τεύχος 43 • Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2010

volume 43 • July - September 2010

73 Σημείωμα Σύνταξης

75 Ορθοστάτες και εγκεφαλική παράλυση. Μια προσέγγιση βασισμένη

σε επιστημονικές αποδείξεις

83 Ιστορική και εξελικτική πορεία των μαθησιακών δυσκολιών

και σύγχρονες θεραπευτικές κατευθύνσεις

89 Η Εκπαιδευτική Σύμπραξη για την Κοινωνική Ένταξη μέσα από το

Έργο: ELSITO

95 Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα

104 Προσεχή Συνέδρια

73 Editorial

75 Standers and cerebral palsy. An approach based on scientific evidence

83 Historical and progressive overview of learning disabilities

and current therapeutic perspectives

89 Empowering Learning for Social Inclusion Through Occupation:

ELSITO

95 Carpal tunnel syndrome

104 Upcoming Congresses

Επίσημο περιοδικότου Συλλόγου ΕλλήνωνΕργοθεραπευτώνΑκαδημίας 91-93, 106 77 Αθήνα

Publication of theHellenic Associationof Ergotherapists91-93 Akadimias Str., 106 77 Αthens

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 7606ISSN:1791-8715

Ε. Ρωμαίου & Σια ΕΕ • Βεργίνας 9α 141 23, Λυκόβρυση • Τ. +30 (210) 88 39 628 • e-mail: info@pelmasoft.com • website: www.pelmasoft.com

Ανατομικά υποδήματαμε αποσπόμενο πάτο

Για μεγάλη ποικιλία σχεδίων και online παραγγελίες επισκεφτείτε την διεύθυνση

www.pelmasoft.com

με αποσπομενο πατο

με αποσπομενο πατο με αποσπομενο πατο

με αποσπομενο πατομε αποσπομενο πατομε αποσπομενο πατο

π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Σημείωμα Σύνταξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Ορθοστάτες και εγκεφαλική παράλυση. Μια προσέγγιση

βασισμένη σε επιστημονικές αποδείξεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Πρέκας έυαγγέλος, ςταματιαδης Πέτρος

Ιστορική και εξελικτική πορεία των μαθησιακών δυσκολιών

και σύγχρονες θεραπευτικές κατευθύνσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

Ξηρου Χ. Παναγιώτα

Η Εκπαιδευτική Σύμπραξη για την Κοινωνική Ένταξη μέσα από το Έργο: ELSITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

νικακη ιώαννα, μΠογέας Θέοδώρος

Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

κώτςιοΠουλου γιαννουλα, μέλαΧροινοΠουλος νικολαος

Προσεχή Συνέδρια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Oδηγίες προς τους συγγραφείς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

ΠαροραμαΣτο προηγούμενο τεύχος, στη σελίδα 41, στο άρθρο με τίτλο «Γνωσιακή αναδόμηση στη σχιζοφρένεια» αναφέρθηκαν λανθασμένοι οι τίτλοι των κ. Νερούτσου Ευαγγέλου και Μαυρέα. Οι σωστοί τίτλοι είναι: έ. νέρουτςος, Ψυχίατρος, διευθυντής Ψυχιατρικής κλινικής Πγν ΘριάσιοΧ. έυαγγέλου, Ψυχολόγος, MSc Health PsychologistΒ. Mαυρέας, καθηγητής Ψυχιατρικής, ιατρική ςχολή Πανεπιστημίου ιωαννίνωνΖητάμε συγγνώμη από τους συγγραφείς.

c o n t e n t s

Editorial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Standers and cerebral palsy. An approach based on scientific evidence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

PREKAS EVAGGELOS., STAMATIADIS PETROS.

Historical and progressive overview of learning disabilities

and current therapeutic perspectives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

XIROU C. PANAGIOTA

Carpal tunnel syndrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

KOTSIOPOULOU GIANNOULA, MELACHRINOPOULOS NIKOLAOS

Empowering Learning for Social Inclusion Through Occupation: ELSITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

NIKAKI IOANNA, MPOGEAS THEODOROS

Upcoming Congresses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Instructions for the writers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων

Εργοθεραπευτών

διοικητικο ςυμΒουλιο

Προέδρος: . . . . . . . . . . . . . . κέραμιώτου κυριακηαντιΠροέδρος: . . . . . . . . . . . . . κουλουμΠη μαριαγέν. γραμματέας: . . . . . . . . . καραμΠέτςου μαιρη ταμιας: . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΖώγραΦου Φώτέινη έιδικος γραμματέας: . . . . . . . . . . κανταρτΖη ςαρα μέλη: . . . . καγιας ςέργιος, καγκιλέρης Παναγιώτης

ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτώνΑκαδημίας 91-93, 106 77 Αθήνα

Tηλ./Fax: 210 3228979

HELLENIC ASSOCIATION OF ERGOTHERAPISTS91-93 Akadimias str., 106 77 Athens

Tel./ Fax: 210 3228979

Site: www.ergotherapists.grE-mail: info@ergothepists.gr

ι δ ι ο κ τ η ς ι α : ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτών

Y Π έ υ Θ υ ν ο ς υ λ η ς :ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτών

Π α ρ α γ ώ γ η & έ κ τ υ Π ώ ς η :έλένη ρωμαίου & ςια έέ

ςυντακτικη έΠιτροΠη

ανδρέοΠουλος Φώτηςέλένα δέςΠοινα

ΖαΧαρακη ΧρυςουλακαΠέτανιος Βαςιληςκέραμιώτου κυριακημαρουλακης γιώργος

ςΠυρου γιώργος

7 3

Στην είσοδο της πανεπιστημιακής εστίας ο Έστ παραλί-γο να πέσει πάνω στον παππού που έβγαινε βιαστικός κρα-τώντας μια μεγάλη μαγκούρα σαν σωλήνα από την κεντρι-κή πόρτα. Το διαπεραστικό του βλέμμα κάτι του θύμισε αλλά βιαζόταν, δεν προλάβαινε να θυμηθεί.

Μπαίνοντας στο δωμάτιο του, στην φοιτητική εστία, o Έστ είδε ότι τον περίμενε ένα μικρό δέμα, δεμένο με σκοινί. Πήρε βιαστικά τον χαρτοκόπτη και το έσκισε και από μέσα ξε-χύθηκαν οι μνήμες. Φωτογραφίες με τον παππού του, μολύ-βια, γόμες, ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο και ένα γράμμα γραμ-μένο με μολύβι. Ήταν από τον παππού του. Ζούσε εξόριστος σε ψυχιατρική κλινική, έξω από την επικράτεια της RAH, (Ρα). RAH (Ρα) λεγόταν και η περιφέρεια στην οποία ζούσε αλλά και το τεράστιο διοικητήριο της εξουσίας. Έπιασε τις γόμες και τα μολύβια και θυμήθηκε τα λόγια του παππού του

- Η γραφή είναι συγκίνηση και αυτή την συγκίνηση θα την χάσει η γενιά σου.

Και βέβαια ο παππούς δικαιώθηκε αφού ο εγγονός του έμαθε να γράφει σε πλήκτρα και να διαβάζει σε γυάλινες οθόνες.

«Αγαπημένε μου εγγονέ Έστ, Σε χαιρετώ από την εξορία μου, δεν μπόρεσα να σε δω φοι-τητή ούτε θα προλάβω να σε καμαρώσω πτυχιούχο μηχα-νικό, είναι σίγουρο ότι σε λίγο φεύγω από την ζωή και θα το μάθεις βέβαια. Γνωρίζεις ότι είμαι έγκλειστος- εξόρι-στος εδώ και δέκα πέντε χρόνια σε θεραπευτήριο ορθολο-γιστικής επαναφοράς, μην ανησυχείς δεν τα κατάφεραν. Είσαι η μόνη μου ελπίδα για να μείνει ζωντανή η φλόγα της αλήθειας. Είναι η ώρα για να μάθεις μερικές αλήθειες. Πρώτα από όλα το όνομα σου είναι αναγραμματισμός του Τσε, αγαπημέ-νος μου ήρωας και επαναστάτης από τα φοιτητικά μου χρό-νια. Όλοι με είπαν γεροπαράξενο και ότι άρχισα να τα χάνω όταν φορτώθηκα στους γονείς σου να είμαι και παππούς και νονός. Φαντάσου τι έγινε όταν φώναξα και αυτό το όνομα μέσα στην εκκλησία. Η επιμονή μου αυτή ήταν και ένα από τα πρώτα επιχειρήματα τους για τον εγκλεισμό σε ψυχιατρι-κή εξορία. Αγαπημένε μου εγγονέ Έστ η RAH είναι μια μεγάλη απά-τη…».

Ο νεαρός φοιτητής ένοιωσε κάτι απειλητικό στην

R.epublic A.partment H.ouseR.A.H. - R.A.H (ρα - ρα ) - Ζητώ - Ζητώ

Σημείωμα της ΣύνταξηςΕπίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων

Εργοθεραπευτών

διοικητικο ςυμΒουλιο

Προέδρος: . . . . . . . . . . . . . . κέραμιώτου κυριακηαντιΠροέδρος: . . . . . . . . . . . . . κουλουμΠη μαριαγέν. γραμματέας: . . . . . . . . . καραμΠέτςου μαιρη ταμιας: . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΖώγραΦου Φώτέινη έιδικος γραμματέας: . . . . . . . . . . κανταρτΖη ςαρα μέλη: . . . . καγιας ςέργιος, καγκιλέρης Παναγιώτης

ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτώνΑκαδημίας 91-93, 106 77 Αθήνα

Tηλ./Fax: 210 3228979

HELLENIC ASSOCIATION OF ERGOTHERAPISTS91-93 Akadimias str., 106 77 Athens

Tel./ Fax: 210 3228979

Site: www.ergotherapists.grE-mail: info@ergothepists.gr

ι δ ι ο κ τ η ς ι α : ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτών

Y Π έ υ Θ υ ν ο ς υ λ η ς :ςυλλογος έλληνών έργοΘέραΠέυτών

Π α ρ α γ ώ γ η & έ κ τ υ Π ώ ς η :έλένη ρωμαίου & ςια έέ

ςυντακτικη έΠιτροΠη

ανδρέοΠουλος Φώτηςέλένα δέςΠοινα

ΖαΧαρακη ΧρυςουλακαΠέτανιος Βαςιληςκέραμιώτου κυριακημαρουλακης γιώργος

ςΠυρου γιώργος

έΠιςτημονικη έΠιτροΠη

αλέΞανδρου ςταυροςκέραμιώτου κυριακη

κουλουμΠη μαριαμοροΖινη μαριανναςκαλτςη ΠολυΞένη

τςιΠρα ιώαννα

7 4

ατμόσφαιρα και κοίταξε συνωμοτικά αν τον παρακολουθεί κανείς, αν και ήταν μόνος του στο δωμάτιο, έγειρε και το γράμμα σα να έκρυβε το κείμενο μέσα στην παλάμη του.

«Ναι αγαπημένε μου εγγονέ, η RAH δεν είναι η σωτη-ρία μας αλλά η καταστροφή μας και η καταστροφή σας. Η Republic Apartment House η «Πολυκατοικία των Αντιπρο-σώπων» είναι μια επικίνδυνη εξουσία. Θεωρητικά κάτω από το μεγάλο γυάλινο πύργο της εξουσία βρίσκεται το μεγάλο εργοστάσιο της αφαλάτωσης. Αυτό που παίρνει το νερό από την θάλασσα το καθαρίζει και το στέλνει στις μεγάλες δεξα-μενές στο βουνό. Και έτσι με το τεράστιο έργο που πρόσφεραν κάτω από το γυάλινο πύργο τους έκαναν την έρημο που είχε καταντήσει η πατρίδα μας μια εύφορη τεράστια κοιλάδα και φτιάχτηκαν γύρω από την εξουσία του γυάλινου πύργου πό-λεις και χωριά…»

- Μάλλον ο παππούς θα τα είχε χάσει όπως μου έλεγαν σκέφθηκε ο νεαρός.

Και το γράμμα συνέχιζε λες και ο παππούς διάβαζε τις σκέψεις του.

«…Αγαπημένε μου εγγονέ διαβάζοντας αυτό το γράμμα, φαντάζομαι ότι θα σκέφτεσαι ότι είμαι διαταραγμένος και κα-λώς με είχαν στην εξορία. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα, στην RAH υπάρχει όπως ξέρεις και το γνωστό «ρετιρέ» από εκεί γίνεται ο έλεγχος του νερού. Κάθε τέσσερα χρόνια ψη-φίζοντας και φωνάζοντας RAH RAH (ΡΑ – ΡΑ ) που στα αγγλι-κά σημαίνει (Ζήτω Ζήτω) ή αφήναμε την ίδια ομάδα διαχει-ριστών στο ρετιρέ ή την αλλάζαμε. Δυστυχώς όμως δεν εί-ναι έτσι τα πράγματα. Όταν οι διαχειριστές του γυάλινου πύρ-γου της εξουσίας επέβαλλαν πολύ μεγάλη φορολογία λόγω της ξηρασίας και ξεκίνησαν το μεγάλο έργο της αφαλάτω-σης. Ένας από τους έντεκα μηχανικούς για το έργο ήμουν και εγώ. Να ψάξουμε να βρούμε τις πηγές του ποταμού τους είπα να βρούμε πρώτα καθαρό νερό και μετά να στραφούμε στην θάλασσα. Τα χρήματα που θα κερδίζουμε από την διαδικασία της αφαλάτωσης θα τα επιστρέψουμε στον λαό για υγεία και παιδεία. Αν δεν θες να χάσεις την δουλειά σου ξεκίνα για την θάλασσα αλλιώς θα πεινάσεις. Αυτό με υποψίασε. Ήμασταν 11 μηχανικοί ο καθένας ήξερε ένα κομμάτι του σχεδίου αλλά κανένας το συνολικό και τι γινόταν. Τα μεζεδάκια της γιαγιάς σου και το ούζο από το νησί με βοήθησαν να μαζέψω τα κομ-μάτια του παζλ και να φτιάξω κομμάτι, κομμάτι το χάρτη που σου στέλνω. Έναν έναν τους μάζευα να πιούμε ένα ποτηράκι και με την χαλάρωση του ποτού από κουβέντα σε κουβέντα μάζεψα τις πληροφορίες μου….»

- Ο νεαρός τότε αντιλήφθηκε το χάρτη σχεδιάγραμμα και το μάζεψε γρήγορα προσεκτικά.«Οι μεγάλες δεξαμενές και το εργαστήριο αφαλάτωσης εί-ναι μια απάτη στην κυριολεξία δεν υπάρχουν. Είναι το μεγά-λο κόλπο για να κρατάνε το λαό εξαρτημένο από την ανάγκη του νερού και να επιβάλλουν συνεχώς καινούργιους φόρους για το καλό του. Κάτω από την μεγάλη δεξαμενή είναι η πηγή

του ποταμού, αφαλάτωση δεν γίνεται, πεντακάθαρο νερό έρ-χεται και πεντακάθαρο επιστρέφει εκεί που ανήκει.Οι δεξαμενές είναι η ταφόπλακα του ποταμού. Μας εκβιά-ζουν με την έλλειψη νερού ενώ τέτοιο θέμα δεν υπάρχει, το τρικ της αφαλάτωσης κρατά τον λαό σε καταστολή. Αυτό το ξέρουν όλοι οι διαχειριστές του ρετιρέ είναι ο κοινό μυστικό τους για να διατηρούνται και να εναλλάσσονται στην εξουσία. Βρήκα το δρόμο για το ποτάμι αλλά δεν πρόλαβα να το φα-νερώσω πουθενά με πρόλαβε η εξορία μάλλον με παρακο-λουθούσαν. Σου αφήνω το σχεδιάγραμμα για το δρόμο προς το ποτάμι τις πηγές. Μάθε να ζεις αληθινά και να υπερασπίζεσαι την αλήθεια. Θα μάθεις νέα μου σύντομα.»

Νέα του εξόριστου παππού του έμαθε πολύ σύντομα. Το απόγευμα, πίνοντας τον καφέ του στη κεντρική πλατεία. Είδε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων τον παππούλη που συνάντησε στην κεντρική είσοδο της εστίας να έχει το ίδιο διαπεραστικό βλέμμα στα μάτια και ένα μικρός ειρωνικό χαμόγελο στα νε-κρά του χείλη, ήταν ο παππούς του νεκρός πια !!!

- Παράφρων επιστήμονας προσπάθησε να ανατινάξει την μεγάλη δεξαμενή νερού. Με κόκκινη μπογιά έγραψε στον τοίχο « Το ποτάμι μας ανήκει Hasta la victoria siempre» Έπεσε νεκρός από τις σφαίρες των φρουρών. Τα εκρηκτικά υλικά τα είχε μέσα στην μαγκούρα του.

Ο νεαρός βούρκωσε, έβαλε το χέρι του στην μεγάλη τσέ-πη να βρει χαρτομάντιλο αλλά ψηλάφισε τον χάρτη του παπ-πού. Ένα μικρό ειρωνικό χαμόγελο ζωγραφίστηκε στο πρό-σωπο του ίδιο με αυτό του παππού του και στέγνωσαν τα μά-τια του.

Οι θαμώνες της πλατείας μετά το ευχάριστο νέο άρχισαν να φωνάζουν RAH, RAH (ρα – ρα ) Ζήτω – Ζήτω.

- Πάλι οι παλιές ιστορίες για το ποτάμι και την αυτοδυνα-μία μας και την ανεξαρτησία μας. Παραλίγο να μας καταστρέ-ψει ο παλιόγερος. Είπε κάποιος.

Ο Έστ με μια άγρια υπερηφάνεια και χαϊδεύοντας στην εσωτερική τσέπη το χάρτη του παππού για το δρόμο προς το ποτάμι έφυγε περήφανος από την πλατεία.

* Η ιστορία είναι φανταστική. Αλλά έχει άμεση σχέση με την πολιτική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Το ποτά-μι υπάρχει και μας ανήκει. Αλλά ο δρόμος προς την πηγή του είναι ανηφορικός και ξεχάσαμε ή δεν θέλουμε να θυμόμα-στε που είναι !!! Το χειρότερο από όλα μας έπεισαν για την αφαλάτωση και την Πολυκατοικία των Αντιπροσώπων !!! Ας ψάξουμε και στις τσέπες των νεανικών μας ρούχων μπορεί να υπάρχει κανένας χάρτης από τον συλλογικό και ατομικό παππού του καθενός μας:!!!

Σημείωμα της Σύνταξης

Βαςιλης καΠέτανιος Εργοθεραπευτής Εμψυχωτής M.Sc. Neuropsychology

7 5

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

2010, (43):75-83

ΠέριληΨη

Τα προγράμματα Ορθοστάτησης με τη χρήση του Ορθοστάτη, αποτε-

λούν σήμερα σημαντικό κομμάτι της θεραπευτικής παρέμβασης παι-

διών με Εγκεφαλική παράλυση.

Τα τελευταία χρόνια έχει πληθύνει η επιστημονική αρθρογραφία για

την αναγκαιότητα αυτού του είδους της παρέμβασης και ο φυσιοθερα-

πευτής που ασχολείται με την αποκατάσταση αυτών των παιδιών πρέ-

πει να την γνωρίζει.

Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη:

Το πρώτο μέρος αναφέρεται στον θεραπευτικό τρόπο παρέμβασης του

Ορθοστάτη στην αισθητικοκινητική, ψυχολογική και κοινωνική ανά-

πτυξη του παιδιού, καθώς και τη βοήθεια που προσφέρει στη λειτουρ-

γία βασικών συστημάτων.

Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στα κριτήρια επιλογής και τον τρόπο

χρήσης του Ορθοστάτη, ενώ στο τέλος καταγράφονται τα συμπεράσμα-

τα αυτής της επιστημονικής ανασκόπησης.

Λέξεις κλειδιά: Ορθοστάτης, Ορθοστάτηση, Εγκεφαλική Παράλυση

έις αγώγη

Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα τη φυσιολογικής αισθητικοκινη-

τικής ανάπτυξης, ένα παιδί καταφέρνει να ορθοστατίσει στο 4ο τρίμη-

νο της ζωής του και σταδιακά αφού ολοκληρωθεί αυτή η λειτουργία,

καταφέρνει να ανεξαρτητοποιηθεί όσον αφορά την μετακίνηση του 1-3.

Αυτή η ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση υπάρχει σε κάθε άνθρωπο και

σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρίσκεται, αποτελεί σκοπό ζωής.

Τα παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση λόγω της νευρολογι-

κής τους ατέλειας και δυσλειτουργίας, καθυστερούν να σταθούν

Πρέκας έυαγγέλος1 ςταματιαδης Πέτρος2

1Φυσιοθεραπευτής NDT, Γενικό Νοσοκομείο Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Διευθ. Αλληλογραφίας: Δημάρχου Γεωργιάδου 78 Βόλος Τ.Κ 38333, Τηλ. 6945811160 E-Mail: prekas.evangelos@yahoo.com2Φυσιοθεραπευτής NDT, Γενικό Νοσοκομείο Λιβαδειάς

ορθοστάτες και εγκεφαλική παράλυση. μια προσέγγιση βασισμένη σε επιστημονικές αποδείξεις.

7 6

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

όρθια και να μετακινηθούν και όταν το καταφέρ-

νουν, το κάνουν με παθολογικό τρόπο. Μερικά

παιδιά βέβαια λόγω της μορφής και έκτασης της

βλάβης που έχουν, δεν καταφέρνουν να σταθούν

όρθια και να περπατήσουν ποτέ 1,3.

Η ανεξάρτητη και όσον το δυνατόν ποιοτική όρ-

θια στάση, πρέπει να αποτελεί βασικό στόχο στο θε-

ραπευτικό πρόγραμμα ενός παιδιού με Εγκεφαλική

Παράλυση και ο θεραπευτής τους πρέπει να γνωρί-

ζει μέσω της φυσιολογικής αισθητικοκινητικής ανά-

πτυξης πώς να τον επιτύχει 1,2.

Στις μέρες μας, για την επίτευξη της όρθιας θέσης,

η τεχνολογία και η επιστήμη της μηχανικής έχουν κατα-

σκευάσει διάφορα μέσα ώστε να διευκολύνουν το έργο

των θεραπευτών, χωρίς όμως να το αντικαθιστούν.

Το πιο σημαντικό μέσο από αυτά είναι ο Ορθοστάτης.

ΘέραΠέυτικη ΠαρέμΒαςη του ορΘοςτατη

Η μη φυσιολογική αισθητικοκινητική ανάπτυξη

στα παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση, συνήθως εκ-

δηλώνεται με υπερβολική αντανακλαστική συμπε-

ριφορά και με ταυτόχρονη απουσία ποικιλίας κινήσε-

ων και αντιδράσεων1,2,4 .

Σε φυσιολογικές καταστάσεις τα αντανακλαστι-

κά μπορούν να θεωρηθούν ως το “κινητικό αλφα-

βητάρι” με το οποίο γεννιόμαστε και προετοιμάζουν

το έδαφος για την περαιτέρω ανάπτυξη κινητικού

ελέγχου. Καθώς αναπτύσσεται ο φλοιώδης έλεγ-

χος, οι πρωτογενείς αυτές αντιδράσεις αναχαιτίζο-

νται, δεν εξαφανίζονται, αλλά μετά από εκλεκτι-

κή αναχαίτιση παραμένουν σαν βάση και συμμετέ-

χουν μερικώς στις πιο πολύπλοκες και ώριμές κι-

νήσεις 1,2,4.

Σε βλάβες του Κ.Ν.Σ εκδηλώνεται απουσία ικα-

νότητας ανασταλτικού ελέγχου με αποτέλεσμα τα

πρωτογενή αντανακλαστικά να παραμένουν,δεν

αναχαιτίζονται, δεν τροποποιούνται, κυριαρχούν στε-

ρεότυπα μαζικά συνεργικά πρότυπα κίνησης (κάμ-

ψης και έκτασης), έχουμε απουσία αντιδράσεων

προσανατολισμού, ισορροπίας και αδυναμία επιλε-

κτικής μεμονωμένης κίνησης 1,2,4.

Ο περιορισμός της κινητικότητας, λόγω βλάβης

του Κ.Ν.Σ. επηρεάζει την αλληλεπίδραση του παι-

διού με το περιβάλλον, που είναι απαραίτητη για την

ανάπτυξη των αντιληπτικών, γνωστικών εμπειριών

του παιδιού, την νοητική και ψυχοκοινωνική του εξέ-

λιξη 1,2,4

Η ελλιπής ανάπτυξη του Στασικού Ελέγχου, του

κινητικού συντονισμού και μία σειρά από διάφο-

ρα μυοσκελετικά προβλήματα που δημιουργούνται,

επηρεάζουν σημαντικά την Όρθια Στάση και οδηγούν

σε φτωχή Στασική Ευθυγράμμιση 1,2,4.

Προγράμματα Ορθοστάτησης με τη χρήση Ορθο-

στάτη, αποτελούν σήμερα σημαντικό κομμάτι στη θε-

ραπευτική παρέμβαση παιδιών με Εγκεφαλική Πα-

ράλυση 1-2.

Στην Σπαστική μορφή Εγκεφαλικής Παράλυσης,

που είναι και η συχνότερη, ο ορθοστάτης βοηθάει

στην μείωση της υπερτονίας έως και 12 ώρες 5-7. Η

παρουσία της τελευταίας είναι έντονη στην περιοχή

του αυχένα, ωμική ζώνη, στα άκρα και στο σύνολο

των μυϊκών ομάδων πάνω από τη λεκάνη 1,2. Ταυτό-

χρονα με την μείωση της υπερτονίας το παιδί παίρ-

νει την αισθητικοκινητική εμπειρία της φυσιολογικής

Όρθιας στάσης και αυξάνεται ο τόνος του κορμού που

είναι υποτονικός σε όλες τις μορφές τις Εγκεφαλικής

Παράλυσης 1,2.

Σε μορφές Εγκεφαλικής Παράλυσης που έχου-

με βλάβη στα Βασικά Γάγγλια, Παρεγκεφαλίδα, παι-

διά χαμηλού μυϊκού τόνου(floppy), η δυνατότητα

συν-σύσπασης που δίνει η αντιβαρική Όρθια θέση,

με την βοήθεια του Ορθοστάτη είναι σημαντική 1,8.

Έχει βρεθεί ότι η Ορθοστάτηση βοηθάει την αύξηση

του τόνου και της δύναμης των Αντιβαρικών μυών

του κορμού(μυς στάσης), πράγμα που είναι και το

ζητούμενο σε μορφές Εγκεφαλικής Παράλυσης που

δεν έχουμε διαρκή Στασικό έλεγχο και έλλειψη κε-

ντρικής σταθερότητας 1,8.

Η χρήση του Ορθοστάτη διευκολύνει την ανάπτυ-

ξη αντιδράσεων Προσανατολισμού από Όρθια θέση,

αφού βοηθάει την φυσιολογική θέση της κεφαλής

στο χώρο(κάθετη) και την αρμονική προσαρμογή

7 7

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

της με το υπόλοιπο σώμα 1. Διευκολύνει τον έλεγχο

της κεφαλής, και ενεργοποιεί την ενστικτώδη ανά-

γκη του παιδιού από Όρθια θέση να δει, να παρατη-

ρήσει και να περιεργαστεί (οπτικοκινητικός συντονι-

σμός) τα αντικείμενα και τα πρόσωπα του περιβάλ-

λοντος του 1,2.

Τα παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση που δεν

περπατούν ή περπατούν πολύ λίγο, παρουσιάζουν

σοβαρό πρόβλημα οστεοπενίας3, 9-11. Έχει βρεθεί ότι

έχουν το ½ της οστικής πυκνότητας σε σύγκριση με

τα φυσιολογικά παιδιά και διατρέχουν σοβαρό κίν-

δυνο καταγμάτων ακόμα και με μικρό τραυματι-

σμό12,13. Η χρήση του Ορθοστάτη, μέσω της φόρτισης

που παρέχει η Όρθια θέση, βοηθά σημαντικά στην

ανάπτυξη και διαμόρφωση των οστών 14,15.

Οι δυσκαμψίες - παραμορφώσεις βασικών αρ-

θρώσεων, αποτελούν για τα παιδιά με Εγκεφαλική

Παράλυση ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα1,3,16,17. Απο-

τελεί χαρακτηριστικό φαινόμενο των Σπαστικών παι-

διών, χάρη στην έντονη παρουσία των παθολογικών

προτύπων, των εξαρτημένων αντιδράσεων και της

μειωμένης κινητικότητας που παρουσιάζουν 1,3,16,17.

Εξίσου σημαντικά μυοσκελετικά προβλήματα πα-

ρουσιάζουν όμως και Εξωπυραμιδικές μορφές Εγκε-

φαλικής βλάβης, όπως είναι η Αθέτωση με Δυστονί-

α(τονικοί σπασμοί), όπου έχουμε μεγάλες και από-

τομες αλλαγές του μυϊκού τόνου 1,3,16,17. Αρθρώσεις

όπως τα ισχία, γόνατα, πέλματα, αγκώνες, και σπον-

δυλική στήλη(σκολίωση, κύφωση), προσβάλλονται

περισσότερο 1,3,16,17. Η συχνή και σωστή χρήση του Ορ-

θοστάτη, χάρις την σωστή ευθυγράμμιση του σώματος

που παρέχει από όρθια θέση μειώνει τις παραμορφώ-

σεις των αρθρώσεων, σπονδυλικής στήλης και διατη-

ρεί την ελαστικότητα των μαλακών μορίων 1,5-7,18.

Τα παιδιά που δεν μπορούν να κατακτήσουν την

Όρθια θέση ή αυτά που δεν την αποκτούν σωστά(φτωχή

Ευθυγράμμιση), έχουν μειωμένη ικανότητα Αντίλη-

ψης 1.

Η ανάπτυξη της Αντίληψη του παιδιού επηρεά-

ζει άμεσα την κινητική του ανάπτυξη και επηρεάζε-

ται από αυτή 1,19,4. Η κατάκτηση της Όρθιας θέσης

με την βοήθεια του Ορθοστάτη, σε αυτόν τον τομέα

είναι σημαντική.

Η διαδικασία της υποδοχής, οργάνωσης, επεξερ-

γασίας και σύνθεσης αισθητικών ερεθισμάτων (αι-

θουσιαία, απτικά, ιδιοδεκτικά, οπτικά), από αυτή

την θέση, βοηθάει το παιδί να αναπτύξει καλύτερα

την Κιναισθησία, την Αντίληψη του Χώρου, την Οπτι-

κο-Χωρική Αντίληψη, την Οπτικο-Ακουστική Αντίλη-

ψη και την Αντίληψης σχήματος & μεγέθους1,19.

Τα παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση αντιμετω-

πίζουν επίσης μία σειρά από προβλήματα, που αφο-

ρούν τις βασικές ζωτικές λειτουργίες3. Η αδυναμία

των παιδιών αυτών να σταθούν όρθια,κάνει τα προ-

βλήματα αυτά ακόμη πιο δύσκολα.

Η διαταραχή του μυϊκού τόνου, δημιουργεί προ-

βλήματα στην λειτουργία της κύστης, που έχει σαν

αποτέλεσμα την κατακράτηση ούρων και δημιουργία

λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος3,18.

Το ίδιο συμβαίνει με την λειτουργία του ανα-

πνευστικού συστήματος. Ο μη φυσιολογικός τόνος

των μυών της αναπνοής, εμποδίζει τον σωστό αερι-

σμό του πνευμονικού ιστού αλλά και την απόχρεμ-

ψη. Αυτή η κατάσταση ενισχύεται όταν συνυπάρχουν

σοβαρά προβλήματα σπονδυλικής στήλης (σκολί-

ωση) και άλλων παραμορφώσεων που την επηρε-

άζουν. Προβλήματα λοιμώξεων του αναπνευστικού

είναι συχνά σε αυτά τα παιδιά3,20.

Προβλήματα επίσης υπάρχουν και στην λειτουργία

του πεπτικού συστήματος με δυσκολία στην πέψη και

στην κινητικότητα του εντέρου (δυσκοιλιότητα)3,21.

Η κατάκτηση της Όρθιας θέσης με την βοήθεια του

Ορθοστάτη βοηθάει στην λειτουργία της κύστης και

μειώνει το ποσοστό λοιμώξεων18.

Βελτιώνει τον τόνο των αναπνευστικών μυών,

αυξάνει την ικανότητα έκπτυξης του θώρακα, μειώ-

νει τα προβλήματα της σπονδυλικής στήλης και βελ-

τιώνει την αιμάτωση του πνευμονικού ιστού20.

Επίσης μέσω της βαρύτητας βοηθά την λειτουργία

της πέψης και την κινητικότητα του εντέρου21.

Προβλήματα λόγου (δυσαρθρία) και σίτισης εί-

ναι στενά συνδεδεμένα με αυτά τα παιδιά. Ο μη

7 8

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

φυσιολογικός τόνος, η κακή ευθυγράμμιση του σώ-

ματος, ο κακός έλεγχος κεφαλής, η κακή αναπνοή

και οι παρουσία αντανακλαστικών (πχ θηλασμού)

δημιουργούν προβλήματα στην επικοινωνία και στην

αισθητικό-κινητική λειτουργία του στόματος22. Τα παι-

διά πάνω στον Ορθοστάτη μπορούν να αναπτύξουν πιο

εύκολα μορφές επικοινωνίας (κλάμα, γέλιο, ομιλία)

και πιο φυσιολογικό τρόπο σίτισης22.

Τέλος η συχνή και τακτική χρήση του Ορθοστάτη

συμβάλει θετικά στην ψυχολογική κατάσταση του παι-

διού αφού βελτιώνει την αυτοπεποίθησή του, την κοι-

νωνικότητά του και διευκολύνει την αλληλεπίδραση

του με το περιβάλλον1,23,24.

Η συμμετοχή στο παιχνίδι, σε μερικά παιδιά κατά

την διάρκεια της θεραπευτικής παρέμβασης με

Ορθοστάτη μπορεί να είναι εφικτή (εικ. 1)1. Το παιχνί-

δι αποτελεί το πρώτο στάδιο μάθησης και δημιουργι-

κής απασχόλησης για κάθε παιδί. Βοηθά να εξερευνά

το σώμα του, αποκτά εμπειρίες, καλλιεργεί την μνήμη

και την παρατηρητικότητα του25.

έΠιλογη και τροΠος Χρηςης

του ορΘοςτατη

Ο ρόλος του φυσιοθεραπευτή στην επιλογή και στον

τρόπο χρήσης του Ορθοστάτη, μέσα στην θεραπευτική

ομάδα είναι καθοριστικός .

Εικ. 1: Το παιδί μπορεί να συμμετέχει στο παιχνίδι με την βοήθεια του Ορθοστάτη

7 9

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Όλοι οι Ορθοστάτες δεν είναι κατάλληλοι για όλα τα

παιδιά . Κάθε παιδί αποτελεί μία ξεχωριστή οντότητα,

με δικές του εξατομικευμένες ανάγκες και θα πρέπει

να προσεγγίζεται ξεχωριστά .

Υπάρχουν τέσσερα είδη Ορθοστάτη:

- Ύπτιος (εικ. 2)

- Πρηνής (εικ. 3)

- Δυναμικός (εικ. 4)

- Κάθετος (εικ. 5)

Τα παιδιά που έχουν καλό κινητικό έλεγχο κεφα-

λής και ωμική ζώνης θα πρέπει να θεωρούνται κατάλ-

ληλα για πρυνή Ορθοστάτη1 .

Αν ο έλεγχος κεφαλής, κορμού είναι φτωχός,

υπάρχει ανάγκη κατάλληλης υποστήριξης του παιδιού

και θα πρέπει να θεωρείται κατάλληλος ο ύπτιος Ορ-

θοστάτης 1 .

Σε παιδιά που έχουν καλό έλεγχο κεφαλής , ωμι-

κής ζώνης και το ζητούμενο εκτός των άλλων είναι η

ανεξάρτητη μετακίνηση τους, η εξερεύνηση του περι-

βάλλοντος και η συμμετοχή τους σε διάφορες δραστη-

ριότητες (πχ. παιχνίδι), θεωρείται κατάλληλος ο δυνα-

μικός Ορθοστάτης 1,23,24 .

Ο κάθετος Ορθοστάτης χρησιμοποιείται πιο σπά-

νια σήμερα, καθώς μειονεκτεί σε σχέση με τους υπό-

λοιπους 1 .

Υπάρχουν δυναμικοί Ορθοστάτες που δίνεται η δυ-

νατότητα στα παιδιά για ασκήσεις(κλειστής αλυσίδας)

με σκοπό την εναλλαγή από την καθιστή στην όρθια

θέση (sit to stand) (εικ.6) . Αυτές οι ασκήσεις έχει βρε-

θεί, ότι μειώνουν την σπαστικότητα, αυξάνουν την οστι-

κή πυκνότητα και βελτιώνουν την λειτουργικότητα των

κάτω άκρων 26,27 .

Όποιον Ορθοστάτη προτείνει ο θεραπευτής, θα

πρέπει να εξασφαλίζει τις εξής παραμέτρους :

Α) Κατάλληλο αριθμό ρυθμίσεων για τις ανά-

γκες του κάθε παιδιού(στήριγμα θώρακος, στήριγ-

μα λεκάνης, στηρίγματα γονάτων, υποπόδια, τραπε-

ζάκι Εργοθεραπείας, προσκέφαλο, πλευρικά στη-

ρίγματα κορμού-λεκάνης, προστατευτικό θώρακος,

Εικ. 2: Ύπτιος Ορθοστάτης

Εικ. 3: Πρηνής Ορθοστάτης

Εικ. 4: Δυναμικός Ορθοστάτης

Εικ. 5: Κάθετος Ορθοστάτης

Εικ. 6: Δυναμικός Ορθοστάτηςμε την δυνατότητα ασκήσεων κλειστής αλυσίδας

8 0

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

προστατευτικό γονάτων, ειδικοί ιμάντες για επι-

πλέον υποστήριξη ).

Β) Να προσφέρουν την δυνατότητα εύκολης τοπο-

θέτησης του παιδιού.

