіп алды». Оқушыларға шығарманың І-ІІ-ІІІ бөлімдерін оқып келутапсырылды.

Ақшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Байекеева Рысгул Биргалиевнаның 5-сыныпқа арналған әдебиет пәнінен қысқа мерзімді жоспары

Сабақтың атауы Сәкен Жүнісов «Ақырғы бәйге» ( «Ақан сері» романынан үзінді)(2-сағаты)

Сілтеме «Зымыран сұрақтар», «Видеоролик»Жалпы

мақсаттарСәкен Жүнісовтің өмірі мен шығармашылығынан мәліметті қайталау, шығарманың

мазмұнымен толық танысу, сөз мағыналарын ұғына отырып,білімдерін толықтыру.Оқыту

нәтижесіСәкен Жүнісов туралы мәліметті қайталайды, шығарманың мазмұнымен толық

танысады,мағыналарды таниды,тұлғаны таниды.Негізгі идеялар «Құлагер-Ақанның қанаты»Тапсырмалар 4. «Зымыран сұрақтар»

(5 мин)

5. «Болжау» (3 мин)

11

4.«Миға шабуыл»

5.Өздік жұмыс

6.Постер дайындау(10 мин)

7.Сергіту сәті

(5 мин)

8.Постер қорғау(7 мин)

Кейінгі тапсырмалар

Үй тапсырмасын беру: ІV-V-VІ бөлімдерін оқып келу.«Түртіп алу»

Мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекетіҰйымдастыру

бөлімі(5 мин)

Үй тапсырмасын сұрау

(9 мин)Тұсаукесер(3 мин)Жаңа сабақ:Шығармашылы

қ жұмыс(10 мин)

Сергіту сәті(5 мин)Қорытынды(7 мин)«Түртіп алу»:(Үйге тапсырма

беру2 мин)Бағалау(2 мин)

Рефлексия(2 мин)

Оқушылармен амандасып,түгендеу. Асықтар арқылы(Қылаң, баран, торы) үш топқа бөлінеді.Ережелерді қайталау.

«Зымыран сұрақтар» арқылы сұрау

«Болжау»стратегиясын пайдалану арқылы тақырыпты ашу.

Шығарманың бөлімдерін өз беттерімен әрі қарай оқып танысу, бөлімдеріне ат қою, постер дайындаутапсырылады.

Дене жаттығуын жасату

Постер қорғайды.

Шығарманы толық оқып келу.«Бағдаршам» арқылы өзін-өзі

бағалау, топтардың бірін-бірі басбармақ арқылы бағалауы.

Оқушылар сабақтан алған әсерлерін сұрау

Оқушылар мұғаліммен амандасады,топқа бөлінеді.Ережелерді еске түсіреді.

Оқушылар үй тапсырмасына берілген тапсырманы сұрақтарға жауап беру арқылы айтып береді..

Оқушылар видеороликтен қарап, болжау арқылы,сыни тұрғыдан ойлана отырып, тақырыпты ашады.

Оқушылар өз бетімен топтық жұмыс жасай отырып, шығармамен әрі қарай оқып танысады,мазмұндайды, шығармашылық жұмыс жасайды.

Оқушылар әуенмен қосылып,дене жаттығуларын жасайды.

Оқушылар әр топтан шығып постер қорғайды.

Оқушылар күнделіктеріне тапсырманы түртіп алады.Оқушылар өздерін-өздері бағалайды,топтар бірін-бірі

басбармақпен көрсетіп,ишара білдіру арқылы бағалайды.

Оқушылар сабақтан алған әсерлерін айтады

Мұғалімнің жазбалары: Бұл сабақта да оқушылар асықтармен жылқы түстері(қылаң, баран, торы) үш топқа бөлінді. Оқушылар түрлі-түсті асықтармен бөлінді. «Зымыран сұрақтар» арқылы үй тапсырмасын сұрау оқушылардың шығарманы оқып келгендігін білдірді. Бейнеүзікке қарап, сыни ойланып, шығарманың қалай өрбитініне болжам айтты. Шығарма бөлімдерін өздігінен А оқушы да, В оқушы да қызыға оқуға кірісті. Бөлімдеріне ат қоюда топ болып ортақ шешімге келді, постер дайындады. Оқушылар бір жағынан сыни ойланып, шығармашылық жұмыс жасады. Содан соң сергіту сәтінде дене жаттығуларын жасау үшін ғаламтордағы «Көңілді күн» әнін қосыла орындап дене жаттығуларын жасады. Ал постер қорғауда сөйлеу мен оқу дағдылары қатар орын алды.

Үйге тапсырма шығарманың қалған бөлімдерін оқып келуге тапсырма берілді. Бағалауда «Бағдаршам» әдісі өз тиімділігін көрсетті. Әр оқушы жақсы, өте жақсы, нашар деген түстердің тұсына өз есімдерін жазды.

Ал топтар бір-бірін басбармақпен бағалады. Бағалауда бір-біріне жақсы баға қойды. Сабақтан алған әсерін айтуға бәрі ұмтылды.

Ақшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Байекеева Рысгул Биргалиевнаның 5-сыныпқаарналған әдебиет пәнінен қысқа мерзімді жоспары

Сабақтың атауы Сәкен Жүнісов «Ақырғы бәйге» ( «Ақан сері» романынан үзінді)

Ақан серінің тағдыры(3-сағаты)

Сілтеме «Зымыран сұрақтар», «Тірек сөздер», «Ақанның портреті», «Топтастыру»

«Ақан серінің қайғысы», «Рефлексия», «Түртіп алу».Жалпы мақсаттар Ақан серінің өмірі мен шығармашылығымен танысу,

білімдерін толықтыру.Оқыту нәтижесі Сәкен Жүнісов туралы мәлімет алады, шығарманың

мазмұнымен танысады,мағыналарды таниды,тұлғаны таниды, топтастырады, шығармашылық қабілеті ашылады,білімі кеңейеді.

12

Негізгі идеялар «Ақан серінің өмірі -өнеге»Тапсырмалар 1.«Зымыран сұрақтар» 3.«Тірек сөздер көмегі» және «мәліметтерді

толықтыру»

2.«Тұлғаны таны» 4.«Болжау»

5. «Топтастыру» 6.Ойтолғау жазу

Кейінгі тапсырмалар Үй тапсырмасына Ақанмен сырласу хатын жазып келу.«Түртіп алу»

Мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру бөлімі(3 мин)

Үй тапсырмасын сұрау(5мин)

Тұсаукесер(1 мин)

Жаңа сабақ(10 мин)

Тақтамен жұмыс«Топтастыру»(2 мин)Сергіту сәті(5 мин)Негізгі бөлім:Шығармашылық жұмыс(10 мин)

Үйге тапсырма беру(2 мин)Рефлексия(5 мин)

Бағалау

(2 мин)

Оқушылармен амандасып,түгендеу. Төрт түлік арқылы төрт топқа бөлінеді,ережелермен танысады.

«Зымыран сұрақтар» қою арқылы үй тапсырмасы сұралады.

«Тұлғаны таны» Ақан серінің портретін көрсету арқылы тақырыпты ашу.

Слайдтан тірек сөздерге қарап, Ақан сері туралы жорамал айту,мәліметтердітолықтырып, өздерінің айтқандарымен салыстыру.

«Ақан кім?» топтастыру

«Құлагер» әнінен үзінді тыңдау

«Ақан серінің қайғысы» тақырыбына шағын ойтолғау жазу.

Ақанмен сырласу хатын жазып келу.Рефлексия парағын толтыру:1.Меңгердім:______________2.Мені қызықтырады:_______3.Сұрағым бар:_____________4. Менің тілегім:_________«Білім ағашы» арқылы өзін-өзі бағалау.

Оқушылар мұғаліммен амандасады, 4 топқа бөлінеді.Ережелермен танысады.

Оқушылар үй тапсырмасын сұраққа жауап беру арқылы айтады.

Оқушылар портреттегі қай тұлға екенін табады. Сыни тұрғыдан ойлана отырып, тақырыпты ашады.

Оқушылар тірек сөздерді пайдаланып, Ақан сері туралы өздері айтып береді.

Оқушылар Ақан туралы мәліметті топтастырады.

Оқушылар ерекше сезіммен ән тыңдайды.

Оқушылар шығармашылықпен айналысып, жеке және топтық жұмыс жасайды.

Оқушылар үй тапсырмасын ұғынып алады.

Оқушылар рефлексия парағын толтырады, мұғалімге жинап береді.

Оқушылар бүгінгі алған білімдері мен алған бағасын «Білім ағашы» арқылы білдіреді.

Мұғалімнің жазбалары: Оқушылардың өздері төрт түлік арқылы төрт топқа бөлінді. Топқа бөлуді кезекші оқушы арқылы жүзеге асты. «Тұлғаны таны» бөлімінде Ақан серінің суретін көріп, бәрі топ болып тақырыпты ашты. Оқушылар сыни ойланды. Мәліметтерді әңгімелесе отырып, толықтырды.

«Ақан сері кім?» топтастырды.«Сергіту сәтінде» оқушылар «Құлагер» әнін ерекше сезіммен тыңдады.Негізгі бөлімде «Ақан серінің қайғысы» тақырыбына шағын ойтолғау жазу тапсырылды. А оқушы да, В оқушы да

қабілеттеріне қарай жақсы жазды.Сабақтың рефлексия кезеңінде рефлексия парағын бәрі толтырып тапсыруға тырысты.Үйге тапсырмаға да шығармашылық жұмыс «Ақанмен сырласу хатын» жазуға тапсырма бердім. Бұл тапсырма

оқушыларды сезімталдыққа тәрбиелейді. Сабақ соңында білім ағашы арқылы бағаланды. Өздерін-өздері білім ағашының қай тұсында екендігін жапырақ тәрізді стикермен жапсыру арқылы белгіледі.

5- сыныпқа арналған әдебиет пәнінен қысқа мерзімді жоспары

Сабақтың атауы

Сәкен Жүнісов «Ақырғы бәйге» ( «Ақан сері» романынан үзінді)Кейіпкерлер бейнесі(4-сағаты)

Сілтеме «Кейіпкерлер бейнесі», «Түсіп қалған сөздерді толықтырушы полиглот», «Шығарманы композициялық талдау», «Түртіп алу».

Жалпы мақсаттар

Алған білімді жинақтау,толықтыру.

Оқыту нәтижесі

Кейіпкерлердің жеке қасиеттерін естеріне түсіреді, қайталайды, талқылайды, ой қорытады,сайысады,топтық жұмыс жасайды, тілдік байланыс болады.

13

Негізгі идеялар

«Адам бойындағы асыл қасиеттер мен нашар қасиеттер»

Тапсырмалар

1.Кейіпкерлерге мінездеме беру 2. «Полиглот»

3.Композициялық талдау жасау 4. Ой қорыту

Кейінгі тапсырмалар

Үй тапсырмасына «бәйге» тақырыбына шығарма жазып келу«Түртіп алу»

Мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекетіҰйымдасты

ру бөлімі(5 мин)

Үй тапсырмасын сұрау

(10 мин)Тұсаукесер(2 мин)

І бөлім(10 мин)

ІІ бөлімі(6 мин)ІV бөлімі(7 мин)

Бағалау(2 мин)Үйге

тапсырма беру

(1 мин)Рефлексия(2 мин)

Оқушылармен амандасып,түгендеу. Жылқы аттары арқылы топқа бөлінеді,ережелермен танысады.

Ақанмен сырласу хатын оқыту

Жаңа тақырыпты ашу сұрақтары қойылады:«Бәйге» , «жарыс», «бәсеке сөздерінің мағынасын қалай

түсінесің?2.Біреумен сайысу бізді неге жетелейді?Сайыс шарттары: ең бірінші қай топ жауап бергеніне және

қаншалықты мазмұнды, дұрыс екендігі бағаланады.Кейіпкерлерге мінездеме беру

«Полиглот» интерактивті тақтадан көп нүктенің орнына сөз қойып, сол сөзді үш тілде айтып беру.

Шығармаға композициялық талдау:1.Оқиғаның басталуы: Көкшенің дүлдүлін көргенше

асыққан жұрт2. Оқиғаның байланысуы:Той думанға дала табиғаты бар

нұрын төгіп тұрғандай3.Оқиғаның дамуы: Құлагерге қамшы сала көрме4.Оқиғаның шиеленісуі: Қазір сонау бір кезеңде шаңымды

да көрмей қаласың5. Оқиғаның шарықтау шегі: Пой-пой, шабысыңа болайын6.Оқиғаның аяқталуы: Құлақ шекесінен бірдеме сарт етті Мұғалімдердің өз бағалауы«Бәйге» тақырыбына шығарма жазу Бір-біріне сабақтан алған әсерлері сұралады

Оқушылар мұғаліммен амандасады, 4топқа бөлінеді.Ережелермен танысады.

Оқушылар үй тапсырмасына берілгенхатты әр топтан шығып оқып береді.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді,ойларын айтып,сөйлеу мәдениетін жетілдіреді, тақырыпты ашады.

Оқушылар шығарма кейіпкерлеріне мінездеме береді.

Оқушылар берілген сөйлемдерді толықтырып, көп нүктенің орнына сөз қояды,сол сөздердің орысшасын,ағылшыншасын айтады.

Жұптық,топтық жұмыс жүреді. Композициялық талдау жасайды.

Топтар марапатталады, жиынтық бағалары қойылады.

Оқушылар күнделіктеріне жазып алады.

Оқушылар ауызша өз ойларын айтады.

Мұғалімнің жазбалары: Бұл сабақта оқушылар жылқы аттары арқылы төрт топқа бөлінді. Үй тапсырмасын сұрауда оқушылар Ақанмен сырласу хатын оқыды. А оқушы да оқушы да жазып келді. Жаңа тақырыпты ашуда сұрақтарға топпен жауап беру арқылы болжады. Сабақтың сайыс түрінде өтетіндігінен хабардар етілді.

І бөлімде оқушылар кейіпкерлер туралы не білетіндіктерін жазды. ІІ бөлімде «Полиглот» интерактивті тақтадан көп нүктенің орнына сөз қойып, шығарманы оқыған оқымағандығы және тілді қаншалықты білетіндіктері байқалды. Шығармаға композициялық талдау жасады. Үйге тапсырмаға «Бәйге» тақырыбына шығарма жазып келу тапсырылды. Рефлексия кезеңінде оқушылар сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып тақтаға жапсырды.

Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ –ның ересек топ тәрбиешісіУпекова Назгүл Алиханқызы

Сабақтың тақырыбы: «Үй жануарлары мен үй құстары».Білім беру саласы: Таным, Қатынас, Әлеуметтік орта, Шығармашылық.Мақсаты:Білімділік: Үй жануарлары мен үй құстары туралы және олардың адамға келтіретін пайдасы туралы түсініктерін

қалыптастыру.Дамытушылық: Балалардың тілін, ой-қиялын ұштау дүние танымын қалыптастыру, құстар, жануарлар әлеміне деген

қызығушылығын арттыру.Тәрбиелік: Үй жануарлары мен үй құстарына деген қамқорлық сезімін ояту. Табиғаттың жаршысы-құстарды

жануарларды қорғауға, аялауға, қамқоршы болуға тәрбиелеу.Оқу іс-әрекетінің әдісі: сұрақ -жауап, ойын түрлері, түсіндіру, әңгімелеу, көрнекілік әдістері. Билингвалдық компонент: сиыр -корова, түйе-верблюд, ешкі- жылқы-лошадь, қой-баран.Тәрбиеші:Балалар бұл күнді жақсы көңіл-көңілмен қарсы алайықшы. Шын жүректен бір-бірімізге жақсы көңіл- күй

сыйлайық. Жылулық шеңбері:

14

Арайлап таң атты!Алтын сәуле таратты!Жарқырайды қаламыз!Жайнай түсті даламыз!Қайырлы таң!Қайырлы күн!Күліп шықты күн бүгін! Ғажайып сәт:Қошақан : Балалар мен бүгін балабақшаға келе жатып бір сандық тауып алдым. Сандықты ашайын десем ашылмайды.

Ішінен жануарлардын дауысы шығатын сияқты. Бұл сандықты ашып, оларды құтқару үшін мына қағаздағы жұмбақтардың шешуін табу керек екен. Мен оқи алмаймын. Маған көмектесіңдерші.

Тәрбиеші: Балалар, Қошақанға көмектесеміз бе? Ол оқи алмайды екен.Балалар: Әрине көмектесеміз.Тәрбиеші: Ол жәй сандық емес, сиқырлы сандық екен. Бұл сандықтың ішіне жануарлар мен құстарды салып қойыпты.

Егер жұмбақтардың жауабын дұрыс тапсаңдар, жануарлар мен құстар сандықтан босап шығады екен. Кезекті екі жануар

Үстінде екі тауы бар. ( Түйе) Қос мүйізді, төрт сирақты,

Сыйлайды балдай ақ бұлақты. (Сиыр) Көкке шаншып құйрығын,

Келеді шауып жүйрігім. (Жылқы). 4. Кішкене ғана бойы бар.Айналдырып киген тоны бар. (Қой).

5.Жарға шығып ойнайды, Ойынға бір тоймайды. Болса дағы сақалы, Секеңдеуді қоймайды. ( Ешкі). 6.Сүтті жақсы көреді Жылы жерде ұйықтайды. (Мысық) 7.Үй жанында өмір сүреді, Біреу келсе үреді. (Ит)

Сұрақ- жауап.Тәрбиеші: Балалар бұларды бір сөзбен қалай атаймыз?Балалар:Үй жануарлары.Тәрбиеші:Олар қайда мекендейді?Балалар: Үйде, қорада.Тәрбиеші:Оларға кімдер қарайды?Балалар:Адамдар.Тәрбиеші:Олар немен қоректенеді?Балалар:Жем, шөп, су.Балалар жануарлар сендерге көмектескендерің үшін рахмет айтып жатыр. Өте тамаша! Тәрбиеші:Ендеше балалар Сиыр, Жылқы сөздерін буынға бөліп , дыбыстық талдау жасайық.Балалар: Буынға бөліп, дыбыстық талдау жасайды.Ойын: «Қай жануар қалай дыбыстайды» ойынын ойнайықшы. Ойынның шарты: Тақтаға үй жануарларлрының суретін теріс қаратып іліп қояды. Балалар біртіндеп келіп суретті алып

қарайды. Кімге қандай төл келсе, сол бала сол төлдің дауысын салып беруі керек. Ойынның шарты бәрімізге түсінікті ме? Онда ойынымызды бастайық.

Тәрбиеші: Өте жақсы балалар. (құстардың дыбысын қосу.)Тәрбиеші: Балалар сиқырлы сандықтан тағы бір дауыстар шығатын сияқты. Балалар, біз үй құстарын ұмытып кеттіппіз.

Үй құстарына көмектесуіміз керек. Ол үшін біз математикалық тапсырмаларды орындауымыз керек.Көмектесеміз бе балалар.Балалар: Әрине көмектесеміз.1 тапсырама. Мына суреттегі жануарларды санап, тиісті сандарды жапсыр.2. тапсырма. Заттар тобын санап, тиісті нүкте мен цифрды жапсыр.Өте жақсы балалар біз бүгін сиқырлы сандықтан үй жануарлары мен үй құстарын құтқардық. Сендерге рахмет айтып

жатыр. Тәрбиеші: Балалар үй құстарына қандай құстар жатады екен?Балалар: қаз, үйрек, тауық, әтеш.Тәрбиеші: Олар қайда мекендейді екен?Балалар: Қорада.Тәрбиеші: Олар немен қоректенеді?Балалар: Жем, сумен.Ойын: «Үй құстарын тап!»Ойын шарты: Тақтада үй құстары мен дала құстары араласып тұрады. Балалар үй құстарын табу керек.Балалар: Үй құстарын табады.Тәрбиеші:Балалар мына менің қолымдағы қандай зат?Балалар: Тоқылған наски.Тәрбиеші: Біз бұл тоқылған наскиді қайдан аламыз?Балалар: Жүннен тоқимыз.Тәрбиеші: Жүнді қайдан аламыз?Балалар:Қойдан аламыз?Тәрбиеші:Ал мынау не?Балалар:Сүт, айран, құрт.Тәрбиеші:Біз оны қайдан аламыз?Балалар: Сиырдан аламыз.

15

Тәрбиеші:Балалар мынау не?Балалар:Бұл жұмыртқа.Тәрбиеші: Біз жұмыртқаны қайдан аламыз?Балалар:Бізге жұмыртқаны тауық береді.Тәрбиеші: Осы сияқты біз жылқыдан қымыз, түйеден шұбат алады екенбіз, олардың құрамында көптеген дәрумендер

бар, адам баласының денсаулығына өте пайдалы екен. Және де балалар біз жануарлардың, құстардың етін жейді екенбіз.Тәрбиеші: Балалар біз бойымызды сергітіп алайқшы. Кәне барлығымыз шеңбер жасайық.Сергіту сәті Алтын айдарлы әтеш оянды .Тым ерте тұрыпты. Ойқастап жүріптіЖан-жаққа қараптыАйдарын тарапты.Қо-қо-қо , қо-қо-қо дептіҚорада ойранды салыптыБір тауық қайран қалыптыСекіріп, секіріп айғайлап,Шарбаққа қоныпты. «Ғажайып сәт : Қонаққа топқа тауық келедіТәрбиеші: Сен кімсің?Тауық: Мен тауықпын. Балалар мен балапандарыммен серуендеп жүр едім, балапандарымды жоғалтып алдым.

Көрмедіңдер ме? Маған көмектесіңдерші.Тәрбиеші: Көмектесеміз бе балалар?Балалар: Әрине көмектесеміз.Тәрбиеші: Мына алдарыңда жатқан қағазға балапандарды жапсырайық. Балалар біздің жапсырған балапандарымыздың

түсі қандай?Балалар: Сары түсті.Тәрбиеші:Балапандардың дене пішіні, құйрығы, ауызы, аяғы қандай геометриялық фигураларға ұқсайды.Балалар:Денесі домалақ пішінге, ауызы, құйрығы, аяғы үшбұрышқа ұқсайды. Ал енді балапандарды тауыққа берейік.Тауық:Рақмет саған балалар сау болыңдар.(тауық шығып кетеді).Тәрбиеші: Балалар үй жануарлары мен үй құстарының бізге тигізер пайдасы өте көп екен. Қошақан біздің балалар

сиқырлы сандықтың тапсырмасын орындап, шықты саған ұнады ма?Қошақан: Маған ұнады, рахмет балалар, жануарларды құтқарғандарың үшін Олар сендерге рахмет айтып жатыр. Балалар

сендер өте алғыр балалар екенсіңдер. Жарайсыңдар! Балалар сонымен біз бүгінгі сабағымызды аяқтаймыз.* * * * *

№32 орта мектебінің химия пәнінің мұғалімі Ақпанбетова Зухра Тұяқбайқызының шығармашылық жұмысы

Тақырыбы: Химия сабақтарында жаңа технологияларды қолдану Ұстаздың алдына қойған мақсаты: ой-өрісі жаңашыл,шығармашылық деңгейде

жұмыс істей алатын, дүниетанымы жоғары,жан-жақты қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу. Бүгінгі таңда білім берудің негізгі мақсаты – білім мазмұнын жаңартумен қатар,

окытудың әдіс-тәсілдері мен әр түрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талапетеді. Елбасы Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясыатты жолдауында да «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылықабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі» деп

атап көрсеткен еді. Осы кезге дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің ауызша түсіндіруін немесе оқулықты пайдаланыпкелдік, алайда ол әдіс қазіргі заман талабына сай емес. Қазіргі заман талабына сай сабақ өткізу мақсатында жаңатехнологиялармен сабақ өткізу арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізуге болады.

«Егер мұғалім ғылымға өзі беріліп, оны толық меңгеріп, сүйе білмесе, онда оқушыларды да ғылымға құлшындыраалмайды, мұғалімнің бұл саладағы еңбегі де жеміссіз болмақ»,-деген ұлы ғалым Д.И.Менделеевтің өсиетін негізге алыпәрбір өткізген сабағымды оқулықпен ғана шектемей, қосымша ақпараттар беру арқылы, әр-түрлі әдіс-тәсілдерді ұтымдықолдана отырып өткізіп келемін.

Сондықтан да күнделікті сабаққа:-мультимедия (видео, аудио қондырғылары мен теледидарды,электрондық оқулықтарды);-зертханалық тәжірибелер;-компьютер (компьютерлік бағдарламалар, интерактивті тақта);-анықтамалық мәліметтер (сөздік, энциклопедия, карта, деректер қоры);-интернет және т.б. көрнекі материалдарды пайдаланып отырамын. Мұндай қондырғылар оқушылардың қызығушылығын арттырып, зейін қойып тыңдауға және алған мәліметтерді нақтылауға мүмкіндік береді. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының

ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.

16

Электронды оқулықпен оқыту, мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс iстегенiндей болады. Дәстүрлi оқытуда кейбiроқушылар түсiнбей қалған материалды мұғалімнен қайталап сұрай беруге кейде қысылады, сол себептi жаңа тақырыптыдұрыс қабылдай алмауына әкеп соғады. Ал электронды оқулықпен жеке жұмыс iстеуiнiң арқасында сол тақырыпты бiрнешеқайталап оқуына, тыңдауына көптен-көп көмегiн тигiзедi.

Көптеген жаңа технологиялармен қатар соңғы кездері химия пәні сабақтарында ақпараттық технологиялар жиіқолданылуда. Ақпараттық технология негіздері тұлғаның химия пәнінен алған білім сапасы мен сауаттылығын кеңейтугежәрдемдеседі, мысалы: интернет сайты арқылы жоғары деңгейдегі көрнекіліктерді пайдалануға болады. Заман ағымынақарай сабаққа видео, аудио қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану оқушының дүниетанымын кеңейтеді.Әсіресе,оқулықтағы тарауларды қорытындылау кезінде оқушылар қосымша материалдар жинақтап, білімдерін кеңейтіп,танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, қисынды ойлау жүйесін қалыптастырып,шығармашылығын дамытады.Тестік тапсырмалар орындайды. Компьютер көмегімен оқыту оң нәтижелер береді. Ақпараттық мәдениет дегеніміз- теккомпьютермен дұрыс жұмыс істей білу ғана емес, кез-келген ақпарат көзін: анықтамаларды, химиялық формулалар,сөздіктерді, теледидар бағдарламаларын т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз.Менің ойымша, сабақты сәттіұйымдастырудың бірнеше алғышарттары бар.

Олар:- Сабақтың тақырыбына сай сабақ жоспарын жасау. Сабақ жоспары нақтылы жүзеге асатындай етіп жасалынуы қажет.

Дұрыс құрылмаған сабақ жоспары жақсы нәтиже бермейді.- Тақырыпқа сай сабақ түрін, оның әдіс-тәсілдерін түрлендіріп отыру.- Қосымша материалдарды тақырыпқа сай шығармашылықпен іріктепала білу.- Дидактикалық, техникалық құралдарды, электрондық оқулықтардымақсатқа сай, оқушы сезіміне әсер ететіндей тұрғыда пайдалану.

– Сабақта алдыңғы қатарлы озық іс-тәжірибелер мен жаңа технологияларды пайдалану.Бұл орайда инновациялық технологияларды пән бойынша қандай тарауға, қай тақырыпқа пайдалану тиімді болатынына

зерттеу, салыстырып жүргізіп отыру қажет деп ойлаймын. Сонымен бірге оқушының бастапқы білім деңгейін, жаңатехнологияны пайдаланубарысында қаншалықты білім алып шыққанын, не үйренгенін айқындап, диагностикалап отыру даартық болмайды. Өйткені мұғалім тарапынан білімі мен іскерлігі тексерілмеген оқушылар біртіндеп үлгермеушілерқатарына қосылады. Бұл өз кезегінде сабақтың сәтті өтуіне зиянын тигізбей қоймайды. Ақпараттық технологиялардың бірі –интерактивтік тақта, мультимедиялық және он-лайн сабақтары. Оқыту үрдісін компьютерлендіру мақсатында интерактивтітақтамен жұмыс жасау тиімді. Қазіргі уақытта Қазақстанның жалпы орта білім беретін мектептерінің барлығы дерлікинтерактивті тақтамен қамтамасыз етілген. Өзім жұмыс жасайтын мектепте жаңа ақпараттық технологияларды қолданукеңінен қарастырылған. Мектептің химия кабинетінде интерактивті тақта орнатылған. Сондықтан бұл тақтамен әр сабақтықызықты өткізуді ойластырып, жоспарлаймын.Тақтаны қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын,интеллектуалдықтанымын, білім сапасын арттыруға болады. Өз басым интерактивті тақтаны әр сабақ барысында, соның ішінде химияданзертханалық сабақтарды өткізген кезде жиі қолданамын.

Химия пәні бойынша компьютерлік тестілеуді қолдану оқушылардың интеллектуалдық танымын арттырады. Оқушыларбір тестілеуден жақсы нәтижеге жеткеншебірнеше қайтара өтеді. Бұл тестілердің барлығы химия бойынша минимумталаптарына сәйкес келеді. Келесі бір маңызды жағдай уақытты үнемдеу. Аз уақыттың ішінде бағдарламаның көптеген киынсұрақтарын формулалар мен эксперименттер көрсету арқылы түсіндіріліп, бекітіледі. Химия сабағында жаңа ақпараттықтехнологияларды қолдана отырып өз бетінше жұмыс істеу факторы – есептерді шығара білу, шапшаңдылық, шеберлікдағдыларын ұйымдастыра отырып, сабақтар өткізуді қолға алдым.

Осындай ақпарат құралдарын пайдалана отырып, мен сабақ барысында оқушылардың қабілетіне, білім деңгейіне,ынтасына қарай топқа бөліп, өз бетімен еңбектенуге, ізденуге, шығармашылыққа баулып, қорытынды жасауғамашықтандырамын, оқушының ақыл-ойын дамытып, өзіндік дүниетанымын қалыптастырамын, сабаққа ынтасын арттырып,тапсырманы орындау барысында жіберілген қателер мен кемшіліктерді уақытында анықтап түзетуге мүмкіндік беремін.Сабақ барысында оқушыларды біліммен қаруландырып қоймай оларды қисынды ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамытуүшін оқушылардың шығармашылық ізденісін, тапқырлығын, зеректігін, ойлауға икемділігін, өмірге ғылыми көзқарасындамытуға өткізілген сыныптан тыс жұмыстар: «Химия ғылымға қызмет етеді!», «Білгір химик», «Жүзден жүйрік», «Не?Қайда? Қашан?» сияқты танымдық ойындарын қолданамын. Алынған өзекті тақырыпты басшылыққа ала отыра жәнеістелінген жұмыстарды қорытындылай келе өзін-өзі бағалай білетін, шығармашылық деңгейі жоғары жан-жақты тұлғақалыптастыра отыра, оқушының білім сапасын көтеремін, алған білімдерін өмірмен ұштастыруға бағыт беріп оқушыкұзырлығын дамытамын. Осындай тәжірибем арқылы оқушылардың білімін, дағдыларын, ойлау қабілеттерін,шығармашылық ізденісін бақылау арқылы біршама нәтижеге жеттім. Мысалы: 9 сыныпқа «Металдар» тақырыбында өткенашық сабағым өте сәтті өтті. Сабаққа тірек сөздер, инсерт кестесін қолдандым. Темірдің химиялық қасиеттерінвидеоролик арқылы көрсеттім. Ақпарат құралдарын пайдаланып деңгейлік тапсырмалар арқылы танымдыққызығушылығын арттыру мақсатында өткізген 8 «А» сыныбы бойынша «Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары»тақырыбындағы сабағым оқушыларды ынтымақ-бірлікке, тез ойлауға және теориялық білімдерін бір жүйеге келтірді.

Есте сақтау қабілетін шыңдауға, ғылым мен техника жетістіктеріне, білімге деген қызығушылығын арттыруда сыныптантыс шаралардың маңызы зор. Оқушылардың химиялық сауаттылығын арттыру, алған білімдерін тиянақты болуын қадағалауүшін сыныптан тыс жұмыстар жүргізіп, оқушыны қызықтыратындай химиялық ойындар викторина шешу, кроссвордқұрастыру, логикалық есептер шығарту арқылы ой-өрісін, пәнге қызығушылығын арттырып, пән аралық байланыстынығайту қажет. Тарауды қайталау, қорытындылау кезінде «қайталау-оқу анасы» деген нақыл сөздерді қолданып, тақырыпқабайланысты сөздік қорларын молайтып, өткен тақырыптың мазмұнын толық ашу үшін сәйкестендіру кестесін толтырғызып,сабақты бекітемін. Әр тарауды өткен соң, химиялық диктант, өздік жұмыс, тақырыптық есеп, бақылау жұмыстары, тестіктапсырмалар өткізу арқылы тақырыпты қаншалықты меңгергенін тексеріп, тақырыпты толық меңгере алмағаноқушылармен қосымша сабақтар, сыныптан тыс жұмыстар жүргіземін. Тест түрлері оқушы білімін бекітуге қайталауға,жүйелеуге мүмкіндік береді. Сонымен қоса мұғалім мен оқушылардың уақытын үнемдеуге оқу жұмысын ұйымдастыруғажағдай жасайды. Тестік тапсырмаларды оқушылардың білім деңгейіне байланысты құрастырып, нәтижесін кілтімен

17

тексертіп өздеріне бағалатамын. Егер жауап-75%-дан жоғары болса-«жақсы»,-50%-ға дейін «қанағаттанарлық»,-50%-дантөмен-білім деңгейі «төмен» көрсеткішпен бағаланады. Оқушы білімін бағалауға оқушылардың жауап беру мүмкіндігі

мен өз бетінше іздену дағдысын ескеріп, оқушы қабілетіне, қабылдау және меңгеру деңгейіне қарай сараптап тұлғаныңпсихологиялық жас ерекшеліктерін ескеремін. Баға-бейне бір белгі және сонымен қатар өлшем сияқты, ол оқытудыңнәтижелілік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Бағалау парағына әр деңгейлік тапсырманың бағасын қойып,қорытынды бағасын шығарып отырамын.

Химиктердің өмірі мен кызметі жайында компакт-дискілерде кең қамтылған. Рефераттар жазуда оқушылар атақтыхимиктердің өмірбаяны жөнінде ақпарат құралдарынан энциклопедиялық мәліметтер ала алады. Сонымен қатар,оқушылармен сабақта «Химик анықтамалығы» журналына шығатын СD-де ұсынылған слайд-презентацияларын үнеміпайдаланамын. Журналға шығатын презентациялар кез- келген тақырып үшін таптырмайтын құндылық және оқушыларкеңірек мәліметтер алады.

Жалпы оқушылардың жаңа ақпараттық технология негіздерінен алған білімі арқылы:1. Оқушының пәнге деген қызығушылығы артады, құлшынысы оянады.2. Шығармашылық қабілеттері артады.3. Жылдам ойлауға машықтанады, білім сапасы артады.4.Оқушылар өз бетімен жұмыс жасауға дағдыланды.5. Экологиялық сауатты болуға үйренеді.6.Тағамның химиялық құрамының зияндылығын іс-тәжірибелербарысында анықтайды.7. Химиялық технологияны меңгеруге ұмтылыс пайда болады. Ақпараттық технологияның мұғалім жұмысына ең тиімдісі-оқушылардың білім олқылықтарына үнемі зерттеу жасап,

түзету жұмыстарын жүргізуге пайдасы бар. Шығармашылық жұмысымды қорытындылай келе, «Мұғалім әрдайым оқуын тоқтатпау керек, тоқтатқан жағдайда ол мұғалім болуын да тоқтатады» деген пікірді қолдап, алдағы уақытта да өз-өзімді

жан-жақты дамытып, жұмысымды одан әрі жандандыруды мақсат етемін.* * * * *

ОҚО. Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы№103 ЖОМ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Серікбаева А.

Сабақтың тақырыбы: Біріккен сөздерСабақтың мақсаты: 1. 1. Білімділігі:Біріккен сөздер туралы мағлұмат беру, кіріккен сөздер туралы түсіндіру, мысалдар арқылы дәлелдей білуге үйрету2. Дамытушылығы: Алған білімдерін кеңейтіп, жаңа дағдысын қалыптастыру, ойлау қабілеттерін арттыру. 3. Тәрбиелік: Оқушыларды тілдік- эстетикалық сезімге тәрбиелеу. Оқуға,білім алуға деген санасын

қалыптастыру,төзімділікке баулу. Көрнекілігі: суреттер,кестелер, интерактивті тақта. Сабақтың түрі: жаңа білім беру сабағы. Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, ой қозғау, топтастыру, СТО стратегиялары Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру бөлімі. Сәлемдесу, сабаққа қатысын түгендеу. Топтарға бөлу ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. а) Семантикалық картамен жұмыс. ә) Үш қадамды сұхбат стратегиясы (сұрақ)

III.Жаңа сабақты түсіндіру а) Ой қозғау стратегиясы ә) Мағынаны тану б) Топтастыру стратегиясыІV. Оқулықпен жұмысСергіту V .Сабақты пысықтау VІ.Сабақты қортындылау. VII. Үйге тапсырма. Бағалау.

Топтарға бөлу:І топ – Болашақ ІІ топ – Талап ІІІ топ – Достық

Психологиялық дайындық

Күлімдеп күн бүгін, (қолдарын көтереді.) Қарады маған да! (қолдарын кеуделеріне қояды.) Күлімдеп күн бүгін, Қарады саған да! (қасындағы балаға қарайды)

Сәлем деймін достарға! Сәлем барша ұстазға! Тату болып халықтар, Аман болсын балалар!.

Мысалдар Қос сөз Біріккен сөз Тіркескен сөз Қысқарган сөзЖүзбе-жүз +Еңбеккүн +

18

Күн сәулесі +ТМД + Суық су, суық хабар + Бүгін + Көзбе-көз + Қолбасшы + Жер серігі +Қаз МУ + Абай көшесі +Қызылорда + Қарама-қарсы +

Үй тапсырмасыДара сөз бен күрделі сөз (ереже )Үш топ бір-бірлеріне сұрақ қойып өтілген сабақтарды пысықтайды."Ой қозғау" стратегиясы

6. Біз бір-бірімізбен не арқылы қатынас жасаймыз? 7. Сөздер қалай жасалады? 8. Тілдің негізгі байлыгы не? 9. Сөзге жұрнақ жалғанғанда, сөз мағынасы қалай өзгереді? 10. Етік+етікші—аяқкиім—етікБұл сөз жасаудың қандай түрі? 11. Жұрнақтан басқа жолмен сөз жасауға болама?Мына сөздерді салыстыр: тігетін адам.

Еңбекші - еңбекақы

Жаңа сабақ Мағынаны тану Орынбасар, Қызылорда, Жетіқарақшы,ақсақал, тасбақа,күнбағыс, Талдықорған,аққу,алтыбақан. (сөздерді оқытып,мағынасын анықтау ,қалай жасалып тұр?)

Біріккен сөз дегеніміз не? Біріккен сөздің анықтамасын айтқызу. Ережені аудиожазбадан тыңдату Кейбір сөздер екі түбірден құралады.Екі түбірден жасалған сөзбіріккен сөздеп аталады. Біріккен сөзді құрайтын

түбірлер бірігіп жазылады. Өйткені екі түбірден құралғанымен бір ғана мағынаны береді, бір ғана сұраққа жауап береді.Оқулықпен жұмыс. 42-жаттығу

Берілген сөздердің қандай түбірлерден біріккенін көрсетіңдер. Біріккен сөздердің мағыналарын айтыңдар (ауызша орындау)

43-жаттығу Түбірлері өзгермей біріккен сөзді бір бөлек, кіріккен сөзді бір бөлек жазыңдар Сергіту сәті:

6-00 Таңшолпан 8-00 Хабар 8-20 Тілашар 9-15 Спорт 10-00 Көзайым 10-35 Дидар

11-30 Жетісаз 12-45 Еркетай 13-50 Екі жұлдыз 15-30 Ақ жүніс 18-10 Сегіз қырлы 20-15 Ботагөз

Жұмбақ 1.Бірінші түбір сөз 2.Бірінші түбір сөз

Түс. Жеті қазынаның бірі.Екінші түбір сөз Екінші түбір сөзҚұс. Сезім мүшесінің бірі.Екеуін қосып оқысаң, Екеуін қосып оқысаңОл да құс. Пайдалы өсімдік түрі.

Қара+торғай ит+мұрын 3.Біріккен сөздің бірінші түбірі

тағам сөзі, Екінші түбірі тағам пісіретін ыдыс аты. Екеуін қосып оқысан, Ағзаның бірі.

ас+ қазанКім көп біледі? ОйыныАң,құс,жәндік аттары : Тасбақа,**** Кісі аттары: Ботагөз,**** Жер,су атаулары: Қызылорда,**** Қорытынды Үйге тапсырма 44-жаттығу Біріккен сөздерді бір бөлек, жұрнақ арқылы жасалған туынды сөзді бір

бөлек теріп,жазыңдар. Бағалау

19

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылыАқшұқыр мектеп-лицейі, қазақ тілі пәні мұғалімі:

Амалова Ақжүніс ОспанқызыСыныбы: 5 «а»Сабақтың тақырыбы: М.Шахановтың «Нарынқұм зауалы» поэмасы ( 2 - сабақ )

Сабақтың мақсаты:а) білімдік: М. Шахановтың өмірі мен еңбектеріне сипаттама бере отырып, поэманың негізгі мәнін ұғындыру, батыр

бабамыз Махамбеттің бейнесін ашу;ә) дамытушылық: Оқушылардың дүниетанымын кеңейту, ойын, тілін дамыту, сөздік қорларын толықтыру, қойылған сұрақтарға жауап іздеуге, қосымша ақпарат түрлерімен жұмыс жүргізу дағдыларын қалыптастыру.б) тәрбиелік: Оқушыларды отансүйгіштікке, батырлар есімін қастерлеуге, ақын шығармашылығына құрметпен қарауға тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс: Тарих, музыка.Сабақтың әдістері: Сұрақ-жауап, топтық жұмыс, СТО стратегиялары,

шығармашылыққа баулу.Сабақтың көрнекілігі: Ақындар суреті, слайдтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:Оқушылармен сәлемдесу. Сабаққа қатысын тексеру. Жаңа сабаққа әзірлеу.

ІІ. Үй тапсырмасы. Үй тапсырмасын сұрамастан бұрын оқушыларға аудиокітаптан М.Шахановтың «Нарынқұм зауалы» шығармасының І бөлімі «Махамбеттің соңғы сөзін» тыңдату.

Қызығушылықты ояту. (Ой шақыру) 1. М.Шаханов кім?2. М.Шахановтың қандай шығармаларын білесіңдер?3. М.Шахановтың «Нарынқұм зауалы» туындысындағы «зауал» сөзінің мағынасы қандай?4. «Нарынқұм зауалы» кімге арналған шығарма?5. Осы шығармадағы түс көру, түс жору ұғымдарын қалай түсінесіңдер?6. Махамбет Өтемісұлы қандай түс көрді?7. «Менің бассыз қалғандығым,

Сенің бассыз қалғандығың болмағай» дегенді қалай түсінесің?Оқушылар «Соңғы сөз», «Үкім» болып 2 топқа бөлінеді. «Соңғы сөз» тобына Махамбеттің суреті, «Үкім» тобына

садақтың суреті ұсынылады. ІІІ. Жаңа сабақ. ІІ бөлім. Әке үкімі Аудиокітаптан оқушыларға «Нарынқұм зауалының» «Әке үкімі» бөлімі тыңдатылады. Мағынаны тану кезеңіШомбал – ірі, шымыр, етжеңді.Әдіптелген – киімнің етек-жеңіне салынған көмкерме, ою.Қапысызда – аңдаусызда, абайсызда.Тақым – тізенің астыңғы, ішкі жағы.Шиыр – шым-шытырық, шытырман шатақ іс.Мазда – жайнау, жарқырау.

1846 жылы Баймағамбет сұлтанның тыңшылары Ы.Төлеев, М.Нұралин, Ж.Боздақов және Ж.Өтеулин – бәрі бірігіп, Қараойға барып, батырдың басын алады.

Тұтас қазақ әдебиетінде Махамбет тұлғасына қалам тартқан қазақ қаламгерлері аз болған жоқ. Барлық жанрда, үлкенді-кішілі туындыларда Махамбет тағдыры шығарма өзегіне айналды. Алдымен қазақ поэзиясындағы Ы.Шөрековтің «Исатай-Махамбет» дастаны, Ж.Молдағалиевтің «Кек», Ж.Нәжімеденовтің «Жаңғырық», Ә.Кекілбаевтың «Махамбет», М.Шахановтың «Нарынқұм трагедиясы», Ф.Оңғарсынованың «Алмас қылыш немесе Махамбетпен қалай кездестім», М.Неталиевтің «Арыстан еді-ау Исатай» поэмалары, Қ.Бекхожиннің «Махамбет қабірінің басындағы тебіреніс» атты толғауы, ақындар Х.Ерғалиев, О.Сүлейменов, М.Мақатаев, Қ.Мырза-Әлі, Ж.Әбдіраш, Т.Медетбек, Р.Ниязбеков, И.Оразбаев, Ұ.Есдәулет, т.б. әр жылдары жарық көрген туындылары Махамбет тұлғасын әр қырынан сомдауға арналды.

Бұл туралы Т.Әлімқұловтың «Қараой» деген әңгімесі бар. Т.Әлімқұловтың шығармасында күтпеген жерден қызғыш құстың көрінуі, көң қарғаның ұшып жүруі, ботаның боздауы, сол кеште, апақ-сапақта Айдың тұтылуы, барлығы ақын өлімін, оның ауыр қазасын шарықтау шегіне жеткізе суреттеуге жол ашады.

Кітаппен жұмыс.Оқушыларға шығармадан диалогты тауып, оқыту. «Кейіпкерге хат» әдісіОқушыларға ІІ бөлім бойынша негізгі кейіпкерлер – әкесі мен баласына хат жаздыру.«Инсерт» стратегиясы.

Білемін Білдім Білгім келеді

Болжау стратегиясы.Сіз бұдан әрі не болады деп ойлайсыз? Сізде қандай дәлел бар?

20

Ой толғаныс стратегиясы. «Екі жақты түсіндірме күнделігі»

Шығармада маған ұнаған кейіпкер Өз ой-пікірім

ІV. Үй тапсырмасы. «Әке үкімі» үзінді жаттау. «Әке балаға сыншы» тақырыбында ойтолғау жазу. V. Қорытынды. Балалар, бүгінгі сабақты қорытып, өзіміздің алған білімімізді бағалап, тақтадағы «Білім ағашына» өз есімдерімізді орналастырайық.VI. Оқушылар білімі бағаланады.

* * * * *Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ –ның

ортаңғы топ тәрбиешісі: Уразбаева Гулмира Жусуповна

Тақырыбы: «Ойнайық та, ойлайық».Сабақтың мақсаты: Балалардың ой-өрісін дамыту, айтылған сан бойынша заттарды санап шығу, танып, атай білуге,

қанша?, қандай?, деген сұрақтарға дұрыс жауап беруге талап ету. Уақытты бағдарлау жөніндегі білімдерін(таңертең, күндіз, кеш, түн) тереңдете түсу. Апта күндерін атап білу. Логикалық ойлау қабілетін, танымын дамыту. Зейінін ақыл-ой белсенділігін арттыру, тез ойлаға, жылдам есептеуге қызығушылығын ояту. Алғырлыққа, тапқырлыққа тәрбиелеу.

Әдіс-тәсіл: Түсіндіру, көрсету, сұрақ-жауап, дидактикалық, логикалық ойындар. Көрнекілігі: Жеті ханшасының шақыру билеті, жеті түрлі сыйлық, жұлдызшалар, қиылған геометриялық

пішімдер, слайд суреттері. Сабақ барысы: Ұйымдастыру. Балалар шеңбер жасап тұрады. Шаттық шеңбері:Арайлап таң атты,Алтын сәуле таратты.Қайырлы таң балалар,Қайырлы таң қонақтар!Сәлеметсіздер ме, апайлар!Тәрбиеші: Балалар бізді математика әлеміндегі «Жеті санының ханшасы» мынадай шақыру билетін жіберіпті. Ол шақыру

билеттің ішінде жеті тапсырма берілген. Сол тапсырмаларды біз дұрыс орындасақ көптеген жұлдызшалар сыйлыққа береді. Ол сыйлықтарды алу үшін біздер берілген тапсырмаларға нақты, жылдам, тез ойлауға ақыл-ойымызды салып орындауымыз керек.

Балалар сендер жетіге дейін тура және кері санай аласыңдар ма? (балалар санап береді.) Бұл тапсырмаларды орындау үшін біз екі топқа бөлінеміз. Олай болса екі топқа «Алғырлар» мен «Тапқырлар» болып бөлінейік.

Қане әр топ төздерінің ұрандарын айтсын.12. «Алғырлар » тобы:

Біз ақылды баламыз,Айтқан тілді аламыз.Сабақты да жақсы оқып,Мектепке де барамыз.

13. «Тапқырлар» тобы:Біз әдепті баламыз,Оттай болып жанамыз,Сұрақ қойса ойланып,Дұрыс жауап табамыз. Біз осы тапсырмаларды тез әрі дұрыс орындасақ,

жеті ханшасының жұлдызшаларына ие боламыз. 1.Тапсырма: «Кім шапшаң?» (Слайдтан сурет

көрсетіледі.)А) Біз қай қалада тұрамыз? (Ақтөбе)Б)Біздің мемлекетіміз қалай аталады? (Қазақстан)В) Жыл мезгілдерін ата? (Күз, қыс, көктем, жаз)Г) Қазір жылдың қай мезгілі? (Көктем)Д) Кемпірқосақта неше түс бар? ( Жеті )Ж) Бағдаршамда неше көз бар? (Үш)Қай топ сұраққа көп жауап берсе, сол топқа жұлдызша беріледі.2.Тапсырма. Ойын: «Аңдарды құрастыр». Геометриялық пішімдермен аңдар құрастыру. 3.Тапсырма. Түстеріне және доптардың санына қарай апта күндерін атау.4.Тапсырма. Жаңылтпаштар айту.Әр топ кезекпен айтады. а) Үш қарындаш, үш түрлі, үш қарындаш үш қырлы, үш қарындаш ұшқырлы.б) Есет атам ет асатар, ес асатса, бес асатар.5. Тапсырма. Логикалық есептер шығару. а) Қолғаптар сыңарын тап.б)Қонжық екеу табан нешеу. ( Сегіз)6. Тапсырма. Дидактикалық ойын қай сан жоқ. Жоқ сандарды тауып орнына қою

21

. 7. Тапсырма. «Уақытты бағдарлау». Жұмбақтар шешу. Әр топ бір-біріне жасырады. а) Ұйқымыздан тұрамыз, беті қолды жуамыз.Әжемізге ереміз, бақшамызға келеміз.Бұл қай кезде болады? (Таңертең)б) Біз тәртіпті боламыз, сабақты да оқимыз,Серуенге шығамыз, қыдырамыз,Бұл қай кезде болады? (Күндіз)в) Күн батады қызарып, мамамызды күтеміз,Бұл қай кезде болады? (Кеш)г) Үйлерде шам жанады, Дем алады бар әлем,Деп әлдейлеп ақ әжем,Бұл қай кезде болады? (Түн)Жарайсыңдар балалар! Біздер Жеті ханшасының жіберген жеті түрлі тапсырмаларын өзіміздің алырлығымызбен,

тапқырлығымызбен, тез ойлау арқылы бар білімімізді салып орындадық. Сабақты қорытындылап, мадақтау.

* * * * * Ақтөбе қаласы 32 «Қуаныш» мектепке дейінгі ұйымының

тәрбиешісі Қуат Жанар Балғалиқызы

Тақырыбы: «Өлі табиғат»Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті: «Таным, экология негіздері.»Мақсаты:а) Өлі табиғат туралы балалардың түсініктерін молайту.ә) Оған (жер, су, топырақ, ауа,тау, тас т.б) жататындығын ұғындыру.б) Табиғатты қамқорлыққа алып, оны сүюге тәрбиелеу.Көрнекіліктер: Өлі табиғат суреттері.Әдіс-тәсілдері: Көрсету, сұрақ-жауап, түсіндіру. Сөздік қор: жер,су,топырақ,тау,тас.Барысы:Шаттық шеңбері: « Армысың ба- алтын күн, Армысың ба- көк аспан. Армысың ба- достарым, Сендерді көрсем қуанам!»Тәрбиеші: Жарайсыңдар, балалар! Орнымызға жайғасып, отырайық.Тәрбиеші: – Балалар қайда келдік?Балалар: – Балабақшаға келдік.Тәрбиеші: – Балабақшамыз қалай аталады?Балалар: «Қуаныш» балабақшасы.Тосынсый: Топқа есік қағып, Мақпал қуыршақ келеді. Қолында суреттері бар.Қуыршақ: -Сәлеметсіздер ме, балалар!Балалар: -Сәлеметсіз бе, қуыршақ!Қуыршақ: Балалар мен сендерге құрқол келмедім. Бүгін, табиғат-Ана туралы айтуға келдім. Сендер табиғат туралы

тақпақ білесіндер ме?(Балалар тақпақ айтады)Тәрбиеші: Қане, балалар, орнымыздан тұрып, табиғат туралы сергіту сәтін орындайық.

Сергіту сәті: Табиғат біздің анамыз, Аялайық, бәріміз. Табиғатты құрметтеп, Қол соғайық бәріміз.

(Балалар сергіту жаттығуын жасайды)

Тәрбиеші: Балалар келген қонағымызды отырғызып, ал өзіміз әкелген суреттермен танысыйық.Табиғат екіге бөлінеді. Өлі табиғат және тірі табиғат. Бүгін өлі табиғатпен танысамыз. Табиғат-ананың Жер, Су, Ауа, Тау,

Тас деген ұлдары болыпты. Олар өте ақылды, мейірімді екен. Бір күні ұлдарын шақырып:

- Адамдарға көп қызмет еткен ұлыма үлкен сый тартамын, -депті. Ал ұлдары анасының айтқанын тыңдап, адамдарғажақсылық жасауға келіседі. Олар жан-жаққа кетіп, адамдарға игілікті іс жасайды. Кейін қайтып оралғанда Аналарының әдеміленіп, сұлулана түскенін көріп,- Апатай, сіз қандай керемет болып кеткенсіз, мұның сыры неде? –дегенде Табиғат ана: - Аяулы ұлдарым менің, мұның сыры сендердің адамзатқа жасаған қайырымдылықтарыңда,-депті. Содан бері Жер, Су, Ауа, Тау, Тас аналарының сұлулығын сақтап қалу үшін адамдарға адал қызмет етіп келеді екен.

Балалар қуыршақ бізге ойынын да ала келіпті. Ал сендер ойнағыларың келеме?Балалар: Әрине, ойнағымыз келеді.Тәрбиеші: Олай болса ойын ойнайық.Ойын: «Табиғат құбылысы.»

22

Мақсаты: Балаларды ойын арқылы мейірімділікке, қайырымдылыққа, достыққа тәрбиелеу.Тәрбиеші: Табиғат нешеге бөлінеді?Балалар: Табиғат екіге бөлінеді.Тәрбиеші: Олар қандай?Балалар: Өлі табиғат және тірі табиғат.Тәрбиеші: Өлі табиғаттқа нелер жатады?Балалар: Жер, Су, Ауа, Тау, Тас.Қуыршақ: Жарайсындар! Қандай ақылды балаларсыңдар. Табиғат-ананы аялап, әркез қамқор болып жүріңдер!- деген

ниетпен мен сендермен қоштасайын. Сау болыңдар, балалар!Балалар: Сау болыңыз, Мақпал қуыршақ.Тәрбиеші: Керемет! Бізді қоршаған ортамыз-ол табиғат! Сондықтан да табиғатты аялап, оны сүйе білейік.

* * * * *Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,

Ақшұқыр мектеп-лицейі, биология пәні мұғалімі: Аймагамбетова Каламкас Эсенкосовна

Қысқа мерзімді жоспар Бекітемі

н:Пәні: Биологи

яСыныб

ы8 Мерзімі: 23.10.2015

Тақырып:

Мидың бөлімдері, олардың құрылысы мен қызметі. Мышық.

Мақсаты:

Оқушылардың сыни ойлауы мен дамуын алға сүйреу. Әдіс тәсілдерді тиімді түрде пайдалану. Топпен жұмыс барысында ынтымақтастық пен ауызбіршілікке үйрету.

Күтілетіннәтиже:

Оқушылар жаңа тақырыпты меңгере отырып, топта жұмыс жасай біледі, белсенділігі төмен оқушылардың ынтасы артады. Тапсырмалар орындау нәтижесінде білім, білік дағдылары қалыптасады

Кезеңдері:

Ресурстар

Сабақтағы іс-әрекет Бағалау

Ұйымдастыру кезеңі

(2 минут)

Биология

оқулығы

Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Үшшапалақ

Қызығушылықты ояту

(10 минут)

Биологанықта

малығы

Мұғалім тарапынан сабақ тақырыбы таныстырылады. Оқушылармен

бірлесе отырып сабақтың мақсаты айқындалады.

«Кілттік сөздер» әдісі арқылы үй тапсырмасын бекіту.14. І топ Орталық жүйке жүйесі. Шеткі жүйке жүйесі. 15. ІІ топ Жүйке түйіндері. Сұр зат. Ақ зат. Миелин. 16. ІІІ топ Жұлын түбірлері. Аралас жұлын жүйкелері.

Жаңа сабаққа өту мақсатында жұмбақ шешу. 1.Қиын-қиын қиялар, қияға жұмыртқа ұялар......... бұл не? 2. Көрмеген ешкім дәмін татып, қара орман асты ұйыған қатық...... бұл не?

Мадақтау

Топқа бөлу

(2 минут)

Берілген сөдер арқылы мүшелер жүйесін құру.Ауыз қуысы, Жұтқыншақ, Өңеш, Асқазан, Бауыр, ІшекМұрын қуысы, Көмей, Кеңірдек, Өкпе, Бүйрек, Несепағар, ҚуыкГипофиз, Қалқанша без, Бүйрек үсті безі, Ұйқы безі, Жыныс безі, Айырша

без, Эпифиз

І топ - Тыныс алу және зәр шығару жүйесі ІІ топ - Асқорыту жүйесі ІІІ - Эндокриндік жүйе

Мағынаны тану

(15 минут)

«Инсерт» әдісі. Мәтінмен жұмысІ топ - Мидың құрылысын талдап, сипаттама беріңдер.ІІ топ - Ми бөлімдерін атап, орналасу ретін көрсетіңдер.ІІІ топ - Ми бөлімдерінің атқаратын қызметіне талдау жасаңдар.

Сандарға назар аударайық ойыны:15 26 37

22 43 6484 55 26

Өзін-өзі бағалау парағына белгілеу.

23

Сабақты пысықтау

(10 минут)

«ОЙЛАН ТАП» КЕСТЕМЕН ЖҰМЫС

Сұрақтар Сұрақтар Жауабы

Менің салмағым 1300-1400 г. Менің салмағым 1300-1400 г. ми Ми қайда орналасқан Ми қайда орналасқан Бас сүйек қуысында Адам миы неше бөліктен тұрады Адам миы неше бөліктен тұрады 3 Мишықтың жұқа үстіңгі қабатыМишықтың жұқа үстіңгі қабаты Қыртыс Қай бөлім зақымданса нейрондар Қай бөлім зақымданса нейрондар

тіршілігін жояды тіршілігін жояды Сопақша ми мен көпір

Жарық пен дыбысқа жылдам реакция Жарық пен дыбысқа жылдам реакция көрсетедікөрсетеді

Ортаңғы ми

Оның ядролары әртүрлі ішкі мүшелер Оның ядролары әртүрлі ішкі мүшелер жұмысын үйлестіредіжұмысын үйлестіреді

Аралық ми

Жұмыс істеген кезде ми қанша энергия Жұмыс істеген кезде ми қанша энергия жұмсайдыжұмсайды

25%

Ол зақымданса адамның тепе-теңдігі Ол зақымданса адамның тепе-теңдігі бұзыладыбұзылады

Мишық

Өз

Өзін-өзі бағалау парағына белгілеу.

Рефлексия

(3 минут)

Сабақта Мен білдім........................ Мен үйрендім................... Маған ұнады.................... Менің көңіл күйім.............

Қорытындылау

(3минут)

Оқулық

Үйге тапсырма: 1. Ми құрылысының суретін салу 2. Кесте толтыру Мұғалімнің бағалауы.

ОҚО Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы № 103 жалпы орта мектебі2 сынып, пәні: Дүниетану Бастауыш сынып мұғалімі: Абдуразакова Г.

Сабақтың тақырыбы: Мәдени өсімдіктерСабақтың мақсаты:Білімділік:оқушылардың мәдени өсімдіктер туралы білімдерін молайту, табиғатты қорғау әр адамның міндеті

екенін ұғындыру;Дамытушылық: ойлау қабілеттерін, оқушылардың мәнерлеп оқу, әңгімелесу дағдыларын арттыру; Тәрбиелік: мәдени өсімдіктерді тани білуге, табиғатты сүюге, бағалай білуге тәрбиелеу. Сабақтың әдісі: түсіндіру,сұрақ -жауапСабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың көрнекілігі: суреттер, плакаттар І. Ұйымдастыру кезеңі Оқушыларды түгелдеу Назарларын сабаққа аудару

Психологиялық дайындық: Күнім күлім қағады, Шуағын маған шашады. Қуан, қуан, алтын күн, Қуан, қуан, жер – көгім. Қолдарына жемістерді ұстаған балалар дөңгелене тұрып бір – біріне жылы лебіздерін білдіреді.

Үй тапсырмасын сұрау:1. Өткен сабақта қандай тақырыппен таныстық ? Тұқым мен жеміс 2. Үйге қандай тапсырма берілді ? Жемістердің суреттерін салу

4-5 оқушыдан үй тапсырмасын сұрау ( 15 мин)Сергіту сәті

Тербеледі ағаштар, Алдыңнан жел соғады. Кіп – кішкентай ағаштар, Үп- үлкен боп өседі.

Жаңа сабақ Жұмбақ шешуКөк лағым көгенде тұрып семіреді ҚарбызАласа ғана бойы бар, Тоғыз қабат тоны бар Пияз

24

Сусыз піскен ас көрдім Домаланған бас көрдім ҚауынКішкене ғана құтша Іші толған миқша Анар

Мәдени өсімдіктерАдамдар ерте кезден –ақ өз қажеті үшін жабайы өсімдіктерді қолда өсіріп, мәдени өсімдіктерге

айналдырды. Өз қажетіне жаратады. Жабайы өсімдіктер өздері өсіп, өздері көбейе береді. Жел арқылы тұқымдары шашылады.

Бекіту: Мәдени өсімдіктерге қандай өсімдіктер жатады ? Май алатын өсімдіктерді ата . Астық дақылдарынан қандай тағамдар пісіреді ? Мәдени өсімдіктердің адамдарға тигізетін қандай пайдасы бар ?

Үйге тапсырма: “Мәдени өсімдіктер” тақырыбын оқу, өсімдіктердің суреттерін салу.Бағалау.* * * * *

Батыс Қазақстан облысы. Казталов ауданы, Жұлдыз ауылыА.Хұсайынов атындағы ОЖББМ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Ғиниятова Дана СапарғалиқызыҚазақ әдебиеті 8- сынып

Сабақтың тақырыбы: Жүсіп Баласағұни «Құтты білік» дастаны.Мақсаты: а) білімділік: Ж. Баласағұнидің өмірі, шығармашылығы, «Құтты білік» кітабының негізгі тақырыбы, идеясы,

мемлекеттік, адамның кемелдену жолдарының қағидалары туралы А. Йассауи, Абай шығармаларымен үндестігін түсіндіру;ә) тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, имандылыққа, саналы білім алуға тәрбиелеу, жаман қасиеттерден жиренуге

шақыру, ғылым-білімді игеруге тәрбиелеу;б) дамытушылық: сұрақтар, тапсырмалар, ізденістерге негізделген жұмыс түрлерін өз бетімен орындауға дағдыландыру,

бірін-бірі тыңдау, сыпайы және сенімді, әдеби тілде сөйлеуге үйрету.Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту.Әдіс- тәсілдер: сұрақ- жауап, баяндау, түсіндіру, мәнерлеп оқу, талдау.Көрнекілік: портрет, сызбалар, интерактивті тақта, слайд, карточкалар.Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі.II. Үй тапсырмасын сұрау.III. Жаңа сабақ.

Ж. Баласағұни 1015-1016 жж. Баласағұн қаласында туған. Сол кездегі ірі мәдениет орталығы болған Қашқарда туған. «Құтты білік» еңбегін 54 жасында он сегіз ай жазып, Қашқарда , 1069-1070 жылдары аяқтаған. Кітап 85 тараудан тұрады. Кітапты шығыс патшалары көшіртіп алып оқитын болған. Иранның ұлы ақыны Фирдаусидің «Шахнамасымен» қатар қойып, «Түрік Шахнамасы» деген атақ берген. Кітабын Қашқар билеушісі Табғаш Қара Бұғраханға сыйға тартып, «сарай министрі» («Хас хаджиб») деген атақ алған.

Поэма туралы түсінік:10. Үш қолжазбаның сақталуы, «Құтадғу біліг»яғни білімдер жинағы. Стамбулда 1943 жылы басылған.11. 85 тараудан тұруы. Грек ойшылдарының жолын қуып, солар сияқты төрт негізгі принципке негізделуі. 12. Поэманың ақыл-нақылға, білімге, адамгершілікке толы үні, ғылымның өмірдегі орнын жыр етуіне құрылуы. Адамда оның мүмкіндігін, ақыл-ойдың жоғарылығын марапаттауы. Дастан - мемлекетті басқару әдістерін, адамгершілік принциптерін, қоғамдағы саяси мәні бар түрлі ережелер мен заңдарды, әдет-ғұрыптар нормаларын қамтитын энциклопедиялық дәрежеде жазылған көркем туынды.

Мағынаны тану.«Түсініктеме күнделігі» әдісі.«Білік» - білім, билік ету, басқару.«Құтадғу» - құт, бақыт.«Блум» кестесі бойынша әртүрлі сұрақтар және жауабын дайындату.

1. Білім. Кітапқа негіз болған төрт асыл қасиетті атап беріңіз.2. Түсіну. Тақтада «Құтты білік» дастаны бойынша кесте ілінеді:

Жырдағы кейіпкерлер Жырдағы 4 асыл қасиеттің бейнесіКүнтуды (патша) ӘділетАйтолды (уәзір) Бақыт немесе ДәулетӨгдүрміш (уәзірдің баласы) АқылОдғұрмыш (уәзірдің туысы) Қанағат

3. Талдау. Нақыл сөздерге қай сөздерді жатқызуға болады?( Ақыл, тіл, даңқ, әділет, сараңдық).

4. Салыстыр. а) Әйелдер туралы ойлары қазіргі заманға сай келе ме? ә) Ж. Баласағұни ойы Абаймен үндесе ме?5. Қолдану. 1. Құтты білік» дастанынан бір үзінді алып, мазмұнына байланысты жоспар құрыңдар.Жоспар:

1. Қашық болар бес нәрсе: а) ұшқалақтық; ә) сараңдық; б) ашу; в) надандық; г) өтірік. 2. Екі түрлі достық: адал және амал. 3. Ақыл, білім тілмашы – тіл.

25

а) «Өнер алды - қызыл тіл». ә) «Басқа пәле - тілден». б) «Сөздерді күзет, басың кетпесін, Тіліңді күзет, тісің сынбасын». в) «Тіл - арыстан». г) «Тілін ұстартқан кісі биікке көтеріледі». д) «Білімсіздің сөзі өзінің басын жейді».Сабақты бекіту.INSERT стратегиясы.

Ж. Баласағұни туралы не білемін?

Нені білгім келеді? Үйрендім

Үйге тапсырма: 1. Құтты білік» дастанынан үзінді жаттау;2. Достық туралы шағын шығарма жазу.

* * * * *

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылыАқшұқыр мектеп-лицейі география пәні мұғалімі

Досекенов Нұрберген БегалыұлыТүсініктемеАдамзат қоғамы қай кезеңде де ғылым,білім мәселесіне ерекше көңіл бөлген.Оқу шала естігеніңді бүтін,бүтін естігеніңді

данышпан қылады деп айтқандай мұғалімнің ең біріншіқасиеті-ұғындыра білу, өз көкейіндегісіноқушыға жеткізе білуі.Екіншіден-әділ талап ете білуі.

Сабақ мұғалім ізденісінің нәтижесі,оқушыны нәтижеге жеткізудің бір жолы сабақты түрлендіріп өткізу, бірсарындысабақтан оқушы жалығып кетеді,сондықтан мен әр сабағымды өткізерде бір жаңалық енгізуге тырысамын.

Білім берудің жаңа үлгісінде ұстаз белсенді танымдық әрекетке талпынған оқушының кеңесші қызметін атқарады.7-ші сыныптың география пәнінен «Еуразия жер бедері мен пайдалы қазбалары» тақырыбынан алынған сабақты

негізінен Блум таксономиясы негізінде 6 бөлімнен тұрады1. Білу бұл бөлімде мен жаңа тақырыпты өткен матиралдармен байланыстыра түсіндіріп кең көлемде мәлімет,мағлұмат беремін.2. Түсінуде Еуразияның жер бедерін түсіну үшін сандық диктанты ойнатып, онда Сандармен көрсетілген кескінкарта беріледі. Картаның шартты белгісіне сандар көрсетіледі. Сол сандар қандай тау екенін тауып оқушылар атауынжазады.3. Қолдануда «Тау шыңдары» атты ойының өткіздім, бұл бөлімде тау шыңдарының географиялық координатасыберіледі. Оқушылар картадан географиялық координата арқылы қандай таудың шыңы екенін табады. 4. Талдау бөлімінде «Анықтаңдар» ойыны ойнатылады, мұнда «білуде» айтылған деректерді игергендігін тексеруүшін кесте беріледі, кестеде екі геосинклиналдық белдеу беріледі және таулардың аттары беріледі оқушы таулардың кайбелдеуге жататының анықтайды.5. Жинақтауда оқушыларға тест беріледі жаңа тақырыпты қаншалықты игергендігің білу үшін және сабақтықортындыланады.6 Бағалауда сабақ барысында сабаққа белсене қатысқан, сұрақтарға жауап беріп, ойындарда көзге түскеноқушыларға алдын ала дайындалған карочкалар беріледі, карточкада таудың суреті бар болса «5», қырат «4», жазықтықтыңсуреті болса «3» деген бағамен бағаланады. Оқушыларды осы жинаған карочкаға байланысты бағалаймын.

