ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ 4 ระดับ

ศูนยพนัธวุิศวกรรมและเทคโนโลยชีีวภาพแหงชาติ สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ

เทคโนโลยีแหงชาต ิ กระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไดจัดทํา “แนวทางปฏิบัติเพื่อความปลอดภัย

ทางชีวภาพ” (Biosafety Guidelines) สําหรับการทดลองระดบัหองปฏิบัติการ การทดลองระดับ

ถังปฏิกรชีวภาพขนาด 10 ลิตรขึ้นไป และการทดสอบภาคสนาม ซึ่งคาดวาจะครอบคลุมงานวจิัยและ

พัฒนาทางดานการทดลองทางพนัธวุิศวกรรมและเทคโนโลยชีีวภาพสมัยใหมในระดับตางๆ ในประเทศ

ไทย ทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน โดยขอพึงปฏบิัตเิร่ืองความปลอดภัย หรือการปองกนัอันตรายใน

หองปฏิบัติการ จําแนกตามระดับของอันตรายทางชวีภาพได 4 ระดับ ดังนี ้ ความปลอดภัยระดับที ่1 (Biosafety Level 1 - BL1)

ระบบของความปลอดภัยระดับที่ 1 ใชไดกับการทดลองเกี่ยวกับส่ิงมีชีวิตดัดแปลงพนัธุกรรม

ประเภทที ่ 1 ซึ่งกลุมส่ิงมีชวีติที่ใชในการทดลองควรเปนกลุมที่ไมกอใหเกิดโรค โดยเฉพาะอยางยิ่งกับ

ผูใหญที่สุขภาพสมบูรณ มีอันตรายตอบุคคลและสิ่งแวดลอมนอยที่สุด หองปฏิบัติการระดับนี้ข้ันต่าํตอง

มี โตะปฏิบัติการ อางลางมือ อุปกรณวิจัยและเทคนิคทางจุลชีววทิยาทัว่ไป ความปลอดภัยระดับที ่2 (Biosafety Level 2 - BL2)

ระบบความปลอดภัยในระดับที่ 2 ใชไดกับการทดลองเกี่ยวกับส่ิงมีชีวิตดัดแปลงพนัธุกรรม

ประเภทที ่ 1 และประเภทที ่ 2 หรือบางลกัษณะของงานประเภทที ่ 3 โดยกลุมของสิ่งมีชีวิตที่ใชในการ

ทดลองวิจยั มีความเสี่ยงอยูในระดับตํ่าถึงปานกลาง เชน มีลักษณะการแพรกระจายในรูปของการฟุง

กระจาย(aerosol) ในระดับตํ่า หรือถามีในระดับสูง ก็ควรดําเนนิงานในตูชีวนิรภัย ส่ิงสําคัญที่สุดที่ตองมี

หรือดําเนนิการในหองปฏิบตัิการระดับนี ้คือ

1. การฝกอบรมทางเทคนิคเกี่ยวกับจุลินทรียกอโรคใหกบับุคลากรที่เกีย่วของ

2. เครื่องมือและครุภัณฑตามแบบ BL1 เปนอยางนอย

3. ตูชีวนิรภัย ( ฺBiological Safety Cabinet Class I หรือ II) และเครื่องอบฆาเชื้อดวยไอน้าํความดันสูง

(autoclave)

ความปลอดภัยระดับที ่3 (Biosafety Level 3 - ฺBL3)

ระบบความปลอดภัยในระดับที่ 3 ใชไดกับการทดลองเกี่ยวกับส่ิงมีชีวิตดัดแปลงพนัธุกรรม

ประเภทที ่ 3 รวมไปถึงการใชกลุมส่ิงมีชีวติที่กอโรครายแรง และมีโอกาสแพรกระจายผานทางระบบ

หายใจ ส่ิงที่สําคัญที่สุดที่ตองจัดหาและปฏิบัติในหองปฏิบัติการ คือ

1. ขอปฏิบัติในระดับ BL2 ทั้งหมด

2. ระบบไหลเวียนอากาศในหองปฏิบัติการ ควรเปนระบบที่ลดการเล็ดลอดของจุลินทรียออกไปสู

ส่ิงแวดลอมใหมากที่สุด

3. การอนุญาตใหบุคคลภายนอก หรือที่ไมเกี่ยวของเขามาในสถานทีต่องเขมงวดเปนพิเศษ

ความปลอดภัยระดับที ่4 (Biosafety Level 4 - BL4)

ระบบความปลอดภัยในระดับที่ 4 ใชกับการทดลองเกีย่วกับส่ิงมีชวีติดัดแปลงพันธุกรประเภทที่

3 รวมไปถึงการใชกลุมส่ิงมชีีวิตที่มีความเสี่ยงสูงสุด หรือยังไมสามารถทราบระดับอันตรายที่ชัดเจน ส่ิง

สําคัญที่สุดทีต่องจัดหาและปฏิบัติในหองปฏิบัติการ คือ

1. ขอปฏิบัติในระดับ BL3 ทั้งหมด

2. ตองเปลี่ยนเสื้อผากอนเขาหองปฏิบัติการ

3. มีที่อาบน้ํากอนออกจากหองปฏิบัติการ

4. อาคารหรือหองปฏิบัติการควรแยกออกมาตางหาก

5. ตูชีวนิรภัยควรอยูในระดบั Class III

ประเทศไทยยงัไมมีหองปฏบิัติการระดับที่ 4 และยังไมอนุญาตใหศึกษาทดลองระดับนี้

รวบรวมโดย กนกรัตน ศิริพานิชกร

ที่มา: แนวทาง “แนวทางปฏบิัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพ” ของศูนยพนัธวุิศวกรรมและ

เทคโนโลยีชวีภาพแหงชาต ิ