Γ) Δυνατότητα εύκολης ρύθμισης του Ορθοστάτη

ακόμα και από τους γονείς .

Η χρήση του Ορθοστάτη αρχίζει στην ηλικία των 12-

16 μηνών σε παιδιά που δεν έχουν δυνατότητα Ορθο-

στάτησης και βάδισης 28,29 .

Μεγάλη σημασία έχει η σωστή τοποθέτηση του παι-

διού πάνω στον Ορθοστάτη . Το σώμα θα πρέπει να έχει

την σωστή Ευθυγράμμιση που απαιτείται. Αυτό προϋ-

ποθέτει σωστή επιλογή Ορθοστάτη και σωστή εκπαί-

δευση των γονέων, γεγονός που υποβαθμίζεται πολ-

λές φορές .

Όσο βελτιώνεται η δυνατότητα φόρτισης των κάτω

άκρων, ο Ορθοστάτης θα πρέπει να ρυθμίζεται σε σχε-

δόν κατακόρυφη θέση . Η θέση αυτή επιτρέπει φόρτιση

που φτάνει το 70-75% του βάρους του σώματος 30,31.

Το πρόγραμμα Ορθοστάτησης που προτείνεται συ-

νήθως έχει διάρκεια 45 λεπτών, 2-3 φορές την ημέ-

ρα, 4-5 φορές την εβδομάδα 28 . Αυτό αλλάζει, όταν ο

στόχος της Ορθοστάτησης είναι η αύξηση της οστικής

πυκνότητας και η ανάπτυξη των οστών . Η διάρκεια

του προγράμματος φτάνει τα 60 λεπτά, 4-5 φορές την

εβδομάδα και η φόρτιση να φτάνει το 70-75% του βά-

ρους του σώματος 28 .

Η οικογένεια, αποτελώντας το άμεσο περιβάλλον

του παιδιού, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία

του προγράμματος Ορθοστάτησης με Ορθοστάτη1 .

Προτεραιότητα του θεραπευτή είναι να βοηθήσει

τους γονείς να καταλάβουν τη σημασία αυτής της θε-

ραπευτικής παρέμβασης, να τους μάθει να την εφαρ-

μόζουν σωστά και να συμμετέχουν ενεργά . Αυτό το τε-

λευταίο έχει να κάνει με την ποιότητα των κινήτρων

που μπορεί να παρέχει η οικογένεια κατά την διάρκεια

της θεραπείας1. Η ώρα του φαγητού, στιγμές προσωπι-

κής υγιεινής(πχ πλύσιμο προσώπου, δοντιών), παιχνί-

δι και γενικά στιγμές φροντίδας του παιδιού κατά την

Ορθοστάτηση, εξασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες

ομαλής αισθητικοκινητικής ανάπτυξης1,22 .

ςυμΠέραςματα

Συμπερασματικά, σε πρόγραμμα Ορθοστάτησης με

την χρήση του Ορθοστάτη συμμετέχουν παιδιά που δεν

μπορούν να Ορθοστατήσουν και να βαδίσουν ή όταν το

καταφέρνουν δεν το κάνουν σωστά . Η σωστή και πιστή

εφαρμογή του, τόσο από την θεραπευτική ομάδα όσο και

από τους γονείς, κάνουν αυτό το μηχανικό μέσο, κομμάτι

της αποκατάστασης με σημαντικές παρεμβάσεις.

Βελτιώνει την αισθητικοκινητική, ψυχολογική και

κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και συμβάλει στην

ομαλή λειτουργία βασικών συστημάτων, που παρου-

σιάζουν πρόβλημα σε αυτά τα παιδιά .

Ο φυσιοθεραπευτής σε συνεργασία με τα άλλα

μέλη της θεραπευτικής ομάδας προτείνει τον κατάλ-

ληλο Ορθοστάτη για κάθε παιδί, σύμφωνα με τις δυνα-

τότητες και τις ανάγκες του .Η εκπαίδευση των γονέων

πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τον θεραπευτή,

γιατί συμβάλλει στην επιτυχία του προγράμματος Ορ-

θοστάτησης .

Standers and cerebral palsy. An approach based

on scientific evidence.

Prekas V, Stamatiadis P

ABSTRAC T

The standing programs using the stander are now

an important part of the therapeutic intervention of

children with cerebral palsy.

In recent years it has prosper scientific articles on

the need for this type of intervention and the thera-

pist who deals with the rehabilitation of these children

need to know.

The work consists of two parts:

The first part refers to the intervention of the

stander in the sensorimotor, emotional and social de-

velopment of children, and the assistance offered in

the functioning of key systems.

The second part refers to the selection criteria and

how to use the stander, and at the end, the conclusions

of this scientific review.

Key Words : stander, standing, cerebral palsy

8 1

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

ΕυχΑΡιΣΤΟυΜΕ ΤΗΝ ΒιΒΛιΟΘΗΚΟΝΟΜΟ ΤΟυ ΓΕΝιΚΟυ

ΝΟΣΟΚΟΜΕιΟυ ΒΟΛΟυ «ΑχιΛΛΟΠΟυΛΕιΟ» ΓΕωΡΓΑΝΤΑ ΑΝΝΑ ΓιΑ

ΤΗΝ ΒΟΗΘΕιΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΣυΓΚΕΚΡιΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣιΑ.

ΒιΒλιογραΦικές ΠαραΠομΠές:1. Γεωργιάδου, Α & Κάνδραλη, Ι. Σημειώσεις βασικών αρχών

Νευροεξελικτικής Αγωγής /Bobath . Κοζάνη : Ελληνική

Εταιρεία Νευροεξελικτικής Αγωγής, 2001.

2. Παντελιάδης, Χρ. Π., Συρίγου - Παπαβασιλείου, Α. Διαμα-

ντόπουλος, Ν. «Εγκεφαλική παράλυση Παρελθόν-

Παρόν-Μέλλον». Φυσιολογική αισθητικοκινητική ανά-

πτυξη , Φυσικοθεραπεία στην εγκεφαλική παράλυση.

Γεωργιάδου Α., Μηλιώτη Σ., σελ. 72-106. Θεσσαλονί-

κη: Εκδ. Γιαχούδη-Γιαπούλη 1998 .

3. Συρίγου – Παπαβασιλείου, Α. Σημειώσεις παιδονευρο-

λογίας. Κοζάνη : Ελληνική Εταιρεία Νευροεξελικτικής

Αγωγής, 2001.

4. Ρόσμπογλου, Σ. Στάση -κίνηση -ισορροπία . Κεφ.1, 21-33,

κεφ. 2, 35-36, κεφ. 7, 166-167, κεφ.8, 184-186. Αθήνα:

Εκδόσεις D.K.S., 2008.

5. Pin, T., Dyke, P., Chan, M. . «The effectiveness of passive

stretching in children with cerebral palsy». Dev. Med.

Child. Neurol, 48(10) (2006) : 855-62.

6. Bohannon, RW (1993). «Tilt table standing for reducing spas-

ticity after spinal cord injury». Arch. Phys. Med. Rehabil;

74 (1993): 1121-1122.

7. Tremblay, F., Malouin, F., Richards, CL. Dumas, F. «Effects of

prolonged muscle stretch on reflex and voluntary mus-

cle activations in children with spastic cerebral palsy».

Scand. J. Rehabil. Med. 22 (1990) : 171-180.

8. Nelson, D.L., Schau, E.M. (19. «Effects of a standing table on

work productivity and posture in an adult with develop-

mental disabilities». Work. 9 (1997) : 13-20.

9. Tasdemir, H.A., Buyukavsi, M., Ackay, F., Polat, P., Yildiran, A.,

Karakelleoglu C. «Bone mineral density in children with

cerebral palsy». Pediatr. Int. 43(2) (2001) : 157-60.

10. Palisano, R., Rosenbaum, P., Walter, S., Russell, D., Wood, E.,

Galuppi, B. «Development and reliability of a system to

classify gross motor function in children with cerebral

palsy». Developmental Medicine & Child Neurology. 39

(1997) : 214-223.

11. Stuberg, W.A. . «Bone density changes in nonambulatory

children following discontinuation of passive standing

programs». Proceedings of the Amencan Academy of

Cerebral Palsy and Developmental Medicine Confer-

ence. Louisville : October, 1991.

12. Henderson, R.C., Lark, R.K., Kecskemethy, H.H., Miller,

F., Harcke, H.T., & Bachrach, S.J., «Bisphosphonates

to treat osteopenia in children with quadriplegic

cerebral palsy: a randomized, placebo-controlled

clinical trial». The Journal of Pediatrics 141 (2002):

644-651.

13. Croarkin, E. (2001). «Osteopenia: Implications for physical

therapists managing patients of all ages». PT - Maga-

zine of Physical Therapy 9 (2) (2001) : 80-89.

14. Chad, K.E., Bailey, D.A., McKay, H.A., Zello, G.A., Snyder,

R.E. «The effect of a weight-bearing physical activity

program on bone mineral content and estimated volu-

metric density in children with spastic cerebral palsy».

Journal of Pediatrics 135 (1999) : 115-117.

15. LeVeau, B.F., Bernhardt, D.B. «Developmental biomechan-

ics: effect of forces on the growth, development, and

maintenance of the human body». Phys. Ther. 64

(1984) : 1874-1882.

16. Aronson, D., Zak, P., Lee, C., Bollinger-Lamont, R. «Posterior

transfer of the adductors in children who have cerebral

palsy». J. Bone Joint Surg. 73-A (1991) : 59-65.

17. Renshaw, T.S., Green, N.E., Griffin P.P., Root, L. «Cerebral

palsy, orthopedic management». J. Bone Joint Surg.

77-A (1995) : 1590-1606 .

18. Kaplan, P.E., Roden, W., Gilbert, E., Richards, L., Goldschmidt,

J.W. (1981). «Reduction of hypercalciuria in tetraple-

gia after weight bearing and strengthening exercises».

Paraplegia, 19, 289-293.

19. Τραυλός, Α. Ψυχοκινητική ανάπτυξη παιδιών ηλικίας 2 – 7

χρόνων. Αθήνα : Σαββάλας , 1998.

20. Olney, S.J., Wright, M.J. (1995). Cerebral palsy In: Campbell

S, (Εd). Physical Therapy for Children. Philadelphia,

Pa:WBSaunders Company, 489-523.

21. Hoenig, H., Murphy, T. Galbraith, J. Zolkewitz, M. «A case

study to evaluate a standing table for managing consti-

pation». SCI Nurs. 2 (2001) :74-77.

22. Dore, Blom (2001). Σημειώσεις Λογοθεραπείας βασικών

αρχών Νευροεξελικτική Αγωγή / Bobath . Κοζάνη :

Ελληνική Εταιρεία Νευροεξελικτικής Αγωγής, 2001.

23. Palisano, R.J., Lally, K. « Enhancing fitness, adaptive mo-

tor function and participation of children with cerebral

palsy classified levels IV and V» 2007. <http://www.

canchild.ca/Default.aspx?tabid=2014>

24. Palisano, R.J., Tieman, B.L., Walter, S.D., Bartlett, D.J, Rosen-

baum, P.L., Russell, D., Hanna, S.E. «Effect of environ-

mental setting on mobility methods of children with

8 2

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

cerebral palsy». Developmental Medicine & Child Neu-

rology 45 (2003) : 113-120.

25. Cattanach, Αnn, (Μετάφραση Φωτεινή Μεγαλούδη) . Θεραπεία

μέσω του παιχνιδιού . Αθήνα : Σαββάλας , 2003.

26. Liao, H.F., Liu, Y.C., Liu, W.Y., Lin, Y.T. «Effectiveness

of a loaded sit-to-stand resistance exercise for

children with mild spastic diplegia: a randomized

clinical trial». Arch. Phys. Med. Rehabil. 88 (2007):

25-31.

27. Pin, T.W. «Effectiveness of static weight-bearing exercises

in children with cerebral palsy». Pediatr. Phys. Ther.

Spring 19(1) (2007) : 62-73.

28. Stuberg, W.A. «Considerations related to weight-bearing

programs in children with developmental disabilities».

Physical Therapy. 72 (1992) : 35-40.

29. Gericke, T. (2006). «Postural management for children with

cerebral palsy: consensus statement». Dev. Med. Child

Neurol. 48(4) (2006) : 244.

30. Miedaner, J. «An evaluation of weight bearing forces at vari-

ous angles for children with cerebral palsy». Pediatric

Physical Therapy 2 (1990) : 215.

31. Curtis, L. The Evaluation of Weight Bearing of Children on

Prone, Supine, and Upright Slanders : Thesis. Chapel Hill,

NC: The University of Nonh Carolina at Chapel Hill, 1989.

8 3

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

2010, (45):83-88

ΠέριληΨη

Τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στην επι-

στήμη και την τεχνολογία αλλά και λόγω των αυξημένων απαιτήσεων

για ακαδημαϊκή μάθηση που επιβάλλουν οι σύγχρονές, κυρίως δυ-

τικές, κοινωνίες γίνεται μια σημαντική προσπάθεια από επιστήμονες

της Εκπαίδευσης και της Υγείας για τη μελέτη, την πρόγνωση και την

αποκατάσταση των Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών. Οι συστηματικές

ερευνητικές προσπάθειες για την κατανόηση της αιτιολογίας, της ανα-

πτυξιακής πορείας, της θεραπευτικής αντιμετώπισης και της έκβασης

των μαθησιακών δυσκολιών έχουν ιστορία μόλις 20 με 25 έτη περί-

που. Στο παρών άρθρο θα γίνει μια σύντομη ανασκόπηση της εξελικτι-

κής πορείας των Μαθησιακών Δυσκολιών .

Λέξεις κλειδιά: Μαθησιακές δυσκολίες, Δυσλεξία, ιστορική Αναδρο-

μή, Σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

οριςμος

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος, ο οποίος αναφέ-

ρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με

σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης,

ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων.

Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλει-

τουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Αν και μια μαθησιακή δυ-

σκολία μπορεί να εμφανίζεται μαζί με άλλες μειονεξίες (π.χ. αισθητη-

ριακή βλάβη, νοητική καθυστέρηση, κοινωνικές και συναισθηματικές δι-

αταραχές) ή περιβαλλοντικές επιδράσεις (πολιτισμικές διαφορές, ακα-

τάλληλη διδασκαλία κ.α.), δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των

καταστάσεων ή επιδράσεων’. (Κάκουρος & Μανιαδάκη 2004, Τσιάντης

1988, A.O.T.A. 1991, Case-Smith 2005, Case-Smith, Allen & Pratt 1996,

Connecticut State Department of Education 1999, Pratt & Allen 1989).

ιστορική και εξελικτική πορεία των μαθησιακών δυσκολιών και σύγχρονες θεραπευτικές κατευθύνσεις

Ξηρου Χ. Παναγιώτα

Εργοθεραπεύτρια, «Παιδιατρικό ινστιτούτο» & θεραπευτική ομάδα «Αγωγή του Λόγου»

8 48 48 4

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

ιςτορικη ανα δρομη

Την πορεία των Μαθησιακών Δυσκολιών (σε πολλές

βιβλιογραφίες ταυτίζεται με τον όρο ‘’Δυσλεξία’’) μπο-

ρούμε να την χωρίσουμε χρονολογικά σε 3 περιόδους:

α. Από την Αρχαιότητα μέχρι το 1917

Β. Από το 1917 μέχρι τον Δεύτερο ΠαγκόσμιοΠόλεμο

και

γ. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα.

α΄ Πέριοδος

Πριν ακόμα από τα χρόνια του Ιπποκράτη έχουν

αναφερθεί περιπτώσεις αφασίας με διαταραχές στην

έκφραση και κατανόηση του λόγου. Στο κείμενο του

Ιπποκράτη ‘’ ΠΕΡΙ ΙΕΡΗΣ ΝΟΣΟΥ ‘’ συναντάμε ένα

πρώτο ορισμό της επιστήμης της Νευροψυχολογίας

η οποία, όπως θα αναφέρουμε και παρακάτω, ασχο-

λείται τόσο με την κατανόηση της αιτιολογίας όσο και

με την αποκατάσταση της Δυσλεξίας και των Μαθησι-

ακών Δυσκολιών.

Το 1676 ο J.Schmidt περιγράφει, για πρώτη φορά,

ένα είδος αφασίας όπου σε παράλυση της δεξιάς

πλευράς του σώματος παρατήρησε σε ασθενή δυνα-

τότητα γραφής καθ΄υπαγόρευση αλλά αδυναμία κα-

τανόησης του κειμένου που ο ίδιος έγραψε, αδυνα-

μία στην έκφραση απόψεων και αντικαταστάσεις λέ-

ξεων.

Το 1861, ο Broca ανακαλύπτει την περιοχή του

εγκεφάλου η οποία είναι υπεύθυνη για την λεκτική

έκφραση και δίνει το έναυσμα να ξεκινήσουν έρευ-

νες για να εντοπιστούν οι περιοχές του εγκεφάλου

που ευθύνονται για την γραφή και την ανάγνωση (ει-

κόνα 1 & 2).

Εικ. 1: Οργάνωση των σωματικών, ακουστικών και οπτικών συνειρμικών περιοχών. Σημειώνονται επίσης, η προ-μετωπιαία περιοχή και το πεδίο του λόγου - περιοχή ή έλικα του Broca (Guyton,A. (1990), ‘’Φυσιολογία του ανθρώ-που’’, Αθήνα: ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας).

8 5

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Εικ. 2: Λειτουργικές περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού όπως καθορίζονται με την ηλεκτρική διέγερση κατά τη διάρ-κεια νευροχειρουργικών επεμβάσεων και με τη νευρολογική εξέταση αρρώστων μετά από καταστροφή περιοχών του φλοιού .Σημειώνεται η περιοχή του λόγου ή περιοχή Broca (Guyton,A. (1990), ‘’Φυσιολογία του ανθρώπου’’, Αθήνα: ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας)

Το 1865, ανακαλύπτεται ότι οργανικές βλά-βες στη μεσαία περιοχή του κυρίαρχου εγκεφαλι-κού ημισφαιρίου ευθύνονταν για δυσκολίες στην γλωσσική έκφραση.

Το 1867, ο Ogle χρησιμοποιεί τον όρο «Αγρα-φία» για να την διακρίνει από την Αφασία και να συμπεράνει ότι: οι δυο διαταραχές δεν σχετίζονται μεταξύ τους.

Ο Brastian το 1869, υποστήριξε ότι δυσκολίες στην αναγνωστική ικανότητα οφείλονται σε βλά-βες στην περιοχή Broca.

Το 1877 ο Kussmaul, εισάγει τον όρο «Λε-ξική Τύφλωση»(word blindness) για την περι-γραφή αφασικών ασθενών που είχαν απωλέ-σει μόνο την αναγνωστική τους ικανότητα και

αμέσως μετά ο Berlin εισάγει τον όρο «Δυσλε-ξία» για την ίδια διαταραχή. Ακολουθούν και άλ-λοι επιστήμονες όπως ο Hinshelwood, το1896 και οι Morgan και Kerr την ίδια χρονική περίοδο, οι οποίοι χρησιμοποιούν τον όρο ‘Κληρονομική Λεξι-κή Τύφλωση’ και χωρίς ανατομική απόδειξη απο-δίδουν το πρόβλημα σε ανωμαλίες της γωνιώδους έλικας. Το 1906 ο Jacson χρησιμοποιεί τον όρο ‘Αλεξία’ ενώ ταυτόχρονα οι Γάλλοι συνθέτουν τον όρο ‘Κληρονομική Τυφλολεξία’.