Сынып: 7 Сабақ тақырыбы: §16-17. Еуразия жер бедері мен пайдалы қазбалары. Сабақ мақсаты: Оқушыларға Еуразия жер бедері – жазықтары мен ойпаттары, аласа таулары мен биік таулары және

пайдалы қазбалары туралы мағлұмат беруСабақ міндеті:1.Білімдік: Оқушыларға Еуразия жер бедері – жазықтары мен ойпаттары, аласа таулары мен биік таулары және пайдалы

қазбалары туралы мағлұмат беру.2.Тәрбиелік: Оқушыларды Отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сақтауға үйрету. Өзендердің суын қорғауға, сақтауға өз

үлестерін қосуға дағдылау, бағыттау.3.Дамытушылық: Балалардың өзіндік ойлана білуіне, сабаққа деген қызығушылықтарын арттыруға, өздерінше іздене

білулеріне, т.б. үйрету.Сабақ түрі: араласСабақ әдісі: сұрақ-жауап, картамен жұмыс, кітаппен жұмыс, жеке жұмыс, топпен жұмыс, карточкамен жұмыс;Құрал-жабдықтар: ҚР физикалық картасы, ҚР әкімшілік картасы, дүние жүзі физикалық картасы, мектеп атласы, кескін

карта, карточкалар, интерактивті тақта;І. Үй тапсырмасы Еуразияның зерттелуі

1. Еуразия материгіндегі жаңа жерлерді ашып, алғаш зерттеген грек ғалымдары?2. Қазақтың тұңғыш ғалымы Шоқан Уәлихановтың Орта Азияны зерттеулері қаншалықты маңызы бар?3. П.П.Семеновтың Азияны зерттеуде қосқан үлесі?4. Н.М.Пржевальскийдің экспедедициясының маңызы?

Сабақтың барысы: : Блум таксономиясы1. Білу2. Түсіну

26

3. Қолдану4. Талдау5. Жинақтау6. Бағалау

ІІ. Білу: жаңа тақырыпты түсіндіру.Жаңа сабақ түсіндірілместен бұрын мынадай сұрақтар қойылады, балалар сұрақтарға жауап береді.

Жер қыртысы деген не? Платформа дегеніміз не, олардың бірнеше ірілерін атаңдар. Геосинклиналь дегеніміз не, оларға қандай жер бедері сәйкес келеді?

Материктің жер бедері алуан түрлі. Оны біздер қайдан білеміз? Бір оқушы жауап береді.

Еуразияның физикалық картасынан түстер шкаласы арқылы білеміз, картада жасыл түс, сары түс, қоңырқай түс,қою қоңыр түстер көрсетілген. Ол Еуразия материгінің жер бедерінің алуан түрлі екенін, яғни жазықтар, үстірттер менқыраттар және аласа – биік таулардың кездесетінін көреміз. Өте жақсы.

Материктің орташа биіктігі- 840 м. Ауданының жартысынан астамын таулар алып жатыр. Ең биік нүктесі қандай? Ең биік нүктесі Джомолунгма шыңы, 8848 м. (Балалар картадан көрсетеді) Ең төмен жатқан нүктесі қандай? Ең төмен жатқан нүктесі- Өлі теңіз маңы, -403 м. (Балалар картадан көрсетеді) Ежелгі плиталары қандай? Материктегі ең ежелгі плиталар - Шығыс Еуропа, Сібір, Қытай-Корей, және Оңтүстік Қытайплатформалары. (Балалар картадан көрсетеді) Еуразия материгі арқылы Дүние жүзіндегі аса ірі екі сейсмикалық белдеу өтеді.1. Альпі - Гималай белдеуі2. Тынық мұхиттық геосинклинальдық белдеуі

Осы белдеулерді кім көрсете алады?

Балалардың бірі Альпі - Гималай геосинклинальдық белдеуін көрсетеді, екіншісі Тынық мұхиттықгеосинклинальдық белдеуін картадан көрсетеді.

Осы геосинклинальдық белдеулерде жер сілкінулер, жанартау атқылау, гейзерлер, жағалауларда цунами жиіболып тұрады.

Олай болса, мынадай сұрақтарға жауап беріңдерші:1. жер сілкіну не себептен болады?2. Гейзер деген не?3. Цунами дегеннің не екенін білесіңдер ме? Балалар сұрақтарға жауап береді. Еуропа мен Азияның жер бедері бір-бірінен үлкен айырмашылық жасайды. Еуропа ойпатты, аласа таулы болыпкеледі, биік таулар тек оңтүстік бөлігінде ғана шоғырланған. Балалар - Еуропада орналасқан жазықтар мен тауларды атап, көрсетеді. Шығыс Еуропа жазығы, Дунай бойыойпаты, Скандинавия,Орал аласа таулары, Альпі, Карпат, Пиреней, Апеннин және түбектерінің биік таулары. Азияның ¾ бөлігін таулы үстірттер мен қыраттар және тау жоталары алып жатыр. Жазықтар солтүстікте,жазықтардың оңтүстігінде таулар орналасқан. Олар- Алтай, Саян, Солтүстік-Шығыс сібір таулары, Қиыр Шығыс таулары.Оған батыстан шығысқа қарай Кіші Азия түбегінің таулары, Кавказ таулары, Иран таулы қыраты және Биік Азия таулары.Картадан мұғалім көрсетеді. Таулы аймақтарда жер қыртысының жарылыстар бойымен төмен түсуінен Такла-Макан, Жоңғар, Ферғана,Балқаш-Алакөл сияқты тау аралық қазаншұңқырлар пайда болған.

Еуразия пайдалы қазбалары. Еуразия пайдалы қазбаларға бай болып келеді. Пайдалы қазбаларды 2-ге бөледі. Магмалық және шөгінді.

Магмалық пайдалы қазбалар - Жер қойнауынан жарылыстар бойымен магманың сыртқа көтерілуінен түзіледі. Темір –Үндістанда, Қытайдың солүстік-шығысында, Ресейде (Курск магнит аномалиясы), Скандинавия түбегінде

орналасқан. Асыл тастар- сапфир, рубин - Үндістан түбегі мен Шри-Ланка аралында . Шөгінді пайдалы қазбалар – теңіздік және континенттік шөгінділер қалың жиналған аудандарда таралған.Мұнай мен газ - Парсы шығанағы, Солтүстік және Жерорта теңіздері, Батыс Сібірде, Каспий маңы ойпатында, Каспий

теңізі қайраңында, Ұлы Қытай жазығында кездеседі.Тас көмір – Еуропада- Уэлс,Жоғарғы Силезия, Рур және Донец, Кузнец, қарағанды алаптары. Фосфорит- Қаратау тауы, Алюминий – Қазақстанда, Ұлы қытай жазығында, Альпіде. 1-тапсырма. Түсіну: Еуразияның жер бедері сандық диктанты Сандармен көрсетілген кескін карта беріледі. Картаның шартты белгісіне сандар көрсетіледі. Сол сандарға қандай тау

екенін – атауын жазыңдар.

27

(Әр тапсырма 1 ұпаймен есептеледі)Жауаптары:

1- Орал тауы2- Кавказ тауы3- Шығыс Еуропа жызығы4- Каспий маңы ойпаты5- Батыс Сібір жазығы6- Орта Сібір таулы үстірті

2-тапсырма. Қолдану: «Тау шыңдары» ойыны.Тау шыңдарының географиялық координатасы беріледі. Қандай таудың шыңы екенін табу керек. (әр тапсырма 1

ұпаймен есептеледі)Интерактивті картада балалар жазады.

5. 290 с.е. 890 ш.б.6. 650 с.е. 590 ш.б.7. 550 с.е. 1600 ш.б.

Жауаптары:3. 290 с.е. 890 ш.б. – Эверест шыңы4. 650 с.е. 590 ш.б. - Народная шыңы5. 550 с.е. 1600 ш.б. - Ключи шоқысы

3-тапсырма. Талдау: «Анықтаңдар»Осы таулар қандай геосинклиналдық белдеуге жататынын анықтаңдар:(Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен есептеледі)

1. Альпі – Гималай геосинклиналдық белдеуіне жататын таулар:2. Тынық мұхиттық геосинклиналдық белдеуге жататын таулар:

IV. Кракатау жанартауыV. «Отты шеңбер»VI. Кавказ тауларыVII. Памир тауыVIII. Иран таулы қыратыIX. Жапония аралдары тауларыX. Тибет таулы қыратыXI. Гималай тауыXII. Альпі тауыXIII. Ключи шоқысыXIV. Карпат тауыXV. Ява аралы жанартаулары

Жауаптары:

13. Альпі – Гималай геосинклиналдық белдеуіне жататын таулар: C,D,E,G,H, I,K, 14. Тынық мұхиттық геосинклиналдық белдеуге жататын таулар: A,B,F,J, L,

4-тапсырма. Жинақтау: «Еуразияның жер бедері » тест тапсырмалары1. Еуропаның ең биік нүктесі қалай аталады?A. Эверест шыңыB. Монблан шыңыC. Хан тәңірі шыңы2. Еуразия материгі жағалауында қанша геосинклиналдық белдеу бар?A. 1B. 2 C. 33. Жер сілкіну орталықтарынан жан-жаққа шеңбер жасап, жылдам тарайтын күшті толқындарA. тайфунB. цунамиC. гейзер4. Тынық мұхиттағы жанартаулардың атқылауы жиі байқалатын белдеуді қалай атайды?A. «Отты шеңбер» B. Тынық мұхиттық геосинклиналды белдеуC. Альпі - Гималай геосинклиналдық белдеу5. Жанартау әрекеті тоқтамаған кейбір аудандардағы ыстық сулардың атқылауы- A. тайфунB. цунамиC. гейзер

28

6. Еуразияда орналасқан жазықтарA. Батыс Сібір, Месопотамия, Үнді-Ганг, Ұлы Қытай B. Альпі, Тибет, Куньлунь, Пиреней, Скандинав C. Карпат, Тұран, Каспий маңы, Алтай, Тянь-Шань7. Еуразияда орналасқан тауларA. Батыс Сібір, Месопотамия, Үнді-Ганг, Ұлы Қытай B. Альпі, Тибет, Куньлунь, Пиреней, Скандинав C. Карпат, Тұран, Каспий маңы, Алтай, Тянь-Шань8. Жер қойнауынан жарылыстар бойымен магманың сыртқа көтерілуінен түзілген пайдалы қазбалар түрі-A. Магмалық пайдалы қазбалар B. Шөгінді пайдалы қазбалар C. Магмалық пайдалы қазбалар және шөгінді пайдалы қазбалар 9. Теңіздік және континенттік шөгінділер қалың жиналған аудандарда таралған пайдалы қазбалар түрі-A. Магмалық пайдалы қазбалар B. Шөгінді пайдалы қазбалар C. Магмалық пайдалы қазбалар және шөгінді пайдалы қазбалар 10. Қарағанды, Донец, Кузнец және Рур, Жоғарғы Силезия алаптарында қандай пайдалы қазбалар өндіріледі?A. Тас көмір B. Мұнай C. Табиғи газ

Дұрыс жауаптары:1 - В2 - В3 - В4 - А5 – С6 – А

7 – В8 – А9 – В10 - А

Ү. Бағалау. Сабақ барысында сабаққа белсене қатысқан, сұрақтарға жауап беріп, ойындарда көзге түскен оқушыларғаалдын ала дайындалған карочкалар беріледі, карточкада таудың суреті бар болса «5», қырат «4», жазықтықтың суреті болса«3» деген бағамен бағаланады. Оқушыларды осы жинаған карочкаға байланысты бағалаймын.

ҮІ. Үйге тапсырма: §16-17. Еуразия жер бедері мен пайдалы қазбалары Кескін картаға Еуразияның жер бедері мен пайдалы қазбаларын түсіріп келу.

* * * * *Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылы

Ақшұқыр мектеп-лицейінің педагог-психологыДуйсенбаева Акерке Кайргалиевна

Тақырыбы: «Бала бағдаршамы –ата-ана» атты танымдық сабақ.Мақсаты: Қазіргі таңда баланың дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына ата- ана тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін

жетілдіре отырып, қарым-қатынас орнату.Әдістері: түсіндіру,талдау,тест, жеке жұмыс, ойын.Қажетті құралдар: интерактивті тақта, маркер, ақ парақ, тас, ас бұршақ, құм, бос банка,су, доп, түрлі-түсті қағаздан

қиылған жүрекшелер.Қатысушылар: Ата-аналар.Сабақтың жүрісі. Кіріспе сөз.І. Танысу сәті (сабаққа қатысушы ата-аналар өздерін таныстырады)ІІ. «Жеке таңбасын салу» Ата-аналар ақ парақты төртке бөліп, төмендегі төрт бөлім бойынша сурет салулары керек. 1бөлім: бос уақытты қалай өткізгенді ұнатасыз2бөлім: жақын арада жасаған, мақтан ететін әрекеттер3бөлім: басқаларға қарағанда менің қолымнан жақсырақ келетін іс4 бөлім: алдағы 6 айға арналған менің жоспарым. Жаттығу орындалғаннан кейін ата-аналардан қай бөлімді орындау қиынға соққандығын сұрау. Көпшілігіне төртінші

бөлімді орындау қиынға түседі, себебі алдағы жарты жылға жоспар жасау кімге де қиындық туғызады.Ал, кез келгентабыстың кілті нақты анықталған мақсат пен оған жетудің айқын жоспары екендігін көпшілігіміз ескере бермейміз. Барлықжетістіктердің басты себебі- мақсаттарды анықтау және оларға жете білу. Ата-аналарға баланың бойына жастайынан осыдағдыны қалыптастыруға кеңес беру.

ІІІ. Мұны да білген жөн ! Әдісі: Іс-жүзінде жүргізу (тас, ас бұршақ, құмды пайдалану арқылы)Банканың ішін алдымен тастармен толтыру. Одан кейін ас бұршағын салып араластыру, бұршақтар тас арасындағы бос

жерлерге орналасады.Оның үстіне құмды, одан кейін суды құю. Су банкадағы құмды ерітіп жібереді.Мағынасын түсіндіру: «Біздің өміріміз мына банка секілді. Тастар өміріміздегі ең маңызды нәрселер. Жанұямыз,

балаларымыз, денсаулығымыз, яғни бізді бақытты ететін нәрселер. Ас бұршақтары жеке сіз үшін маңызды болған нәрселер:қызмет,мансап, көлік т.б. Ал құм қалған ұсақ түйектер. Егер банкаға алдымен құмды толтырсақ, онда тасқа да, ас бұршаққада орын болмас еді. Өмірде дәл осындай: егер барлық уақытыңыз бен күш жігеріңізді ұсақ түйекке кетірсеңіз, маңыздынәрселер үшін орын қалмайды. Өмірде тек маңызды деген нәрселермен айналысыңыз.Ең басты сізге не қажет, соған уақытбөліп сол мақсат мүддеңізді орындауға асығыңыз. Ал қалғандары жәй құм ғана. Өмірімізді құм секілді ұсақ түйекке кетіріп

29

алмай, ең маңызды нәрселердің бірі бала тәрбиесіне маңызды көңіл бөлейік.»ІҮ. Сергіту сәті «Қызықты сұрақтар» ойыны.Бұл ойын ата-аналарға сергіту сәті кезінде жүргізіледі. Ойынға қатысушылар шеңбер болып тұрады.Ойынды жүргізуші

допты лақтыру арқылы ата-аналарға кезекпен сұрақтарды қояды. Допты алған ата-ана сұраққа жауап беріп, допты керіқайтарады. Ойын қызықты өтеді.

1.Балаңыздың туған күні?2. Сынып жетекшісінің толық аты жөні?3. Балаңыз қандай өлшемді аяқ киім киеді?4. Балаңыздың парталас көршісі кім?5. Кеше сабақтан қандай баға алды?6. Балаңыздың сүйікті асы қандай?7. Балаңыз қандай түсті жақсы көреді?8. Балаңыз спорттың қандай түрін жақсы көреді?9. Балаңыз 1 сыныпқа қай жылы барды?10.Балаңызды еркелетіп қандай сөз айтасыз?11. Балаңыз сізді ренжіткенде, ең алдымен қандай сөз аузыңызға түседі? т.с.сҮ. «Сіз қандай ата-анасыз?» атты тест жұмысын орындату және нәтижесімен таныстыру.Шарты: зейін қойып сұрақтарды оқыңыз және шын мәніндегі жауапты беруіңізді сұраймыз.Жауаптар:А) қолымнан келеді және әр кезде солай жасаймын.Ә) қолымнан келеді, бірақ әрқашанда олай жасамаймын.Б) қолымнан келмейді. 1. Кез -келген жағдайда жұмысыңыздың барлығын тастап, балаңызбен айналысу қолыңыздан келе ме?2. Баланың жас ерекшелігіне назар аудармай, ақылдасу қолыңыздан келе ме?3. Баланың алдында жасаған қателігіңізді мойындау қолыңыздан келе ме?4. Өзіңіз қателескеніңіз үшін баланың алдында кешірім сұрау қолыңыздан келе ме?5. Егер баланың қылығы сіздің ашуыңызды келтірсе, өзіңізді ұстау қолыңыздан келе ме?6. Өзіңізді баланың орнына қою қолыңыздан келе ме?7. Бір уақытқа өзіңізді ертедегі қайырымды ханша немесе би ретінде елестете алу қолыңыздан келе ме?8.Бала кезіңізде болған оқиғаның тәрбиелік мәнімен айтып беру қолыңыздан келе ме?9. Баланың жүрегіне ауыр тиетін сөздерді әрқашан айтпау қолыңыздан келе ме?10. Баланың жақсы тәртібі үшін оның арманын орындап беру қолыңыздан келе ме?11. Не істесе дағы өз білгенін жасауына балаға бір күн бөлу қолыңыздан келе ме?12. Егер де сіздің балаңыз басқа бір баланы ұрып не итеріп жіберсе немесе күнәсіз жазаласа, eлеп- ескермеу сіздің қолыңыздан келе ме?13. Балаңыз егер де бір нәрсені алып бер деп жылап сұранып тұрса, сіз осыған ұстамдылық ете білу қолыңыздан келе ме? Кілті: А- 3ұпай, Б-2 ұпай, В-1 ұпай. 16 ұпайға дейін– бала тәрбиесі Сіз үшін үлкен қиыншылық туғызады. Сізге не білім жетіспейді, не болмаса балаңызды

жеке тұлға ретінде жасауға ниетіңіз, ұмтылысыңыз жетіспейді. Баланы тұлға ретінде қабылдауға назар аудару қажет. Сол себептен педагогтан және психологтан кеңес алуды ұсынамыз.

16-30- Сізде ең бірінші дәрежеде тұратын мәселе ол балаға деген қамқорлық.Сізде тәрбиешінің қабілеті бар, бірақ іс жүзінде Сіз оны әрқашан қолдана алмайсыз. Кейде тым қаталсыз, кей жағдайда тым жұмсақсыз. Сізге баланы тәрбиелеуге мән берген өте қажет деп ойлаймыз.

30-39- өміріңіздегі ең қыматты адам- балаңыз деп санайсыз. Сіз балаңызды түсініп қана қоймай, оны тереңірек білгіңізкеледі және оған үлкен құрметпен қарайсыз. Сіз ең таңдаулы озық тәрбиелік әдістерді және тұрақты тәртіп жолдарын ұстанасыз. Сіз өте дұрыс бағыттасыз және болашақта жақсы нәтижеге ие боласыз.

ҮІ. «Жүрек жылуы» Ата-аналарға жүрекшелер таратылады.Сол жүрекшеге балаларына деген жақсы лебіздерін жазу, ұсыну.ҮІІ. Қорытынды

* * * * *Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылы

Ақшұқыр мектеп-лицейінің педагог-психологыДуйсенбаева Акерке Кайргалиевна

Тақырыбы: «Сенім – менің серігім» психологиялық тренинг сабақ Мақсаты: оқушылардың бойына сенімділікті орнату, стрессті жеңудің жолын көрсету, жағымды көңіл-күй

қалыптастыру. Әдістері: түсіндіру,талдау, жеке жұмыс, ойын жаттығулары.Қажетті құралдар: интерактивті тақта, маркер, ақ парақ, әуен, қызыл кілемше т.б. Қатысушылар: ҰБТ тапсырушы 11-сынып оқушылары, көрермен мұғалімдер. Сабақтың жүрісі: Кіріспе сөз.Жүргізуші: Құрметті мұғалімдер және оқушылар қазір өткелі отырған «Сенім-менің серігім» атты тренинг сабаққа қош

келдіңіздер! Сабаққа көтеріңкі көңіл-күймен қатысып, қызықты өткізейік. Адамның өз-өзіне, өзгелерге сенім білдіруі адамның өмірге деген құштарлығын оятып, қызығушылығын арттырады. Егер

де біз сенімді өмірлік серік қылсақ өз құндылығымызды түсінуге, ойлаған мақсаттарымызға жетуге көмектеседі. Әрине,

30

өмір болған соң әрқайсымыз қорқыныш, сенімсіздік, сәтсіздік сезімдерін бастан өткіземіз. Бойымыздағы сенімділіктітөмендететін адамда кейбір кедергі ойлар туындайтын кездер де болады. Қазіргі таңда сендерді мазалайтын ой ҰБТ-денжоғары ұпай жинау,өздерің қалаған оқу орындарына түсу.Қазір біз өзімізді мазалайтын кедергі ойлардан арылу үшін «Мағанне кедергі?» жаттығуын орындаймыз.

«Маған не кедергі? » жаттығуыОқушыларға қалам, парақ және 5 минут уақыт беріледі. «Маған не кедергі» тақырыбына тізім жасайды және әр оқушы

өздерінің жазған кедергілерін оқиды. Топта талқылау. Бізге не кедергі екенін білген кезде, бізге жағдайды өзгерту жеңіл болады. Егер адам нақты кедергіні

сезінсе, оның қайдан шыққанын оңай түсінеді және одан шығар жол таба алады. «Менің мақсатым...» жаттығуы Әрбір оқушы өзінің мақсатымен таныстырып өтеді. Оқушылар екі топқа бөлініп кезекке тұрады. Музыкалық әуен

жіберіледі. Жүргізуші әр оқушының мақсаты болып белгіленеді. Содан кейін оқушылардың кезекпен көздері байланады,олар жүргізушіні тауып жетулері керек.

Талдау: Мақсатыңа жету оңай болды ма? Қандай сезімде болдың? Оқушыларға мақсатқа жету жолында әр түрлікедергілердің болатынын және әр кім әр түрлі жолмен жететінін түсіндіру,қандай жағдайда да сенімдерін жоғалтпаудыұғындыру.

«Өзіммен өзім» жаттығуыОқушылар жайланып отырады, әдемі әуен жіберіледі. Оқушыларға мына мәтін оқылады: Көз алдарыңызға үлкен жасыл

ағаштың астында, самал жел мен көлеңкеде, тыныштықта жатырмын деп елестетіңіздер. Әрқайсымыз өзіміздің 5 жылданкейінгі өмірімізді көз алдымызға елестетеміз. Немен шұғылданып жүрсіз? Неге жауаптысыз? Қасыңызда кімдер бар? Қайжерде тұрасыз? Қандай маман иесі болдыңдар? Осылардың барлығын көз алдымызға елестетіп, ойымызды жинақтап, қазіргіәлемімізге оралайық.

«Қабылдау комиссиясы» рөлдік ойыныБұл ойынға оқушылар оқуын бітірген, белгілі бір маман иесі ретінде қатысады. Қатысушы мұғалімдер арасынан

мамандарды жұмысқа қабылдайтын қабылдау комиссиясы құрылады. Қабылдау комиссиясы алдында әр оқушы өзініңкөрсететін қызметі, қабілеттері, бейімділігі, жетістіктері туралы айтып, өзін-өзі жарнамалайды.

Талдау: Қабылданушының комиссиямен әңгімесі мен мінез-құлқы, сонымен бірге «қабылдау комиссиясы» мүшелерініңәрекеті талқыланады.

«Мен жұлдызбын» жаттығуы Әрбір оқушыға қазіргі таңдап отырған мамандықтарының жұлдызы болатынын сезінуге мүмкіндік беру.Оқушылар жерге жайылған қызыл кілемшенің екі жағына бөлініп, бір-біріне қарама-қарсы тұрады. Әуен жіберіледі. 20

жылдан кейінгі елбасымыздың қабылдауына жиналып тұрған мамандар. Жүргізуші оқушылардың аты-жөнін атап шақырғанкезде (мысалы: медицина ғылымдарының докторы, «Ең білікті маман-2030» байқауының жеңімпазы Құралбаева АйданаНығыметниязқызы) қызыл кілемшенің үстімен көрермендерге қарап, екі қолын жоғары көтеріп, күлімдеп жүріп өтеді.

Қорытынды Сеніміңнен сен биікте тұрасың,Сонда саған басын иер құзар-шың.Сенім-патша,сенім-қыран,сенім-жыр,Арманыңның асқарына шығарсың.

* * * * *

Оңтүстік Қазақстан облысы,Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Куралова Ділдара

Қысқа мерзімді жоспар

Күні: 13.03.2015 Пәні:Қазақ тілі Сынып: 8 «А»

Сабақтың тақырыбы: Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілеріСабақтың мақсаты: Құрмалас сөйлемнің арасына қойылатын тыныс белгілері туралы үйрету,

құрмалас сөйлемнің түрлерін ажырата білуге сөйлем мүшелеріне талдай алуғадағдыландыру.

Оқыту нәтижелері: Құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері туралы түсінік қалыптасады,тынысбелгілерді қоюды меңгереді. Салалас пен сабақтасты ажырата алады.

Негізгі дерек көздер: Оқулық, таратпа материалдар, стикерлер, проектор,слайдтар ,ноутбук Сабақтың барысы:Сабақтың

кезеңдеріМұғалімнің іс-әрекеті

Оқушы іс-әрекеті Ресурстар,көрнекіліктер

Ұйымдастыру кезеңі

(3 минут)

А 4 парағына қима қағаздарды жапыстыру және стикерді түсін таңдап алу арқылы топқа бөліп отырғызамын.

Оқушылар қима қағаздар арқылы екі топқа бөлініп отырады.

Қима қағаздары,стикерлер

Үйтапсырмасын

сұрау(5 минут)

Берілген мәтін бойынша сатылай комплексті талдау жұмысын тексеріп сұрақ-жауап ұйымдастырамын

Оқушылар қима қағаздарына жазылған сұрақтарға жауап береді

Қима қағаздары,стикерлер

31

Ой қорыту(5 минут)

Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері туралы мәлімет беремін

. Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері туралы мәлімет алады және сайдтағы сөйлемдерге тиісті тыныс белгілерді қойып оқиды

Оқулық ,слайд

Миға шабуыл(15 минут)

Қызықты сұрақ-жауап ұйымдастырамын Оқушылар сабақ барысында он сұрақтан тұратын қызықты сұрақтарға жауап береді

Оқулық,үлестірмелі қималар

Мағынанытану

(3 минут)

Стикерлерге деңгейлік тапсырмалар жазылған , сөйлемдерден бағыныңқы, басыңқы сөйлемдерді табу тапсырмасын беремін

Оқушылар сойлемдерді оқып , сөйлемдерден бағыныңқы, басыңқы сөйлемдерді тауып оқып береді

стикерлер

Сергіту сәті(3 минут)

«Тропикалық жаңбыр»ойнын ойнатамын Қимылдар жасап,бойларын сергітеді.

бейнеролик

Сабақтықорытындылау(5 минут)

Топ арасында тақырыпқа байланысты А6 парағынақима қағаздарда салалас сабақтас құрмалас сөйлем- дердің жалғаулықтарын жа -зып араластырып тастай-мын

Оқушылар қима қағаздарда жазылған салалас сабақтас құрмалас сөйлемдердің жалғаулықтарын ажыратып А6 парағына жапыстырадыда қорғап береді

Қима қағаздары, А6парағы

Оқушылардыңөзін-өзі бағалауы

(2 минут)

Өтілген тақырып бойынша оқушылардың білімдерін анықтау үшін топтық бағалау жасатамын.

Топ бір-бірін бағалайды,өздеріне берілгенбағаны нақтылайды.

Екі жұлдыз,бір тілек жазылған стикерлер

Үйге тапсырма(3 минут)

224-жаттығу «Көңіліміздегі түрлі ойлар» тақырыбында шағын пікір жазып,сыңары -ларының арасына қос нүкте , нүктелі үтір, сызықша қойылған құрмалас түрлеріне мысалдар келтіріңдер

Үй тапсырмаларын белгілеп алады.

Оқулық

Кері байланыс«БББ»

(2 минут)

«Қураған ағаш.» ойынын ойнату Сабақ барысында нені білді,не түсінді деген сұрақтарға жауап ретінде өз ойларын стикерлер жазып жапыстырады.

үлестірмелістикерлер,слайд

Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

бастауыш сынып мұғалімі Ермекбаева Гулдана Тлеубаевна Дүниетану 4-сыныпТақырыбы:Жер-шар тәріздес дене. Глобус-жердің дәл үлгісі

Мақсаты: Жердің пішіні туралы түсінік беру және оның шар тәріздес екендігі туралы дәлелдерментаныстыру.

Глобус-жер шарының пішінін дәл бейнелейтін шағын үлгісі екендігін түсіндіру.Міндеттері - Тапсырмаларды орындата отырып,өсімдік мүшелеріне жаңа ұғым тудыратынына

көз жеткізу;- Оқушылардың сөйлеу мәдениетін арттыру,ой қорыту,пікір айту дағдыларын жетілдіру.

Күтілетін нәтиже: Топтық жұмыс арқылы оқушылар өзіндік ізденіске бағыттап,шығармашылықпен жұмыс істеу дағдылары артады; Тапсырмаларды талдау арқылы еркін ойлау,өз көзқарасын жеткізу,дәлелдей білу,өзгені тыңдау,тұжырым жасай білу қабілеттері жетіледі; Әр оқушы өз-өзіне баға береді,өзіндік пайымын жасайды,тәрбиелік,тағылымдық мәнін ұғынады.

Түйінді түсініктер: Оқушылардың жер планетасы туралы танымын шыңдау,қызығушылықтарын арттыру.

Сабақ барысы:Кезеңдері,м

одульіМұғалімнің іс-

әрекетіОқушының іс-

әрекетіТапсырмалар

мазмұныБағалау Ресурс

тар

32

Ұйымдас-тыру

(3мин)

Оқушылармен амандасу,түген-деу,сабаққа қатысуын қадағалау.Бүгін-гі сабақтың мақсат,міндет-терін қою.

Оқушыларды топқа бөлу.

Сабаққа даярланады, жинақталады,жаңасабаққа ден қояды.Топқа бөлінеді,топ ережелерін бекітеді.

Стикерлер үлестіріледі.Әркім өзі таңдаған сөздері туралы түсінік бере отырып,топқа бөлінеді.

Бағалау критерийлері және оқышының аты-жөні жазылған кесте беріледі.

Өзара кри-терийалды баға-лау, өл-шемдерімен та-нысады.

Күр-делі сөздер жа-зылған үлес-тірмелі кар-точкалар

Көркем жазу:

(3мин)

Ауызша сұрау. Психологиялық трениг.

Қайырлы күн,достым!Сәрсенбінің сәті,Сәттілікке толсын!Бүгінгі алар бағамыз,Кілең бестік болсын!

Өзін-өзі ба-ғалау.

Зерттеу жұмысы.АКТ-ны пайдалану

№ «Ұлттықақпараттандыру орталығы»АҚ

(5мин)

АКТ-ны пайдалана отырып топтық тапсырмаларды орындату. Тапсырманы орындау барысында топтың жұмысын қадағалау,бағыт-бағдар беру.

Топта біріге отырып,талқылау.Талқылау барысында топта

бір-бірін тыңдау,ортақ шешімге келу.

1-тапсырма:-Күн жүйесінің құрамы

қандай?-Күн дегеніміз не?2-тапсырма:-Күннің бетіндегі қызу

қандай?-Терең қойнауында ше?3-тапсырма:-Күн мен жердің ара

қашықтығы қандай?4-тапсырма:-Күннің жарығы мен

жылуының жер беті үшін маңызы қандай?

Бірін-бірі ба-ғалау.

Флип-чарт-тар, мар-керлер,түрлі-түсті қағаз-дар,желім,т.б.

Жаңа сабақ.

АКИ-ны пайдалану

№4293(5мин)

Жер-шар тәріздес дене,глобус-жердің дәл үлгісі екенін таныту.Құрлықтың жан-жағынан мұхиттармен қоршалған ірі бөліктері материктер екеніне оқушылардың көзін жеткізу.

Берілген сөздерден сөйлем құрастыру.Өздері тірек-сызбамен қорытындылайды.

Мәтінмен жұмыс.Ой қозғау.Тапсырмаларды

орындау.

Өзін-өзі бағалау.

Интер-активті тақта.

Оқулықпенжұмыс.

(10мин)

Әр топтың жұмыс жүргізу барысын бақылау,бағыт беру.

Жеке жұмыс.Оқушылар

тақтаға тізбектей орындайды. Оқушыларме н бірлесе отыра, берілген тәжірибені жасау.

1-топ.Мұхиттар аттын жазу.

2-топ.Материктер атын жазу.

3-топ.Глобус суретін салу.

4-топ.Жер-шар тәріздес дене(эссе)

Өзін-өзі бағалау.

Топтың бағалауы.

Флип-чарт-тар, мар-керлер,түрлі-түсті қағаз-дар,желім,т.б.

Шығармашылықпен жұмыс.

(10мин)

Әр топқа өз бетіншеберілген сурет бойынша тірек сөздерді пайдаланып,мәтін,өлең құрастыруды тапсырады.Оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге баулиды.Оқушылардың жұмыстарын қадағалайды,жетекшілік жасайды.

Топтық жұмысқадаярланады.

Әр топ өздеріне берілген тапсырмалармен жұмыстанады,бірігіп атқарған жұмыс нәтижесін бір оқушы көретеді.

Оқушылар мұхиттар мен материктерді жарты шарлар картасынан көрсетеді.

1-2 топ. «Жер - ана» эссе жазу.

3-4 топ.Жер туралы мақалдар жазу.

Топтың бағалауы.

Флип-чарт-тар, маркерлер, түрлі-түсті қағаз-дар,желім,т.б.

33

Сабақты қорытындылау.

Акт №4292

(5мин)

Бүгінгі сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау,үйге тапсырма беріледі.

Уақыты:5минут Тест тапсырмасын орындату

Әр топ оқушыларын өзарабағалау парағы арқылы бағалату.

(қалыптастырушы баға)

«Бүгінгі сабақтан алған әсерім...» рефлексия жазу.

Үйге тапсырма:

Күн мен жер планетасының ортақ қасиееттерін жазу.

Оқу құралдары.

Кері байланыс.

(оқушылар рефлексиясы)

Бүгін мен не үйрендім?Маған не

ұнады/ұнамады?Жаңа сабақ бойынша

сұрақ немесе пікірің...

Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

бастауыш сынып мұғалімі Жахина Қарлығаш Серікқызы 1-сыныпПәні: сауат ашу

Сабақтың тақырыбы:«Әлди, әлди» өлеңі. Жіңішке айтылатын сөздер.Мақсаты:

-Әлди,әлди өлеңін түсіндіру, жіңішке дауысты дыбыстарды меңгерту. -Көркем жазу, ауызекі тілдерін, жүйелі сөйлеу дағдыларын, жазу сауаттылықтарын арттыру.-Үлкенді сыйлау, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу.

Көрнекілік: интер белсенді тақта пайдалану, оқулықСабақтың түрі:жаңа білім беруПәнаралық байланыс: музыка, ағылшын, дүние тануСабақтың барысы:I. Психологиялық дайындық.Үлкенге де сіз,Кішіге де сіз,Барша жанды құрметтеп,Бас иеміз біз!

Отыра қойыңдар. Бүгінгі сабағымыз ерекше өтпек. Себебі біздің сабағымызға қонақтар келіп отыр. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.Үйге берілген тапсырманы «Адасқан төлдер» ойыны сұрақтар арқылы тексеру.Балалар біз нелердің суреттерін көріп тұрмыз? Төлдердің. Дұрыс айтасыңдар, балалар бұл төлдер адасқан төлдер екен.

Бұларды біз аналарына қосуымыз керек. Ол үшін әр төлдің өз тапсырмасы бар екен.Сол тапсырманы орындайық. Дұрыс орындаған балаға гүл беріп отырамын, сабақтың соңында кімде, қанша гүл бар екенін анықтап бағалаймыз.

Ой қозғау. 1.Сиырдың төлі-бұзау. Төрт түлікті ата.2.Жылқының төлі-құлын. Төрт түліктің пайдасы қандай?3.Қойдың төлі-қозы. Төрт түлікті ағылшынша ата. Түйе-камел, жылқы-хос, сиыр-кау, қой-шип, ешкі-гоут.Ешкінің төлі-лақ. Төрт түлік туралы тыйым сөздер айт.4.Түйенің төлі- бота. Ешкі сөзіне дыбыстық талдау жаса.Өте жақсы. Адасқан төлдерді аналарына қосып бердік. Аналары сендерге алғысын білдіріп жатыр. Біз сонымен төрт түлік жайлы өткен болатынбыз. Төрт түліктің бізге пайдасы өте көп. Болашақта біз төрт түлік туралы

көп мәліметтермен танысатын боламыз. Сонымен балалар біз дауысты дыбыстар туралы өткен болатынбыз. Дауысты дыбыстар неше топқа бөлінеді? Екі.Жуан

дауысты дыбыстар: а,о,ы,ұ және жіңішке дауысты дыбыстар:ә,е,ө,і,ү.Ендеше біз бүгінгі сабағымызда «Әлди, әлди» өлеңі арқылы жіңішке айтылатын сөздермен танысамыз.Қазір жылдың қай мезгілі? Қыс. Қыс мезгілінен кейін қай мезгіл? Көктем. Көктем айларын атап жіберіңдерші. Наурыз,

сәуір, мамыр. Көктем мезгілінде қандай мерекелер бар? 22-наурыз, 8-наурыз аналар мерекесі. Видео көрсету. Не тыңдадық? Ән. Қандай ән? Бесік жыры. Бесік жырын қашан айтады? Баланы бесікке бөлегенде тынышталуы үшін,

ертерек ұйықтауы үшін айтылатын жыр. Бесікке не үшін бөлейді? Дене бітімі сымбатты және өте таза болсын деп бөлейді. Бесік жырынсыйлайтын кім бізге? Аналарымыз бен әжелеріміз . Аналары баласы үшін бәріне дайын. Кімнің анасы?

Біздің анамыз. Біз анамызды жүрегімізбен сыйлаймыз. Алдағы келе жатқан 8-наурыз аналар мерекесіне анамызға сыйлық жасаймыз. Сыйлықты қайдан аламыз? Әрине дүкеннен

аламыз. Бірақ дүкенші бұл гүлдерді сендерге тегін бермейді. Сендер гүлді өз білімдерің арқылы аласыңдар. Кім көп гүл жинайды сол балалар анасына гүлді беріп, анасын қуантады. Анамызды қуантуға дайынбыз ба? Олай болса балалар құмыраға гүл жинайық.Гүлдердің өзінде тапсырмалар бар екен. Сол тапсырмаларды орындайық.

І гүлдің тапсырмасы: 41-жаттығу. 1. Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Әлди, әлдиӘлди, әлди, ақ бөпем,Ақ бесікке жат, бөпем.Жылама, бөпем, жылама,Жілік шағып берейін, Жілігіңнің басына

34

Үкі тағып берейін.2. Қарамен жазылған сөзде неше дауысты дыбыс бар? Олар жуан ба, жіңішке ме?Бұл сөздер неге дауысты дыбыстар? Ереже: сөздегі дауысты дыбыстар жіңішке болса, сөз жіңішке айтылады. Қандай сөздер балалар? Мысалы: жілік, үкі,

дәптер, терезе, киік, өзен, күрек. Өте жақсы. Гүл құмыраға салынды.ІІ гүлдің тапсырмасы: Суретпен жұмысСуретке назар аударайықшы. Суретте үйдің ішінде кімдер отыр? Ата-әже, ана-әке, ұл бала, қыз бала.Сөйлем құрату. Балалар сендердің аналарыңның әкесі мен анасы сендерге кім болады? Нағашы ата. Нағашы әже. Өте

жақсы. Бәрі бір үйде тұрса қалай атаймыз? Отбасы.Сендер ағылшын тілінен де өттіңдер маған ағылшынша бұл сөздер қалай аталатынын айтып беріңдерші. Ата-гранд фазе,

әже-гран мазе, ана-мазе, әке-фазе, ұл бала-сан, қыз бала-дотә, нәресте-бейби. Сендер бұл сөздердің орысшасын білесіңдер ме? Ата-дедушка, әже-бабушка, әке-папа, ана-мама. Жарайсыңдар балалар!Шығармашылық тапсырма: Оқушылар өз отбасылары туралы таныстырып өту. Олай болса келесі гүлдің тапсырмасын

орындайық.ІІІ гүлдің тапсырмасы: «Ойлан тап» ойыны. Берілген сөздер: сәбіз, қарбыз, қоян, шар, доп, гүл. Жарайсыңдар! Келесі гүлді құмыраға салайық енді. Гүл құмыраға салынды. Балалар санап көрейікші неше гүл болды? ІV гүлдің тапсырмасы: Суретпен жұмыс. Мұқағали Мақатаев Алматы облысы Нарынқол ауданында дүниеге келген. Қазақтың ақиық ақыны. Балалар ақиық

дегеніміз не? Ақиық-мықты ақын. Тапсырмасы 42-жаттығу«Құттықтаймын, мама, туған күніңмен» өлеңін жаттап алыңдар. Біз бұл өлеңді музыка сабағынан жаттаған

болатынбыз. Сергіту сәті ретінде осы өлеңді қонақтарға айтып берейік. Осы өлең шумақтарындағы Мен тілеймін саған Ұзақ өмірді! Жіңішке айтылған сөздерді атаңдар. Олардың құрамындағы дауысты дыбыстар жуан ба, жіңішке ме?V гүлдің тапсырмасы:Дәптермен жұмыс.Терме диктант.Тек жіңішке дауысты дыбыстар тұрған сөздерді теріп жазу.Дәптерімізді көлбеу қойып, тап-таза әдемі етіп жазайық. Ата, әже, ана, әке, аға, әпке, көке.Тақтамен жұмыс.Әже, әке, әпке, көке.VI Құмыраның тапсырмасы: Соңғы анамызға беретін құмырамыздың тапсырмасы: Кімнің суретін көріп тұрсыңдар? Әжесі мен немересінің суреті.Немере дегеніміз кім? Ұлдың баласы. Олай болатын болса, өлеңді түсініп оқыңдар. Оқулықпен жұмыс.

Мұғалімнің оқуы Жеке оқушының оқуы Рөлге бөліп оқуы

Әжесі мен немересі-Жүрегім кім менің?-Мен!-Тірегім кім менің?-Мен!-Жаным кім менің?-Мен! -Ботақаным, бағлан қозым,Не деген тәтті баласың өзің!-Қасыңда боп әрдайым, Мен ешқайда бармаймын. Қ.ЫдырысовБекіту.Сұрақ қою арқылы

1. Жуан дауысты дыбыстарды ата. 2. Жіңішке дауысты дыбыстарды ата.3. Сөздегі дауысты дыбыстар жіңішке болса, сөз қалай айтылады? Жіңішке айтылады. 4. Әлди, әлди өлеңін кім айтады?

Қорытынды-Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?-Анамызға өз біліміміз арқылы гүл жинадық. Аналарың мен әжелерің қуанатын болды. Әр уақытта ұстаздарды,

үлкендерді ренжітпей, сыйлап, ақылды бала болып өсейік. Осы гүлді анамызға апарып қуантамыз. Келесі сабақтарда қолданөзіміз гүл жасаймыз.

Сабақты бағалау. Бүгінгі сабаққа өте жақсы қатысқан оқушыларды гүлдерін саната және мадақтай отырып бағалау.

Үйге тапсырма: Әркім өз отбасы жайлы суреттер көрмесін жасап келу. 45-бет «Әлди, әлди» өлеңі жаттап келу.

35

Оңтүстік Қазақстан облысы , Сайрам ауданы№28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Торегелдиева Жанат КуралбековнаҚазақ тілі пәнінен қысқа мерзімді жоспар. 7 «А»-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: Етістіктің райлары туралы түсінік беру, танымдарын кеңейту. Алған білімдерін пысықтап, үйренген нәрселерін күнделікті өмірде тиімді пайдалану.

Күтілетін нәтиже Етістіктің түрлерін ажырата біліп, күнделікті сабақ жазу барысында сауатты жазу.

Сілтеме 7-сынып қазақ тілі оқулығы , 257 – 347- беттер, Сабақта қолданылатын материалдар: 1. Оқулық 2. Кеспе қағаздар 3. Ереже жазылған кесте 4. АКТ 5.

Электронды оқулық Оқыту әдістері: Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс- тәсілдер,СТО , АКТ, көшбасшылық,

оқыту үшін бағалау Полиглот Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеті:

Сабақ барысы

Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Қажетті құралдар

І. Ұйымдастыру кезеңі2 минут

Оқушыларды түгендеп, журнал толтыру, кезекшімен сұхбат.

Кезекші сабақта жоқ оқушыны айтады.

Сынып журналы

Ынтымақтастық атмосферасынқалыптастыру

.2 минут

Суреттегі нәрсені ыммен түсіндіру әдісі

Түрлі кейіпке еніп тапсырма орындайды.

Түгел қатысады. Дене қимылдарын жасайды.

суреттер

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру5минут

Кеспе қағаздарын таратып өткен тақырыптар бойынша жауап сұраймын. «Өрмекшінің торы» әдісі арқылы үй тапсырмасын қайталау

.Берілген сұрақтарға жауап береді. Жіпті өзара тарқату арқылы сұрақтарға жауап беру.

Оқулық,кеспе қағаздар, жіп, сұрақтар

Топқа бөлу 2минут

Мақал- мәтелдер арқылы топқа бөлінеді

Суреттерді құрастыру арқылы мақал- мәтелдерді тауып оқиды, мағынасын ашып, етістікті тауып, рай түрін анықтап түсінік береді.Топқа бөлініп атын ,ұранынтауып айтады.

суреттер

ІІІ. Жаңа сабақ

Тақырыптыашу

5минут

«Қайталау- оқу анасы» деп бекерге айтылмаған. Ендеше, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қалай деп ойлайсыңдар? ( жауап: етістіктің райларын қайталау).

1. Электронды оқулық арқылы таныстырылым.

2. Полиглот әдісі арқылы тапсырмалар орындау

Берілген сұрақтарға жауап береді. Өз ойларын ашық айтады Оқулықта айтылғандарды назар салып тыңдап алып тапсырма орындайды.. .

2. Берілген суреттерге қарап көп нүктенің орнына тиісті сөзді тауып айтады. Қазақ, орыс, ағылшын тілдеріндегі аудармасын тауып айтады.

Таныстырылым, суреттер,электронды оқулық.

Тапсырма10 минут

Топқа тапсырма береді. І топ«Венн» диограммасымен райдың

түрлерінің ұқсастықтарын, ерекшелігін жаз.

ІІ топ «Топтастыру» диограммасымен райдың түрлерінің ұқсастығын жаз.

Әр топ өздері сөйлем құрап тақтаға жазып талдап береді.

Оқушылар топ болып берілген тапсырманы орындайды, қорғайды.

Ережеге бағынуды, уақытты ұтымды пайдалануды да естен шығармайды.

Тақтамен жұмыс.

Оқулық, дәптер, маркер, стикер, плакат.тақта

ІҮ. Сергіту сәті

2 минут

«Көңіл- күй» әдісі арқылы тапсырма орындау.

Берілген сөйлемді түрлі кейіпке еніп орындау.Тренингке қатысады

Музыка, суреттер.

Ү. Пысықтау 9 минут

Шығармашылық тапсырмаЖеке жұмыс «Бақыт деген не?»

Берілген тақырыбында ой толғау жазады.

дәптер

ҮІ. Қорытынды 2 минут

Сабақты қорытындылайды. «ия», «жоқ» орындығы арқылыСұрақ – жауап әдісі

Оқушылар жауап береді Оқулық, кеспе қағаздар

36

Кері байланыс 2 минут

Стикерлерге сабақтан алған әсерлері туралы жазып, «Тілек ағашына»жапсыруға тапсырма береді.

Тақтада ілулі тұрған «Тілек ағашына» сабақтан алған әсерлері туралы жазылған стикерлерлерін жапсырады.

«Тілек ағашы» суреті Түрлі- түсті парақшалар

ҮІІ. Үй тапсырмасы 2минут

Етістіктің райларын қайталап, «Атаңның баласы болма, адамның баласы бол» тақырыбында ойтолғау жазып келіңдер.

Тапсырмаларды мұқият тыңдап, түртіп алады.

күнделік

ҮІІІ. Бағалау 2минут

Сабақ барысында алған балдарын қорытып, бағалау

Сабақта алған бағаларын күнделіктеріне қойдырады.

күнделік

Жуманазарова Гулнар Тожибаевна Бастауыш сынып мұғалімі

Б.Соқпақбаев атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Шардара қаласы

Тақырыбы: Ара мен Шыбын Оспанхан ӘубәкіровСабақтың мақсаты:1.Білімділігі: оқушыларға «Ара мен шыбын» мысалының мазмұнын меңгерту. Мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай

жасау.2.Дамытушылығы: өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып

сөйлеуін,шығармашылық ойлауын дамыту.3.Тәрбиелігі: еңбек сүйгіштікке, қонақ жайлылыққа және жаман әдеттен аулақ болуға тәрбиелеу.Сабақтың түрі: сайыс - сабақ.

Әдісі: ЖИГСО , СТО, сұрақ - жауап, талдау, әңгімелеу.Көрнекілігі: автор портреті, суреттер, сызба,үлестірме қағаздарСабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі:

А) Топқа бөлуІ топ – «Оқу» тобы

ІІ топ – «Жазу» тобыІІІ топ – «Өнер» тобы.( Топтың аты тақтаға ілінеді. Топ басшыларына ұпайды есептейтін бағалау парағы беріледі. Олардың міндеті – жауап бергенөз тобының балаларын белгілеп отыру. Жинаған фишканы санап, әр топтың ұпайы есептеп шығарылады. Топтың аты жазылған әрбір қалташаға ұпайды салып отырады.)

2.Психологиялық дайындық Жүректен жүрекке 3.Үй тапсырмасын сұрауА) Аққу , Шортан Һәм Шаян (жатқа)Б) «Сиқырлы сандықша » ойыны.Ойынның шарты : билет таңдап алады, сұраққа жауап береді. Дұрыс жауап берсе, сыйлық бар.4. Жаңа сабақА) Ребусты шешу. Шешуі : Ара мен ШыбынБ) КіріспеАвтор туралы қысқаша дерек.

Оспанхан Әубәкіров 1934 жылы туып, 1986 жылы қайтыс болған. Ол Алматы облысы Жамбыл ауданы Қарақастек ауылында дүниеге келген. Құрманғазы атындағы Алматы Өнер институтының театр факультетін бітірген. Оның «Қоңырау», «Бөдене», «Күлкіңіз келе ме?», «Анау мен Мынау», «Бір дорба», т. б. көптеген жинақтары бар. Оспанхан Әубәкіров – талантты сатирик. Сатирик деп адамның бойындағы теріс қылықтарды сынап, мысқылдап жазатын жазушыны айтамыз.В) Үнтаспадан «Ара мен Шыбын» мысалын тыңдату .

Ара мен Шыбын туралы не білеміз? Ара-бал жинайды. Араның балы тағам ретінде пайдаланылады және көптеген ауруларға ем.Уы да дәрі.

Шыбын-буын аяқтыларға жатады.Шыбын жәндіктерге азық.Шыбынның өлексесі топыраққа сіңіп қара шірікке айналады

Г) «Кім мықты? » ойыныА). «Өнер» тобының тапсырмасы. Ара мен Шыбын қанатын жамылып, сахналау.

Ә). «Оқу» тобы мысалды суреттеп береді.Постермен жұмыс .Б). « Жазу» тобы Ара мен Шыбын жайлы «Егер мен Шыбын болсам...» тақырыбына эссе жазады.

5. Дәптермен жұмыс . Өзіндік жұмыс: Сипаттау.Шыбын (қандай?) Ара (қандай?)Жалқау ұқыптыӨтірікші ұйымшыл

37

Арамтамақ еңбекқорНас шыншылТұрақсыз пайдалы

6. «Ойлы болсаң , озып көр» сайысы1- топ «Өнер» тобы Қонақ жайлы тақпақ ,мақал-мәтел айту.2-топ «Оқу» тобы Еңбек туралы тақпақ , мақал-мәтел айту.3- топ « Жазу» тобы Жалқаулық , еріншектік туралы тақпақ , мақал-мәтел айту.7.Сабақты пысықтауА) Ханталапай ойыны Топ мүшелері үлестірме қағаздардағы сұрақтарға жауап береді. 8. Анализ сатысы. Тақырыбы: Ара мен Шыбын Авторы: О. Әубәкіров

Жанры: мысал Кейіпкерлері: Ара, ШыбынНегізгі идея: Ара сияқты еңбекқор, қонақжай, талапты, адал болу.Қорытынды: Жалқаулықтан, еріншектіктен, жаман қасиеттерден аулақ болу.

9.Абай өсиеті бойынша сабақты қорыту.Кеселді, жалқау, қылжақпас,Әзір тамақ, әзір ас.Сыртың – пысық , ішің – нас,Артын ойлап ұялмас .( 6 қара сөзінен)11.Ара тілегі (видео)

12.Бағалау. Топ басшылары өз топтарының мүшелерін бағалайды. Жинаған жетондарына қарай , үздік топты анықтау.Кері байланыс Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

13.Үй тапсырмасы Мазмұндау.* * * * *

Жарқынбаева Рано ТүзелбайқызыБастауыш сынып мұғалімі

№104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы

Сабақтың тақырыбы: «Бірлігі жарасқан халықпыз»Сәлемдесу: Қонақтармен сәлемдесу.Мақсаты: Балалардың «достық», бірлік, халық құндылығы туралы түсініктерін кеңейту.А) Біліміділігі: халықтар достығы, жарастығы, бірлігі туралы түсінік қалыптастыру.

Өтілетін кезеңі

Топ атау

Психологиялықсаба

қ

Шаттықшеңбер

Мен

және

өзгелер

әңгімелесу

Мәтінменжұмыс

Дәйек

сөз

Ойын

жаттығ

у

Тапсырма

Жаңаақпарат

Адам

иқарым-қатына

с

Тыныштықсәті

Қорытынды

Жүректен

жүрекке

«Қыран»«Тұлпар»

Ә) Дамытушылығы: өзара сыйластық, қарым- қатынастарын дамыту;Б) Тәрбиелігі: ынтымаққа, достыққа, бірлікке тәрбиелеу.Көрнекіліктер: 1.мәлімет, суреттер;2.оқулық, дәптер;3. гүл, карта, күн, көгершінСабақ түрі: ынтымақ сабағыСабақ типі: сабақты топтастыру «Қыран», «Тұлпар»Сабақ әдісі: сұрақ- жауапСабақ байланысы: ана тілі дүниетану, музыкаСабақ жабдығы: интерактивті тақтаСабақта өтілетін кезең:

3. Ұйымдастыру: Психологиялық сабақ

Шаттық шеңбері

БалдәуренБолашақтың

гүліміз,Қазақстан

думанды елім

Бақыт құшқан баламыз,Жарқын біздің үніміз.Балалық кез өтер сенде Гүлге оранған даламыз.Достық байлық мекеніҚызығы мол балдәуреннің Жаңа елдің көгіндеБіздің туған еліміз.

38

Қызығы мол балдәуреннің Жұлдыз болып жанамыз.

Қазақстан туған жерің,Балдәурен-ай балдәурен

Музыка; Қазақстандағы халықтар достығын ұғындыру мақсатында өлең мазмұнын талқылау.

Өлең жолдарын әр бір екі қатар бойынша жеке- жеке талқылау.Қазақстан не себепті достық мекені деп ойлайсың?«Мен және өзгелер»ой толғау1.Мен және отбасы 2. Мен және үн3. Мен және достық Мәтінмен жұмыс.Мұғалім: Сабақ тақырыбын бағыттау.«Бірлік» «Татулық» туралы не білесің?«Бірлігі жарасқан халықпыз» дегенді қалай түсінеміз?Оқушы ойларын түйіндеу.Мұғалім: Балалар дұрыс айтасыңдар. Қазақстанда әр түрлі ұлт өкілдері тұрады, бәрі де, бір ұлттың балаларындай,

барлығы да бір –бірімен тең құқықта қарым- қатынас жасай алады, бірдей білім алады, бірдей еңбек етеді. Тіпті олардың арман тілектері бірдей, өткені бәрінің жүрегі туған өз отаны Қазақстан деп соғады.

5) Мәтінмен жұмыс:Туысқан ел. Ж.Жабаев.Енді бүгін қарасам, Бірімен –бірі туысқанҚырғыз, қазақ, өзбектер, Айналам бақыт кең жатыр. Қол ұстасқан ел жатыр. Монғол, ұйғыр, дүнгендер,Армян, тәжік, грузинОрыспенен, украинТерезесі тең жатыр.Алатау Кавказ ұласып,Баурайы бұйрат кең жатыр.Бақыттың әні асқақтарҚұлаққа даусы кеп жатыр.-Ақын не себепті әр түрлі ұлт өкілдерін бірімен-бірі туысқан деп айтады?-Не үшін Қазақстан бақытты ел деп ойлайсыңдар?Мұғалім: Ия, дұрыс айтасыңдар. Мұндағы әрбір адам қай ұлттық өкілі болмасын біздің елде тұратын барлық ұлттың

тіліне, дәстүріне, әдеп ғұрпына сыйластықпен қарайды.Кәнекей, біз де өзімізді тексеріп көрейікші.6) Дәйек сөз: «Бірлігі жоқ ел тозады, Бірлігі күшті ел озады»«Бірлігі жоқ ел тозады, бірлігі күшті ел озады» деген мақалға балалардың назарын аударып, оның мәнін талқылау.2-топ мақал –мәтел айтамыз.Дәйек сөзді дәптерге жазып алады. 7) Ойын жаттығу:Тапсырма: «Менің елім бақытты»Мағынасын түсіндіру.8) Тапсырма: «Менің елім бақытты»9) Күннің шуағына әңгіме құрастыру.Жаңа ақпаратМұғалім: «елде ынтымақ, бірлік болғанда халық жарасымды, бақытты өмір сүреді» деген жаңа ақпаратпен оқушылардың

алған білімдерін түйіндеу10. Адами қарым- қатынас «Бір ауыз сөзбен қуанту»12. Үйге тапсырма Дәптерде берілген ашық хатта. Басқа ұлттардың әдеттерін , дәстүрлерін жазып келу.12. Қорытынды. Достық. Бейбітшілік14. «Жүректен жүрекке» балалар шеңберге тұрып қол ұстасып«Әрқашан күн сөнбесін» әнін үш тілде орындайды «Әрқашан күн сөнбесін»Күн әдемі, көк әлемі Әрқашан күн сөнбесінБұл суреті жас баланың Аспаннан бұлт төнбесінАқ қағазда салған өзі Қасымда болсын анам Жазылған бар сөзі Болайын мен де аман.

Қорытынды * * * * *

Әзтай Перизат Саттарқызы Бастауыш сынып мұғаліміБ.Соқпақбаев атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Шардара қаласы

Сабақтың тақырыбы: «Төрт ана» М.ШахановСабақтың мақсаты:А)Білімділігі:М.Шахановтың өмірі туралы мәлімет бере отырып,“Төрт Ана” өлеңін оқып мағынасын ашу.Ә)Дамытушылығы:оқушылардың сөйлеу тілін дамыту,сөздік қорын молайту, ойлау, сезіну қабілеттерін дамыту. Б) Тәрбиелік: Туған жерін қастерлеп, тілді құрметтеуге, әдеп-ғұрыптарды және тарихымызды тереңінен білу. Өзіне тірек

болатын тілін, салт-дәстүрін қастерлеу.Сабақтың түрі:Дамытушылық сабақ.Пән аралық байланыс:Қазақ тілі, өзін-өзі тану, музыка.Сабақтың әдісі:мәтінмен,топпен жұмыс.Сабақтың көрнекілігі:М.Шахановтың портреті,топтастыру әдісі,үлестірме қағаздар,интерактивті тақта,жауап белгісі,

«бес саусақ» бағалау парақшасы,ойындар «Тиінге азық жинау», «Адасқан сөздер»

39

Сабақтың барысы:1.Ұйымдастыру кезеңі:Оқушыларды түгелдеп,топқа бөлу.2. Психологиялық дайындық:Оқушылар тақтада көрсетілген смайликтің бет бейнесін көрсету.3.Үй тапсырмасын пысықтау.«Құстардың айтысы» ертегі.Ойын: «Тиінге азық жинау»Торға қандай құстар түсті?Құсбегі деген кім?Құстар тордан босанудың қандай жолын ақылдасты?Бірлік туралы мақал айт?Көгершіндер қандай сөздер айтты?Ертегі соңы қалай аяқталды?4.Жаңа сабақ Слайд көрсету.Мұхтар Шаханов жайлы қысқаша деректер:Мұхтар Шаханов 1942 жылы 2-ші шілдеде Оңтүстік Қазақстан Облысы, Төлеби ауданы, «Қасқа су»селосында дүниеге

келген.1969 жылы «Оңтүстік Қазақстан»институтын бітірген.Қазіргі таңда «ХХІ ғасыр және Руханият»атты халықаралық лига клубының президенті.Мұхтар Шаханов қазіргі уақытта 72 жаста. Ақынның ұстанымы – халықтың көзін ашу.5. Оқулықпен жұмыс:1. Өлеңді мәнерлеп оқып, мазмұнын түсіндіру. 2. Оқушыларға өлеңді мәнерлеп оқыту.6.Топтарға ат беру1-топ Туған жер2-топ Туған тіл3-топ Салт-дәстүр4-топ Туған тарих7.Топпен жұмысI . Туған жер (Мақал-мәтел)II . Туған тіл (Өлеңді мәнерлеп жатқа айту)III .Салт-дәстүр (Бата сөздер)IV .Туған тарих (Еліміздегі тарихи оқиғалар)8.Сабақты қорытындылауОйын: “Адасқан сөздер”Берілген сөз тіркестерін тақырыпқа сай жапсыру. Отан,ауыл,ана тілі,бесікке салу,Мақтарал,қазақ

тілі,отбасым,сүндет той,Астана,Байтерек,өнер алды-қызыл тіл

т.б.9.Мағынаны тану:Сын тұрғысынан ойлау.Туған тарих.(жасыл түс)Туған тіл.(қызыл түс)Салт-дәстүр.(сары түс)Туған жер.(көгілдір түс)10.Оқушылармен жұмыс:Сұрақ-жауап1. М.Шаханов кім?2. “Төрт ананы” ата?3. Ақын неше жаста?4. Ақын қандай өлеңдер жазған?5. “Достық өлкесінде“ өлеңінің ең соңғы шумағын жатқа

айт.11.Ән:«Туған күн кешінде»12.Үйге тапсырма: “Төрт Ана” жатқа айту.

Батыс Қазақстан облысы Казталовка ауданы Жұлдыз ауылы А.Хұсайынов атындағы орта жалпы білім беретін мектебі

мектепалды даярлық тобының тәрбиешісіЖубанышкереева Ақтоты Суеугалиевна

Тобы: Мектепалды даярлық тобыСаласы: Шығармашылық Бөлімі: Жапсыру Сабақтың тақырыбы: Қажетсіз заттармен жұмыс. Сабақтың мақсаты: балаларды әр түрлі қажетсіз заттарды пайдаға асыра білуге үйрету.

Йогурттың, сіріңкенің және босаған құтыларынан қоянның бейнесін құрастыра білуге үйрету, ой - қиялын дамыту, саусақ моторикасын жетілдіру, ұқыпты және таза жұмыс жасау

дағдыларын қалыптастыру, табиғатты аялау сезімдерін тәрбиелеу.Көрнекі құралдар: орман, қасқырдың және қоянның суреттері, йогурттың қауашақтары, түрлі түсті қағаздар, сызбалар, ермексаз, сіріңкенің қорабы, қақпақ, жұмсақ қағаз, гуашь,желім, қайшы және қажетсіз заттан жасалған үлгі аңдар.

Сәлемдесу: « Амансың ба, ұлдарым Амансың ба, қыздарымҚандай әсем жүздерінҚандай әсем жырларын.Сәлеметсіңдерме, балалар!». Қане, балалар, бәріміз бірге шаттық шеңберіне тұрайық.

Шаттық шеңбері:« Біз кішкентай баламыз, Өсіп- өніп толамыз,Күнге қарай талпынып,Көкке қанат қағамыз.Әлемдегі бар адамға Жақсылық біз тілейміз ».

« Қоянның құлағы неге ұзын » ертегісін оқу. Ерте, ерте, ертеде Қоян орман патшалығында тұратын достарын туған күніне шақырады. Үйін ағаш жапырақтарын

және түрлі әдемі гүлдермен безендіреді. Қоян туған күніне арнап, әдемі көйлегін киді. Ол туған күніне кірпіні, түлкіні, қасқырды, аюды шақырды.

40

- Туған күнін құтты болсын, Ақ қоян!- деп кірпі бірінші келді. Ол қоянға шырш жаңғақтарын әкелді.- Бауырым Қоян, туған күнің құтты болсын!- деп аю бір шоқ қалампыр гүлін ұсынды.- Үйің қандай жылы, көйлегің қандай әдемі?- деп түлкі келді.- Қасқыр неге кешікті?- деп төртеуі бір-біріне қарады.Біраздан соң есік сыртынан сықыр естілді. Қасқыр кешіккеніне кешірім сұрап, қоянға арнап сәбіз әкелді.- Туған күнің құтты болсын!- деп, Қоянның құлағын созып тартады. Қоянның құлағы лезде қамыстай қалқиып, ұзарып

кетті. Сонан бері қоянның құлағы ұзын екен. Ертегі мазмұны бойынша сұрақтар:Балалар мен сендерге қазір сұрақтар қоямын сұрақтарға жауап берейік.- Қоян туған күніне қандай аңдарды шақырды?- Кірпі, түлкі, қасқыр қоянның туған күніне не сыйлады?- Қасқыр кешігіп келіп не деді? Қандай сыйлық сыйлады?- Неге қоянның құлағы ұзын екен?Үстел үстінде тұрған қасқырдың, қоянның, орманның суреттерін таңдап, балаларды топқа бөлу.Суретпен жұмыс. (Әр таңдалған суреттерге түсінік беру)Қасқыр: - Білесіңдер ме, балалар, қасқыр күшті әрі шапшаң аң, оның ақылы мен айласы түлкіден де асып түседі. Олар

жемтігін аулау үшін бірнеше сағат бойы жорта алады. Жемтігіне ұйымдасып шабуыл жасайды, бірі тығылып отырса, ал екіншілері жемтігін соған қарай қуады. Қасқырлар жемтіктеріне жеткенде, оған секіріп тарпа бас салып, тамағынан осып жібереді. Қасқырдың ауыз сүйегі өте тар, сондықтан ауыздарын кең аша алмағандықтан, жемтігін асықпай жейді. Қасқырлартоптасып өмір сүреді. Бірігіп аң аулайды, бөлтіріктерін де бірігіп асырайды.

Қоян: Сұр қояндар, ақ қояндарға қарағанда ірі келеді. Әрі сұр қояндардың құлақтары мен құйрығы ұзынырақ болады. Олардың жүнінің түсі қыста да, жазда да өзгермейді, құйрығы қара болады. Тек қысқа қарай бауыры ағараып, жотасы сұр болып қалады. Ақ қоян маусымға байланысты түсін өзгертіп отырады. Ол жазда қоңырқай түске енеді, тек құрсақ жағы ақ болып қалады. Ал қыста жылы, аппақ үлпілдек тон киеді, тек құлақтарының ұшы қара боп қалады. Оларды қыста ақ қардан ажырату қиын-ақ. Қояндар өздеріне үйшік дайындамайды, қысқа азық жинамайды.

Орман: Орман үшін қауіпті нәрсенің бірі- өрт. Сондықтан орманға барғанда сақ болған жөн. Өрт көп байлықты жойып, көп шығын келтіреді. Орманға барғанда айқайлауға, қалдықтарды тастауға, от жағуға, құстар мен аңдарды үркітуге болмайды. Табиғат- бұл түрлі жануарлардың, өсімдіктердің және тірі жәндіктердің тұратын үйі. Бізді қоршаған адам қолымен жасалмағанның бәрі- бұл табиғат. Табиғатты қорғайтын, түсінетін, сүйетін адамдарды экологтар деп атайды.

Сергіту сәті: (әуенімен)Ұзын құлақ сұр қоян, естіп қалып сыбдырды,Ойлы-қырлы жерлермен, ытқып-ытқып жүгірді,Қарап еді артына, қиығын салып көзініңКеле жатқан томпаңдап, көжегі екен өзінің.Жұмыс барысы:-Балалар, жаңа өздерің таңдап алған сурет бойынша топқа бөлініп отыра қойыңдар. Міне үш топқа бөліндік. 1-топ. Орман 2-топ. Қоян3-топ. Қасқыр-Енді өздеріңе берілген жұмысты алдарыңда тұрған қажетсіз заттармен жасайық.Қимылдық ойын: Ормандағы қасқыр.Алаңның бір шетімен сызық жүргізіледі. Бұл орманның шеті. Сызықтың арғы сыртынан екі – үш қадам жерде

аюдың жататын жері сызылып белгіленеді. Алаңның қарсы жақ шетінде сызықпен балалардың үйі белгіленеді. Тәрбиеші ойнаушы балалардың біреуін қасқыр етіп тағайындайды. Қалған ойыншылар – балалар: олар үйлерінде отырады.

Тәрбиеші: « Серуендеп келіңдер » дейді. Балалар орманның шетіне барып, саңырауқұлақ басқа да жеміс – жидек теріп жүріп, істеп жрген тірлігіне ұқсас қимылдар жасайды, сөйтіп, мынадай өлең айтады:

Қасқыр жүрген орманнан, Жидек тердім сол маңнан. Қасқыр отыр ырылдап, Жарамайды мұның деп.Ойыншы балалар «ырылдап» деген кезде қасқыр гүрілдеп тұрады да үйлеріне қарай қашады. Қасқыр оларды

ұстағысы келеді. Ұстағандарын қасқыр өзіне алып кетеді. Балалар қайтадан саңырауқұлақ, жеміс – жидек тере бастайды. Қасқыр екі – үш баланы ұстағаннан кейін, қайтадан жаңа қасқыр белгіленеді немесе жаңадан таңдалады.

Қорытынды: - Қажетсіз заттардан не жасауға болады?- Сендер ненің бейнесін жасадыңдар? Жасаған заттарыңа сипаттама беріңдер, қоян қандай?