Το 1917 ο Hinshelwood, ταυτόχρονα με την ονο-μασία ‘Σύμφυτη Λεξική Τύφλωση’ υποστηρίζει ότι, αιτία όλων αυτών δεν είναι οργανική εγκεφαλική βλάβη αλλά ανωριμότητα των εγκεφαλικών κέ-ντρων, η λειτουργία των οποίων είναι υπεύθυνη

8 6

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

για την οπτική μνήμη λέξεων και γραμμάτων και εντοπίζεται στην αριστερή γωνιώδη έλικα.

Έτσι, κλείνει η πρώτη περίοδος με πολλές υποθέ-

σεις και προσπάθειες προσέγγισης του θέματος, χωρίς

ωστόσο να υπάρχουν ανατομικά, αποδεικτικά και ερευ-

νητικά στοιχεία (Αγαλιώτης 2000, Δράκος 2002, Θωμα-

ΐδου 1999, Καπετάνιος 1999, Καραπέτσας 1997, Τζου-

ριάδου 1990, Pratt & Allen 1989 ).

Β΄ Πέριοδος

Σταθμό στην μελέτη των δυσκολιών μάθησης

αποτελεί ο Samuel Orton το 1937, ο οποίος με τον

όρο ‘Στρεφοσυμβολία’ κάνει τη πρώτη φαινομενο-

λογική περιγραφή των δυσκολιών ανάγνωσης που

τις αποδίδει σε νευρολογικούς παράγοντες. Η υπό-

θεσή του ήταν ότι, στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαί-

ριο τα γράμματα καταγράφονται ως προς τον προσα-

νατολισμό και τη θέση τους όπως τα αντιλαμβανόμα-

στε οπτικά ενώ στο δεξί καταγράφονται με καθρεπτι-

κό τρόπο. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, οι αριστερό-

χειρες που καταφεύγουν για πληροφόρηση στο δεξί

κυρίαρχο εγκεφαλικό ημισφαίριο λαμβάνουν λαν-

θασμένες πληροφορίες λόγω της καθρεπτικής κα-

ταγραφής. Οι απόψεις του δεν έγιναν δεκτές από τη

ευρύτερη επιστημονική κοινότητα, παρά την λογικο-

φάνειά τους, ωστόσο άνοιξε ο δρόμος για έρευνα και

προβληματισμό και η συμβολή του αυτή οδήγησε το

1949 στην ίδρυση της Εταιρείας Δυσλεξίας η οποία

έφερε το όνομά του. Από τότε ο όρος ‘Δυσλεξία’ άρ-

χισε να χρησιμοποιείται συχνότατα από κλινικούς και

εκπαιδευτικούς και έχει φτάσει στο σημείο να χρησι-

μοποιείται ακόμα και ως συνώνυμος των όρων της

διαταραχής της ανάγνωσης και των Μαθησιακών Δυ-

σκολιών γενικότερα.

Μετά τον Orton, άρχισε να αυξάνει το ενδιαφέρον

για τη μελέτη του φαινομένου των δυσκολιών μάθη-

σης και διατυπώθηκαν ποικίλοι όροι όπως: Ειδική Δυ-

σλεξία, Ειδική Δυσκολία Ανάγνωσης, Λεγασθένεια,

Δυσαριθμησία, Δυσφασία, Δυσγραφία, Δυσορθρογρα-

φία, Ειδική Εξελικτική Διαταραχή, Ειδική Μαθησιακή

Δυσκολία και άλλοι πολλοί.

Το 1930, παρατηρείται ότι τα αγόρια με δυσκολί-

ες μάθησης υπερβαίνουν τα κορίτσια σε ποσοστό 4:1,

περίπου. Το 1937-1943, ο Obredane διαπιστώνει σε

έρευνές του με παιδιά με δυσκολίες μάθησης, συνο-

δά παθολογικά φαινόμενα όπως είναι η ελλιπής αί-

σθηση του χώρου και του χρόνου. Χρησιμοποιεί τον

όρο Dyslecture (Δυσλεξία) για να περιγράψει δυσκο-

λίες στην ανάγνωση χωρίς να υφίστανται αισθητηρια-

κά, κινητικά ή νοητικά ελλείμματα (Ζάχος 2001, Θω-

μαΐδου 1999, Καπετάνιος 1999, Καραπέτσας 1997,

Τζουριάδου 1990, Pratt & Allen 1989).

γ΄ Πέριοδος

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, λόγω των πολ-

λών κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων που συνέβη-

σαν, υπήρξε ορόσημο στην πληρέστερη μελέτη της

παθολογίας και της λειτουργικότητας του εγκεφά-

λου. Έτσι στην σύγχρονη εποχή υπάρχουν 4 κυρίως

κατευθύνσεις όσον αφορά την μελέτη των Μαθησια-

κών Δυσκολιών. Αυτές είναι:

Α. στατιστικές μελέτες

Β. παιδαγωγικές προσεγγίσεις

Γ. ψυχολογική ερμηνεία και αντιμετώπιση

Δ. νευροψυχολογική προσέγγιση

Το 1974, γίνεται η πρώτη προσπάθεια για να

προσδιοριστεί η διαταραχή των Μαθηματικών η

οποία αναφέρεται και ως ‘Αναπτυξιακή Δυσαριθμη-

σία’ (developmental dyscalculia) από τον Kosc. Το

1992, ο Wong διατύπωσε την άποψη ότι οι διαταρα-

χές στην προφορική και γραπτή έκφραση είναι κλι-

νικά σημαντικές αφού πολλές φορές σχετίζονται και

με διαταραχές στην ανάγνωση.

Στην περίοδο αυτή συναντάμε και τον ορισμό

‘Ελάχιστη Εγκεφαλική Δυσλειτουργία’ (minimal brain

damage) η οποία περιλαμβάνει: μικρά νευρολογικά

ευρήματα, ανώμαλο εγκεφαλογράφημα, δυσαρμο-

νία στην κίνηση, δυσδιάκριτες ανεπάρκειες κ.τ.λ..

Από το 1960 και μετά επικρατεί ο όρος ‘Μαθησιακή

Δυσκολία’ ο οποίος στιγματίζει λιγότερο και περι-

λαμβάνει όλες τις διαταραχές (Ζάχος 2001, Θωμαΐ-

δου 1999, Καπετάνιος 1999, Καραπέτσας 1997, Καρ-

8 7

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

τασίδου 2004, Μάρκου 1998, Μπουρσιέ 1986, Νικο-

λάου-Παπαναγιώτου 2001, Ντέιβις 2000, Τζουριά-

δου 1990, Pratt & Allen 1989).

τι γινέται ςημέρα

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες να

αντιμετωπιστούν οι Μαθησιακές Δυσκολίες με φαρ-

μακευτικούς παράγοντες χωρίς προς το παρόν να

υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που τεκμηριώνουν

τη χρήση συγκεκριμένου ή συνδυασμό φαρμακευτι-

κών σκευασμάτων. Αυτό που αντιμετωπίζεται φαρ-

μακευτικά είναι η υπερκινητικότητα που ίσως να συ-

νυπάρχει στα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες ( Κά-

κουρος & Μανιαδιάκη 2004, Καραπέτσας 1997, Μάρ-

κου 1994, Τζουριάδου 1990 ).

Ποικίλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις έχουν κα-

τακλείσει τα τελευταία χρόνια τους παιδαγωγικούς

κύκλους με κύριο σκοπό την οργανωμένη και συ-

στηματική βοήθεια ώστε να μπορέσουν τα παιδιά με

μαθησιακές δυσκολίες να ανταπεξέλθουν στο σχο-

λείο ( Καραντζής 2001, Μάρκου 1994, Μαυρομάτη

1995, Τζουριάδου 1990, Φλωράτου 1994 ).

Τέλος, σύγχρονες νευροψυχολογικές προσεγγί-

σεις αποκατάστασης που αντιμετωπίζουν κυρίως, τα

σημεία νευροψυχολογικής ανωριμότητας των παι-

διών αυτών είναι: 1) η θεωρία και θεραπεία της Αι-

σθητηριακής Ολοκλήρωσης της Dr. Ayres, 2) η τε-

χνική ακουστικο-ψυχοφωνολογικής εξάσκησης του

Tomatis, 3) το θεραπευτικό πρότυπο ισσοροπιών

του Bakker, 4) η νευροψυχολογική θέση του Luria,

5) η θεραπευτική προσέγγιση του R. Davis, 6) η δια-

γνωστική και θεραπευτική μέθοδος βασισμένη στην

οφθαλμοκίνηση του Θ. Παυλίδη και άλλες θερα-

πευτικές προσεγγίσεις τις οποίες ευελπιστούμε να

τις αναλύσουμε σε ένα μελλοντικό άρθρο (Καρα-

πέτσας 1997, Καρτασίδου 2004, Νικολάου & Παπα-

ναγιώτου 2001, A.Ο.Τ.Α. 1991, Bundy, Lane & Murray

2002, Case-Smith 2005, Creek 1990, Kramer &

Hinojosa 1993, Kurtz 2003, Molineux 1993, Neistadt

& Crepeau 1998, Pratt & Allen 1989, Sladyk 2003,

Stein & Roose 2000).

ΒιΒλιογραΦικές αναΦορές

Ξένη βιβλιογραφία:1. American Occupational Therapy Association, (1991), Statement:

Occupational Therapy Provision for Children with Learning

Disabilities and / or Mild to Moderate Perceptual Deficits.

The American Journal of Occupational Therapy, 45.

2. Bundy, A.C., Murray, E.A., (2002), Sensory Integration: A. Jean

Ayres` Theory Revisited, in: Sensory Integration: Theory

and Practice, Bundy, A.C., Lane, S.J., Murray, E.A., (edit.),

2nd. edit., Philadelphia: F. A. Davis Company.

3. Case-Smith J., (2005), Occupational Therapy for Children, 5th

Edition, St. Louis: Mosby.

4. Creek, J., (1990), Occupational Therapy and Mental Health, Ed-

inburgh: Churchill Livingstone.

5. Kurtz, L.A., (2003), How to Help a Clumsy Child: Strategies for

young children with developmental motor concerns. Lon-

don & New York: Jessica Kingsley Publishers.

6. Molineux M., (1993), Improving Home Programme Compliance

of Children with Learning Disabilities‘’, The Australian Oc-

cupational Therapy Journal, 40.

7. Neistadt, E.M., Crepeau, B.E., (1998), Learning Disabilities. Ιn:

Willard & Spackman`s Occupational Therapy, 9th, ed.,

Philadelphia: J.B. Lippincott Comp.

8. Sladyk, K.,, (2003), O.T. Study Cards In a Box, New Jersey: Slack

Incorporated.

9. Stein, F., Roose, B., (2000), Learning Disabilities. Ιn: Pocket

Guide to Treatment in Occupational Therapy, San Diego:

Singular Thomson Learning by Singular Publishing Group.

Ελληνική Βιβλιογραφία:1. Ζάχος, Γ., Ζάχος, Δ., (2001), Δυσλεξία: Αντιμετώπιση – Αποκα-

τάσταση. Οδηγίες εφαρμογής προγράμματος. Αθήνα: Κέ-

ντρο Ψυχολογικών Μελετών.

2. Θωμαΐδου, Λ., (1999), Δυσλεξία: Μύθος και Πραγματικότητα.

Εργοθεραπεία-Σ.Ε.Ε., Τευχ. 12.

3. Κάκουρος, Ε., Μανιαδάκη, Κ., (2004), Ψυχοπαθολογία Παιδιών

και Εφήβων. Αθήνα: Τυποθήτω.

4. Καπετάνιος, Β., (1999), Δυσλεξία: Ιστορική-Εξελικτική Πορεία.

Εργοθεραπεία-Σ.Ε.Ε., Τευχ. 12.

5. Καπετάνιος, Β., (2005), Μαθησιακές Δυσκολίες – Νευροψυ-

χολογική Εργοθεραπεία. Εργοθεραπεία-Σ.Ε.Ε., Τευχ. 22,

2005.

6. Καραντζής, Ι., (2004), Τα προβλήματα της μνήμης των παιδιών

με μαθησιακές δυσκολίες στην αριθμητική και την ανά-

γνωση. Αθήνα: Τυπωθήτω – Γ. Δάρδανος.

8 8

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

7. Καραπέτσας, Α., Β., (1997), Η Δυσλεξία στο Παιδί: Διάγνωση και

Θεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

8. Καρτασίδου, Λ., (2004), Μάθηση μέσω Κίνησης. Θεσσαλονίκη:

Εκδ. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

9. Μάρκου, Σ., (1998), Δυσλεξία: Αριστεροχειρία – Κινητική Αδε-

ξιότητα – Υπερκινητικότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

10. Μαυρομάτη Θ., (1999), Η διδασκαλία της ορθογραφίας με ει-

κονογραφήματα. Αθήνα: Εκδ. Ελληνικά Γράμματα

11. Μπουρσιέ, Α., (1986), Αντιμετώπιση της Δυσλεξίας. Αθήνα: Κέ-

δρος.

12. Νικολάου-Παπαναγιώτου, Α., (2001), Σύγχρονη αντιμετώπιση

νοητικών, γλωσσικών και κινητικών διαταραχών στα παι-

διά. Παιδιατρική, Τευχ. 64

13. Ντέιβις, Ρ., Ντ., (2000), Το χάρισμα της Δυσλεξίας. Αθήνα: Εκδ.

Καστανιώτη.

14. Τζουριάδου Μ., Μίχου Μ., Λεβάντη Ε., Καλλινικάκη Θ., Σακε-

λαρίου Γ., Καραντάνος Γ., Μπιτζαράκης Π., Νικόδημος Σ.,

Παπαθεοφίλου Ρ., Στρωματάς Ν., Ελληνική Εταιρεία Ψυ-

χικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού, (1990),

Σεμινάριο: Μαθησιακές Δυσκολίες. Σύγχρονες απόψεις

και τάσεις. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

15. Τσιάντης Γ., Μανωλόπουλος Σ., (επιμελ.), (1988), Σύγχρονα

θέματα Παιδοψυχιατρικής. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη, τό-

μος Β΄.

16. Φλωράτου Μ., (1992), Μαθησιακές Δυσκολίες και όχι Τεμπε-

λιά. Αθήνα : Εκδ. Οδυσσέας.

8 9

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

2010, (43):89-94

Λέξεις-κλειδιά: κοινωνική ένταξη, ευρωπαϊκό πρόγραμμα Grundtvig,

ELSITO, δια βίου μάθηση

ΠέριληΨη

Η Ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος για την Κοινωνική Ένταξη του

Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών υλοποιεί για τα έτη 2009 -

2011 το Εκπαιδευτικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Grundtvig με θέμα

την Μάθηση για την Κοινωνική Ένταξη μέσω του Έργου ELSITO

(Empowering Learning for Social Inclusion Through Occupation).

Κεντρικός άξονας του προγράμματος είναι η ανταλλαγή εμπει-

ριών ζωής και μάθησης για την κοινωνική ένταξη μεταξύ των ευ-

ρωπαίων εταίρων στους οποίους συμπεριλαμβάνονται, εργοθε-

ραπευτές, επαγγελματίες και λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Το παραπάνω συμβαίνει μέσα από την ανταλλαγή αφηγήσεων, εν-

δεικτικών προγραμμάτων και δράσεων για την κοινωνική ένταξη

και μέσω των κοινών ισότιμων εμπειριών που βιώνουμε στα εκ-

παιδευτικά ταξίδια και στις δραστηριότητες του προγράμματος.

Κοινός μας στόχος είναι να μάθουμε τις διαδικασίες, τα προγράμ-

ματα και τα βήματα που οδηγούν από τον αποκλεισμό στην κοινω-

νική ένταξη καθώς και τον μοναδικό ρόλο που έχει σε αυτή τη δι-

αδικασία το άτομο, η εργοθεραπεία, τα προγράμματα, η κοινότητα.

Τον Δεκέμβριο του 2008 δημιουργήθηκε η Ομάδα Ειδικού Εν-

διαφέροντος για την Κοινωνική Ένταξη (εφεξής ΟΕΕΚΕ) στο Σύλλο-

γο Ελλήνων Εργοθεραπευτών. Μέλη της ομάδας μπορούν να γί-

νουν εργοθεραπευτές και λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Στό-

χοι της ομάδας είναι:

• η προώθηση της ένταξης των κοινωνικά αποκλεισμένων

ομάδων

• η προώθηση του δικαιώματος στις ίσες ευκαιρίες

η έκπαιδευτική ςύμπραξη για την κοινωνική Ένταξη μέσα από το Έργο: ELSITOγια την Ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος για την Κοινωνική Ένταξη του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών

νικακη ιώαννα1 μΠογέας Θέοδώρος2

1 Eργοθεραπεύτρια2 Eργοθεραπευτής

9 0

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

• η εξερεύνηση του ρόλου της εργοθεραπείας και

του εργοθεραπευτή

• η προώθηση και η στήριξη νέων προγραμμά-

των.

Οι στόχοι και οι δραστηριότητες της ομάδας θα

ορίζονται και θα διευρύνονται ανάλογα με την αλλη-

λεπίδραση και τη συμμετοχή των μελών της.

Στις δραστηριότητες της ομάδας περιλαμβάνο-

νται βιβλιογραφική ανασκόπηση, ομαδικές συζητή-

σεις και ανταλλαγή εμπειριών, οργάνωση και συμ-

μετοχή σε ημερίδες, παρουσιάσεις καθώς και κα-

ταγραφή των εμπειριών.Τέλος τα μέλη της ΟEΕ-

ΚΕ συμμετέχουν μέσω του ευρωπαϊκού προγράμ-

ματος Grundtvig στην εκπαιδευτική σύμπραξη

ELSITO (Empowering Learning for Social Inclusion

Through Occupation).

Στη σύμπραξη αυτή συμμετέχει ο Σύλλογος Ελ-

λήνων Εργοθεραπευτών (όπου είναι και ο κύριος

συντονιστής), ο οργανισμός για την ψυχική υγεία GGZ

in Geest partner Vumc, Άμστερνταμ, Ολλανδία και το

τμήμα Εργοθεραπείας του Hogeschool-Universiteit

Brussel, Βρυξέλλες, Βέλγιο. Τέσσερις ακόμα φο-

ρείς συνεργάζονται για την επίτευξη των στόχων του

προγράμματος οι οποίοι είναι: Rusenski Universitet

“Angel Kanchev”, Ruse, Βουλγαρία, Fundacio

Universitaria Balmes, Vic, Ισπανία, University of

Teesside, Ηνωμένο Βασίλειο, και το ευρωπαϊκό δί-

κτυο Εργοθεραπείας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευ-

ση (European Network of Occupational Therapy in

Higher Education, ENOTHE). Οι έλληνες εταίροι στο

πρόγραμμα είναι το κέντρο εργοθε ραπείας του Δή-

μου Ηρακλείου Αττικής, το Ερευνητικό Πανεπιστη-

μιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) και η Πα-

νελλήνια Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατά-

σταση και Επαγγελματική Επανένταξη (ΠΕΨΑΕΕ). Η

σύμπραξη έχει διάρκεια δύο χρόνια από τον Αύγου-

στο 2009 μέχρι τον Ιούλιο 2011.

ςτόχος του ELSITO είναι να συμβάλλει στην κοι-

νωνική ένταξη των ατόμων με την εμπειρία της ψυ-

χικής νόσου, των μεταναστών και των προσφύγων.

Συγκεκριμένα, σκοπεύει στην ανταλλαγή εμπειριών

από ήδη υπάρχοντα προγράμματα, στην αναγνώριση

και περιγραφή καλών πρακτικών και στην ανάπτυξη

νέων προγραμμάτων και δραστηριοτήτων στην κοινό-

τητα στα οποία θα εμπλέκονται άτομα από ευπαθείς

ομάδες του πληθυσμού. Η κύρια φιλοσοφία του προ-

γράμματος είναι η ισότιμη εμπλοκή των επαγγελμα-

τιών και των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην

εκπαιδευτική διαδικασία. Όλα ανεξαρτήτως τα μέλη,

έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις, τα ίδια δικαιώματα και

μοιράζονται τις ίδιες συνθήκες διαβίωσης κατά τη δι-

άρκεια των εκπαιδευτικών συναντήσεων.

Στις δράσεις των μελών συμπεριλαμβάνονται:

η δημιουργία ιστοσελίδας ως σημείο αναφοράς για

ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών (http://www.

elsito.net), η δημιουργία ενός εντύπου που θα πε-

ριλαμβάνει τα αποτελέσματα του ELSITO, η συμ-

μετοχή σε ημερίδες - συνέδρια και η δημιουρ-

γία αμοιβαίων εμπειριών μάθησης. Οι εμπειρί-

ες αυτές προέρχονται από τις εκπαιδευτικές επι-

σκέψεις των μελών στις υπόλοιπες χώρες- μέλη

όπου μαζί μαθαίνουμε να ταξιδεύουμε, να συζη-

τάμε για τα προγράμματά μας και να αναγνωρίζου-

με μαζί τα σημεία ενός προγράμματος που επι-

τυγχάνει πραγματικά την ένταξη στην καθημερινή

ζωής της κοινότητας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία

μπορούμε και να αναπτύξουμε νέες δράσεις στην

εργασία μας με στόχο την κοινωνική ένταξη.

Ένα δυναμικό εργαλείο για τα μέλη της ομάδας

είναι οι αφηγήσεις. Με τη χρήση διαφόρων τρόπων

αφήγησης (κείμενο, τραγούδι, ποίημα, κολλάζ, φρά-

σεις, εικόνες, κόμικ, βίντεο, αντικείμενα) τα μέλη της

ομάδας μπορούν να εκφράσουν τις εμπειρίες τους

από τις συναντήσεις, τί έμαθαν μέσα από αυτές, τους

προβληματισμούς τους, τί αντίκτυπο έχει στη ζωή και

στην εργασία τους και πως μπορεί να εφαρμόσουν νέα

προγράμματα ή να τροποποιήσουν τις συνθήκες εργα-

σίας τους που εμποδίζουν στην καλή τους πρακτική.

Οι δράσεις της ομάδας που έχουν ήδη πραγματο-

ποιηθεί είναι οι εξής:

• παρουσίαση του προγράμματος στο 5ο Πανελ-

λήνιο Συνέδριο Εργοθεραπείας, Νοέμβριος 2009,

9 1

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

• παρουσίαση του προγράμματος στο Συνέδριο

για τις Επάρκειες για την Καταπολέμηση της Φτώ-

χειας-COPORE Conference (Competences for the

Poverty Reduction), Απρίλιος 2010

• παρουσίαση του προγράμματος στο 15ο Παγκό-

σμιο Συνέδριο Εργοθεραπείας, Χιλή, Μάιος 2010.

• δημιουργία ιστοσελίδας http://www.elsito.net

• πρώτο εκπαιδευτικό ταξίδι στο Άμστερνταμ

Μάρτιος 2010

• δεύτερο εκπαιδευτικό ταξίδι στην Αθήνα Ιούνι-

ος 2010.

Πρώτη εκπαιδευτική συνάντηση,

17-21 Μαρτίου 2010, Άμστερνταμ, Ολλανδία

Στο εκπαιδευτικό ταξίδι στο Άμστερνταμ συμμε-

τείχαν συνολικά 16 άτομα εκ των οποίων 9 είναι ερ-

γοθεραπευτές και επαγγελματίες ψυχικής υγείας

και 7 λήπτες υπηρεσιών. Τα μέλη των ομάδων συν-

δύασαν το ταξίδι με την γνωριμία με άτομα από άλ-

λες χώρες της Ευρώπης, καθώς επισκέπτονταν διά-

φορα προγράμματα. Πιο συγκεκριμένα οι επισκέ-

ψεις τις πρώτης μέρας συμπεριέλαβαν την κοινω-

νική εταιρία DePrael στην οποία συμμετέχουν ενερ-

γά λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας τόσο στην δι-

οργάνωση όσο και στην εφαρμογή και λειτουρ-

γία των προγραμμάτων. Επίσης, τα Healthy Bite και

Networktabel τα οποία είναι προγράμματα συμμε-

τοχής σε αθλητικές δραστηριότητες της κοινότητας.

Την επόμενη μέρα τα μέλη χωρίστηκαν σε δύο ομάδες:

η πρώτη ομάδα επισκέφθηκε ένα κοινοτικό κέντρο

για την ενίσχυση της γειτνίασης στις συνοικίες όπου

μαγείρεψαν όλοι μαζί και η δεύτερη ομάδα επισκέ-

φθηκε το clubhouse Waterheuvel όπου όλοι μαζί

έκαναν μία σύντομη περιήγηση στην πόλη. Την ίδια

μέρα το απόγευμα πραγματοποιήθηκε ένα εργαστή-

ριο ανάμεσα στα μέλη του ELSITO με θέμα την Κοι-

νωνική Ένταξη και τον Κοινωνικό Αποκλεισμό. Η

ένταξη έχει δύο μέρη: ένα αντικειμενικό όπου είναι

η συμμετοχή σε μια δραστηριότητα και το δεύτερο εί-

ναι προσωπικό: αν νιώθεις ενταγμένος ή όχι. Μέσα

από δημιουργικές δραστηριότητες και συζήτηση τα

μέλη είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν την άποψη

τους και να μοιραστούν εμπειρίες τους.

Χαρακτηριστικά ανέφεραν:

“Ένταξη σημαίνει να ακούγεσαι. Να έχεις ευκαιρίες

και επιλογές. Να νιώθει κανείς ασφαλής στο περι-

βάλλον του. Να έχεις αρκετό χώρο. Με το να ανήκεις

και να συμμετέχεις. Να επικοινωνούν μεταξύ τους

οι γενιές”.

“Μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για

το κάθε άτομο μέσα στο χρόνο. Αν κάποιος έχει να

βγει από το σπίτι του για αιώνες, με το να περάσει

το κατώφλι του σπιτιού του νιώθει ότι είναι ξανά μέ-

ρος της κοινωνίας. Αργότερα, θα θελήσει να πάει για

έναν καφέ. Έτσι λοιπόν η ένταξη είναι εξελικτική”.

“Ο αποκλεισμός είναι σαν να είσαι σε μια γυάλα

κλεισμένος ή σαν να είσαι έξω από το παράθυρο ενός

αεροπλάνου. Μπορεί κανείς να δει αλλά δεν μπορεί

να είναι μέρος αυτού. Μπορεί κανείς να αποκλειστεί

λόγω γλώσσας ή επειδή δεν ξέρει τί να κάνει”.

“Ποιός αποφασίζει ποιος είναι ενταγμένος και

αποκλεισμένος; Έχει σχέση με τους γύρω μου αλλά

μπορώ και ο ίδιος να αποκλείσω τον εαυτό μου”.

“Δεν μπορεί να πει κανείς με σιγουριά πάντα αν νιώ-

θει ενταγμένος ή αποκλεισμένος”.

“Πρόκειται για μένα και τους γύρω μου. Οι άλλοι

φτιάχνουν κανόνες και νόρμες και εγώ αποφασίζω τί

θέλω να κάνω – Τα όρια μεταξύ αυτών είναι συνε-

χώς κινούμενα”.

Η δραστηριότητα αυτή έκλεισε με μαγείρεμα

εθνικών συνταγών και δείπνο με την συμβολή όλων

των χωρών - μελών στην δημιουργία του. Η τελευ-

ταία δραστηριότητα της πρώτης συνάντησης ήταν το

δείπνο στο σπίτι μιας εργοθεραπεύτριας, όπου όλα

τα μέλη έφαγαν μαζί και ανανέωσαν το ραντεβού

τους για την Αθήνα…

Δεύτερη εκπαιδευτική συνάντηση,

3-6 Ιουνίου 2010, Αθήνα, Ελλάδα.

Στη δεύτερη συνάντηση στην Αθήνα συμμετείχαν

συνολικά 20 άτομα εκ των οποίων 11 ήταν εργοθερα-

πευτές και επαγγελματίες ψυχικής υγείας και 9 λήπτες

9 2

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

υπηρεσιών. Θέμα της συνάντησης ήταν η Κοινωνική

Ένταξη στον ελεύθερο χρόνο, έτσι με την άφιξη των

μελών στην πόλη πήγαμε όλοι μαζί για φαγητό και

γνωριμία στο κέντρο της Αθήνας. Τη δεύτερη μέρα

πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στο τμήμα Εργοθε-

ραπείας και στον ΚΟΙΣΠΕ του Ψυχιατρικού Νοσοκο-

μείου Αττικής όπου τα μέλη είχαν την ευκαιρία να

παρουσιάσουν τα εθνικά συστήματα υγείας με έμ-

φαση στην ψυχική υγεία, να συζητήσουν στο καφέ

(όπου εργάζονται λήπτες υπηρεσιών) τους προβλη-

ματισμούς τους για τα νομικά ζητήματα που διέπουν

τους Συνεταιρισμούς καθώς και τις δυσκολίες στην

εύρυθμη λειτουργία τους. Το ίδιο απόγευμα τα μέλη

του ELSITO ήταν προσκεκλημένοι του κέντρου ερ-

γοθεραπείας στο δήμο Ηρακλείου Αττικής. Μετά την

υποδοχή από το δήμαρχο, κο. Σταύρο Γεωργόπου-

λο, τα μέλη του Α’ ΚΑΠΗ παρουσίασαν τις ομάδες

ελεύθερου χρόνου που λειτουργούν και προετοίμα-

σαν ένα ευχάριστο γεύμα για όλους μας. Τα μέλη του

ELSITO είχαν την ευκαιρία να ζήσουν μια έντονη πο-

λιτισμική βραδιά. Την επόμενη ημέρα επισκεφτήκα-

με το κέντρο ημέρας της ΠΕΨΑΕΕ όπου τα μέλη του

υποδέχθηκαν τους επισκέπτες και πραγματοποίη-

σαν ένα εργαστήρι με θέμα τα ‘μέρη που μου αρέ-

σει να περνάω τον ελεύθερο μου χρόνο’, παρουσιά-

ζοντας και ένα αντικείμενο που αντιπροσωπεύει τον

τόπο αυτό.

Το ίδιο απόγευμα τα μέλη του ELSITO χωρίστηκαν

σε μικρές ομάδες και πραγματοποίησαν επισκέψεις

σε μέρη πολιτισμικού ενδιαφέροντος και κατέληξαν

για φαγητό σε μια παραδοσιακή ταβέρνα όπου δοκί-

μασαν ελληνικές συνταγές.

Την τελευταία μέρα στο Νοσοκομείο Ημέρας του

ΕΠΙΨΥ πραγματοποιήθηκε ένα εργαστήρι για την κοι-

νωνική ένταξη και τον ελεύθερο χρόνο. Οι αφηγή-

σεις των μελών πυροδότησαν μια έντονη συζήτη-

ση, η οποία συνεχίστηκε σε μικρές ομάδες. Οι ομά-

δες αυτές έπρεπε να συζητήσουν και να καταγρά-

ψουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την έντα-

ξη σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου σε σχέση

με το ίδιο το άτομο, την δραστηριότητα που επιλέγει

και το είδος της υποστήριξης που έχει ανάγκη, που

σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι από ένα θε-

ραπευτή.

Χαρακτηριστικά ανέφεραν:

“Μου αρέσει να πηγαίνω σε δραστηριότητες

που γνωρίζω και άλλα άτομα από πριν. Καμιά φορά

όμως, είναι επίσης καλό είναι να είσαι και με άλλους

ανθρώπους”.

“Αυτό που με δυσκολεύει πιο πολύ είναι ότι δεν

υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες στην κοινότητα”.

“Θα ήθελα οι δραστηριότητες να είναι ευέλικτες”.

“Θέλω να νιώθω ίσος προς ίσους. Θέλω όλοι να

έχουμε την ίδια μεταχείριση, τα ίδια προνόμια και

υποχρεώσεις”.

“Αυτό που μου λείπει από την κοινότητα είναι η

κάλυψη των αναγκών μου για χώρο. Να μπορώ να

βρω ένα μέρος και να περάσω λίγο χρόνο με τον

εαυτό μου χωρίς να με ενοχλούν οι άλλοι”.

Το ίδιο απόγευμα τα μέλη του ELSITO πήγαν σε

μια παραλία της Αττικής όπου είχαν την ευκαιρία να

κάνουν μπάνιο και να παίξουν κάποια τοπικά παι-

χνίδια που είχαν προετοιμαστεί από όλες τις χώρες -

μέλη. Η τελευταία δραστηριότητα αυτής της συνάντη-

σης ήταν και πάλι γεύμα σε ψαροταβέρνα όπου πολ-

λά από τα μέλη είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν

θαλασσινά φαγητά για πρώτη φορά στη ζωή τους, να

συ ζητήσουμε για τις εμπειρίες που είχαμε αυτές τις

τέσσερις μέρες και να αποχαιρετιστούμε, ανανεώ-

νοντας το ραντεβού μας στην επόμενη εκπαιδευτι-

κή συνάντηση.

Επερχόμενες δράσεις

• Τα μέλη του ELSITO θα πραγματοποιήσουν την

τρίτη τους εκπαιδευτική συνάντηση στο Leuwen του

Βελγίου στις 24-27 Νοεμβρίου 2010.

• Τον Μάρτιο 2011 θα πραγματοποιηθεί εργαστή-

ριο για εργοθεραπευτές στην Αθήνα με τη συμμετο-

χή των μελών της σύμπραξης με θέμα την κοινωνι-

κή ένταξη.

• Τον Σεπτέμβριο του 2011 θα δημοσιευτεί και θα

διανεμηθεί το έντυπο με τα αποτελέσματα του ELSITO.

9 3

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Το έντυπο αυτό θα περιλαμβάνει :

• Μια περιγραφή του ELSITO.

• Θεωρία και αναστοχασμό με παραδείγματα

γύρω από την κοινωνική ένταξη.

• Συμμετέχοντες σε κοινοτικά έργα - Tips, προτάσεις.

• Οι διαδικασίες μάθησης (πως μαθαίνουν προ-

σωπικό και λήπτες).

• Οι επάρκειες (competences) που απαιτούνται

(από όλους)

• Οι αφηγήσεις ως βοήθεια για την εκμάθηση και

κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης. Εισαγωγή και Πα-

ραδείγματα.

• Παραδείγματα καλής πρακτικής.

Προγράμματα ή δράσεις που αποδεικνύουν καλή

πρακτική στην κοινωνική ένταξη

Η κοινωνική ένταξη αποδεικνύεται όταν όλα τα

μέλη μιας κοινότητας συμμετέχουν ως ενεργοί πο-

λίτες στα έργα ή στις καθημερινές δραστηριότητες

της κοινότητάς τους. Αυτά συμπεριλαμβάνουν πα-

ραγωγικές, ψυχαγωγικές, κοινωνικές, δημιουργι-

κές και/ή πολιτικές δραστηριότητες ή έργα. Η ‘κοι-

νότητα’ μπορεί να είναι όλοι οι άνθρωποι που ζουν

σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, ή μπο-

ρεί να είναι τα μέλη μιας οργάνωσης, συλλόγου ή

ομάδας (π.χ. ένας αθλητικός σύλλογος, μια τοπι-

κή χορωδία). Προγράμματα ή δράσεις που στοχεύ-

ουν στην κοινωνική ένταξη συνήθως βρίσκονται στην

κοινότητα, και οργανώνονται σε μια συνεργασία με-

ταξύ του προσωπικού, των ληπτών των υπηρεσι-

ών και των μελών της κοινότητας. Συχνά χρησιμο-

ποιείται ο όρος ‘εκπαιδευτικοί συνέταιροι’ (learning

partnership) ώστε να τονίζει ότι το κάθε μέλος της

κοινότητας φέρνει στις δραστηριότητες της κοινότη-

τας την μοναδική του προσφορά, και ότι όλα τα μέλη

της κοινότητας εμπλέκονται σε μια συνεχιζόμενη δι-

αδικασία μάθησης και ανάπτυξης.

Για τη καλύτερη περιγραφή προγραμμάτων και υπη-

ρεσιών που στοχεύουν στην κοινωνική ένταξη η ομά-

δα του ELSITO έχει ετοιμάσει μια φόρμα όπου προσω-

πικό και/ή συμμετέχοντες μπορούν να καταγράψουν

τα βασικά στοιχεία του προγράμματος. Αυτή τη φόρμα

είναι ως εξής:

Περιγραφή του προγράμματος ή της δράσης σας

Ελπίζουμε ότι όλα τα άτομα που εμπλέκονται στο

πρόγραμμα σας θα συμμετέχουν στην ολοκλήρωση

της περιγραφής αυτής.

Παρακαλώ χρησιμοποιείστε τις παρακάτω επικεφα-

λίδες ώστε να περιγράψετε το πρόγραμμα σας (η λέξη

πρόγραμμα όπου χρησιμοποιείται συμπεριλαμβάνει

προγράμματα, δραστηριότητες, δράσης, υπηρεσίες κλπ)

1. Όνομα πρακτικής και ιστοσελίδας

2. Περιγραφή

(Παρακαλώ να γράψετε μια σύντομη περιγραφή του προ-

γράμματος σας συμπεριλαμβάνοντας το γιατί πιστεύετε

ότι αυτό το πρόγραμμα αποδεικνύει καλή πρακτική)

3. Τι στοχεύει αυτό το πρόγραμμα να πετύχει;

4. Τι κάνετε σε αυτό το πρόγραμμα;

(π.χ. δραστηριότητες, έργα)

5. Πως ξεκίνησε αυτό το πρόγραμμα;

6. Από πού προέκυψε η ιδέα για αυτό το πρόγραμμα;

7. Τι ήταν βοηθητικό και τι δημιούργησε πρόβλημα

στην πορεία ανάπτυξης του προγράμματος;

Για παράδειγμα, υπήρξαν νομικά θέματα; Τι ήταν

σημαντικό στην υπάρχουσα οργάνωση το οποίο βοή-

θησε, ή τι χρειάστηκε να αλλάξει; Πως συμμετείχε η

τοπική κοινότητα;

8. Γιατί αυτό το πρόγραμμα λειτουργεί καλά;

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πρακτικά θέματα (π.χ.