Балалардың жұмыстарына қарап мадақтап, жұлдызша беру.* * * * *

Скендирова Анар Оспановна - учитель истории Сш №169 им.Н.Илялетдинова пос. Жанакорган

Кызылординская область. К 70- летию победы посвящается Казахстанцы в годы войны Цель: Военно - патриотическое воспитание на ярких примерах героизма воинов во время Великой Отечественной

войны. Воспитание у молодёжи чувства благодарности тем, кто отстоял свободу и независимость Родины.Обобщение знаний о Великой отечественной войне, подчёркивание роли воинов – наших земляков в период войны.Формирование умения работы с дополнительной литературой, периодической печатью. Оборудование: Карта «Великая Отечественная война 1941-1945гг.» Портреты воинов – участников войны.Ход.Учитель: Течёт река времени. Минуло уже семь десятилетии с того незабываемого дня, когда настежь распахнулись

огромные, от Баренцова до Чёрного моря, двери войны. Много воды унесла река времени с тех пор. Но в памяти

41

человеческой ночь 22 июня 1941 года осталась не просто как роковая дата, но и как рубеж, начало отсчёта, долгих 1418 днейи ночей Великой Отечественной войны.

Звучит песня: «Священная война» В.Лебедева – Кумача. Сообщение ученика: Вся страна помогала фронту. Законом жизни для каждого стал призыв: «Всё для фронта, всё для победы!». С первых дней войны предприятия города приступили к выполнению

специальных заданий военного командования. Из города на фронт отправлялись тулупы, рукавицы, шинели, гимнастёрки,брюки, шаровары и прочее обмундирование. Идут годы сменяются десятилетия, и многое из того, что у наспревозносилось как славные деяния, которые переживут века, померкло. Но этому подвигу – подвигу народа вОтечественной войне суждено остаться в истории.

Ученики читают стихи: - Сквозь шторм свинца, Сквозь ураган огня Сквозь смерть прошли, не зная брода Весь мир не может до сих пор понять, Как вас хватило на четыре года. Не забудем грозный сорок первый, Правый и великий сорок пятый. Как же все вы вынесли, солдаты? Просто был героем каждый первый! Просто не вернулся каждый пятый.Сообщение ученика: С первых же дней Великой Отечественной войны на всех фронтах советские войны, в рядах

которых сражались тысячи казахстанцев, вели ожесточённые бои с фашистскими захватчиками. Первыми приняли ударврага защитники Бреста. Среди защитников Бреста были казахстанцы А. Наганов, В.Фурсов, К.Турдыев, Ш.Чултуров.

На экране фотографии участников.Под Москвой сражалась прославленная 316-я стрелковая дивизия под командованием генерал-майора И.Панфилова. За

проявленный героизм эта дивизия была преобразована в 8–ю гвардейскую и награждена орденом Красного Знамени. Попросьбе личного состава дивизия получила имя своего командира И. Панфилова. В битве за Москву участвовал батальонпод командованием старшего лейтенанта Б. Момыш-улы. Вспоминая о боях за Москву, легендарный герой великойОтечественной войны, Герой Советского Союза, известный писатель Б. Момыш-улы писал: «Мы советские люди, нашисердца не стальные. Но огонь нашей мести может расплавить, сжечь любую сталь… У нас есть самое сильное оружие,побеждающее страх, - это любовь к Родине».

Ученики исполняют песню «Катюша». Сообщение ученика: В битве за Москву, группа автоматчиков под командованием политрука роты Малика Габдулина,

подбив вражеские танки, вывела свои подразделения из окружения. За боевые подвиги в боях с немецкими фашистами М.Габдуллину было присвоено звание Героя Советского Союза.

Навсегда в памяти бойцов останется подвиг Тулегена Тохтарова, который ворвался в штаб немецкой части в селоБородино и уничтожил пять немецких офицеров. Ему посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.

Стих: Ах война, что ты сделала подлая: Стали тихими наши дворы, Наши мальчики головы подняли, Повзрослели они до поры. На пороге едва помаячали И ушли-за солдатом солдат… До свидания, мальчики! Мальчики! Постарайтесь вернуться назад! Нет, не прячьтесь вы, будьте высокими, Не жалейте ни пуль. Ни гранат. И себя не щадите Но всё-таки постарайтесь вернуться назад.Сообщение ученика: У стен Ленинграда воевали воинские части, сформированные в Казахстане. Только на одном

краснознамённом крейсере «Киров» в боевом строю стояли 156 казахстанцев. В тяжёлые дни боёв за Ленинград парторгСултан Баймаганбетов погиб смертью храбрых, грудью закрыв вражеский дзот. Он был посмертно удостоен звания ГерояСоветского Союза. На Ораниенбаумском плацдарме сражался знатный снайпер 45-й стрелковой дивизии ДуйсенбайШыныбеков. В тяжёлые сентябрьские 1941 года, когда началась 900-дневная блокада Ленинграда, казахский народный поэтЖамбыл Жабаев обратился к ленинградцам со стихотворением «Ленинградцы, дети мои!», в котором выразил мысли,чувства и переживания всех трудящихся нашей многонациональной страны.

Стих: Ленинградцы, дети мои! Ленинградцы, гордость моя! Мне в струе степного ручья Виден отблеск невской струи. Если вдоль снеговых хребтов Взором старческим я скользну,- Вижу своды ваших мостов,

Зорь балтийских голубизну, Фонарей вечерних рой, Золоченых крыш острия….. Ленинградцы. Дети мои! Ленинградцы. Гордость моя! (на экране фотография Ж. Жабаева)

Сообщение ученика: Осенью 1942 года шли ожесточённые бои под Сталинградом. В наступательных бояхСталинградской операции приняли участие дивизии и подразделения, сформированные на территории Казахстана.Только 73-я гвардейская дивизия под командованием полковника Гани Сафиуллина уничтожила 120 вражеских танков и 800

автомашин. В огне Сталинградской битвы родилась слава 29-й и Алма-Атинской 38-й стрелковых дивизии. Обе они

42

стали 72-й и 73-й гвардейскими. За стойкость и мужество, проявленные в боях 73-я гвардейская дивизия получилапочётное наименование «Сталинградская».

Карагандинский лётчик Нуркен Абдиров 19 декабря 1942 г. в воздушном бою в районе Боковская направил свой самолёт вгущу вражеских танков и погиб вместе с экипажем смертью героя. Тысячи посланцев Казахстана шли в бои заосвобождение Украины, Белоруссии, Прибалтийских республик. Казахстанцы самоотверженно освобождали братскиереспублики. В бои за Берлин вёл своих воинов Сагадат Нурмаганбетов – позже он был удостоен звания Халык Кахарманы.Молодой офицер Рахымжан Кошкарбаев со своим другом Булатовым водрузили в одном из окон рейхстага алый стягПобеды.

Стих: В свои семнадцать лет Я встал солдатский строй У всех шинелей серый цвет, У всех - один покрой. У всех товарищей – солдат И в роте, и в полку- Противогаз да автомат, Да фляга на боку….

Я думал, что не устою, Что не перенесу, Что затеряюсь я в строю, Как дерево в лесу. Льют бесконечные дожди, И вся земля-в грязи. А ты, солдат, вставай, иди, На животе ползи.

Сообщение ученика: Лётчики–штурмовики Талгат Бегельдинов, Леонид Беда и Павлов, совершившие свыше 200боевых вылетов каждый , уничтожившие в воздухе и на земле более десятка самолётов. Лётчик-истребитель СергейЛуганский сбил лично 37 и в групповых боях шесть самолётов противника, дважды был удостоен звания Героя СоветскогоСоюза. Первыми женщинами Советского Востока, награждёнными орденами Ленина и медалями «Золотая Звезда», сталидевушки- казашки: пулемётчица 100-й Казахской национальной стрелковой бригады М.Маметова и снайпер 4-й стрелковойбригады А.Молдагулова. Они обе сражались и погибли, уничтожив более сотни оккупантов.

(Звучит песня «Алия») В годы войны 150 тысяч своих сыновей и дочерей отправила на фронт земля Сыра. Свыше 30 тысяч кызылординцев

пали смертью храбрых на полях сражений. Всего было сформировано 12 стрелковых, 4 кавалерийских дивизий, семьстрелковых бригад, около 50 отдельных полков. Казалинская 35-я стрелковая морская бригада сражалась под Москвой.

Учитель: Вспомним героев поимённо, (знакомит с участниками войны Кызылординской области по фотографиям)Сообщение ученика о герое войны Жанакорганского района Изатова Шамсудина , его военные фотографии и биография. Минута молчания. Учитель: Есть слава, которой не будет забвения, Есть память, которой не будет конца! Вечная память не вернувшимся с полей сражений. Светла память тем, кто ушёл из жизни после войны. Здоровья, терпенья и долгих лет жизни тем, кто вместе с нами Встречает сегодня 70- День Победы. Счастья и радости продолжателям дел отцов, жителям 21 века, внукам и правнукам солдат Победы! Ученики поют песню «День Победы».

* * * * * Жаңақорған аграрлы-техникалық колледжі

Информатика пәнінің оқытушысы Шолпан Нысанбекова

Сабақтың тақырыбы:Microsoft Word кесте құру. Кестелерді пішімдеу.Сабақтың мақсаты: Білімділік: Студенттерді кесте жасауға, ұяшықтарды қосуға, алып тастауға және біріктіруге үйрету Студенттерге кестелерді қоршауды үйрету.Дамытушылық: Студенттердің есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, әр оқушының үш деңгейлік тапсырмаларды біртіндеп орындауына жағдай жасау арқылы оның қабілетіне сәйкес жеке құзырлылығын дамыту. Тәрбиелілік: Жеке жұмыс жасауға, жауапкершілікті сезіне білуге, нәтижеге жетуге ұмтылуға, өзінше ізденімпаздыққа, еңбек етуге және жергілікті ерекшеліктерді, ұлттық ерекшеліктерді, информатика ғылымында болып жатқан әлем деңгейіндегі жетістіктерді ескеретін, оларды күнделікті өмірдеқолдануға бағытталған тапсырмалар беру арқылы тәрбиелеу.

Пән аралық байланыс : Қазақ тілі, орыс тілі, ағылшын тілі, математика Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту ,практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру Көрнекті құралдар: компьютер, оқулық, практикум, интерактивті тақта Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: а)Бөлменің тазалығын тексеру ә)Студенттерді түгелдеу, назарын сабаққа аудару

ІІ Өткен тапсырмасын пысықтау а)Үйге берілген екі шумақ өлеңді компьютерге теру ә)Сұрақ жауап арқылы ой қозғауІІІ. Жаңа сабақ. 1. Білімділік сатысы.

2. Түсіну сатысы3. Қолдану сатысы4. Жинақтау сатысы

ІҮ. Бағалау.Ү. Үйге тапсырма ІІ. Өткен тапсырмасын тексеру

43

1 Мәтіндік процессор дегеніміз не? 2. Мәтіндік құжатты пішімдеу деп нені түсінесіңдер?

3. Мәтінді пішімдеу режимін атаңдар.4. 4. Көшіру және орын ауыстыру операцияларының арасындағы айырмашылықты түсіндіріңдер.5. Пернетақта көмегімен белгіленген сөйлемді, курсивке қалай айналдырады?

ІІ. Үйге берілген тапсырма бойынша екі шумақ өлеңді компьютерде теру Алғашқы орындаған топқа 15 ұпай,2-ші 10ұпай,3-ге 5 ұпай

Жаңа сабақ1. Кесте құру;2. Кестенің жолы мен бағанының ұзындығын және енін өзгерту;3. Кесте ұяшығындағы абзацтың параметрлерін орнату;4. Кестенің жолын/бағанын қою;5. Кестенің жолын/бағанын жою;6. Кесте ұяшықтарын біріктіру/бөлу;7. Кесте ұяшықтарын форматтау;

3.Word мәтіндік процессорында кестелерді екі түрлі әдіспен: меню жолындағы Таблица командасының көмегімен жәнеаспаптар панеліндегі Вставить таблицу батырмасын пайдаланып құруға болады. Меню жолынан Таблица " Вставить " Таблица командасын орындасақ экранда Вставка таблицы диалогтік терезесі шығады. Число столбцов опциясының өрісіне кесте бағандарының саны енгізіледі.Число строк опциясының өрісіне кесте жолдарының саны енгізіледі. Кейін Таблица – Вставить – Строки командасын орындап, жол санын көбейтуге болады.Ширина столбца өрісінде үнсіз келісім бойынша орнатылған авто параметрін қалдыруға болады, не бағандардың ені бірдей өзгереді

1.Кей жағдайларда дайын кестеге баған, жол немесе жекелеген ұяшықтарды қосуға туады. Ұяшық немесе ұяшықтар тобын қосу үшін, алдымен жанына жаңа ұяшық немесе ұяшықтар тобы орналасатын ұяшықты белгілеңдер. Содан кейін Таблица – Вставить – Ячейки командасын орындау керек. Добавление ячеек диалогтік терезесінде жаңа ұяшық кейін не істейтінін: жол, баған қосу немесе ұяшықтарды жылжыту керек екенін көрсетіңдер.Кестенің жолын, бағанын немесе ұяшығын өшіру үшін, ең алдымен ұяшықтарды ерекшелеп, содан кейін Таблица – Удалить – Ячейки командасын орындап, Удаление ячеек диалготік терезесінде ұяшықтың солға, жоғары ығысуы және жол немесе баған өшірілуі көрсетіледі.

1. Кестелер тақырыбын құру, ұяшықтарды біріктіру және бөлу.Бір қатарда бір - біріне жақын орналасқан бірнеше торларды біріктіру үшін келесі әрекеттер орындалады:- біріктіретін ұяларды белгілеп алу керек;- Кесте ұяшықтарын біріктіру командасын орындау қажет. Таблица – Объединить ячейки.Ұяшықтарды бөлу.Таблица – Разбить ячейки командасын орындау керек. Экранға Разбиение ячеек диалогтік терезесі шығады. Осы терезеде бағаналар саны енгізу өрісіне бағаналар санын бейнелейтін жаңа санды енгізіп, ОК - ді басу жеткілікті.1. 2.Кестелерді жиектеу.Word мәтіндік процессоры жеке ұяшықтарға, қатарларға, бағаналарға және толығымен кестеге жақтаулар қосуға мүмкіндік береді. Жақтауды барлық кестеге немесе оның жеке элементтеріне орнату үшін келесі әрекеттер орындалады:

1.3.Жақтау ішінен алынатын торларды таңдауФормат – Границы и заливка командасын орындап, Границы и заливка сұхбат терезесіндегі Граница парағына көшу керек.Тип тізімінен стиль түрі мен жақтау сызығының қалыңдығын таңдау қажет.Түс тізімінен сызық түсін таңдау қажет.Соңында ОК - ді басу керек.

Түсіну сатысыЖаңа сабақты түсіну үшін «ақпараттық диктант» орындаймыз.

(оқушылар интерактивті тақтада тиісті командаларды қойып жазады)1. Кестені даярлау үшін... . Кесте > Кесте қосу

2. Ұяшықтарды біріктіру үшін...... Кесте > Біріктіру3. Кесте құру батырмасы қай қатарда орналасқан? Стандартты4. Ұяшық дегеніміз не?....... Баған мен қатардың қиылысуы5. Кестеге жақтау орналастыру үшін........ Формат> Шекара және Құю > Шекара6. Жаңа жол қосу үшін қолданатын перне....... tab7. Ұяшықтарды бөлу командасы........... Бөлу8. Жолдарды кірістіру............... Кесте > Кірістіру > Жол қосу

Білімділік сатысы.Тапсырмалармен таныстыру. оқулық «Кесте құру» тақырыбын оқу. Тапсырмаларды өз бетімен орындап

шығу.Жолбастаушы парағына жауаптар жазу. Әр топтан 1 студент шығып тақырыпты талдау.Жаңа түсініктер мен іс - әрекеттер тәсілін қалыптастыруа) Жаңа ұғымдар: ә) Жаңа ұғымның негізін қалыптастыру1 топ: Жолбастаушы парағы:1. Кесте құру жолдары;2. Кесте ұяшығындағы абзацтың параметрлерін орнату;3. Тапсырмаларды орындап шығу.2 – топ Жолбастаушы парағы:1. Кестенің жолын/бағанын қою;2. Кестенің жолын/бағанын жою;

44

3. Тапсырмаларды орындап шығу4. Ұяшықтарды қосу, өшіру3 - топ. Жолбастаушы парағы:1. Кесте ұяшықтарын біріктіру/бөлу;2. Кесте ұяшықтарын форматтау;3. Тапсырмаларды орындап шығу

Ой қозғау сатысы Әр топ берілген жұмбақтың жауабын шеше отырып Берілген үлгі бойынша тақтаға үш тілде жазады (қазақ,орыс,ағылшын) Толық жауапқа 15 ұпай,екі тілде жауап бергенге

10 ұпай, 1 тілде жауап бергенге 5 ұпай1.Тұрады ол жолдармен бағандардан,

Және тұрар ұяшықтар ағымынан.Кәне ойланып көрейік ол не екен,Баған менен жолдарды қиылыстырған.(Кесте)Кестенің бір негізгі элементі,Көлденең ұяшық құру қызметі.Ұяшық емес, баған емес ол не екен?Кестенің негізгі болған қызметі.(жол)

Тіктөртбұрышқа ұқсайды,Елемей кетуге болмайды.Бағанменен жолдардың қиылысы,Кестеде қай элементті құрайды.(ұяшық) «Менің сабақ кестем» кесте құру«1. Меню көмегімен Кесте > Кесте қосу /Таблица > Вставить таблица/ командасын орындау арқылы кесте құрыңыз.2. «Менің сабақ кестем» тақырыбын туралау.3. 6 баған, 7 жолдан тұратын кесте құр.4. Кестенің басынан тағы 1 баған қосыңыз. Оған Р/с деп жазыңыз.5. Автоформат пішімін пайдаланып, кестені безендір. «Менің сабақ кестем»

Дүйсенбі . Сейсенбі. Сәрсенбі . Бейсенбі . Жұма . Сенбі. 1. Кестені қолдан сызып шығу арқылы (Түр> Аспаптар тақтасы > Кестелер мен шекаралар (Вид > Панели инструментов > Таблицы и границы) командасын орындау арқылы сызықтың типі мен түсін таңдап кесте құрыңыз.2. Кестенің ішін мәтіндермен толтырыңыз3. Кестені белгілеу – Формат > Направление текста /Мәтін бағыты/ командасы арқылы 1 - ші бағанды толтыр.4. 1 - ші жолдағы мәліметтерді ортаға туралап, қарайтылған (Ж), қисайтылған (К) түрде жаз.5. Кестенің соңынан тағы 1 баған қос оң жағына, оған Қолы деген мәлімет енгіз.6. Tab пернесін басып 1 жол қос, 4 - ші ұяшықты біріктір.7. Мұғалімге көрсетіңіз.

Кестемен жұмыс. Кімнің сұрағы бар, қолдарыңды көтеріңдер, мен сіздерге жақындаймын.Сонымен, жұмысты аяқтаймыз. Практикалық жұмысты көрсетіп болғандар компьютерді дұрыс өшіріп, орындарыңды ретке келтіріңдер.Жарайсыңдар, барлықтарың жұмысты дұрыс жасадыңдар.Практикалық жұмысты бағалау.

Жинақтау сатысы.Әркімнің партасында Activote тестілеу құрылғысы жатыр. Оған сендер тест жауаптарын тақтадан оқып басасыңдар. Әр сұраққа үш жауап берілген, олардың тек біреусі ғана дұрыс. Дұрыс жауапты тауып, бағалау парағына енгізу керек. Сонымен, тест орындауға кірісеміз.(оқушылар алдыңғы сабақта өтілген тақырып бойынша тест жұмысын орындайды) Сабақты бекіту

Тест сұрақтары1. MS Word – та кесте құру үшін...1. Таблица →Вставить→Таблица2. Таблица →Вставить→Ячейки3. Таблица →Вставить→Столбцы4. Таблица →Вставить→Сторки2. MS Word – та кестеге жолдар қосу үшін1. Таблица →Вставить→Таблица2. Таблица →Вставить→Ячейки3. Таблица →Вставить→Столбцы4. Таблица →Вставить→Сторки3. MS Word – та кестелерді жиектеу үшін1. Таблица →Вставить→Таблица2. Формат →Граница и заливка3. Вставка → Номера страниц4. Формат → Абзац4. MS Word – та таблицада ұяшықтарды жою үшін1. Таблица →Удалить→Таблица

45

2. Таблица → Удалить →Ячейки3. Таблица → Удалить →Столбцы

4. Таблица → Удалить →Сторки5. MS Word – та таблицада бағандарды жою үшін1. Таблица →Удалить→Таблица2. Таблица → Удалить →Ячейки3. Таблица → Удалить →Столбцы4. Таблица → Удалить →Сторки

6.MS Word редакторының стандартты панелінің копировать батырмасы не үшін керек? 1.Құжатты құру үшін 2. құжатты ашу үшін 3. құжат үзіндісін көшіру үшін 4. үзіндін құжатқа қою үшін 7. MS Word-та жолды қалай ерекшеу керек? 1.Жолдың сол жағында тұру және мауыстың сол жақ батырмасын шерту 2.Жолдың сол жағында тұру және оң жақ батырмасын шерту8. 3.Жолдың басына тұрып, мауыстың сол жақ батырмасын екі рет шерту 9. 4.Жолдың оң жағында тұру және мауыстың оң жақ батырмасын шерту 8. MS Word-та кестенің жолдары қалай белгілейді 10. 1. А,В,С және т.с.с 2. 1.2.3 және т.с.с 3. Ешқашан белгілемейді 11. 4. Тек бағаналар ғана белгіленеді 12. Бағалау:ҮІІ. Үйге тапсырма:

* * * * *ОҚО Каратау ауданы. Таскен тұрғын алабы

№103 ЖОМ тарих пәнінің мұғалімі Изтілеуова Райхан Нышановна

Сыныбы:7 «а» Қысқа мерзімді жоспар Сабақтың өту мерзімі:

Сабақтың тақырыбы:

Қыпшақ хандығы

Сабақтың мақсаты:

Қыпшақ хандығының құрылуын,Этникалық құрамын,шаруашылығы мен тұрмыстық кәсіп арасындағы байланысын анықтау.

Хандықтың қоғамдық құрылысы мен саяси жағдайын түсіну

Оқыту нәтижелері:

Қимақ мемлекетінің құлауын еске түсіреді. Қыпшақ хандығының құрылуын, этникалық құрамын, шаруашылығы мен тұрмыстық кәсіп арасындағы байланысын анықтайды. Қыпшақ хандығының қоғамдық құрылысына, саяси жағдайына түсіндірмебереді.

Қыпшақ хандығының дамып, шекарасының Донға дейін ұлғайғандығынталдайды. Хандықтың ыдырауына әкелген себептерді түйіндейді.

Негізгі дереккөздер:

Оқулық, интербелсенді тақта, үлестірмелі қағаздар,плакат,маркер, стикер, кеспе қағаздар.Қ.Р картасы

Сабақ кезеңдері

Уақыты Мұғалімнің іс-әрекеті:

Оқушының іс-әрекеті

Ресурстар

Кіріспе 3 мин Сәлемдесу.Оқушыларды

түгелдеу. Оқу құралдарын дайындатып, зейінін сабаққа аударту. Психологиялық дайындық «Шаттықшеңберін құру». Бір біріне мимикамен сыйлықсыйлату.

Конфетің түсіне қарай төрт топқа бөлу

Мұғаліммен сәлемдеседі. Оқу құралдарын дайындап, зейінін сабаққа аударады.

Оқушылар бір бірінің қолдарын ұстап шеңбер болып тұрады. Мимикамен сыйлық береді.

Топқа бөлінеді

Интербелсенді тақта

46

Үй тапсырмасын сұрау

8 мин Оқушының білім алуын қолдау үшін диалогты оқытудағы сұрақ қоюдың

«Түрткі болу» тәсілін қолданып үй тапсырмасын «Жұлдызыд сәт» ойыны арқылы сұрау.

Әрбір дұрыс жауапқа жұлдызша беріледі.

Диалогты оқытуЖеке-жеке қол

көтеру арқылы сыни тұрғыдан ойланып сұраққа жауап береді. Сұрақтарға жауап бере отырып жаңа сабақтың тақырыбын ашады.

Оқулық. жұлдызша

лар

Сергіту сәті 2 мин Жаңбыр жауады

Оқушылар аяқ қол қимылдары арқылы жауынды бейнелейді

Жаңасабақ

таныс-

тырылымы

20 мин Сабақтың тақырыбы мен мақсатын хабарлау.

2. Мағынанытану:17. Шығармашылықтоптықтапсырма береді.

18. Топ бойынша саралап оқиды.19. Тақырыптың мазмұнын аша отырып,постер қорғау.

1-топ. Қыпшақтардың қоныстанған жерлері және этникалық құрамы.

2-топ.Қоғамдық құрылысы.

3-топ. Қыпшақ хандығының саясижағдайы.

4-топ. Шаруашылығы.

Оқулық,постер.стикер,маркер,плакат,

Жаңа сабақты қорытындылау

9 мин «Сұрақ қою,қайта сұрақ қою» әдісі арқылы жаңа сабақты қорытындылау

Оқушылар оқығандары бойынша бір-біріне сұрақ қояды және талқылайды.

Рефлексия:

1 мин Білемін. Білгім келеді. Үйрендім.

Маркермен плакатқа жазады.

Плакатмаркер

Бағалау 1 минТоп басшысы

бағалаған парақты алып мұғалім өзі жиынтық бағасын шығару.

Форматифті бағалау

Топ басшысы бағалау парақшасына үй тапсырмасы бойынша алған бағаларын, жаңа сабақ бойынша алған бағаларын балдық жүйемен топ мүшелерін мұқият бағалап шығады.

Үйге тапсырма

1 мин Үй тапсырмасын беру. 14 оқу. Осы тақырпта ізденіп мәліметтер жинау.

Күнделікке үй тапсырмасын жазады

Күнделік

47

Қызылорда,Жаңақорған, Манап ауылы№ 160 орта мектебінің математика пәнінің мұғалімі

Қошанов Абзал

Сынып: 7 Күні: Пәні: алгебраСабақтың

тақырыбы Бірмүшелерге амалдар қолдану. Бірмүшені көбейту және дәрежеге шығару

Сілтеме: Күнтізбелік жоспар, орта мерзімді жоспар

Жалпы мақсаттар:

Бірмүше ұғымын қалыптастыру; Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлай білу дағдыларын дамыта отырып, көбейту мен бөлудің негізгі қасиеттерін өмірде пайдалана білуге дағдыландыру.

Ресурстар: Оқулық, интерактивті тақта, сабаққа қажетті ресурстар.Әдіс - тәсілдер Тәсілі : жеке,жұппен,топпен Әдісі: АКТ, СТО, диалогОқыту нәтижесі: Топқа бөлу барысында жағымды психологиялық ахуал тудыру. Тақырыпқа теориялық талдау

жасалады. Оқушылар жекелеме,жұппен,топпен жұмыс істей отырып идея бөліседі, өнім жасалады, талдайды, жинақтайды, қортындылайды, бағалайды.

Түйінді идеялар Бірмүшелерге амалдар қолдануДерек көздер Оқулықпен жұмыс, қосымша мәліметтер.Сабақтың

барысы Мұғалімнің іс - әрекеті Оқушының іс – әрекеті

Кіріспе 2-минут Оқушылармен амандасу. Психологиялық дайындық. Арифметикалық 4 амал (қосу, азайту, көбейту, бөлу) бойынша

топқа бөлуТұсаукесер 1-минут Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.

Сабақ үстінде қолданылатын әдіс-тәсілдер мен бағалау түрлері айтылады.

Негізгі бөлім

Білу.

Түсіну.

Қолдану.

Талдау.

Жинақтау.

2-минут

15-минут

6-минут

7-минут

Жұптық жұмыс: оқулық бойынша жұмыс жасайды. 2)Ауызша сұраққа жауап бер:Бірмүше деп нені айтамыз?

Мысал келтіріңдер.(2ұпай)3) Бір ғана саннан тұратын өрнекті бірмүше деп атауға бола

ма?Бір ғана әріптен тұратын өрнекті бірмүше деп атауға бола ма? Берілген өрнектердің ішінен бірмүшелерді ауызша ата : а)3,4х2у ; б)х2 +х ; в)-0,7ху2

г)a-b ; д)-3mn3m2 ; е) 2(x+y)2 ; ж)0,6 ( 2 ұпай )4) Кандай бірмүшені стандарт түрдегі бірмүше деп атайды ?

Бірмүшенің коэффициенті деп нені атайды?Мысал келтіріңдер ( 2ұпай)

5) Бірмүшені стандарт түріне келтіріңдер және коэффициентін атаңдар:/кез келген 6есеп/ (12 ұпай)

1) 8х2х ; 2)1,2abc ∙5a ; 3)3xy (-1,7)y ; 4)6c2(-0,8)ac; 5) y5 y2y ; 6)2,3m2n∙4.5n3; 7)10a2b2∙(-1,2a3); 8) -30x5y∙(-0,7xy2)

6) Бірмүшенің дәрежесі деп нені айтады?Әріп көбейткіші жоқ бірмүшенің дәрежесі неге тең? а)0,8mn3k4 ; б) –хуz дәрежесі қандай?

1) Бірмүшені дәрежеге шығаруды орындаңдар:1) (3х2 )3 ; 2) (4m)2 3) (-2a4b2)3 7) (-0,6m3n2)3

4) (-3x2y)4; 5) (-a2bc3)5; 6) (-a3b2c)2 8) (2 xy2)2Ресурс парақтарымен жұмыс. 1) -0,8 m2n ∙(-0,5m5n7) ; 2)0,3y2∙(- x4y6);3) 1 cd ∙ (- c9d7); 4)ab ∙ (-ab2)∙ ab3;5)x2y∙ (-xy)∙ (-xy2) ; 6)mn ∙ (-m5n3)∙(-m3n8)Интерактивтік тақтада топтар бір-біріне тақырыпты түсіндіреді.

Әр топқа әр түрлі тапсырма беріледі:

№1 ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ І нұсқа ІІ нұсқа № 1 Бірмүшені стандарт түрге келтіріңдер және оның

коэффициентін астын сыз: (8ұпай)1) 0,45a2bc5 ∙ a7 b6c 1)0,24b3xy4∙ bx3y72)x2y5∙ (-6xy2) 2)0,3a2b3∙ ab3) 5 y4y2y 3) 7 z5z z24) (-3 ab)4 4) (-9x2y)3 № 2 Бірмүшенің мәнін табыңдар: ( 4ұпай)1) 5х3,мұндағы х=0,5 1)-0,125y4;мұндағы y=-22) -9х5у2,мұндағы х= -1;y= 1/3 2)12x2y , мұндағы x

=-0,3 y= 1/6

48

Барлығы: 12 ұпай «5» -12 ұпай; «4» -10 ұпай; «3» -8 ұпай..

Қорытынды Топтағы оқушылар бір-бірін бағалайды. Жинаған ұпай санын жинақ экранына жазу. (1 минут)

Ұпай санын жинақ экранына жазады.

Рефлексия Автор орындығы мен Ыстық орындықты ұйымдастыру

Үйге тапсырма

№139 Үй тапсырмасын күнделікке жазады.

Торегелдиева Жанат Куралбекқызы

Коучинг –сабақ жоспарыТақырыбы: Оқытудағы Кембридж тәсілінің тиімділігі

Ортақ мақсат Бағдарламаның қажеттілігін, маңыздылы-ғын түсіндіре отырып, әріптестердің көзқарастарын өзгерту

Күтілетін нәтиже Бағдарламаның негізінде түрлі әдіс- тәсілдерді пайдалана отырып оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, білім сапасын көтеру мәселесін меңгеріп , алдағы уақытта сабақтарда осы әдістерді тиімді пайдалану.

Түйінді ой Түрлі тәсілдерді пайдалану арқылы қатысушылар мемлекеттік тілде еркін, өз ойын нақты ашық жеткізу, алған білімдерін өмірде тиімді пайдалана алу.

Қажетті құралдар Компьютер, проектор, кеспе қағаздар, плакат, маркер, стикер, бейне таспа.

Сабақ барысы

Коучинг бөлімдері уақыты

Сәлемдесу Топтық таныстырылым

10 мин

Топқа бөлу 5 мин

Ынтымақтастық атмосферасы 5 мин

Топтық таныстырылым 5 мин

Топтық жұмыс

20 мин

Сергіту сәті 5 мин

Мұғалім өмірі туралы таныстырылым 5 мин

Қортынды бөлім 5 мин

49

Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы№69 Бес- кепе негізгі орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі

Колбаева Толғанай Абдыхалыққызы

Тақырыбы: Желтоқсан- тәуелсіздіктің түп тамырыМақсаты:а) 1986 жылғы желтоқсан оқиғасының себебін түсіндіру, қазақ халқының тәуелсіздік жолындағы ерлік күресі

мен оқиғаның тарихи маңызын ұғындыру.б) Қаншама құрбандықпен қол жеткен тәуелсіздігімізді құрметтей, қастерлей білуге тәрбиелеу, Қазақстанның келешегі

үшін аянбай күресуге және еңбек етуге баулу. в)Тарихи тағылым арқылы ұлттық тәрбиені қалыптастыру, ұлтжанды қазақ азаматын тәрбиелеу. Қазақстан

тәуелсіздігінің 20 жылдық мерейтойын сезіндіру. Сабақтың типі: Аралас сабақСабақтың түрі: Дәстүрлі емес, сыныптан тыс өнеге сағатыСабақтың әдісі: Баяндау, проблемалық дамыта оқыту, ой-қозғау. Сабақтың жүрісі:І. Ұйымдастыру:Оқушыларды топпен отырғызып, сергіту сәтін ұйымдастыру. Биыл Тәуелсіздік алғанымызға 20 жыл болса, Тәуелсіздіктің

түп тамыры Желтоқсан оқиғасына 25 жыл. Қос бірдей мереке немесе ата-бабамыз аңсап кеткен ұлы той деуге де болады. Ал қазақ халқы қай тойды да шашумен ашқан, бүгінгі сабағымызды да шашумен бастайық.

Достыққа құшақ ашайық, Cабаққа назар қосайық. Қазақтың бір салты деп, Тойға шашу шашайық!Шашу сұрақтары:1. Тәуелсіздік дегеніміз не? 2. 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы туралы не білесіздер? 3. Тәуелсіздік жолында қандай күрестер болып еді? ІІ. Жаңа сабақ: Дауылға желтоқсанның желі айналды, Ашуға мінді Алатау әрі айбарлы, Күтпеген іс ақыры не болды деп, Күллі әлем Алматыға қарай қалды. Кез емес жауапкершілік «Аттан»атты, Алаңың шеруі емес салтанатты емес, Қытымыр қыстың басы сол бір айда, Желтоқсан желі әлемді жалт қаратты. Жаңа сабақты баяндау: -видео көрсетіледі. ІІ. Жаңа сабақ бойынша тапсырмалар: Тұлға:1. Желтоқсан оқиғасына қатысып, қазақ елінің бостандық туын көтерген желтоқсан құрбандары кімдер? 2. Желтоқсан

оқиғасына байланысты шыққан қандай ақындарымыздың өлеңін білесіздер? 3.1986-1989 жылдары Қазақстан үкіметін басқарған кім?

Даталар сыры:1. 1986 жыл- 2. 1991 жыл- 3. 2011 жыл- Менің ойым1. Осы желтоқсан оқиғасына қатысқан жастарымызды кінәлауы дұрыс па?2. Сіз сол заманда болсаңыз, яғни жастардың орнында болсаңыз қандай әрекет жасар едіңіз?3. Желтоқсан оқиғасы дүниежүзіне нені мойындатты? ІV. Жаңа сабақтан ұғымдарын беркіту:І-топ – Баламалы тест ІІ-топ – Сәйкестендіру тест ІІІ-топ – Дұрыс жауабын тап V. Тәуелсіз Қазақстанға тілек: VІ. Үйге тапсырма: - ой-толғау «Тәуелсіздікдің 20 шыңы» VІІ. Сабақты қорытындылау және бағалау:

* * * * *Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,

Ақшұқыр мектеп-лицейі, физика пәні мұғалімі: Кулжабаева Акмарал Аскатовна

9 сыныпСабақ тақырыбы: Түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру.Сабақ мақсаты:1.Оқушыларға түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық, орын ауыстыру туралы түсінік беру.2.Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.3.Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекке баулу.Керекті құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, слайдтар.Сабақ түрі: араласСабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.Сабақ барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі.ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру:

1. Теңайнымалы қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?

50

2. Теңайнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық қалай өзгереді?3. Үдеу деген қандай физикалық шама?4. Үдеу дегеніміз қандай физикалық шама?5. Үдеу қандай формуламен өрнектеледі және өлшем бірлігі қанадй?6. Үдемелі қозғалыстың баяулайтын қозғалыстан айырмашылығы неде?7. Үдеумен қозғалатын дененің жыламдығы нөлге тең бола ала ма?8. Үдеу нөлге тең болғанда қозғалыс қандай сипат алады?9. Үйге берілген есептердің шығарылуын тексеру.

ІІІ. Жаңа сабақ. формуласынан жылдамдықты табайық: -бұл бастапқы жылдамдығы бар, үдеуі оң таңбалы, яғни жылдамдығы артып отыратын қозғалыс теңдеуі.Қозғалыстың графигі

Енді бастапқы жылдамдығы нөлге тең, ал үдеу оң таңбалы болсын. Мұндай қозғалыс кезіндегі жылдамдық формуласы: Қозғалыстың графигі

бастапқы жылдамдық нөлден өзгеше және таңбасы оң болсын. Бірақ үдеу теріс таңбалы, яғни жылдамдық кеміп отырадыделік. Мұндай қозғалыс жылдамдығы

Қозғалыстың графигі

Түзу сызықты қозғалыстағы орын ауыстыру векторының модулі жүрілген жолмен сәйкес келеді. Қозғалыстың басталу мына шартқа сәйкес келеді: Осы кездегі жылдамдық графигі:

-теңүдемілі қозғалыс үшін. Ал теңбаяулайтын қозғалыс үшін Ал бастапқы жылдамдығы нөлге тең болғанда Үдеу, жылдамдық және жүрілген жол графиктері:

Графиктерден бұл шамалардың бір-бірімен байланысты екенін көреміз.

51

ІV. Есептер шығару. 4- жаттығу. №5, №6, №7.V. Қортындылау.Сабақты қорытындылау мақсатында «Өз біліміңді тексер» атты сұрақтарға жауап берейік.

Теңүдемелі қозғалыс жылдамдығы графигінің бірқалыпты қозғалыс графигінен айырмашылығы неде? Теңүдемелі қозғалыстағы дененің кез келген уақыт мезетіндегі жүрген жолын есептеп табу үшін нені білу керек? Теңүдемелі қозғалыс жолының формуласын қорытып шығарыңдар. Теңүдемелі қозғалыс жылдамдығы проекциясының графигі бойынша дененің орын ауыстыруы проекциясын қалайтабуға болады?

VІ. Сабақты бағалау.Оқушылардың білімі бағаланып, есептерін тексеріп бағалау.VІІ. Үйге тапсырма:§5. 4- жаттығу. №1, №2, №3,№4.VIII. Сабақты бекіту. Сабақ аяқталды, Сау болыңыздар

* * * * *Ертаева Айымкүл

Қызылорда облысы. Жаңақорған ауданы. Бірлік ауылы№55 С.Қожанов атындағы орта мектептің

бастауыш сынып мұғалімі

Қазақ тілі. 3 ә сыныпСабақтың тақырыбы: Бастауыш.Сабақтың мақсаты: 1). Оқушылардың бастауыш туралы түсінік беру сөйлемдегі бастауышқа сұрақ қоя білуге үйрету.2) Сауатты, көркем жазу дағдыларын қалыптастыру. Ауызша және жазбаша тілдерін дамыту, шығармашылық қабілеттерін

арттыру.3) Оқушыларды елін, жерін сүюге, шығармашылығын шыңдай түсуге тәрбиелеу.Міндеттері:1).Мазмұнына байланысты міндет: Тапсырмаларды орындау арқылы қимыл иесі болатын сөздерді тауып, оған сұрақ

қойып үйренеді.2). Сыни ойлауды дамытуға байланысты міндет: Оқушылардың ой-өрісі артады, пікірлері алмасады.3). Топтық міндет: Оқушылар өз ойларын қорғай білуге үйренеді.Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.Сабақтың типі: Білім мен іскерлікті игеру.Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, топпен жұмыс, ой қозғау, тест.Сабақтың көрнекілігі: Кесте, интербелсенді тақта, суреттер.Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, түгелдеу. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.Күнге қолдарыңда созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.

Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жәбереді. Жүрегімізді жылу мен махабатқа толтырады.Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын,Жүрегіме басып ұстай қаламын.Ізгі әрі нәзік, жарық мейірімді,Болып кетер сонда дереу жан-жағым.-Міне жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.-Сөйлем мүшелері дегеніміз не?-Сұрақтарын ата.20-жаттығу. Екі сөзден жасалған сөйлемдерді оқы.Айдана әдемі жазды. Олар далаға шықты. Сиыр су ішті. Кезекші тақта сүртті. Сәуле доппен ойнады.Әр сөйлемге сөздер қосу арқылы сөйлем мүшелерінің санын көбейтіп жаз.ІІІ. Жаңа сабақ.Бүгінгі сабағымызды сиқырлы шаршының көмегімен бастайық.Тездет бірақ қателеспе!Сұрақтары: 1.Жуан дауысты дыбыстар: (а,о,ұ,ы)2. Жіңішке дауысты дыбыстар. (ә,ү,ө,і,е)3. Қосмарлы дыбыстар. (я, ю, ë)4.Үнді дауыссыз дыбыстар. (л,м,н,ң,р,й,у)5. қатаң дауыссыз дыбыстар (к,қ,п,т,ч,х,ф,ц,с,ш,щ)6. Ұяң дауыссыз дыбыстар (б,в,г,ғ,д,ж,з,һ)7. Әріпті.... (көреміз, жазамыз)8. Дыбысты .... (естиміз, айтамыз)9. Дыбыс нешеге бөлінеді? (2-ге бөлінеді, даусты, дауыссыз дыбыстар)10. Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді? (2-ге бөлінеді, жуан, жіңішке)11.Қанша әріппен таныстық? (42)12 Сөз неден құралады? (дыбыстан)13. Сөйлем неден құралады? (сөздерден)14. Кітапхана сөзінде неше буын бар? (буын)

52

15. Көгершін сөзінде неше дыбыс бар? (8 дыбыс)16.У қандай дыбыс? (кейде дауысты дыбыс, кейде дауыссыз дыбыс)17. Дауысты дыбыстар саны (15)18. Дауыссыз дыбыстар саны (25)19.Орыс тілінен енген дыбыстар. (ц,ч,э,в,ф,ë)20. Дыбыс емес тек әріпЖеңішкертер көршісін,Бұл қай әріп? (ь жеңішкелік белгісі)-Балалар, міне біз осылай білімімізді жүйелеп, қайталап еске түсірдік.«Суреттер сөйлейді». Түрлі суреттер көрсету арқылы олардың аттарын атап, сұрақтар қою.Сыныпты 3 топқа бөлемін. І топ. «Дарын» тобы.22- жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жаз.Жел соқты, бұлт қоюланды. Жаңбыр себеледі. Оқушы оқыды. Малшы бақты.

Қарамен жазылған сөздердің астын сыз, оларға сұрақ қой. Бұл сөздер қимыл иесі болып тұрғанын байқа.

23-жаттығу. Сөйлемдерді оқып, көшіріп жаз.Мұғалім түсіндірді. Лақ маңырады. Мұз қатты. Күн шықты. Сәкен оқыды.

Қимыл иесі болатын сөздердің астын сыз. Оларға сұрақ қой.ІІ топ. «Талант» тобы.24-жаттығу.Жұмбақтардың шешуін тауып, жатқа жаз.Дала тегіс сарғайды,Шаруа қысқа қамданды.Күн қысқара бастады,Тауға тұңғыш қар жауды.

Әр сөйлемдегі бастауышты тап25-жаттығу. Өлеңді көшіріп жаз.Төсегіне күн жатты,Жердің бетін түн жапты.Маужырады шың құздар,Көзін ашты жұлдыздар.Жылқы жусап далада,Қой ұйықтады қорада. (Несіпбек Айтов)

Әр сөйлемдегі бастауышты тауып, астын сыз. Оларға сұрақ қой.ІІІ топ. «Зейін» тобы.26-жаттығу. Адасқан бастауыштарды өз орнына қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.Арыстан ақырады. Түйе боздайды. Жылқы кісінейді. Сиыр мөңірейді. 27-жаттығу. Сұрақтарға бағанның оң жағындағы сөздерді пайдаланып жауап бер.Жерді немен жыртады? Дәнсепкіш.Дәнді немен себеді? Комбайн Егінді немен жинайды? Соқа.

Комбайн, соқа, дәнсепкіш сөздері бастауыш болатындай етіп сөйлем құрастыр.Сергіту сәті.Аспанға қарап, ай көрдік,Төменге қарап, жер көрдік.Оңға, солға бұрылып,Егеменді ел көрдік.

Қимыл іс әрекет иесін білдіретіін сөзді бастауыш дейді. Бастауыштар кім? Кімдер? Не? Нелер? Кімі? Несі? деген сұрақтарға жауап береді?

Мысалы: Жәния дайындалды. Боран соқты. Ауылдан әкесі келді.ІҮ. Сабақты қорытындылау.Тест.1.Сөйлем құрамындағы нақты сұраққа жауап беріп тұрған толық мағыналы сөздерді ......А) Сөз таптары дейміз. Ә) Сөйлем мүшелері дейміз. Б) Сөз дейміз2. Кім? Не? Кімдер? Нелер? сұрағына жауап беретін сөйлемнің негізгі мүшесі ....А) мәтін. Ә) бастауыш. Б) Сөйлем3. Бастауыштың сұрақтарын тап.А) қандай? Қай?Ә) Неше? Нешінші?Б) кім? Не? Кімдер? Нелер? Кімі? Несі?4. Бастауыш деген не?А) Заттың түрін, түсін білдіретін сөз

53

Ә) Заттың мөлшерін білдіретін сөз. Б) Кім? Кімдер? Не? Нелер? Кімі? Несі? сұрақтарына жауап беретін сөздер.5. Бастауышқа қойылатын таңбаны көрсет.А). Ә) б) - - - - -Ү. Оқушыларды бағалау.ҮІ. Үйге тапсырма. 28-жаттығуСуретке қара.

Сурет бойынша әңгіме құрап жаз. Жазған сөйлемдеріңнен бастауышты тап.

* * * * *ОҚО.Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы

№103 ЖОМ қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғаліміКасимова Айнура Ильясовна

Пәні: Қазақ тілі Сынып: 7 сыныпСабақтың тақырыбы:Зат есімнің сөйлемдегі қызметіМақсаттары:Зат есімінің сөйлемдегі қызыметі туралы білу , сөйлемдегі қызметін анықтай алу. Күтілетін нәтиже :Оқушылар жаңа тақырып жайлы малғұматтар алады ол туралы оқып үйренедіМодульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас

ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)Деректер:тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтарыӘдіс тәсілдер: Миға шабуыл,Аквариум, Көкпар, Стикерлік диалог, Түсінің хат

Сабақкезеңдері

Уақыт

Тапсырма Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушылардың іс-әрекеті

Білім

Қызығушылық

тарынояту

2мин

«Миға шабуыл» әдісі

Бойынша сұрақ- жауап кезеңі

Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру

Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен тапсырманы орындау

Оқушылар сұраққа топпен және жеке жауап береді

АКТ

Түсіну 7мин

Стикердегі диалог» әдісін пайдалану арқылыөткен тақырыпты қайталау және жаңа сабақтың тақырыбын ашу

Интерактивті тақтадағы слайда көрсетілген мәтінмен жұмыс жасау,і әр топ берілген тапсырмадағы етістіктті табу керек. Топтар сағат тілі бағытымен келесі топқа ауысып,ол топтың берілген тапсырмалар мен жұлдызды аспан туралы тауып оны компьютерге енгізіп, бір-біріне көрсетіп отырды.. Келесі топқа тағы да ауысып, осыны қайталады. Өз топтарына келіп, басқа топтың ұсыныстарын оқу барысында әңгіме-дебат болды

Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу

Топпен жұмыс жасау

ЖТ

ЖЕ

Қолдану

10мин

« Зат есімнің сөйлемдегі қызметі» туралы жаңа тақырыпқабайланысты «Аквариум» әдіс»

Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату

Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту

Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өзпікірлерін ортаға шеңбер жаасап отырған оқушылардың ортасына отырып түсіндіреді

СТО

Сергіту сәті

1мин

«Қара жорға биі» атты жаттығу жасау

Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау

Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығуларжасайды.

АКТ

Талдау 15мин

Көкпар ойыны бойынша сұрақ жарсын ұймдастыру

Жаңа тақырыпты талдату

Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында тақтаға әр топтан оқушы шығартып сұрақтар жарысынұймдастыру

Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып жарысады, сұрақты талдайды

Жинақ 5ми Шығармашыл Мұғалім жаңа тақырыпқа Оқушылардың мақсаты

54

тау н ық тапсырма «Түсінік хат»

«Тақырыпты былай түсінеміз» (Топ Берілген тапсырманы уақытылы орындау, тақтаға шығып тапсырманы қорғаубойынша Эссе жазу, жинақтау

байланысты тапсырма қағаздарын таратады

берілген сұраққа өз ойларын кағазға жазау арқылы жеткізу

Бағалау

2мин

Топ бойынша бағалау

Өзін өзі бағалау

Мұғалім бағалау парағын және бағалау шкаласын таратады

Бағалау шкаласы бойынша бағалайды

Рефлексия

2мин

Стикерлерді толтыру Оқушыларбүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин)

ББҮ кестесін толтыру

Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну

Ұсынылған стикерді толтыру

ТОПТЫҚ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ САПАЛЫ БІЛІМГЕ ӘСЕРІ

Ақтөбе облыстық арнайы (түзетім) есту қабілеті бұзылған балалар мектеп-интернат-колледжі тәрбиешісі

Кенесова Л.А Нугуманова К.С

Білім негізі бастауышта болғандықтан, бастауыш сынып мұғалімдерінің жүгі өте ауыр. Алдымызға келген кішкенебүлдіршіннің ертеңгі азамат болып қалыптасуы үшін сабақтарды қызықты және тартымды, күнделікті өмірменбайланыстыра өткізу - әдістеменің басты талабы Мектептегі басты тұлға – мұғалім, ал оқу процесінің негізі – сабақ. Демек,мұғалім әр сабақтың тиімді, әрі қолайлы әдіс-тәсілдерін таба біліп, әр сабақтың білімділік, тәрбиелік мәнін жете түсініп,әдістемелік жағынан дұрыс ұйымдастыруға міндетті.

Қазіргі оқыту мен тәрбие жұмысының негізгі міндеті – ұлттық мұраны мектеп өміріне кеңірек енгізу және келешектіңнәрлі қайнарына айналдыру. Мектепте әрбір сабақ өзіндік ерекшеліктерімен өлшенеді. Әрбір сабақты сапалы әрі саналымеңгерту үшін түрлі технологияны пайдалана білу керек. Соның бірі білім сапасын арттырудағы топтық жұмысты қолдану.Бұл топтық жұмыс түрі Ежелгі Қытай, Греция, Египет мектептерінде ХV ғасырда кеңінен қолданылған. Я.А. Коменский бұлжұмыс түрін «қажетті» деп жетілдіріп, негізін салушылардың бірі. Ал Дьяченко бұл топтық жұмыс түрінің жұптап оқытутехнологиясының негізін салушы. Қазіргі таңда бұл жұмыс түрі жалғасын тауып сабақтарда кеңінен қолданылуда. Бұлтехнологияның негізгі мақсаты ұйымшыл, бір – біріне көмектесіп отыратын, іздене білетін білімді оқушы тәрбиелеу. Бастыбағыт етіп ұстанған бұл технология оқушының ой өрісін, белсенділігін арттырып білім сапасының дамуына көмектеседі.Дәстүрлі сабаққа қарағанда баланың білімге деген қызығушылығын арттырып, жоғары деңгейге көтереді. Бұл жұмысмұғалімнің бұрынға қалпын өзгертіп мұғалімді оқушыға

жақындата түсіп, кәсіби кеңесшіге айналдырады. Сонымен қатар мұғалімнен үнемі шығармашылықпен жұмыс жасап,жоспар құруда ойлануды қажет етеді. Осыған сай сабақтың құрылымыда өзгереді.

Дәстүрлі сабақ технологиясында сабақты мұғалім өзі түсіндіріп, өзі көп жұмыс жасайтын болса, бұнда алғашқы білімді деоқушылыр іздене отырып топпен бірлесе шешіп өздігінен білім алуға ұмтылады, қате болсада өз қатесін түзеу арқылыбілімге қол жеткізеді. Топтық жұмыс технологиясының негізгі мақсаты төмендегідей: 1- cлайд

Топтық жұмыс жүргізуде оқушыларды топқа бөлудің де өзіндік құрлымы бар 2-слайд Топтық жұмыспен сабақ өткізуде төмендегідей етіп сабақ жоспарын құрдым 3-слайд Топтық жұмыспен сабақ өткізу барысында мұғалім төмендегідей қағидаларды білуі керек:1. Топ басшысын сайлау.Топтық жұмысқа кластағы барлық оқушы түгел қатысады. Топтық жұмысты жүргізу үшін топ

басшысын сайлап алады. Алғашқы уақытта топ басшысы болып кластағы оқу озаттары сайланады. Жұмысқа төселебастағанда кез-келген оқушыны топтың қалауынша сайлауға болады. Нашар оқитын оқушыны топ басшысы етіп сайлаубілімге деген құштарлығын арттыру мақсатында жүргізіледі. Сондай-ақ топ басшысының белгілі бір міндеттеріболатындығы барлық оқушы білуі керек, өйткені кез-келген уақытта әрбір оқушы топ басшысы болуы мүмкін. 4-слайд

1.Топ басшысының міндеттері: топ жұмысын ұйымдастыру, басқару әр топ мүшесінің атқаратын жұмы сын бөліп беру, кім жазады, сызады, сурет салады, қорғайды,әр топ мү-шесінің жұмысын талқылап, жалпы топқа баға беру /өте жақсы, жақсы, қанағаттанарлық/ Топ жұмысын талдау, бағалау Осы міндеттерді топ басшысы болатын оқушы орындай алуы керек және әр уақытта әділ болуы тиіс.

2. Жұмыс уақытын сақтау. Мұғалім жұмыс жүргізу барысында белгіленген жұмыс уақытын қатаң сақтау жөніндеоқушылармен келісуі керек. Рефлексия кезінде шыдамдылық танытып ой бөлісуде, талқылауда сөз еркіндігін құрметтеугекөңіл бөлуі керек.

3. Оқушылырдың психологиялық дайындығын қалыптастыру.

55

Мұғалім топтағы оқушыларды психологиялық дайындығын қалыптастырып, алғашқы уақытта қарым-қатынастары жақсыоқушылардан топ құрауды қарастыруы керек, келе-келе арлас топ құруына болады. Жұмыс кезіңде топ мүшелерініңқатыспай отыруын болдырмай топтық оқыту міндеттерін түсіндіріп түрлі қызығушылығын арттырытын әдіс-тәсілдерінқолданып белсенділігін арттыратындай тапсырмаларды қарастыру қажет.

4.Мұғалім топтық жұмыс кезінде сырттан бақылаушы болмай, әр топ жұмысын қадағалап отырады. Егер топтақиыншылықтар туындаса, мұғалім жетекші сұрақ беру арқылы дұрыс шешім табуға көмектесіп, кеңес береді

5. Бағалау. Мұғалім әр топтын орындаған тапсырмасына сай бірнеше топтық баға қояды. Мыс: 5 тапсырма болса 5 бағақояды және соңынан қорытынды бағаны қояды. Сонымен қатар топта көзге түскен әр оқушыны жеке бағалайды. Бұлжердегі негізгі мәселе топтың бағалануында емес әр оқушының топқа қосқан үлесінде. Мұғалім топтық жұмыс сонында топбасшыларына сөз береді. Олар бүгінгі жүргізілген топ жұмысын бағалайды.

Топтық жұмысты өткізу үшін мұғалім көп дайындалуы, сабақтың өткізу барысын кеңінен ойластыруы қажет. 1.Оқу материалының қайсысын фронтальды, қайсысы жеке қайсысы өз бетімен орындалатындығын ойластырады. 2.Әр топқа жалпы барлығы орындайтын жеке тапсырмалар дайындайды.3.Әр топтың мүшесіне жеке шығармашылық тапсырмалар дайындайды. Олар бірнеше шешімі бар тапсырмалар, немесе

бір жауабы бар тапсырмалар немесе алдын-ала үйге берілетін тапсырмалар болуы мүмкін. 4.Топ құрамын ойластыру.Топ құрамы 6-7 оқушыдан аспағаны жақсы. Алғашқы кезде оның жартысы өз бетімен жұмыс

жасай алатын болуы керек. Кез-келген технология сияқты топтық жұмыс технологиясыныңда жақсы және қиын жақтары кездеседі.5-слайд Жақсы

жағы Қиын жағы Топтық жұмысты жүгізуде менің мақсатым әр оқушыға өздігінен білім алуға мүмкіндік жасау, жеке тұлға етіп

қалыптастыру, топта өзін көрсете білуге дағдыландыру. Осы жұмысты жүргізу барысында төмендегідей қағидаларды ұстанамын:

1. Тәрбиелік қағида: мен сендермен біргемін, қиындықты бірге шешіп, бірге қуанамыз, толерантты болуға тәрбиелеу.2. Білі беру қағидасы: өз бетімен жұмас жасауға баулу, өз жұмысын жоспарлауға үйрету, шешім қабылдау, комуникабелді

болып, әр оқушы ақылды болуға құқылы екндігін түсіндіру.3. Дамыту қағидасы: кіші жетістіктіде байқау, жетілдіру, көтеру, шығармашылық қабілетін дамытуға баулу. Топтық жұмысты жүргізудегі менің байқағаным, әр оқушы білімді терең меңгереді, өзара достасып, бір-біріне

көмектеседі, қарым-қатынастары нығаяды. Бұл жұмыс емес, бірақ өзіндік жақса нәтижелері де бар және оқушылардыңмаған, менің оларға деген сенімім артады.

Біздің алдымызда тұрған міндеттің өзі де оқушы мен ұстаздың ынтымақтасқан жұмысын жүргізу. Осы жұмысарқасында оқушылардың білім сапасын арттыруға болады.

* * * * *

Еділбекова Мейрамкүл ДауытқызыБастауыш сынып мұғалімі

№104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы

Сабақ тақырыбы: «Алтын сөз»Мақсаты: Білімділігі : Жақсы сөздің адам өміріндегі маңыздылығын түсіндіре отырып,

білімділігін арттыруДамытушылығы: Жақсы сөзді қолдана білу іскерліктерін дамыту.Тәрбиелілігі: Ізгілікке, ізеттілікке тәрбиелеу.Сабақтың барысы: 1.ұйымдастыру. 2.үй тапсырма. 3.сергіту. 4.негізгі бөлім. 5.пысықтау. 6.үйге тапсырма. 7.бағалау.Көрнекілік: плакат , түрлі-түсті қаламдар пайдалану, асықтар.Типі: Топпен өту Түрі : Тәй-тәй технологиясымен өту. Әдісі : Сұрақ жауаппен пысықтау.Жабдығы : инретактивті тақта, постер, маркер, сөзжұмбақ.Байланысы : математика, өзін-өзі тану,сурет, тіл дамыту.Үй тапсырмаға шолу:Ш ығарманың авторын зерттеу?Халық неге айтады туады деп көктемді?Ендеше айтшы мынаны жаз неге онда шығады?Ал, халқымыз неліктен күз түседі деседі?Қыс бізге қалай келеді?Кімнің мезгілдерге арнап шығарған өлеңдері бар?Өздеріңнің жыл мезгілдегі қызықты оқиғаларыңды еске түсіріп жазып келу болатын кім оқиды? Негізгі бөлім: Балалар мұғаліммен бірге шеңбер құрып тұрып өлеңді хормен сергіту сәтін айтады.Керек өлеңі.Үлкенге иман керек, Жастарға білім керек,Кішіге иба керек. Бәрінде білу керек.Адамдар бірін –бірі, Азамат болсаң алғыр,Құрметтеп сыйлау керек. Анашың:«Күнім!»-демек.

56

Сол үшін талмау керек, Биікке самғау керек.Бойыңда бар жақсыны,Халқыңа арнау керек.Мұғалім тәй-тәй әдісі бойынша топқа бөледі.Ортаға ақ,көк,жасыл ,қызыл түстерге боялған асық тастайды.Әр оқушы өзіне қалаған түсті таңдап алады да өздерінің түстес асықтары мен топқа бөлінеді. Қызыл асық:--------------- ғалым тобыКөк асық: ------------------ жазу тобы.Жасыл асық:-------------- оқу тобыАқ асық :------------------ өнер тобы.Мұғалім :Ал балалар « батамен ел көгерер»деген сөзді түсіндіріп беріңдерші?Оқушылар пікірін тыңдауОлай болса бүгінгі жаңа сабақта « Алтын сөз »өлеңінде қандай сөздер жайында айтылғанын өздеріңе берілген тапсырма бойынша орындап беріулеріңе боладыТапсырманы орындар алдында өлеңді жазған авторы жайында бейне таспаға зер салып көрейік.Нүсіпбек Айтов жайында---бейнетаспа 1.Оқу тобына берілген сұрақтар:Ұраны :1.Өлеңде неше сөз бар және неше шумақ бар?2.Әр шумақты оқып түсіндіру. 3.Сөз жұмбақты шешу:*Бата берген атасы көпке не тілейді? *Балаларға кім бол деп тілді? *Достарыңмен қандай бол дейді? *Ата сөзі қандай сөз? *Алған асықтарын жауап бере отырып тапсыру2.Ғалым тобына берілген сұрақтар:Ұраны:1.«Алтын сөз»өлеңнің авторы кім және оның өмірі жайлы не білесің?2.Тордаң атына акроним жасау.3.Бата не үшін беріледі?4. Батаның қандай қасиетті бар?5.Оқу тобының шешкен сөз жұмбақғын зерттеп беру?1.Бақыт –сөзін түсіндіру.2.Ақын—сөзін түсіндіру.3.Адал-- сөзін түсіндіру.4.Алтын --сөзін түсіндіру Алған асықтарын жауап бере отырып тапсыру.3.Жазу тобынна берілген сұрақтар:Ұраны: 1. Қанша алтын сөздерді жаза білесің?2«Алтын сөзге» акроним жаса.3.Баталы қанша жиынды білесің?4.Баталы сөзді тауып оқы.5.Леп ( !) белгісі бар сөздерді теріп жаз.6.Мақал –мәтел жазу.Алған асықтарын жауап бере отырып тапсыру.

4.Өнер тобына берілген сұрақтар:Ұраны:1.Пластермен жұмысты қорғау.2.Леп балгісі бар сөздерді дауыс ырғағымен оқу?3. Мен бата айта аламын.Шумақтап білген батасын жатқа айту.4. батаны кімдер береді?Алған асықтарын жауап бере отырып тапсыру.Әр топтың асық ұпайларын санай отырып қортынды сабағын жүргізу.

Қорытынды :Мұғалім : Енді осы жақсы сөз ата, бала, ұрпақ, жақсы, жаман жайында мақал мәтел жарысын өткізіп

жіберейікші. Ал балалар батаны не үшін алады?Арманға жету үшін.Армансыз адам бола ма?Армансыз адам болмайдыСендердің қандай армандарың бар?Оқушылар пікірін тыңдау.Балалар бата дегеніміз не екен?

57

Сонымен бата дегеніміз отбасына,ұл мен қызға , өсіп келе жатқан нәрестелерге, жол жүріп бара жатқан адамдарға , жақсы жолға қадам басар алдында берілетін жақсы тілек деуге болады екен.

« Көп тілегі -көл»-деген осы батадан құралған сөз болса керек.Үйге тапсырма:Бата жайында не білеміз? Ата-аналарыңның ойларын дәптерге жазып келу.Бағалау :Балалар білімін алған асықтарының қалмауына байланысты бағалау.

* * * * *

Төлегенова Бибінұр БейсенбекқызыБиология пәні мұғалімі

№127 Т.Бердияров атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Сарыағаш ауданы, Ұшқын ауылы

Сабақтың тақырыбы: Қызыл кітапқа енген жануарларСабақтың мақсаты:Қазақстанда жойылып кету қаупі төніп тұрған жануарлар, құстарға

тоқталып, «Қызыл кітап» туралы түсінік беру;Ә) Табиғатты қорғау мақсатында құрылған қорықтар, «Қызыл кітап» туралы түсініктеріндамыту;Б) Табиғатқа қамқорлықпен қарауға, оны аялауға тәрбиелеу; экологиялық тәрбие беру.

Сабақтың әдісі: Сыни тұрғыда ойлау, топтық жұмыс Сабақтың түрі: аралас сабақСабақтың көрнекілігі:постер, бүктеме қағаздар, слайдСабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі 1) Топқа бөлу 2) Миға шабуыл3) Үй тапсырмасын тексеру, оқушылардың шығармашылық жұмысы реферат бүктеме қағазбен топ аттарын қорғау. Жаңа сабақ Қызыл кітап жайлы мәлімет беру, қызықты мәліметтер, постермен жұмыс, бейнебақылауҚорытынды4) Сәйкестігін тап5) Қорғауға алынбаған жануарлардың суретін тауып алып тастау, 3 топ қарсы топқа сұрақ

қою.Топқа бөлу: Оқушыларды 3 топқа бөліп, ат беру 1топ Барсакелмес тобы 2топ Ақсу –жабағылы тобы, 3 топ

Наурызым тобыБізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет.ҚР лрезиденті Н.Ә. НазарбаевМиға шабуыл сұрақтары: Кім жылдам?1 Қазақстанда қанша қорық бар?2 Қызыл кітаптың бірінші басылымы қашан басылып шықты?3 Қызыл кітаптың 3 ші басылымы жануарлар оның бірінші бөлімінде омыртқалы жануарлардың қанша түрі тіркеледі ?4 Қызыл кітаптың мақсаты мен қызметі қандай?5 Барсакелмес қорығы қазақстанның қай аумағвнда орналасқан?6 Қазақстанда қорықшалар саны қанша?7 Жойылып бара жатқан сүтқоректілердің аттарын атаңыз?8 Қосмекенділердің қандай түрлері қорғалуда?9 Қызыл кітапқа енген құстарды атаңыз?10 Қызыл кітаптың 2 ші 3 ші басылымдары қай жылы шықты?Үй тапсырмасын сұрау Шығармашылық жұмыс 3 топ өз топтарының аттарын,. бүктеме қағазбен, және реферат арқылы үй тапсырмасын

қорғап шығады. 1 топ Ақсу жабағылы қорығын түсіндіреді. 2 топ Барсакелмес қорығын айтады3 топ Наурызым қорығы туралы мәлімет айтады.

Жаңа сабақ: Қызыл кітапқа енген жануарлар. Қызыл кітап- сирек кездесетін түрлердің санының қазіргі жай- күйін көрсететін құжат.

Қазақстанның Қызыл кітабында сирек және жойылып бара жатқан түрлердің тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің және өсімдіктердік 303 түрінің қазіргі таралуы, санының жай- күйі, биологиясы туралы мәліметтер келтірілген.Қызыл кітапқа ресми енгізілген өсімдіктердің 16 түрі Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының аумағында тіркелген. Алайда Алтай ботаника бағының ғылыми қызметкері б.ғ.к. Ю.А. Котуховтың жұмысының нәтижесінде сирек, осалдау және жойылып бара жатқан түр мәртебесіндегі тағы да 50 түр анықталды.Адамдар мыңдаған жылдар бойы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін пайдаланып келді және де өзінің жан- жақты тіршілігінде жануарлар мен өсімдіктердің пайдалы қорын қолданып ғана қойған жоқ, сонымен бірге табиғатты өзгерту арқылы көптеген түрлердің өмір сүру жағдайларына әсер етті. Табиғатқа антропогенді ықпал етудің әсерінен жер бетінде өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің жойылу процесі басталды.Ғылыми- техникалық прогресс адамдардың қолына табиғат әлеміне әсер ететін күшті

құралдар берді. Бұл құралдар қаншалықты пайдалы болса, соншалықты зиянды. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінші бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы- орны қайта толмайтын нәрсе. Және де бұл жоғалту қауымдастықтың бүтінділігі мен табиғаттағы жалпы тепе- теңдіктің бұзылуына әкеп

58

соғады. Сондықтан да қазіргі кезде табиғатты қорғау мәселесі дүниежүзілік мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе бүкіл әлемде маңызды мемлекеттік мәселе ретінде қаралады.

Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізімі«Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың түрлері мен түршелерінің тізбесін бекіту туралы»Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1995 жылғы21 тамыздағы № 1152 Қаулысы

СҮТҚОРЕКТІЛЕР1. Жоңғар сальпинготусы 7. Тас сусары

2. Жалман 8. Шұбаркүзен3. Роборовскийатжалманы 9. Түркістансілеусіні4. Сары алақоржын 10. Қазақстанарқары5. Қызылқасқыр 11. Алтай арқары6. СабаншыҚҰСТАР1. Қызғылтбірқазан 18. Жекдуадақ 35. Жұртшы2. Бұйрабірқазан 19. Тарғақ 36. Ақсұңқар3. Жалбағай, қалбағай 20. Кішішалшықшықұс 37. Ителгі4. Қарадегелек 21. Сүйіртұмсықтышалшықшықұс 38. Лашын5. Қоқиқаз 22. Қарабасөгізшағала 39. Тұрымтай6. Сұңқылдақаққу 23. Қарамойнақшағала 40. Үкі7. Кішіаққу 24. Қарабауырбұлдырық8. Қутұмсыққаз 25. Ұбақ, қолаңтөс

9. Қызылжемсаулықарашақа 26. Балықшытұйғын10. Қаратұрпан 27. Жыланшықыран, бүркіт11. Дөңтұмсықтұрпан 28. Бақалтаққыран12. Ақбасүйрек 29. Дала қыраны13. Алтай ұлары 30. Қарақұс14. Ақтырна 31. Бүркіт15. Ақбастырна 32. Ақиықсубүркіт16. Дуадақ 33. Аққұйрықсубүркіт17. Безгелдек 34. Сақалтай, қозықұмай

БАУЫРЫМЕН ЖОРҒАЛАУШЫЛАР1. Шұбарбатбаткесіртке 4. Шұбаркесіртке2. Зайсан батбаткесірткесі 5. Жолақтыәбжылан3. Үлкенкөзкесіртке

ҚОС МЕКЕНДІЛЕР1.Даната құрбақасыБАЛЫҚТАР1.Таймен 2. Сылан

Қорытынды:Алматы мемлекеттік қорығы қызыл қасқырҚорғалжын қорығы барыс, түркістан сілеусініНаурызым қорығы шиетұмсықМарқакөл қорығы аққұтан, ләйлек, мәрмәрАқсу –жабағылы қорығы аяқсыз кесіртке,шұбар жылан Бетбақдала қорығы бүркіт, жорға торғай, косаяқ,Үстірт қорығы қабылан, сусары,күзен, көксуырБатыс алтай қорығы 3 саусақты ергежейлі қосаяқ, ителгіБарсакелсес қорығы балық түрлері, қарақұйрық

Қызыл кітапқа тіркелгелмеген жануарларды алып тастау суретке қарап.Жаңа сабаққа байланысты 3 топ оқушылары бір – біріне 5 сұрақтан қояды.Рефлексия жазу бүгінгі сабақтан не білдім, не білгім келеді, не білетін едім.Үйге тапсырма: Қызыл кітапқа енген жануарларОқушыларды бағалау:

* * * * *Малдыбаева Гүлзипа Нышанқызы

Математика пәні мұғалімі№104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі

ОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы

Сабақтың тақырыбы: Көлемді бірліктері. Куб дициметр (дм ³) Сабақтың мақсаты: Білімділік:Параллелепипедтің көлемін есептей білуге үйрету.Куб дециметр өлшем бірлігімен

таныстыру.Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.Тәрбиелік: Тапқырлыққа, шапшаңдыққа тәрбиелеу.Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, көрнекілік, түсіндіру.Сабақтың көрнекілігі:геометриялық фигуралар,сызба нұсқа т.б.Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Үй тапсырмасын тексеру. (Ауызша) Жаңа ұғым. Жаңа сабақ өткен сабақтағы материалдарды қайталаудан басталады. Көлемнің өлшем бірлігі – кубдециметрдің қажеттігі әр түрлі мысалдармен негізделеді.