τους ανθρώπους που είχαν εμπλακεί σε αυτό, τις δια-

θέσιμες εγκαταστάσεις, την τοποθεσία, τα χρήματα) και

επίσης θέματα που έχουν να κάνουν με το πώς οι άν-

θρωποι δουλεύουν και μαθαίνουν μαζί

9. Πως αποφασίζετε εάν το πρόγραμμα λειτουργεί

καλά και τι χρειάζεται να αλλάξει;

Για παράδειγμα - ποιον ρωτάτε; Πόσο συχνά; Αυτό

γίνεται γραπτά, μέσα από συζήτηση ή με άλλο τρόπο;

10. Πως λαμβάνονται οι αποφάσεις σε αυτό το πρό-

γραμμα;

Για παράδειγμα - ποιος παίρνει τις αποφάσεις; Ποιος

οργανώνει το πώς θα εκτελεστούν αυτές οι αποφάσεις;

9 4

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Ποιος είναι νομικά υπεύθυνος για το πρόγραμμα;

11.Τι κόστος έχει η λειτουργία αυτού του προγράμ-

ματος;

Για παράδειγμα - εάν στη λειτουργία περιλαμβάνε-

ται έμμισθο προσωπικό, πόσο προσωπικό απαιτείται, τι

κτιριακές εγκαταστάσεις, εξοπλισμός ή υλικά; Εάν το

πρόγραμμα λειτουργεί σε μια εθελοντική βάση, παρα-

καλώ να την περιγράψετε

12. Ποιος χρειάζεται να εργαστεί σε αυτό το πρό-

γραμμα;

Για παράδειγμα - πόσα άτομα και με τι είδους

εμπειρία, προσόντα και/ή γνώση;

13. Αυτό το πρόγραμμα θα συνεχίσει να λειτουργεί

στο μέλλον;

Εάν ναι, πως θα γίνει αυτό (π.χ. μακρόχρονη χρημα-

τοδότηση, συμμετοχή ανθρώπων-κλειδιά)

14. Θα μπορούσε αυτό το πρόγραμμα να λειτουργή-

σει σε διαφορετικές συνθήκες;

Υπάρχουν κάποια πράγματα σχετικά με αυτό το

πρόγραμμα τα οποία θα μπορούσαν να συμβούν κά-

που αλλού; Ποια είναι τα πράγματα που δεν θα μπο-

ρούσαν να γίνουν σε κάποια άλλη κοινότητα, πόλη ή

χώρα; Παρακαλώ εξηγείστε γιατί

15. Εάν σε αυτό το πρόγραμμα είχαν εμπλοκή και

εργοθεραπευτές, περιγράψτε παρακαλώ τι πιστεύετε

ότι θα είχαν να προσθέσουν στο πρόγραμμα.

16. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα ιδιαίτερα δυνατά και

αδύνατα σημεία του προγράμματος;

17. Άτομο για επικοινωνία

Παρακαλώ να δώσετε τα στοιχεία ενός ατόμου (όνομα,

διεύθυνση, e-mail) με το οποίο μπορεί να επικοινωνή-

σει οποιοσδήποτε θελήσει να μάθει περισσότερες πλη-

ροφορίες για το πρόγραμμα σας.

Μπορείτε να προσθέσετε καταγραφή αφηγήσεων

από τους εκπαιδευόμενους σας για να μας βοηθήσετε να

μάθουμε πως και με ποιο τρόπο δουλεύει το πρόγραμ-

μά σας!! (Στους εκπαιδευόμενους συμπεριλαμβάνονται

όλοι: λήπτες των υπηρεσιών, εργαζόμενοι, φοιτητές).

Μετά την συμπλήρωσή του, παρακαλούμε αποστείλτε

τη φόρμα/τις φόρμες, στο skanta@ath.forthnet.gr.

Κλείνοντας, τα μέλη της ελληνικής ομάδας του

ELSITO ανέφεραν ότι από τις μέχρι τώρα δραστηριότη-

τες του προγράμματος έχουν μάθει:

• οι ισότιμες σχέσεις προωθούν την ελευθερία (έκ-

φρασης, ανάπτυξης, εξέλιξης). Μέσα από κοινές κα-

θημερινές εμπειρίες μειώνεται η απόσταση στη θερα-

πευτική “εξουσία” και μοιράζεται η δύναμη που υπάρ-

χει ανάμεσα στο θεραπευτή και τον λήπτη υπηρεσι-

ών. Ο θεραπευτής έχει το δικαίωμα να μη συμμετέχει

σε δραστηριότητες στις οποίες δεν νιώθει ο ίδιος άνετα.

• η εκμάθηση μέσα από τα έργα είναι μερικές φο-

ρές προτιμότερη καθώς είναι μία παραγωγική διαδι-

κασία (δεν μου διδάσκουν αυτό που πρέπει να μάθω,

αλλά το βιώνω. Είναι ένας δρόμος που ανοίγουμε μαζί

αλλά δεν ξέρουμε πού θα καταλήξει!)

• η επικοινωνία έχει πολύ μεγάλη σημασία. Μπορεί

προσωπικοί παράγοντες να αποτελέσουν τροχοπέδη,

οι κενές λέξεις ή ένας διάλογος χωρίς ουσιαστκό θέμα

συζήτησης να αποκλείσουν την επικοινωνία. Η ακρόα-

ση όμως είναι πολύ σημαντικός παράγοντας, όπως επί-

σης και η ευκαιρία έκφρασης ακόμα και με αντικειμε-

νικές δυσκολίες (χρήση της αγγλικής γλώσσας)

• η δημιουργία “χώρου” για επικοινωνία και έργα

είναι σημαντική. Κάθε άτομο είναι μοναδικό και έχει

κάτι να προσφέρει στην ομάδα.

• Το να μοιράζονται οι λήπτες υπηρεσιών κοινές

εμπειρίες μέσα από τα έργα βοηθά στο να νιώθουν λι-

γότερο μόνοι.

Τέλος, με αφορμή τη συμμετοχή στην εκπαιδευτική σύ-

μπραξη ELSITO, τα μέλη της ελληνικής ομάδας έχουν πα-

ρατηρήσει ορισμένες διαφορές στον χώρο εργασίας τους.

Πιο συγκεκριμένα, έχουν δημιουργήσει νέες ομάδες με

θέμα τον ελεύθερο χρόνο, έχουν αλλάξει τον τρόπο επι-

κοινωνίας με τα μέλη των θεραπευτικών ομάδων, έχουν

αλλάξει τη φιλοσοφία της λειτουργίας των ομάδων τους

και έχουν προωθήσει το επάγγελμα της εργοθεραπείας

σε νέα πλαίσια που έχουν σαν κύριο στόχο την υποστήριξη

και (επαν)ένταξη μεταναστών (ενηλίκων και ανηλίκων).

9 5

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

2010, (45):95-103

ςύνδρομο καρπιαίου σωλήνα

κώτςιοΠουλου γιαννουλα1 μέλαΧροινοΠουλος νικολαος2

1 Εργοτθεραπεύτρια, φυσικοθεραπεύτρια, MSc.Εργαστηριακός συνεργάτης τμήματος ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕιΑΣ ΤΕι Αθήνας 2 Φοιτητής τμήματος ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕιΑΣ ΤΕι Αθήνας

ΠέριληΨη

Το Σύνδρομο Καρπιαίου σωλήνα είναι η πιο συχνή κάκωση

του μέσου νεύρου. Εμφανίζεται τρεις φορές πιο συχνά στις

γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Οι αιτίες που το προκαλούν

ποικίλουν. Έρευνες έχουν δείξει ότι υψηλά ποσοστά παρουσιά-

ζονται σε άτομα που πραγματοποιούν συγκεκριμένες επαναλαμ-

βανόμενες κινήσεις του καρπού. Το οικονομικό κόστος, υπολογί-

ζοντας τις δαπάνες για τη θεραπεία του αλλά και την αποχή του

ατόμου από την εργασία του είναι υψηλό, για αυτό το λόγο το

σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα έχει ονομασθεί «το σύνδρομο

του ενός εκατομμυρίου δολαρίων». Η ενημέρωση και η πρόληψη

θεωρούνται τα πιο αποτελεσματικά μέσα για τη μείωση του κόστους

τόσο του ιατρικού όσο και των εξόδων από το χαμένο χρόνο εργα-

σίας των ατόμων, εν τούτοις συχνά αυτά τα μέτρα δεν είναι αρκετά.

Σ’ αυτή την εργασία γίνεται μία βιβλιογραφική ανασκόπηση

για το Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα αναφέροντας τις αιτίεςπρό-

κλησης του, τους προδιαθεσικούς παράγοντες, τα συμπτώματα,

και τις μεθόδους αποκατάστασης (συντηρητική και χειρουργική).

Λέξεις κλειδιά: Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, Αίτια και

προδιαθεσικοί παράγοντες, Διάγνωση, Πρόληψη, Μέθοδοι

αποκατάστασης.

ανατομικα ςτοιΧέια καρΠιαιου ςώληνα

Ο καρπιαίος σωλήνας σχηματίζεται από τα οστά του καρπού

και από τον ινώδη εγκάρσιο σύνδεσμο του καρπού. Μέσα από τον

καρπιαίο σωλήνα περνούν οι 9 τένοντες των καμπτήρων μυών

των δακτύλων, το μέσο νεύρο και η αρτηρία του μέσου νεύρου.

9 69 6

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Εικ. 1: Ο καρπιαίος σωλήνας και τα ανατομικά του στοιχεία (ΠΗΓΗ:: http:www.tar.gr/contex/print.php?id=569)

Κατάφυση του εν τω βάθει καμπτήρα των δακτύλων

Καταφύσεις του επιπολήςκαμπτύρα των δακτύλων

Επιπολής καμπτήρας των δακτύλων

Εν τω βάθει καμπτήρας των δακτύλων

Μακρός καμπτήρας του αντίχειρα

Κερκιδικός καμπτήρας του καρπού

Εγκάρσιος καρπιαίος σύνδεσμος

Μέσο νεύρο

Ωλένιο νεύρο

Το μέσο νεύρο, με τη σειρά του νευρώνει τα 3 πρώτα δά-

κτυλα (αντίχειρα, δείκτη και μέσο) καθώς και το σύστοι-

χο τμήμα της παλάμης, ελέγχοντας τόσο την κινητικότη-

τα όσο και την αισθητικότητα - την αντίληψη δηλαδή των

αισθητικών ερεθισμάτων - της περιοχής. Πιο ειδικά, ο

καρπιαίος σωλήνας συνέχεται στο κέντρο με την περι-

τονία του αντιβραχίου και περιφερικά με τους μυς θέ-

ναρος και οπισθέναρος. Κερκιδικά προσφύεται στο

φύμα του σκαφοειδούς και του μείζονος πολυγώνου

και ωλένια προσφύεται στο πισσοειδές και το άγκι-

στρο του αγκιστρωτού. Ο καρπιαίος σωλήνας περιέ-

χει το μέσο νεύρο, τους 4 τένοντες του επιπολής κοι-

νού καμπτήρα των δακτύλων, τους 4 τένοντες του εν

τω βάθει κοινού καμπτήρα των δακτύλων, τον μακρό

καμπτήρα του καρπού και τον κερκιδικό καμπτήρα του

καρπού. Στον κυρίως καρπιαίο σωλήνα, ο οποίος είναι

ανένδοτος, συνωστίζονται εκτός των ανωτέρω στοιχεί-

ων τα έλυτρα των τενόντων και ενίοτε ο μακρός πα-

λαμικός που διέρχεται μέσω του καρπιαίου σωλήνα

με αποτέλεσμα να κάνουν την κατάσταση ασφυκτική.

Έτσι η οποιαδήποτε αιτία αύξησης του όγκου των στοι-

χείων ή ελάττωση του μεγέθους του εγκαρσίου συνδέ-

σμου οδηγεί στην πίεση του μέσου νεύρου που είναι

το πλέον επιπολής στοιχείο του καρπιαίου σωλήνα1.

οριςμος

Με τον όρο Σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα περι-

γράφεται η παγίδευση του μέσου νεύρου του χεριού,

στην πορεία του μέσα από το καρπιαίο σωλήνα, η οποία

προκαλείται από τη συμπίεση του νεύρου (εικόνα 2).

Ο καρπιαίος σωλήνας είναι ένα στενό μονοπάτι στην

περιοχή του καρπού, που αποτελείται από οστά,

συνδέσμους καθώς και τους μυς και τένοντες που

κινούν τα δάκτυλα του χεριού2.

9 7

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Εικ. 2: Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα(ΠΗΓΗ: http:www.tar.gr/contex/print.php?id=569)

Ωλένη

Εγκάρσιοςκαρπιαίος σύνδεσμος

Μέσο νεύρο

Κερκίδα

αιτια

• Συνήθως η παγίδευση του μέσου νεύρου προκα-

λείται λόγω οιδήματος στην περιοχή, που τις πε-

ρισσότερες φορές οφείλεται σε εκφυλιστικές αλ-

λοιώσεις, στους τένοντες των καμπτήρων μυών

των δακτύλων σαν αποτέλεσμα υπερκόπωσης.

• Αύξηση του όγκου των περιεχομένων του καρπιαί-

ου σωλήνα σαν επακόλουθο τενοντοθυλακίτιδας

ή πάχυνσης του καρπιαίου σωλήνα

• Κατάγματα στην περιοχή του καρπού

• Εξαρθρήματα

• Αρθριτικές αλλοιώσεις της άρθρωσης3

ΠροδιαΘέςικοι Παραγοντές

Αυτό το σύνδρομο εμφανίζεται σε ηλικίες από 40

έως 50 χρονών, ενώ η συχνότητα του στις γυναίκες

είναι οκτώ φορές περισσότερη από τους άνδρες, πι-

θανόν λόγω πιο στενής κατασκευής στις γυναίκες του

καρπιαίου συνδέσμου. Συγκεκριμένες απασχολήσεις

που απαιτούν επαναλαμβανόμενες κινήσεις κάμψης

του καρπού παρουσίαζουν σχετικά υψηλή συχνότητα

εμφάνισης του συνδρόμου, όπως γράψιμο στον

υπολογιστή κλπ. Μπορεί να είναι αποτέλε-

σμα συγκέντρωσης φόρτου εργασίας σε μικρό-

τερες μυϊκές ομάδες 2,4. Για την εμφάνιση του

συνδρόμου ενοχοποιούνται κάποιες κατηγορί-

ες επαγγελμάτων που εκτίθενται σε δόνηση,

η οποία προκαλεί αλλαγές στο νεύρο και μπορεί να

εμφανίσει συμπτώματα στο χέρι. Τέτοια επαγγέλμα-

τα είναι η παράδοση αλληλογραφίας, τα επαγγέλμα-

τα υγείας, οι ταμίες, οι μουσικοί, οι δακτυλογράφοι,

οι χρήστες Η/Υ και η εργασία στα εργοστάσια5 .

Πολλές είναι οι έρευνες που έχουν ενοχοποιήσει

και άλλους παράγοντες για την εμφάνιση του συν-

δρόμου όπως:

• Σακχαρώδης διαβήτης και χρήση ινσουλίνης

• Υποθυρεοεδισμός

• Καταστάσεις που προκαλούν αύξηση στην ισορ-

ροπία των υγρών (εγκυμοσύνη, χρήση αντισυλ-

ληπτικών χαπιών)

• Εμμηνόπαυση, ιδιαίτερα υψηλός κίνδυνος στις

γυναίκες στον 1ο χρόνο μετά την εμμηνόπαυση.

• Υστερεκτομή

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα

• Αυξημένο βάρος και παχυσαρκία

• Ύψος ατόμου. Όσο πιο ψηλό είναι το άτομο, τόσο μει-

ώνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση του συνδρόμου4.

ςυμΠτώματα

Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από πόνο, αιμω-

δία και μυρμηγκιάσματα στην πορεία του μέσου νεύ-

ρου (παλαμιαία επιφάνεια αντίχειρα, δείκτη, μέσου

και την κερκιδική επιφάνεια του παράμεσου). Αρχι-

κά ο ασθενής μπορεί να νιώσει κάψιμο κατά την δι-

άρκεια της νύχτας πόνο κατά μήκος του πήχη στην

ωλένια πλευρά, ακόμη και αίσθημα νυγμού στον

αντίχειρα, στον δείκτη και στην κερκιδική επιφάνεια

9 8

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

του παράμεσου με αποτέλεσμα να παραμένει ξά-

γρυπνος. Για να απαλλαχθεί από αυτά τα συμπτώ-

ματα συχνά τινάζει τον καρπό του, όπως όταν γίνεται

προσπάθεια να κατέβει ο υδράργυρος του θερμομέ-

τρου. Ο ασθενής έχει το αίσθημα πρηξίματος του χε-

ριού του, ενώ παρουσιάζεται αδυναμία και αδεξιό-

τητα σ’ αυτό με συχνή πτώση αντικειμένων που κρα-

τά. Με τη συμπίεση του μέσου νεύρου στον καρπι-

αίο σωλήνα, το δέρμα πάνω από το θέναρ είναι συ-

νήθως αδύναμο, γιατί αυτή η περιοχή νευρώνεται από

τον παλαμιαίο δερματικό κλάδο του μέσου νεύρου4.

Ακολουθεί η ατροφία του βραχύ απαγωγού και του

αντιθετικού του αντίχειρα6.

διαγνώςη - κλινικη έΞέταςη

Η κλινική εξέταση αποκαλύπτει υπαισθησία,

αδυναμία, θετικό τεστ Phalen και Tinel.

ςημείο Phalen: Ο ασθενής τοποθετεί τους καρ-

πούς 90ο, όχι βίαια. Αν παρουσιασθούν παραισθησί-

ες στην πορεία του μέσου νεύρου μέσα σε 60 δευ-

τερόλεπτα από την έναρξη της δοκιμασίας τότε είναι

θετικό για σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα.

ςημείο Tinel: Εκλύεται με ήπια κτυπήμα-

τα στην πορεία του μέσου νεύρου στον καρ-

πό με κατεύθυνση από τοκέντρο προς την περι-

φέρεια. Το τεστ είναι θετικό όταν ο ασθενής δια-

μαρτύρεται για μυρμήγκιασμα ή κάτι που μοιάζει

με ηλεκτρικό σοκ στην πορεία του μέσου νεύρου7,8.

Για τη διάγνωση του συνδρόμου πραγματοποιού-

νται τεστ αισθητικότητας στην πορεία του μέσου νεύ-

ρου καθώς και ηλεκτροδιαγνωστικά τεστ4.

ΠροληΨη

1. Βελτίωση της στάσης και της τεχνικής ιδιαίτερα

σε άτομα που λόγω επαγγελματικής δραστηρι-

ότητας επιβαρύνουν τον καρπό τους.

2. Αλλαγή θέσης και τακτικά διαλείμματα.

3. Δυνατό μυϊκό σύστημα καρπού και άκρας χείρας.

4. Ασκήσεις διατάσεως των μυών σε τακτά χρονι-

κά διαστήματα.

5. Βελτίωση εργονομίας κατά τη διάρκεια της εργα-

σίας9.

μέΘοδοι αΠοκαταςταςης

Συντηρητική Θεραπεία

1. Φαρμακευτική αγωγή

Σε ασθενείς με σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα χο-

ρηγούνται από το γιατρό διουρητικά, μη στεροειδή

αντιφλεγμονώδη, βιταμίνη Β6 και κορτικοστεροει-

δή από το στόμα. Υπάρχει όμως και η ενέσιμη χορή-

γηση στεροειδών και ειδικότερα κορτιζόνης, η οποία

γίνεται είτε από την κερκιδική είτε από την ωλένια

μεριά του μέσου νεύρου, κοντά στον καρπό. Η απο-

τελεσματικότητά της είναι για μικρό χρονικό διάστη-

μα σε άτομα με ήπια συμπτώματα του συνδρόμου

καρπιαίου σωλήνα10. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέ-

πει να γίνει η ένεση πάνω στο μέσο νεύρο και αν τυ-

χόν προκληθούν παραισθησίες στο χέρι πρέπει άμε-

σα να απομακρυνθεί η βελόνα και να επαναπροσδι-

ορισθεί η θέση της 3,11.

2. νάρθηκες - ακινητοποίηση

Η εφαρμογή ενός νάρθηκα από έναν εργοθε-

ραπευτή λειτουργεί συμπληρωματικά στην θε-

ραπεία ενός ασθενούς, ενώ ο ρόλος του νάρ-

θηκα σαν μέσο αποκατάστασης δεν είναι άμε-

σα φανερός. Σε γενικά πλαίσια, η εφαρμο-

γή ενός νάρθηκα, έχει στόχο είτε την βελτίωση

της κίνησης, είτε την μέγιστη δυνατή λειτουργικότητα

στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής, είτε την μεί-

ωση του μυϊκού τόνου12.

Ειδικότερα, ο νάρθηκας ακινητοποίησης που

μπορεί να εφαρμοστεί στα πλαίσια της θεραπείας

ασθενούς με σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα έχει τους

εξής στόχους:

• Ανακούφιση του πόνου: όταν εφαρμοστεί έγκαιρα

ο νάρθηκας, μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώ-

ματα του πόνου.

• Προστασία και βελτίωση φυσιολογικής θέσης

των αρθρώσεων: ο νάρθηκας ακινητοποίησης

ευθυγραμμίζει την πηχεοκαρπική άρθρωση με

αποτέλεσμα την μείωση της συμπίεσης του μέ-

σου νεύρου, άρα μείωση του πόνου και του μυ-

ϊκού σπασμού.

• Να ξεκουραστούν οι φλεγμονώδεις περιοχές.

9 9

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

• Να μειωθούν οι παραισθησίες: όταν εφαρμόζεται

έγκαιρα ο νάρθηκας12.

Ο νάρθηκας ακινητοποίησης που προτείνεται να

χρησιμοποιηθεί στο σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα είναι

ο αρθρικός ραχιαίος νάρθηκας ακινητοποίησης του καρ-

πού σε ουδέτερη θέση 0(1). Αυτός ο νάρθηκας δεν πι-

έζει τον καρπιαίο σωλήνα, αλλά έχει ένα μειονέκτημα

το οποίο είναι ότι δεν παρέχει ικανοποιητική υποστήριξη

στον καρπό. Παράλληλα όμως αφήνει όσο το δυνατόν

περισσότερη παλαμιαία επιφάνεια ελεύθερη, γιατί δια-

φορετικά το χέρι θα ήταν αντιληπτικά τυφλό12,13.

Η χρήση του νάρθηκα ακινητοποίησης βοηθά-

ει πάρα πολύ τον ασθενή αφού αρχικά μειώνε-

ται ο πόνος λόγω της ουδέτερης θέσης του καρ-

πού, η οποία έχει διαπιστωθεί ότι ελαχιστοποι-

εί την πίεση μέσα στον καρπιαίο σωλήνα. Εν συνε-

χεία ο νάρθηκας εμποδίζει τις κινήσεις που προκα-

λούν την επιπρόσθετη συμπίεση του νεύρου, δη-

λαδή την κάμψη και έκταση του καρπού, άρα και το

χέρι του ασθενή γίνεται πιο λειτουργικό. Οι κινητικοί

περιορισμοί μειώνονται και μαζί με τη φαρμακευτι-

κή αγωγή, που ακολουθεί ο ασθενής τα συμπτώματα

της ασθένειας γίνονται όλο και πιο λίγα10.

Όσον αφορά το πρόγραμμα εφαρμογής του νάρθη-

κα, προτείνεται στον ασθενή να φοράει τον νάρθηκα για

24 ώρες την ημέρα αν τα συμπτώματα είναι σοβαρά και

να τον αφαιρεί μόνο όταν πρόκειται για λόγους υγιεινής

ή θεραπείας, ή μόνο την νύχτα κατά την διάρκεια του

ύπνου αν τα συμπτώματα είναι πιο ήπια. Η τοποθέτηση

του νάρθηκα θεωρείται ότι είναι η πιο αποτελεσματική

θεραπεία για τις νυκτερινές παραισθησίες3,14.

3.τροποποίηση των δραστηριοτήτων

Είναι σημαντικό για την αποκατάσταση του ασθε-

νούς να διακόψει ή να τροποποιήσει τις δραστηριό-

τητες εκείνες που του προκαλούν αύξηση της πίεσης

του καρπιαίου σωλήνα.

α. δραστηριότητες αυτοφροντίδας

Στον τομέα εκτέλεσης της αυτοφροντίδας περι-

έχονται όλα τα έργα που παρέχουν την δυνατότη-

τα στο άτομο να επιβιώνει, να προάγει και να διατη-

ρεί την υγεία του. Στην περίπτωση μιας ήπιας μορφής

του συνδρόμου του καρπιαίου σωλήνα δεν υπάρ-

χουν ιδιαίτεροι περιορισμοί στον τομέα της αυτοφρο-

ντίδας, καθώς το άτομο δεν χάνει πλήρως την λει-

τουργικότητα του πληγέντος άκρου. Η λειτουργι-

κότητα του άκρου βέβαια, περιορίζεται αρκετά κα-

θώς αρκετές κινήσεις δεν μπορούν να γίνουν εύκο-

λα αφού προκαλείται έντονος πόνος. Χαρακτηριστι-

κά παραδείγματα περιορισμού κινήσεων του πληγέ-

ντος άκρου, είναι η ελάττωση του πρηνισμού και της

κάμψης του καρπού και η αδυναμία κάμψης και αντί-

θεσης του αντίχειρα. Παρόλα αυτά, όλες οι δραστη-

ριότητες που απαιτούνται από έναν άνθρωπο και πε-

ρικλείονται στο τομέα της αυτοφροντίδας(σίτιση, έν-

δυση - απόδυση, προσωπική υγιεινή-καθαριότητα,

μεταφορά - μετακίνηση σε περίπτωση που χρησιμο-

ποιούνται βοηθήματα βάδισης ή αναπηρικό αμαξίδιο

από τον ασθενή) μπορούν να επιτευχθούν με σχετι-

κή επιτυχία. Θα πρέπει να σημειωθεί πως στην περί-

πτωση που το σύνδρομο έχει εξελιχτεί σε πολύ με-

γάλο βαθμό, τότε υπάρχει τελείως διαφορετική ει-

κόνα. Σ’ αυτή την περίπτωση παρουσιάζεται υπερβο-

λικός πόνος και αδυναμία εκτέλεσης κάποιας δρα-

στηριότητας από το χέρι που πάσχει αφού παρατηρεί-

ται ακόμη αδυναμία σύλληψης αντικειμένων εξ’ αι-

τίας της ατροφίας μυών του θέναρος15.

β. δραστηριότητες παραγωγικότητας

Στον τομέα της παραγωγικότητας περιέχονται

όλα τα έργα που γίνονται από το άτομο για να υπο-

στηρίξουν το ίδιο, την οικογένειά του ή και την κοι-

νότητα μέσω της παραγωγής αγαθών ή της παρο-

χής υπηρεσιών16. Εδώ, συναντώνται τα πιο σοβαρά

προβλήματα σε ασθενείς με σύνδρομο καρπιαίου

Εικ. 3: Αρθρικός Ραχιαίος νάρθηκας ακινητοποίησης του καρπού σε ουδέτερη θέση 0(1)(ΠΗΓΗ: Κεραμιώτου Κ. & Ελένα Δ., (2010).Νάρθηκες: θεωρία- εργαστήριο(πρακτικά σεμιναρί-ου). Αθήνα: Σύλλογος Ελλήνων Εργοθεραπευτών)

1 0 0

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

σωλήνα καθώς ο πόνος σταδιακά όλο και πιο πολύ

μεγαλώνει, με συνέπεια τη μη δυνατή συμμετο-

χή των ασθενών σε παραγωγικές δραστηριότητες,

ειδικά σε εκείνες που απαιτούν τη συνεχή κίνη-

ση των χεριών, όπως οι μουσικοί ή οι χειριστές ηλε-

κτρονικών υπολογιστών (εικόνα 4) ή τη χρήση μη-

χανημάτων που μεταδίδουν δονήσεις στο χέρι11.

Οι ασθενείς που χειρίζονται Η/Υ μπορούν να βο-

ηθηθούν από τη βελτίωση της θέσης του καρ-

πού χρησιμοποιώντας στηρίγματα κάτω από τον

καρπό, να αποφεύγουν την ανάπαυση του καρ-

πού σε σκληρές επιφάνειες, όπως η άκρη του γρα-

φείου και να κάνουν τακτικά διαλείμματα, η χρή-

ση χωριστού πληκτρολογίου (σε επαγγέλμα-

τα που αυτό απαιτείται) για την αποφυγή του πλή-

ρη πρηνισμού του χεριού κατά την πληκτρολόγηση4.

Η συνεχής απασχόληση του άκρου, του οποίου το

μέσο νεύρο έχει συμπιεστεί λειτουργεί ενάντια στο

πρότυπο της όσο το δυνατόν μειωμένης χρήσης, που

απαιτείται για να μειωθούν τα συμπτώματα.

γ. δραστηριότητες ψυχαγωγίας

Στον τομέα της ψυχαγωγίας και του ελεύθε-

ρου χρόνου, περιέχονται όλα τα έργα που εκτε-

λούνται από το άτομο και είναι πέραν από τις τυπι-

κές υποχρεώσεις του προς την εργασία, την οικογέ-

νεια και την κοινωνία και στα οποία εμπλέκεται με

τη θέληση του με σκοπό την ανάπαυση, την ψυχα-

γωγία, την απασχόληση, τη διερεύνηση των γνώσε-

ων, και την έκφραση της δημιουργικότητάς του16.

Οι περιορισμοί εδώ, έχουν να κάνουν με το τι έκα-

νε ο ασθενής πριν την συμπίεση του μέσου νεύρου.

Αν στον ελεύθερο χρόνο του ο ασθενής συνήθιζε να

πηγαίνει στο θέατρο φυσικά και κανένας περιορι-

σμός δεν θα υπάρξει στο να συνεχίσει να το κάνει.

Εικ. 4: χαρακτηριστικό παράδειγμα περιορισμού παραγωγικής δραστηριότητας εξ’ αιτίας του συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα (ΠΗΓΗ: http://www.physio.gr/article read.asp?id=82)

1 0 1

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Αν όμως από την άλλη μεριά, ο ασθενής συνήθιζε να

παίζει τένις θα πρέπει να το σταματήσει τελείως και

να βρει κάτι άλλο που του αρέσει να ασχολείται. Αν

πάλι κάνει μια δραστηριότητα η οποία μπορεί να τρο-

ποποιηθεί τότε επιβάλλεται να γίνει η τροποποίηση3.

4.Φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση

Ο φυσικοθεραπευτής, έχει σαν προτεραιότη-

τα σε ασθενείς με σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα με

συμπτώματα πόνου και απώλειας λειτουργικότη-

τας του χεριού τους, τη μείωση του πόνου, την αύξη-

ση της κινητικότητας και την ενδυνάμωση των μυών

του χεριού.

Αρχικά τοποθετείται πάγος στον καρπό του ασθε-

νούς για μείωση του πόνου ή η άκρα χείρα και ο καρ-

πός του βυθίζεται σε δινόλουτρο που περιέχει κρύο

νερό, φέρνοντας την περιοχή του καρπού κοντά στο

σημείο δίνης και παραμένει σ’ αυτή τη θέση για 10

λεπτά περίπου. Άλλα μέσα που έχουν χρησιμοποι-

ηθεί για τη μείωση των συμπτωμάτων είναι: η θερ-

μότητα, ο υπέρηχος, TENS, το Laser και η κινητοποίη-

ση του καρπού και της άκρας χείρας, η επίδραση των

οποίων πιθανόν να αυξάνει την κυκλοφορία του αί-

ματος στο καρπιαίο κανάλι10.

Ο βαθμός της νευρικής αναγέννησης μπορεί να

επηρεαστεί από τη θερμοκρασία. Οι μηχανικές και θερ-

μαντικές ιδιότητες του υπερήχου επηρεάζουν την ικα-

νότητα των νευρικών ινών να διαδώσουν ένα δυναμικό

έργο. Η εφαρμογή των υπερήχων μπορεί να έχει τα ίδια

αποτελέσματα με την ενέσιμη χορήγηση στεροειδών ή

τη χρήση νάρθηκα στον καρπό. Τα θετικά αποτελέσμα-

τα των υπερήχων έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μήνες

και θεωρούνται ότι συνήθως υπερέχουν των άλλων θε-

ραπευτικών μέσων. Η συνιστώμενη θεραπευτική δόση

των υπερήχων είναι 0,1-2W/cm2 και η διάρκεια εφαρ-

μογής είναι 5 λεπτά περίπου17.

Μία σημαντική εφαρμογή των υπερήχων στην

περιοχή του καρπού για τη μείωση του πόνου είναι η

φωνοφόρεση, στην οποία σαν ενδιάμεσο υλικό, αντί

του συνήθους υλικού π.χ. gel γίνεται συνδυασμός

gel και φαρμακευτικής αλοιφής (συνήθως αντιφλεγ-

μονώδες ή αναλγητικό φάρμακο) με συνεχή κίνη-

ση της κεφαλής των υπερήχων. Οι υπέρηχοι μετα-

φέρουν τα μόρια του φαρμάκου διαμέσου του δέρ-

ματος στους πάσχοντες ιστούς. Οι πιο αποτελεσματι-

κές παράμετροι για την εφαρμογή της φωνοφόρεσης

είναι: συχνότητα 3 MHz (βελτιώνει τη διεισδυτικότη-

τα), ένταση 0,5-0,75W/cm2 και διάρκεια 5 λεπτά18.

Τα TENS (Διαδερμικός Ηλεκτρικός Ερεθισμός)

έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνουν τη συγκέντρωση της

ATP και τη σύνθεση πρωτεϊνών σε κυτταρικό επίπεδο

με καλύτερα ερεθιστικά αποτελέσματα στα 500μΑ.

Με το Laser χαμηλής εκπομπής έχει παρατηρηθεί

ότι αυξάνεται η ATP και μειώνεται ο πόνος. Το Laser

χαμηλής εκπομπής:

α. αυξάνει την παραγωγή της ATP στα μιτοχόνδρια,

β. έχει αντιφλεγμονώδη δράση,

γ. αυξάνει την έκκριση σερετονίνης και ενδορφί-

νης,

δ. αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στο δέρμα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι το Laser χαμηλής εκπομπή

μπορεί να θεωρηθεί εναλλακτική λύση αντί του χει-

ρουργείου2.

Δίνονται στον ασθενή με σύνδρομο καρπιαίου

σωλήνα ασκήσεις ολίσθησης των τενόντων των κα-

μπτήρων των δακτύλων και ολίσθησης νεύρων (ει-

κόνα 5α,β,γ,δ). Έρευνες έχουν δείξει ότι η ενεργη-

τική άσκηση του καρπού και των δακτύλων με διά-

λειμμα για 1 λεπτό μπορεί να μειώσει την πίεση του

νεύρου στον καρπιαίο σωλήνα. Αναφέρουν επίσης

ότι η εφαρμογή αυτού του προγράμματος ως πρόλη-

ψη, σε εργοστάσιο συσκευασίας κρεάτων είχε σαν

αποτέλεσμα τη μείωση της αναφοράς του συνδρό-

μου καρπιαίου σωλήνα κατά 45%. Αυτές οι ασκήσεις

μπορεί να επιδρούν θετικά σ’ αυτό το σύνδρομο δι-

ευκολύνοντας τη φλεβική επιστροφή ή τη διασπορά

του οιδήματος στο μέσο νεύρο10.

Οι ασκήσεις για ενδυνάμωση της λαβής – πιασίμα-

τος με θεραπευτικούς επιδέσμους ή λαβές χεριού ή

σφαίρες από σιλικόνη δεν ενδείκνυται για τη συντη-

ρητική αντιμετώπιση του συνδρόμου, γιατί αυξάνει την

πίεση του μέσου νεύρου στον καρπιαίο σωλήνα4,10

1 0 2

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Χειρουργική θεραπεία

Η συντηρητική θεραπεία δεν είναι συνήθως χρή-

σιμη σε ασθενείς όταν τα συμπτώματα διαρκούν

πάνω από 6 μήνες, με αντικειμενική νευρολογι-

κή απώλεια, με υποτροπιάζον σύνδρομο καρπιαίου

σωλήνα ή με συμπτώματα που ακολουθούν μια από-

τομη κάκωση του καρπού3.

Σε περίπτωση λοιπόν μη βελτίωσης του συν-

δρόμου καρπιαίου σωλήνα με τη συντηρητική θε-

ραπεία, τότε ενδείκνυται η χειρουργική θερα-

πεία. Η επέμβαση πραγματοποιείται μέσω ανοι-

κτής απελευθέρωσης του καρπιαίου κανα-

λιού ή με ενδοσκοπική βοηθητική απελευθέρω-

ση. Έρευνες έχουν δείξει ότι προτιμάται κυρίως η

ανοικτή μέθοδος απελευθέρωσης με την οποία

γίνεται με διατομή του εγκάρσιου συνδέσμου για να

απελευθερωθεί η πίεση του μέσου νεύρου4

Μετά το χειρουργείο μπορεί να εμφανιστούν επι-

πλοκές οι οποίες είναι:

1. Καυσαλγία

2. Μόλυνση

3. Οίδημα

4. Δυσκαμψία της πηχεοκαρπικής άρθρωσης

5. Ατελή διατομή καρπιαίου σωλήνα ιδιαίτερα σε

ενδοσκοπική χειρουργική αντιμετώπιση

6. Σπάνια τραυματισμός νεύρου2

Συνήθως μετά την επέμβαση γίνεται ακινητοποί-

ηση σε 20ο έκταση του καρπού με νάρθηκα. Αυτό

επιδιώκεται για να προστατευτεί η χειρουργική τομή

και να προληφθεί η σύγκαμψη των τενόντων των κα-

μπτήρων των δακτύλων13. Η χρήση του ραχιαίου νάρ-

θηκα ακινητοποίησης είναι πολύ σημαντική μετά την

επέμβαση καθώς δεν πιέζεται το σημείο στο οποίο

πραγματοποιήθηκε το χειρουργείο, αλλά ταυτόχρο-

να αποφεύγονται οι κινήσεις που μπορεί να προκα-

λέσουν εκ νέου ζημιά στο χέρι10.