Балалар, қолымдағы қандай фигура?Тік төртбұрыш.Ал мынау қандай фигура?Шаршы.Осы фигуралардың неше өлшемі бар?Екі өлшемі бар.Қандай өлшем?Ұзындығы, ені.

59

- Мына фигура қандай фигура?Куб.Кубтың неше өлшемі бар?Үш өлшемі бар. Ұзындығы, ені, биіктігі. -Енді, оқушылар, тақтаға қарай- мыз. Тақтаға тік бұрышты пара- ллелепипед тәріздес жәшік су- реті, өлшемдері 5 дм, 2 дм және 1 дм.Оның көлемін табу керек. Біздер көлемді қандай өлшем бірлікпен өлшеуді білеміз?- Куб сантиметрмен.Сондықтан, жәшіктің өлшемдерін сантиметрмен өрнектеңдер: 5 дм = 50 см, 2 дм = 20 см, 1 дм = 10 см.Демек, жәшіктің көлемі: 50∙20∙10 =10000 (см ³) Оқушылар, сантиметр өлшем бірлігінен де үлкен қандай өлшем бірлік бар?Дециметр.Тік бұрышты параллелепипед тәріздес жәшіктің көлеміне, өлшем бірлігіне қарай отырып көлемді куб сантиметрден басқа

қандай өлшем бірлігімен есептеу қолайлы деп ойлайсыңдар?Дециметрмен.Кейде тік бұрышты параллелепипедтің көлемін куб сантиметрмен өлшеген қолайлы бола бермейді. Тік бұрышты

параллелепипедтің өлшемдері дециметрмен берілсе,көлемді куб дециметрмен(қысқаша дм 3) өлшеген қолайлы болады, яғни5∙2∙1=10 (дм³)

4. Оқулықпен жұмыс. а) Жаңа ұғымға байланысты жаттығу. № 3- Не туралы айтылған?Аквариум.Аквариум не тәріздес?Тік бұрышты параллелепипед.Қандай өлшем бірліктері белгілі? Не белгілі?Ұзындығы, биіктігі, ені.Не белгісіз? Көлем.Ұзындығы – 9 дм.Ені – 4 дм.Биіктігі – 6 дм.Көлемі - ?9∙4∙6 =216(дм ³)ә) Танымдық жаттығу. №4Балалар, қазір қандай мезгіл?Күз мезгілі.Күз мезгілінің нешінші айы?Үшінші, соңғы айы.Ертеңгі күннің жадын айтындаршы?1 – желтоқсан.Қыс мезгілі.Қыс мезгілі несімен көрікті, қызықты?Қарымен.Қыста қандай спорт ойындарын білесіңдер?Хоккей, шаңғы т.б.№4 «Шаңғылар жарысы» ойыны арқылы орындалады.б) Қайталауға арналған жаттығулар. №5 (Әр түрлі тәсілмен шығару)1 тәсіл: (5+3) ∙ 7=8∙7=56 2-тәсіл: 5 ∙ 7 + 3 ∙ 7 = 35 + 21=56 №6 “Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар” ойыны арқылы орындалады. Карточка бойынша орындалады.№8 Тест жүйесі бойынша орындалады.5. Ой-түйіндеу. Дұрыс жауапты таңдау тесті арқылы сұрақтарға жауап алып, сабақты қорытындылау.. Көлемнің қандай өлшем бірлігімен таныстық?а) дециметр; ә) сантиметр; б) метр2.Кубтың немесе параллелепипедтің көлемін қандай амалмен табамыз?а) бөлу; ә) көбейту; б) азайту3.Кубтың неше өлшем бірлігі болады?а) екі; ә) үш; б) бір6. Үйге тапсырма. № 2,7 – тапсырмалар. 7. Бағалау.

60

Молдыбаев Нұржан ДәженұлыФизика пәні мұғалімі

№104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы

Сабақтың тақырыбы: Люминесценттік шамдар. 2.Сабақтың мақсаты: а) Оқыту: люминесценттік шамының құрлысы, қызметі, түрлерімен танысу. б) Дамыту: люминесценттік шамдары туралы түсінігін, ой-өрісін дамыту. в) Тәрбиелік: ұқыптылыққа, үнемділікке үйрету. 3. Сабақтың түрі: Демонстрациялық. 4. Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, ойын. 5.Пән аралық байланыс физика «Қыздыру шамы», химия «Инертті газдар» (Ar, Ne т.б ) 6. Сабақтың көрнекілігі: люминесценттік шамының құрлысы, қыздыру шамы плакат, қыздыру шамын ток көзіне қосу

құрылғысы. 7. Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру. 2.Үй тапсырмасын сұрау. Мұғалім:оқушылар, өткен сабақта үйге қандай тапсырма берілгенін кім айтады? Оқушы:өткен сабақта үйге берілген

тапсырманың тақырыбы «Қыздыру шамы» Мұғалім:олай болса, үй тапсырмасын пысықтау мақсатында және сіздердің үй тапсырмасына дайындықтарыңды тексеру

үшін, мына сұрақтарға жауап беріп көрелік. 1-сұрақ: Жарық шамын кім ойлап тапқан? Жауабы: Орыс электротехнигі А.Н. Лодыгин. 2-сұрақ: Қыздыру шамы дегеніміз не, оны қандай мақсаттарға қолданады? Жауабы: Қыздыру шамы жасанды жарық көзі

болып табылатын құрал,ол бөлмені жарықтандыру үшін қолданылады. 3-сұрақ: Қыздыру шамындағы вольфрам қыл сымның балқу температурасы қанша градусқа тең? Жауабы: 3370 Мұғалім:қыздыру шамын құрылғы арқылы айнымалы тоққа қосып көрсетеді. Енді осы қыздыру шамының құрылысы

неден тұрады екен (қыздыру шамының плакаттағы суреті ілінеді). Қыздыру шамының құрылысы: 1-вольфрам қыл сым; 2-металл өткізгіш; 3- вольфрам қыл сымды дәнекерлеу шынысы; 4- ауаны айдап шығару түтігі; 5- қыздыру шамының мойыны;6- түйіспе.

8. Жаңа сабақты түсіндіру Мұғалім: оқушылар біздің бүгінгі жаңа сабағымыздың тақырыбы «Люминесценттік шамдар».Қыздыру шамдарынан кейін өмірге, осы люминесценттік шамдар енген. Люминесценция латынның «жарық» және «әлсізәсер білдіру»- деген мағынасынан шыққан. Люминесцеттік шам дегеніміз – жарық ағыны негізінен, ультракүлгін сәулесініңәсерінен люминофордың жарқырауынан пайда болған газ разрядтық жарық көзі. Люминесценттік шам жарық беру үшінқолданылады. Оның қыздыру шамдарынан артықшылығы электр энергиясына үнемді келеді, яғни тоқты аз жейді.Сондықтан оны өндірісте, тұрмыста кеңінен қолдануға болады(т.б.)

Ой сергіту жұмбақтары: Онсыз жерде жылу жоқ,тіршілікті көру жоқ. (Күн) Аспанда жарық және жылу берер күн бар, Бөлмеде жарық және жылу берер не бар? (Қыздыру шамы) Түнде көп, күндіз жоқ. (Жұлдыздар) Ия оқушылар біз бұдан табиғатта жарық пен жылуды күн көзінен алатын болсақ, тұрмыста қыздыру шамдарынан

алатынымызды білдік. Люминесцеттік шамдардың жұмыс істеу ұзақтығы қыздыру шамдарына қарағанда ұзақтау келеді.Люминесценттік шамның кең тараған түрі сынапты шам, оның ішкі бетіне люминофор ағылған, әр түрлі формадағы шынытүтік. Түтіктің екі ұшы арқылы оның ішіне спираль тәрізді электроттар енгізілген. Шамның жұмыс істеу мерзімін ұзартуүшін, түтік ішіне сынап тамшысы мен белгілі бір мөлшерде инертті газ енгіземіз(аргон - Ar,неон-Ne) Люминесценттікшамды айнымалы ток көзіне қосқанда сынап атомдары электр өрісі әсерінен қозғалысқа түсіп, люминофор қабырғағасоғылып, жарық шығарады. Шамның жұмыс істеу мерзімі 10000 сағат. (Люминесценттік шамды іске қосу сұлбасысызылады- ЛБ-80 екі шамын БЛ -2- 80 трансформатромен қосу сұлбасы).

9.Жаңа сабақты бекіту сұрақтары. 1. Люминесценттік шамның қарапайым шамдардан айырмашылығы неде? Ж: жұмыс істеу мерзімі ұзақ және жақсы

жарықтандырады. 2.Түтік ішіне қандай газдар енгізіледі? Ж: сынап, инертті газдар (аргон,неон). 3.Түтіктің ұштары арқылы не енгізіледі? Ж: Спираль тәрізді электродтар. 4.Шынының ішкі бетінде не болады? Ж: люминофор қабаты. 5.Люминесценттік шамды не үшін қолданады? Ж: жарық беру үшін қолданады. 6.Дроссельдің қызметі қандай? Ж:шамдар

арқылы өтетін токты шектейді. 8.Оқушылар білімін бағалау. 9.Үй тапсырмасы.Оқулықтан «Люминесценттік шамдар» оқу.

* * * * *

61

Сүйінбаева Ж. Қ. №32 «Қуаныш» МДҰ тәрбиешісі Ақтөбе қаласы

Балаларға жол ережесін үйретейік! (Ата-аналарға ақыл-кеңес)Қоғам үшін баланың денсаулығы мен өмірінің қауіпсіздігі- ең басты байлық . Сондықтан

мектепке дейінгі ұйымдарда жолда жүру ережелеріне үлкен көңіл бөлінуде. Статистикабойынша, өкінішке орай , жол апаттары көптеп болуда. Соның ішінде балалардың жолапатына душар болуы жоғары көрсеткішті көрсетеді.

Сол себепті балалардың өмірінің қауіпсіздігі дағдыларын мектепке дейінгі кезеңдеқалыптастыру қажет. Жол заңы дұрыс жүріп, абай болуды талап етеді. Жол тәртібін бұзба,ол қатер тудырады. Жолдың қалыпты қозғалысы көбінесе балалардың жол бойында қалайболса солай жүріп, доп қуалайтыны, жүріп бара жатқан машинаға жабысатыны,қалтарыстан жолға шығып келетіні салдарынан бұзылады. Жол тәртібін бұзғандықтан кейбірулер машина дөңгелегіне ілініп қаза тауып, кейбіреулері жарақат алады. Кейбіреулері өмірлік мүгедек болып қалады.

Балалар жолда жүру заңын сіз бен бізден үйренеді. Балалар үлкендердің жүріс-тұрысының жақсы жағын да, жаман жағын да қабылдайды. Көп жағдайда балалар жолда жарақат алып, түрлі жағдайға ұшырап жататыны көлік жүргізушілерінің ғана кінәсінен емес, ол көбінесе балалардың жол жүру ережесін білмегендіктен болады. Балаларға жолда жүру ережелерін үйретіп, үнемі оған үлгі көрсетіп және жүріс-тұрысын қадағалап, балаларды көшеде болатын қауіпті жағдайлардан сақтандыру әрбір ата-ананың міндеті.

Мектеп және мектепке дейінгі мекемелерде балаларға арнап «Жолда жүру ережесі» тақырыбында оқу іс-әрекеттері және түрлі шаралар ұйымдастырылып өткізіледі. Сондықтан әрбір бала үйретілетін «Жолда жүру ережесі» тақырыбындағы іс-әрекетті мұқият тыңдап, өткізілген іс-әрекеттен қорытынды жасап отыруға міндетті. Балаларды жолда жүру ережелерімен таныстыру мақсатында ойындар, әңгімелер, серуен кезіндегі ойын түрлері, конкурстар, сұрақ-жауаптарды кеңінен қолдану, балалардың жол ережесі туралы түсініктерінің қалыптасуы мен білімдерінің жетілуіне көмектеседі.

Балаларды жол жүру ережелеріне үйрету- ата-ана мен үлкендердің тұрақты, үздіксіз жұмысы. Бағдаршам белгілерімен, жолда жүру ережелерімен, жаяу жүргіншілер жолы, көше жиегіндегі жолдармен (тротуармен) таныстыруды жүзеге асыру көзделген. Балалар өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін , оларды жол жарақаттарынан сақтау үшін алдымен жолда, көшеде жүру ережелерін, жолда жүру тәртібін үйретуіміз керек. Үйде ата-ана, мектепке дейінгі ұйымда балабақша тәрбиешілері бірлесіп, балаларға жол ережелері туралы үйретер болсақ, балалар жол апатының алдын алар едік.

Құрметті ата-аналар мен ересектер!

Балалық жол-көлік жарақаттары ең ауыр, бірақ олармен балаларды қорқытуға болмайды. Үлкендердің мақсаты

көшедегі тәртіп ережелерін баласына үйрету және олар үшін өнеге болу. Есте сақтаңыз:

Кішкентай жүргіншілер жақсы мен жаманды үлкендерден үйренеді. Сондықтан әрқашан және барлық жерде қызу қозғалыстағы қала көшелерінде, тар ауыл аралық жолда «Жол қозғалыс ережелерін» сақтаңыз.

Б і л г е н і м і з ж ө н !Балалардың жол үстінде қайғылы оқиғаларға ұшырауының негізгі себебі-жол қозғалысының қарапайым ережелерін

сақтамау болып табылады. Өз қауіпсіздігің үшін мына ережелерді мықтап есте сақта! Жүріп бара жатқан автобус не маршруттық таксиде барлық кезде тұтқадан ұстап тұр. Ролик, велосипед және скейтборд тепкенде мұқият және абай бол.4. Жолдың арғы бетіне тек бағдаршам тұрған немесе жаяу жүргінші өтетін жерден өт.5. Тек қана бағдаршамның жасыл түсі жанғанда ғана жолдан өт.6. Жүріп бара жатқан көлік алдынан кесіп өтпе.7. Жолдың көлік жүретін бөлігінде ойнама.8. Егер жаяу жүргінші жүретін жол жоқ болса, онда көлік қозғалысына қарама- қарсы жолдың оң жағымен жүр.

* * * * *

Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ-ның музыка жетекшісі

Аетова Лидия Тоғанас қызы

«Шатырда тұратын Карлсонның сыйлығы» - мерекелік ертеңгіліктің сценарйі.Балалар әуенмен әсем безендірілген залға кіреді. Би /көктем/ композициясымен балалар кіреді. /Би билейді/Би сонында әуенмен қолдарындағы гүлдерді отырғыштың астына қою.

Жүргізуші: Қар еріді, су ақты,Күндер туды шуақты,Байтақ дала келбеті.Түкті кілем сияқты.

Жүргізуші: Көкке бояп өңірді,Көктем келді көңілді,Бау- бақшада жайнаған,Құстар әні төгілді.

Армысыздар қонақтар! Ақ жаулықты әжелер, Жарқын мінез аналар.Тәтелер мен әпкелер, Құтты болсын мерекең,Күлкі менен шаттанар!Сіздерді көктемнің алғашқы мерекесі, аналар мерекесімен

құттықтаймыз!

Ән: «Көктем»

62

4 бала ортада қалады. 1. Бала: Дастан айналаға қарашы, қандай әдемі.2. Бала: Ия, дұрыс айтасың, Айзере көктем келді ғой, иісі қандай тамаша!3. Бала: Бүгін аналар мерекесі емеспе?4. Бала: Олай болса тездетіп қызғалдақ терейік, анамызға сыйлайық. Тақпақтар: 1. Анашым менің анашым, 2. Жаныма жақын жаңасың 3. Жарқырап күндей жанасың, 4. Аялап, мені бағасың. 4-еуі бірге Анашым менің анашым.Алақай, алақай,-деп қуанады. Үй күтушісі: Кім, кім бұлай деп жатқан бала? Кім мында шулап жатқан. Мен үй күтушісі боламын. Мен шуды жақтырмаймын, тазалықты жақсы көремін. Ал сендер қайдан келіп қалдыңдар?Балалар: Мерекені тойлауға.Үй күтушісі: Ол қандай мереке? Балалар: Аналар мерекесі.Үй күтушісі: Қойыңдар, тоқтатыңдар, шуламай отырыңдар Мына жерді шашпаңдар, ал мына жерді баспаңдар, шу қылмаңдар, шаң көтермендер, тыныш отырыңдар,

сабақтарынды оқындар, сосын ұйықтаңдар, тұрғасын қайтадан сабақ оқыңдар, мен шәй демдеп келейін. (кетіп қалады. Балалар жылайды.)Жүргізуші: Мұңаймаңдар балалар? Үй күтушісі келгенше біз ән салып, анамызды құттықтайық. Ән: «Құттықтаймын мама, туған күніңмен!»(Карлсон ұшып келеді) Карлсон: Қала қандай әдемі, көктем келді тамаша. Би билейік балаша ля-ля-ля. (Балаларды көріп қалады.)Қандай әдемі балалар, сәлеметсіздер ме! Балалар: Саламатсыз ба досымыз Карлсон! Карлсон: Неге көңілсізсіңдер!(тәрбиешілер барлық жағдайды түсіндіріп айтып береді)Карлсон: Мұнаймаңдар! Бұл істің шешуін табамыз! Үй күтушінің ашуын да басамыз!Солай емеспе менің достарым!Балалар: Ия!!Карлсон: Қане барлығымыз ортаға шығып би билейік. Көңіл көтерейік, көктемге би арнайық. Би: «Бала-бала-балақай» Карлсон: Жарайсындар балалар. Өте тамаша би биледіңдер.Жүргізуші: Рахмет сізге Карлсон досымыз. Біздің көңілімізді көтердіңіз, балалардыңда көңілін көтердіңіз. Ал енді біздің

балалар аналарына арнаған тақпақтарын айтып береді. Ал, сіз төрге шығыңыз. Тақпақтар: Көктем ана туралы. 1.2.3.4.5.Карлсон: Балалар менің қатты қарным ашып тұр.Сендер кәмпит жегенді жақсы көресіңдер ме?Балалар: Ия!!!Жүргізуші: Карлсон кәмпит жеу үшін, біраз тер төгу керек сияқты. Карлсон: Сонда не істеу керек?Жүргізуші: Кәмпиттің соншалығы үлкен оны бері қарай жеткізу керек.Карлсон: Әрине, жеткіземіз.Жүргізуші: Олай болса, сіз ортаға екі баланы алып шығыңыз. (ережесін түсіндіру) Ойын: «Бутафор кәмпиті» (2 мәрте)Жүргізуші: Жарайсыңдар балалар! Міне достым Карлсон сіздің кәмпитіңіз. Балалар мақтауға тұрарлық күш жігерімен

сізге тартып алып берді. Карлсон: Рахмет сіздерге балалар! Мен енді барып қарап келейін.Үй күтушісі қандай шәй демдеп жатыр екен. (Карлсон жүгіріп кетіп қалады)Жүргізуші: Ал біздің балалар әжелерін қалай жақсы көреді екен. Бүгінгі мерекеде әжелеріне қандай сыйлық дайындады

екен. Тақпақтар: Әже туралы. 1.2.3.4.5Жүргізуші: Рахмет балалар! Сіздерді әжелеріңді қатты жақсы көретіндеріңді әнімізбен жеткіземіз. Ән: «Менің әжем осындай» (Осы кезде үй күтушісі келеді.)Үй күтушісі: Бұл не шу! Жаңа ғана ескерту жасаған едім ғой. Мына жерді шашып тастағансыңдар? Шаң көтеріліп кеткен.

Қап, енді не істесем екен сендермен! Жүргізуші: Үй күтушісі сіз ренжімеңізші. Қазір біздің ұлдар сізге мына жерді тездетіп жинауға көмектеседі. Үй күтушісі: Жарайды көрейік енді қалай жинайды екенсіңдер. Би: «Үй жинау» (қолдарында щетка, сыпыртқы)Үй күтушісі: Қайда тексерейін қалай жинағандарыңды? Ал сіздерге ұнады ма ата-аналар?Жүргізуші: Үй күтушісі сіз келіп төрге шығыңыз бүгін мереке, сіздің мерекеңіз?( үй күтушісі отырғысы келмей, ойланып тұрады). (Осы кезде Карлсон келеді, қолында көп шары бар)Бір-бірден үй күтушісінің қасына келіп жарады. Ол қорқып отырғыштың үстіне шығып кетеді. Не екенін білмей тұрып

қалады.

63

Үй күтушісі: Бұл не болды балалар? Балалар: Ол біздің досымыз Карлсон.Үй күтушісі: Карлсон дедіңдерме! Қайда кетті өзі?(Карлсон қайтадан келеді, қолында үлкен себет, іші толған гүл)Үй күтушісі: (Ұялып қалады) Қойыңызшы бұл неғылғаңыңыз.Карлсон: Бүгін мен мына Карлсон балалардың досы, барлық әлемдегі аналар мен әжелерді қыздарды 8-наурыз

мерекесімен құттықтаймын. Шын жүректен гүл сыйлаймын. Ал мына гүл сізге. Үй күтушісі: (Алады) Рахмет саған Карлсон, рахмет сізге бүлдіршіндер.Мен сендерді қатты жақсы көремін. Мерекені де жақсы көремін. Би билеп, ән салғанды да ұнатамын. Би: «Көктем вальсі» (балалармен қосылып екеуі билейді.)Үй күтушісі: Рахмет менің қыздарым! Көңілімді көтердіңдер. Жүргізуші: Мінекей жақсы болды ғой. Біздің қонағымыздың көңіліде көтерілді. Карлсон: (Ой, деп қалтасынан орамалдар алып қағады.)Үй күтушісі: Бұл неғылған шаң. Карлсон қайдан үстіңізді бүлдірдіңі? Карлсон: Жаңа ғана сізге гүл жинап жүріп үстімді бүлдіріп алдым. Жүргізушісі: Мұнаймаңыз Карлсон біздің балалар мамаларымен бірге қосылып сізге көмектесіп орамалдарды жуып

береді. Ойын: «Кір жуу» (2 бала, 2 ата-анадан 2 мәрте ойнатылады)Карлсон: Рахмет сізге ата-аналар.Жүргізуші: Міне біздің ата-аналар қандай тез шебер қимылдайды. Үй күтушісі: Енді менде сіздерге сыйлық жасағым келіп тұр. Құрметті ата-аналарқазір мен сіздерге балмұздақ жасап беремін. Ойын: «Балмұздақ» (2 бала, 2ата-ана,)Жүргізуші: Қандай тамаша күн десеңізші. Біздің үй күтушіміздің қолынан көп өнер келеді екен. 1. Сыйланышы гүлімді, Теріп алған даладан. Меймыңыз бүгінгі Құтты болсын анашым.Жүргізуші: Сізге бүгін сый құрмет, Жан анашым мейірім. Қаласаңыз би билеп, Ән де шырқап беремін. Келесі кезекте аналарымызға бүгінгі мерекелік кешке дайындаған тосын сыйымыз бар, соңы тамашалау үшін экранға

назар аударайық. (Слайдпен құттықтау, Ән: «Апам үшін» )Жүргізуші: Асыға күтіп жүргенім, Болар деп қашан мейрамың. Суретін салдым гүлдердің, Келеді соны сыйлағым. (Балалардың сыйлығын тарату.)

* * * * *ОҚО Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы

№103 жалпы орта мектебі Тарих пәнінің мұғаліміАйткулова Маржан Мейіржановна

Сыныбы:5 «В»Сабақтың тақырыбы: Қазақ билері

Сабақтың мақсаты: Мемлекет мәмігерлері Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би өмірі, қызметі даналықтары туралы білімдерін толықтыру. Би деген атауға түсінік бере отырып, қазақ халқының атақты билерінің ұрпақ келешегі үшін аянбай қызмет атқарғанын дәріптеу.

Білімділік: Оқушыларға би , шешен сөздерін жан- жақты ауқымды түрде меңгерту;Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын молайту, тіл байлығын арттыру, өзіндік ой-пікірін айта білуге баулу;Тәрбиелік: Жан – жақты дамыған жеке тұл,а тәрбиелеу;Сабақтың түрі: Топтық жұмысӘдіс – тәсілдері: Баяндау, сұрақ – жауап , топтастыру, кестемен жұмыс, әңгіме әдістері;Сабақтың көрнекілігі: Киіз үй, интерактивті тақта, көрме, буклет, оқулық, дәптер, билердің суреттері;Пән аралық байланыс: Қазақ әдебиеті.Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, ҚР Әнұраны, сабақты жоқ оқушыларды белгілеу, оқушыларды психологиялық шағын икемдеу, сыныпты Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би үш топқа бөлу .

Психологиялық дайындық: үш топ бір – біріне тілек айту. Үй тапсырмасы: Кесте толтыру

Кесте-1«Қазақ» атауының мағынасы Қазақ хандығының құрылған уақытыБостандық сүйгіш, енржүрек, еркін адамдар дегенді білдіреді. ХV ғасырлардың 50-60 жылдар

64

Кесте-2Қазақ хандары Қазақ хандарының билік құрған уақытыАлаша ханУыз ханТауке ханАбылай хан

Б.з.б. ІV- III Б.з.б. І мың.ж.- б.з.І мың ж1680-1718 ж1711-1781

Кесте-3Қазақ хандығын құрушылар Қазақ хан.дығының құрылған жеріЖәнібек пен Керей Шу мен Талас өзендерінің бойы

Үй тапсырмасын тексеру сұрақтары: Қазақ хандығының жоғарғы билеушісі. (Хан) Ханның мұрагерлерін қалай атаған? (Сұлтандар) Жошы ханның қайтыс болған уақыты? (1227 ж) Қасым ханның заңдар жинағы. (Қасым ханның қасқа жолы) Қазақ хандығы қашан құрылды? (1466 ж) Абылай ханның шын аты кім? (Әбілмансұр)

ІІІ. Жаңа сабақ: Бүгінгі сабақта мемлекеттің саяси өмірінде ел ішінде болып жатқан талас тартысқа әділ шешім беретін қазақтың билері, қазақ мемлекетінің саяси өмірінде билердің орны өте жоғары болды. Бүгін сол ұлы билердің бір қатарына тоқталып өтеміз.

Оқушылардың өзіндік жұмысы.Төле би ауылы.Төле би Әлібекұлы 1663-1756 жылдары қазіргі Жамбыл облысы, Шу ауданы, Жайсан ауылында дүниеге келген. Төле би- қазақ халқының қоғам қайраткері ,атақты шешені. Ұлы жүздің төбе биі. Жастайынан үздік оқып арабша ,

парысша , тарихи кітаптарды аңыз , хисса тарихтарын ел арасында тыңдап, өзінен бұрынғы өткен шешен билерімен хандар, бабалары Жанту, Жарылқамыс билердің тапқыр, өнегелі нақыл , шешен сөздерін ойына түйіп өседі . 15-20 жасында билікке араласып, әділдігімен шешенділігімен елге танылды . Орта жүздің аға биі Қазыбек және кіші жүздің аға биі Әйтекеменбірге әз Тәукенің басты кеңесшісі болды. Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек батырлармен бірыңғай халық майданын құрып, азаттық күресін басқарды. Өзі билік еткен Шымкент, Түркістан, ташкент қалаларында көпшілік пайдаланатын ғимараттар салу ісінеараласқан. Ұлы жүздің биі Төленің сүйегі Түркістан қаласында қойылған.

Қазыбек би ауылы.Қазыбек би Келдібекұлы 1667-1763 жылдары сырдария жағалауындағы ауылда туылып жастық шағын Қаратау мен Ұлы

тау атырабында өткен. Қазыбек 17- ші ғасырдың аяғы мен 18-ші ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүрген қазақтың атақты биі. Орта жүзді билеген. Тәуке, Сеймике, Әбілмәмбет, Абылай хандардың тұсында мемлекет басқару ісіне белсене араласып, қазақ хандықтарының ішкі және сыртқы саясатына ықпал жасап отырған. Жоңғар басқыншылығына қарсы Халықкүресін ұйымдастырушылардың бірі. «Тәуке заңдарының жинағын » жасауғу қатысқан. Ресей мен достық қарым-* қатынаста болуды мақұлдап, Цинь империясымен тығыз байланыста болуға қарсылық білдірген. Қазыбек би ел арасында Қаз дауысты Қазыбек атанып кетті. Қазыбек бидің сүйегі Ташкент қаласына қойылған.

Әйтеке би ауылы.Әйтеке би (шын аты Айтық) Байбекұлы 1682-1766 жылдары туылған. Қазақтың атақты шешен биі Әйтеке Әбілхайыр

ханға дейін Кіші жүзді басқарған. Әйтеке би жас шағынан Төле би мен Қазыбек биден кіші бірақ өзінің даналығымен ел билеп, өз замандастарына қалыспаған, ешкімнің атақ даңқына табынбаған оның даналық сөздері осы уақытқа дейін халық аузында сақталған Тәуке хан дәуіріндегі қазақ хандығының аса көрнекті билерінің бірі ретінде жеті жарғыны шығаруға үлесқосқан. Әйтеке бидің сүйегі Самарқан қаласына қойылған.

Сабақты бекіту.1. «Кім тапқыр?» ойыны2. Аты жаманның арманы кетер,3. Баласы жаманның дәрмені кетер. (Қазыбек би)4. Сөзің –асыл, қаз дауысты Қазыбек5. Ендігі сөздің кезегі өзіңде, Әйтеке би (Төле би)6. Атадан ұл туса игі7. Ата жолын қуса игі. (Төле би)8. Аты жаманның арманы кетер9. Баласы жаманның дәрмен кетер. (Қазыбек би) 10. Би кім? Сұрағына жауап берейік:

V. Көрме саяхат: Кітаптарға шолуVI. Үй тапсырмасы: 30. Сөз жұмбақ

65

Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

бастауыш сынып мұғаліміМустафина Жанагул Картаевна 4-сынып

Пәні: математика Сабақтың тақырыбы: Алгебралық материалдарСабақтың мақсаты: 1.Саны шекті әріптермен сандардан құралған және бір-бірімен қосу, азайту, көбейту, бөлу амалдарының таңбалары

арқылы біріктірілген өрнектерді орындау,теңдеулерді шешу, теңдіктер мен теңсіздіктер құру қабілеті мен білімін жетілдіру. 2. Есептеу дағдысы мен есептер шығару қабілетін жетілдіру. Ой-өрісін дамыту. 3. Алған білімді ұтымды пайдалана білуге, зеректікке, шапшаңдыққа, ұйымшыл болуға баулу. Салт-дәстүрді құрметтеуге

тәрбиелеу. Сабақтың типі: жарыс сабақӘдісі: сұрақ-жауап, салыстыру, талдау, жинақтау, топтық жұмыс, ой қозғау.Көрнекілігі: слайдтар, видеосюжет, суреттер, асықтар, теңгелер, орамал, дротик оғымен, сызба.Пәнаралық байланыс: қызықты математика, дүниетану, ана тілі.Сабақтың барысы:

І. Психологиялық дайындықШырылдады қоңырау

Біз сабақты бастаймыз.Азайтамыз, қосамыз,Көбейтеміз, бөлеміз,

Математиканы сүйемізІІ. Үй тапсырмасын тексеру

№15 (Ә)ІІІ. Жаңа сабақ

Мотивациялық –бағдарлау кезеңі-Қазір көктем мезгілінің Наурыз айы. Осы наурыз айында қандай мерекелерді атап өтеміз?-8 наурыз Халықаралық әйелдер күні және Үлыстың Ұлы күні Наурыз мерекесі.-Наурыз мерекесі жайында не білеміз?/Оқушылар пікірін тыңдау/-Бұл мерекені қалай атап өтеміз?-Бұл Наурыз мерекесінде салт-дәстүрлерімізді жаңғыртып, ұлттық ойындардан жарыс ұйымдастарып, әннен шашу

шашып, бір-біріне қонаққа барып, дастархан жайып, наурыз көжеден дәм татып, ренжісіп қалғандар татуласады. Яғни достық пен татулық мерекесі деп те атауға болады.

- Біз бүгін сабақта Наурыз мерекесінде өтетін іс-шараның бірі ұлттық ойындардан топқа бөлініп жарысамыз.-Қандай ұлттық ойындарды білесіңдер?/оқушылар пікірін тыңдау/- Бүгінгі біздің сабақтың тақырыбы «Алгебралық материалдар»/тақырыпты дәптерге жазу/Мақсатын хабарлау.Саны шекті әріптер мен сандардан құралған және қосу, азайту, көбейту , бөлу амалдарының таңбалары арқылы

біріктірілген өрнектерді орындау, теңдеулерді шешу, теңдіктер мен теңсіздіктерді құруда алған білімдерді тиянақтау. Яғни білімді тиянақтау сабағы-Ал енді жарыспас бұрын топтарға ат қоялық.1 топ «АЛҒЫРЛАР» 2 топ «ТАПҚЫРЛАР»

Операциялық - орындаушылық кезең1 жарыс «Ханталапай» ойынымен басталады./ойын жайлы түсінік беру, 5-6 оқушыға ойнату/ Ойынның мақсаты: шапшаңдыққа, ептілікке, алғырлыққа баулу және сөздік қорын молайту.-Қай топ асықты көп жинайды екен.Әр асыққа есеп жазылған.Екі топтан бір-бір оқушыдан шығару.Жылдам орындап келесі балаға кезек береді. Есепті қай топ тез шығарып және артық

шығарса 1 ұпай беріледі№1 Өрнектердің мәнін тап. -Қандай өрнек берілген? әріпті өрнек -өрнекті қалай шығарамыз?әріптегі теңдіктерді өз орнына қойып шығарамызc-d:713, мұнда с= 82896, d=18252882896 – 182528 : 713 = 82640(a-c):721, мұнда a=56959, c=25956(56959 – 25956) : 721 = 43 (k-485)*124, мұнда k=789 (789 – 485) *124 = 37696(k-485)*124, мұнда k = 1000(1000 – 485) *124 = 63860(k-485)*124, мұнда k = 897(897 – 485) *124 = 51088

66

2 жарыс «Теңге алу» ойыны /Видиосюжеттен көрсету арқылы ойын туралы мағлұмат беру. Сабақтағы ойын шартын түсіндіру, /Теңгеде жазылған есептерді шығарады-қай топ әрі жылдам, әрі дұрыс дәлелдеп шешіп, көп теңге жинаса, сол топқа 1 ұпай жиналады.№2 Салыстыр.n = n * 1 x * s = s * x U –U > b * od < d + t d * 1 > d * 0 f > f- 58962 b : 245 > b : 457 48 > h - h 16523 : R < 26523 : R3 жарыс «Жамбы ату» ойыны. / Видиосюжеттен көрсету арқылы ойын туралы мағлұмат беріледі/-Біз бұл ойында дротикте ілінген тапсырманы көздеп дәл тигізіп, сонда жазылған тапсырманы орындап жарысамыз.

Теңдеуді қай топ тез және артық шығарса 1 ұпай беріледі.№3 теңдеулерді жаз және оларды шеш.а) 27 401 мен х-тің бөліндісі 398 бен 119-дың қосындысына тең.27401 : х = 398 + 11927401 : х =517Х=27401 :517Х=5327401 :53 = 398 + 119

ә) с мен 863-тің айырмасы 39765 пен 1205-тің бөліндісіне тең.С - 863 =39765 : 1205С- 863 = 33С=33 + 863 С = 896896-863=39765 : 1205

б) 5020 мен z-тің қосындысы 36054 пен 23-тің көбейтіндісіне тең5020 +z = 36054 *235020 + z = 829242Z = 829242 -5020Z = 8242225020 +824222 = 36054 * 23

4 жарыс «Орамал тастамақ» / ауызша//ойын туралы мағлұмат беріледі/№4 Айнымалылырдың қандай мәндерінде теңдіктер тура болады?S *S=S S = 1 728 * R =R R =0 n * 458 =458 * n n=кез келген санға тең болған жағдайдаZ+Z =Z Z =0 1235*C =C C = 0 123456 * m = 0 m=0d *0 = 0 d =кез келген санға тең болған жағдайда2*b = b +4586 b=4586 987540 : f = 987540 f=15 жарыс «Айгөлек ойыны»Айгөлек-ау, айгөлекАйдың жүзі дөңгелек.Әрі алғар, білімді.Әрі тапқыр зейінді Бізден сізге кім керек?№5. Есеп бойынша теңдеу құр.Мектеп кітапханасына 4-сынып үшін 395 оқулық және 5-сынып үшін 505 оқулық әкелінді. Барлық оқулықтар әр бумада 30 данадан буылған. Кітапханаға барлығы неше бума оқулық

әкелінді?Мұндағы х- кітапханаға әкелінген бумалар саны болсын. Х * 30 = 395 + 505Х * 30 = 900Х = 900 : 30 Х =30 30 бума кітап әкелінді.* Айгөлек ойыныАйгөлек-ау, айгөлекАйдың жүзі дөңгелек.Әрі алғар, білімді.Әрі тапқыр зейінді Бізден сізге кім керек?№7 Есепті шығарU1 =12 км/сағ Ш: S = S0+ ( U1 + U2) *t U2 = 8 км/сағ S = 15 + ( 12 +8 ) * 2 t= 2 сағ S = 55 км S0= 15 км/сағ Ж: салт аттылардың арақашықтығы 55 кмS = ?

67

* Арқан тартыс ойыны /формулаларды ауызша жатқа айту/-Геометриялық фигуралардың ауданын, периметрін, көлемін қалай анықтаймыз?- тіктөртбұрышты фигуранын периметрін?P = a+b+a+b P = (a+b) * 2-шаршынын периметрін P = a * 4 - тіктөртбұрышты фигуранын ауданын? S = a *b -шаршынын ауданынS = a2

-Көлемнің формуласыV = a * b* c ТИІННІҢ ауданын тапS = 12 * 5S = 60 см2

ІV. ҚорытындыРефлексиялық – бағалау кезеңі

Жарыс қорытындысын шығаруАлғырлар Тапқырлар/2 топтың ұпайларын есептеп, жеңіске жеткен топты мадақтау,ұпайы аз топқа келесі сайыстарда сәттілік тілеу/ V. Үйге тапсырма 78-79 бет №6 № 8VI. Бағалау

* * * * *Мухаева Жулдыз Тажетдиновна

Жамбылская область. Байзакский район учитель начальных классов СШ им. С.Абланова.

Урок по самопознанию: "Начало начал" в 3 классе Цель: расширить представление о ценности семьи, о взаимоотношениях между близкими

людьми. Задачи:--образовательные: глубже раскрыть понятие "родной дом", "семья" ";--развивающие: развивать аналитическое и логическое мышление, самостоятельность

суждений; совершенствовать разговорную речь детей;--воспитывающие: воспитывать уважительное отношение е близким людям, родному дому; навыки доброжелательного

отношения в семье; любовь к семье и стремление заботиться о членах своей семьи.Ход урокаПсихологический настрой.Здравствуй, солнце золотое,Здравствуй, небо голубое,Здравствуйте, мои друзья!Всех вас рада видеть я!Я приветствую вас, ребята, а также наших гостей. Сегодня наш урок самопознания "Начало начал" особенный, как вы

думаете почему? (на уроке присутствуют гости). Да, на нашем уроке присутствуют много гостей. У них у всех есть свои семьи. И наш "Круг радости" мы посвящаем семье.

Как хорошо, что есть Семья!И у тебя! И у меня!Те люди, что всего родней,У взрослых есть! И у детей!Учитель предлагает поприветствовать друг друга, передавая воздушный шарик как символ добрых пожеланий.

Представьте, что через этот шарик вы передаете друг другу свою любовь и тепло ваших сердец. О семье написано много произведений, рассказов, стихотворений. Но самыми краткими и яркими являются маленькие

пословицы. К нашему уроку вы должны были подготовить пословицы о доме, о семье. (Дети по очереди рассказывают выученные пословицы о семье).

1. Яблоко от яблони не далеко падает.2. Семья сильна, когда над ней крыша одна.3. В хорошей семье, хорошие дети растут.4.Брат брата не выдаст.5.На что и клад, когда в семье лад.6. Хоть тесно, да лучше вместе.7. Согласную семью и горе не берет.8. Человек без братьев и сестер, одинокое дерево.9. Хорошо навещать родных, да не жить рядом.10. За общим столом, еда вкуснее.11. В родной семье и каша гуще.Какой вывод можно сделать, что служит основой семьи?(Доброе отношение, любовь, взаимопомощь).Дома вы должны были нарисовать свою семью и рассказать о ней.

68

(Ученик читает стих)Я на рисунок посмотрюИ с гордостью вам говорю:"Знакомьтесь, вот моя семья,Здесь мама, папа, брат и я.Без них прожить никак нельзя,Моя семья - мои друзья!"(рассказывает о своей семье).На ваших рисунках изображено, что вы всей семьей чем-то заняты, что вы чаще всего делаете вместе (дети по очереди

рассказывают об общих семейных делах).Когда вы делаете что-то вместе? (когда это нам нравится?). Конечно, когда вам это нравится, вам приятно это делать.Минутка тишины. (Слайд)Говорят, что когда в семье живет любовь и дружба у всех, кто в ней живет, в сердце распускаются цветы. Хотите

почувствовать, как они расцветают. Он чудесный, нежный и ароматный. Посмотрите на него. А представляете, как было бы хорошо, если бы у всех людей распустились такие прекрасные цветы в сердце? Давайте будем заботиться об этом.

Чтение рассказа "Самое большое желание" стр 39 учебника самопознание.Анализ текста.-- Много ли обязанностей было у девочки по дому?-- Почему девочка не захотела остаться в чудесном замке?-- Согласились бы вы жить в райском уголке без своей семьи? Почему?Беседа: Что входит в семейные обязанности?Вопрос к гостям. Как вам помогают ваш ребенок?Чем бы они могли еще вам помочь?Творческая работа " Солнышко общения" (Слайд)У каждого из вас есть солнышко. В центре напишите свое имя. На концах лучиках напишите имена родственников. На

каждом лучике напишите общее дело, которое вас связывает.(Учащиеся под музыку пишут, затем выходят читают написанное).Теперь можете приклеить солнышко к своему рисунку, пусть оно своими лучами согреет вашу семью.Разминка. Все вы любите отдыхать с семьей. А я предлагаю отдохнуть сейчас во время разминки. Слушайте и выполняйте

задания.-- Те у кого есть старший брат, встаньте и хлопните .-- У кого сестра или сестренка, помашите над головой руками.-- Кто помогает дома близким встаньте и хлопните.-- У кого есть домашние животные поднимите руки вверх.-- Хлопните те, кто очень любит свою семью.Просмотр фрагмента мультфильма "Северная сказка". Чем эта семья не похожа на вашу?В чем главная ценность семьи? (вопрос гостям)В добрых взаимоотношениях, заботе друг о друге, любви.Тренинг "Мои чувства" (слайд).Счастливая и дружная семья - это мир, наполненный теплом, заботой друг о друге. Это прекрасный цветок, который

распускается от вашей любви и ласки.Я предлагаю оторвать лепесток нашего семейного цветка, прижать его к сердцу и высказать пожелание своей семье.Общение. Начало начал - это семья, родительский дом. От чего зависит мир в вашей семье. Ведь мир во всем большом

мире начинается с очень маленького - с мира в семье каждого человека.З/дом Я раздам вам сердечки с фразой : "Я мечтаю, что вместе с родителями ... ." Дома вы должны закончить фразу, а на

следующий урок мы украсим вашими серд. рисунками. Давайте споем вместе песню "Тропинка в родимый дом"Круг "От сердца к сердцу"Семья - это много понятий разных,Семья - это будни, семья - это праздник,Семья - это радость твоя и моя.Семья - это ты! Семья - это я!

* * * * * Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы

№28 “Ақбай” жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Нарметова Зулфия

Ўз-ўзини таниш.Мавзу: Меҳнатнинг нони ширин.Мақсад: 1. Болаларга “меҳнат қадрияти ҳақида тушунча бериш. 2. Болаларни ўз меҳнати, ўзгалар меҳнатининг қадрига етишга ўргатиш 3. Болаларни меҳнатсеварлик руҳида тарбиялаш. Кўргазма:дарслик, дафтар, расмли карточкалар.Дарс тури:янги билим берувчи.Дарс услуби: тушунтириш, кўрсатмали, ҳикоя, савол-жавоб, саҳна.Дарснинг бориши

Ташкилий қисм.

69

Шодлик айланаси.Одобли ҳам ҳунарли,Меҳнатсевар боламиз.Янги ишнинг устаси,Бунёдкори бўламиз.Болалар бир-бирларига тилак сўзларини айтадилар.

Умринг узоқ бўлсин, Соғ-саломат бўл. Бахтли бўл Омад ёр бўлсин Билимли бўл Муродинга ет Элинга қалқон бўл Мартабанг улуғ бўлсин. Ҳунарли бўл Оллоҳ рози бўлсин. Ўтилган мавзу.

Ўтилган мавзу юзасидан суҳбат ўтказилади. Ақлли бўлиш деганда нимани тушунасиз? Бахт, Бойлик, Ақлнинг ортиқлиги нимада?

Болалар новбат билан таъриф берадилар.9. Демак ақлни ишлатиб меҳнат қилган одам бойликка ҳам, бахтга ҳам беланиб, роҳатланиб умр сура олади. Янги мавзу баёни

Аввалги дарсларда биз ҳунар билан билимни эгаллаш ва ақлли бўлиш учун кўп меҳнат қилиш кераклиги ҳақида ўқиб ўргандик. Одам меҳнатнинг роҳатини ўзи тер тўккандагина яхши ҳис этади. Бугун биз шу ҳақда суҳбатлашамиз. 4. Одамга меҳнаткашлик нима учун керак?5. Ўз меҳнатингизни мевасини кўрган кезда қандай туйғуни ҳис қилдингиз?

Матн билан ишлаш.Меҳнат килишнинг маъносини тушунтириш учун ҳикоя мазмуни сўзлаб берилади.

10. Матн юзасида суҳбат.3. Ҳамит бобосига қандай савол берди?4. Бобоси Ҳамитга “пешона тер” деганини қандай тушунтирди?

Дам олиш дақиқаси.Гүл өсірсең терлеп,Мұның аты еңбек.Кесте тіксең зерлеп,Мұның аты еңбек.Қырға шықсаң өрлеп,Мұның аты еңбек.Қиындықтың бәрін Еңбек қана жеңбекЦитата Меҳнатинг қийин бўлса,Еганинг ширин бўлар. Ҳалқ мақоли маъноси тушунтирилади.

11. Ҳар бир инсон ўз меҳнатининг натижасини кўрганда чексиз қувонади, бошқаларнинг топташига йўл қўймайди. Ҳар кимга ўз меҳнати билан топилган нарса ёқимли ва қадрлидир.12. Саҳна: “Ҳусайн Байқаро ва Мир Алишер”.

Дарсда ўқувчиларнинг олган билимларини ва кўникмаларини ривожлантириш мақсадида халқ мақоллари 3 тилда ёд олдирилади.13. Еңбектің наны тәтті,

Жалқаудың жаны тәтті.14. Жамандық көрген жеріңнен,

Еңбекте де қаш.Жақсылық көрген жериңе,Еңбекте де жет.

15. Еңбек ерлікке жеткізер,Ерлік елдікке жеткізер.

16. Қатты жерде қақ тұрар,Қайратты жерге бақ тұрар.

17. Еңбек етсең ерінбей,Қарның тояр тіленбей.

18. Кто любить трудиться,

Тому без дела не сидится.19. Без труда хлеб не родится никогда.20. Без труда нет добра.21. Землю красит солнце, а человека труд.22. Труд кормит и одевает.23. Меҳнатдан келса бойлик,

Турмуш булар чиройлик.24. Меҳнат қилиб топганинг,

Қанду асал тотганинг.25. Меҳнат меҳнатнинг таги роҳат.26. Меҳнатнинг нони ширин,

Ялқовнинг жони ширин.

Вазиятли саволлар беришИнсон ўз мақсадига эринмай меҳнат қилгандагина эриша олади.

70

Ҳалол меҳнатнинг натижаси одамни қувонтиради.27. Саҳна.“Меҳнат билан топилган бир сўм”

Дафтар билан ишлаш.28. Бугунги дарсда нимани ўргандик? саволига болалар жавоб бериб, дафтарларига ёзадилар.29. Меҳнатсеварлик, чидамли бўлиш, меҳнат қувончини ҳис қилиш, ўзгалар меҳнатини қадрлаш, ҳалол меҳнат қилиш.

Якунлаш.30. Ҳалол меҳнат одамни қувонтиради, ўзига бўлган ишончини орттиради, бахт ва бойликка элтади. Меҳнатвесар одамён-атрофида ҳам ҳурматли ва обрўли бўлади. Ҳар қачон ўз ишимизга ҳалол бўлиб, меҳнатнинг тотли мазасини ҳис қила олайлик. Ҳалол меҳнатни баҳолаб, қадрлайлик.

Юракдан юракка. Болалар ўрганганлари бўйича билганларини ёзиб юрак ичига ёпиштирадилар.“Ўз меҳнатингизнинг меваси нима учун ширин?”Саволга болалар жавоб берадилар.

31. Чунки ўз қўлинг билан яратасан.32. Чунки ўз кучингни сарфлайсан.33. Чунки натижасини кўрасан.34. Чунки меҳр билан меҳнат қиласан.

Уйга вазифа: ўқиб мазмунини ўрганиб келиш.* * * * *

ОЙЫН АРҚЫЛЫ БАЛАНЫҢ ТІЛІН ДАМЫТУАқтөбе қаласы

№32 «Қуаныш» МДҰ-ның орыс тілі мұғаліміОспанова Гульбахит Серикпаевна

Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз жолдауында «Бізге қоғам қажеттіліктеріне сай келетін осы заманға лайықты азамат, азаматшатәрбиелеу – балабақшадан басталады» - деп көрсетеді. Балабақшадағы тәрбиелеу – оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын дамыту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану әрі оны күнделікті іс – әрекет кезіндегі тілдік қарым – қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген. Мектеп жасына дейінгі кезіндегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі тілі дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді. Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын айта білуге, қасиеті мен сапасын,түр – түсі және пішінін ажырата білуге өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып белсенді түрде тілдік қарым – қатынас жасай білуге үйретеміз.

Ойын – бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы қоғамдық тәжірбиені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады. Бала ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады. Мәселен, кез – келген бала еш уақыта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды, сол арқылы бір – бірімен өзара қарым – қатынас жасайды. Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып өзіне таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды.

Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз. Сондықтан да ойын – балалардың дүние тану жолы, олар ойынмен өмір сүріп бәрін өзгерте алады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісіне тәрбиешінің балалардың сөздік қорларын дамыту, жаңа

71

сөздерді меңгерту, үйренген сөздерін тиянақтап анықтап әрі байытып отыру басты міндет саналады.Осы аталған міндеттердітәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс. Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма, жаттығулар орны ерекше. Соның ішінде ойын – баланың шын тіршілігі.

Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаев; «Ойын ойнап ән салмай, өсер бала болама?» деп айтқандай баланың өмірінде ойын ерекше орын алады. Жас баланың өмірді тану, еңбекке танысы, психалогиялық ерекшеліктері осы ойын түрінде қалыптасады.Ойында шындықтың көрінісі, оның бейнелі сәулесі қылаң береді. Жалпы ойынға тән нәрсе өмірдің әр түрілі құбылыстарымен үлкендердіңтүрілі іс - әрекетіне еліктеу екені белгілі. Ойынның шартты түрдегі мақсаттары бар, сол мақсатқа жету жолындағы іс – әрекеттер бала үшін қызықты. Ойын барысында балалар өзін еркін сезінеді, ізденімпаздық, тапқырлық әрекет байқатады. Сезінеу, қабылдау, ойлау, қиялдау, зейін қою, ерік арқылы түрілі психикалық түйсік пен сезім әлеміне сүңгиді. Ойын мектеп жасына дейінгі баланың жеке басының дамуына игі ықпал ететін жетекші басты құбылыстың бірі деуге болады. Былайша айтқанда болашақ қайракердің тәрбие жолы, тәлімдік өнегесі ойыннан бастап өрбиді.

Мектеп жасына дейіңгі баланы дамытатын, өсіретін әрі тәрбиелейтін де негізгі іс-ірекет – ойын. Ойын арқылы бала өзін қоршаған ортамен, табиғатпен, қоғамдық құбылыстармен, адамдармен, олардың еңбегімен, қарым-қатынастарымен танысады. Белгілі педагог А.С. Макаренко баланың өміріндегі ойының атқаратын қызметі туралы: «Үлкендер үшін жұмыстың, қызметтің маңызы қандай болса, балалар үшін ойынның маңызы да сондай болады», - дейді.

Біз балалардың ойнап жүріп анасының, әкесінің, дәрігердің, жүргізушінің, мұғалімнің, тәрбиешінің, құрлысшының сатушының және тағы басқалардың қызметін, атқарып жүргенін байқаймыз.

Егер ересектер тарапынан баланың ойына көңіл бөлінсе, дұрыс бағыт берілсе, ойының бала дамуына тигізер әсері көп.Ойын арқылы баланың болашаққа көзқарасы қалыптасады. Кішіге қамқор көрсету, әлсізді қорғау, ренжетпеу, жолдастарымен ойын барысында бірлесе шешім қабылдау, үлкендерді сыйлау, басқа адамның еңбегін бағалай білу дегенді олар күнделікті ойын негізінде сезінеді.

Сәби бойында жағымды қылықтардың қалыптасуына, өмірлік танымының кеңеюіне сюжеттік-рөлдік ойындардың тигізер ықпалы ерекше. Мұндай ойындарды ата-аналар үйде немесе табиғат аясында ұйымдастыруына әрі өздері сол ойынға қатысып, балалардың балабақшадан алған әсерін, үйренген тақпақ, өлеңдерін, би элементтерін қайталата отырып, олардың білім, даму деңгейін анықтауларына мүмкіндік алады. Сондай-ақ ата-аналардың ойынға қатысуы сәбилер үшін қуаныш сыйлары сөзсіз. Әрине, мұндай бірлестікте өткен ойындардың тәрбиелік мәні ерекше.

Қандай ойын түрі болсын, дидактикалық па, сюжетті ме әлде драмалық болсын, баланың ой-өрісін дамытады, сөздік қорын молайтады, адамгершілік қасиеттерін қалыптастырады, қиялдау, ойлау, есте сақтау қабілеттерін жетілдереді. Ал сюжеттік-рөлді ойының тағы бір жағымды жағы, баланы өз құрбы-құрдастарымен дұрыс қарым-қатынас жасай білуге бейімдейді, ұжыммен, яғни көпшілікпен санаса білуге дағдыландырады.

Қандай тәрбие жұмысы болсын, балалардың білім деңгейіне, іс-әрекетіне, қабілеттерінің жалпы дайындықтарына қарай түрлердіре ұйымдастыруды көздейді. Мысалы: сюжеттік-рөлдік «Емхана» ойыны.

Балалардың ой-өрісін шығармашылық қабілетін ойын арқылы кеңейту; дәрігер мамандығын сүюге баулу, еңбегін қадірлей білуге үйрету. Ұжыммен бірлесе әрекет жасауға ықпал ету, сәбидің сөздік қорын, тіл тазалығын арттыру – бұл ойының негізгі мақсаты. Қай ғалымды алсақ та, өздерінің ойын туралы еңбектерінде «Ойын – баланың жетекше әрекеті»деген сипаттама береді.

Қорыта айтқанда, ойын – баланың жан серігі, баланын рухани жетілуі, денесінің дамуы, ой дүниесінің өркен жайып,тілінің дамуы.

Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып, бүкіл өміріне ұштаса береді.Ыбырай Алтынсарина: «Ойын – бала үшін ойын емес, білім мен тәрбие құрайтын басты құрал», - деген болатын.

Ендеше, ойының бала тәрбиесінде үлкен рөл атқаратына дау жоқ. Балабақшадағы бүлдіршіндер ойнай да, күле де, ойлай да білсін.

* * * * *Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы

«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММбастауыш сынып мұғалімі

Омарова Перизат Муратовна 3-сынып

Пәні: математикаТақырыбы :Үш таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша көбейту.Мақсаты: 1.Үш таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтуді бекіту,жылдам есептеу дағдысын қалыптастыру;

2.Оқушылардың ой-өрісін,логикалық ойлау қабілеттерін,математикалық тілін,шығармашылық белсенділіктерін дамыту;3.Оқушыларды алғырлыққа,тапқырлыққа және жарысу арқылы тез,дұрыс есептеуге тәрбиелеу.Түрі :«Ақшақар мен 7 ергежейлі» ертегісі желісіндегі саяхат сабақӘдісі:түсіндіру,көрнекілік,сұрақ-жауап,практикалық,ойын.Көрнекілігі:Инт.тақта,сабақ барысы слайдтар,ертегі кейіпкерлері

Барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі:Оқушылардың зейінін,назарын психологиялық жаттығу арқылы сабаққа аудару «Алақан жаттығуы»

- Балалар сабағымызды бастамас бұрын бір-бірлеріңе алақандарыңды біріктіріп,жүрек жылуын бір-бірлеріңе беріңдер.

Балалар хормен: Күн жарығын алақанға саламынЖүрегіме басып ұстай қаламынІзгі әрі нәзік,жарық,мейірімді,Болып кетер сонда дереу жан-жағым.Мұғалім: - Балалар,айтқан тілектерің қабыл болсын!Енді ,барлығымыз жақсы көңіл - күймен сабағымызды бастайық!

Дәптерімізді ашып,бүгінгі күнді жазып қояйық!ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:-Балалар үйге қандай тапсырма берілді?

72

-Үйге 230 беттегі № 2 тапсырмаберілген болатын.Қане,оқып жіберейік:16:5=3(қалд.1) 28:3=9(қалд.1) 57:6=9(қалд.1)5·3=15+1=16 3·9=27+1=29 9·6=54+3=57

- Тамаша,балалар,сонымен біз өткен сабақтарда екі таңбалы санға бір таңбалы санды бөлуді,және үш таңбалы санға бір таңбалы санды ауызша көбейтуді үйрендік.

ІІІ. Өткен материалды пысқтау :- Ендеше,балалар бүгінгі сабағымыз ерекше болмақ. Бүгінгі сабағымызды «Ақшақар мен 7 ергежейлі» ертегісі кейіпкерлерінің қатысуымен жүргіземіз.Ол ертегі естеріңде ме?Жақсы, тақтаға назар аударайық,бүгінгі тақырып «Үш таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша көбейту».Бүгін біз үш таңбалы санға бір таңбалы санды ауызша көбейтуге байланысты есептер шығарамыз;

Өзіміздің алғырлық,тапқырлық қасиеттерімізді көрсетеміз.Олай болса балалар ергежейлі әлеміне қош келдіңдер! -Мына суретте ертегі кейіпкерлері берілген,олардың әрқайсысының

тапсырмалары бар екен.1салайд: Бірінші ергежейлі тапсырмасы:«Ойлан тап»ойыны .Ауызша.423·2=846 421•2=842 43·2=86 424·2=848433·2=866 413·2=826 134·2=268 334·2=668Жарайсыңдар ,балалар, тапсырманы орындап шықтық,мұндай тапсырмаларды өткен сабақтарда орындадық, келесі

сабақтарда да орындаймыз,Бірінші ергежейлінің тапсырмасынан өттік.-Жарайсыңдар ,балалар!2слайд:Екінші ергежейлі тапсырмасы::Ергежейлінің тапсырмасын тыңдайық:Математикақ диктант. №3.Өрнектер

құрып,мәндерін тап.24·2=48 244·2=488 23·3=69112·2=224 31·3=93 322·3=96636·2=72 132·3=396-Жарайсыңдар, балалар!Екінші ергежейлінің тапсырмасынан өттік.3 слайд: Үшінші ергежейлі тапсырмасы: Оқулығымыздағы 232 беттегі №5тапсырма.Мәтіндік есеп берілген.Сүт фермасында таңертеңгілік сауымда сауыншының көмекшісі 124л сүт,ал сауыншы одан 2 есе көп сүт сауды.Сауыншы

көмекшісімен бірге неше литр сүт сауды?С.көмекшісі-124 л Ш:124+(124·2)=372лСауыншы-?,2есе көп ? Ж: 372л сүт сауды.

-Жарайсыңдар ,балалар,өздеріңнің шапшаңдықтарыңды,тапқырлықтарыңды көрсетіп жатырсыңдар.4 слайд: Төртінші ергежейлі тапсырмасы:Жарайсыңдар ,балалар,шамалы сергіп алайық.Сергіту сәті.Жарайсыңдар

,балалар,ергежейлініңкелесі тапсырмасынаназар аударайық.5 слайд: Бесінші ергежейлі тапсырмасы:Енді келесі тапсырмада оқулықтан № 6 тапсырманы орында дейді.Теңдеулерді

шеш:1оқушы:900-х=241•22 оқушы:х+166=322·3

900-x=482 х+166=966x=900-482х=966-166x=418 х=800

900-418=241•2 800+166=322·3484=484 966=9666 слайд: Алтыншы ергежейлі тапсырмасы:№8 тапсырмаҰзындығы 8см,ал ені одан 4 есе кем болатын тік төртбұрыш сыз.Тік төртбұрыштың периметрі мен ауданын тап.а-8см Ш: 8:4=2( b) S=a·bb-?,4есе кем P=(а+b) S=8см·2смP-? P=(8см+2см) ·2 S=16см.квS-? P=12смҚортынды :Алма теру ойыны арқылы сабақты бекіту.7 слайд:Жетінші ергежейлінің тапсырмасы:Ақшақарға алма теруге көмектесу: «Алма теру »ойыны240·2=480 721·1=721 309·3=927 209·4=836823·0=0 108·4=432 320·3=960 308·2=616-Жарайсыңдар ,балалар,сонымен ергежейлілердің тапсырмаларынан сүрінбей өте алдыңдар.Жарайсыңдар,балалар!-Сонымен сендерге бүгінгі сабақта не қиын болды? Не ұнады? Несімен қызық болды?Бағалау:Ендеше ,ергежейлілер сендерді қалай бағалады екен қарайық. Кім көп ергежейлі жинады? Тамаша!

Үйге тапсырма : №2 231бет.

73

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,Ақшұқыр мектеп-лицейі, орыс тілі пәні мұғалімі:

Аманжанова Салиме Копжурсиновна Краткосрочное планирование по русскому языку

Аманжанова Салима, учитель русского языка и литературы Акшукурской школы-лицея

Предмет: русский язык Класс 7 Тема занятия: Речь. Текст.Ссылки: Учебник 7 класса, календарные планыЦели: Дать понятие о речи, тексте, проверить знание учащихся , развивать творческое

воображение и память. Результаты обучения: уметь отвечать на вопросы, уметь составлять предложения, написать небольшие

рассказыКлючевые идеи: Простое предложение, распространенные и нераспространенные предложения,

словосочетание, диалог, монологВре

мяСтратегии Ресурсы Содержание урока

Деятельность учителя: что я буду делать?5

минИгра на

закреплениеДеление на

группы

Раздаточные

материалы

Орг.моментПриветствиеДеление на группы

Психологический настрой

10 мин

оценивание

ИГРАРабочие

тетради с домашним заданием

Проверка домашнего задания

Дети каждой группы задают друг другу вопросы

20Ми

н

Диалоговое обучение,

КМ «Постер»

Новая тема. Речь. Текст.

а) Вступительное слово учителя

б) прослушивание аудиозаписи учащимисяв) Определение монологической и диалогической речи учащимисяг) Работа по таблицед) Чтение текста учащимися

Выполнение заданий учащимися Прием «Мозговой штурм» Почему автор решил написать этот рассказ? О ком этот рассказ? Почему отец не сразу купил книгу? Как люди хотели помочь в его беде? Почему они это сделали? По каким поступкам можно судить о людях? Почему рассказ называется « Несколько слов о доброте»? Обьясните. Есть ли место таким поступкам ,как отзывчивость, доброта в нашей жизни? Приведите примеры.20. Индивидуальная работа . Упражнение 921. Работа в паре

Дети 1 группы составляют монологДети 2 группы составляют диалог

22. Фишбоун5Ми

н

Формативное и суммативное оценивание

РефлексияУстная обратная связь

5мин Оценивание

Формативное оценивание

Дополнительные задания, домашнее задание Подготовить текст- описание на тему «Осень»

74

Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылыАқшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Бекхожина Назгул Абдраситовна

Сабақтың тақырыбы: Ұстаз. Ғалым. Қайраткер.Сабақтың мақсаты: Өлкеміздің біртуар азаматы, қоғам қайраткері –Өмірзақ Озғанбайұлының өмір жолымен,

шығармашылығымен таныстыру, тұлғалық қасиеттерін ашып, өскелең ұрпаққа үлгі ету.Сабақтың көрнекілігі: Ө.Озғанбайұлының кітаптары, слайд, бейнежазбалар.Сабақтың барысы: Мұғалім: Өзінің бітім-болмысымен, азаматтық келбетімен, терең білім, көркем тіл, сұңғыла ойымен бүгінгі қазақ даласына кең

танылған тұлға Өмірзақ Озғанбайұлының шығармашылық жолы танытып, үлгі етуге арналған «Ұстаз. Ғалым. Қайраткер.» атты тәрбие сағатына қош келдіңіздер!

Пайымы келбетіне жарасатын,Көтерген азаматсың Алаш атын.Толқындап тебіреніп сөйлегендеТәнті етті ақыл менен парасатың.Жат пиғыл, бөгде сөзге қарамайсың,Күйбең мен күйкіліктіқаламайсың.Әділдік, адалдықты қорғар кездеҚақ жарған қара тасты қарағайсың.Сөйлейді өзің жайлы өлең бүгін,Сөйлетпей қоймас сенің кемелдігің.Өзіңе жұртты тартып тұрады ғойКеңдігің, Биіктігің, Тереңдігің, - деп Темірхан Медетбек ақынның тебіренуі тегіннен-тегін емес. Назарымызды экранға аударайық ! (Ө.Озғанбай туралы бейнебаян көрсетіледі).Мұғалім: «Өзін елінің бөлінбес бөлшегі санайтын азамат бақты да, сорды да елімен бірге көруге пейіл болады, ... елінің бейнетін

жеңілдетуге күш салады. Сол жолда қажыр-қайратын аямайды. Сондай өрелі сана иесі ғана азамат атануға әбден лайық. Мен осындай санаттан табылатындар қатарына өзімнің қанаттас інім Өмірзақ Озғанбайұлын қосар едім...» - деп Әбіш

Кекілбаев ағамыз баға берген болатын. Олай болса, ағамыздың өмір жолымен танысып өтейік. оқушы

Өмірзақ ОЗҒАНБАЙ 1941 жылы Маңғыстау облысының Құрық кентінде туған. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,педагогика ғылымының кандидаты, тарих ғылымының докторы, академик. 35-тей кітаптың және 200-ден артық ғылымимақалалардың авторы. Қазақстан Республикасының ХІІІ шақырылған Жоғарғы Кеңесінің депутаты, Қазақстанның тұңғышсенаторы, қос палаталы Парламент Сенаты комитетінің төрағасы, Қазақ Білім академиясының президенті, белгілі қоғамқайраткері. Ел алдындағы еңбегі «Құрмет», «Парасат» ордендерімен және медальдармен марапатталған. ҚР білімсаласының құрметті қайраткері, Түрікменстан, Қазақстан, КСРО халық ағарту саласының үздік қызметкері, АҚШ-тың жәнеМаңғыстау облысы Ақтау қаласы, Қарақия ауданының құрметті азаматы.

Озғанбай ағадан қалған тұяқ – Өмірзақ бір адамға жетерлік қиындықты көтере жүріп ержеткен. Түрікмен жеріндемектеп жанындағы интернаттан тәлім алған ол ел басына түскен соғыс қасіретін көзімен көріп, соғыстан оралмаған әкежүгін көтерген ананың тәрбиесінде есейіп, базарлы балалық дәуренді соғыс ұрлаған, ашқұрсақ күйде бастан кешірген ұрпақөкілдерінің бірі.

Сол 1940-50 жылдардағы қытымыр әлеуеттік жағдай осы тұрғылас ұрпақтың ерте есеюіне, жан-жағына абай, сергекболып қалыптасуына әсер етті.

Қалай ержетіп, азамат болса да Өмірзақтың көңілінде бір түйткіл кетпей-ақ қойды. Әке қай жерде, қай даладамәңгілікке көз жұмды, қай жердің топырағы бұйырды?! – деген сұрақтар көңілінде ұялап шықпады, жүрсе де, тұрса да бірбүйірден соқты да тұрды. Ең болмағанда бір окопта бірге жатқан, қанды жорықта бірге жортқан бір адам кездеспегені, оттыда, ойранды жылдардың кімдерді қай жердің қойнына тапсырғанын білетін болар ма, сірә? Мың сан майдангердіңбаршасының Берлинде болу мүмкіндігі бола бермейді. Қанша азамат туған елге оралмады, қаншасы хабарсыз кетті, қайжердің топырағымен араласты – бұл көптің сұрағы, көптің зары. Өмірзақ ағамыз да «сол көптің бірімін ғой», - деп көбінеөзіне-өзі тоқтам жасаған екен.

«Адам дүниеден озады, бірақ оның рухы өлмейді. Рух дүниені аралап кезіп жүреді, риза болса – мирасқорына қонады»- деген бар.

Өмірзақ ағамыздың Алла тағала сыйлаған өз қабілетімен еңбегі өрге басты. «Асқаралы тауға шығу үшін, әуелі тауетегіне жетіп, өзіңді-өзің сына, әрмен қарай жүре алам ба» деген сөз бар. Дәл осылай өмір баспалдақтарынан өтті. Бәлкім,сол жаугершілікте қол бастайтын, бейбіт күнде жол бастайтын баласы болса, әкенің арманы орындалғаны болар.