Την πρώτη εβδομάδα μετά την εγχείρηση, ο ασθε-

νής ενώ φοράει τον επίδεσμο ενθαρρύνεται να εκτε-

λεί ήπιες κινήσεις κάμψης και έκτασης καρπού και

δακτύλων.

Εικ. 5α.β,γ,δ: Ασκήσεις ολίσθησης των τενόντων και των νεύρων για αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα

5α

5β

5γ

5δ

1 0 3

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Την 7η μέρα αφαιρείται ο επίδεσμος και τη δεύτε-

ρη εβδομάδα αφαιρούνται τα ράμματα και αρχίζουν:

η κινητοποίηση του καρπού σε όλο το εύρος τρο-

χιάς της άρθρωσης και οι κινήσεις ενδυνάμωσης. Η

ουλή καλύπτεται με gel σιλικόνης κατά τη διάρκεια

της νύχτας ή χρησιμοποιείται ELASTOMER και εφαρ-

μόζεται εν τω βάθει μάλαξη πάνω στην ουλή για να

σχηματιστεί. Αν η ευαισθησία στην πίεση και την αφή

είναι έντονη τότε χρησιμοποιούνται τεχνικές απευ-

αισθητοποίησης, όπως άγγιγμα της ουλής με υφά-

σματα προοδευτικά λιγότερο μαλακά. Σε περί-

πτωση πόνου και οιδήματος στην περιοχή του καρ-

πού χρησιμοποιούνται τα TENS. Μέχρι το τέλος της

δεύτερης εβδομάδας ο ασθενής εκτελεί δραστη-

ριότητες καθημερινής ζωής εκτός και αν πονάει.

Ο νάρθηκας αφαιρείται αν δεν πονάει, ενώ απαγο-

ρεύεται να τοποθετεί το χέρι του μέσα στο νερό, ενώ

επιτρέπεται να πλένεται.

Μετά τη δεύτερη και μέχρι την τέταρτη εβδομάδα

ο ασθενής αρχίζει να εκτελεί πιο έντονες δραστηριό-

τητες, ενώ του επιτρέπεται να επιστρέψει στην εργα-

σία του αν δεν αισθάνεται πόνο. Σε περίπτωση πόνου

γίνονται εργονομικές διευθετήσεις στο χώρο εργασί-

ας του, όπως να χρησιμοποιεί ένα επενδυμένο γάντι

για δραστηριότητες που απαιτούν την εφαρμογή πίε-

σης πάνω στις ευαίσθητες παλαμιαίες ουλές3,4

ΒιΒλιογραΦια1. Siegel L. The muscle and skeletal systems and disorders. Chi-

cago: Facts on file library of health and living, 2005.

2. Naeser M.A, Hahn K-AK, Lieberman B.E. & Branco K.F. Car-

pal Tunnel Syndrome pain treated with low-level. La-

ser and microamperes transcutaneous electric nerve

stimulation:a controlled study. Arch Phys Med rehabil,

2002:83:987-8

3. Μουϊκη Δ. & Δούκας Ν. Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα – Απο-

κατάσταση μετά από ενδοσκοπική θεραπεία, Φυσικο-

θεραπεία, 1998: 6(1-2): 10-12.

4. Κίνα Ε. & Παπαδόπουλος Ν. Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα,

Φυσικοθεραπεία, 2007:10(3):149-55

5. Macfarlane G.J. Identification and prevention of work-related

carpal tunnel syndrome. The Lancet, 2001:357:1146-1147.

6. Καψοκαβάδη Α., Φρέρη Α. & Κεραμιώτου Κ. Βλάβες άνω άκρων

και νάρθηκες. Εργοθεραπεία, .2007:(29), 10-19

7. Atroshi I., Gummassion C., & Johnsson R., Prevalence of

Carpal Tunnel Syndrome in general population, JAMA,

1999:282(2):153-158.

8. Teh J, & Vlychou M. Ultrasound-guided interventional pro-

cedures of the wrist and hand. Eur Radiol, 2010:

(19):1002-10.

9. Τιγγινάγκας Χ. Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα, physio – re-

lease, available in www.physio.gr, 2005.

10. Michlovitz S.L..Consernative interventions for Carpal Tunnel

Syndrome.J Orthop Sports Phys Ther , 2004:34:589-600.

11. Brotzman B.S. & Wilk K.E. Clinical Orthopaedic Rehabilitation,

Memphis, Tennessee:Mosby, Inc 2003:4-39.

12. Κεραμιώτου Κ. Εγκεκριμένες διδακτικές σημειώσεις Νάρ-

θηκες και βοηθητικά μηχανήματα. Αθήνα: Τ.Ε.Ι., 2003.

13. Κεραμιώτου Κ., Ελένα Δ., Νάρθηκες: θεωρία- εργαστήριο

(πρακτικά σεμιναρίου). Αθήνα: Σύλλογος Ελλήνων Ερ-

γοθεραπευτών, 2010.

14. Dias J.J., Burke F.D. & Wildin C.J. Carpal tunnel syndrome and

work. J. Hand Surg., 2004:29B(4) 329-33.

15. Walker W.C, Metzler M., Cifu D., Swartz Z. NeutralWrist Splint-

ing in Carpal Tunnel Syndrome: A Comparison of Night-

Only Versus Full-TimeWear Instructions. Arch Phys Med

Rehabilitation,(2000: Vol 8: 424-9

16. Πολίτης Ι., Καταρτζή Σ., Κουλουμπή Μ., Μοροζίνη Μ., Παπαγε-

ωργίου Α., Ερμηνευτικό λεξικό εργοθεραπευτικών όρων.

Αθήνα: Σύλλογος Ελλήνων Εργοθεραπευτών, 2005.

17. Ebenbichler G., Resch K., Nicolakis P. & Fialka V., Ultasound

treatment for treating the carpal tunnel, randomized

“sham” controlledtrial., Am. J Phys Med , 1989:64

18. Γιόκαρης Π., Κλινική Ηλεκτροθεραπεία, Αθήνα, 1988.

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις:http:www.tar.gr/contex/print.php?id=569http:www.physio.gr/article read.asp?id=82

1 0 4

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

2010, (43):100-100

Προγραμμα για την υΠοςτηριΞη της δια δικαςιας ςυνέΧιΖομένης έΠαγγέλματικης αναΠτ υΞης νέών έργοΘέραΠέυ τών: μαΘαινώ να μαΘαινώ 2Δεκέμβριος 2010 - Δεκέμβριος 2011: Χώρος: Αθήνα Ώρες: 1 Σάββατο κάθε μήνα, 10πμ - 4μμΤηλ.:210 3228979 www.ergotherapists.gr/cpd

6ο Πανέλ ληνιο ςυνέδριο Ψυ Χιατρικηςςτο γένικο νοςοκομέιοΘεσσαλονίκη, 3-5 Φεβρουαρίου 2011Ο: Πανελλήνια Εταιρεία Ψυχιατρικής ΓενικούΝοσοκομείουΠ: GLOBAL EVENTS τηλ: 2310 247743 fax: 2310 247746 τηλ: 6936272791

έκΠαιδέυ τικο έργαςτηριο: «αΞιολογηςη και αντιμέτώΠιςη της δυςγραΦιας»Εισηγητής:Ιωάννα Τσίπρα, Μ.S., ΕργοθεραπεύτριαΑθήνα, 29-30 Ιανουαρίου 2011Διοργ.: Σύλλογος Ελλήνων ΕργοθεραπευτώνΤηλ.: 2103228979

13ο Πανέλ ληνιο ςυνέδριοΨυ Χολογικης έρέυνας25-29 Μαΐου 2011Φιλοσοφική σχολή Πανεπιστημίου ΑθηνώνΔιοργ: Triaena Tours and CongresΤηλ: 2107499300Email: congress@triaenatours.gr

2ND EUROPEAN CONGRESS OF SENSORY INTEGRATION: «MOVING FORwARD IN SENSORY INTEGRATION THEORY, PRACTICE & RESEARCH: AN AGENDA FOR THE NEXT DECADE»27 - 29 Μαΐου 2011Τόπος Διεξαγωγής: Algarve, Portugal Φορέας διοργάνωσης: 7senses in collaboration with the national SI-organizations AEIS (Spain), ELEAO (Greece), GSIÖ (Austria), SI-Network (UK/Ireland), SITY (Finland), and others url: www.icesi-eu.com

EUROHAND 2011 - X VITH FESSH AND X TH EFSHT CONGRESS May 26-28, 2011Oslo Congress Centre Oslo, Norwaywww.eurohand2011.com

ΠροςέΧη ςυνέδρια

Ε. Ρωμαίου & Σια ΕΕ • Βεργίνας 9α 141 23, Λυκόβρυση • Τ. +30 (210) 88 39 628 • e-mail: info@pelmasoft.com • website: www.pelmasoft.com

•περισσότερεςαπό3.000μοναδικέςασκήσεις!

•έναχρήσιμοεργαλείογιαφυσίατρους,γυμναστέςήκαιφυσιοθεραπευτές!

•περισσότερεςαπό3.000μοναδικέςασκήσεις!

•έναχρήσιμοεργαλείογιαορθοπεδικούς,φυσίατρους,γυμναστέςκαιφυσιοθεραπευτές!

Είναι ένα πρόγραμμα που κυρίως συνιστάται σε άτομα που αθλούνται ή κάνουν προπόνηση βάση συγκεκριμένων ασκήσεων με σκοπό να δημιουργήσουν σωματική ευεξία, υγεία καθώς και σε άτομα που παρακολουθούν προγράμματα σωματικής αποκατάστασης. Η χρήση του προγράμματος εμπλουτίζει τις προπονήσεις σας και διευρύνει τον επαγγελματισμό σας.

Επιπρόσθετες Συλλογές Ασκήσεων4 ασκήσεις Yoga

4 ασκήσεις Stretch

4 ασκήσεις Pilates & Power/Agility

Επιπρόσθετες Παροχές4 Ενημερωτικές διορθώσεις προγράμματος που σας διασφαλίζει συμβατότητα με άλλα συστήματα

4 Ελεύθερη επανεγκατάσταση σε άλλο υπολογιστή (χωρίς χρήση κωδικού)

Χαρακτηριστικά Εκτυπώσεων

• εκτύπωση 3 ασκήσεων ανά σελίδα

• εκτύπωση χαρτών παρακολούθησης προόδου ασθενών

• εκτύπωση φύλλων κατά παραγγελία

• εκτύπωση συμπυκνωμένου ενημερωτικού φυλλάδιου ασκήσεων

• εκτύπωση ασκήσεων επιλεγμένου προσανατολισμού

(αριστερά ή δεξιά)

• δημιουργία επιμέρους προγραμμάτων

με πυραμίδα ομάδων

• παροχή δυνατότητας

επιλογής σχολίων

• δημιουργία δικών σας

πρωτόκολλων

• διατήρηση αναφοράς

βάρους

ΔΩΡΕΑΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ!

•περισσότερεςαπό3.000μοναδικέςασκήσεις!

•έναχρήσιμοεργαλείογιαφυσίατρους,γυμναστέςήκαιφυσιοθεραπευτές!

•περισσότερεςαπό3.000μοναδικέςασκήσεις!

•έναχρήσιμοεργαλείογιαορθοπεδικούς,φυσίατρους,γυμναστέςκαιφυσιοθεραπευτές!

1 0 8

έ ρ γ ο Θ έ ρ α Π έ ι α

Το περιοδικό καλωσορίζει άρθρα θεωρητικά, παρου¬σιάσεις πλαισίων εργασίας και προγραμμά-των, νέες προσεγγίσεις, ερευνητικές εργασίες και σύντομες βιβλι¬οπαρουσιάσεις βιβλίων (έως 150 λέξεις) με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Τα κείμενα πρέπει να δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Σε περίπτωση αναδημοσίευσης, θα πρέπει να έχουν ουσιαστικές τροποποιήσεις.

Τα άρθρα που υποβάλλονται για δημοσίευση δεν πρέ¬πει να υπερβαίνουν τις 4.000 λέξεις, πρέ-πει να είναι σε ηλεκτρονική μορφή και να περιλαμ-βάνουν: • τίτλο άρθρου • όνομα και τίτλο συγγραφέα • μικρή περίληψη (έως 150 λέξεις) ή σχόλια που

ανα¬φέρονται στους κεντρικούς άξονες του περιεχομένου, καθώς και «λέξεις κλειδιά» και βιβλιογραφία.

ςχετικά με τη βιβλιογραφία, πρέπει νααναφέρεται: • Το επώνυμο και όνομα (ή αρχικά) του ή των συγ-

γρα¬φέων • Ο τίτλος του βιβλίου (ή άρθρου) • Η πόλη και ο εκδοτικό οίκος • Η χρονολογία που εκδόθηκε για πρώτη φορά το

κείμενο (ή η αναθερωρημένη μορφή του) • Προκειμένου για περιοδικά, το όνομα του περιο-

δικού, ο αριθμός τεύχους και οι σελίδες Αν πρόκειται για μετάφραση βιβλίου θα πρέ-

πει να αναφέρονται τα στοιχεία του βιβλίου (πρω-τότυπου) απ’ το οποίο έγινε η μετάφραση (όπως

περιγράφεται παραπάνω), καθώς και τα στοιχεία της μετάφρασης, δηλ. γλώσσα (π.χ. ελληνική με-τάφραση), ο μεταφρασμένος τίτλος του βιβλίου, η πόλη, η χρονολογία και ο εκδοτικός οίκος. Αν πρό-κειται για άρθρο που περιέχεται σε βιβλίο «επιμέ-λεια» διαφόρων άρθρων διαφορετικών συγγραφέ-ων («edition»), θα πρέπει να αναφέρεται: • Επώνυμο και όνομα του ή των συγγραφέων του

άρθρου • Ο τίτλος του βιβλίου όπου εμπεριέχεται το άρθρο • Το επώνυμο και όνομα του ή των επιμελητών

(editors) του βιβλίου με την αντίστοιχη ένδειξη «επιμελ.» ή «edit.»

• Η πόλη και ο εκδοτικός οίκος • Η χρονολογία πρώτης έκδοσης του βιβλίου

ένδεικτικά παραδείγματα του τρόπου παράθεσης της βιβλιογραφίας: • Για βιβλίο ενός ή περισσότερων συγγραφέων: π.χ. Mosey, A.C. “Psychosocial Components of

Occupation Therapy”, New York, Raven Press, 1986.

• Για περιοδικά: π.χ. Zijlstra G, van Haastregt JC et al. Evaluating an intervention to reduce fear of falling and associated activity restriction in elderly persons: design of a randomized controlled trial. BMC Public health. 2005; 5(1):26.

Για να δημοσιεύσετε το άρθρο σας, επι-κοινωνήστε με την κα Κεραμιώτου Κυριακή, τηλ.: 6973200914

E-mail: keramiotou@hotmail.com

οδηγίες προς τους συγγραφείς

4 ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ της μέτρησης

4 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ της τελικής μορφής των ορθωτικών βοηθημάτων

4 ΚΟΠΗ με τη μέθοδο CAD-CAM των ανατομικών πελμάτων

4 ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ του ημιτελούς προϊόντος

4 ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ του τελικού προϊόντος με ειδικά πιστοποιημένα υλικά (CE) που χαρακτηρίζονται από ιδιότητες αντιβακτηριδιακές, αφιδρωτικές και αντιμυκητιακές

Έχουν άριστες τεχνικές προδιαγραφές (ελαστικότητα, απορροφητικότητα κραδασμών, διαπεραστικότητα κτλ.) και κατασκευάζονται ακολουθώνταςπιστά τα παρακάτω επίπεδα:

Pelmasoft Work Type 1 Size M3 (40-45 Shore)

• Συνδιασμός 2 διαφορετικών υλικών EVA. Στο πρόσθιο τμήμα του ορθωτικού βοηθήματος το υλικό έχει βαθμό σκληρότητας 60 Sh/a

ενώ στο οπίσθιο τμήμα το υλικό έχει βαθμό σκληρότητας 40 Sh/a. Και τα 2 υλικά που συνιστούν το πέλμα είναι αναπνέοντα αντικραδασμικά και εξαιρετικής αντοχής.

• ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ: Alcantara 1,6mm (αφιδρωτικό, αντικραδασμικό, αντιμυκητιακό)

Plemasoft Sport Type 1 Size M3 (50-55 Shore)

• Συνδιασμός 3 διαφορετικών υλικών EVA. Ο βαθμός σκληρότητας του υλικού του ορθωτικού βοηθήματος τόσο στο κάτω τμήμα

όσο και στο ενδιάμεσο είναι 55 Sh/a, ενώ η επιφάνεια έχει βαθμό σκληρότητας 40 Sh/a. Και τα 3 υλικά που συνιστούν το πέλμα είναι αναπνέοντα αντικρασδαμικά και εξαιρετικής αντοχής.

• ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ: Πετσετέ υλικό και Latex 3mm (αφιδρωτικό, αντικρασδαμικό, αντιμυκητιακό)

Pelmasoft Footing Metatarsal Type 1 Size M3 (40-45 Shore)

• Συνδυασμός 2 διαφορετικών υλικών EVA. (Πρόσθιο 60 Sh/a - Οπίσθιο 40 Sh/a) Στο πρόσθιο τμήμα του ορθωτικού βοηθήματος στην περιοχή

των μεταταρσίων αντικαθιστάται τοπικά το EVA με Latex σκληρότητας 10 Sh/a. Και τα 3 υλικά που συνιστούν το πέλμα είναι αναπνέοντα αντικρασδαμικά και εξαιρετικής αντοχής.

• ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ: Alcantara 1,6mm (αφυδρωτικό, αντικραδασμικό, αντιμηκυτιακό)

Pelmasoft Diabetic Type 1 Size M3 (30-35 Shore)

• Υλικό κατασκευής EVA με πόρους αναπνοής και με αντικρασμαδικές ιδιότητες.• ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ: Extra soft wool Latex 1,6mm (προστατευτικό, ισοθερμικό, αντιμυκητιακό)• Ενδείκνυται για ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από χρόνιο σακχαρώδη διαβήτη.

3.500ώρεςΟρθοστασίας

4.000.000Βήματα το Χρόνο

Χωρίςκανέναπρόβλημα!

Ε. Ρωμαίου & Σια ΕΕΒεργίνας 9α 141 23, Λυκόβρυση • Τ. +30 (210) 88 39 628 e-mail: info@pelmasoft.com • website: www.pelmasoft.com

3.500ώρεςΟρθοστασίας

4.000.000Βήματα το Χρόνο

Χωρίςκανέναπρόβλημα!

Ταορθωτικάπέλματα

τηςPelmasoftκατασκευάζονται

μετηνμεγαλύτερηδυνατή

ακρίβεια(μετοσύστημα

CAD-CAM)�χρησιμοποιώντας

σανβασικήπρώτηύλητοEVA

καιεπιμέρουςσυνδυάζονται

μεLatexήΣιλικόνη.