2-оқушы 1959-1977 ж.ж. мектеп мұғалімі, мектеп директорының орынбасары, аудандық оқу бөлімінің инспекторы,аудандық, қалалық партия комитетінің бөлім меңгерушісі қызметтерін атқарған.

3-оқушы 1977-1994 ж.ж. Маңғышылақ облыстық партия кабинеті жанындағы «Білім» қоғамының басшысы, облыстықмұғалімдер білімін жетілдіру институтының директоры, облыстық кәсіптік-техникалық және білім басқармасыныңбастығы;

4-оқушы 1994-1995 ж.ж. ҚР Жоғары Кеңесінің депутаты;5-оқушы 1995- 1999 ж.ж. ҚР Парламенті Сенатының депутаты, сенаттың комитет төрағасы;6-оқушы 1999-2001 ж.ж. Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясының президенті болды.7-оқушы 2001-2007 ж.ж. Қазақ экономика университетінің проректоры, мұнай компаниялары басшыларының кеңесшісі.Қазіргі таңда «Ардагерлер ұйымы» республикалық қоғамдық бірлестігі орталық кеңесінің төрағасы.

75

8-оқушы Ағамыздан төрт ұл, бір қыз бар. Ұлдары: Құралбай, Қуанышбай, Абзал, Бердіғали барлығы да жоғары оқуорындарын бітірген, үйлі-баранды, халық шаруашылығының әртүрлі салаларында еңбек етеді.

(Интерактивті тақтадан ғылыми дәрежесін растайтын куәліктері мен ордандері, Елбасымен кездесу барысындағысуреттері көрсетіледі)

Мұғалім: өздерің көріп отырғандай алдарыңызда ағамыздың бірнеше кітаптары тұр. Осы кітаптар туралы атып өтейік:1-оқушы«Халықтан асқан ұстаз жоқ» атты кітабын Ұлы Отан соғысынан оралмаған қатардағы жауынгер, ардақты әкесі -Озғанбай

Шопықұлының рухына арнап жазған. Жұртшылыққа ұсынып отырған жинағында осы қымбат тәліми мұрамыздың небірасылдарын халқымыздың қалыптасу, даму, пайда болуының себеп-салдарын талдап көрсетеді. Байырғы ұстаз ретіндеолардың небір інжу-маржандарын елеп-екшеп қазіргі жас өскінді оқытып тәрбиелеуге пайдаланудың тиімді жақтарын,мүмкіндік жағдаяттарын ұсынады.

2-оқушы«Адай көтерілісі» І томында ағамызды тарихшы ретінде тани аламыз. Қазақ тарихы бұралаңдар мен жұмбақтарға,

«ақтаңдақтарға» толы. Тарихшы ғалымдарымыздың, зиялы қауым өкілдерінің зерттеу еңбектері, ой-талғамдары осытұжырыммен тоқайласып жатады. Төл тарихымыздың күнгейі кіреукеленуден, беткейі бүркемеленуден ада бола қойған жоқ.

Тарихымыздағы осындай тұстардың біріне 1929-1931 жылдардағы Қазақстанда, соның ішінде Маңғыстауда орын алғанхалық наразылығы, бас көтерулері болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық және өзге проблемалардың шиеленісуі,шешілмеуі осы өңірдегі 1930-1931 жылдардағы халық көтерілісінің алғышартын құрады.

Осы уақытқа дейін құпия келген, еш жерде ашық айтылмаған тақырыпты қозғап, архивтерден шаңын қағып жинайотырып, ақиқатты жазып шығады.

3-оқушы«Ұстаз. Ғалым. Қайраткер» кітабы Өмірзақ ағамыздың 70 жылдық мерейтойы қарсаңында келген барлық ізгі-тілектер,

құттықтаулар, арнау хаттар жиынтығы десек те болады. Яғни халық арасында осы ұлы үш қасиеті арқылы танылғандығындәлелдей түсетін кітап.

4- оқушы«Отты жылдар» атты кітабында Отан соғысына қатысқан майдангер әкелеріміздің қанды қапаста жүрсе де аузынан әзілі

түспей табан астында тауып айтқан тапқыр сөздері мен ұтқыр жауаптары, өткір де өнегелі әзәл-қалжыңдарытоптастырылған. Сонымен қатар бұл жинақта сол бір қасіретті жылдардың қас-қағым сәттік езу жиғызарлық оқиғаларымен майдан даласының тыныс-тіршілігін, ерекше жайттарды, қазақи болмыс пен ұлтымыздың биік өресін көрсететінфотосуреттер топтастырылған.

5-оқушы«Қара нар керек бұл іске...» атты кітабында Өмірзақ ағамыздың халық алдында азды-көпті атқарған істері, Отанымыздың

бүгіні мен ертеңіне қосқан ой, пікір, ұсыныстары, сүріне жүріп үйренген, үйрене жүріп сүрінген м сәттерінен жазғанмақалалары, еңбектері жарық көрген.

6-оқушы«Адай жылқысын түлеткендер» атты кітабы жергілікті жердің қатаң табиғи-климаттық жағдайында өмір сүріп, өсіп-

өнуге қолайлы, бейімделген түлік Қазақтың Адай жылқысы туралы бар деректер мен Адай жылқысын бүкіл әлемгетанытушылар туралы жазылған.

7-оқушы«Жадымда жүрген жақсылар» атты кітабында өлке тарихын кеңінен зерттеген. Құдайкеұлы Ер Қосай, Сүйіндік Қосайұлы,

Есекмерген батыр, Маңғыстаудың Атағозысы, Қонай батыр, Құлбарақ батыр, Сүйінқара батыр, Қармыс, Шабай, Ер Шотан,Ер Төлеп, Иса-Досан батырлар және Айтуған, Қалнияз жыраулар туралы, Мәтжан би мен Қашаған ақын туралы жазып,келер ұрпаққа өшпес мұра қалдырды.

Мұғалім: Мінеки, оқушылар, кітаптары туралы мағлұмат алып, ағамыздың бойындағы сан түрлі қырларын аша алдық.Қандай қырларын тани алдық? «Топтастыру» стратегиясы бойынша бетшеге түсірейік.

Өмірзақ Озғанбайұлы«Кейіпкерге хат» стратегиясыӨмірзақ Озғанбайұлына хат жазамыз.

Мүғалім: Назарымызды тағы да бейнежазбаға аударайық! Ағамыздың замандасы, бірнеше жыл бірге қызметтес болған,педагогика ғылымының кандидаты - Мамаева Жантөре Жәкішқызымен болған сұхбат.(Ағамыздың бойындағы жақсықасиеттері туралы айтып өтеді).

Мұғалім: Ағамыздың даралығын мойындап, жыр арнаған адамдар да аз емес.

8-оқушы:Шежіреші ақын – Қаржаубай Рейімбайұлы былай деп жырға қосқан болатын:Өмірзағым – жанкүйері еліне, Маңғыстауым – атамекен, жеріне.Ізденімпаз, самғап білім көгіне,Рухымен қуат берген еріме.

Өмірзағым – ардагерлер ағасы,Мәдениет, тарих тану данасы.Ізеттілік үлгінің дарасы,Рухымды – қуат берген сағасы.Зияткерлік қоғам даму панасы,Азамат! – деп, ардақтаған Алашы.

76

9-оқушы:Бестөбені мәңгілік мекен қылған,Аруақты Қосай деген атадансың.Жыраулық пен дыраулық Нұрымға өткенІшінде Сүйіндіктей шақадансың.Қарсыластың сөзінен қармақша ілгенҚазаққа сөз қалдырған Қашағансың.Ардагерлер саудагер болмасын деп,Жағдайын әлеуметтің жасағансың.Айламен саясатқа жақындатып,Қайламен қисайғанды қашағансың.Демалысқа шықса да дем алмайтынАтқа мінер шалдарға атамансың.

Мұғалім: «Өз жақсыларымызды өзіміз ұлықтамасақ, өз жайсаңдарымызды өзіміз қызықтамасақ, онда өз ырысымызды өзіміз

тепкеніміз, өз тілеуімізді өзіміз кескеніміз» - деп Әбіш данамыз айтқандай, әрдайым өз ұлыларымыз бен ұлдарымыздыұлықтап, олардың игі істерінен тәлім-тәрбие, өнеге ала білейік деп қорытындылағым келеді.

Қойлыбай Қаражанов, Жанбибі Дүйсенбаева «Майдангер ұстаздар», «Астана Медиа Пресс» 2014ж; Өмірзақ Озғанбай «Халықтан асқан ұстаз жоқ», Алматы, 1996ж; Өмірзақ Озғанбай «Қара нар керек бұл іске» Астана, 1998ж; Өмірзақ Озғанбай «Көкжиек» «Қанар» баспасы, Алматы, 2001ж; «Адай көтерілісі» Алматы, «Нұрлы әлем» 2010ж; І том (27-40 бет) «Адай көтерілісі» Екі томдық жинақ «Восстание Адаецев в 1931 году» Алматы, 2010ж; Өмірзақ Озғанбай, Бесінбай Бегеніш «Адай жылқысын түлеткендер» Алматы 2011ж; Өмірзақ Озғанбай «Халық комиссары» Алматы, 2006ж; «Жас-ай» медициналық ақпараттық журналы, «Ұлттың ертеңі ұлағатты ұрпақ» 16-17 бет №4(13) 2011ж; Гани Карин « Интересные собеседники» 151-164 бет, Алматы, 2014ж; Өмірзақ Озғанбай, Көпболсын Бекмағанбет «Отты жылдар әзілдері мен аңыздары» Алматы, 2014ж; Өмірзақ Озғанбай «Жадымда жүрген жақсылар» Алматы, 2014ж; Өмірзақ Озғанбай Дорога в будущее» Алматы, 2006ж; Өмірзақ Озғанбай «Замандас келбеті»Алматы, 2014ж.

* * * * *Жамбыл облысы Байзақ ауданы

Сыдық Абланов атындағы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Бекмуратова Айгул Козбаевна

Пән: Әдебиеттік оқу . 4 «Б» сыныпСабақтың тақырыбы: Ана құшағында. Ғ.МүсіреповСабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Мәтінді дұрыс түсініп оқи білуге,өз ойларын ортаға салып,топпен жұмыс істеуге,ананың бала өміріндегі орнын білуге үйрету.

2. Дамытушылық: Өзекті,түйінді ойын ашық айтуға жағдай жасау және байланыстырып сөйлеу дағдысын қалыптастыру,әртүрлі тапсырмалар беру арқылы ойлау қабілетін дамту.

3. Тәрбиелік: Ананы құрметтей білуге,адамгершілікке тәрбиелеу.Батырдың да,алыптың даанадан туатындығын,сондықтан ана өмір бастауы екенін ұғындыру.Әдіс-тәсілдері : СТО стратегиялары,әңгімелеу,көрнекілік,талдау,топтық жұмыс.Сабақтың типі: аралас сабақСабақтың түрі: дәстүрлі емес.Ресурстар: АКТ,маркер,плакат,фишкалар.

Сабақтың барысы:

Сабақтың кезеңдері: Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

Үй тапсырмасын тексеру. 5 минут

Әр топтан бір-бір оқушыдан үй тапсырмасын айтады (фишкамен бағалап отырамын) әр жауапты

Әр топтан бір-бір оқушыдан айтады,оқушылар сұрақтар қояды.

Фишкамен бағалау.Қызығушылықты

ояту 5 минутТоптастыру

стратегиясы

Өлеңді үнтаспадан тыңдату.

АНА –сөзін тақтада топтастыруұсынылады.

«Ана құшағы» дегенде ойларыңа не келеді?

Оқушылардың жауабы (АНА)Мейірімді,ақкөңіл,жүрегі жылы.

Ағайын алтау болса –ана біріе.т.б .Күн шуақтарын жапсырып шығады.

Оқушылардың жауабы.

77

Мағынаны тану15 минут«Оза оқу» әдісі

«Түртіп алу» әдісі

«Қарлы боран» әдісі

Сергіту сәті:

«Оза оқу» әдісі бойынша Ғ.Мүсірепов жайлы мәлімет жинап келуге үйге бергенмін.

Оқушыларға Ғ.Мүсіреповтың «Ана құшағында» қаламменнен үтір нүктесіне дейін түрте отырып оқу беріледі.

1.Анасы Қайрошты қайда іздеп келеді?2.Ана мен баланың ыстық сезімін қалай әңгімелеуге болады?3.Қайрош неліктен анасымен бірге ауылға кетіп

қалмады?4.Сендер Қайроштың орнында болсаңдар не істер

едіңдер?

Оқушылар үйден автор жайлы дайындалып келеді.

Оқушылар «Ана құшағында» мәтінін түртіп ала отырып оқиды,түсініксіз сөздірге тоқталады,талқыланады.

Оқушылар топта ақылдаса отырып сұрақтарға жауап

береді.

Ойтолғаныс 8 минут«Рөлдегі оқушылар»әдісі

1.-топ: «Ана» тақырыбына мақал-мәтелдер айту2-топ: «Ана» сөзіне бес жолды өлең жазу.3-топ: Бір шумақ өлең оқу......................................................1-топ: «Ананың аялы алақаны»Тақырыбынды сурет салу.(постер)2-топ:»Анаға арнау» ашық хат жасау.3-топ: Анаға хат жазу

Әр топ өздеріне берілген тапсырманы орындайды.

Бағалау5 минутӨзін-өзі бағалау,өзара

бағалау

Оқушыларға өздерін бағалауды ұсынамын. Оқушылар бүгінгі атқарған жұмыстарын ескере отырып,алдымен өздерін,содан соң бір-бірін бағалайды.

Үй тапсрмасын беру2 минут

«Меің анам» тақырыбына әңгіме жазу. Оқушылар күнделіктеріне жазып алады.

Кері байланыс.2 минут

Оқушыларға кері байланыс сұрақтарын қоямын.-Бүгінгі сабақта сізге не ұнады?-Өз жұмысыңа көңілің толды ма?-Сабақты қаншалықты түсіндің?

Оқушылар өз ойларын жазып даналық ағашына іледі.

Айман Орынбаева Қызылорда облысы Жаңақорған ауданы Бірлік ауылы

№55 С.Қожанов атындағы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Сыныбы: 3 (үшінші)Пәні: Әдебиеттік оқуСабақтың тақырыбы: Батыр Бауыржан.Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылардың Бауыржан Момышұлы жайлы білімдерін «Батыр Бауыржан» әңгімесінің

мазмұнымен идеясын ашу.Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын, тіл байлығын жетілдіру, ой – өрісі дамыту. кеңейту. Тәрбиелік: Оқушыларға патриоттық тәрбие беру. Отанды сүюге және ерлікке баулу. Достыққа ұйымшылдыққа тәрбиелеу.Сабақтың түрі: Жаңа сабақ Сабақтың әдісі: Ізденушілік, ой–қозғау, екі жақты күнделік, Венн диаграммасы, сұрақ-жауап, эссеСабақтың көрнекілігі: Батыр Бауыржан суреті, слайд. Сабақтың барысы: Психологиялық дайындық, үнтаспадан «Сарбаз» әнін тыңдатам.

Елді қорғайтын ағаларымызды кім деп атаймыз? Сарбаздар

І. Қызығушылықты ояту- Қандай батыр аталарымызды білеміз?Батырлардың есімдерін атайды.ІІ. Үй жұмысын сұрау. “Нұркен” өлеңін мәнерлеп жатқа айту.Сұрақтар беріп, пысықтау.1. Нұркен кім?2. Ақын халық басындағы ауыр күнді неге теңейді?3. Өлеңде Нұркеннің ерен ерлігі жөнінде нені суреттенген?ІІІ. Мағынаны тану. Батырдың есімі – Бауыржан Момышұлы . Бауыржан туралы жазған Мәлік Ғабдуллиннің “Батыр Бауыржан” мәтінімен

танысамыз.

78

Автордың өмірбаянымен танысу. М.Ғабдуллин.Ұлы Отан Соғысының батыры. Менің майдандас достарым“,“Алтынжұлдыз”, “Майдан очерктері”,“Сұрапыл жылдар” атты кітаптары бар. Жазушы,әдебиет зерттеуші, қоғам қайраткері,КеңесОдағының Батыры. 1915 ж. Көкшетау облысы, Зеренді ауданында дүниеге келді.1973 ж. Алматы қаласында өмірден өткен.

Оқулықпен жұмыс. Мәтінмен таныстыру.Бауыржан Момышұлының өмірбаянымен танысамыз.Бауыржан атамыз Жамбыл облысы Жуалы ауданы,Көлбастау ауылында дүниеге келді. Жеті жылдық мектепті

бітіргеннен кейін біраз уақыт мұғалім болған. Генерал-майор И. В. Панфиловтың басшылығымен Алматы маңында жаңадан жасақталған 316 атқыштар

дивизиясының құрамында майданға аттанды. Батальон, полк, командирі қызметтерін атқарды.Кейін гвардиялықдивизияны басқарды. Әскери шеберлігімен ерекше көзге түседі . Орден, медальдармен марапатталады. КеңестерОдағының Батыры атағын алады. Екінші дүниежүзілік соғыстың даңқты жауынгері. Халық қаһарманы, қазақтыңкөрнекті жазушысы.

Дәптермен жұмысМәтін ішінде кездескен мақалдарды тауып, дәптерге жазу.«Екі жақты күнделік әдісі»

• Полк-3-5 не одан да көп батальоннан тұратын әскери бөлім. • Батальон-бірнеше ротадан құралған әскери бөлім.• Рота-батальон құрамына енетін әскери бөлімше.• Командир-әскери бөлімнің бастығы.• Бұйрық-әкімшілік орындары тарапынан берілетін әмір.• Бекініс-сырты қоршалған қамал, қорған. Алдын-ала дайындалған қорғаныс орны.• Дивизия-бірнеше полктардан құралған әскери бөлім.• Қорғаныс-жаулардан қорғану үшін жасалған бекініс, қамал.• Мәжіліс-белгілі бір мәселені талқылау үшін бас қосатын отырыс, жиналыс.• Намыс-адамгершілік, ар, абырой, ұят.

Жаңа сабақты бекіту. (Сұрақ - жауап) 1941 жылы қандай оқиға болды? Бауыржан жігіттерге не айтты? «Қазақ баласы –ар мен намыс иесі» дегенді қалай түсінесің? Суретке қарап «Батыр Бауыржан» атты әңгіме құрау.

Ой толғаныс Біз екі батырды оқыдық. Екі батырға мінездеме беріп көрелік. Венн диаграммасы .Үйге тапсырма: “Мен таныған Бауыржан ата” (Эссе жазу)

* * * * * Алматы облысы. Жамбыл ауданы. Мәтібұлақ ауылы

Мәтібұлақ аулындағы орта мектеп МДШО КММбастауыш сынып мұғалімі

Сауданова Жанат Жумашевна

Сыныбы 2пәні Әдебиеттік оқу Сабақтың

тақырыбыМ.Мақатаев «Қарттарды сүйем»

Сілтемелер

Әдебиеттік оқу «Атамұра» 2013ж 141-142 бет «Әдебиеттік оқу» оқыту әдістемесі.

Жалпы мақсаты

М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңімен , шығармашылығымен танысады. Мәтінінің мазмұны мен идеясы меңгереді. Шығармашылықпен жұмыс істеуді, ойлау шеберлігі мен сөйлеу мәдениеті дамиды.

Күтілетін нәтиже

М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңімен , шығармашылығымен танысады. Мәтінінің мазмұны мен идеясын меңгереді. Үлкендерді құрметтеуді, бағалауды үйренеді.

Типі Жаңа сабақты меңгертуҚұрал-

жабдықтарИнтерактивті тақта (флипчарт)

Көрнекілігі

Слайд, видео, мультфильм

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Уақыты

Модуль түрлері

Кіріспе бөлім

23. Екі көзің не үшін керек? 24. Екі қолың не үшін керек? 25. Құлақ деген не үшін керек? 26. Жүрек деген не үшін керек? 27. Тіл мен жағың не үшін керек? 28. Ал аяғың не үшін керек?

Жақсыларды көру үшін!Елге көмек беру үшін!Ақыл-кеңес тыңдау үшін!

Жауларымнан қыңбау үшін!Ақиқатты айту үшін!Шетте жүрсем, туған

жерге қайту үшін!

2 мин

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

АКТ-ны қолдану

79

Оқушыларды «Баба», «Шежіре», «даналар» деп топқа бөлу.

Оқушылар «Ата», «Әке», «бала» деп топқа бөлінеді.

«Ханның тағы» әдісі бойынша өткен сабақты пысықтау.

Әр топтан 2 оқушыдан шығады. Қалған топтар сұрақ қояды.

3ми

н

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

Білу «Қарт» деген ұғымды қалай түсінесіңдер?Қарт туралы мультфильм көрсету.Қарт кісінің бойынан қандай қасиеттерді

байқадыңдар?

Постермен жұмыс. өз ойларын білдіреді.

Мультфильмді көреді. Қарт адамның басты қасиеттерін анықтайды.(даналығы, көрегендігі, сабырлығы,ақылшы т.б.)

3мин

СТО

АКТ-ны қолдану

Түсіну

Оқулық-пен жұмыс

Ақ сүт берген ананың Балада хақы көп болар. Ана деген мейірлі, Сыйлай гөр, балам, анаңды. Ата деген қадірлі,Сыйлай гөр, балам, атаңды.

«Алпамыс жырынан»

Өлеңді 1-2 рет қайталап, жатқа айтады.

5 мин

М.Мақатаев туралы видео көрсету.Кім туралы көрдіңдер?Алаштың ақберен ақыны М.Мақатаевтың

«Қарттарды сүйем» өлеңімен танысамыз.

Видеоны көреді. Бүгінгі сабақтың тақырыбымен танысады.

3 мин

АКТ-ны қолдану

Қолдану Қарттарды сүйем1-топМен қарапайым қарттарды сүйем!

Не деген керім еді! Бабалардың баласы-қариялар Сиреп бара жатқандай көрінеді.

2-топСақалыңнан айналдым, қарт-бабалар,

Ұрпағыңа не айтарсың артта қалар? О, тірі шежірелер, қалдырыңдар, Қанеки, нелеріңбар, салтқа жарар?

3-топҚанеки, нелерің бар, аталарым? Ұрпағыңа

ұранғып апарамын. Сенімдерді ақтаймын, ақтаймын да, Сендердің мұрагерің атанамын.

Мәнерлеп оқып беру.

«ДЖИКСО» әдісі Оқушылар өлеңді оқиды, мазмұнын түсіндіреді.

Өлеңді тізбектей оқиды.

10 мин

Оқыту мен оқудағы жас

ерекшелік

Талдау 1-топ Өлеңнің авторы кім? Ол туралы не білесің?

2-топ Өлеңге сүйеніп, қарт ұғымына мағынасы жуық сөздерді тауып жаз. Ол сөздерді «Күн шұғыласына» орналастыр.

3-топ Мұрагер дегенді қалай түсінесіңдер?

Постермен жұмыс.

баба, ата

шежіреқария

3 мин

СТО

Сергіту сәті

Компьютерлік гимнастика Қимылмен орындайды 3 мин

Жинақтау Қарттарым асыл қазынам,Қырда жүрсем сағынам.Сенімдеріңді ақтаймын,Салт-дәстүрді сақтаймын.

--------------------қазынам,--------------------сағынам.-------------------ақтаймын,------------------сақтаймын.

5 мин

Дарындылықты анықтау

Бағалау Оқушының шығармалығы (видео) Нұрайдың ата-әжесін қалай құрметтейтінін көрдік. Ал,

сендер өз отбасындағы қарт ата-әжелеріңді құрметтейсіңдер ме?

Балалар өз ойларын ортаға салады.

2 мин

Оқыту мен оқудағы жас

ерекшелік

Үйге тапсырма

М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңін жатқа айту.

Күнделіктеріне жазып алады

2 мин

Бағалау Қорытынды бағаны хабарлау Өзін-өзі бағалау 2мин

Оқу мен оқытуды бағалау

Рефлексия Оқушылар толтырады. Оқыту мен

80

№ Жұмыстар түрлері Сабақта өзіңді қалай орындадым деп ойлайсың? (Астын сыз)

1 Мен сабақта қалай жұмыс істедім?

Белсенді/ салғырт

2 Бүгінгі сабақта орындаған тапсырмаларыма менің...

Көңілім толды/көңілім толмады

3 Сабақ маған....... көрінді Ұзақ болып/қысқа болып

4 Сабақта мен.... Шаршадым/ қайта сергек болдым

5 Сабақтың тапсырмалары маған.... болды

Пайдалы/пайдасыз

6 Сабақ туралы өз ойыңды жинақтап жаз

*

оқудағы жаңа тәсілдер

Оңтүстік Қазақстан облысы. Қаратау ауданыТаскен тұрғын алабы №103 ЖОМ

Мұғaлімнің aты-жөні:Сералиева АйжамиляПәні: Қaзaқ әдебиеті Сыныбы: 9 Қысқa меpзімді жоспap

Сабақтың тақырыбы:

Бұйрық рай

Сабақтың мақсаты:

Етістіктің райлары туралы түсінік алу, бұйрық райдың жасалу жолдарын түсіну

Оқыту нәтижелері:

Етістіктің райлары туралы түсінік жинап, бұйрық райдың жасалу жолдарын түсінеді

Сабақтың әдіс-тәсілдері:

. «Шаттық шеңберін» құру,.«Жеміс –жидек жинау»тәсілі,«Айналмалы бекет» тәсілі,«Кубизм», Галерея,АКТ

Сабақ кезеңдері

Уақыты Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Ресурстар

Кіріспе 3 мин Сәлемдесу.Оқушыларды түгелдеу. Оқу

құралдарын дайындатып зейінін сабаққа аударту.

Психологиялық дайындық. «Шаттық шеңберін» құру.Топпен тілек айтады. «Жеміс –жидек жинау»тәсілі

Мұғаліммен сәлемдеседі. Оқу құралын дайындап,зейінін сабаққа аударады. Оқушылар бір-бірінің қолын ұстап шеңбер болып тұрады.«Жеміс –жидек жинау»тәсілі арқылы топқа бөлінеді

Жеміс жидектер мен кәрзеңке

Үй тапсырмасын сұрау

12 мин «Ротация әдісін қолдану арқылы үй тапсырмасы сұралады .

Плакаттарға сұрақ-жауап жазу арқылы жүргізіледі

Топтық бағалау жүргізіледі

Сергіту сәті 2 мин Жұмбақ жасыру Оқушылар жұмбақтарға жауап беру арқылы сергиді

слайдтар

Таныстырылым

Жаңа сабақ

5мин Бұйрық райындағы мақал-мәтелдерді тақтадан ұсынып мағынасына талдау жасалады

Оқушылар мақал мәтелдерді оқу арқылы бұйрық мәнді сөздерді табу.

слайдтар

Негізгі бөлім: 15мин «Айналмалы бекет» тәсілі арқылы жаңа сабақ түсіндіріледі .оқушылар өздеріоқып қорғаушы орнында қалады ,басқа оқушылар топтарды аралап жаңа сабақтытүсініп қайтады.

183,184,185-жаттығуларды тапсырмасына қарай орындайды.

Топтарға бөлінген тассырмасына қарай түсіндіру шараларын жүргізеді .Топтасу арқылы оқушылар сабақты өз бетінше меңгереді.Жаттығу жұмыстарын тақтада орындап топтар бір-бірінікінтексереді.Әр топ бір жаттығудан орындайды

Оқулық ,А3 парақшалары

Қорытындылау

5-мин Венн диограммасыСемантикалық карта

тапсырмаларын орындау

Венн диограммасы арқылы ашық рай мен бұйрық райдың ұқсастығы мен айырмашылығын

Венн диограммасы бар плакат,маркер

81

анықтайдыРефлексия 1 мин Галерея Оқушылар сынып

қабырғасына өз пікірлерін жазып қалдырады

стиккер

Бағалау 1 мин Мұғалім бағалауы Өздердерін бағалауы,топтық бағалау

Күнделік ,журнал

Үйге тапсырма 1 мин Үй тапсырмасын беру 186-жаттығу

Күнделікке үй тапсырмасын жазады.

Күнделік

Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы№ 132 жалы орта білім беретін мектебінің

Бастауыш сынып мұғалімі Смагулова Лайла Темирбаевна

Пәніқазақ тілі Сыныбы 2- сыныпСабақтың тақырыбы:Дыбыс және әріпСабақтың мақсаты:1.Дыбыстар және әріптерді ,и,й,у әріптерінің жазылуы туралы алған білім,біліктерін қайталау;Я, Ю дыбыстарының

қосарлы дыбыс екенін және жазылуын еске түсіру.2.Әр түрлі тапсырмалар орындату арқылы оқушыларды шығармашылыққа баулу. Сөздік қорын,көру зейінін және есте

сақтауындамыту;3. Топпен жұмыстар арқылы ұйымшылдыққа, бірін - бірі тыңдай білуге,табиғатты аялауға,үлкендерді сыйлай білуге

тәрбиелеу.Сабақтың әдісі:топпен жұмыс, сұрақ-жауап,ой қозғау,түсіндіруПәнаралық байланыс:математика,ағылшын тілі, дүниетану,өзін-өзі тану

Көрнекілігі:семантикалық карта, слайд,І.Ұйымдастыру кезеңіІІ. Үй тапсырмасын тексеру490-жаттығуУ қандай дыбыс?Дауыстыдан соң және сөз басында дауыстыдан бұрын келген у дыбысы дауыссыз дыбыс болады.Дауыссыз дыбыстан соң сөз басында дауыссыздан бұрын келген у дыбысы дауысты дыбыс болады.Семантикалық карта

У дауысты У дауыссыз

тауық +

қауын +

су +

уылдырық +

жусан +

сурет +

уақыт +Алдымыздан Аяжан мен Елдос шығып:Балалар, сандардың құпиясы туралы тереңірек білу үшін Білімпаз атайға сандар

апара жатқанбыз. Алдымыздан мыстан кемпір шықты да, бір санды ұрлап әкетті Енді соны табуға баражатырмыз.Көмектесесіңдер ме?

Мыстан кемпір: Әуелі сұрақтарға жауап беріңдер.Ой қозғауДыбыс дегеніміз не?Әріп дегеніміз не?/Жазу тілінде белгілейтін шартты белгі әріп деп аталады/Демек, дыбысты айтамыз және естиміз ал әріпті жазамыз және көреміз.Дауыстар нешеге бөлінеді?/Дауысты,дауыссыз/Дауысты дыбыс қалай жасалады?Ауа – өкпеден кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз.Дауыссыз дыбыс қалай жасалады?Айтқанда ауа кедергіге ұшырап шығатын дыбыстар дауыссыз дыбыстар деп аталады.Әріптер жиынтығы қалай аталады?АлфавитАғылшын тілінде қанша әріп бар?26Нешеуі дауысты дыбыс?Дауысты дыбыстарды ата.6 A ,E, I ,O, U, YНешеуі дауыссыз дыбыс?20ІІІ.Мағынаны таныту.Түсіндіру

82

ЦБР /электронды оқулық/ №4066 сабақАюда бар

Тиінде жоқОюда барТүйінде жоқ (Ю әрпі)

Я, ю әріптері әдетте дыбыстардың қосындысын білдіреді.Я қандай дыбыс?Я - қосарлы дауысты дыбыс.

Я әрпі қандай дыбыстардан құралған?Я әрпі йа дыбыстарынан құралған.Сөздейадыбыстары естілгенімен,жазуда олардың орнынаяәрпі жазылады.

Ю қосарлы , дауысты дыбыс.-Ю әрпі қандай дыбыстардан құралған?

Сөздейудыбыстары естілгенімен,жазуда олардың орнынаюәрпі жазылады.Ескерту!И+у естілуі бойынша кей сөздер солай жазылады.Мысалы:Миуа-өсімдік,кейуана-жасы ұлғайған,кәрі,қарт мағыналарын

білдіреді.айуан –жабайы аңдар, хайуан.ІҮ.Тақтамен жұмысКөркем жазуЮ ю Я я494-жаттығу Сөздерді көшіріп жаз.Аю,оюшы,көркею,пияз,зиян, мия./иу,йа/Ю,я әріптері қандай дыбыстардың орнына жұмсалған?495-жаттығуОрны ауыстырылып берілген сөздерден сөйлем құрап жаз.Әкем шөп маялады.Көктемде өзен суы молаяды.Ғ -ұяң, дауыссыз дыбыс.Әлия - озат оқушы.Я әрпі қай дыбыстардың орнына жазылып тұрғанын айт.Я әрпінің алдынан келген дауыстының астын сыз.Ү.«Мықты болсаң,тауып көр» ойыныШарты:Дыбыс саны мен әрпі саны бірдей сөздерді сол бағанға,бірдей еместерді оң бағанға жаз.Кептер,қия, дала, кітап,аяз, таяқ, жол, сәбіз,қоян,шаян, балық,ою,қию.496-жаттығуҚай сөздергеуәрпін қосқандаюболады?Сол сөздерді көшіріп жаз.Жию, түс,кию,ұмтыл,үю, қою,жаю,талпын.Ескерту!Сөздегіиәрпінен соң у жазылмайды,южазылады: кию, қию,жиюҮІ.Топтық жұмыс1 топ Криптограмма. ҚАЗАҚСТАНМұнда топқа криптограмма беріледі. Берілген топ өздеріне ең көп сөз тауып жазады.2 топ

2 9 4 7 5 3 8 6

р б ы л а і т к932736- бірлік/ шыққан сөзге дыбыстық талдау жасау/3 топ«Әрқашан күн сөнбесін» тақырыбына сурет салу497-жаттығуКөп нүктенің орнына и,я, ю әріптерінің тиістісін қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.София үйдің ішін жинады.Балапан ұядан ұшты.Бұлт қоюлана түсті.Күнге көп күюзиян.Шөптер сарғаябастады.Ақ

аюМұзды мұхитта болады.498-жаттығу Өлеңде нелер туралы айтылған?Түлкі туралы сипаттау мәтінін құрастыру. .Түлкі – жыртқыш аң. Оның түсі қызғылт, құйрығы ұзын болады. Ол далалық жерді мекендейді. Ол қоян, тышқан аулайды.Қоянның құлағы ұзын, құйрығы үлпілдеген қысқа.Түсі ақ,сұр болып келеді. Қояндар өзіне үйшік дайындамайды, қысқа

азық жинамайды. Бұта түбінде, орман жиегінде тіршілік етеді.Ой қорыту1.Қазақ тілінде неше әріп бар?А)43Б)42С)412.Қазақ тілінде дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?А)5Б)4С)33.Жуан дауысты дыбыстарды көрсет.А).а,ә,қ,тБ)о, а,ы,ұС)ә,і,е,ү,и4.Үнді дауыссыз дыбыстарды тап.

83

А) л,м,н,рБ) қ,р,н,сС)ш,қ,п,т5.Дауыссыз дыбыстар түрлерін белгіле.А)Жуан,қатаң, үндіБ) қатаң, ұяң,үндіС)жуан,жіңішкеАғылшын алфавитінде тұрған екінші әріп қандай? BТөртінші тұрған әріпті ата.D

Қорытынды:Құпия сандар 1,7,9Құпия сан туралы не білеміз?1-мамыр Қазақстан халқының бірлігі күні

Аяжан:Рахмет.Көмектескендеріне , біз риза болдық.Білімпаз атадан 1, 7, 9 сандарының құпиясын білуге бара жатырмыз. Ал сендер оның құпиясын білесіңдер ме?

Тәуелсіздікпен бірге халқымыз Мәңгілік Мұраттарына қол жеткізді.Мәңгілік Ел болу біздің өз қолымызда. Бұл үшін өзімізді үнемі қамшылап, ұдайы алға ұмтылуымыз керек.Байлығымыз да, бақытымыз да болған МәңгілікМәңгілік елмен бірге – жарқын болашаққа бірге қадам басайық!

Мәңгілік Елдің тұрғындары және соны дамытушы сендерсіңдер,жас ұрпақ!Үйге 499-жаттығуРефлексия Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?Бағалау

* * * * *Темирбекова Орынгул

Учитель русского языка и литературыТупкараганский район, Акшукурская школа-лицей

Класс: 6 Предмет: Русский языкТема урока: Корень слова. Однокоренные слова.Цели урока: 1. познакомить учащихся со значимой частью слова – корнем и однокоренными словами.2.развивать умения распознавать однокоренные слова, отличать однокоренные слова от разных форм одного и того же

слова3.воспитание любознательности и заботливому отношению к окружающей среде.Тип урока: комбинированныйОборудование: раздаточно - дидактический материал, опорная схема, буклеты Ход урока:

I.Организационный моментДавайте настроимся на работу.Ребята, давайте улыбнёмся друг другу, я рада видеть ваши лица, ваши улыбки и думаю, что

урок сегодня принесёт нам радость общения друг с другом. Успехов вам и удачи!II. Проверка домашнего задания.Упр 140. стр 62.III. Актуализация прежних знаний.IV. Объяснение нового материала1.Чтение сказки «Чудесное дерево»

- Словарно – лексическая работа - выразительное чтение учителем сказки.- назовите в тексте слова, которые имеют один и тот же корень.- (лететь, прилететь, улететь, вылететь, полететь, долететь, перелететь, перелётная).

Корень этих слов – лет-, от глагола летать.- подумайте, как в русском языке называются слова, образованные от одного корня?Вывод: Слова, образованные от одного корня называются однокоренными.

-А что такое корень слова?Вывод: Корень слова – общая часть родственных слов. Однокоренные слованадо отличать от разных форм одного и того же слова.Входить, вход, входной– это однокоренные слова.Вход, у входа– это разные формы одного и того же слова.2.Понятие о варианте корня.

Ребята, посмотрите на эти пары слов и скажите; однокоренные ли они и какой процесс вы в них прослеживаете:Книга-книжкаПисать-пишуОтветить-отвечу

84

(Ответ: процесс чередования согласных звуков г/ж, с/ш, т/ч в корне слова)Ребята, поэтому в результате чередования звуков в корне слова образуются варианты корняV. Закрепление изученного материала1.Игра «Хлопаем в ладоши»Сейчас я буду называть пары слов. В одних парах однокоренные, в других- не однокоренные. Если я назову однокоренные

слова, вы хлопаете в ладоши, если я назову не однокоренные, то вы поднимаете руки.Лес – лесникВода – водопадСад- садовникДом – дымПоле – мореРодина- роднойПрирода- крайОбед- столЗима- ЗимнийДруг- дружба

2. Выполнения упражненияУпр 143. Выпишите из текста однокоренные слова с корнем - лет-. Составьте с ними словосочетания и устно переводите

на родной языкУпр 145.В каждой строчке найдите однокоренные слова. Лист, листик, листва, цветокЗолото, золотой, золотистый.Дождь, дождливый, дождевойЖёлтый, зелёный, желтеть, пожелтеть.Вода, водный, водяной, водитель.Упр 146. Прочитайте текст «Лесной доктор». Найдите разные формы существительного дерево. Потом ответьте на

вопросы.- Как уничтожает вредных насекомых дятел?- Почему дятла можно назвать «лесным доктором»?- Какую помощь птицам могут оказать школьники?VI. Подведение итогов урока. Оценивание. Тест /да-нет/:

Вопрос ответ

Что такое корень слова?Корень слова – общая часть

родственных слов

Какие слова называются однокоренными?

Слова, образованные от одного корня называются

однокоренными

Однокоренные слова имеют общую часть?

да

Однокоренные слова не близки по смыслу нет

Как выделить корень слова?Нужно подобрать

однокоренные слова

VII. Домашнее задание. Упр 148 стр 65.Выучить правило

ЮЖНО-КАЗАХСТАНСКАЯ ОБЛАСТЬ САЙРАМСКИЙ РАЙОН с.КАРАСУ ОСШ №14 ИМ.М.САПАРБАЕВА

ученика 7 «А» класса ГОЧИЯЕВА ОЗАЛА

Тема: Английские заимствования в современном русском языке Научный руководитель: учитель английского языка Мутиева А.Ф.

Тема: Английские заимствования в современном русском языкеНаправление: «Выявление современных английских заимствований в русском языке и исследование особенностей их

употребления»Секция: «Литература , языковедение, информатика, география, экономика, спорт» Научный руководитель: учитель английского языка Мутиева А.Ф.

2014 годОтзыв Проблема развития устной речи в английском языке является весьма актуальной на сегодняшний день.

85

Изучение и знание английского языка откроет новые горизонты для нашей молодежи и подрастающего поколения.Предметом исследования, проводимого учеником является попытка найти эффективный метод в развитии устной речишкольников.

Работа состоит из вводной основной и заключительной части, а также списка исследуемой литературы и слайдов. Научное исследование данной темы показывает, что молодежь очень много пользуется заимствованной лексикой

(особенно из английского языка), что повышает уровень развития речи и интерес учащихся к данному предмету. Круг источников научной работы, объем используемого материала, новые подходы к его исследованию, выдержанный

научный стиль – все это позволяет подчеркнуть ряд несомненных достоинств научного проекта. 29. Систематизирования обширного материала.30. Освещение разделов плана.31. Умение держать в центре внимания предмет исследования.32. Стремление автора показать с научной стороны эффективность использования заимствованных слов на урокаханглийского языка.

Научная работа выполнена методически правильно и в ней содержаться полезные материалы для изучающиханглийский язык.

Работа носит творческий характер и заслуживает положительной оценки.

Научный руководитель проекта: Мутиева А.Ф.Зам.директора по иновациям: Сардарова Ж.А.

Директор школы: Ламаев Р.И. РЕЦЕНзИЯ На научный проект

« Английские заимствования в современном русском языке »

Научное исследование посвящено актуальной теме: «Английские заимствования в современном русском языке». Внаучной работе делается попытка поднять качество урока и развить устную речь с помошью заимстваванных слов. Таккак заимствованными словами пользуются не только дети и подростки, но и взрослые. В изучении английского языкасамым сложным является устная речь потому, что нет носителей языка и практики говорения.

В наше время каждый ученик должен владеть английским языком т.к. он является международным. Использование английских заимствованных слов на уроках повышает интерес к данному предмету. Автор систематизирует обширный материал по исследуемой теме: детально изучена огромная научная литература,

использована информация из интернета, а также чувствуется глубокое знание этой проблемы.Отрадно отметить, что Гочияев Озал и его научный руководитель учитель английского языка Мутиева А.Ф. провели

серьезное научное исследование в стремлении с научной стороны обосновать вышеуказанную тему. Работа может бытьоценена на «отлично» и рекомендовано как научный проект.

Рецензент: /______________________/Аннотация

Зерттеу жұмысының мақсаты - ағылшын тілі сабағында қарыз алған сөздердің ұтымды пайдалану. Пән бойынша сабақберу сапасын жоғарлату. Бұл жұмыста қарыз алған сөздері пайдаланған арқылы оқушылардың сөздік қорын байытуға жәнетіл дамыту қабілетін дағдылауға үйретеді.

Бұл жұмысты ағылшын тілі сабақтарында қосымша материал ретінде қолдануға болады. Аннотация

Целью исследования является эффективность использования заимствованных слов на уроках английского языка.Повышение качества преподавания предмета, развитие устной речи, что немаловажно в изучении английского языка. Вданной работе делается попытка доказать, что через использование заимствованных слов учащиеся быстро обогащаютсловарный запас и развивают речевую деятельность.

Работа может быть использована как дополнительный материал на уроках английского языка. Abstract

The aim of exploration is effect using loan-words on English lessons. Increase the quality of learning English subject, developmentof oral speech, that’s very important in studying English language. In this work the author try to prove that using loan-words helppupils to enrich vocabulary and develop speaking skills. This work may be use as additional material on English lessons.

Резюме на ученика 7 «А» класса Гочияева Озала ОСШ №14 им.М.Сапарбаева

Ученик 7 «А» класса ОСШ №14 им.Мардана Сапарбаева, очень отзывчивый, целеустремленный.Так как у него был большой интерес в изучении английского языка я предложила ему написать научно-

исследовательскую работу. Побеседовав с ним мы выбрали тему и составили план работы, по которому он долженработать. Учащиеся 7 «А» класса помогали ему во всем. Они с большим интересом искали в интернете заимствованныеслова, затем обменивались запомнившимися впечатлениями и повторяли запомнившиеся фразы, которые Гочияев Озал впоследствии занес в свою работу.

Гочияев Озал очень ответственный, коммуникабельный, серъезный ученик. Я думаю, что в будущем он станет хорошимспециалистом своего дела и надеюсь что его работа на этом не остановится, а наоборот он будет усовершенствовать знанияанглийского языка.

Научный руководитель: Мутиева А.Ф. Дневник наблюдений

Дата Проведенная работа

06.09 Обсуждение научной работы и выбор темы

86

20.09 Посетил районную библиотеку с целью изучить имеющийся материал по данной теме

11.10 Использовал интернет ресурсы «Заимствованные слова в бизнесе и в транспорте»

25.10 Ознакомился с информационным ресурсом «Методы развития устной речи английского языка».

01.11 Беседа с учителем физики об использовании заимствованных словах на уроках физики 22.11 Подробное знакомство с книгами из библиотек и работа с ними

06.12 Провел беседу с учителем информатики о заимствованных словах, используемых в информатике

20.12 Беседа с зам.директора по инновации с целью оказания методической помощи.

17.01 Обобщал весь полученный материал и создавал план научно-исследовательской работы с учителем.

24.01 Беседа с учителем физкультуры о заимствованных словах, используемых в спорте

31.01 Проводил анкетирование на тему «Какими заимствованными английскими словами мы пользуемся»07.02 Обсуждение с учителем результата анкетирования14.02 Предоставил готовую работу на проверку учителю.

21.02 Создавал слайды презентации к научно-исследовательской работе.

14.03 Обсуждение с учителем презентационной работы.

18.03 Подготовка к выступлению

школа-лицей №53 г. Астаны Предмет: химия

СайлихановаМ.Б.

Разработка урока по теме: "Химические свойства металлов" Цель урока: Рассмотреть общие химические свойства металловЗадачи урока:

1. Охарактеризовать важнейшие химические свойства металлов;2. На примере реакций, характеризующих химические свойства, повторить типы химических реакций3. Продолжить формирование умения работать с лабораторным оборудованием.

Ход урока1. Организационный моментПриветствие учащихся. Проверка готовности к уроку. Сообщение темы и цели урока.2. Контроль ЗУН

Актуализация знаний по теме “Физические свойства металлов. Сплавы”. Работа по группам. Класс делится на 3 группы (либо по рядам, либо по другому принципу). В каждой группе выбирается лидер – ответственный за выполнение задания. Задания для групп может быть следующее:

Задание для группы № 1Написание мини – теста с открытым вариантом ответа. Один ученик работает у доски (но до момента проверки его

ответы не видны классу), остальные обучающиеся группы выполняют работу в тетрадях.Варианты вопросов:

Способность вещества изменять форму под внешним воздействием и сохранять ее после прекращения воздействия? (пластичность); Тип химической связи в металлах? (металлическая); Какие подвижные частицы кристаллической решетки обеспечивают физические свойства металлов? (электроны); Какую плотность имеют легкие металлы (менее 5 г/см3); Самый легкий металл? (литий); Лучшие проводники электричества среди металлов? (серебро и медь); Название известного сплава на основе алюминия (дюралюминий); Важнейшие сплавы на основе железа? (чугун и сталь); Какой неметалл входит в состав сплавов железа (углерод); Укажите не менее трех металлов, которые могут выступать в качестве легирующих добавок? (хром, никель, молибден)

Задание для группы № 2Решение задачи по теме “Сплавы”:На Красной площади установлен бронзовый памятник Минину и Пожарскому.Масса памятника 16 тонн. Определите

массу меди, которая была затрачена на создание данного памятника.Задание для группы № 3.Группа получает образец металла, который необходимо охарактеризовать по физическим свойствам и примерным

областям применения.На выполнение задания отводится не более 5 минут. После чего происходит проверка результатов.3. Формирование новых знаний.Учитель проговаривает основные задачи урока (принцип целеполагания):Мы должны к заключению урока:

знать общие химические свойства металлов;

87

уметь записывать уравнения реакций, характеризующие химические свойства металлов; получить навыки проведения химических реакций.

Актуально задать обучающимся вопрос: “А зачем необходимо знать химические свойства металлов?”При объяснении материала используется презентация с видеофрагментами опытов.Химические свойства металловОбъяснение нового материала излагается в форме активного диалога с обучающимися, так как часть учебного материала,

а именно: принципы написания химических уравнений, свойства кислот и солей, признаки и типы химических реакций,правила ряда напряжения металлов, ОВР процессы им известны. Таким образом, по –ходу изучения нового материала происходит закрепление ряда тем курса химии за 8 класс.

1. Взаимодействуют с неметалламиПросматривается видеофрагмент и записывается уравнение реакции. Например:горение магния: 2Mg + O2 = 2MgO.

Разбираются процессы окисления - восстановления.2. Взаимодействие с водой.С водой активно реагируют щелочные и щелочноземельные металлы.Реакция разбирается на примере натрия: 2Na + 2H2O

= 2NaOH+ H2

Реакция менее активного металла с водой разбирается на примере железа.3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2

3. Взаимодействие с кислотамис учетом правил по положению металлов в ряду напряженияK Ca Na Mg Al Zn Fe Ni SnPb H2 Cu Hg Ag Au

Металл в ряду должен стоять до водорода (не распространяется на щелочные и щелочноземельные металлы); Полученная соль должна быть растворимой; Азотная и концентрированная серная кислоты реагируют с металлами по – особому.

Далее просматриваются видеофрагменты взаимодействия алюминия с соляной кислотой и меди с концентрированной азотной кислотой и записываются уравнения данных реакций.

2Al + 6HCl = 2AlCl3+3H2

Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2NO2+ 2H2O4. Взаимодействие с солямис учетом правил по положению металлов в ряду напряженияK Ca Na Mg Al Zn Fe Ni SnPb H2 Cu Hg Ag Au

35. Металл в ряду должен стоять до металла соли (не распространяется на щелочные и щелочноземельные металлы);36. Все соли, участвующие в реакции должны быть растворимы

Просматривается видеофрагмент взаимодействия цинка с хлоридом меди (II) и учащиеся записывают уравнение реакции:Zn + CuCl2 = ZnCl2 + CuОбщий вывод по этапу формирование новых знаний:Металлы вступают в реакцию:

6. С неметаллами7. С водой

(с учетом условий)5. С кислотами

(с учетом правил ряда напряжений металлов)XVI. С солями

(с учетом правил ряда напряжений металлов)4. Закрепление изученного материалаНа этапе закрепления обучающимся предлагается выполнение лабораторной работы по изучению химических свойств

металлов.15. Взаимодействие меди с кислородом;16. Взаимодействие цинка с соляной кислотой;17. Взаимодействие железа с раствором сульфата меди(II)

Работа выполняется в парах,результаты комментируются и оформляются в тетради.5. Подведение итогов (рефлексия)А) Что я узнал о химических свойствах металлов?Б) Для чего необходимо знать химические свойства металлов?В) Что бы Вы могли предложить для лучшего усвоения материала по данной теме?6. Домашнее задание с комментариями

8. Изучить § 8 Выполнить письменно задания: № 1-5 (тетрадь с печатной основой)* * * * *

88

Анарбаева Айнур Жаксылыковна Бастауыш сынып мұғалімі

№25 Г.Титов атындағы ЖОМ КММОҚО,Мақтарал ауданы,Абай а/ә

Сабақтың тақырыбы: Көбейтуді тексеру.Сабақтың мақсаты: Оқушыларға көбейтуді бөлу арқылы тексеруді үйрету.Ауыз әдебиеті

жанрларын қолдана отырып,математикалық білім-білік дағдыларын жетілдіру.Оқушы ойынныңматематикалық сапаралын,өздігінен жұмыс істеу қабілетін дамыту.

Сабақтың түрі: ертегі,саяхат сабақСабақтың көрнекілігі: суреттер,мақал,жұмбақ,деңгейлік тапсырмалар. «Бұлттан

тазартайық» ойын түрлері.Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі.Пәнге бағыттау.Психологиялық дайындықЖарқырап күн де ашылды,Күн нұры түгел шашылды.Біз әдепті баламыз,Біз көңілді боламыз.«Шаттық шеңбері»Қане,қане тұрайық.Үлкен шеңбер құрайық,Оң жақтағы көршіге.Сол жақтағы көршіге,Күлімсірей қарайық.Көкке қолды созайық,Тату-тәтті болайық.-Көңіл күйлерің жақсы болсын.II.Үй тапсырмасын тексеру.1. «Бұлттардан тазартайық» ойынымен үй тапсырмасын қортындылау.2.Ой қозғау. Ертеде бір ақылды,данагөйдің екі ұлы болыпты.Оның бірінің аты-Жұмбақ,екіншісінікі-Мақал екен.Олар өте ақылды болыпты.Олар өз әкелерінен ақ батасын алып математика еліне саяхатқа

шығады. -Олар күні-түні тынбай жол жүріп, «Бірліктер» деген қалашыққа тап болады. -Бұл қалашықтың тұрғындары кім екенін білеміз бе? (бірлік,ондық,жүздік)Осы тұрғындардың тапсырмасы:Мақалды толықтыр: 1 деңгей.1.Жігітке _ _ _ _ _ өнер де –аз.2.Оқулықпен жұмыс.№1Схеманы пайдаланып,көбейтуді бөлу арқылы тексеруге болатынын түсіндір.□ * 3 2 * 3 =6□ : 3 6 : 3 =2Б) Ереже: Көбейтуді бөлу арқылы тексеруге болады.-Бұдан кейін жігіттер «Мыңдықтар» деген елге кезігеді.-Бұл елді кімдер мекендейді? (бірлік мыңдар,ондық мыңдар,жүздік мыңдықтар)Осы қалашықтың тұрғындарының тапсырмасы:II деңгей.1.Қай сан лайық?------ ------- атасын білген ер;------ ------- жұрттың қамын жер.Осы сандардан 3 таңбалы сандар құрап,разрядтық қосылғыштарға жіктеу.777=7 жүздік.7 ондық 7 бірлік.2.№2.Амалдарды орында және тексер.4*8=32 9*2=18 4*9=36 3*4=1232:8=4 18:2=9 36:9=4 12:4=3 -Мақал мен жұмбақ «Арифметика» қаласына келеді.-Бұл қалада кімдер тұрады екен? (қосу,азайту,көбейту,бөлу)«Арифметика» қаласының тұрғындарының тапсырмасы.

33. 100 санына байланысты қандай мақсалдар білесің?2.Амал таңбаларын дұрыс орналастыру арқылы 100 санын шығар.100*100*100*100*100=1003.№3 Бос орынға тиісті сандарды жаз.8*4=32 18:3=6 16:8=240:10=4 27:9=3-Ағайынды жігіттер «геометрия» еліне келеді.-Бұл елдің тұрғындарын білесіңдер ме? «шаршы,шеңбер,үшбұрыш т.б.»Тұрғындардың тапсырмасы мынадай болды.III деңгей.

89

Тік төртбұрышта неше үшбұрыш бар? Шешуі: 3*6=18№4 А) Шарты Шешуі: 3*6=183т 6(к) Жауабы:барлығы 18 көлбақа аулады.Б ? (к)Ә) Бір қуыс 3 күн Шешуі: 3*2=6Екі қуыс ? күн Жауабы:2 қуыс жасау үшін 6 күн жұмсайды.IV.Сергіту сәті. Жол соқты болып шаршаған жігіттер бір сәт дем алғысы кеп тоқтайды.Сол сәтті қарындастарының аманаты естеріне

түседі.Біз де демала отырып,оларға көмектесейік.Жаңылтпаш айту.Ұшы үшкір жебе алдымҮшеуі де үшкір,ұшқыр деп алдым.Бұдан әрі жүрген жігіттер «Ертегі есептер» қаласына келеді.Қақпа алдына жазылған мынадай жазуды көреді.«Ертегі-халық ауыз әдебиетінің ежелден қолданыста болып келе жатқан жанрларының бірі.Халқымыз ертегі арқылы

баланың ақыл-ойын,қиялын,тілін дамытуға көңіл бөлінген». Олар осы жазуды оқып,ішіне енсе,мұнда түрлі жан-жануарлар мекендейді екен. Енді осы жануарлардың тірлігіне араласып көрейік.Ағайынды жігіттер бір-бірін қуалап бара жатқан қасқыр мен қоянды

көреді.Сірә қасқырдың қарны ашқан болу керек.Қасқырды алдандыру үшін мына тапсырманы орындайық.№5 Теңдеуді тап және оны шеш.132+69=201 320+х х*3=21 х+28=70 х-50 900-240 Әрірек жүрген жолаушылар ағаш бұтағында қуанып отырып тиінді көреді.Тиін қысқа азығын жинап алып,жаңғақтарды

бөліп отыр екен.Бірақ өзінде қанша жаңғақ барын есептей алмай отыр екен.Тиінге көмектесейік.№6.Салыстыр.7м 9дм<900 см 1 апта>1 тәул2м8 см=20 дм 8 см 2 кг>30гӘрі қарай жүрген жолаушылардың алдынан Үнді пілі мен Африка пілі кездесіп қалады.Олар бойларының биіктігі жөнінде

келісе алмай,керісіп жатыр екен.Сірә сантиметрден өзге өлшем білмесе керек.Мүмкін сендер олардың бойларының өлшемінсм-мен өрнектеп татуластырарсыңдар.

Үнді пілі-2м 70 см= □см Африка пілі-4м= □ см№7.Шешуі: 6 см:3=2 смР=6см+2см+6см+2см=16смV.Бекіту. -Балалар,міне «Математика» еліне саяхатымыз аяқталып та қалды.Енді ойынымызды қорытып,ауыз әдебиеті жанрының

математика саласына қажеттіігін дәлелдейтін жоба жасап көрейік.А)Мақалдың математика пәніне қосатын үлесі зор.Ә) Жұмбақтың математика пәніндегі алатын орны бар.түсінік қолдану нәтиже түсінік нәтиже қолдану

VI.Сабақты қорытындылау.1)Сабақты қорытындылау.2) Осылайша ағайынды екі жігіт әкелерінің өсиеті мен қарындастарының аманатын орындап,елдеріне аман-есен

оралады.Әкесі балаларының істеріне риза болып,ақ батасын беріпті.3) Бағалау.

4) Үйге: № 8

Баубекова АлтынайБастауыш сынып мұғалімі

№25 Г.Титов атындағы ЖОМ КММОҚО, Мақтарал ауданы,Абай а/ә

Көбейтуді тексеруМақсаты:1.Кестелік көбейту мен бөлу ережелерін қайталай отырып,көбейтуді бөлу арқылы

тексеруге болатынын түсіндіру.2.Оқушылардың ойлау қабілетін,йо*өрісін есте сақтау қабілетін,өздігінен жұмыс істеу

дағдысын ауызша есептеу дағдысын жетілдіру.3.Оқушыларды өзгені тыңдап,өз ойын еркін айтуға баулу,белсенділікке,ұқыптылыққа

тәрбиелеу.Түрі: Жаңа сабақты меңгерту.Әдісі: сұра-дауап,түсіндіру,дидактикалық ойындар.Көрнекілігі: оқулық,сызбалар,үлестірмелі қағаздар.Барысы:I.Ұйымдастыру кезеңі.Оқушылардың назарын сабаққа аудару,дәптер,қаламсаптарын түгендеу.II.Психологиялық даярлық.Математика ғылымы ермек емес,балалық,Математика ғылымы көргендік,даналық.

90

-Математика сабағына дайын болу үшін не айтушы едік?«Есептеуді білмейтін адам,түк сезбейтін надан».«Келгенше қонақ ұялады,келгеннен соң үй иесі ұялады» демекші,ұятқа қалмауға тырысайық.Бүгінгі сабақты үш топқа бөліп,жарыс түрінде өткіземіз.I-топ «Алғырлар».Ұраны: Білімдегі дүние жарық,білімсіздің күні кәріп.II-топ «Тапқырлар». Ұраны: Ақыл азбайды.,білім тозбайды.III-топ «Білгірлер» Ұраны: Білім-таусылмайтын кен.Берілген тапсырмаларды қай топ бұрын орындаса,сол топтың қоржынына ұпай салынады.Үй тапсырмалары:№916:2=8 15:3=3 12:4=3 63:9=78·2=16 5·3=15 3·4=12 7·9=634.1. 3 тырнаның әрқайсысы 6 қөлбақадан аулады.Тырналар барлығы неше көлбақа аулады.3·6=18 (к) Жауабы: тырналар барлығы 18 көлбақа аулады.2.Бір қуыс жасау үшін тоқылдақ 3 күн жұмсайды.Тоқылдақ 2 қуыс жасау үшін неше күн жұмсайды? 3·2=6 (к) Жауабы:

6 күн жұмсайды.3.Алатышқан 4 үйменің әрқайсысына 10 бидайдан салды.Оған тағы да 32 бидай салу керек.Алатышқан барлығы неше

бидай дайындады. 4·10=40 40+32=72 (б) Жауабы: барлығы 72 бидай дайындады.Сергіту сәті:Үшеуі аз деп балапанҚосты тағы үшеуінТабыңдаршы ойланып,Қанша болды балапан (6)Ал,балалар,балаларҚағаз бенен қалам алТөрт ешкінің мүйізі Қанша болды санап ал (8)Табақта он бес алмаҚолымда бес алмаБарлығын қосқандаБолады неше алма? 15+5=205.Теңдеуді тап және оны шеш:132+69=201 320+х х·3=21х+28=70 х-50 900-240х+28=70 х·3=21х=70-28 х=21:3 х=42 х=742+28=70 7·3=2170=70 21=21 6.Салыстыр «Кім жүйрік» ойыны7м 9дм<900 см 1 апта>1 тәул2м8 см=20 дм 8 см 2 кг>30г7.Геометриялық мазмұнды тапсырма.Тік төртбұрыштың ені оның ұзындығының үштен бір бөлігіндей.Тік төртбұрыштың ұзындығы 6см болса,оның периметрін тап.2см Р=2см+6см+2см+6см=16см 6см8.Үйреншікті емес жаттығулар. Суретте фигуралардың қайсысы көп:Үшбұрыштар ма,әлде шаршылар ма? Үшбұрыштар -? Шаршылар-?

Қорытындылау.Есепте: :3 :5 ·9 :3 :4 :3 ·2 :6 :3 :2 ·3 ·3

15:3 =5 12:3=4 36:4=95:5=1 4:2=2 9:3=31·9=9 2·3=6 3·2=69:3=3 6·3=18 6:6=1Үйге тапсырма: №8Көбейтуді қосу арқылы тексеру.Бағалау.Бекіту.

* * * * *

91

ЮКО,Мактаральский район, с.Абая, ГКУ "ОСШ №25 им.Г.Титова"

учительница русского языка и литературы Ешимова Ш.А

Тема урока: Обобщение. сложносочиненных предложенииЦЕЛИ УРОКА:обобщение теоретических сведений о сложносочинённых предложениях.отработка умений расставлять знаки препинания в сложносочинённых предложениях разного вида (с общим

второстепенным членом, с односоставными предложениями в составе ССП), различать ССП и простые предложения с однородными членами.

развивать умения аргументировать, доказывать; развивать навыки постановки знаков препинания в ССП в тексте.Оборудование: “Русский язык. 9 класс”, карточки, раздаточный материал, интерактивная доска, методическое пособие

Т.Н.Мамона “Поурочные разработки по русскому языку в 9 классе”, на доске незаполненная таблица “Основные группы ССП по союзам и значению”

Тип урока:систематизация и обобщение знаний. Урок-практикумПедагогические технологии:компьютерные, технологии развивающего обучения (проблемное обучение), личностно-

ориентированные, предметно-ориентированные.Ход урока1. Постановка учебной задачи. Актуализация знаний.Сегодня у нас с вами урок обобщения знаний по теме “Сложносочинённые предложения”.Что же конкретно мы будем делать? Сформулируйте задачи, которые мы будем выполнять на уроке(Повторим сведения о

сложносочинённом предложении, сочинительные союзы, будем учиться отличать сложносочинённые предложения от других предложений, правильно ставить знаки препинания)

2. Проверка домашнего задания(Фронтальный опрос по теории, примеры зачитывать из домашнего упражнения №66)3. Создание учебной ситуации.Работа по алгоритму “ Знаки препинания в ССП”Прочитай предложение.Найди грамматические основыОпредели вид предложения (простое или сложное)Найди союзыПосмотри, есть ли общий второстепенный член предложения.Обрати внимание на знаки препинанияА. Индивидуальная работа1. На магнитной доске ученик выполняет задание: Синтаксический разбор предложения. Предложение записано на

доске(Воздух дыш...т весен...им ароматом и вся пр..рода оживляе...ся) (Воздух дышит весенним ароматом, и вся природа оживляется)

2. На интерактивной доске ученик выполняет индивидуальное задание:Заполни пробелы в таблице

Основные группы ССП по союзам и значению

Группы союзовпо значению

Значения Союзы (примеры)

Явления происходят одновременно или следуют одно за другим

А, но, да(= однако,

зато, же)

Чередование явлений

3 карточка. Запиши предложения, расставь знаки препинания, подчеркни главные члены предложения, назови (устно) союзы, их значения

1. Месяц под косой бл...стит а во лбу звезда г...рит.2. Песня над домом смолкла зато над прудом с...ловей заводил свою.3. Всё у нас хорошо да воды только нет.4. Ночью тревожно зашумел сад и заскрипела под окном старая черёмуха.4) Для всехСхематический диктант (не записывая предложения, начертите их схемы)1) Подул ветерок, и сразу стало свежо.2) Холодно, и за весь май черёмуха не успела отцвести.3) Солнце зашло за горы, но было ещё светло.4)Ребята были одеты в сюртуки синие жилеты длинные панталоны и полусапожки.5) Вдалеке над городом прогремел гром и блеснула яркая молния.6) Пришла осень, и леса оделись в золотой наряд.7) Не то светало, не то темнело.4. Озвучание результатов своей деятельности. Обсуждение полученного.

92

Проверка выполненного на доске синтаксического разбора предложения, заполненной таблицы “Основные группы ССП по союзам и значению.

Итак, какие предложения называются ССП? Чем они отличаются от простых предложений с сочинительными союзами?5. Самостоятельная работа.1) Упр. 68(по учебнику)Прочитайте стихотворение А.Веселовой “Впечатление от Айвазовского”. Рассмотрите репродукцию картины

И.Айвазовского “Море. Лунная ночь”. Какое впечатление произвела на вас эта картина? Совпадает ли оно с впечатлением поэта?

2) Работа по группам: 1 группа выполняет орфографический разбор текста; 2 группа расставляет знаки препинания; 3 группа составляет схемы всех ССП.

3) Проверка выполненной работы.6. Работа с текстом. Текст на экране, на столахА) Выразительное чтение текста учителем(1)Остров закрывал утрен...ий густой туман.(2) Поднявшееся солнце ударило по нему з...лотыми лучами и туман быстро

ра...сеялся рас...таял.(3) Строители распол...жились на пр...брежной полосе земли со всеми завезён...ыми сюда материалами.(4) По льду нескончаемо громыхали машины с людьми и ползали мощные тракторы. (5) Моторы угр...жающе ревели и машины в напряжении тр...слись. (6) Прошло мгновение и первые деревья подломленные под корень накренились и упали. (7) Широкая прос...ка в лесу заполнилась людьми и лес...рубы и плотники начали расчищать её под строительную площадку.(8) Всюду почу...ствовалось присутствие человека.

Б. Самостоятельная работаЗадания:1) Расставьте знаки препинания и вставьте пропущенные буквы.2) Укажите сложносочинённое предложение с общим второстепенным членом.3) Найдите в тексте ССП, укажите их номера.7. Проверка самостоятельной работы2-43-2,4,5,6,7.8. Задание на дом (творческое)Упр.4. Напишите сочинение-миниатюру из 3-4 предложений на тему “Какое впечатление произвела на меня картина И.

Айвазовского “Море. Лунная ночь”, используя сложносочинённые предложения,повторение ССП.9. Итоги урокаНаш урок подходит к концу. Давайте вместе выясним, смогли мы выполнить поставленные в начале урока цели:Мы повторили сведения о ССП, сочинительные союзы, учились правильно ставить запятые в ССП.

* * * * *Садвакасова Айгерим Байтұрсыновна

математика пәнінің мұғалімі№21 Ю.Гагарин ЖОМ КММ

ОҚО,Мақтарал ауданы,Абай а/ә

Есептерді тиімді тәсілмен шапшаң есептеуМақсаты:Оқушыларға есептің тиімді тәсілдер шығаруды түсіндіру. Оқушылардың пәнге қызығушылығын оятып, ойлау қабілетін дамыту.Міндеттері:Өз бетінше білімдерін нығайтуға жетелеу. Теңдеуден амалға көшу.( х – 16 ) · 9 = 126 ( х – 16 ) • 9 = 126 х = 126 : 9 + 16 = 14 + 16 = 30 х – 16 = 126 : 9 х – 16 = 14 х = 14 + 16 х = 30 Теңдеуді шешу. х ( х + 4 ) = 77 х ( х + 4 ) = 77 х2 + 4 х – 77 = 0 77 – нің Д = 16 + 4· 77 = 16 + 308 = 324 х = 7Х1=- 4 + 18 = 14 = 7 2 2 Х2 =- 4 - 18 = -22 = 11 2 2Тиімді тәсілмен есептеу. 11 + 15 + 19 + ... + 47 = 11 + 15 + 19 + 23 + 27 + 31 + 35 + 39 + 43 + 47 = ( 11 + 19 ) + ( 23 + 27 ) + ( 31 + 39) + ( 43 + 47 ) +

( 15 + 35) = 30 + 50 + 70 + 90 + 50 = 2909 – сыныптағы арифметикалық прогрессия бойынша11 + 15 + 19 + .... 47 = ( 47 + 11 ) ( 47 – 11 + 4 ) = 2• 4 29 •10 58 • 40 = 290

93

2 • 4 1 1Сандардың ең үлкен ортақ бөлгішін табу. 102, 238, 595 Е ҮОБ = ? 102 2 238 2 595 5 Евклид Алгоритм бойынша 51 3 119 7 119 7 595 102 17 17 17 17 17 17 510 5 1 1 1 102 85ЕҮОБ ( 102, 238, 595) = 17 85 85 17 85 5 0

“ Математикалық футбол” ойыныОйынның шарты:Сыныпты екі командаға бөлу. Әр командаға ат беру. Интерактивті тақтадан алдын – ала жасалған футбол алаңын шығару.Әр командадан 1 окушыдан шығады оқушыларға таратпа материалдар беріледі.Әр бір қағазда 2 есеп жазылады. Бір оқушы тақтаға есеп шығарған кезде 2 – ші ойыншыға қарай қаламмен сызып тұрады.

Қақпаға бірінші жеткен команда гол теуіп, жеңіске жетеді.

Оқушыларды сергіту сәті.Математикалық жұмбақтар шешу.

Мысалы: 1.Бірдей санды бірнеше рет көбейтуден тұрады. Егер оны ықшамдасаң. Қандай атау болады. ( Дәреже) 2. Күшіне мінген бір мықты, Жығып салды сегізді ( шексіздік) 3. Егіз туған қос жүйрік жарыса шауып терлейді, Бірін – бірі көрмейді. Дамылсыз қанша, шапса да, Бір мәреге келмейді ( Паралель түзу)

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы

№28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің география пәнінің мұғалімі Абдугапирова Халбибі

Сабақтың тақырыбы: «Мұхит суының қозғалысы»Мақсаты: Оқушыларда «толқындар», «цунами» , «толысу мен қайту құбылыстары» ұғымдарын қалыптастыру.

Оқушылардың карта және кескін картамен жұмыс істеу біліктерін ары қарай дамыту.Оқу іс-әрекеті. Толқынның сызбасын графикалық түрде синхронды модельдеу, оқулықпен жұмыс (комментариялық

оқу), «толысу мен қайтуды шаруашылықта пайдалану» сызбасын құрастыру, әңімелесу, түсіндіру.Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы. Глобус. Оқулық. Кескін карталары. «Толқындар», «Цунами», «Толысу

мен қайту» тақырыбына арналған суреттер мен қосымша материалдар.Сабақ барысы: Оқушылардың өткен материалды игергендігін тексеру мақсатында оларға төмендегі сұрақтар

қойылады. Мұхит суының орташа тұздылығы қандай ? Мұхит суының тұздылығы әр түрлі қабаттарында (тереңдікте) бірдей болмау себебі не? Неліктен экваторлық, тропиктік, арктикалық аймақтарда мұхит суының тұздылығы әр түрлі болып келеді? Себебін түсіндір.

- Мұхит суы әр түрлі күштердің әсерінен үнемі қозғалыста болады. Ең бірінші әсер ететін жактор –жел. Желдің әсерінен толқындар 10-15 м биіктыкке көтеріледі.

Осы жерде оқушылар толқынның элементтерін сызба немесе мұғалімнің тақтаға сызған графикалық суреті арқылы айқындап меңгеру мақсатында дәптерлеріне сызып отырады.

Толқынды сыпыттайтын элементтер: толқынның қыры немесе жалы, биіктігі, табаны және ұзындығы. Осыдан кейін оқушылардың назары оқулықтағы «Толқындар шкаласы» суретіне аударылады. Оқушылар

толқынның күші 9 балдық шкаламен анықталатындығын білгендері жөн. Ал жер сілкінуден немесе жанартаулардың атқылауынан туатын толқындарды «цунами» деп атайды деп сабақты

ары қарай жалғастырамын. Цунами қалай пайда болады деген сұраққа жауап беру үшін, тақтаға графикалық сурет салынады. Суретте құрлық , цунами, жер сілкіну ұғымдары сызба түрінде бейнеленеді. Мұхит түбіндегі жер сілкіну орталығынан жан-жаққа толқындар- цунами тарйды. Ашық мұхитта цунамидің биіктігі 1-2 метрден аспайды, ал жағалауға жақындаған езде оның биіктігі бірден

өсіп кетеді. Тайфун – Сұрапыл дауыл түрінде соғатын жел. Осы жерде оқушылардың танымдық қызығушылықтарын арттыру мақсатында алдын ала берілген тапсырма-

94

цунами жайлы әр түрлі деректі фактілер айтылады. Цунами ұғымының ерекше белгілеріне көңіл аударылады: бұл сұрапыл толқын мұхит асты жер сілкінуінен пайда болады; ашық теңізде оның биіктігі 1-2 м-ден аспайды; жағалауғажақындағанда биіктігі 20-30 м-ге жетеді: цунами болар алдында су жағадан бірнеше жүздеген метрге шегінеді; цунами толқыны сағатына 800 км жылдамдықпен тарайды.

Мұжхит пен теңіздерде қайталап тұратын құбылыс- толысу мен қайту. Осы ұғымды барынша жақсы меңеру үшін келесі оқулық мәтінін және «Толысу мен қайту» сызбасын пайдалану қажет. Мәтінді оқып, оны берілген суретпен салыстыра отыып, оқушылар өз ойларын сараптайды.

Толысу мен қайту құбылысын талдау барысында оларды шаруашылықта пайдалану мәселесі айтылады. Соның нәтижесінде оқушыларға толысу мен қайтуды пайдалану сызбасын құрастыру ұсынылады. Құрастылылған

сызба төмендегідей

Толысу мен қайту

Балық аулау Балдырлардайындау

Жануарларға жемдайындау

Қуат өңдіру Кеме қатынасы

Сабақтың соңында жаңа материалды бекіту үшін төмендегі сұрақтарды қою арқылы әңімелесу жүргізіледі.- Толқындарды пайда болу себептері қандай ? - Цунами толқындары қалай пайда болады?- Жер шарының қандай аймақтарында цунами жиі қайталайды және неліктен?- Судың толысуы мен қайтуы ненің әсерінен пайда болады?- Не себептен толысу толқынының биіктігі ашық мұхитта және ждағалауда әр түрлі болады?

Үйге тапсырма. «Мұхит суының қозғалысы» тақырыбы.* * * * *

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,Ақшұқыр мектеп-лицейі, химия пәні мұғалімі:

Кадирова Алтынгул АкимбаевнаӨтетін күні: Сыныбы: 9 «б» Пәні: ХимияСабақтың тақырыбы: Темір және оның қосылыстары. Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Кеңінен таралған металл темір элементінің атом құрылысы, алынуы және қосылыстарының ерекшеліктері

мен қолданылуы, қасиеттері туралы түсіндіру.Дамытушылығы: Оқушылардың пәнге қызығушылығын, дүниетанымын, қосымша топша элементтері жайлы білімдерін

одан әрі дамыту.Тәрбиелілігі: Өздерінің қабілетіне сай ізденіспен еңбектеніп, жеке тұлға екенін сезіне білуге үйрету.Сабақтың жоспары:

І.Ұйымдастыру кезеңіҮй тапсырмасын сұрау.ІІ. «Ер дәулеті – еңбек»Жаңа сабақты түсіндіру.ІІІ. «Ырыс алды – ынтымақ»-негізгі бөлімМылқау сурет,суреттер сөйлейді

ІҮ. Бәрін білгім келеді”- тақырыпты ашу. Биологиялық диктант, ВЕНН диаграммасы

D. «Бейнет түбі- зейнет»- қорытындылау, бағалау.E. Ү. Үйге тапсырма

Сабақ түрі: Аралас сабақ.Сабақ көрнекілігі: Периодтық кесте, слайд.Пәнаралық байланыс: тарих, биология, әдебиет, математика, медицина.Сабақтың жүру барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі: Оқушылармен амандасу, түгелдеу. Оқушылар назарын сабаққа аудару.Үй тапсырмасын сұрау: «Ер дәулеті – еңбек»: «Ұяшықтар таңдау», «Миға шабуыл».1. Берілген сандардың мағынасын ашу. 650, 2.7, 3, 2050, 8.8, 2. Алюминий және қосылыстарының химиялық қасиетерін ата. 3. Алюминий және қосылыстарының физикалық қасиетерін ата.4 Алюминийдің алыну теңдеуін жаз.Жауаптары:

6500С – металдарды арасындағы қайнау температурасы. 2.7 г/см3 – алюминийдің тығыздығы.3 – периодтық жүйедегі орны, тұрақты валенттілігі және тотығу дәрежесі. 20500С – АІ2О3 балқу температурасы, 8.8% –

алюминийдің массасы пайызбен. Алюминий күшті тотықсыздандырғыш, металл беті ауадағы оттекпен жанасқанда лезде тотығып оксидті қабықшамен қапталады.

4АІ + 3О2 = 2АІ2О3 алюминий оксиді2АІ + 3СІ2 = АІСІ3

алюминий хлоридіАІ + Р = АІР алюминий фосфиді 2АІ + Н2О = 2АІ(ОН)3 + 3Н2 алюминий гидроксиді

2АІ + 6NaOH = 2Na3AІО3 + 3Н2 натрий алюминаты

95

AІ2О3 - корунд. Ақ түсті қатты зат, суда ерімейді.4АІ + 3О2 = 2АІ2О3

Қышқылмен, негізбен әрекеттеседі.АІ2О3 + 6НСІ = 2АІСІ3 + 3Н2ОАІ2О3 + 2NaOH = 2NaАІО2 + Н2О

АІ(ОН)3-іркілдек, ұйыған айран тәрізді ақ түсті зат.Қыздырғанда айырылады: 2 АІ(ОН)3 = АІ2О3 + 3Н2О

АІ(ОН)3 + 3НСІ = АІСІ3 + 3Н2О

Алюминий – ақ түсті, күміс тәрізді жеңіл металл, тығыздығы 2,7 г/мл, электр тоғы мен жылуды жылуды жақсы өткізеді, оңай созылады. 2АІ2О3

эл.тоғы 4АІ + 3О2

«Миға шабуыл»D. Магналий (Al+Mn+Mg) 2. Дюралюмин (Al+Mg+Si+Cu)3.Силумин (Al+Si+Na)

Дұрыс жауаптары: D. Кеме және зымыран жасаудаE. Ұшақ жасаудаF. Машина жасауда

«Ырыс алды – ынтымақ»-негізгі бөлімІІ. Жаңа тақырыпты ашу.Мылқау сурет, суреттер сөйлейді:

Құрамы 7 металдан тұратын, 1399 жылы Түркістанда жасалған баға жетпес қол өнер туындысы.Жауабы: Тайқазан. Темір, мырыш, қалайы, мыс, қорғасын, алтын, күміс.

Ертедегі ер азаматтар қолданған, пайдаланған бұйымдар.Жауабы: құрал-сайман, сауыт, қалқан т.б.ІІІ. Жаңа тақырыпты меңгерту.

37. Темірдің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы.38. Табиғатта таралуы және маңызы.39. Физикалық қасиеттері.40. Химиялық қасиеттері.41. Алынуы.42. Темірдің биологиялық маңызы.43. Темірдің қолданылуы 44. Темірдің маңызды қосылыстары.

Ал, балалар, жаңа ғана өздерің темір элементін халқымыз дәріптеп, одан тұрмысқа қажетті көптеген бұйымдар жасаған екен. Олай болса балалар, темірге байланысты қандай мақал – мәтел, тақпақтар білеміз? Ескі мата бөз болмас, ескі темір біз болмас. От көмірді жейді, тот темірді жейді. Темірді қызғанда соқ.

Темір тарихи элемент: Темір- адам қоғамымен бірге туып, бірге жасасып, адам мүддесіне ұзақ уақыт қызмет етіп келе жатқан тарихи элемент. Ол-адамды алғашқы құрал мен қару жарақтан бастап, бүгінгі ғарыш кеңістігіне көтерген жасампаз металл. Темір кенінің қоры жағынан Қазақстан -әлемде сегізінші, оны өндіруде он бірінші орын алады. Ал ТМД елдері арасында Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында тұр.

Ендеше балалар, осы элементтің құрылысын, қасиетін тану үшін жаңа тақырыпты баяндайық.Жалпы сипаттамасы: Темір – ІҮ период, ҮІІІ топтың қосымша топшасының элементі. Таңбасы: Ғе, реттік саны 26-ға тең.

Ғе)2е)8е)14е)2е. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темір де d – элементке жатады. Темірдің ІІ және ІІІ валентті. Қосылыстарда +2, +3 тотығу дәрежесін көрсетеді.

Ғе0 – 2е Ғе+2

Ғе0 – 3е Ғе +3

Табиғатта кездесуі: темір алюминийден кейінгі төртінші орындағы табиғатта ең көп таралған металл. Ғарыштан түсетін метеориттер негізінен темірден тұрады. Сондықтан ерте заманда темірді «аспан тасы» немесе «жұлдыз тасы» деп атаған.

Темірдің табиғи минералдары: Ғе3О4 магнитті темір немесе магнетит (72% Ғе) Ғе2О3 қызыл теміртас немесе гематит (70% Ғе) ҒеS2 пирит немесе күкірт колчеданы (50% Ғе)

ҒеSO4 * 7H2O темір купоросы Қазақстанда темір кендері Оралда, Қостанай, Қарағанды қалаларында.Физикалық қасиеттері: Темір – жылтыр, күміс түстес, металдық жылтыры бар, ақ металл. Тоқ пен жылуды жақсы

өткізеді. Темір иілімді, магниттелетін және жоғалтатын қасиеті бар, оның тығыздығы 7,87 г/см3. Балқу температурасы жоғары 1539 0С .

Химиялық қасиеттері: Темір активті металл болғандықтан жай заттармен де күрделі заттармен де әрекеттеседі. Жай заттармен:1.3Ғ + 2О2 Ғе3О4(ҒеО*Ғе2О3) темірдің тот қағы Ылғалды ауада тат түзіледі.4Ғе + 2Н2О + 3О2 4Ғе(ОН)3 темірдің (ІІІ) оксигидроксиді

96

Темір ауада Ғе3О4 түзіп таттанады.2. 2Ғе + 3СІ2 2ҒеСІ3 темірдің (ІІІ) хлориді3. 3Ғе + С Ғе3С цементит4. Ғе + S ҒеS темірдің (ІІ) сульфиді Күрделі заттармен:Қатты қаздырылған темір су буымен әрекеттеседі.

8. 3Ғе + Н2О(бу) t Ғе3О4 + Н2 9. Ғе + 4НNO3(сұйық) Ғе(NO3)3 + NO + 2 Н2О10. Ғе + Н2SО4(сұйық) Ғе SО4 + Н2 11. Ғе + НСІ ҒеСІ2 + Н2

12. Ғе + CuSO4 Ғе SO4 + CuӨнеркәсіпте алынуы: Оксидінен тотықсыздану арқылы

6. Ғе2О3 + 2АІ = АІ2О3 + 2Ғе7. Ғе2О3 + 3Н2 = 2Ғе + 3Н2О8. Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

Темірдің биологиялық маңызы: Тірі организмдердің құрамындада кездеседі. Ересек адамдардың денесінде 4-5 г темір бар. Оның 65% - ы қандағы гемоглабиннің құрамына кіреді. Темір ионы ғана қанға қызыл түс береді. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қаназдық ауруын туғызады. Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында кездеседі. Бұл тағамдарды күнделікті ас мәзірінде пайдаланып, қан аздықтың алдын алу, ешкінің шикі сүтінде де темір бар.

Медицинамен байланысы: Радиация әсерінен гемоглобин синтезделмесе, адам ақ қан ауруына шалдығады. Медицинада темірдің дәрілік препараттары, зерттеу кезінде индикатор ретінде қан ауруын анықтауға

қолданылады. Темірдің маңызды қосылыстары: Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны

мына реакция бойынша алады:Fe2O3 + CO 2FeO + CO2

Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:D. FeO + 2HCl = FeCl2 + H2OE. FeO + CO2 = FeCO3

Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит.ІІ. Химиялық қасиеттері:қышқылмен Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O негізбен Fe2O3 + 2NaOH = 2NaFeO2 + H2O Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.Fe (II) гидроксиді – жасыл тұнба, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті тұнба. Олар суда ерімейтін заттар.І. Алынуы. ҒеSО4 + 2NaOH = Fe(OH)2 + 2NaClFeCl3 + 2NaOH = Fe(OH)3 + 3NaClОқушылар өздері тәжірибе жасап қарайды.Қолданылуы: Темір құймалары халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен қолданыс табады. Темір негізінен

– шойын мен болат түрінде қолданылады.Биологиялық диктант:

XVII. Темір ________ түстес, ________ металл.XVIII. Темір иілімді, _____қасиеті бар, тығыздығы_______, балқу температурасы_______.XIX. Темір қосылыстарында_______тотығу дәрежесін көрсетеді.XX. Темір құймалары _______және _______түрінде қолданылады.

Керек сөздер: күміс, ақ, магниттелетін, 7,87 г/см3,15390С, +2, +3, шойын, болат.Венн диаграмммасы:алюминий-тұрақты 3 валентті, сумен реакцияға түспейді, сілтімен әрекеттеседі, екідайлы қасиет көрсетеді. Темір-айнымалы 2 және 3 валентті, қатты қыздырғанда су буымен әрекеттеседі, тірі организмнің құрамында кездеседі.Ұқсастығы-екеуі де күміс түстес жылтыр металл, электр және жылу өткізгіш.Қорытындылау: темір туралы не түсінгендерін постер арқылы қорғау. Жаттығу орындау: 167 – беттегі 10 – жаттығу.

9. Қыздырылған Ғе2О3 үстінен сутек жібере отырып, темір алуға болады. 2моль сутек жібергенде түзілген темірдің массасын анықтаңдар. Өнімнің шығымы теориялықпен салыстырғанда 95%.

Шешуі: 2 моль х

Ғе2О3 + 3Н2 = 2Ғе + 3Н2О 3 моль 2 моль

Х = 3

2*2 = 1,3 мольm(Ғе) = V * M = 1,3 * 56 г/моль = 72,8 г Ғе

Х = 72,8*95% = 69,6 г Ғе 100%

169 – беттегі 6 – жаттығу.10. Ғе ҒеСІ2 Ғе(ОН)2 Ғе(ОН)3 Ғе2О3 Ғе

97

18. Ғе + СІ2 = ҒеСІ2

19. ҒеСІ2 + 2NaОН = Ғе(ОН)2 + 2NaСІ20. 4Ғе(ОН)2 + 2Н2О + О2 = 4Ғе(ОН)3 21. 2Ғе(ОН)3

t Ғе2О3 + 3Н2О 22. Ғе2О3 +2АІ = АІ2О3 + 2Ғе

Оқушыларды бағалау: Үйге тапсырма: 37 – 38 тарау; 7- 8 жаттығулар.

* * * * *Шартыкбаева Маржан Кеулимжаевна

Жамбыл облысы Байзақ ауданы С.Абланов атындағы орта мектебінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Қысқа мерзімді жоспар Өтілген күніПәні ӘдебиетСыныбы 7 «Г»Сабақтың

тақырыбыЖамбыл Жабаев «Алғадай туралы әрбір ой», «Атаның әлдиі»

Мақсаты Білімділік: ақын өлеңдерінің тарихын, табиғатын, идеясын ашу, Жамбыл ақын туралы білімдерінкеңейту;

Дамытушылық: оқушылардың іздену, суреттеу, талдау, салыстыру дағдыларын топтық жұмысбарысында дамыту;

Тәрбиелік: өз елінің, Отанының, туған жерінің патриоты болуға, бейбітшіліктің жаршысы болуғатәрбиелеу.

Түрі Жаңа сабақӘдісі Топтастыру, «Инсерт», «Түртіп алу», талдау, «бес жолды өлең», т.б.Модуль Сын тұрғысынан ойлауға үйрету, оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес оқыту, өзін-өзі және

өзара бағалау.Көрнекілігі Слайдтар, кітаптар, бағалау парақшалары, флипчарт, түрлі-түсті маркерлер, т.б.Сабақты

ң барысыМұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

Ұйымдасты ру кезеңі

Оқушылармен амандасу.Топқа бөлу.Психологиялық ахуал тудыру.Сабақ мақсатымен таныстыру.

Кезекші оқушылардың топқа бөлуі.Топ сарапшыларын сайлау. Топ ережесін

еске түсіру.

Білу «Ыстық орындық» әдісі арқылы Жамбыл Жабаевтың өмірі мен шығармашылығы бойынша білімдерін тексеру;

«Аттандыру» өлеңін жатқа сұрау.

Топтан бір оқушыдан шығып, өтілген тақырып бойынша сұрақтар қояды. «Ыстық орындықта» отырған оқушы күйіп қалмау үшін жылдам жауап беруі қажет.

«Аттандыру» өлеңін топтағы барлық оқушы бір шумақтан жалғастыра отырып жатқа айтады.

Ұл балалар үйден ізденіп жаттап келген баталарын жатқа айтады.

Қызығушы лықтыояту

Түсіну

1-топ: Жамбыл ақынға тән ерекшеліктерді;2-топ: Алғадайдың бойындағы ізгілік қасиеттерді;3-Халық поэзиясының түрлерін;4-Қоштасу жырының мазмұнына қарай түрлерін

топтастыру әдісі арқылы жазғызу.Сын тұрғысынан ойлатады: Мына сандардың бүгінгі

сабағымызға қандай қатысы бар деп ойлайсыздар? 1941-1945

Алғадай туралы, өлеңнің шығу тарихы туралы слайд арқылы қосымша мәлімет беру.

Топтық жұмыс.Әр топ берілген тапсырманы флипчартқа

түсіру арқылы орындайды.Балалар бұл сандардың Ұлы Отан

соғысымен, Жамбыл ақынның өмірінің соңғы жылдары осы жойқын соғыспен байланысты екені туралы өз ойларын ортаға салады.

Қолдану Өлеңді мәнерлеп оқу, сөздікпен, мәтінмен жұмыс жасату.

Топтық жұмыс:

«Инсерт» әдісі бойынша өлеңжолдарындағы мағынасы көмескі сөздердітүртіп отырады.

Топтық жұмыс: Бөлімдерге ат қою,ақынның көңіл-күйіне, екі өлеңніңөзектестігі туралы кесте толтырады.

Сергіту сәті

Іште жиналған қайғы-мұңды «Шар үрлеу» тренингі арқылы сыртқа шығару.

Оқушылар мұғаліммен бірге қимылдықайталайды: қолдарымен шар үрлеп,шапалақпен жарады.

Талдау Топтық жұмыс барысында өлеңге толық кешенді талдау жасату.

Әр топ тапсырманы бірлесе отырып орындайды: 1- топ: өлеңнің тақырыбы мен

98

идеясын ашу; 2-топ: өлеңнің буын және бунақ санын анықтау; 3- топ: ұйқас түрін табу; 4- топ: өлеңнен көркемдегіш сөздерді табу(теңеу, эпитет, т.б.).

Жинақтау

«Бес жолды өлең» стратегиясы арқылы білімді жинақтау. «Соғыс» деген сөздің суық сөз екенін, бүкіл адамзат тек бейбітшілікті қалайтынына көң

«Бес жолды өлең» стратегиясы Зат есім. Соғыс Сын есім. Етістік. Сөйлем. Синоним.

БағалауСабақты қорытындылай отырып, кері байланыс орнату.

Сары дөңгелектің не екені жайлы ойланту. Сары дөңгелектің, яғни күннің шуағына бүгінгі сабақтан алған әсерлерін жазады.

Үйге тапсырма

Өлең шумақтарын жаттау. «Мен – бейбіт елдің ұланымын» тақырыбында ойтолғау жазу.

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,Ақшұқыр мектеп-лицейі,

Математика пәні мұғалімі Шырақбаева Мария Тенелбаевна

Сынып: 5 Пәні: математика

Мұғалім: Шырақбаева М

Сабақ тақырыбы

Пайыз тақырыбына есептер шығару

Жалпы мақсаты

Өтілген тақырыптар бойынша алған теориялық білімдерін есептер шығаруда қолдана алу,тақырыпты тиянақтау. Санның пайызын табу,пайызы бойынша санды табудың әр түрлі жағдайын дамыта оқыту, өз бетінше жұмыс жасауға баулу.

Әдіс-тәсілдер Қызығушылығын ояту, сын тұрғысынан ойлау, топтық жұмыс,АКТ.

Оқыту нәтижелері

Пайызды бөлшекпен жазу,санның пайызын табу, пайызы бойынша санды табуға берілген есептерді шығарады. Өтілген тақырыптардан алған теориялық білімдерін қолданып біледі.

Түйінді идеялар

Пайыз. Санның пайызын табу, пайызы бойынша санды табу.

Ресурстар Интертақта, А4 парақтары, стикер, үлестірмелер.

Сабақ барысы Уақыт Мұғалім іс-әрекеті Оқушы іс-әрекеті

Ұйымдастыру.

Білу

1 мин

5 мин

Танысу. Тілек айту.

Топқа бөлу. Жай бөлшек, ондық бөлшек, санның проценті

жазылған стикерлер ұсынады.1.Жай бөлшектер тобы.2.Ондық бөлшектер тобы.3.Пайыз тобы.

Жүрекше пішінді стикерлер алады.Алған стикелеріне қарай топтарға бөлінеді.Топ атына байланысты білгендерін айтады.

Түсіну 5 мин Өтілген тақырыптарды пысықтауға арналған тапсырмалар.

1.Пайызбен жаз.7/100; 29/100;125/100;2.Саннын бөлігін табу. 300-дің 2/5-сі3.Санның пайызын табу.200-дің 25 %-ы4.Бөлігі бойынша санды табу.½-і 40-қа тең.5. Пайызы бойынша санды табу. 50 %- ы 40 –қа тең.

Тапсырмаларға ауызша жауап береді.

99

Қолдану 10 минТоптық жұмыс ұсынады.1-топ тапсырмасы.Сыныпта 35 оқушы бар,оның 60 %-ы үйірмеге қатысады. Неше оқушы үйірмеге

қатыспайды?

2-топ тапсырмасы.Картоптың 21 %-ы крахмал . 46,2 кг крахмал алу үшін қанша кг картоп қажет?

3-топ тапсырмасы .Балықшы 14 сазан аулады. Бұл оның барлық балығының 28 %-ы. Ол барлығы неше

балық аулады?Талдау 10 мин.

2 мин

Шығармашылық жұмыс.Аскар 9 жаста. Бұл оның әкесінің жасының 25%-ындай. Ал әкесінің жасы

атасының жасының 75 %-ындай. Атасы неше жаста? Сергіту сәті.

Жинақтау 7 мин. Тест жұмысын береді 20%-ті бөлшек түрінде жаз.

А) 2/100; Ә)1 ; Б)12. 24 кг 100 кг-ның неше пайызын құрайды?А) 20%; Ә) 200%; Б) 24%; В) 8% .3.120-ның 40% -ын тап.А) 480; Ә) 3; Б) 80; В) 48.4.75%-ы 15-ке болатын санды тап: А) 20; Ә) 600; Б) 55; В) 400.5.Сыныпта 18 қыз бар. Бұл сыныптағы барлық оқушының 60 %-ы . Сыныпта

барлығы неше оқушы бар?А) 30; Ә) 28; Б) 42; В) 3.

Бағалау 2 мин Бағалау парақшалары бойынша бағаланады.

Кері байланыс 2 мин Білім ағашына сабақ туралы ойларын стикерлерге жазып жапсырады.

Кейінгі тапсырма

1 мин Тақырып . 7.3. №1318. №1319.

ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта

мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Нағима Рысдәулетова

Сабақ тақырыбы: Қазақ хандығының құрылуыСабақ мақсаты:Білімділік Ұзақ ғасырларға созылған этникалық процестер арқасында, қазақ жерін мекендеген

қандас, туыс, ру-тайпаларының өзара экономикалық, мәдени және саяси қарым-қатынастары ментәуелсіз жеке ел болсақ деген тілектері нәтижесінде дүниеге келген тұңғыш қазақ мемлекетініңқұрылу тарихы оқушылардың білімдік сапасын арттырады.

Қазақ хандығының құрылуы тарихымен таныстыруДамытушылық: Тұңғыш дербес мемлекеттің халықтың ғасырлар бойы армандаған арман-тілегі мен өзара туыстығы

нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру.Тәрбиелік: Қазақ хандығының құрылуына үлес қосқан қайраткерлердің еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу, өз елінің

тарихына, ардақты азаматтарына деген құрмет сезімін қалыптастыру.Базалық ұғым: Қазақ хандығының құрылуы ерекшелігі.Тірек ұғым: тұңғыш қазақ мемлекетінің шаңырағын көтерудегі Керей мен Жәнібек хандар және халық арасын шыққан

би батырлардың ролін білу.Көрнекі құралдар: Қазақ хандығы ХҮ-ХҮІ ғасыр картасы

ҚР-ның картасы Керей мен Жәнібектің суреттері

Карточкалар, тесттер, Венн диаграммасы.Сабақтың түрі: Ойын сабағыСабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру

2. Ой-көкпар 3. «Алтын қақпа» 4. Математикалық ойын

5. Венн диаграммасы 6. Тестпен жұмыс

Пән аралық байланыс: География, әдебиет, математика

100

№1 Ой - көкпарСыныпқа үй тапсырмасы бойынша сұрақтар беремін. Сынып оқушылары жауап береді.Шыңғыс ханның шын есімі?Алтын орда қай хан тұсында өз атынан теңге шығара бастады? ХҮ ғасырдың басында Қазақстан жерінде қандай оқиға болды?Қазақ хандығының құрылуына қандай жағдай себеп болды?Әбілхайыр ханның үстемдігіне наразы болған қазақ тайпалары қай жақа қоныс аударды?Қай хан тұсында Ақ орда нығайып, Әмір-Темір агрессиясына батыл қарсылық көрсетті?Алтын ордада басқақтар немен айналысты?Мағолстан қай ғасырда ыдырады?Қай хандығы алғашқы кезде қай жерлерді иеленді?Маңғол шапқыншылығынан кейін Қазақстан жерінде пайда болған 1-ші ірі мемлекет?ІІ) «Алтын қақпа» ойынОйын бойынша оқушыларға деңгейлік тапсырма беріледі.І. Деңгей «Тас қақпа»1. Түрік қағанаты қай жылы құрылды,тұңғыш қағанын ата?2. Рабат дегеніміз не?3. Қытай деректері бүкіл Монғолия халқын қалай деп атайды?4. Шахристан дегеніміз не?ІІ. Деңгей «Күміс қақпа»Қытай жолаушылары қай қаланы «Ақ өзен» бойындағы қала деп атады?ХІ ғ мәдени-тарихи ескерткіштерді ата?Монғолдар Алтын ордада қай кезде толығымен Түркіленді? ІІІ. Деңгей «Алтын қақпа»

ХІҮ ғ Алтын орданын ыдырау үрдісі кезінде Қазақстанда пайда болған мемлекетті ата?Ноғай ордасы Алтын ордадан қай ханның кезінде біржолата бөлініп шықты?ХІҮ-ХҮ ғ Қазақстандағы феодалдық мемлекеттерде тархандық сый нені білдіреді?

Жаңа сабақты түсіндіруБіз үшін қай заманда тарихымыз болмасын қымбат, айтулы кезеңдерде ту ұстаған бабаларымыздың барлығыда құрметті,

бірақ сол, бұрынғы-соңғы тарихта, орны бөлек екі адам бар десек, олар-Керей мен Жәнібек. Екеуіде дана ер. Алаштың асып-туған ұлдары.

Ата жөнімен таратсақ, қазақтың үш жүзіне ортақ төре деген рудан.

Қазақ хандығыҚазақ хандығының құрылу себептеріне тоқталайық:

101

Шыңғыс ханЖошы ханТоқай-ТемірӨз-ТемірҚожаБәдіғұлОрыс ханТоқтақияБолат Керей

Құйыршық Жәнібек

Қазақ хандығының құрылуы себептері

Әбілқайыр хандығындағы ру-тайпалардың саяси

жағдайы

Халық бұхарасының Әбілқайыр ханға

наразылығының күшейуі

Олардың өміріндегі дағдарыстар

Хан ұрпақтарының билікке таласуыКерей мен Жәнібектің Қазақ хандығын құруға ұмтылуы

Әбілқайырдың Ойраттардан соғыста жеңілуіАлым-салықтың көбеюі

Моғолстан билеушісі мен қазақ сұлтандарының келісімге келуі.

ХАНШонжар-сұлтандар сайланды

Елді биледі

Шыңғыс ұрпағы болуға тиісті

Әскердің жоғарғы басшысы болды

Қазақ хандығы әлеуметтік топтарға бөлді.1. Ақсүйектер-Шыңғыс ұрпақтары, ру тайпа ақсүйектері, хандар мен сұлтандар салықтан босатылды.2. Қарашалар-Қарапайым адамдар, мал өсірушілер, егінші шаруалар салық төледі.

Керей мен Жәнібектің алдына қойған мақсаты:1. Көшпелі шаруалардың жайылымдарды пайдаланудағы Дешті-Қыпшақ даласында бұрыннан қалыптасқан тәртібінқалпына келтіру.2. Шығыс пен Батыс арасындағы сауда керуен жолы үстіне орналасқан Сырдария бойындағы Сығанақ, Созақ,Отырар, Яссы қалаларын қазақ хандығына қарату.3. Қазақ тайпаларынаң басын қосып қазақтың этникалық аумағын біріктіру.

ҮІ. Математикалық ойын400:2-532= (Әбілқайырдың қайтыс болған жылы)400х3+148=(Моғолстанның құрылған жылы)2800+105-1500=(Әмір-Темірдің қайтыс болған жылы)728х2+0=(Қазақ хандығының құрылған жылы)500х2+395= (Тоқтамыс пен Темірдің шешуші шайқасы)Ү Венн диаграммасы«Қазақ мемлекеті»«Қазақ хандығы»Екі мемлекеттің басшыларын салыстыруҚазақ хандығы Қазақ мемлекетіКерей мен Жәнібек Н. Ә Назарбаев

Қорытынды бөлімСабақты бекіту Проблемалық сұрақтар қою

Қазақ хандығының құрылуында қандай алғы шарттар болды.?М.Х. Дулати қазақ хандығы туралы қандай еңбек жазды?Қазақ хандығы қандай әлеуметтік топқа бөлінді?Жәнібек пен Керей қай мемлекеттен бөлінді?Қазақ хандығының алғашқы хандық құрған жері?

Оқушыларды бағалауҮйге тапсырма беру «Қазақ хандығының құрылуы тақырыбын оқып келу»Тест құрастыру

* * * * *Бөріқұлақова Ботакөз Айтуғанқызы

Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы,Ақсүмбе аулы,С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Сабқтың тақырыбы: Заттың атын білдіретін сөздер.Адам болам десеңіз.Сабақтың мақсаты:а) Абай Құнанбаев өмірі мен шығармаларына түсінік беру. «Адам болам десеңіз» өлеңін оқыту. Өлеңдегі негізгі ойды

иеяны ұғындыру. Заттың атын білдіретін сөздер туралы ұғым қалыптасуына мүмкіндік жасау.ә) Өлең мазмұнына сай оқушыларды адамгершілікке, жалқаулықтан бойларын аулақ ұстауға, көркем жазып, мәнерлеп

оқуғатәрбиелеу.б) Сабақтаәңгімелеу, сұрақ-жауап, ойын элементтерінпайдалану арқылы оқушылардың ой-өрінісін, тіл байлығын, есте

сақтау қабілеттерін, мәнерлеп оқу машығын, көркем жазу дағдысын арттыру.Сабақтың типі: Жаңа сабақ Сабақтың түрі: Аралас сабақСабақтың әдісі: СТОәдістері( топтастыру әдісі, ойын, сұрақ-жауап, кестемен жұмыс)Пәнаралық байланыс:өзін-өзі тану, дүниетану, математика, көркем жазу.Сабақ көрнекілігі: Оқулық, дәптер, тақта, сөзжұмбақ, Абай портреті, сызбалар,кестелер, суреттер, стиктер.Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: Қайырлы таң досым! Қайырлы күн болсын.Бүгінгі күн сәрсенбі,Сәттілікке толсын.Біздің алар бағамыз,Кілең бестік болсын!

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:Ойын: «Төрт түлік» Ойын шарты: Төрт түлікті сұрақтарға жауап беру арқылы жинақтау.

102

Тапқыр қолбасшысы, ақылды басшы, әйгілі қайраткер әрі батыр дарынды елші, хан

Бейбітшілік пен тәуелсіздік дара тұлға халықты көбейту

Іскер елбасшы, байыпты сарапшы, мықты қайраткер, сарабтал саясаткер президент

1. Жылқының төлін не дейді?2. Сиыр атасы кім?3. Қошақан деп ненің төлін айтамыз?4. Ащы сөзіне қарама қарсы сөздерді ата5. Қой жүнінен не жасауға болады?6. Түйе сөзінде неше дыбыс, неше әріп бар?

ІІІ.Қызығушылықты ояту:-Балалар, бізге алыстағы досымыздан хат келіпті. Қане, бәріміз тынышталып, осы хатта не жазылғанын тыңдайық.

Сәлем хат!Құрметті менің достарым! Мен сендерден көмек сұрай, хат жазып отырмын. Апам биыл мені мектепке баруға дайындап,маған дүкеннен оқу құралдарын сатып әкелді. Олар өте көп. Бірақ мен бәрінің аттарын біле бермеймін. Мен сендерге

олардың суреттерін жіберіп отырмын. Сендер мектепте оқисыңдар ғой. Маған осылардың атын білдіретін сөздерді жазыпжіберіңдерші.

Сәлеммен: Дәурен – деп аяқтапты хатын. -Олай болса балалар, мен Дәуреннің жіберген суреттерін бір-бірден көрсетейін, сендер сол заттардың атын атап,

отырыңдар.Бұл не?-алмаБұл не?-мысықБұл кім?-әншіБұл кім?-суретші-Заттардың атын білдіретін сөздер кім?, не? сұрақтарына жауап береді.

ІҮ.Мағынаны тану.

А н аб і ра л т ы

А й

1. Бала, бала, бала деп,Түнде шошып оянған-ол кім?

2. Нөлден кейін тұратын сан. 3. 5 пен 1-дің қосындысы нешеге тең?4. Түнде күлімдейді,

Суда дірілдейді-бұл не?-Ал, балалар, сөзжұмбақтан қандай адам атын оқыдыңдар? Ендеше Абай атамыз жайлы не білеміз?Кіріспе әңгіме.Абай атамыз - қазақ халқының ұлы ақыны, ойшылы. Абайдың шын аты-Ибрахим болған. Абай Құнанбайұлы 1845 жылы

10 тамызда туып, 1904 жылы 6 шілдеде қайтыс болған. Абай Семей облысы, Абай ауданының Шыңғыс тауыныңбаурайындағы Қасқабұлақ деген жерде туған. Оның атасы Өскенбай би болған, ал Абайдың әкесі Құнанбай бай адам болған.Абайдың анасы Ұлжан-ақылды, мейрімді кісі екен, ал Абайды әжесі Зере тәрбиелеген. Ол Ибрахимді еркелетіп «Абай» депатаған.Қос ана қазақтың ертегі, аңыз-жырларын көп білген. Абай 10-12 жас аралығында мұсылманша оқып, хат таныған. 12жасынан бастап өлең жаза бастады. Ол өлеңдеріне 20-дан астам әндер шығарған үлкен сазгер.

Оқулықпен жұмысНегізі «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінің көлемі 77 жол. Абай бұл өлеңді 1886 жылы жазған. Біздің оқулығымызда 13

жолы берілген. Бұл өлеңі арқылы ақын сендерді жарқын өмірге, білімді болуға, алған білімдеріңді дұрыс пайдалана білуге шақырады.

Өлеңді мәнерлеп оқып беру. (мұғалім)Кезекпен оқыту. (Оқушылар)Мазмұны бойынша жұмыс. Өлеңді талдау.

1. Абай Құнанбаев кім?2. Абай атамыз қандай нәрселерден аулақ бол дейді?3. Бес асыл іс дегенді қалай түсінесіңдер?4. Бес дұшпанды ата

5. Адам, талап, еңбек сөздеріне сұрақ қой.Сөздікпен жұмысҒылым-білім жүйесіҒалым-оқымысты адамДәптермен жұмыс

1. Суреттегі заттардың атын жазып, сұрақ қою.2. Оқу құралдарының атын жазу.3. Көркем жазу.

Ережемен жұмысЗаттың атын білдіретін сөздерге кім? кімдер?не?нелер? деген сұрақтар қойылады: Сәуле, дәптер, кептер, балалар,

аңдар.Кестемен жұмыс. 191-жаттығу

Бес асыл іс Бес дұшпан

103

192-жаттығу. Өлеңді оқып жатқа жазШағала көлін қорғайды,Шопан төлін қорғайды.Егінші жерін қорғайды,Ер жігіт елін қорғайды.

Кім? не? сұрағына жауап беретін сөздердің астын сыз.Ү. Ой толғаныс.1.Топтастыру әдісі Әжесі Зере Ақын сазгер

Шын аты: Ибрахим Анасы: Ұлжан Әкесі: Құнанбай 2. Ойын «Гүл теру»Ойынның шарты: Кім? Не? сұрақтарына жауап беретін сөздерді табу.Кім? Кімдер?Ақын, сурешілер, Жанар, әнші, күйші, оқушылар.Не? Нелер? Доп, мысық, қалам, парта, алмалар, кітаптар.

ҮІ. Үйге тапсырма:1.Адам болам десеңіз өлеңін жаттау.2.Өз бойларыңдағы жақсы және жаман қасиеттерді жазып келу.ҮІІ.Бағалау

* * * * *ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы,

С.Қожанов атындағы жалпы орта мектебіМатематика пәні мұғалімі Мұртазаева Жанар

Тақырыбы: Өрнектерді түрлендруде негізгі тригонометриялық тепе-теңдіктерді қолдануСабақтың ақпараттық картасы:

Мақсаты:1) Білімділік: Тригонометриялық өрнектерді түрлендіру жайлы алған білімдері мен біліктерін жүйелеп жалпылау.2) Дамытушылық: Есептеу дағдыларын , шығармашылық және стандарттан тыс ойлау қабілеттерін, шығармашылық

белсенділіктерін дамыту.3) Тәрбиелік : Пәнге деген қызығушылықтарын арттырып, өзіндік және өзара бақылау дағдыларын, коммуникативтік

құзырлықтарын қалыптастыру.Типі: Жалпылау сабағыСабақ түрі: жаттықтыру- практикумӘдісі: ізденушілік, зерттеу, практикалық, және өзіндік жұмысБақылау түрі; өзіндік және өзара, мұғалім тұрғысынан бақылауКөрнекі құрал: Слайдтар,формулалар

Сабақтың құрылымы:І. Ұйымдастыру кезеңі- 3минІІ. Тригонометриялық өрнектерді түрлендіруде қажетті анықтамалар мен формулаларды қолданудағы білім мен біліктің

практикада қажеттілігін сезіну, сабақтың тақырыбы, мақсаты, міндеттерімен таныстыру. Сабақта одан әрі жұмыс істеудегі оқушылардың белсенділіктерін арттыру -10 мин

ІІІ. Берілетін тапсырмаларды орындауда мазмұны мен жүйенің бірізділігі-16 минІV. Мұғалімнің бақылауымен өзіндік жеке тапсырмаларды орындатуы- тест/ 8 мин V. Орындалған тапсырмаларды жалпылау және жүйелеу-3 мин VІ. Сабақты қорытындылау және үй жұмысына нұсқау беру-5 мин

Резерв тапсырмалары Сабақтың моделі/барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі Уақыт аралығы 3 мин

Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Сәлеметсіздерме! Оқушыларға сабақтың тақырыбы, мақсаты, құрылымы айтылады.- Бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: « Тригонометриялық өрнектерді түрлендіру »

Біздің сабағымыз « Қазақстанға саяхат» яғни ......1) блиц- сұрақтардан тұрады.Мұғалім: Сіздердің назарларыңызды мынадай мәселеге аударғым келеді.

« тригонометрияға» байланыстының бәрін жаттап есте сақтау қажет емес, тек сандық шеңберде қалай іздеу керек екенін түсіну жеткілікті.

1-сұрақ : Градустық өлшемде берілген бұрышты радиандық, ал радиандық өлшемде берілген бұрышты градустық өлшемге

айналдыру формуласын атаңдар.?Жауап:

-градустық өлшем

а*1800

, а-радиандық өлшем

0180*

аа

104

2 тапсырма :Оң және сол бөліктерде тұрған тұжырымдарды сәйкестендіріп бағыт арқылы анықтама шығатындай етіп

қосыңдар.

Жауап:

3- сұрақ

У= sin

функциясының анықталу және мәндер аймағын атаңыздар

Жауап: У= sin

функциясының анықталу облысы

; аралығы, ал мәндер облысы

1:1 аралығы

Тапсырма №4

бұрышы қай ширекке тиісті екенін бағыт арқылы қосып көрсетіңдер / сәйкес жауаптарды

байланыстырыңдар/ 5- сұрақ /3 мектеп/

Қандай тригонометриялық функцияларды жұп функциялар қайсысын тақ функциялар деп атаймыз ?Жауап:Жұп функция- косинус,ал тақ функциялар :синус, тангенс, котангенс 6 –тапсырма /3 мектеп/Негізгі тригонометриялық теңбе- теңдіктерді жалғастырыңыздар :

22 cossin

ctg

2cos

1

cos

sin

ctgtg *

21 ctg

Жауап:

22 cossin 1

sin

cosctg

105

бұрышының синусы деп

бұрышының косинусы деп

бұрышының тангенсі деп

бұрышының котангенсі деп

Внүктесінің ординатасының абсциссасына қатынасын атайды

В нүктесінің ординатасының радиусқа қатынасын атайды

В нүктесінің абсциссасының ординатасына қатынасын атайды В нүктесінің абсциссасының радиусқа қатынасын атайды

бұрышының синусы деп

бұрышының косинусы деп

бұрышының тангенсі деп

бұрышының котангенсі деп

В нүктесінің ординатасының абсциссасына қатынасын атайды

В нүктесінің ординатасының радиусқа қатынасын атайды

В нүктесінің абсциссасының ординатасына қатынасын атайды

В нүктесінің абсциссасының радиусқа қатынасын атайды

2cos

11+

2tg

cos

sin tg

ctgtg *1

21 ctg2sin

1

«Сыңарын тап» ойыны арқылы формуланы толықтыру:

Ш . Жаттығулар кезеңі№1 есепӨрнекті ықшамдаңдар: 1)

tgsin1

cos

Жауабы: 1)

tgsin1

cos

cos*)sin1(

)sin1(*sincos*cos

cos

sin

sin1

cos

=

cos

1

cos*)sin1(

sin1

cos*sin1

sin)sin(cos

cos*)sin1(

sinsincos 2222

№2 есепті/ 5-мектепке/ жолдаймыз 1)

)cos()(sin)sin( ctgctgжауабы ; 1)

)cos()(sin)sin( ctgctg coscossinsin ctgctg

Рахмет! Бәрекелді жарайсыңдар!№3 есеп

22sincos)(

xtgxxxf

, мұндағы

3

x

болса f(x)- табыңыздар

Жауабы:

6

353

3

3

2

3

2

1

23

3*2sin

3cos)

3(

f

№4 есеп Өрнекті ықшамдаңдар

sin1

cos1:

cos1

sin1

Жауабы:

sin1

cos1:

cos1

sin1

2

2

2

2

2

sin

cos

cos1

sin1

)cos1)(cos1(

)sin1)(sin1(

cos1

sin1*

cos1

sin1ctg

№5 есепТепе-теңдікті дәлелде:

106

.1sincos

sincos44

22

.sin1

cos

cos

sin1

Өрнекті ықшамда:.cossinsincos 33

Оқулықпен жұмыс:№320№321№324№325

IV-кезеңЕнді, бүгінгі сабақтан алған білім ,біліктерімізді тиянақтау үшін қазір тест тапсырмаларын орындайсыңдар.

Тапсырмалардың әрқайсысын орындау барысында сәйкес торларда «белгі» қойып отырыңдар. /Кері байланыс/ ( -қайталауды қажет етпейді бәрін түсіндім) ( – келесі сабақта осы тапсырма жайлы есіме түсірсе екен) ( -қиын, сыныпта тағыда ұқсас есеп шығарғым келеді)

Тест № Тапсырмалар Жауаптар1 800 бұрыш қай ширекке тиісті А) I B)II C)III D)IV2 Cos 600 –ң мәнін табыңдар А)

2

1 B)

2

2 C)

2

3 D)

3

3

3 Сандардың қайсысы нөлден кіші А) sin1500B)cos 1200 C) sin 600 D)cos 500

4 Егер

5

4cos

,

200

болса

, онда tg

табыңдар

А)

4

3B)

52

C)0 D)1

5

Өрнекті ықшамдаңдар

2sincos)cos(sin 22 А)

22 coscossin2sin B)0

C) cossin4

D) 2

V. Орындалған тапсырмаларды жүйелеуМұғалім :Оқушылар, мұндай тест тапсырмаларын орындау барысында тек анықтамалар мен тригонометриялық

функциялардың таңбасын ғана емес, өрнектерді ықшамдауда формулаларды да білуді талап етеді . Мұндағы 4 есепті мен көрсеткен әдіспен есептесеңдер уақыт үнемдеуге көмектеседі. Ал 2-ші тапсырманы орындағанда кестедегі мәндерді есте сақтау үшін өзіміздің алақанымызды пайдалансақ болады.

Синусты табу ережесін қарастырайық. – Үлкен бармақ пен ең кіші саусақтың қиылысуында Ай

ортасы бар. Саусақтарды кеңірек айқара ашу керек. . Егер саусақтарды Ай ортасы шығатын сәулелер десек, онда кішкентай

саусақтың бағыты 00 береді. №0 мен №1 арасы 300 , №0 мен №2 арасы 450 ,№0

мен №3 арасы 600 №0 мен №4 арасы 900

Саусақтарды нөмірлесек, 1) №0 сәйкесінше 00

2) №1 сәйкесінше 300

3) №2 сәйкесінше 450

4) №3 сәйкесінше 600

5) №4 сәйкесінше 900

107

Мына формуланы есте сақтау керек:

2sin

n

, мұндағы n- саусақ нөмірі.

Sin 450 =№2/2 =

2

2, ал косинусты табу үшін кері нөмірлейміз.

Тест тапсырмаларының жауаптары № Жауаптар 1 А2 А3 В4 А5 С

IV . Сабақты қорытындылау және үй тапсырмасына нұсқау беру1. Мұғалім - Ал, енді бүгінгі сабақтан алған білімдерің мен біліктеріңді үй тапсырмасын орындағанда дұрыс қолдана

білесіңдер деп ойлаймын. 1. Теориялық материалдарды қайталау 2. В.№318 В.№ 322

С.№328

2 . Мұғалім : - Балалар, бүгінгі сабақ туралы қандай ойларың бар және келер сабақтарды құрғанда қандай тапсырмаларға көңіл бөлсек деп ойлайсыңдар

Жауап : /Оқушылардың сабақтағы, топтағы және өздерінің жұмысы жайлы жауаптары Сабақ аяқталды! Сау болыңыздар!

* * * * *

АСПАН ДЕНЕЛЕРІ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ ЗАТТАРДЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕ ҚАРАП КӨКЖИЕК ЖАҚТАРЫНЫҢ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАУ

Исмайлов Сырлыбай Нұсқабайұлы С.Қожанов атындағы жалпы орта

мектептің АӘД пәнінің мұғаліміКіріспе

Ғылымдардың кәрісі де, жасы да астрономия. Ол өзге ғылымдардан әлдеқайда мал бағып, егін еккен ата-

бабаларымыздың ұстанған белгілерін оқушыларға жеткізе отырып, ата-бабаларымыз кеңбайтақ елін, жерін, малынсүйспеншілік пен қорғай білгенін және бағыт-бағдарды анықтайтын құрал компос болмаса да, тас қараңғы кезде аспанденелеріне қарап және жергілікті заттардың белгілеріне қарап көкжиек жақтарының тура бағыттарын анықтап келгеніноқушылардың бойына еге отырып, оқушыларға ежелгі заманда дүние жүзінің барлық халықтары тіршілікпен жәнеаңшылықпен шұғылданғанын әдетте олар қай жерде туса, сол жерде өмір сүргенін. Олар өз өңірін біліп, онан арғы жерлердікөз алдарына елестете алмағандығын. Жердің сыры оларға белгісіз болғандығын. Мыңдаған жылдар өтсе де. Батыл адамдарқадам басқан айын өз жерін, өз үйін біле түскен. Олар ежелгі замандардан-ақ кішкене кемелермен немесе жаяу алыссапарларға шығып көрмеген жерлерді ашты.

Мұндай сапарларда Күн,Ай, жұлдыздар сенімді жол нұсқалар болды. Батыл теңізшілер оларға қарап өз кемелерінбағдарлап бағыттап отырды. «Бағдарлау» деген сөз латынның «orienc» деген шығыс деген ұғымды білдіретін сөзіненшыққан. Қадым заманнан шығыс қасиетті жақ деп есептелді. Жердегі тіршіліктің қайнары –Күн шығыстан шығады,сондықтан шығысқа қарап табынушылық болды. Жергілікті жерді бағдарлау дегеніміз көкжиектің тұстарына (солтүстік,оңтүстік, шығыс, батыс) қатысты және бірден көрінетін жергілікті заттарға (бағдарларға) қарап өз тұрған орныңды анықтау,қозғалыстың көрсетілген не таңдап алынғанбағытын бұлжытпай ұстану. Ұрыс жағдайында жергілікті жерде бағдарлану өзәскерлері мен қарсылас әскерлеріне қатысты өз тұрған орныңды анықтауды да қамтиды. Жергілікті жерде тез және дәлбағдарлана білу бейтаныс жерде, орманда және көрінімі шектеулі жағдайларда жауынгерлік міндетті ойдағыдай орындауғасебептеседі. Жергілікті жерде торпографиялық картаны пайдаланып және онсыз да бағдарлауға болады. Жергілікті жердекартасыз бағдарлау болады.

Жергілікті жерде картасыз бағдарлау тұстарын көкжиекті анықтап алу қажет. Соған байланысты ата-бабаларымыздың өткен жолдарын ұстанған қасиеттерін жаугершілік кезде де және көш-қонда аспан денелеріне қарап солтүстік, оңтүстік, шығыс, батысты тура ажырата білгенін және қалай ажыратқандарын түсіндіремін.

Көкжиек тұстарын бағдарлау аспан денелеріне қарап анықтауЖергілікті жердің сипатына тәуліктің уақыты мен көрінімділікке байланысты көкжиектің тұстары Темірқазыққа, Күнге,

Айға қарап, жергілікті заттардың белгілеріне қарап және басқадай әдістермен анықталады. Жол нұсқалар жұлдызТемірқазық.

Қазақ атауларының күллісіне мәшһүр Темірқазық жұлдызы ғылыми тілінде кіші Аю дейтін жұлдыз. Дүние полюсінежақын 10- тай тұрғандықтан оны көбінесе Полярная звезда деп атайды. Арабша-орысша сөздіктен оның арабша аты Құтыб

108

деп атайды. Қырғыз, түрік тілдес халықтардың бәрі де оны Темірқазық дейді. Ал алматы маңындағы елдер осы Алтынқазық(не жалғызқазық) дейді.

Барлық жұлдыздардың тәулік сайын қозғалатыны ал Темірқазықтың көрер көзге қозғалмайтыны халыққа ежелден белгіліболып, ол арқылы адамдар жер тараптарын, дүниенің төрт бұрышын, айыра алатын болған.

Өйткені Темірқазық аспанның солтүстік бөлігінде тұрады да, әрдайым солтүстікті көрсетіп меңзейді. Сондықтан халықТемірқазық жұлдызы тұрған жақты (терістік) немесе солтүстік деп те атайды.

Жолаушылар бұрын, қыс болсын, жаз болсын, ең адастырмайтын жұлдыз Темірқазық дейді. Темірқазық қыс та, жаз дааумайды, бір орнында тұрады. Жолнұсқа жұлдыз Темірқазықты басқа жұлдыздар арасынан оны қалай табатынын айтакетейін. Қазақ атаулы түгел білетін шоқ жұлдыздың бірі Жетіқарақшы (Большая Медведица). Жетіқарақшы бір тәуліктеТемірқазықты (дәлірек айтқанда дүние полюсін) бір айналады. Оның іңірдегі, түн ортасындағы , таң алдындағы орны жылмезгілдеріне қарай әр қилы келеді. Жетіқарақшының қозғалысын жақсы білетін малды елдер мыңдаған жылдар бойыонымен түн мезгілдерін білдіретін аспан сағаты есебінде пайдаланып келеді. Бажырайған жеті жұлдыз аспанды біршолғанда-ақ өзінің ерекше түрімен, мен мұндамын, деп көзге түсе кетеді. Тек аспан ашық болса болғаны. Жетіқарақшышоқжұлдызының жеті жарық жұлдызын көреміз, олар шөмішке ұқсап орналасқан.

Жетіқарақшының «шөмішінің» шеткі екі жұлдызын ойша сызықпен қоссақ және осы сызықтың тағы осындай бес қашықтыққа ойша созсақ, жарқырап тұрған Темірқазық жұлдызына тілеріміз, ал кіші жетіқарақшы шоқжұлдызына кіреді және ардайым солтүстік бағытта болады.

Күнге қарап бағдарлау Көкжиек жақтарын күнге қарап анықтағанда оның оңтүстікте берілген сағаттық белдеу үшін орта есеппен сағат 13 –те,

ал жазда сағат 14 –те болатынын және сағат тілінің бағытымен сағатына шамамен 15о қозғалатынын есте ұстау керек. Осы мәліметтер күннің қай уақытытында болсын Күнге қарап оңтүстік бағытты білуге мүмкіндік береді –бұл үшін оңтүстік бағыттан Күннің , неше градусқа жылжуға тиіс екенін не жылжығанын біліп, одан соң осы бұрышты жергілікті жерге салса жеткілікті. Айталық сағат ІІ. Демек күн оңтүстік нүктеге дейін 30 о –қа жеткен жоқ. Бұл жағдайда бұрыш сағат тілінің бағытымен, яғни оңға қарай салынады.

Егер бақылау уақыты 13 –тен көп болса, демек Күн оңтүстік нүктеден өтті деген сөз. Сондықтан бұрышты сағат тілінің жүрісіне қарсы, яғни солға қарай салу керек. Бұрышты қарапайым әдіспен, сағат арқылы салуға болады, бір сағаттық аралық15о –қа сәйкес келеді.

Күн мен сағат бойынша көкжиектің тұсын анықтаудың тағы бір әдісі бар. Сағатты көлбеу қалыпта ұстап, сағаттың тілін Күнге бағыттап қою керек. (77 -сурет)

Сағаттың кіші тілімен 1 цифорының арасындағы аралықты қақ бөлген сызықты шамамен оңтүстік бағытты көрсететін болады.

Күн арқылы бағдарлау аса тиімді және кең таралған әдіс болғандықтан оқушыларға тереңірек үйретіп отырамын. Күн көздері жоғарыда аталған кезеңдерде көкжиектің қай тұстарында болатынын төмендегі кестемен танысып, іс жүзінде қолданып, бағыттарды ажыратады.

Сағат 7 –де күн шығыстан көрінеді. Сағат 10 –да оңтістік - шығыстан көрінеді. Сағат 13 –те оңтүстіктен көрінеді. Сағат 16 –да оңтүстік –батыстан көрінеді. Сағат 19 –да батыстан көрінеді. Егер гномон арқылы бақыласақ , онда оның көлеңкесі күн көзіне қарама –қарсы бағытқа түседі. Жазғы және қысқы кү

тоқырау кезеңдеріндегі көлеңке бағыттарының өзгеруі Күннің көкжиектен түсу бұрышына тәуелді екеніне толқталамын. Оқушыларға қай кезеңде де талтүстегі ең қысқа көлеңке солтүстікті көрсететінін айтып, жергілікті меридиан бағытын

анықтатамын.

109

Толық және толық емес Ай бойынша бағдарлау

Айда көк жүзінде күн сияқты орта есеппен сағатына 150 бұрыштық жылдапдықпен қозғалады. Көкжиек тұтастарын толық Ай бойынша анықтаған кезде күнге қарап анықтағандай секілді әдістерді қолдануға болады.

Жарықтың аздығын ескеріп бұрыштарды бақыланушыны бұрау арқылы көзбен мөлшерлеп салуға болады. Түн ортасына дейін бұрылысты оңға қарай жасау керек, өйткені бұл уақытта Ай әлі оңтүстік нүктесіне жетпейді, ал түн ортасынан асқан әр сағатқа 150 шамасында мөлшерлеу керек. Толық Ай жерден айына бірнеше түн байқалады. Көбіне оның оң не сол жағы көрінеді. Мұның бәрі күннің жарығы айдың қай бөлігіне түсетініне байланысты. Көкжиек тұтастарын анықтаудың әдістері көп. Мысалы: Толық Ай бойынша көкжиек жақтарының бағытын біршама оңай анықтайды. Демек ең алдымен осы уақытта толық Ай болатындай бағытты тауып алу керек.

Бетіңізді айға қаратып тұрыңыз, оның жарық түспеген бөлігін байқаңыз да, осы бағытта бұрылыс жасаңыз. Қай жаққа бұрылу керек екенін есте сақтау үшін ай доғасын ойша толық шеңберге жеткізіп алсаңыз, ол өзінің дөңестігімен бұрылыстың бағытын көрсететін болды.

Егерде Айдың сол жартысын көріп тұрсыз. Онда оңға 900 бұрылыс жасаңыз, сонда алдыңызда толық Айдың жобасы шығады.

Егер Ай дөңгелегінің жартысынан азы көрініп тұрса, бұрылыс 900 –тан кем болу керек. Бұл әдісті дұрыс істеген болсаңыз. Ай бойынша оңтүстікті анықтап, бетіңізді сол бағытқа беріп тұрып, одан соң 1800 –қа бұрылыңыз. Сол кезде тура алдыңыздан Темірқазық жұлдызы тұрған болса, онда көкжиек жақтарын дұрыс тапқан боласыз.

Ай кезеңдері

Айдың көрінісі

Айдың қай бөлігін көруге болады

Ай кезеңдерінде нешінші тәуліктеболады.

Айды қайдан көруге болады

Ай қашан көрінеді

Толық ай Көрінбейді 0 - -

110

Алғашқы жаңасы

7 Күннің сол жағынан

Түннің алғашқы жартысында

Айдың толуы

14-15 Түн ортасында оңтүстіктен

Түні бойы

Айдың соңғысы жаңасы

29 1/2 Күннің оң жағынан

Түннің екінші жартынсында

Көкжиек жақтарын жергілікті заттардың белгілеріне

қарап анықтау Жергілікті заттардан белгілеріне қарап анықтау жергілікті заттардың Күнге, желге, суыққа қатысты жағдайына

негізделген. Мысалы: Біздің жерде көктемде қар оңтүстік беткейлерден бастап ери бастайды. Жергілікті жердің желі жылы болғанымен көбінесе оңтүстіктен соққан жел, жердегі өсіп тұрған қылта шөптердің солтүстік беттеріне біршама құмдар үйіндісін алып келеді. Сонымен бірге суық жел бізде солтүстіктен соғады. Оның белгілері өсіп тұрған ағаштардың солтүстікбеттерінің жапырақтары сирек, шыбықтары оңтүстікке қарай иіліңкі және ағаш діңгегін кесіп көрсеңіз. Ағаш ішіндегі сақиналар солтүстік бетке жақындау орнласқанын байқайсыз. Осыған байланысты жергілікті заттарға қарап көкжиектің жақтарын ажыратуға болады. Тағыда сол сияқты таулы, аймақтарда мүктер жартастардың солтүстік жағынан кездеседі. Ал орманды жерлерде құмырсқаның илеулері әр уақытта ағаштардың оңтүстік жағында болады. Құмырсқа илеуінің оңтүстігінен, солтүстік беткейі тіктеу келеді. Сонымен бірге жергілікті жердің ағаш жемістері де оңтүстік беткейінен бастап пісе бастайды.

Пайдаланған әдебиеттер:1. «Аспан сыры» Х.Әбішев. Алматы 1966ж.2. География және табиғат журналы. 2004 ж.3. Жаратылыстану. Алматы 2002ж.4. Бастауыш әскери дайындық. Алматы 2000ж.

* * * * *

ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта

мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Қуанышбаева Жәудір Дүйсенқызы

Сабақтың тақырыбы: Төлен Әбдіков. «Қонақтар»Сабақтың мақсаты: оқушыларға жазушы Төлен Әбдіковтің өмірі,шығармалары жайлы түсінік беру, «Қонақтар»

әңгімесінің мазмұнымен таныстыра отырып,ата-ана мен бала қарым-қатынасы жайлы мағлұмат беру,оқушы сезімімен ұштастыру.

Дамытушылық: әңгіме жайлы түсінігін кеңейтіп,пікір алмастыра білуге үйрену,өмірмен байланыстыра келе өзіндік ой қорытындысын жасай білу,әсерін,пікірін білдіру.

Тәрбиелік: оқушыларды ата-ана алдындағы,туған жер,ел алдындағы парызын терең түсіне білуге баулу,адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіре білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.Әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап,проблемалық оқыту,салыстыру,модельдеу.

111

Көрнекіліктер: ақын портреті,таблицалар,таратпа материалдар.Сабақ барысы. 1. Ұйымдастыру кезеңі. Ой шақыру

- Өткен сабақта қай жазушының қандай шығармасымен танысып едік? (Қарауылбек Қазиев. «Менің шешем»)- Үйге қандай тапсырмалар берілген еді? (Мазмұндау,шығарма, «Ана» тақырыбында өлең шығару,үзіндіні жаттау.)- Әңгімеде қай жылдардағы Ана бейнесі суреттеледі? (Ұлы Отан соғысы жылдарындағы).- Ананың ауыр еңбегі,әкесіз бала тағдыры қалай суреттеледі?

Әр топтан оқушылар өз пікірлерін білдіреді,өлең,шығармасын оқиды.Сөзжұмбақ шешеді.- Өлеңнің басты идеясы неде? (Ана мен бала арасындағы қарым қатынас,ананың балаға,баланың анаға деген шынайы махаббаты.)

2. Жаңа сабақ. Төлен Әбдіковтың «Қонақтар» әңгімесін тақырыбымен,мақсатымен таныстырамын.Сабақтың ұраны жазлған таблицаны ілемін.

1-оқушы оқиды,мазмұнын түсіндіреді. - Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы да өткен сабағымызбен өзектес,үндес: ата-ана мен бала арасындағы қарым-

қатынас,бүгінгі күн проблемасы. - Қазіргі кезде әңгіме жаңа проза жанрында қалам тербеп жүрген жазушылардан кімдерді білесіңдер? - Шерхан Мұртаза,Сайын Мұратбеков,Қабдеш Жұмаділов,Дулат Исабеков,т.б. - «Әңгіме» жанрының анықтамасын кім айтады? Эпикалық жанрдың түрлерін ата. (Адам өмірінің бір сәтін бейнелейтін

сюжеті бар шығарма) - Роман-эпопея,роман,хикаят,әңгіме. Тақтаға Төлен Әбдіков суретін іліп,өмірбаяны туралы мәлімет беремін.Жоспарды да іліп,әңгіме мазмұнымен қысқаша

таныстырамын. Төлен Әбдіков шығармасының басты тақырыбы – адамгершілік,салт-дәстүр,ізгілік ... «Қонақтар» әңгімесінің басты тақырыбы – адамгершілік,баланың ата-ана алдындағы мәңгілік перзенттік

парызы.Сапабек тәрізді қалада тұратын оқыған азаматтың ата-анасына салқын,жасанды қарым-қатынасы. (дәптерге жоспарды жазып ілу) 1.Ерғабыл қарттың арманы 2.Ата-ана сағынышы,қонақтарды қарсы алу 3.Сапабектің әңгімесі 4.Қонақтарды шығарып салу 5.Ерғабылдың реніші3. Кітаппен жұмыс. Сұрақтар бойыншы әр топтың оқушыларына тиісті абзацтарды тапқызып оқыту.Әр топқа өзіндік

тапсырмалар беру: таратпа материалдар.4. Пысықтау. Мәтін бойынша тиісті сұрақтарға жауап алу.

Әңгіменің тақырыбы не жайлы?Кейіпкерін ата.Оларды қандай топтарға бөлуге болады?Әңгімеде қандай оқиғалар сөз етіледі? (Ауыл өмірі,салт-дәстүрі,ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас суреттеледі).5. Шағын дебат. Сапабек-Ерғабыл-Тома-Жеңісбек(жақтаушы топ) 1-топ. Ерғабыл – жағымды кейіпкер.Дәлелде.(даттаушы топ) 2-топ. Сапабек – жағымсыз кейіпкер.Дәлелде.3-топ. (жақтаушы).Сапабектің бойындағы жағмсыз қылықтарына ортасы,әйелі де кінәлі.Ерғабыл да жеткілікті бағыт бере

алмаған,санасына ұлттық дәстүрді,ата-ананы құрметтей білуге толық үйретпеген,тым мейірбан.1-топ.Әйелі Томаның ықпалы,қаладағы ортаның ықпалы басым болған.2-топ.Сапабек әлі де болса ауылға бейімделіп,ата-анасына қарайласады,қамқор болады деп ойлаймын.Өз қателігін

түсініп,Жеңісбекті ата-әжесінің тәрбиесіне бағыттайды деген сенімдемін.Туған ата-анасына,туған ауылына деген перзенттік сезімі оянуға тиіс.Мен оған сенемін.

6. Топтардың өзіндік тапсырмаларын тексеру7.Ерғабыл қарт,Сапабек бейнелеріне модуль жасау.Тақтада екі оқушы орындайды.

мейрімдіарманшыл төзімді

қажырлы еңбекқор

баласын жақсы ақылдыкөреді

қуыс кеуде саяз ойлы мақтаншақ

парызын өркөкіректүсінбейді салт-дәстүрді білмейді

112

Ерғабыл қарт

Сапабек

8. Мұхаммед пайғамбар хадисінде ата-ана мен бала жайлы не айтылған? Абай «қарасөздерінде» не айтылған?9. Қазақстан Конституциясында не айтылған?

Мақал-мәтелдер ойлау.- Әңгіме неліктен «Қонақтар» деп аталған?- Ауыл жылдары-қай жылдар?- Бұрынғы ауыл түлектері қазіргі қала тұрғындарының басты міндеті не деп ойлайсыңдар?

10. Ой түйіні.Бір шумақ өлеңді оқытып,мәнісін түсіндіру. - Мақсатымыз орындалды деп ойлайсыңдар ма? - Ендеше өз әсерлеріңді қалай білдірер едіңдер?(Оқушылар өз пікірлерін жазбаша білдіреді.)11. Бағалау.Топ жетекшілерінің пікірі тыңдалады.

12.Үйге тапсырма а) әңгіменің мазмұнын түсіне отырып,пікір айта білуге дағдылану; ә) «Менің парызым» (шығарма).

* * * * *БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ САБАҚҚА

ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫН ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ ЖЕТІЛДІРУ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданыС. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің

Бастауыш сынып мұғаліміУмарова Макпал Ибрагимовна

Қазіргі таңда сапалы білім беру мәселесі қоғамды толғандырып отыр. Себебі, қарыштап дамып келе жатқантехнологиялық прогресс кезеңінде өскелең ұрпақтың білім деңгейі заманауи талапқа сай болуы қажет. «Неге оқыту керек?»,«қалай оқыту керек?», «не үшін оқыту керек?», нәтижелі қалай оқыту керек?», — деген сұрақтарға жауап іздеген ғалымдароқыту үдерісін «технологиялық» жолмен жүруге әрекет жасады. Оқытуды нәтижесінде кепілдемесі бар өндірістіктехнологиялық процеске айналдыру, осыған байланысты педагогикалық технологиялар бағыты пайда болды. Педагогикалықәдебиеттерде «технология» түсінігі әр түрлі сөз тіркестерінде қолданылады: педагогикалық технология, ақпараттықтехнология, компютерлік технология, білім беру технологиясы, тәрбиелеу технологиясы, біртұтас педагогикалық процестіжүзеге асырудың технологиясы, оқытудың дәстүрлі технологиясы және т.б олардың даму динамикасы сол құбылыстыңэволюциясында көрініс табады. Бастауыш мектепте пәндерді оқытуды жетілдірудің жаңа технологиясын іздестіру жолындағалымдар, жаңашыл педагогтар, мұғалімдер еңбек етуде.

Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалану қазақ тілінен беріліп отырған білімді аса зор ықыласпен тыңдап, білімді берікмеңгеруіне көмектесті. Өйткені бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты олар ойынға өте ынталыкеледі. Ойын барысында балалар тез сергіп, тапсырманы жылдам, дәл орындауға тырысты. Төменгі сынып оқушыларынаойын түрлерін қолдану, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, сабаққа белсенді түрде қатысып,түсінбегенін түсінуге мүмкіндік туғызып отырды.

Қазақ тілі сабағында жаңа материалды оқушылардың көңіліне мықтап ұялатып, саналы түсінік беру үшін оларды сабаққақызықтыра білу аса маңызды. Оқушылардың қызығушылықтарын арттыру мақсатында өзара коммуникативтік қарым-қатынас жасау үшін міндетті түрде әр сабақта М.М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиясы» бойыншажүргізілетін оқыта – үйрету ойындарын қолданамын. Оған «Өз жартыңды тап», «Мені түсін», «Сандарды есте сақтау»,«Сиқырлы сандықша», «Сөз жарысы», «Білімпаздар» ойындары жатады. «Шеңбер бойынша әңгімелеп беру» ойынын қазақтілі сабақтарында тиімді қолдануға болады.. Ойынның мазмұны: бастаушы оқушы көзін жауып ортада тұрады. Орнынанайналып кез келген адамды көрсетеді. Көрсеткен адам мәтінді әңгімелей бастайды. Бұл ойын әсіресе бастауыш сынып пенорта сыныптарда қызықты өтеді. Жас ерекшеліктеріне байланысты осы сынып оқушылары өздерінің білімдерін көрсетугеқұмарлықтары артады. Жалғасын сағат бойынша басқа оқушылар жалғастырады. Осы ойын оқушының есте сақтауқабілетін, тілін, ел алдында сөйлеу қабілеттерін арттырады. Сабақтарда қолданылатын тағы бір ойын «Даналық ағаш» депаталады.Ойынның шарты: оқушылар мәтінді жылдам, бірақ мұқият оқып шығуы тиіс. Енді әрқайсысы мәтін бойынша бірсұрақ құрып, қағазға жазады. Жүргізушінің қолында сандықша болуы тиіс. Соған оқушылар кезегімен өз сұрақтарынсалады. Мәтінді тағы бір рет жылдам оқып шығу керек. Әр оқушы сандықшадан сұрақ жазылған қағаз алып, дауыстапнеғұрлым толық жауап беруі тиіс.Бұл ойын оқушылардың оқу материалына бірнеше мәрте қайта оралып естесақтауына,басқалармен қарым-қатынас жасау,басқаларды тындауға, кез-келген жауапқа сыйластық, түсінікпен қарауғамүмкіндік береді.

Модульдің 3-ші бөлімі қорытынды бақылау бөлімі. Қортынды бөлімде оқушы өзінің сөйлесу бөлімінде алған білімін,білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсетуі тиіс.

Оқушылардың білім-білік дағдыларын тексеруге арналған бақылаудың бірнеше түрлері ұйымдастырылады.Олар:1. Тест2. Диктант, мазмұндама, шығарма3. Нәтиже сабақтары (Сайыс, әр түрлі интеллектуалды ойындар).

Бастауыш сынып –оқушы тұлғасының қалыптасуы мен дамуының басты баспалдағы. Бастауыш сынып оқушыларыменжұмыс істеу үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы.

Сабақ беруде пәндерді оқыту технологиясын жан-жақты қолдану- ұстаз білігі мен шеберлігі. Яғни, тәуелсіз елдіңталапты ұрпағын тәрбиелеудегі жауапкершілік.

Ұстаздың міндеті –жеке тұлғаның өзіне, қоғамға қажетті қабілеттерін қалыптастыру, дамыту және өз бетімен білімалуына, өзін –өзі дамытуға қолайлы жағдай жасау. Осыған байланысты әр педагог сапалы білім мен саналы тәрбие берудіңтиімді жолдарын іздестіру қажет, себебі ХХІ – ғасыр – білім беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.

Ойынның негізгі мақсаты – баланы қызықтыра отырып білімді берік меңгерту болса, мұғалімнің міндеті – сол ойын

113

түрлерін пайдалана отырып, оқушыларды өздігінен жұмыс істей білуге, ой белсенділігі мен тіл байлығын арттыра түсугетүрлі дағды мен шеберлікті меңгертуге қол жеткізу. Оқу үрдісінде ойын түрлерін пайдалануым – бағдарламада анықталғанбілім, білік және дағдыларды қалыптастыру, тиянақтау, бекіту немесе тексеру болып табылды. Сондай-ақ ойын түрлерінбалалардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес түрлендіре отырып, жаңа тақырыпты өткенде, өтілгенматериалды қайталағанда, білімді тиянақтау және тексеру кезінде, яғни сабақтың кез келген сәтінде оқыту әдісінің құралыретінде пайдаланып отырдым.

Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндеттерді шешеді. Мұндай ойындарды ұйымдастырутөмендегідей екі мақсатты көздейді:

-танымдық, яғни балада тану, іздену әрекетін дамыту;-тәрбиелік, яғни үлкендермен немесе өз тұрғыластарымен қарым-қатынас жасағанда қажетті негізгі дағдыларды,

адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру.Дидактикалық ойындарды құруда мына негіздерге сүйендім:1. Балалардың іс-әрекетінде ойын түрлерімен оқуды байланыстыру және біртіндеп қызықты, жеңіл ойындардан ойын

тапсырмалар арқылы оқу-тәрбие мәселесіне көшу.2. Ойынның шарты мен оқу міндеттерінің біртіндеп күрделенуі.3. Берілген тапсырмаларды шешуде баланың ақыл-ой белсенділігінің күшеюі.4. Оқу мен тәрбие мақсаттарының бірлігі. Я.А.Каменский «Ұлы дидактика» деген еңбегінде 6 жастан 12 жасқа дейінгі жас кезеңін өнерлі және қамқорлық тәрбие

мектебі деп атайды. Бұл кезеңдерде балаларды нақты, түсінікті ана тілінде білім беру керек. Сонымен қатар білімбалалардың есінде қалатындай болуы тиіс. Бұл кезеңде балалар қиындықты сезінбейді, сол себептен оларға оқу әрекетіжеңіл болып көрінеді. Осыған орай бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекетін жеңілдетудің бірден-бір құралы ретіндеойынды айтуға болады. Өзім сабақта жиі қолданатын ойындары назарларыңызға ұсынып отырмын.

Ойын – саяхат. Бұл әртүрлі танымдық материалды қарастырады. Әртүрлі іс-әрекетімен ашық бейнелерменқызықтырады. Ойындар арнайы дайындықты қажет етпейді. Ойын-саяхат табиғат мезгілдері, табиғат құбылыстары «ауыл»,«қала», «көлік» сияқты ұғымдар туралы белгілерін бекітіп, ертегілер мен мультфильмдерге қызығушылықтарын дамытады.

Бұл этюдтерде балалар тәтті жемісті, нанды, ғажайып ағашты кезіктіреді. Педагог балалардың қабылдауынқалыптастырып сөздерін іс-қимылмен байланыстыра білуге үйретеді. Балалар шыршаны әшекейлеп, торт пісіреді. Бұлтұрмыстағы этюдтерді әртүрлі сабақтарда пайдаланамыз.

Ойын - әңгіме. Бұнда бала жанды немесе жансыз затқа айналады. Осы образда әртүрлі мәселе жағдайлардышешіп, кеңес беріп, айналадағы орта туралы сұрайды. Ойын арқылы еске сақтау қабілеттері диалогтік сөйлеу және ойлауқабілеттері дамып, мұқият болуға үйретеді. Дидактикалық ойындардың оқыту мазмұнына, танымдық іс-әрекет сипатына,ойын құрылымына сәйкес жіктемелері бар.

Халық ойындарының педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес мынадай жіктемесі бар: 1. Білім беретін ойындар. 2. Тәрбиелейтін ойындар. 3. Дамытатын ойындар. 4. Жеке тұлғаны әлеуметтендіретін ойындар. 5. Диагностикалық ойындар. Жоғарыда көрсетілген жіктемелердің барлығының мазмұны өте қызық және өзіндік ерекшеліктерге толы. Олар

дидактикалық ойындардың жалпы мақсаты мен мазмұнына сәйкестендірілген. Бұл ойынның түрлерін бастауыш сыныптыңоқыту үрдісінде кеңінен пайдалануға болады.

Пайдаланған әдебиеттер1. Мектеп журналы №08. 2009 жыл №3.2012 жыл2. Оқушылардың танымдық қабілетін дамыту.3. Дамыта оқыту технологиялары.4. Бастауыш мектеп журналы. №4.2004 жыл5. Дидактикалық ойындар6. Артықова Т., Жақанбаева А., Төлеуова М.Алматы: Атамұра, 20067. М.М.Жанпейісова модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы, 2002 жыл

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы

С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

Нұсқабаева Еркеназ Қуанышқызы

Plan of the lessonGrade: 1 form Theme: Hello!

Мақсаты: 1. Оқушыларға ағылшын тілінің алфавиті туралы әнді айтқызып, ағылшын тіліне білім-білік пен қызығушылығын қалыптастыру.2. Әріптерді дұрыс айта білуге, есте сақтай білуін дамыту.3. Оқушыларды ұқыпты жазуға дағдыландыру.

The aids of the lesson: text book, blackboard, alphabet, interactive board, videoProcedure of the lesson.I.Introduction

II. Warm up.III. Following up activities:

114

a)Presentation: Introduction with the new theme. Sing a song, video about letters b) Practice : New words Dialogue c) Production: Revise new wordsIV. Round off activities: Homework.

Marks.

I.Introduction: - Good morning, children! I’m glad to see you. How are you? Sit down please. Who is absent? Warm up:

Repeat after teacher.Hello! Hello! Hello!Hello, I’m pupil!Hello! Hello! Hello!Hello, I’m teacher!II. Following up activities:a) Presentation:Оқушыларға ағылшын алфавитін таныстырып, оны оларға қайталату. Алфавит әнін үйрету, айтқызу. Sing and song.A B C D E F GH I J K L M N O PG R S T U V W X Y Z That the English alphabet!

Look at the interactive board. Video about English alphabet.Sing and song alphabet.

Мына әріптерді дәптерге жазғызып, жазылуын көрсету:Aa Bb Cc Dd Ee Ff

Жаңа сөздер: Hello – салеметсіңдер ме?Hi – салемWhat is your name? – Сенің атың кім? My name is…. – Менің атым - Good bye – сау болыңыз!

b) Practice: Dialogue.

Оқушыларды жұптастырып алфавит әнін айтқызып, бір – біріне сұрақ –жауап ретінде диалог ұйымдастыру:A: - Hello!B: - Hi!A: - What is your name?B: - My name is B. What is your name?A: - My name is A.B: - Good bye.A: - Bye.

c) Production: Алфавитті қайталап айтқызып дәптерге жаздырту. Жаңа сөздерді сөздікке аудармасымен жазғызу. Жаңа сөздердің айтылу

ережесін түсіндіріп, ауызша бірнеше рет қайталату.III. Round off activities:1.Home task: алфавит жаттау, жаңа сөздерді жаттау2.Marks:

Оқушылармен қоштасу: - Goodbye, children!

115

ОҚО. Созақ аудан, Саржаз ауылы«Саржаз» негізгі мектебінің

ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Мінашова Лаура Шарханқызы

Сабақтың тақырыбы: «Әріптер әлеміне саяхат»Сабақтың мақсаты: А) Оқушылардың есту, көру, жазу, сөйлеу дағдыларын жетілдіру.Б) Оқушылардың лекциялық сөздік қорын көбейтіп, сөйлем құруға қалыптастыру.В) Шет тілін оқытуда ойын түрлерін қолдануды үйрену.Дамытушылығы: Ой –өрісін, пәнге қызығушылығын арттыру, ойлау қабілетін дамыту.Тәрбиелік мәні: Мейірімділікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Білімді тексеру және бағалау.Әдісі: Түсіндіру, сұрақ –жауап ойындар.Көрнекілігі: Суреттер, таблицалар, карточкалар, сөз жұмбақтар.Ұйымдастыру кезеңі: (Сәлемдесу)

Good morning children!Good morning, good morning.Good morning to you.Good morning dear teacherWe are glad to see you!Кезекшінің есебі:

- Who is on duty? –I’m on duty today.

- Who is absent? – All are present.

- What date is it today? Today is the 24th of December

- What day is it today? Today is Wednesday.

- What season is it now? –It is winter.

- Thank you very much. Sit down please.Фонетикалық жаттығулар.Ал балалар, біз алдымен сабағымызды тілімізді жаттықтыру үшін фонетика-лық жаттығуды бастаймыз.Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg,Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr,Ss, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz.Балалар бүгін біз әріптер әлеміне саяхатқа шығамыз. Саяхатқа шығар алдында өткен тақырыпты қайталап өтейік.1 –ші деңгейлік тапсырма:«Алфавитті дұрыс меңгерту»1.Алфавитті аяқта.2.Кіші әріптерін жаз.3.Бірдей әріптерді белгіле.4.Артық әріпті көрсет5.Көрсет. 2–ші деңгейлік тапсырма: «Әріптерді дұрыс тәртіппен қою»Қолдан жасалған суреттердің жанына сол суреттердің аттарын құрайтын әріптердің тобы беріледі.3 –ші деңгейлік тапсырма: «Сөздерді табу»Суретте көрсетілген әріптерге қарап заттың атын сөзбен атау қажет. 4 –ші деңгейлік тапсырма: «Лексиканы меңгерту»Суреттердің аттарын жазу. Кітап, ручка, қалам, тетрадь, өшіргіш, сызғыш, сумка, парта, стол, орындық.5 –ші деңгейлік тапсырма: «Тап және жаз»1.I am, we are, it is, she is, he is, they are.2.Жаз. Am, is, or, are.3.Жаз.4. Жаз. Is, are.

Арасында балалар шаршамас үшін үзіліс жасап қол –аяқтарын жазу үшін топпен қимылдық өлеңдер айтылады. 1.Clap, clap, clap, your hands

Clap your hands together.2. Shake, shake, shake your head. Shake, shake, shake your head.3. Stamp, stamp, stamp your feet. Stamp your feet together.

1) Бұл ойын балалардың ойлау қабілетінің жылдамдығын тексеру үшін алынады.2) Крассвордтағы клетканы толтыру3) Қоржынның ішіне түсі әр түрлі үш асық салынған. Әр қайсысында тиісті өз тапсырмалары бар.

Қызыл – бір өлеңді жатқа айту.Сары – бір шумақ санамақты жатқа айту.Көк – екі жұмбақ айту.Санамақ Жұмбақ One , one, one, I see the sun 1) One face, two hands

Two, two, two, we follow you It goes yet stands. (a clock)

116

Three, three, three repeat after me 2) Every evening we can seeFour, four, four, say it once more All our planet (on TV)Five, five, five, Always say Good bye 3)No feet but jumps (a ball)Six, six, six some words are mixedSeven, eight what is the date?Nine, nine, nine, This ruler is mineTen, ten, ten give me your pen.

Өлең . Clementine.1. In a cavern, by a canyon,

Excavating for a mineDwelt a miner, forty –nineAnd his daughter Clementin

ChorusOh, my darling, oh, my darlingOh, my darling ClementineThrow art lost and gone for ever Dread full sorry, Clementine

2. Light she was and like a fairyAnd her shoes were number nineHerring boxes without topesSandals were for, Clementine.

Сабақты қорытындылай келе, диалог түрінде өткізу.1. What you the name? My name is Dosjan.2. How are you? Very well3. How old are you? I am eleven.4. Which class are you in? I am in the 5th form5. Where are you from? I am from Astana6. Where are you live? I live in Astana.

АВС (тест)Ағылшын алфавитінде 26 әріп жазып, оның ішінде 6 дауыстының астын сызып қой.Ағылшынша өз фамилияңды жаз.Бірден оңға дейін сана.Ал балалар, әріптер әлеміне саяхат туралы сабағымыз аяқталды. Енді, «Әрқашан күн сөнбесін» әнін айтамыз.Ән. «Әрқашан күн сөнбесін».

1. Bright blue she skySun up on lightThat was she little boy’s pictureHe drew for, you wrote for you tooJust to make clear, what he drew.

Қ/сыMay there always be sun sunshine,May there always be blue skies,May there always be mammyMay there always be me.

* * * * *Батыс Қазақстан облысы. Казталов ауданы, Жұлдыз ауылы

А.Хұсайынов ат.жалпы білім беретінмектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Мухамбетова Нарша РашитқызыСабақтың тақырыбы: Заттың атын білдіретін сөздерСабақтың мақсаты: Білімділігі: оқушыларға заттың атын білдіретін сөздерді сөйлем ішінен тауып, оған дұрыс сұрақ қоя білуге үйрету,көктем

мезгілі туралы түсінік беру.Дамытушылығы: оқушыларға сурет көрсету арқылы сөздік қорларын молайту, шығармашылық қабілеттерін дамыту,ой-

өрісін арттыру.Тәрбиелілігі:еңбексүйгіштікке, үлкенді сыйлауға, табиғатты сүюге тәрбиелеу.Сабақтың түрі: аралас сабақ.Әдіс- тәсілі: түсіндіру, хабарлау, сұрақ – жауап, ойын, топтастыру.Пәнаралық байланыс: дүниетану, музыка.Көрнекіліктер: оқулық, плакаттар, ребус, тірек – сызба. Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңіОқушыларды сабаққа дайындауПсихологиялық дайындық (құстар әнін айту)ІІ.Үй тапсырмасын сұрау

117

«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны» өлеңін жатқа сұрауЖаттығу жұмысын талдауІІІ.Қызығушылықты ояту«Доп қағу» ойыны- Қазір балалар, мен сендерге сөздер айтамын, сендер сол сөздерге сұрақ қоясындар.Парта, не? Гүл, не? Әке кім? Дәрігер кім? Сатушы кім?- Олай болса, балалар, заттың атын білдіретін сөздерді не дейміз? Кім?-Зат есім-не? ІҮ.Жаңа сабақ- Балалар, біздің сабағымыз жақсы өту үшін және көңіл-күйіміз көтеріңкі болу үшін сабақ басында қандай өлең айтып

едік? (Құстар әні)- Құстар қай мезгілде келеді? Көктемде- Ендеше, қазір қай мезгіл? Көктем мезгіл- Көктем мезгілінің қай айы? Наурыз- Көктем мезгілінің алдында қай мезгіл болды? Қыс- Қыс мезгілі сендерге қандай ерекшелігімен есте қалды? Әр мезгілдің өз ерекшелігі бар.- Көктем мезгілінің ерекшелігі қандай? Қане, кім айтады?Көктемде: күн жылынады, қар ериді, құстар келеді, мал төлдейді, аңдар оянады, 8 – наурыз қыздар мерекесі болады.- Балалар, нелердің суретін көріп тұрсындар?Көктем көрінісіҚұстарды пайдасы жайлы айту.Құстардың дыбыстарын келтіру.Ү.Оқулықпен жұмыс.Көктем мезгілінің ерекшелігі туралы әңгімелеу.Құраған сөйлем ішінен кім?не?сұрағына жауап беретін сөздерді табу.82 – жаттығу Сөздерді оқып шығып,әрқайсысына ауызша сұрақ қойыңдар. Аю, бүркіт,сүт,өзен,ұшқыш,тігінші. «Кім тапқыр» ойыныКөзге көрінбейтін, қолға ұстауға келмейтін заттарды қызыл түспен бояңдар.Көзге көрінбейтін заттар: ауа, ой, арман.Көзге көрінетін заттар: көктем, гүл, шөп, түн, құстар.Осы тірек сөздерді пайдаланып «Көктем» тақырыбына шағын әңгіме құрап, жазғызу.83– жаттығу 1. Кім?Не? сұрағына жауап беретін сөздерді суретке қарап табыңдар.2.Әр сөзге сұрақ қойыңдар. 3.Көп нүктенің орнына заттардың атын жазыңдар. Кім?... Не?...

ҮІ.Сергіту сәті.Қарлығашқа ұқсайық,Қане, қанат жазайықҚарлығаш боп ұшайық,Ұшып-ұшып, алайық.«Ребус» шешу.- Нелердің суретін көріп тұрмыз? Алманың

- Алма сөзіне «с» дыбысын қоссақ, Алмас сөзі шығады.- Балта сөзіне «бай» сөзін қоссақ «Балтабай» сөзі шығады- Гүл сөзіне «нар»-ды қоссақ Гүлнар сөзі шығады.- Ендеше кісі аттарына қандай сұрақ қоямыз? Кім?- Кісі аттары қандай әріптен басталып жазылады? «Бәйшешек»ойыныКөктемде ең алғаш шығатын бәйшешек гүлі

нің сұрақтарына жауап беру.ҮІІ.Қорыту Үлестірме қағазбен жұмысҮІІІ.Үйге тапсырма беру.84-жаттығу орындау.

ІХ.Бағалау.* * * * *

Батыс Қазақстан облысыКазталов ауданы, Киров ауылы

М.Жүнісов ат. негізгі.жалпы білім беретінмектебінің бастауыш сынып мұғаліміКуттыгулова Индира Талапкалиевна

Тақырыбы: Қазақстан тауларыМақсаты: Ел, жер, тау-тасын білу арқылы әсемдікті түсінуге, оқушының шындыққа көзқарасын қалыптастыруға жағдай

жасау. Біліктілігі: Іздену, талдау, білім көкжиегін кеңейтуге мүмкіндік жасай отырып, мәнерлеп оқуға, жазуға дағдыландыру. Дамытушылығы: Ойлау қабілеттерін дамыту, сөйлеу тілін жетілдіру, сөздік қорларын молайту.Тәрбиелігі: Патриоттыққа, отансүйгіштікке баулу, эстетикалық, экологиялық көзқарасын қалыптастыру. Көрнекілігі: интерактивті тақта. Пәнаралық байланыс: дүниетану, қазақ тілі Әдісі: интерактивті Барысы:Ұйымдастыру: Психологиялық дайындық.О, алақай, туған жер!Жақсы-ау орман-бауларың!Көзге ыстық көрінер,

118

Сенің асқар тауларың!Сенің асқар тауларың!Балалар біз бүгінгі сабағымызда Қазақстанның тауларына саяхатқа шығып, гүл тереміз. Қазақстанның қандай тауларын

білесіңдер?Ендеше бүгінгі сабағымызда 4 топқа бөлініп, жарысып өтеміз. I топ Алатау, II топ Алтай, III топ Көкшетау, ІV топ

Ұлытау. Топ басшыларымен таныстыру.Ал, балалар сендер саяхатқа шыққанда алдарыңнан үлкен белестер, бекеттер, асулар шығады солардан сүрінбей өтсеңдер,

қазақстанның ең биік шыңы Хан тәңіріне жетесіңдер. 1. Белес. Үй тапсырмасы

13. Бекет. Жаңа сабаққа кіріспе14. Асу. Жаңа сабақ15. Шың. Қорытынды

1. Белес. Үй тапсырмасын тексеру:Үйге қандай тапсырма берілді? Нағыз малшы. Төрт топ мәтінді төрт бөлімге бөліп ат қояды. Сол бойынша төрт топ

мазмұнын айтады. Әр топ өз мәтіндерінен күрделі сөздерді табады. Интерактивті тақта. Алатау тауына саяхат.Еліміздің оңтүстік-шығысында беткейлері тік қия, аралары терең шатқалдармен тілімделген, басын қысы-жазы қар мен

мұз басқан сеңгір-сеңгір жоталар созылып жатыр. Ол - Тянь-Шань таулары. Таудың оңтүстік бөлігі көршілес Қырғызстанмен Өзбекстан жеріне кіреді. Тянь-Шаньның жазда да басынан қар кетпейтін жоталары ала болып жататындықтан «Алатау»деп аталады. Солардың бірі - Іле Алатауы, оның етегінде Қазақстанның бұрынғы астанасы, әсем қала - Алматы орналасқан.

2. Бекет. Жаңа сабаққа кіріспеКіріспе: Малшылар жазда қайда қоныстанады? Тауға. Біздің таудың атауларын білесіңдер ме? Дүниетану пәнінен тау

туралы өткендерін еске түсіру.Таулар

Жер бетінің ерекше биік тұстарын тау дейді. Таулар төбелер мен қыраттарға қарағанда анағұрлым биік болады.Олардың биіктігі бірнеше жүздеген, мыңдаған метрге жетеді. Биік таулардың басынан жазы-қысы қар мен мұз кетпейді.Олар физикалық картада қошқыл қоңыр бояудың үстіне түскен ақшыл және көгілдір түсті реңмен көрсетіледі.

Биік таулардың беткейлері қия болып келеді. Оларды терең шатқалдар тілімдейді. Шатқалдардың түбіндесарқыраған тау өзені ағып жатады. Биік тау беткейінде қалың орман өседі. Аласа тауларда қар мен мұз жатпайды. Беткейлерітүйетайлы келеді. Онда көбінесе бұта, шөптесін өсімдіктер өседі. Жалаң жартастар жиі кездеседі. Олар күн мен желдіңүгітуінен мұнара, ежелгі қорған, батырдың дулыға киген басы, түрлі хайуанаттар пішініне ұқсайды. Мұндай аласа тауларСарыарқада көп.

Биік таулар республикамыздың шығысын, оңтүстік-шығысын және оңтүстігін жиектеп жатыр. Олар Алтай, ЖоңғарАлатауы, Тянь-Шань.

Интерактивті тақта. Алтай тауына саяхат. Қазақстанға Алтайдың бір бөлігі кіреді. Ол көптеген жоталардантұрады. Биік жоталар бір-біріне жалғаса, ондаған, кейде тіпті жүздеген километрге дейін созылып жатады. Мұндай жалғасатізіліп жатқан таулар тау жотасы деп аталады. Алтайда суы мөлдір көлдер мен ағысы қатты өзендер көп. Таудан құлапаққан өзендерге салынған су электр станциялары мол қуат береді.

a. Асу. Жаңа сабақ Интерактивті тақтадан таулардың суреттерін көрсете отырып, Айбатыр Сейтақтың Қазақстан тауларыдеген өлеңін оқып беремін.

Кітаппен жұмыс. Оқушыларға өлеңді мәнерлеп, тізбектеп оқыту.Тапсырмаларды орындау

Интерактивті тақта. Көкшетау тауына саяхат.b. Шың. Қорытынды

Таулар тығыз әрі қатты тау жыныстарынан тұрады. Олардың ішінде өздеріңе таныс гранит, құмтас және әктас көбіректаралған.

Тауда жазықтағыдай емес, егін егетін және елді мекен орнайтын қолайлы орын аз. Дегенмен тау етегі мен аңғарларындаегін егіліп, жеміс бағы мен бақша өсіріледі. Таудағы жайлауда жазда қаптаған мал жайылады. Биік тау басында маса менсона болмайды. Сондықтан жазғы 2-3 айда мал тез қонданып, семіріп алады.

Тау-дем алуға және қыдырып тынығуға таптырмайтын орын. Таза ауа мен табиғаттың көрікті көріністері көп адамдықызықтырады. Іле Алатауының солтүстік беткейінде, Алматының түбінде орналасқан Медеу спорт кешені, ондағы мұзайдыны бүкіл әлемге әйгілі. Мұнда коньки тебу жөнінен халықаралық жарыстар жиі өтіп тұрады. Сарыарқадағы Көкшетау,Баянауыл, Қарқаралы және басқа шипажайлар мен демалыс үйлеріне жазда да, қыста да демалушылар мыңдап ағылыпжатады

Интерактивті тақта. Ұлытау тауына саяхат.

Үйге тапсырма: Өлеңді мәнерлеп оқу.

119

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,Ақшұқыр мектеп-лицейі, ағылшын тілі пәні мұғалімі:

Нуржанова Гулден АлгазыевнаСабақтың тақырыбы: “My flat”

Сыныбы: (күні) 5 «ә,а»

Сілтеме: Күнтізбелік жоспар, әдістемелік оқулық,ағылшын тілі оқулығы, голицынский грамматикалық кітабы

Сабақтың мақсаты: 34. Грамматикалық тақырыпты there is/are орамын қайталап үйренеді.35. Фонетикалық жаттығу жұмысын орындап үйренеді.36. Сыни тұрғысынан ойлануға үйренеді.37. Өз ара ынтымақтастық атмосферасы қалыптасады.

Оқыту нәтижесі: Жаңа тақырыпты меңгереді. Грамматикалық жаттығу жұмысын өз бетінше орындай алады. Сөйлемді тиісті сөздерімен толықтырып жаса алады.

Негізгі идеялар: Диалогты қолдану Білім беруде АКТ-ны пайдалану Жұптық, топтық жұмысты ұйымдастыру Өз бетінше ізденіп әрекеттенуге үйрену

Мұғалімнің іс – әрекеті: Оқушы іс - әрекеті Оқыту әдістеріҰйымдастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу Кезекшімен байланыс

Мұғаліммен амандасты.Кезекші мұғалім сұрақтарына жауап берді.

Үй тапсырмасын тексеру«Шаттық шеңбері»

ойыны орындалды

Үйге берілген жаттығу жұмысын тексертті.«Шаттық шеңбері» ойынын орындады.

Жаңа тақырыпты таныстырды

Оқушылар жаңа тақырыппен танысты. Сыныпта ынтымақтастықтыорнату. Сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту.

Жаңа сөздерді таныстырды

Жаңа сөздермен тілін жаттықтырды.

Сөздік дәптерге енгізді

Жаңа сөздермен танысты.Жаңа сөздермен өз ара жаттығу жұмысын орындады.Сөздік дәптеріне көшіріп жазды.Corridor [´kɔrɪdɔ:] - дәліз Living room [´lɪvɪŋrum]- қонақ бөлмеBedroom[´bedrum]- ұйықтайтын бөлме Study [´stʌdɪ] кабинетRug [rʌg] төсеніш , кілемDining room [´daɪnɪŋrum] асханаBathroom [´bəȝ´rum] жуынатын бөлме Plant [plənt] үйде өсетін өсімдікSofa [´soufə] диван

Есте сақтау қабілетін дамыту

Сандар жазылған кеспе қағаз таңдау арқылы топ екі бөлінді.Топтық тапсырма таратылды. Оқушыларға тапсырманыңорындалу барысымен таныстырды, кеспе қағаз таратылды.

Оқушылар екі топқа бөлініп топтық тапсырма орындады. Ребус шешу арқылы топ атауын тапты. Суреттерден зат есімдерді тауып атауын жазды.

Ойлау қабілетін дамыту

Грамматикалық тақырыпты қайталады,кеспе қағаз арқылы жаттығу жұмысынжүргізді.

Оқушылар грамматикалық тақырыппен қайталап жаттығу жұмысын орындады.

There is a sofa in the living room.There isn’t a sofa in the living room.Is there a sofa in the living room? – Yes, there is; No, there isn’t.There are chairs in the dining room.There aren’t chairs in the dining room.Are there chairs in the dining room? – Yes, there are; No, there aren’t. Complete the sentences there is, there are

23. __ a table in the kitchen24. ___ books in the living room.25. ____ pens on the table.26. ___ a bag in the dining room.

Қатесіз жазу дағдысын қалыптастыру

Топқа арналған шағын мәтінді оқып аударды

Оқушылар мәтінді оқып, аударды.My flat

Оқу дағдысын жетілдіру

120

My name is Omar. My flat is beautiful and sunny. It has got five rooms. They are two bathrooms, a kitchen, a bedroom and a living room. The living room is big and cosy. There is a big TV, a sofa and two armchairs in it. My mum and I love sitting there watching TV.

My favourite room is a bedroom. It is smaller than the living room. But it is my favourite place because it is warm and comfortable. There is a bed and two cupboards. My bed is red. It looks like a real car. You can see a computer and a small TV in my bedroom. The room has got an aquarium.There are a lot of exotic fish in it. Every day I feed my fish and my mum helps me to clean my room. I like doing homework and playing in my room.

I like my flat!Мәтін бойынша екі топ

бір біріне сұрақ жауап алысып ұпай арқылы бағалады.

Оқушылар жаттығу жұмысын орындады. Сұрақ жауап алысты

11. How many rooms it has got? – it has 5 rooms 12. What is his favourite room? - bedroom13. What colour of his room? – his bed is red14. What he has in his bed room? – a bed and two cupboards15. Where does he do homework? – in the bed room16. How often he feed fish? - everyday

Ойлау қабілетін дамыту

Ауызша жаттығу жұмысын орындатты. Зат есім мен етістіктерді сурет арқылы көрсету тапсырмасын жүргізді

Оқушылар ауызша жаттығу жұмысын орындады. Зат есім мен етістіктерді сурет арқылы көрсету тапсырмасын орындады.

Өз ойын толық жеткізуге үйрету

Оқушыларды бағалады. Оқушылар бағаландыҮй тапсырмасын берді Үй тапсырмасын белгілеп жазып алды

To retell topic “My flat”, to write ex12, to learn by heart new words.Сабақты

қорытындылады.The lesson is over good

bye, children!

Good bye, teacher!

Южно- Казакстанская область, Сайрамский район ,с. Карабулак ОСШ им.Улугбека №81

Учитель русского языка и литературы Исрайлова Сайёра Абдивалиевна

Тема : Заимствованные словаЦели : Образ : Дать понятие к теме. Уметь правильно употреблять заимствованные слова в речи. Воспит : Понятие о заимствованных слов, о языке вошедшие из других слов. Развив : Развивать речевые навыки учащихся, беглого чтения, мышления.

Тип урока : усвоение нового материала Метод : репродуктивный Ход урока : I. Орг. момент II. Опрос дом. Задания

1. Понятие о языке2. 2. Общеупотребительные

III. Обяснение темы В мире есть много языков. И есть языки, которые вошли в русский язык. Такие языки называются. Заимствованными

словами. (сырттан енген сөздер) В данное время употребляются эти слова. Например : апельсин, лимонад, футбол, хоккей, карандаш, базар, арбуз, автобус, пельмени, тетрадь, барабан ...... ______ все они на русские.

ІV. Задания А) Упражнение 1 стр.30 прочитать устно. Б) Определите откуда появились эти слова и запишите. Карандаш – тюркский Апельсин – китайское Газета – итальянское Тетрадь – греческое Футбол – английское Пенал – французский Солдат - немецкий Батон – французский Барабан - тюркский

Костюм – французский Сундук – тюркский Циркуль – латинское (латинское, немецкое, итальянское, французское, английское, тюрское, китайское, греческое) Выполните

121

В) Упражнение 3 стр.31 письменно. Г) Просклоняите существительные : апельсин, физика, электричество. Д) Сделайте морфемный анализ к словосочетанию ; Русский язык V. Закрепления И так заимствованные слова – это слова вошедшие из других языков. VI. Домашная задания Упражнение 3 лес, роща, деревоVII. VII. Комм. оценок

Тема: Реки и озёра Казахстана Цель: формировать представление о разнообразии водных ресурсов Казахстана (реки и озёра); совершенствовать умение

ориентировать по карте; - развивать познавательные способности учащихся: процессы мышления, речь, память, внимание, способность наблюдать, сравнивать и делать выводы; формировать познавательный интерес; - воспитывать культуру поведения в природе и бережное отношение к ней.

Оборудование: глобус, карта, рабочие, листы, схемы реки и озёра, кроссворд . Ход урока I.Орг.Момент., эмоц. настрой. (слайд 1) В мире много интересного, Нам порою неизвестного. Миру знаний нет предела, Так скорей, друзья за дело! II.Проверка домашнего задания: Подземные воды. Минеральные воды 1.Чтение и пересказ текста. 2.Отвечают на вопросы. Ромашка «Блума» (слайд 2) -Что такое

грунтовые воды? Минеральные? -Где используется подземные воды? Минеральные? -Хорошо ли постоянно применять в пищу минеральные воды? -Почему пресную воду надо экономить?

-Что было бы если бы на земле исчезла вода? III.Выход на тему урока, формулирование целей Задание «Третий лишний» (слайд 3) Балхаш, Жасыбай, Иссык-куль (Иссык-куль-озеро Кыргызстана, остальные Казахстана)

Иртыш, Ишим, Волга (Волга, река России, остальные Казахстана) Сабындыколь, Сырдарья, Балхаш (Сырдарья-река, остальные озёра) Выполняя эти задания, догадались ли вы, о чём мы будем говорить на уроке?IV.Операционно - деятельностный этап а) Актуализация опорных знаний «Знаю…, Узнал…, Хочу узнать….) Паутинка-кластер «Реки и озёра» работа в группах (поворачиваются в четвёрки) -Что мы уже знаем о реках? (источник пресной воды, судоходство, строение реки, начинаются с родника, ледника;

впадают в моря, океаны..) Проверка групповой работы В уже названный другими, только дополняют ответы. Похвала активной группы (или детей). В случае ходе ответов на

доске выстраивается общий кластер, группы отвечают, не повторяя материал неполного раскрытия нужного материала группа-ми , учитель, с помощью наводящих вопросов, восстанавливает знания детей. Вспомните схему или строение любой реки.

- Как называется место, где река берёт своё начало? (Исток) - Как называется место впадения реки в другую большую реку, море или озеро? (Устье) Углубление, по которому течёт река? (Русло) - Как называются реки, впадающие в реку? (Притоки левый и правый) - Как определить у реки правый берег и левый берег?(Надо встать лицом по те- чению реки, справа будет правый берег и приток, а слева будет левый берег и приток)

Составление Кластера . Давайте разделим водоёмы по их происхождению(слайд4) -Где в природе встречается вода? (Океаны, Моря, озёра, реки, ручьи, лужи) -Одинаковая ли вода на вкус? (Нет, вода бывает пресная и солёная) -Каким словом можно назвать все эти водоёмы? (Естественные) -Подберите антоним к этому слову.(Искусственные) -А существует ли искусственные водоёмы, и какие они имеют названия? (Пруды,ка- налы, водохранилища ).

Сравните эти реки (горная и равнинная) (Слайд 5) Вывод: сходство: реки различия: у реки, которая течёт по равнине течение медленное, плавное; у горной реки течение бурное, быстрое, с шумом. V Изучение нового материала:

Реки и озёра Казахстана (слайд 6) -Узнали ли эту реку?(Это река Иртыш). -Найдите её на карте. (слайд 7) -Какие города стоят на реке Иртыш? Сообщение учителя (дети заполняют таблицу «Реки») (слайд 7) Река Иртыш. «Иртыш»- в переводе с тюркского «роющий землю» Иртыш берёт начало в Китае, в горах Монгольского Алтая. Там он называется Чёр-ный Иртыш. Протекает через озеро Зайсан. До города Усть-Каменогорска превра-щён в крупные водохранилища: Бухтарминское, Шульбинское. На этом участке имеет притоки: справа- Кальджир, Курчум, Нарым, Бухтарма, Ульба, Уба, слева- Кызылсу, Чар. Иртыш впадает в реку Обь слева (на территории России). Там при-токами Иртыша являются: Омь – справа, Ишим и Тобол – слева. Иртыш – самая длинная река-приток в мире (4268

122

км).Протекает по территории Китая (525км), Казахстана (1700 км) и России (2010 км). Иртыш разливается весной в результате таяния снега на южных склонах гор. Летом него стекают талые воды высокогорных снегов и ледников. Поэтому половодье на Иртыше довольно продолжительно. Иртыш – полноводная, крупная река. Он судоходен на значительном протяжении. Построены крупные ГЭС. Они обеспечивают Восточный Казахстан электроэнергией.

Самостоятельная работа в группах (слайд 8) Знакомиться с другими реками Казахстана будете, работая в группах. Изучите реку нашей Республики по следующему плану: 1)чтение текста; 2)нахождение реки на карте Казахстана; 3)заполнение таблицы.

Название реки Урал Иле Сырдарья ИшимГде берёт начало?Куда впадает?По какой местности течёт?Какие крупные населённые пункты

расположены на берегу реки?Для каких целей используются её воды

1 группа Река Урал (изображение) Река Урал находится на западе

Казахстана (покажи на карте). Берёт начало с Уральских гор . Впадает в Каспийское море. Течёт по равнине. Города Уральск, Атырау .

Река Иле Река протекает на юге Казахстана (покажи на карте). Берёт начало в горах Тянь-Шань. Впадает в озеро Балхаш. ГЭС снабжает электроэнергией город Алматы. 2 группа

Река Сырдарья (изображение)Сырдарья находится на юге Казахстана (покажи на карте). Берёт начало в горах Тянь-Шань в Киргизии, затем течёт по

территории Узбекистана, Таджикистана, вхо-дит в пределы Казахстана и до самого устья течёт по его территории. Впадает в Аральское море. Широкая равнинная река. Она течёт по глинистой песчаной равнине и легко размывает берега .Поэтому вода в неё очень мутная. На Сырдарье построены ГЭС, водохранилища. Большая часть воды используется для полива хлопковых полей, риса, бахчевых культур: арбузов, дынь. В связи с этим река часто достигает моря.

Река Ишим (изображение) Река Ишим течёт на севере Казахстана (покажи на карте). Начинается в низких горах Сары-Арки. Впадает в реку

Иртыш на территории России. На реке расположены крупные города Петропавловск, Астана. Снабжает водой север Ка-захстана.

VI Проверка усвоения материала. (слайд 9) Работа с картой у доски -Покажи реки, которые изучили в группах. Что о них узнали? -Всего в Казахстане 39 тысяч больших и малых рек.

* * * * *Гулширай Салиева Сагидуллаевна

Жамбылская область Байзакский районучитель начальных классов СШ им. С.Абланова.

Изучение новой темы: Озёра (слайд 10) Сообщение учителя: Озёра –это природные водоёмы, расположенные в естественных углубле-ниях земной поверхности – озёрных

котловинах. Величина озёр бывает разная: от нескольких десятков метров до нескольких километров. Озёра не имеют ни истока, ни устья. Они пополняются подземными и по- верхностными водами. Часто в озёра

впадают реки. Если из озёра вытекает хотя бы одна река, оно называется сточными. Из бессточных озёр реки не вытекают. Озёра бывают пресными и солёными. Солёные озёра не проточные. Из них не вытекают реки. В Казахстане

находится очень много солёных озёр. Рассказ учителя сочетается с беседой и работой по карте: Каспийское море на западе Казахстана (ученики находят на карте). Каспийское море – самое большое озеро мира. Почему

море называют озером? (размышления учащихся). -В древние времена на территории Казахстана был океан. Каспийское море – это остаток древнего океана. Оно

расположена в природной котловине. Озеро протянулось с севера на юг более чем на тысячу километров .Площадь озера – моря 371 кв.км. В нашу

Республику входит половина всей площади. Здесь добывают нефть и газ. 1 группа

Озеро Балхаш Третье крупное озеро на территории Казахстана. С запада на восток протянулось на 600 км. Особенность этого озера – западная его часть пресная,восточная – солё-ная. Воду западной части опресняют река Или. Восточная часть такого многоводно-го притока не имеет.

123

Разную солёность удерживает впадающий полуостров, кото-рый делит озеро почти пополам. В озеро водятся ценные виды рыб: сазан, окунь. Водится ондатра. Есть судоходство.

озеро Зайсан Находится в восточном Казахстане. Огромное пресноводное озеро со множеством рыб. Его длина 100 км, ширина 30

км. Через озеро Зайсан протекает Иртыш. Озеро Боровое Находится в Костанайской области в невысоких горах. Природа- интересные фигу-ры из горных пород. Многие из них напоминают сказочных персонажей.

2 группаАральское море На юге Казахстана (находят на карте). По величине занимало третье место в мире.Это тоже остаток древнего океана. Сейчас Аральское море мелеет. Воду из Сырдарьи, которая несёт свои воды в Аральское море, люди в больших

количествах используют для полива полей. Сыр-дарья не доходит до Аральского моря, поэтому море мелеет. Озеро Алаколь В переводе «пёстрое озеро» (вечером розовое, утром бирюзовое). Вода солёная (сравнима с морской). Лечит многое заболевания. Галька на берегу и грязи тоже целебны.

Озеро Тенгиз Место обитания красивых птиц фламинго, пеликанов. Озеро находится в заповед-нике, где водятся бурый медведь, снежный барс, рысь.

Проверка усвоения материала (слайд 11) Работа с картой у доски (озера). Покажите озера Казахстана, которые изучили в группах. Что о них узнали?. VII Рефлексия -Что ещё хотели бы узнать по теме урока? Составим «Сингвеин» (слайд 12) VIII Домашнее задание. Стр.49-52 чтение, пересказ. Доп-но: пословицы о воде. Выставление оценок.

* * * * *г.Актобе СШЛ №27

Боканова Агила Сандыбаевнаучитель русского языка и литературы

Тема: Образ нигилиста Базарова. Конфликт Базарова и Павла Петровича Кирсанова – основной конфликт романаЦель: познакомить с понятием «нигилизм»; сравнить понятие «нигилизм» и взгляды Базарова; сделать вывод об основном конфликте романа.

Ход урока1. Организационный момент.2. Проверка домашнего задания.(Учащиеся зачитывают все варианты определений понятия «нигилизм»)- Прав ли был автор, причисляя Базарова к нигилистам? Идентичны ли его убеждения с нигилистическими?3. Работа по тексту романа. Для того чтобы лучше понять суть образа мыслей Базарова-нигилиста, обратимся к трем диалогическим сценам

романа, которые раскрывают основные постулаты нигилистической картины мира.- Когда мы впервые слышим слово «нигилист» и кто при этом присутствует?- С какой целью было произнесено это слово и, какова была реакция на него?- Как изменяется разговор с появлением Базарова?4. Взаимоотношения Базарова с Н.П. и П.П. Кирсановыми.- Как вы думаете, какой основной общественный конфликт лежит в основе романа? В столкновении каких героев он

раскрывается отчетливо?- Какие первые впечатления сложились у Базарова и Кирсанова друг о друге. На основании чего они возникли? Знал ли что-нибудь Базаров о людях, к которым он приезжает в гости?- Что особенно выделил автор в портрете Базарова? Что дает портрет для понимания характера этого человека?- Какие черты характера Павла Петровича вы могли бы назвать, прочитав его портретное описание?- Что вы можете сказать о Николае Петровиче? - Расскажите историю жизни Павла Петровича.- С какой целью Аркадий рассказывает биографию дяди?- Как воспринял ее Базаров? Верна ли фраза Аркадия, что Павел Петрович «скорее сожаления достоин, чем насмешки», можно ли согласиться с Аркадием?- А по каким стопам идет Базаров?Вывод: Базаров и братья Кирсановы – люди столь разные по- своему социальному и психологическому облику, что при

всей их сдержанности между ними должен произойти конфликт.5. Анализ идеологического конфликта в романе. В главе 10 происходит открытый идеологический конфликт между Базаровым и братьями Кирсановыми. Разберемся

в их споре.

124

- Выделите основные вопросы спора. (Основные линии спора: об отношении к дворянству, аристократии и ее принципам; о принципе деятельности нигилистов; об отношении к народу; о взглядах на искусство и природу.)

1) Первая линия спора. Чтение отрывка по ролям.(глава 8)- Каков итог этого спора?2) Вторая линия спора – о принципах нигилистов. Чтение отрывка из текста.- Каковы принципы нигилистов, что они отвергают?- Но какие недостатки можно заметить во взглядах Базарова?- Каково отношение Кирсанова к этой позиции Базарова?3) Третья линия спора о русском народе.- Каким же представляют себе характер русского народа Павел Петрович и Базаров?- Кого же крестьяне скорее признают? Докажите текстом.- Ярким свидетельством связи героя с народом может служить их речь. Что вы можете отметить в языке Базарова и Павла Петровича?4) Четвертое направление в споре – расхождение во взглядах на искусство и природу.- Павел Петрович, побежденный во всем остальном, нашел слабое место у Базарова и решает взять реванш. Он считает,

что нигилизм, «этазараза», уже далеко распространился и захватил область искусства. Прав ли Павел Петрович, говоря так охудожниках-шестидесятниках?

- Вспомните, что еще Базаров говорит об искусстве в других главах?- Как же смотрит Базаров на природу?- Как решается эта линия спора?6. Итоги урока. Базаров – умный и глубокий человек. Его нигилистическое сознание во многом проистекает из присущего ему

всеохватного знания русской жизни, в которой есть все: «пошлость», «недостаток в честных людях», бесконечные толки о парламентаризме… но где нет главного – «дела». Отрицая все реально существующие формы социального устройства, экономической жизни, культуры, быта, Базаров ничего не может предложить взамен, кроме неистового желания разрушить, по его твердому убеждению, старое, отжившее. В этом смысле положение героя глубоко драматично, так как у него отсутствует опора в прошлом и видение перспективы будущего.

Домашнее задание: выписать из романа цитаты, объясняющие отношение главных героев к любви и к ее месту в жизни человека.

* * * * *Драгалинова В.В.

Учительница школа искуствоЖамбулский обл. р/н Шу, пос.Толеби

МозайкаВид занятий:рисование по памяти и впечатлению.Цели и задачи:знакомство с новыми выразительными возможностями цвета, цветоведением; развитие чувства

композиции; умения определять оттенки одного цвета, «холодные» и «теплые» цвета; формирование графических навыков вживописи, художественного вкуса; развитие наблюдательности и внимания; зрительных представлений и впечатлений от натуры, зрительной памяти; воображения, творческой фантазии, глазомера; воспитание эстетического отношения к действительности и искусству, трудолюбия, усидчивости, чувства товарищества и взаимопомощи.

Оборудование урока: гуашь, крупные и мелкие кисти, альбом, бумага, палитра.Зрительный ряд: слайды весенней земли, грозового неба, тумана; близкие по выполнению в цвете репродукции

живописных произведений; авторские работы школьников, студентов, художников; методические пособия по цветоведению.Литературный ряд: рассказы М. Пришвина, стихотворение С. Есенина «Черемуха».Музыкальный ряд:Э. Григ «Утро» (фрагмент из сюиты «Пер Гюнт»), А. Глазунов фантазии «Лес», «Море», А. Вивальди

цикл «Времена года».Ход урокаI.Организация класса.Проверка отсутствующих, готовности к уроку.II.Беседа по теме урока.Показ и анализ слайдов, репродукций, методических пособий. При показе слайдов, передающих красоту весенней земли,

подчеркнуть ее дымчатость, нежные и тонкие цветовые соотношения. Весной в природе мало открытого цвета. Некоторые слайды можно показатьне в фокусе(нечетко), тогда ребята яснее, обобщеннее увидят цвет весны. Нужно учить детей видеть и наслаждаться цветовым богатством природы. Цвет, смешанный с белой, черной, серой красками, становится приглушенным, «тихим».

-Какие же выразительные свойства у такого цвета, какие чувства он у вас вызывает?«Звонкий» цвет получается от смешения красной, синей и других красок. К «звонкому» цвету прибавили черную краску -

и цвет стал мрачным, опасным, как грозовые тучи; соединим «звонкий» с белой краской - он станет нежным, ласковым или грустным.

Так дети знакомятся с новым понятием - цвет «звонкий» и «тихий» (глухой), с новыми выразительными возможностями цвета как художественного средства в руках художника. Цвет «тихий» может быть нежным или мрачным, ласковым или грустным.

III.Работа над заданием.Дети изображают весеннюю землю (индивидуально по памяти и впечатлению).Работу провести или по выбору, или по вариантам: создаем либо «теплое царство» (используем «теплые» цвета + белый,

черный), либо «холодное царство» («холодные» цвета + белый, черный). Добиваемся колористического богатства внутри одной цветовой гаммы. Для упрощения оформляем работу следующим образом:

125

1)отступив со всех четырех сторон листа по 1,5-2 см, рисуем (по линейке) рамку внутри листа;2)затем произвольными линиями «дробим» внутренний прямоугольник на участки - кусочки. «Кусочки» не слишком

большие и не очень маленькие,S= 1-4 см2;3)затем раскрашиваем, но (!) используем каждый оттенок не менее 3-4 раз. Вначале несколько «звонких» пятен, затем

«глухие» (их гораздо больше). Заполняем весь прямоугольник без пробелов.IV.Итоги урока.Анализ выполненных работ. Учитель отмечает красиво найденные сочетания «теплого» и «холодного» цветов.

Подведение итогов урока. Уборка рабочих мест.Домашнее задание:посмотреть, что и когда в природе окрашено в «звонкие и «тихие» цвета; когда в природе больше

«холодных» и «теплых» цветов, когда - «звонких» и «глухих». Вспомнить, найти репродукции пейзажей, где преобладали бынежные или мрачные цвета

* * * * *Шербекова Ақкүміс Досанқызы

Бастауыш сынып мұғаліміМ.Әуезов атындағы жалпы орта мектебі

Жамбыл облысы, Шу ауданы, Төлеби ауылы

«Адам ұрпағымен мың жасайды» - дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондағанжылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу. «Надан жұрттың күні – қараң, келешегі тұман»,- деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. Сусыз, құрғақ, таса көлеңке жерге дән ексең өнбейтіні сияқты,жас ұрпақтарымызды тәрбиелемесек өспейді, өнбейді. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет -оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Адамның жақсы өмір сүруіне үшсапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек. Бұл сапалар адамды дүниегекелген күннен бастап тәрбиелейді» деп есептейді: Ұрпақ тәрбиесі - бұл болашақ тірегі, мемлекеттік маңызды іс. Адамзатұрпағымен мың жасайды дегендей ұрпақ тәрбиесі қай кезде де халықтық мәселе болған.Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатыншығармашылықпен оқу - тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Сондықтан, ұстаз -мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі - жаңатехнология негіздері болып табылады.

Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер түрлі ынталы бастамалар мен түрлендірулергекеңінен жол ашылуда. Осы тұрғыдан алғанда, ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік - педагогикалық қызметтіңтиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін мұғалімдердің инновациялық іс -әрекеттің ғылыми - педагогикалық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті деңгейдегібілімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін көтерумен шығармашылық, педагогикалық әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің маңызызор. Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең алдымен, педагогикалық технология деген ұғымды түсіну керек. Оқыту, білімберу тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым ментәжірибеде педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған. Технология сөзі / techne - өнер,шығармашылық, logos - ілім /

Педагогикалық технология терминінің анықтамаларын көптеген авторлар өз түсінігі мен өз санасында қалыптасқанкөзқарастарын қалыптастырған:– «Технология» - қалыпты өзгерту, өңдеу әдістері, өнері, шеберлігі, іскерлігі жөніндегі ғылым жиынтығы. (В. М. Шепель)- «Педагогикалық технология» - оқыту, тәрбиелеу құралдары түрлерін, әдістері, тәсілдерін үйлестіретін, әрі анықтайтын арнайы жинақ, психологиялық – педагогикалық ұстанымдар жиынтығы; (Б. Т. Лихачев)- «Педагогикалық технология» - жоспарланған оқыту нәтижелеріне жету процесін сипаттау болып табылады. (И. П. Волков)- Педагогикалық технологиялардың даму сатыларын жан - жақты қарастырып зерттеген ресейлік ғалымдар – Ф. А. Фрадкин,Е. Ю. Рогачева, Л. И. Богомолова,С. И. Мезенцева, Г. Н. Осухова, Л. А. Кирсанова және де т. б. Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланатын барлық дара инструменталдық

және методологиялық құралдардың қолдану ретімен жиынтық жүйесін білдіреді.Педагогикалық технологияның тиімділігі:1. Оқушы өздігінен жұмыс істеуге мүмкіндік алады, соған дағдыланады;2. Оқушының жеке қабілеті анықталады;3. Іштей бір - бірінен қалмауға тырысып, талпынады;4. Тапсырмалық күрделену деңгейіне сәйкес оқушының ойлау, орындау қабілеті артады.5. өзін - өзі тексеруге дағдыланады.6. Мұғалім жекелеген оқушыларға көмектесуге мүмкіндік алады.7. Орындау қабілетіне қарай бағаланады.Бастауыш білім – үздіксіз білім берудің баспалдағы. Мұғалімнің негізгі ұстанған мақсаты - білімнің жаңа үлгісін жасап, белгілі бір көлемдегі білім мен білік дағдыларын меңгерту, оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі жаңа әдіс - тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды сабаққа тиімді пайдалана білуі, бір сөзбен айтқанда - оқу үрдісін дамыту. Бұған Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылған «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелетіні анық» деген пікірі нақты дәлел. Бүгінгі білім беру ісінің мақсаты – тек білім, білік дағдыларын меңгерту ғана емес, өзін - өзі дамытуға ұмтылатын, ақылды, алғыр, ой - өрісі кең, ақпарат көздерін өз бетімен қолдана алатын, қабілетті де талантты, жастарды тәрбиелеу. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын баланың ішкі болмысы мен табиғатын

126

қалыптастыруда мұғалімнің ықпалы ерекше.Жаңа технологияны жүзеге асыру, тиімділігіне қарай пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат - мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады.Жалпы алғанда, жаңа технологиялардың 40 - астам түрлері бар.Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің артуына жаңа технологиялар айтарлықтай ықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Сондықтан да болар қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңатехнологиялар элементтерін өздерінің тәжірибелерінде пайдаланып жүр. Қысқаша осы технологияларға шолу жасайық.Модульдік оқыту технологиясыМодуль – белгілі бір жүйенің өзіндік бөлшегі (С. И. Ожегов). Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі – тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық процестерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, тұлғаның қажеттілігін қанағыттандыруға белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы. Бұл технология тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, тұлғаның қызығушылық аясын дамытуға, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне негізделген.

– * * * ** Б.МАЙЛИН - ҚАЗАҚ ТҰРМЫСЫНЫҢ ШЕБЕР СУРЕТКЕРІ

Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі ІІ санатты қазақ тілі мен

әдебиеті пәнінің мұғалімі Байгонусова Нургуль Акимбаевна

Бейімбет - поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен қаламгер. Ол «Садақ» қолжазба журналында,«Айқап» журналында, «Қазақ» газетінде жарияланған алғашқы өлеңдерінен бастап - ақ ел өмірінің сан-сала көкейкестімәселелеріне ден қояды. Сахара жұртының мұң - мұқтажын, арман-аңсарын, әсіресе азаттық-теңдік тақырыбын тілге тиекетеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай - типтік кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне.Мырқымбай бейнесі арқылы Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс-бітімін, уақыт, қоғам аясындағы тіршілік -тынысын суреткерлік шыншылдықпен бедерлей алған.

Бейімбет қазақ поэзиясында поэма жанрының өрісін ұзартып, өресін биіктетуге қомақты үлес қосқан. Оның «Байдыңқызы», «Рәзия қыз», «Қашқын келіншек», «Маржан», «Өтірікке бәйге», «Кемпірдің ертегісі», «Хан күйеуі», «Мырқымбай»поэмалары тақырыбының әр алуандығымен, оқиғалық тартымдылығымен, өзіндік тіл - стилімен қазақ поэзиясыныңкөрнекті үлгілерінің бірі болып табылады.

Бейімбет Майлин дарыны оның прозалық шығармаларында айрықша жарқырап көрінген. Әсіресе, қазақ прозасындаәңгіме жанры Бейімбет шығармалары арқылы кемелдене түсті. Оның әңгімелері өмір шындығын дөп басып көрсететінреалистік тегеурінімен, көркемдік биік өресімен, тақырыбының әр алуандығымен дараланады. Ол - көркем әңгімелеріарқылы өзі өмір сүрген заман тынысы мен қоғам өмірін энциклопедиялық кемелдікпен сомдай алған ұлы суреткер.

Бейімбет - он беске тарта повесть, бұған қоса «Азамат Азаматович» атты роман жазған қаламгер. Оның «Қызыл жалау»,«Қоңсылар» атты романдары аяқталмай қалған. Мұның сыртында ол - ірілі-ұсақты 25 пьеса, либретто, сценарийлердіңавторы. Бейімбет Майлин шығармалары қазақ әдебиетін барлық салада байытқан рухани асыл қазына ретінде халқыменмәңгі бірге жасайтын болады. Майлин аз өмірінде аса өнімді еңбек етіп, елуге тарта кітабын шығарды. Оныңшығармаларында қазақ кедейінің мінез - құлқы, тұрмыс-тіршілігі, арман-мүддесі бұрын болмаған деңгейде жан - жақты датерең суреттеліп, қміршең типтік бейнелер жасалды. Майлиннің ақындық қызметі 1912ж. жазылған «Мұсылмандықбелгісінен басталады». Төңкеріске дейін жазған көп өлеңдерінде («Мұқтаждық», «Мал», «Байлыққа») ауылдың ауыртұрмысы, әлеуметтік теңсіздік жырланады. 1916ж. ұлт-азаттық қозғалысы Майлин шығармашылығындағы халықтықсипатты күшейте түсті. Осы кезден жазылған «Қанды тұман» өлеңінде қараңғыға қамалған қалың елдің, аянышты халісуреттеледі. Ақынның шығармашылығында ұлт-азаттық, ағартушылық, демократтық сарындар түпкілікті қалыптасып, жаңабиіктерге бет алды. «Кедей», «Жауыз кім?», «Кедейге», «Құтты болсын», «Мейрамың», «Бүгін», «Гүлденсе ауыл -гүлденеміз бәріміз», «Коллективтің жырын айт» сияқты өлеңдерінде жаңа заман әкелген ауылдағы өзгерістерді, ондағыелдін тұрмыс-тіршілігін зор шабытпен жырға қосты. Майлин поэзиясындағы Мырқымбай бейнесі - жиырмасыншыжылдардағы қазақ кедейінің типік бейнесін жасау жолындағы үлкен табысы. Мырқымбай - тұтас бір өтпелі дәуірдегі ауылкедейінің өмірінде болған өзгерістерді оның сана-сезімі, мінез - құлқы, іс-әрекеті, тұрмыс - тіршілігі арқалы шынайысуреттелген типтік бейне. Мырқымбай сияқты типтік дәрежеге көтерілген бейне қазақ әдебиетінде күні бүгінге дейінжасалына жоқ. Ол ақынның жиырма шақты өлеңінде, екі поэмасында бірде басты, бірде қосымша кейіпкер ретінде көрінеді.Майлиннің біраз өлеңдері әйел теңдігі тақырыбына арналған. «Қыздың сәлемі», «Қашқын келіншек», «Ақсуаттың жанында»сияқты өлеңдерінде ескі салтқа негізделген қазақ қыздарының аянышты тағдырлары суреттеледі. «Азат әйел», «Ғазиза»,«Шал мен қыз», «Ажар» сияқты өлеңдерінде жаңа заманда теңдікке жетіп, бақытты өмір сүре бастаған жастарды жырғақосты.

Бейімбет сол замандағы қазақ ауылының тұрмысын, ауыл адамдарының мінез-құлқын қазақ поэзиясында өзіне дейінболмаған ауқымда, терең білгірлікпен және шыншылдықпен жан-жақты суреттеді. Кедейінің болсын, байы менорташасының болсын дәл, шынайы, типтік бейнелерін жасады және соның бәрін тарихи даму, өзгеру үстінде суреттеді.Бейімбет жасаған бейнелер, оның прозасы мен драмаларындағы сияқты, оқырманға езу тартқызып, сүйіндіріп отыратынұтымды да шуақты күлкімен — әзіл-ажуамен даралана, әсерлі де қызықты бола түседі.

Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі. Бейімбет қаймағы бұзылмаған қазақ ауылында туьш, өсті. Қазақ төңкерісіне дейінгі,Кеңес өкіметі үшін күрес аласапыранында, өзі жазықсыз жазаға үшырағанға дейінгі кеңестік кезеңде реалист суреткер басқатақырыптарға алаңдамай, өзіне жақсы таныс, өзі қалың ортасында ғұмыр кешкен сол ауыл тіршілігін өз шығармаларыныңарқауы етіп алады. Өзі сияқты ауылдан шыққан және ауыл өмірін ешкімнен кем білмейтін біраз қаламдастары қаланы, зауытпен фабриканы, жұмысшы табын шығармаларына тақырып етіп жатқанда, саясат соған үндеп жатқанда, Бейімбет елігеқойған жоқ. Мұны оның ауылдан ұзап шыға қоймағандығынан деп түсіндіруге болмайды. Бұл оның талантының өзіндік

127

сипатына, шығармашылық бейімділігіне, өзіндік таным-түсінігіне байланысты еді. Осы мәселе жөнінде оның өзі де 1931жылы: "Менің бұл күнге дейін жазған тақырыбым ауыл туралы ғана болып келеді. Өндіріс өмірін суреттеуге мен әлі күнгешейін кірісе алғаным жоқ. Өйткені әлі күнге өндіріс өмірімен таныстығым жоқ" деп жазған. Ақын өлеңдерінің мазмұны менөзіндік көркемдік сипаттары оның осы ауыл өмірінің реалистік бейнесін сомдауымен ерекшеленеді. Соған шабыттандырғанкүш не екенін мына шумақан анық көруге болады:

Сенің зарың - зарлайтыным өмірде, Сенің арың - арлайтыным өмірде. Сен жыласаң - көзден жасым тамшылар, Сен қуансаң - қайғы, шерім аршылар. "Кедейге" деген бұл өлең оның кедей қауымына берген серт-уәдесі іспетті. Ал "Ұлы күн" өлеңінде жоғарыдағы ойын жалғастыра келіп, оның себебін де айтады. Жырлағаным - кедейдің жыры, Сырлағаным - кедейдің сыры. Сырым да бір, жырым да бір, Мен-дағы сол кедейдің бірі. Көріп отырғанымыздай, ақын дала тіршілігіне, қыр елінің кейпіне өзінің шыққан тегі - кедейдің көзімен қарайды.

Қоғамдық ой-сананы уысында ұстап, билеп - төстеген, көзқарас атаулыны таптық таразымен өлшеген заманда жоқтықпенкөз ашқан жазушының бұра тартар жөні де жоқ болатын. Әйтсе де суреткер Бейімбет шындыққа өктемдік жасап, өңінайналдырған жоқ, оның туындыларында қоғамдағы әлеуметтік қайшылықтар, жаңа мен көненің күресі, түрлі таптар менжіктер өкілдерінің ой - санасы, мінез-құлқы, психологиясы, даралық сипаттары көзбен көріп, қолмен ұстағандай жанды,әсерлі бейнесін тапты. Қазіргі оқырман үшін де ол типтер эстетикалық ләззатқа бөлеп, елітіп әкететіндей шынайы.

Ақын төңкеріске дейінгі де, төңкерістен кейінгі де ауылды суреттегенде кедейлерге мұраттастық, мұңдастықтұрғысынан көрсетеді.

Бейімбеттің кедейлерге іш тартуы мен жақындығы кеңестік саясат пен идеологияның ғана әсері десек, шындықтан бұратартқандық болады. Ол сонау медреседе оқып жүрген кезінің өзінде жазған "Мұқтаждық" деген алғашқы өлеңінде - ақ:

Ай, мұқтаждық, кесел болып тұрдың ғой! Талапкерге қарсы тұзақ құрдың ғой! Қолды созып, бойды жазып жүргізбей, Ауруы жоқ бір мүгедек қылдың ғой, - деп, мұқтаждықтың талапты жастың алға басқан қадамын кейін тартып,

"жалындаған жүрегін сендіретінін" күйіне жазған. Медресе - Ғалиядағы шығьш тұратын қолжазба журнал - "Садақта" тұңғыш жарияланған (1912) "Мұсылмандық" деген

қазақтың ескі тұрмысының кейіпсіз, кесірлі, күйінішті, күлкілі көріністерін ажуа-сықақ, мысқылмен шындыққа сай суреттейкеле, кейбір қазақтардың діншілдігінің жасандылығын келемеждейді. Дін парызын орындағансып, зекетке берген көтеремтай, қотыр қойының есебіне "о дүниеде" жұмақтан бір-ақ шыққысы келетіндерді кекетіп:

Барлық қазақ иемденіп жұмақты, Басқаларға орын қылмай жүрмесін,- дейді ақын. Бейімбеттің ақындығының алғашқы қадамынан осылайша басталған сатира мен әзіл - сықағы келе - келе поэзиясының

күшті де әсерлі бір көркемдік сипатына айналады. Қарапайым өлең жолдарын бейнелі, терең мәнді қызықты етіп жібереді. "Рәзия қыз" поэмасында бай қызы (Рәзия) мен кедей жігіттің (Әлім) ғашықтық хикаясы, екі ғазиз жастың көксегендері

орындалмай, ақ бандылардың қолынан қайғылы қазаға ұшырағандары суреттеледі. Ал екінші поэмасының кейіпкеріМаржан қыздың көңілі түскен кедей-жалшы жігіттер (жасы жағынан бірі - сақа, екіншісі - өзі қатарлы жас) Самалық байдыңкесепатына кезігіп, дүние салады да, Маржан ауыр қасіретке душар болады.

Қалған поэмалары ішінде "Хан күйеуі" шытырман оқиғалы, қиял-ғажайып ертегі түрінде келеді де, өзгелері 1916-жылоқиғасы, азамат соғысы, жер бөлісі тақырыптарын қозғайды.

Қорыта келгенде, Б. Майлин поэзиясын Қазақ төңкерісіне дейінгі және одан кейінгі жылдардағы ауыл өмірінің өзіншебір көркем кестелі шежіресі деуге болады, оның өзіне тән елеулі ерекшелігі мен тарихи мәні де осында. Суреткердің өнеріөмірімен, яки өз басынан кешкен ғүмыр - тіршілігімен тығыз байланысты. Ол өмірде нені жете таныса, өнері арқылыжұртқа да соны танытады. Осы ақиқат тұрғысынан қарасақ, Бейімбеттің дүниеге көзін ашқаннан көрген - баққаны -көбіне ауыл өмірі. Төңкерістен бұрыңғы, төңкеріс қарсаңындағы және одан кейінгі қыр тіршілігі, дала тұрмысы.Сондықтан оның ширек ғасыр бойы, сөз өнерінің қай жанырда болсын, жазған шығармалары түгел ауыл өнеріне арналуытегін емес.

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қаласы

№122 Ақжар жалпы орта мектебі І санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Акбаева Катира Ахметовна

Сабақтың тақырыбы: Абайдың он жетінші қара сөзіСабақтың мақсаты:Білімділік-қара сөздің мәнін, мағынасын ұғындыру; Дамытушылық- түйінді ой айта білуге, өзіндік пікір қалыптастыруға жетелеу, шығармашылықпен жұмыс істеуге

ұмтылдыру; Тәрбиелік: имандылыққа, адамгершілікке, елжандылыққа, отбасын сүюге тәрбиелеу.Сабақтың түрі : жаңа сабақты меңгерту.Сабақтың әдісі: сын-тұрғысынан ойлау технологиясы түрлі стратегиялар.Көрнекілік: портрет, буклет, альбом, кестелер, таблицалар, үлестірмелі материалдар. Пәнаралық байланыс: музыка, қазақ тілі,бейнелеу. Сабақтың барысы.Сыныпты рөлге бөліп оқыту. ( Қайрат, ақыл, жүрек, ғылым) Үйге Абайдың «Адамның кейбір кездері» өлеңі жатқа

берілген.

128

Эпирграфты оқып, талдау;«Өлді деуге сыя ма, айтындаршы,Өлмейтұғын артына сөз қалдырған»-Бұл кімнің сөзі? Осы өлең жолдары арқылы не айтқысы келген?-Тағы да қазақтың бетке ұстар ұлыларын білесіңдер?Ой толғау.«Күн шұғыласы»Ақын. Абай. Абай шығармалары. Түсініктер бойынша ассосация құру.Мұғалім: Он жетінші қарасөзді меңгерту барысында үш оқушы оқиды. Ақыл, қайрат, жүрек болып даулы пікірлерін

айтады. Айтылған пікірдің қайсысын мақұл көріп, орынды айтылған сөз деп салар едіңдер? Оқушылардың айтқан ойының барлығында негіз бар екенін айта отырып, ғылымның ақыл, қайрат жүрекке берген кеңесі оқылады.Осы ұлы қасиеттер өз бойымыздан табыла ма? Ұлы ойшылдың көксеген толық адам жайлы ойын танып білдік.Қажырлы да қайратты , ақылды да мейірімді, жүрегі нұрлы адам болатынын түсіндік.

Сөзжұмбақ шешу.Мұғалім : Асыл сөзді іздесең Абайды оқы ,ерінбе! Адамдықты көздесең, Жаттан таза көңілге.Абай қазақ әдебиетінің ғана емес, барша қазақ халқының рухани нәр бұлағы, жан азығы, болашағының адастырмас

темірқазығы. Абай сөзі халқымыздың өткен тарихын, ұлт мұрасын танумен бірге бүгінгі және келешек өміріміздің бағдаршамы, ақ жол, ғибратты үлгісі.

«Жинақтау кестесі» Оқушылар өздері толтырады.Қайрат Ақыл Жүрек ҒылымҚұдайға лайықты ғибадат

қылу. Күнаһарлықтан, нәфсі, шайтанның азғыруынан құтқару, бойды жиғызу.

Дүниеде не ахиретте не пайдалы, не залалды екенін білдіру. Менсіз пайданы іздей алмау, залалдан қаша аламау, ғылымды ұғынып үйрене алмау.

Адам денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады. Адам баласын алаламау. Әділет, ұят, рақым, мейірбан менен шығарады.

Үшеуің басыңды қос, бәрін жүрекке билет, бір кісіден табылсаңдар, қасиетті адам-сол

Сөздікпен жұмыс.Жүгіну - бас ұруКәмелет - ой тоқтатқан кезҒибадат- құлшылық ету діни нанымАбұйыр- ар намыс Мансап -атақ -даңқНәфсі -қалауАхирет- о дүниеДөңбекшітетұғын-ойландыратынБерік ұстау - бір сөзділік Табанының топырағы көз сүртерлік-қасиетті.

«Сәйкестендіру кестесі» 1)Абай айтқан бес дұшпан: 1. Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым 2)Абай насихатаған үш қасиет 2.273)Абайдың қанша қара сөзі бар? 3. Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер

мал шашпақ.4)Абай насихаттаған бес асыл іс 4. Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек.5)Лермонтовтан қанша шығарма 5.45 аударды?Мұғалім: Балалар, Абайдың қанша қарасөзі бар?(оқушылар жауап береді)Абайдың қара сөздер саны 45 . Бұл қарасөздерді көркем әңгіме емес, оларды даналық сөздер, мақала, философиялық

шолулар деп қарастыруға болады. Қарасөздер ең алғаш Семей қаласында 1948 жылы «Абай» журналында жарық көрді. Абайдың қарасөздері орыс, қытай, француз және т.б көптеген тілдерге аударылды.

Проблемалық сұрақтар:Абай неге адамның көп қасиеттерінің ішінен тек қайрат, ақыл ,жүректі таңдап алған?Сендердің бойларында осы қасиеттер бар ма?Осы қасиеттер бойында бар адам қандай адам болады?Қорытынды. Үйге тапсырма « Абай және мен» тақырыбына эссе жазу.

* * * * *

129

АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ИНТЕРАКТИВТІ ТӘСІЛДІ ТИМДІ ҚОЛДАНУ

Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі

ІІ санатты ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Абылкасымова Марианна Асылханқызы

Қазақстан Республикалық білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламада жоғары білім беруді дамыту үшін білім беру қызметіне жаңаша қарауды, білім беру жүйесінде ғылым мен тәжірибе жинақталған бай педагогикалық, психологиялық, әдістемелік мұраны зерттеп, талдауды және ғылым мен техникалық жетістіктерін кеңінен енгізуді талап етеді.

Қазіргі кезде ғалымдар оқыту процесінде дидактикалық мақсатты шешуде оқытудың белсенді формаларына бет бұруда оқытушының студенттермен педагогикалық қатынасты ұйымдастыра алу қабілеті бүгінгі таңдағы шетел тілін оқыту процесінің тиімділігін арттырады, сондай-ақ ол студенттің жеке тұлға ретінде ерекшелігін ашуға және оның шетел тілі мәдениет аралық қарым- қатынас құралы ретінде меңгеруіне бағытталады. Аталған мәселені шешу үшін педагогтар мен әдіскерлер оқыту процесінде оқытудың белсенді формаларын қолдану керектігіне тоқталды.

Осыған орай оқушылардың белсенді өзіндік жұмысын қамтамасыз ету үшін студенттердің бір мәселені бірігіп шешуде өз бетінше белсенді, танымдық шығармашылық әрекетін қамтамасыз ететін интерактивті тәсілге баса назар аударуда.

“Интерактивтік” деген сөз энциклопедия мен ғылыми әдебиеттерде көрсетілгендей интеракция деген ұғымнан келіп шығады, ол екі жақты біріккен әрекет болып табылады.

Ол оқыту процесінде студенттерді бірігіп белгілі бір мәселені шешуге, белгілі бір әрекетке өз жауапкершілігін сезініп, белсенді болуға және осы кезде өз қиялын, ой-өрісін, шығармашылығын көрсетуге мүмкіндік береді.

Сонымен бірге бұл әдіс студенттерді жұп болып, бірігіп жұмыс жасауға, жұмыс жасай отырып, өзгелерге көмек көрсетуге үйретеді. Сонымен қатар бұл ұғым тәсіл ретінде төмендегідей талаптарға сай келеді.

- Ақпаратты терең игереді, өйткені оны ой елегіне өткізеді.- Оқушы өзін-өзі еркін және ыңғайлы сезінетін өрісті қалыптастырады, тілді оқып үйрену ниетін арттырады.- Оқушының жеке тұлғасына тікелей әсер етіп, танымдық, шығармашылық қабілетін оятады.- Топ студенттерімен жасалатын жұмысты түрлі формада (жұптық, топтық, ұжымдық) өткізуді қамтамасыз етеді.- Ойлауды белсендіреді.- Ынтымақтастықпен әрекет етуге үйретеді.- Тыңдау дағдысын қалыптастырып, өзгені тыңдай алады.Әрине мұндай тәсілді қолдануда кездесетін қиындықтар да жоқ емес. Себебі әр студенттің ойлау қабілеті, жылдамдығы,

білім деңгейі, ақпаратты меңгеруі бірдей жағдайда емес. Осыдан келіп оқушылардың алдында шынайы және психологиялыққиындықтар туындайды.

Шынайы қиындық:- берілген тапсырма дұрыс ұйымдастырылмаған жағдайда.- жүріп жатқан әңгіме студентке қызық емес болса.- әңгімені тыңдамағандықтан сөйлей алмаған жағдайда туындайды.Ал психологиялық қиындық шынайы қиындыққа қарағанда жиірек кездеседі. Оқушы мұндай жағдайда көбінесе үнсіз

қалады.Яғни:- оқушы өз ойын білдіру үшін көмекші сөздерді, тілдік құралды таба алмағандықтан үндемейді.- оқытушы мен топ алдында сөйлеуге қысылғандықтан үндемейді.- өз білім дәрежесінің төмен екендігін көрсеткісі келмегендіктен үндемейді.Мұндай жағдайда студентті сөйлеу үшін оған қысым көрсетпей, оған сөйлеу үшін ыңғайлы, қолайлы мүмкіндік

туғызылуы керек, оқушыны өз әрекетерін тыңдай білуге үйрету керек.Мұғалім алдымен оқушыларды сөйлеуге үйретуде, соның ішінде тілді қарым-қатынас құралы ретінде меңгеруге

ұмтылуын, оқушыларға өз іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру үшін оған сай ниетін оятып әрі оқу атмосферасын орната білуі керек. Ал мұндай атмосфераның орнауына Н.В.Гавриленконың төмендегі пікірлерімен толықтай келісуімізге тура келеді.

Біріншіден, ағылшын тілін оқытуда интерактивтік тәсілді қолдану кезінде қойылатын талаптың, жасалатын жұмыстың оқу процесіне сай болуы керек. Талап тым жоғары болса, оқуға деген қызығушылық жойылады, ал төмен болса, жалығуға әкеліп соқтырады.

Екіншіден, жұмыс түрлері, онда қолданылатын оқу құралдары, жаттығулар оқушылардың білім деңгейіне, жас ерекшеліктеріне сай болуы керек.

Үшіншіден, оқушылар жіберген қателерін мұғалім көмегімен өздері табуы керек.Оқушылар әр түрлі болады. Олардың бірі оқытушының айтқанын жылдам ұғып алады, енді біріне материалды ұғу үшін

қосымша түсіндірмелер мен мысалдар қажет болады. Мұндай студенттер нақты нені түсінгенін ұғына алмай сұрақ қоюға жасқанады. Осындай жағдай оқушыларды топқа немесе жұпқа біріктіріп, оларға ортақ тапсырма беріп, ол тапсырманы орындау барысында әрбір студентке жеке рөлдер мен міндеттер атқаруды талап етсе, онда әр оқушының өз жұмысына жауапты болып, жалпы жұмыс нәтижесінде қол жеткізуге ұмтылатын жағдаят пайда болады. Сондықтан да білімі төмен оқушылар үлгерімі жоғары оқушылардан өзіне түсініксіз болған жерді сұрап, ал үлгерімі жақсы оқушылар топтың жеңіп шығуын ойлап, барлық оқушылардың, әсіресе білімі төмен оқушылардың нәтижелі жұмыс істеуін көздейді. Осылайша оқушылар қиындықтың алдын алады.

* * * * *

130

Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі

ІІ санатты бастауыш сынып мұғалімі Серимбетова Сауле Амангельдиевна

Сабақтың тақырыбы: Бейімбет Майлин «Күлпаш». Сабақтың мақсаты: а) Оқушыларға Бейімбет Майлин жайлы айта келіп, қазақ халқының аштық, кедейлік өмірімен таныстыру, түсініп оқуға ,ойын жеткізе білуге үйрету; ә) сөйлемді дұрыс құруға,ойлау, ойын тиянақтап жеткізе білуге дағдыландыру; б) елінің тарихын,өткенін сыйлауға тәрбиелеу; Сабақтың типі: аралас Сабақтың көрнекілігі: суреттер топтамасы, суреттер. Сабақтың барысы:I. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу. -Бүгін ерекше сабақ.Өйткені, сыныбымызда көптеген қонақтар келіп отыр,қане,орнымыздан тұрып сәлемдесейік. Үлкенге де сіз, Кішіге де сіз. Сәлем бердік сіздерге, Құрметпенен біз. -Біз қонақжай елміз.Бүгін бестік баға алып, қонақтарды қуантайық. Егеменді еркін елдің болашағысындар. Еліміздің ертеңі үшін аянбай еңбек етіп, білім алуларың қажет.Ал енді бір-бірімізге алақан жылуын беріп, шын ниетімізбен тікек айтайық! Үй тапсырмасын сұрау: -Үйге қандай тапсырма берілді? З.Шашкиннің «Азаттық жолында» мәтінін оқып, түсінігін айтып келу. 1.Тоқаш Бокин не үшін күрескен адам? 2. Түрмеде оған қандай айып тағылды ?

3.Айыптау қорытындысы не болды деп ойлайсың? 4. Тоқашқа жолығуға кім кеді? 5. Ол анасымен не жайында сөйлесті? 6.Әңгіме қанша бөлімнен тұрады? Әр бөлімді қалай атар едің? 7.Осы оқып отырған тарау қалай аталады? Үй тапсырмасын пысықтау: Тоқаштың қолына кісен салып ,көшеге алып шыққанда, халық не деп аяныш білдіреді. Топ ішінен кім жылады? Ол кім еді? -Балалар үйге берілген тапсырмаға жақсы дайындалып келіпсіңдер.Үнемі жалқаулық, еріншектік адам бойындағы жаман қасиеттер. Ал енді адам бойындағы жақсы қасиеттерді атап өтейікші: -Адалдық , қамқорлық ,сыйластық, кішіпейілділік, қайырымдылық , жанашырлық, көмек көрсету. -Адам бойындағы қамқорлық, қайырымдылық, жанаршылық қасиеттеріне, өнеге толы шығармалар жазған қазақ әдебиетініңірі тұлғалары көп. Осыған дейін бірнеше ақын-жазушыларымыздың әңгіме, өлеңдерімен таныстық. Сол ірі тұлғаларымыз тоқталып өтейік. II.Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Суреттер топтамасын пайдаланып Бейімбет Майлин өмірімен танысу. Әңгіме құру. III. Жаңа сабақ: -Ал енді , бүгін жаңа сабағымыз Б.Майлиннің «Күлпаш» әңгімесімен танысамыз. Бұл әңгімеде жеке бір отбасының тұрмысытуралы әңгімеленген. Мұғалім түсінігін айтып береді. Оқулықпен жұмыс: 1. Түсініп оқы.1930-1932 жылдары Қазақстан халқының алты миллионнан асқан болса,соның екі миллионнан астамы аштықтан қырылды. 2.Мәтінді түсініп,жалғастырып, іштен оқу арқылы негізгі ойды табу. 3.Мәтінде ел басынан өткен қандай кезең туралы айтылған? Қай кезде болған? 4. Қали мен Күлпаш неге жылады? Сергіту сәті: Аспанға қарап ай көрдім, Жерге қарап жер көрдім, Оңға,соңға бұрылып. Егеменді ел көрдім. Дәптермен жұмыс: Өрім – өрім,бөкебай, ызғырық, өлмелі кедей. Венн диограммасы: Қазіргі Заман Бұрынғы

Мақал – мәтел. Жұтаған шүкіршілікке тоймас. Жоқты жара деме, көлеңкені қара деме. Кедей елдің көшбасшысы көп. Қолы қысқаның жолы қысқа. IY. Жаңа сабақты пысықтау:

131

«Бәрі де шықпа, жаным, шықпа» дегенді қалай түсінесің? Олардың тұрмыс жағдайы саған қалай әсер етті? Суретпен жұмыс: Суретте ел басынан өткен қай кезең бейнеленген деп ойлайсың? Теріп оқу: Қарамен неге жазылды деп ойлайсыңдар? Y. Қорытындылау: Кесте арқылы:

Әңгіменің тақырыбы Әңгіменің авторы Әңгімедегі кейіпкерлер Әңгіме соңында не болды? Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келе тәуелсіз егемен еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан жастарына көрсетіп отырған қолдауын айта кеткен жөн деп білемін . Аспанымыз ашық , еліміз тыныш, қарнымыз тоқ, киіміміз бүтін. Оқып білім алуға, еңбек етуге, талап етуге толық жағдайлар жасалған. Сендер азат,еркін елдің болашағысыңдар! Еліміздің ертеңі үшін аянбай еңбек етіп, білім алуларың қажет. Елімізде «ел дегенде ішкен асыни жерге қоятын» қазақ жастары көбейе берсін дегім келеді. YI. Үйге тапсырма : мәтінді оқу,мазмұнын айту. Бағалау.

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы

№122 Ақжар жалпы орта мектебі І санатты бастауыш сынып мұғалімі

Найзабекова Гульфайруз Абдималикқызы

Сабақтың тақырыбы: Тасбақа пішінін құрастыру.Сабақтың мақсаты: оқушыларды тасбақа пішінін құрастыруға, оны әшекейлеуге, икемді, ептілікке дағдыландыру. а) әсемдікті сезінуге, көрнекі бейнелі ойлау қабілетін жетілдіріп, тілін дамыту.ә) ынтымаққа, адамгершілікке, табиғатты сүюге, қорғауға және ұлттық кәсіпке тәрбиелеу.Көрнекілігі: Жаңғақ ермексаз, сызбалар.Сабақтың типі: Жаңа сабақ меңгерту.Сабақтың әдісі: Баяндау, көрнекілік, топтастыру.Сабақ барысы: I. Ұйымдастыру бөлімі. а) Өтілгендерді қайталау. «Бағдаршам» туралы жазған өлең, жұмбақтарын оқу. Бағдаршамның қызметін айту.II. Жаңа сабақ. Қызығушылығын ояту.а) Жұмбақтар шешу. 1. Көзін ашып жұмады. Бағыт сілтеп тұрады. /Бағдаршам/ 2. Үш көзді батыр, Жолды аңдып жатыр. /Бағдаршам/ ә) «Ой қозғау» кезеңі. - Бағдаршамды қандай табиғи заттардан құрастырдық - ? - Жаңғақ туралы не білеміз - ? - Жаңғақ қайда өседі -? - Жаңғақ тұқымдасының ағаш туысы. Қазақстанда 2 түрі: грек жаңғақ және қара жаңғақ бар. Республиканың оңтүстік

аудандарындағы тау бөктері мен беткейінде, өзен аңғарында жабайы түрде өседі. Мамыр айында гүлдеп, қазан айындажемісі піседі. Биіктігі 20 м-дей, бұтақ шоғыры жайқала жайылған, қара сұр түсті, діңі тік. Жапырағы жұмыртқа пішіндесқыртысты, хош иісті, жұптасып орналасқан. Жұп саны 3-5, сырға тәрізденіп шоғырланған. Жемісі - жаңғақ. Сүрігі мебельөнеркәсібінде пайдаланылады, жапырағынан бояу алынады. Жемісінің құрамында витамин көп.

б) Сөзөрім шешу. в) Сарамандық жұмыс Еңбек сабағында жаңғақ пен ермексазды пайдаланып тасбақа пішінін құрастырамыз.

7. Тасбақа туралы не білеміз -? 8. Тасбақа отрядына жататын бауырымен жорғалаушы. Түсі сарғыш, қызғылт ым, кейде

жасылдау келеді. Тұрқы 20 см-дей, мүйіз сауытпен, екі езуі мүйіз қабыршықпен қапталған. Салмағы 2,5 кг-дай.Қазақстанның оңтүстігінде тараған. Кейде 1 га жерден 15-20 тасбақа табылады. Жылына 3-4 айдай ояу, қалған уақыттаұйқыда болады/ інінің тереңдігі 2м –дей/. Эфемер өсімдіктермен, көпжылдық шөппен, бұта өркендерімен қоректенеді.Наурыздың аяғында оянады. Сәуір- маусым арасында 2 рет жұмыртқалайды. Өте баяу өседі.

г) Тасбақаның пішінін жасаймыз. Ермексаздан тасбақаның басы мен мойнын, аяқтарын дайындаймыз. Сосын басы менаяғын орындарына жапсырамыз.

д) Әр топқа тапсырма беру. I. Тасбақаның құрылысын айту.II. Тасбақаға мінездеме беру.III. Венн диаграмасы. Тасбақа мен жылан. ж) Шығармашылық жұмыс.Өлең, жұмбақ құрастыру. III. Тест бойынша сабақты бекіту. 1. Ермексазбен жұмыста қолданылатын тәсілдер: а) домалақтау; ә) желімдеу; б) тігу. 2. Көктемгі жұмыс түрлерін ата: а) астық жинау,

ә) тұқым егу; б) жапыраө жинау. 3. Еңбекке қажет табиғи затты ата: а) жаңғақ; ә) жұмсақ сым; б) желім.

132

4. Тасбақа пішінін құрастыруға қажет табиғи материалдыата:

а) желім; ә) жаңғақ; б) қағаз. 5. Мата түрлерін дұрыс ата: а) шыны;

ә) тон; б) сәтен. 6. Ермексаздың қасиеттері: а) жұмсартуға болады; ә) тігуге болады; б) дәмін көруге болады.

IV. Бағалау. V. Үйге: Тасбақа туралы әңгіме жазу.

* * * * *Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы

Бостандық ОЖББ мектебінің мұғалімі Шынтемирова Гүлжан Каримоллақызы

Сабақтың тақырыбы: 9 санының құрамыСабақтың мақсаты:а) Білімділігі: Оқушыларды 9 санымен,құрамымен таныстыру. 9 саны мен цифры туралы ұғымды қайталау.ә) Дамытушылығы: Оқушылардың танымдылық және ойлау қабілеттерін дамыту.б) Тәрбиелілігі: Таза жазу,тез санау,ұқыптылық дағдысына тәрбиелеу.Сабақтың әдісі: санау,есептеу,салыстыру,жазу,сұрақ-жауап,түсіндіру,ой-қозғау.Сабақтың түрі: саяхат сабақ.Сабақтың типі: жаңа сабақ.Сабақтың көрнекілігі: кеспе сандар,геометриялық фигуралар,гүлдер мен көбелектер макеті,магнитті тақта.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру бөлімі.1. Оқушылардың оқу-құралдарын,сабаққа дайындығын тексеру.2. Сынып тазалығын тексеру.ІІ. Психологиялық дайындық.Қабат-қабат қапталған,Асыл сөзбен апталған,Парағы бар сөйлейтінОл қазына өлмейтін.Бұл не балалар? (Кітап)Кітаптарың дайын ба? Дайын.Ұшымен қазықТоркөзді азықҮстіне кеттімАсыл сөз жазып

Бұл не балалар? (Дәптер)Дәптерлерің дайын ба? Дайын.

Денесі бар шыбықтанТемір тұмсық құдықтанСусын ішіп алады,Ойы із боп қалады.Бұл не балалар? (Қалам)Қаламдарың дайын ба? Дайын.

Жақсы балалар.ІІІ. Дидактикалық тапсырма.Өткен сабақ бойынша оқушы білімін тексеру.«Кімге қай фигура ұнайды?»

- Сандарды тура сана. (1-9)- Сандарды кері сана. (9-1)- Сандардың көршілерін ата.

ІV. Сергіту жаттығуы«Санамақ» айтуV. Жаңа сабақ.

5. Балалар,1 жылда неше мезгіл бар?6. Қазір жылдың қай мезгілі?7. Күздің қай айы?8. Аптаның қай күні?9. Қазір қандай сабақ?10. Өткен сабақта қандай тақырып өттік?11. 9 саны мен цифры12. Ал бүгінгі сабағымызда «9 санының құрамымен» танысамыз . 9 санына байланысты амалдар орындаймыз.13. Бүгін «геометрия» еліне саяхатқа шығамыз. Геометрия елінің тұрғындары бізге геометриялық фигуралар арқылы көп тапсырмалар әкеліпті.

Ерте,ерте,ертеде «Геометрия» деген елде кішкене нүктелер өмір сүріпті. Сол нүктелер ауылына соғайық. Нүктелер бізге мынадай тапсырмалар әкелген.

1-тапсырма: «Үшбұрыштар» сыйы .- Балалар,мына шарлардан 9 санын шығарып алайық.8+1; 7+2; 6+3; 5+4; 1+8; 2+7; 3+6; 4+5;

Енді оқулығымыздағы 1-тапсырмаға қарайық. Мұнда жіпке тізілген моншақтар берілген. Мәні 9 болатын теңдіктер құрастырайық.

2-тапсырма. «Түзулер» сыйыДәптермен жұмыс.

133

1 есеп. Қарындаштарды 2 қорапқа әртүрлі тәсілмен салып,теңдіктер жазу.

3-тапсырма. «Нүктелер сыйы»2 есеп. Салыстыр.Өз бетімен жұмыс.Дәптерге орындау.4-тапсырма. «Кесінділер» сыйы.Математикалық жұмбақ.Үшеуі аз деп балапан,Қосты тағы 3 балапан.

Табыңдаршы,ойланып,Қанша болды баларан?5-тапсырма. «Дөңгелектер» сыйы оқулықпен жұмыс.Сандар құрамын анықтау.6-тапсырма. «Төртбұрыштар» сыйы. Дәптермен жұмыс.

Сандар қатарын толтыру.7-тапсырма. «Сәулелер» сыйы.Сурет бойынша өрнек құрастыру5-2=3 3+2=5

- Қосылғыштардың орны ауысқанымен қосындының мәні өзгермейді.Азайғыш ҚосылғышАзайтқыш ҚосылғышАйырманың мәні Қосындының мәніДәптерде орындау 4 есеп

8-тапсырма «Шаршы» сыйыОқулықпен жұмыс.Шаршының сәйкес бөліктерін табу.1-А; 4-Б; 2-Ә; 3-В.

9-тапсырма: «Бесбұрыштар» сыйыСандардың қосындысы 9 болатындай етіп, 3 моншақтан әртүрлі жіптерге тіз.VII. сабақты бекіту,тиянақтау. Ой жинақтау.Дифференциалды әдіс.

«Гүл мен көбелек» ойыны Қазір қай мезгіл? Күз. Осы қоңырқай,егін пісіп,дала алтын түске енетін табиғатқа қарама-қарсы жайма шуақ мезгіл қай мезгіл? Көктем мезгілі Ендеше,өзімізді бір сәт көктемде көкорай шалғын бәйшешек арасында жүрміз деп ойластық.

Гүл теріп,көбелек ұстайықҚыз балалар гүл терсінҰл балалар көбелек ұстасын(Артына жазылған тапсырмалармен сабақты қорыту )Бағалау.

* * * * *ҰСТАЗ СЫРЫ

О.Қ.О. Шымкент қаласы Таскен алабыЖетекші: Исмаилова Назира Аскаровна

№ 103 жалпы орта мектебі 7 –сынып оқушысыАвторы :Қазанғап Абылайхан Хамитұлы

Ұстаздың жұмысы- бағалауға тұратын еңбек.Баланың білім алуы өте маңызды. Ал солбілімнің сапалы немесе сапасыз болуы ұстазға байланысты болады.

Мен №103 жалпы орта мектебінің 7 «А»сыныбында оқимын.Мектепте оннан астам пәндермен өте көп мұғалімдер бар.Әр ұстаздың сабақты өту тәсілі де әртүрлі. Мен пәндер арасынантарих,қазақ тілі мен әдебиет, информатика, технология пәндерін жақсы көремін.Кейбірпәндердің өзін жақсы көрсем,ал кейбіреулерінің мұғалімдерінің білім беру тәсілі ұнайды. Біздіңмектепте көп мұғалімдер сабақты топтарға төліп тастап ,түрлі қызықты мәліметтерді ұсынуменқатар өтілетін жаңа сабақтарға байланысты тапсырмалардың сан –қилылығымен қызықтыраөтеді.Мәселен, кейде оқушының өзі автор ретінде өз шығармашылығына түсінік берсе,кейдетоптар бір-бірімізге қонақ болып өтілген тақырып төңірегінде топтар арасында ой бөлісе отырып жаңа ақпараттарды топтасып бәріміз бірлесе отырып меңгеріп жатамыз . Әрине , мұның бірі де ұстаз үлесінсіз болмасы анық. Ұстаздар ішінде маған қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Исмаилова Назира апайымыздың сабағы мен үшін өте ерекше.Ерекшелігі сол, кез-келген тақырыпты алмайық апайымыз сыныпқа ерекше көңіл-күй сыйлай алады.Сабақта мен еркіндік сезіне аламын.Өзіміз оқып ,өзіміз талқылап ,талдау жасап ,көптеген тапсырмалар орындап үлгереміз , өз-өзімізді бағалаймыз. Кейде түрлі бағалау тәсілдері де ұнап жатады.Біздің мектептің мұғалімдері басқаша бағалайды деп те айтуға болады.Олар бізге алдымен әділ бағаға жетудің жолдарын үйретеді.Ол тәсілді біз «табыс кілті»деп атаймыз. Алдымен , бестік , төрттік , үштік бағаларға қандай тапсырмалардан өту керектігін анықтап алып сабақ айта бастаймыз ,содан соң біз топтар арасында бір-бірімізді немесе өзімізді- өзіміз бағалауды , балдық жүйемен бағалауды жүзеге асырып отырамыз.Оқушының бағалау барысында өзінің де бағасын анықтай алатыны мен үшін өте маңызды.

Балаға білім беру оңай жұмыс емес,сондықтан бұл іс қолынан келмей жататын мұғалімдер де бар.Бірақ ,біздің мектепте барлық мұғалім жақсы білім береді.

* * * * *

134

ҮШ ТІЛДІК ТҰҒЫРЫМ

О.Қ.О.Шымкент қаласы Таскен тұрғын алабыАвторы:Инкарова Меруерт Нуриддинқызы

Жетекші: Исмаилова Назира Аскаровна№ 103 жалпы орта мектебі 9-сынып оқушысы

Бар жақсылықтың басы – тіл деген.Адам баласы ес білген кезінен бастап айналадағы жаңаұғымдарды ана тілі арқылы қабылдап, мәдени, рухани байлықтарды, қоғамдық,әлеуметтікбайлықтарды адам ана сүтімен ұғынады,туған тілі аркылы игеріп, игілігіне жаратады .Өйткені көзжіберіп,ой елегінен өткізіп,таразылайды,болашағын болжайды, келешегіне жоспар жасайды.

Ана тілі арқалы адамдар бір-бірімен сөйлесіп,ойын жеткізеді,пікір алысады.Ана тілі арқылыоқып,білім алады,өз отбасында тәрбиленеді.Ана тілі-халқымыздың өмір сүріп,қоғамды жан-жақты дамытып отыруыныңкөрінісі,әрі кепілі.Өйткені,біріншіден,ана тілі халқымыздың дүниеге келіп,өмір сүруіне тікелей байланысты,екіншіден,анатілінде тәлім-тәрбие ала алмаған халықтың келешегі жоқ.Өз ана тілін білмеген,қадірлемеген адам өзін дүниегеәкелген,мәпелеп өсірген анасын да,ел-жұртын да,отанын да сүйе алмайды.

Тіл-ең алдымен,адамдар арасындағы қатынас құралы болғандықтан,ол белгілі бір адамдар арасында,қоғамда өмірсүреді,белгілі бір ортада қызмет атқарды.Тілдің адамдар арасындағы қатынас құралы болуы деген сөз-адамның бір-бірінеойын жеткізіп,түсінік алуы ,сөйтіп,бір-бірімен қатынас жасауы,сөйлесуі.Қорыта айтқанда, ана тілі-білімнің негізгіқұралы.Сондықтан ана тілінің осындай қасиетін ерекше бағалап,оны қадірлей білу керек.

Тіл-адамзат баласына тән ғажайып құбылыс.Қазақ халқының ұлттық болмысымен бірге қазақ тілі де қатардамып,кемелденіп келеді.Көпұлтты Қазақстан-тәуелсіз мемлекет.Қазақстан Республикасының мемлекетік тілі-қазақтілі.Мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінің жауапкершілігі орасан зор.Қазақстан мемлекетінің бүкіл аумағында,қоғамдыққатынастардың барлық саласында қолданылып отырған мемлекеттік тіл мәртебесі Қазақстан Республикасыныңконституциясымен бекітілген.Қазақстан Республикасының «Тілдер туралы»заңының 4-бабында «ҚазақстанРеспубликасының мемлекеттік тілі-қазақ тілі»деп көрсетілген.Қазақ елі тіл тағдырына парасаттылықпен қарап,дана саясатұстанады.Қазақстан Республикасының Конституциясы(1995), «Тіл саясаты туралы»заң (1997)тек қазақ тілініңғанаемес,көпұлтты мемлекетіміздегі барлық тілдердің ұлтаралық жарастық пен рухани ынтымақтастыққа құрылған мүддесінкөздейді.

Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050 стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты»атты Қазақстанхалқына жолдауында: «Қазақ тілі-біздің рухани негізіміз.Біздің міндетіміз- оны барлық салада белсенді пайдала отырыпдамыту.Біз ұрпақтарымызға бабаларымыздың көптеген буының тәжірибесінен өтіп,біздің де үйлесімді үлесімізбен толығатүсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға тиіспіз.Бұл өзін қадірлейтін әрбір адам дербес шешуге тиіс міндет,-деп атапкөрсетті.Тіл-ұлы қазына,баға жетпес асыл мұра.Тіл тек адамзатпен ғана емес,қоғамен,тарихпен тығызбайланысты.Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында қазақ тілі Қазақстанда 15 негізгі сала мен 57қосалқы салада,яғни небәрі72салада қолданылған болса,бүгінгі күнде көрсеткіш деңгейі арта түсті.Мемлекет таратынан тілдері дамыту мақсатындабағдарлы іс-шаралар жүзеге асырылуда.

Әр халықтың тілі әртүрлі, мәселен,Ресейді алатын болсақ ,олардың мемлекеттік тілі – орыс тілі.Орыс тілі орыс халқыныңмемлекеттік тілі.Қазіргі таңда ол тілде 250 млн –нан астам адамдар сөйлейді, қолданылуы жағынан 5- орында.Қазақстантұрғындары 100-ден астам тілмен сөйлей алады.Әрбір мектептерде балалар қазақ тілін оқып шектелмей,сонымен қатарорыс,ағылшын тілдерін де меңгереді.Орыс тілі- әлемдік тілдердің бірі.Кеңес үкіметі кезінде адамдар көбінесе орыс тіліндеәңгімелескен.Шет елдерде ағылшын тілі қолданылады.Қазақстанның барлық тұрғындары ол тілді жетік меңгерген депесептеуге де болады.Орыс тілін білу еліміздің адамдарын бір-біріне жақындастырады,басқа елдермен,яғни шет елдермендостық қарым-қатынасты нығайтады.

Ағылшын тілі шет елдермен қарым-қатынас тілі болып табылады.Әрбір жасөспірімдер өзге елге оқу барысымен немесебасқа да жағдаймен кететін болса,ол міндетті түрде ағылшын тілін үйренуі керек.Себебі,ағылшын тілін білмейтін адам өзгеелдің адамдарымен қарым-қатынаста бола алмайды.Қазіргі таңда тіл туралы бірнеше статистикалық жағдайлар пайда болыпжатыр.Өз тілі қазақ бола тұрып ,өзге тілде сөйлейтін адамдар да аз емес.Бұдан біздің көкейімізге мынадай сұрақ келеді: «Бұлжағдайда ұлт қашан өркендейді?».Әрбір адам өз ана тілінде сөйлегенде ғана ұлт өркендейді.

Бұл орайда Ә.Тәжібаевтың: Туған тілім тірлігімнің айғағы, Тілім барда айтылар сыр ойдағы. Өссе тілім мен де бірге өсемін Өшсе тілім мен де бірге өшемін.атты өлеңі өте орынды айтылған.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтқандай:қазақ,орыс,ағылшын тілдері бір-бірімен тығыз байланыста.Егер сен өз еліңнің үмітартар азаматы болсаң,ең алдымен,өз тілінді құрметте. «Өзге тілдің бәрін біл,өз тіліңді құрметте»деген мақал дәл осығанайтылғандай .Әр адам әр тілде сөйлегенде қазақ тілі ешқашан дами алмайды.Себебін ,әрине , айтпаса да түсінеміз. Кезіндеқазақ даласына жаңалық болып келген орыстану саясаты талай ата-апаларымызды өзге тілде шүлдірлетті.Оның зардабынкейінгіні де аз әурелемеді.Қазақ халқы өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен бері қазақ тілі дами бастады.Әрине,үш тұғырлытілдің қазақ еліне тигізер үлесі зор .Үш тілді білу- әрбір қазақтың өскелең азаматына үлкен міндет,әрі сын.ЕлбасымызН.Ә.Назарбаев: «Мемлекетіміздің ең басты дүниесі тек қана табиғи байлығы емес , сонымен қатар жасөспірім ұрпағы,өйткені олар біздің ұлтымыздың болашақ айнасы » десе ,тағы бір сөзінде «Біз енді үйренетін ұлттан үйрететін ұлтқаайналуымыз керек.Үйренері бардың ғана үйретері болады» деп жас өскелең ұрпаққа ел болашағы үшін үлкен сенім артып ,осы жолда түрлі бағдарламаларды ұсынып келеді.Елбасымыздың елге жасаған саясаттары үш тілдің дамуына зор үлесқосты.Қазақстандағы әрбір жас ел тарихы мен тілін мақтан етіп ,түрлі жобаларын ұсынып қазақ тілінде сайраса,дамығанелдердің ұл-қыздарымен иық тіресе білім көшімен бірге ағылса,қалауын да таңдауын да болашаққа деген қадамын да

135

әлемдік тілде айта алса онда нұр үстіне нұр! Қазақ жастарына ,ел тарихының аманаты –тілі.Ұлтты ұлт ететін де оныңтілі.«Аттағыңды өсіретін де,өшіретін де –тіл»сондықтан әрбір адам өз тілін құрметтеуге тиісті.Қазіргі таңда қазақ тілі тымқатты дами алған жоқ.Алайда уақыт өте келе қазақ тілі әлемдік тілдердің қатарында болады деген сенімдемін. Сондықтан дамен тулап,буырқана шыққан мына шумақпен жүрегімнің үнін білдіремін:

Үш тұғырлы тілҚазақ тілі- ұлтымыздың айғағы,Көп ұлтты елде тілдердің балқаймағы.Үш тұғырлы болса дағы тіліміз,Олардың сен ішіндегі байрағы,Үш тұғырлы болсын мейлі тіліміз,Сол арқылы шыңға шықсын өреміз!Бәсекемен жаһандану заманда,Ұлттық тілім- сенсің тілдік төреміз!

* * * * *

АБАЙДЫҢ ҚАРА СӨЗДЕРІ ЖӘНЕ МЕН

ОҚО ҚАРАТАУ АУДАНЫ Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ 8 «А» сыныбының оқушысы Олжас Елмұратұлы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Исмаилова Н.

А.Құнанбайұлын мектеп қабырғасын аттағалы бері оқып келеміз. Міне биыл 8-сыныпқа келдім . Осы 8-сыныпқа келгенде мен А.Құнанбаев туралы не білемін деген ой келді .Менің білетінім Абай өз заманының ұлы ақыны ғана болып қоймай нешеғасыр өтіп ,неше жылдарды артқа тастап отырса да ескірмейтін , оқырманын ойландыратын шығармашылығымен жаңғыра бермек екен. Биыл міне Абайдың туғанына 170 жыл толып отыр. Ал Абай Құнанбаев атамыздың қазақ әдебиетінен алатын орны ең бір біиік,ең бір асқақ тұратын әдебиеттің «алтын діңгегі» екен. Абайдың қазақ халқына , әрбір қазақ баласының жүрегіне етене орнықтырған Мұхта Әуезов сынды заңғар жазушымызға да мың алғыс! «Абай жолы» романы арқылы бүкіл қазақ азаматтарын тәрбиелесе артық болмайды,тұнық қазақы тәрбие,ұлт үшін қам артқан патриотизм, туралық деп кесіп айтқан реализм»- деп менің ұстазым үнемі айтып отырады. Мен «Абай жолы» роман эпопеясын өзім оқымасам да ұстазымның айтуы бойынша Абай атамызды өте жақсы көріп кеттім. Алайда ол кітапты оқуға ниеттімін, ынтықпын. Дегенмен мен Абай Құнанбаев атамыздың көп өлеңдерін жаттап , төрт поэмасымен де таныс болдым және қара сөздерін оқып түсінуге ынтықтым. Алғашында қара сөз дегеннің байыбына бармаппын,түсінбеппін. Білімді түсінуде ұстаз көмегінсіз білім игеру қиындығын түсіндім. Кейін сыныпта ұстазымызбен бірге осы қара сөздерді мағынасын ашып түсіну, топтаса отырып талқылау арқылы біраз Абай атамыздың толғандырған жай-күйлермен таныстым . Менің түсінгенім қай қара сөзін алсақ та ұлт тәрбиесі, қоғам мәселесі қазақтың қамы.Мысалы «Отыз бірінші қара сөзін алсақ,ондағы естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар»-деп себептерін тізе келе біздей ұрпақты ой кеселдерінен аулақ болуға үндеп ,ақылға шақырса мына бір отыз екінші сөзінде ғылымға шақырады.Күллі қазаққа ұстаз болып ғылымды қалай үйренбек керек екенін айтады. Оны үйреніп жадыңда сақтаудың алты жолын үйретеді. Осы қара сөзінде «Адам көңілі шын мейірленсе ,білім ғылымның өзі де мейірленеді,тезірек қолға түседі »-дейді. Біліммен қоймай адам баласын мейірім мен махаббатқа үндеп білімге деген мейрім туралы үйретеді. Құштарлық ,мейрім ,құмарлық сынды ұғымдардан ажырата ұғынуыма себеп те болды.Әрі қарай не мақсатпен үйренбек керек екеніне тоқталады ,осы күнде мектепте көпшілік ұстаздарымыздың да сауалы осы , мектепке не мақсатпен келесеің , не мақсатпен білім аласың ?-деп жатқаны . Ал, дана Абай атамыз бұл мәселелерді нешеме ұстаздан, нешеме психологтардан алдын X IX ғасырда қазаққа айтып кеткен даналығы.Менің осы сөз арқылы танығаным Абай атамыз лирик және реалист ақын ғана емес исі қазақ баласының ұстазы.Абайдың он сегізінші қара сөзінде «Адам баласының жыртықсыз ,кірсіз,сыпайы киініп һәм ол киімін былғап , былжыратып кимей, таза кимек-дұрыс іс.Ләкин өз дәулетінен артық киінбек не киімі артық болмаса да көңілге қуат тұтып ,тым айналырмақ-кербездің ісі» деп соңынан ненің масқаралық, ненің ақымақтық екенін танытады.Киім киінудің өзі,бет –пішінін,қас-қабағын көрсетп жүру немесе кербездік жайында айта келе тағы да қазақты тәрбиелейді.Бүгінде айтылатын киім мәдениеті мен этикет мәнін түсіндіріп береді. Отызыншы сөзі осы сөздің жалғасы іспетті «кырт мақтан» деген мақтан бар деп мақтангершіліктің неге апаратынын,ұятсыздықпен ұшырата аяқтайды.Он тоғызыншы қара сөзінде «Адам ата-анадан есті болып тумайды:естіп,көріп,ұстап,татып,ескерсе дүниедегіні жақсы-жаманды таниды........Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады »,дейді .Өз заманында Абай атамыздан асқан есті болды ма? Естінің өзі ғана деп емес «ұлт тәрбиешісі»деп әр сөзінен ғибрат алдым.Міне осылайша мен өзіме оқушы болмысыма сай Абай атамыздың тәрбиесін алдым, жадымда тоқимын. Абай Құнанбаев атамыздың өлеңі , поэмалары туралы да айтар ой өте көп ,дегенмен сол қайнаған ойдың бір бөлшегі осы деп біліңіз.

* * * * *

136

ИДИОМЫ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА

МЕТОДИЧЕСКИЙ СБОРНИК учителя английского языка Мутиевой А.Ф.

«Ученикам, чтобы преуспеть, надо догонять тех, кто впереди, и не ждать тех, кто позади» Аристотель

A little bitПеревод:немного, чуточкуПример использования:I only had a little bit to eat this morning and now I feel awfully hungry.

A little frog in a big pondПеревод:незначительный человек в большой группеПример использования:Rick is aware of the fact that he is but a little frog in a big pond in this huge company.

A piece of cakeПеревод:что-то лёгкое, простоё; проще пареной репы; щелкать как орешки.Пример использования:Solving math problems is a piece of cake for him.

A bird in the hand is worth two in the bush Перевод: Лучше синица в руках, чем журавль в небе.A big shot Перевод: Важная шишка.Abandon oneself to

Перевод:поддаться ( чувствам, разочарованию)Пример использования:He abandoned himself to despair.

Abide by (something)Перевод:придерживаться правилПример использования:If you want to be a member of this society, you are to abide by its rules.

Able to breathe easily againПеревод:вздохнуть свободноПример использования:When Hillary paid her bank loan, she was able to breathe easily again.

Able to do (something) blindfoldedПеревод:делать что-то вслепую, делать что-то легко и быстроПример использования:Jim has always been a skilled worker; he does his job blindfolded.

Able to take a jokeПеревод:уметь посмеяться над собойПример использования:Not everybody is able to take a joke; I, for example, can’t stand when people make fun of me.

About timeПеревод:пора быПример использования:I am very annoyed with you; it’s about time you minded your own business.

About to (do something)Перевод:собираться делать что-тоПример использования:We were about to leave the house when it started to rain.

Above and beyondПеревод:больше, чем требуется; больше, чем нужноПример использования:I appreciate your kindness; you did above and beyond to help me.

Above reproachПеревод:безупречный (ая, ое), вне критикиПример использования:Bill is a well-mannered young man; his behavior is above reproach

Bag of windПеревод:говорун, треплоПример использования:She is a real bag of wind.

Bail out (of something)Перевод:прыгнуть с парашютом, бросить что-либоПример использования:John still remembers the first time he bailed out of a plane.

Bail someone or something outПеревод:поручиться, выкупить кого-либоПример использования:John was in jail. I had to go down to the police station to bail him out.

Baker's dozenПеревод:чертова дюжинаПример использования:We were asked to bring the baker's dozen of eggs.

Balance the accountsПеревод:свести счетыПример использования:Tom hit Bob. Bob balanced the accounts by breaking Tom’s toy car.

Bald as a cootПеревод:Лысый как коленоПример использования:If Tom’s hair keeps receding like that, he’ll be bald as a coot by the time he’s thirty.

Ball and chain

137

Перевод:ноша, тяжелая обязанностьПример использования:Tom wanted to quit his job. He said he was tired of that old ball and chain.

Ball of fireПеревод:трудоголик, очень энергичный человекПример использования:Sally is a real ball of fire—she works late every night.

Bank holidayПеревод:праздничный выходной день, когда закрыты все учрежденияПример использования:Christmas and Easter are bank holidays in Britain.

Baptism of fireПеревод:крещение огнём, первый опытПример использования:My son’s just had his first visit to the dentist. He stood up to the baptism of fire very well

Bare as the palm of one's handПеревод:пусто, как на ладони; абсолютно пустойПример использования:His house was bare as the palm of his hand.

Bark up the wrong treeПеревод:ошибиться, сделать неправильный выборПример использования:If you think I’m the guilty person, you’re barking up the wrong tree.

Batten down the hatchesПеревод:готовиться к трудным временамПример использования:Batten down the hatches, Congress is in session again.

Bawl someone outПеревод:выругать кого-либоПример использования:The teacher bawled the student out for arriving late.

Be a million miles awayПеревод:быть отвлеченным, замечтатьсяПример использования:You were a million miles away while I was talking to you.

Can’t see beyond the end of one’s noseПеревод:не видеть дальше своего носа, быть не состоянии спланировать что-либоПример использования:John is a very poor planner. He can’t see beyond the end of his nose.

Can’t stand (the sight of) someone or something / can’t stomach someone or somethingПеревод:терпеть не могу, не могу перевариватьПример использования:I can’t stand the sight of cooked carrots.

Can’t wait (for something to happen)Перевод:ожидать с нетерпениемПример использования:I am so anxious for my birthday to come. I just can’t wait.

Cap and gownПеревод:академическая мантияПример использования:I appeared wearing my cap and gown, but I had shorts on underneath because it gets so hot at that time of year.

Carry a secret to the grave / carry a secret to one’s graveПеревод:унести тайну в могилуПример использования:Trust me, I will carry your secret to the grave!

Carry a torch (for someone)Перевод:быть безнадёжно влюблённымПример использования:John is carrying a torch for Jane.

Carry coals to NewcastleПеревод:делать что-либо ненужноеПример использования:Taking food to a farmer is like carrying coals to Newcastle.

Carry one’s (own) weight / pull one’s (own) weightПеревод:делать свою часть работыПример использования:Tom, you must be more helpful around the house. We all have to carry our own weight.

Carry one’s crossПеревод:нести свой крестПример использования:I can’t help you with it. You’ll just have to carry your cross.

Carry the bagПеревод:распоряжаться деньгами, быть хозяином положенияПример использования:In our family the mother carries the bag.

Carry the weight of the world on one’s shouldersПеревод:нести тяжесть мира на своих плечахПример использования:Look at Tom. He appears to be carrying the weight of the world on his shoulders.

Cash in (on something)Перевод:заработать много денегПример использования:This is a good year for farming, and you can cash in on it if you’re smart.

Cash in one’s chipsПеревод:умеретьПример использования:Bob cashed in his chips yesterday

Cash on the barrelheadПеревод:деньги, потраченные во время распродажи, небольшие деньги

138

Пример использования:I paid $12,000 for this car—cash on the barrelhead.Cash-and-carry

Перевод:платить наличными и забирать товарПример использования:Sorry, we don’t accept credit cards. This is strictly cash-and-carry.

Daylight robberyПеревод:вымогательствоПример использования:The cost of renting a car at that place is daylight robbery.

Dead ( stale) airПеревод:удушливый воздухПример использования:The room had the dead air, because all windows were closed

Dead as a dodoПеревод:устаревшийПример использования:That silly old idea is dead as a dodo.

Dead as a doornailПеревод:мёртвыйПример использования:This fish is as dead as a doornail.

Dead duckПеревод:потерпевший неудачуПример использования:He missed the exam. He’s a dead duck.

Dead in someone’s or something’s tracksПеревод:замереть на местеПример использования:When I heard the rattlesnake, I stopped dead in my tracks.

Dead on its feet / dead on one’s feetПеревод:истощенныйПример использования:Ann is so tired. She’s really dead on her feet.

Dead set against someone or somethingПеревод:быть полностью против чего-тоПример использования:I’m dead set against the new tax proposal.

Dead to the worldПеревод:уставший; тот, кто крепко спитПример использования:I’ve had such a hard day. I’m really dead to the world.

Deaf as a post Перевод:глухой как тетеревПример использования:Our old dog is deaf as a post and he can’t seemuch either.

Deem it (to be) necessary / deem that it is necessaryПеревод:верить, что что-либо является необходимымПример использования:Mary deemed that it was necessary to leavetown that night.

Deep-six someone or somethingПеревод:избавиться от чего-либоПример использования:Take this horrible food out and deep-six it.

Den of iniquityПеревод:пещера зла; лежбище злаПример использования:The town was a den of iniquity and vice waseverywhere.

Desert a sinking ship / leave a sinking shipПеревод:покинуть тонущий корабльПример использования:There goes Tom. Wouldn’t you know he’d leavea sinking ship rather than stay around and try to help?

Devil of a job /devil’s own jobПеревод:самое сложное заданиеПример использования:It was the devil’s own job finding a hotel with vacancies.

Eleventh-hour decisionПеревод:решение, принятое в последний моментПример использования:The president’s eleventh-hour decision was made in a great hurry, butit turned out to be correct.

Engage in small talkПеревод:говорить о чем-то не очень важномПример использования:All the people at the party were engaging in small talk.

Enjoy your meal.Перевод:Приятного аппетита!Пример использования:Do you have the medium steak? Enjoy your meal.

Enter one’s mindПеревод:прийти в головуПример использования:A very interesting idea just entered my mind. What if I ran forCongress?

Escape someone’s notice

139

Перевод:остаться не замеченнымПример использования:I’m sorry. Your letter escaped my notice.

Even stevenПеревод:быть равнымПример использования:Bill hit Tom; then Tom hit Bill. Now they are even steven.

Every nook and crannyПеревод:обыскать каждый закутокПример использования:We looked for the tickets in every nook and cranny. They were lost. There was no doubt.

Every Tom, Dick, and HarryПеревод:обычные людиПример использования:The golf club is very exclusive. They don’t let any Tom, Dick, and Harry join.

Every which wayПеревод:во всех направленияхПример использования:The wind scattered the leaves every which way.

Everything but the kitchen sinkПеревод:всё, о чем можно подуматьПример использования:John orders everything but the kitchen sink when he goes out to dinner, especially if someone else is paying for it.

Everything from soup to nuts / everything from A to ZПеревод:всёПример использования:In college I studied everything from soup to nuts.

Every dog has his dayПеревод:Будет и на нашей улице праздник.Every cloud has a silver liningПеревод:Нет худа без добра.Everything’s coming up roses.

Перевод:всё прекрасноПример использования:Life is wonderful. Everything is coming up roses.

140

МАЗМҰНЫ

1. БІЛІКТІ БАСШЫ- ҰЖЫМ ЫРЫСЫ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің директоры Адхамов Икрам

2. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ТІЛДІК ҚҰЗЫРЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің бастауышсынып мұғалімі Омарова Гулжамал Оразовна

3. Синтаксический разбор простого и сложного предложения. ОКО Картауский район Село Таскен ОСШ №103 Учительница русского языка и литературы Гаппарова Гулмира Мухиддиновна

4. КOУЧИНГ – ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ НАҚТЫ САЛАСЫНДАҒЫ ТӘЖІРБИЕЛІК ДАҒДЫЛАРДЫ БЕРУГЕ БАҒЫТТАЛҒАН ҮДЕРІС. Тлегенова Клара №33 Н.Шойынбаев атындағы ЖОМ физика пәнінің мұғалімі ОҚО Қартау ауданы Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ

5. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Байекеева Рысгул Биргалиевнаның 5-сыныпқа арналған әдебиет пәнінен қысқа мерзімді жоспары

6. Сабақтың тақырыбы: «Үй жануарлары мен үй құстары». Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ –ның ересек топ тәрбиешісі Упекова Назгүл Алиханқызы

7. №32 орта мектебінің химия пәнінің мұғалімі Ақпанбетова Зухра Тұяқбайқызының шығармашылық жұмысы. Тақырыбы: Химия сабақтарында жаңа технологияларды қолдану

8. ОҚО. Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Серікбаева А. Сабақтың тақырыбы: Біріккен сөздер

9. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы Ақшұқыр мектеп-лицейі, қазақ тілі пәні мұғалімі Амалова Ақжүніс Оспанқызы. Сыныбы: 5 «а» Сабақтың тақырыбы: М.Шахановтың «Нарынқұм зауалы» поэмасы ( 2 - сабақ )

10. Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ –ның ортаңғы топ тәрбиешісі: Уразбаева Гулмира Жусуповна. Тақырыбы: «Ойнайық та, ойлайық»

11. Ақтөбе қаласы 32 «Қуаныш» мектепке дейінгі ұйымының тәрбиешісі Қуат Жанар Балғалиқызы. Тақырыбы: «Өлі табиғат»

12. Мидың бөлімдері, олардың құрылысы мен қызметі. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейі, биология пәні мұғалімі Аймагамбетова Каламкас Эсенкосовна

13. ОҚО Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы № 103 жалпы орта мектебі 2 сынып, пәні: Дүниетану Бастауыш сынып мұғалімі: Абдуразакова Г. Сабақтың тақырыбы: Мәдени өсімдіктер

14. Батыс Қазақстан облысы. Казталов ауданы, Жұлдыз ауылы А.Хұсайынов атындағы ОЖББМ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Ғиниятова Дана Сапарғалиқызы. Қазақ әдебиеті 8- сынып Сабақтың тақырыбы: ЖүсіпБаласағұни «Құтты білік» дастаны

15. Түсініктеме. Сынып: 7 Сабақ тақырыбы: §16-17. Еуразия жер бедері мен пайдалы қазбалары. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы Ақшұқыр мектеп-лицейі география пәні мұғалімі Досекенов Нұрберген Бегалыұлы

16. Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылы Ақшұқыр мектеп-лицейінің педагог-психологы Дуйсенбаева Акерке Кайргалиевна. Тақырыбы: «Бала бағдаршамы –ата-ана» атты танымдық сабақ

17. Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылы Ақшұқыр мектеп-лицейінің педагог-психологы Дуйсенбаева Акерке Кайргалиевна. Тақырыбы: «Сенім – менің серігім» психологиялық тренинг сабақ

18. Оңтүстік Қазақстан облысы,Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнініңмұғалімі Куралова Ділдара. Қысқа мерзімді жоспар. Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері

19. Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Ермекбаева Гулдана Тлеубаевна Тақырыбы:Жер-шар тәріздес дене. Глобус-жердің дәл үлгісі

20. Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Жахина Қарлығаш Серікқызы 1-сынып Пәні: сауат ашу Сабақтың тақырыбы:«Әлди, әлди» өлеңі. Жіңішке айтылатын сөздер.

21. Оңтүстік Қазақстан облысы , Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Торегелдиева Жанат Куралбековна. Қазақ тілі пәнінен қысқа мерзімді жоспар. 7 «А»-сынып Етістіктің райларын қайталау

22. Жуманазарова Гулнар Тожибаевна Бастауыш сынып мұғалімі Б.Соқпақбаев атындағы жалпы орта мектебі ОҚО, Шардара қаласы. Тақырыбы: Ара мен Шыбын Оспанхан Әубәкіров

23. Жарқынбаева Рано Түзелбайқызы. Бастауыш сынып мұғалімі №104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі. ОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы Сабақтың тақырыбы: «Бірлігі жарасқан халықпыз»

24. Әзтай Перизат Саттарқызы Бастауыш сынып мұғалімі Б.Соқпақбаев атындағы жалпы орта мектебіОҚО, Шардара қаласы Сабақтың тақырыбы: «Төрт ана» М.Шаханов

25. Батыс Қазақстан облысы Казталовка ауданы Жұлдыз ауылы А.Хұсайынов атындағы орта жалпы білім беретін мектебі мектепалды даярлық тобының тәрбиешісі Жубанышкереева Ақтоты Суеугалиевна. Сабақтың тақырыбы: Қажетсіз заттармен жұмыс.

26. Скендирова Анар Оспановна - учитель истории Сш №169 им.Н.Илялетдинова пос. Жанакорган Кызылординская область. Казахстанцы в годы войны

27. Жаңақорған аграрлы-техникалық колледжі. Информатика пәнінің оқытушысы Шолпан Нысанбекова Сабақтың тақырыбы:Microsoft Word кесте құру. Кестелерді пішімдеу.

28. ОҚО Каратау ауданы. Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ тарих пәнінің мұғалімі Изтілеуова Райхан Нышановна. Қыпшақ хандығы Қысқа мерзімді жоспар

141

29. Қызылорда облысы, Жаңақорған, Манап ауылы № 160 орта мектебінің математика пәнінің мұғалімі Қошанов Абзал. Бірмүшелерге амалдар қолдану. Бірмүшені көбейту және дәрежеге шығару

30. Торегелдиева Жанат Куралбекқызы. Коучинг –сабақ жоспары. Тақырыбы: Оқытудағы Кембридж тәсілінің тиімділігі

31. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №69 Бес- кепе негізгі орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Колбаева Толғанай Абдыхалыққызы Тақырыбы: Желтоқсан- тәуелсіздіктің түп тамыры

32. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейі, физика пәні мұғалімі Кулжабаева Акмарал Аскатовна. Сабақ тақырыбы: Түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру.

33. Ертаева Айымкүл. Қызылорда облысы. Жаңақорған ауданы. Бірлік ауылы №55 С.Қожанов атындағы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі. Сабақтың тақырыбы: Бастауыш.

34. ОҚО.Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі Касимова Айнура Ильясовна Сабақтың тақырыбы:Зат есімнің сөйлемдегі қызметі

35. ТОПТЫҚ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ САПАЛЫ БІЛІМГЕ ӘСЕРІ. Ақтөбе облыстық арнайы (түзетім) есту қабілеті бұзылған балалар мектеп-интернат-колледжі тәрбиешісі Кенесова Л.А Нугуманова К.С

36. Еділбекова Мейрамкүл Дауытқызы. Бастауыш сынып мұғалімі №104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі ОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы Сабақ тақырыбы:«Алтын сөз»

37. Төлегенова Бибінұр Бейсенбекқызы. Биология пәні мұғалімі №127 Т.Бердияров атындағы жалпы орта мектебі ОҚО, Сарыағаш ауданы, Ұшқын ауылы Сабақтың тақырыбы: Қызыл кітапқа енген жануарлар

38. Малдыбаева Гүлзипа Нышанқызы. Математика пәні мұғалімі №104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі ОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы. Сабақтың тақырыбы: Көлемді бірліктері.

39. Молдыбаев Нұржан Дәженұлы Физика пәні мұғалімі №104 Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебі ОҚО, Сарыағаш ауданы, С.Саттаров ауылы Сабақтың тақырыбы: Люминесценттік шамдар

40. Сүйінбаева Ж. Қ. №32 «Қуаныш» МДҰ тәрбиешісі Ақтөбе қаласы Балаларға жол ережесін үйретейік! (Ата-аналарға ақыл-кеңес)

41. Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ-ның музыка жетекшісі Аетова Лидия Тоғанас қызы «Шатырда тұратын Карлсонның сыйлығы» - мерекелік ертеңгіліктің сценарйі.

42. ОҚО Қаратау ауданы. Таскен тұрғын алабы №103 жалпы орта мектебі Тарих пәнінің мұғалімі Айткулова Маржан Мейіржановна Сыныбы:5 «В» Сабақтың тақырыбы: Қазақ билері

43. Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Мустафина Жанагул Картаевна Сабақтың тақырыбы: Алгебралық материалдар

44. Мухаева Жулдыз Тажетдиновна Жамбылская область. Байзакский район учитель начальных классов СШ им. С.Абланова. Урок по самопознанию: "Начало начал" в 3 классе

45. Ўз-ўзини таниш. Мавзу: Меҳнатнинг нони ширин. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 “Ақбай” жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Нарметова Зулфия

46. ОЙЫН АРҚЫЛЫ БАЛАНЫҢ ТІЛІН ДАМЫТУ. Ақтөбе қаласы №32 «Қуаныш» МДҰ-ның орыс тілі мұғалімі Оспанова Гульбахит Серикпаевна

47. Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Омарова Перизат Муратовна. Тақырыбы :Үш таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша көбейту.

48. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейі, орыс тілі пәні мұғалімі Аманжанова Салиме Копжурсиновна. Краткосрочное планирование по русскому языку

49. Маңғыстау облысы. Түпқараған ауданы. Ақшұқыр ауылы Ақшұқыр мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Бекхожина Назгул Абдраситовна Сабақтың тақырыбы: Ұстаз. Ғалым. Қайраткер.

50. Жамбыл облысы Байзақ ауданы Сыдық Абланов атындағы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Бекмуратова Айгул Козбаевна. Сабақтың тақырыбы: Ана құшағында. Ғ.Мүсірепов

51. Айман Орынбаева Қызылорда облысы Жаңақорған ауданы Бірлік ауылы №55 С.Қожанов атындағы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі. Сабақтың тақырыбы: Батыр Бауыржан

52. Алматы облысы. Жамбыл ауданы. Мәтібұлақ ауылы Мәтібұлақ аулындағы орта мектеп МДШО КММ бастауыш сынып мұғалімі Сауданова Жанат Жумашевна. М.Мақатаев «Қарттарды сүйем»

53. Оңтүстік Қазақстан облысы. Қаратау ауданы Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ. Сералиева Айжамиля Пәні: Қaзaқ әдебиеті Сыныбы: 9 Бұйрық рай Қысқa меpзімді жоспap

54. Қарағанды облысы. Жаңаарқа ауданы № 132 жалы орта білім беретін мектебінің Бастауыш сынып мұғалімі Смагулова Лайла Темирбаевна. Сабақтың тақырыбы:Дыбыс және әріп

55. Темирбекова Орынгул. Учитель русского языка и литературы. Тупкараганский район, Акшукурская школа-лицей. Предмет: Русский язык Тема урока: Корень слова. Однокоренные слова.

56. ЮЖНО-КАЗАХСТАНСКАЯ ОБЛАСТЬ САЙРАМСКИЙ РАЙОН с.КАРАСУ ОСШ №14 ИМ.М.САПАРБАЕВА ученика 7 «А» класса ГОЧИЯЕВА ОЗАЛА. Тема: Английские заимствования в современном русском языке Научный руководитель: учитель английского языка Мутиева А.Ф.

57. Школа-лицей №53 г. Астаны Предмет: химия Сайлиханова М.Б. Разработка урока по теме: "Химические свойства металлов"

58. Анарбаева Айнур Жаксылыковна. Бастауыш сынып мұғалімі №25 Г.Титов атындағы ЖОМ КММ ОҚО, Мақтарал ауданы,Абай а/ә Сабақтың тақырыбы: Көбейтуді тексеру.

59. Баубекова Алтынай. Бастауыш сынып мұғалімі №25 Г.Титов атындағы ЖОМ КММ ОҚО, Мақтарал ауданы,Абай а/ә Көбейтуді тексеру

60. ЮКО,Мактаральский район, с.Абая, ГКУ "ОСШ №25 им.Г.Титова" учительница русского языка и литературы Ешимова Ш.А Тема урока: Обобщение. сложносочиненных предложении

61. Садвакасова Айгерим Байтұрсыновна математика пәнінің мұғалімі №21 Ю.Гагарин ЖОМ КММ ОҚО, Мақтарал ауданы,Абай а/ә. Есептерді тиімді тәсілмен шапшаң есептеу

142

62. Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің география пәнінің мұғалімі Абдугапирова Халбибі Сабақтың тақырыбы: «Мұхит суының қозғалысы»

63. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейі, химия пәні мұғалімі Кадирова Алтынгул Акимбаевна. Сабақтың тақырыбы: Темір және оның қосылыстары

64. Шартыкбаева Маржан Кеулимжаевна. Жамбыл облысы Байзақ ауданы С.Абланов атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. Жамбыл Жабаев «Алғадай туралы әрбір ой», «Атаның әлдиі»

65. Пайыз тақырыбына есептер шығару. Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы, Ақшұқыр мектеп-лицейі, Математика пәні мұғалімі Шырақбаева Мария Тенелбаевна

66. ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Нағима Рысдәулетова. Сабақ тақырыбы: Қазақ хандығының құрылуы

67. Бөріқұлақова Ботакөз Айтуғанқызы. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы,Ақсүмбе аулы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі. Сабақтың тақырыбы: Заттың атын білдіретін сөздер.Адам болам десеңіз

68. ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С.Қожанов атындағы жалпы орта мектебі Математика пәні мұғалімі Мұртазаева Жанар. Тақырыбы: Өрнектерді түрлендруде негізгі тригонометриялық тепе-теңдіктерді қолдану

69. АСПАН ДЕНЕЛЕРІ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ ЗАТТАРДЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕ ҚАРАП КӨКЖИЕК ЖАҚТАРЫНЫҢ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАУ. Исмайлов Сырлыбай Нұсқабайұлы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектептің АӘД пәнінің мұғалімі

70. ОҚО, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Қуанышбаева Жәудір Дүйсенқызы. Сабақтың тақырыбы: Төлен Әбдіков. «Қонақтар»

71. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ САБАҚҚА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫН ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫАРҚЫЛЫ ЖЕТІЛДІРУ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Умарова Макпал Ибрагимовна

72. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Нұсқабаева Еркеназ Қуанышқызы. Plan of the lesson

73. ОҚО. Созақ аудан, Саржаз ауылы «Саржаз» негізгі мектебінің ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Мінашова Лаура Шарханқызы. Сабақтың тақырыбы: «Әріптер әлеміне саяхат»

74. Батыс Қазақстан облысы. Казталов ауданы, Жұлдыз ауылы А.Хұсайынов ат.жалпы білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Мухамбетова Нарша Рашитқызы. Сабақтың тақырыбы: Заттың атын білдіретін сөздер

75. Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Киров ауылы М.Жүнісов ат. негізгі.жалпы білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Куттыгулова Индира Талапкалиевна. Тақырыбы: Қазақстан таулары

76. Сабақтың тақырыбы: “My flat” Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,Ақшұқыр мектеп-лицейі, ағылшын тілі пәні мұғалімі Нуржанова Гулден Алгазыевна

77. Южно- Казакстанская область, Сайрамский район ,с. Карабулак ОСШ им.Улугбека №81 Учитель русского языка и литературы Исрайлова Сайёра Абдивалиевна. Тема : Заимствованные слова

78. Гулширай Салиева Сагидуллаевна. Жамбылская область Байзакский район учитель начальных классов СШ им. С.Абланова. Изучение новой темы: Озёра (слайд 10)

79. г.Актобе СШЛ 27 Боканова Агила Сандыбаевна учитель русского языка и литературы Тема: Образ нигилиста Базарова. Конфликт Базарова и Павла Петровича Кирсанова – основной конфликт романа

80. Мозайка. Драгалинова В.В. Учительница школа искуство Жамбулский обл. р/н Шу, пос.Толеби. 81. «Адам ұрпағымен мың жасайды» Шербекова Ақкүміс Досанқызы. Бастауыш сынып мұғалімі М.Әуезов

атындағы жалпы орта мектебі Жамбыл облысы, Шу ауданы, Төлеби ауылы82. Б.МАЙЛИН - ҚАЗАҚ ТҰРМЫСЫНЫҢ ШЕБЕР СУРЕТКЕРІ. Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қаласы

№122 Ақжар жалпы орта мектебі ІІ санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Байгонусова Нургуль Акимбаевна

83. Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі І санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Акбаева Катира Ахметовна. Сабақтың тақырыбы: Абайдың он жетінші қара сөзі

84. АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ИНТЕРАКТИВТІ ТӘСІЛДІ ТИМДІ ҚОЛДАНУ. Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі ІІ санатты ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Абылкасымова Марианна Асылханқызы

85. Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі ІІ санатты бастауыш сынып мұғалімі Серимбетова Сауле Амангельдиевна. Сабақтың тақырыбы: Бейімбет Майлин «Күлпаш».

86. Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы №122 Ақжар жалпы орта мектебі І санатты бастауыш сынып мұғалімі Найзабекова Гульфайруз Абдималикқызы Сабақтың тақырыбы: Тасбақа пішінін құрастыру.

87. Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы Бостандық ОЖББ мектебінің мұғалімі Шынтемирова Гүлжан Каримоллақызы. Сабақтың тақырыбы: 9 санының құрамы

88. ҰСТАЗ СЫРЫ. О.Қ.О. Шымкент қаласы Таскен алабы Жетекші: Исмаилова Назира Аскаровна № 103 жалпы орта мектебі 7 –сынып оқушысы Авторы :Қазанғап Абылайхан Хамитұлы

89. ҮШ ТІЛДІК ТҰҒЫРЫМ. О.Қ.О.Шымкент қаласы Таскен тұрғын алабы Авторы:Инкарова Меруерт Нуриддинқызы Жетекші: Исмаилова Назира Аскаровна № 103 жалпы орта мектебі 9-сынып оқушысы

90. АБАЙДЫҢ ҚАРА СӨЗДЕРІ ЖӘНЕ МЕН. ОҚО ҚАРАТАУ АУДАНЫ Таскен тұрғын алабы №103 ЖОМ 8 «А» сыныбының оқушысы Олжас Елмұратұлы Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Исмаилова Н.

91. ИДИОМЫ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА. МЕТОДИЧЕСКИЙ СБОРНИК учителя английского языка Мутиевой А.Ф.

143